Vis kilden til Þáttr Hauks Hábrókar

{| class="toccolours" border="1" width="100%" cellpadding="4" style="border-collapse:collapse"
|- style="background-color:#e9e9e9"  
!align="center" valign="top" width="40%" | '''Velg språk''' !!align="center" valign="top" width="10%" | Norrønt !!align="center" valign="top" width="10%"| Islandsk !!align="center" valign="top" width="10%"| Norsk !!align="center" valign="top" width="10%"| Dansk !!align="center" valign="top" width="10%"| Svensk !!align="center" valign="top" width="10%"| Færøysk
|-
!  Denne teksten finnes på følgende språk ►!! [[Fil:Original.gif|32px|link=Hauks þáttr hábrókar]] !!  !! !! [[Fil:Dansk.gif|32px|link=Fortælling om Hauk Haabrog (C.C.Rafn)]] !!  !! 
|-
!  !! [[Fil:Original.gif|32px|link=Þáttr Hauks Hábrókar]] !!  !!  !!  !!  !! 
|-
|}


<center>
<big><big>'''[[Fornmanna Sögur]]'''</big></big>

'''Eptir gömlum handritum'''

Tíunda bindi.

Útgefnar að tilhlutun hins

'''[[Hið Konúngliga Norræna Fornfræða Félag|Norræna Fornfræða Félags]]

Kaupmannahöfn 1835


<big>'''Þáttr Hauks Hábrókar.'''</big>
</center>



BEÖRN at Haugi var í Sviþjóð, þá er Haraldr tók konúngdóm at Noregi, eptir þat var konúngr í Svíþjóð XL vetra eðr lengr Aunundr; þá Eirekr son hans, hann átti Ingigerði, dóttur Haralds hárfagra; henni blótuðu Svíar, ok fluttu hana í ey nokkura, en Hálfdán svarti, bróðir hennar, flutti hana brott með sér; eptir þat var lengi úsætt milli Haralds konúngs ok Eireks Svíakonúngs. Eitt sumar var þat er Haraldr konúngr kallar til sín hinn kærasta mann sinn Hauk hábrók, ok segir: nú er ek frelstr af öllum herskap ok ófriði hér innan lands, munu vér nú sitja í hóglífi ok skemtan, viljum vér nú senda yðr í Austrríki á þessu sumri, at kaupa mér nokkura ágæta gripi ok fáséna í vorum löndum. Haukr biðr konúng ráða þessu sem öðru, ok þá leifði konúngr mönnum brottferðir frá sér til ýmisra landa, ok hann hafði áðr með sér haft. Haukr ferr nú með einu skipi ok góðri fylgð, ok kemr austr í Hólmgarð um haustit, ok hafði þar vetrsetu, ok kemr hann þar er markaðr er settr; þar var komit mikit fólk or mörgum löndum; þar voru komnir kappar Eireks konúngs at Uppsölum: Beörn blásíða ok Salgarðr serkr; þeir voru ójafnaðarmenn ok gengu þar yfir alla menn. Þat var einn dag at Haukr gekk um bæinn við sveit sína  ok vildi kaupa nokkura dýra gripi sínum herra Haraldi konúngi, þá kom hann at þar sem fyrir sat einn girðskr maðr; Haukr sér þar eina dýrliga skikkju, sú var öll við gull búin; þessa skikkju kaupir Haukr ok reiðir þá fyrir festarpeníng, ok gengr í brott ok eptir fénu, ok áðr um daginn hafði Beörn falat þessa skikkju til handa Svíakonúngi, ok var af metinn; ok er Haukr var út genginn, þá kemr sveinn Bearnar, ok segir kaupmanninum, at eigi mun hlíða ef Beörn skal eigi hafa skikkjuna, en kaupmaðr kveðr svá búit standa mundu. Nú gengr sveinninn í brott ok segir Birni, ok í þat mund kemr Haukr með skikkju verðit ok geldr upp, en tekr við skikkjunni ok gengr út, ok þá kemr Beörn í móti ok Salgarðr, ok spyrja, hví hann hafi skikkju þá er þeir hafa keypt; en Haukr sagði, at hann hefir keypt ok hann mun hafa. Beörn sagði, at Eirekr konúngr ætti fyrst at hafa gersimar, er yfirkonúngr er í Norðrlöndum ok honum sómir. Haukr svarar: óvanr var Haraldr konúngr at láta sitt fyrir Svíakonúngi. Hann sendi svein einn heim með skikkjuna, en þar slær í afboð með þeim, ok segir Salgarðr, at hann vill at þeir berist um, hvor hafa skal skikkjuna, ok svá um þat hvors þeirra konúngr fremri skal heita. Haukr segir, at vel megi þeir berjast um skikkju kaupit: en ekki vil ek, segir hann, leggja virðíng konungs míns undir vopn mín. Þá gekk einn maðr at Hauki, þykkr ok lágr; hann spurði hann at nafni, en hann kveðst Búi heita: ok er hér eitt sverð at ek vil gefa þér, ef þú ætlar at berjast við þá Beörn ok Salgarð, ok er eigi örvænt at bíti. Haukr tók við, ok leit á, ok mælti: haf þú þökk fyrir, en eigi mun ek þiggja, þvíat ek hefir nóg vopn, þau er þá munu bíta, ef hugr ok hreysti dugir, en ek mun kalla þik Búa bitrligt sverð. Búi svarar: eigi mundi Haraldr konúngr neita, ef ek byða honum, ok dregr til þess er vera vill, ok munu þér finnast verða optar; snýr í brottu síðan. Nú slær í bardaga með þeim, ok varð Haukr vinsælli, ok fékk meira lið; féllu þar nokkurir menn, en margir sárir; Haukr hafði sigr, en landslýðrinn gekk í milli ok skildi þá. Nú líkar þeim Svíum illa, ok fara heim við svá búit; spurðist þetta til Noregs, ok svá hversu Salgarðr hafði fyrir skilit, ok varð Haraldr konúngr mjök reiðr. Haukr kemr nú heim, ok hittir konúng, ok var Haraldr heldr úfrínn ok spurði: er þat satt, Haukr, at þú hefir lagit virðíng mína undir vopn þín? Eigi er þat, herra, segir Haukr, þá alla sögu sem farit hafði; líkar Haraldi konúngi þá vel ok mælti: mjök mundir þú hábrókast þá, Haukr, er þú sigraðir kappa Eireks konúngs. Satt var þat, kveðr Haukr, en aungu minnr á Einglandi, þá er ek knésetta Aðalsteini Eingla konúngi Hákon, son þinn; þá brosti konúngr; síðan var Haukr hábrók kallaðr. Svá segja menn, at eigi hafi komit meiri gersimi í skikkju til Noregs. Þeir Beörn ok Salgarðr koma á fund Eireks konúngs, ok segja honum hversu mikla úvirðíng Haukr hafði honum gert ok svá at Haraldr konúngr þættist í öngvan stað minni konúngr; Eireki konúngi hugnar illa, ok gerðist af þessu missætti þeirra Haralds konúngs.


'''Vígharðr kom til Haralds konúngs ok Hauks hábrókar.'''

2. Svá bar at einn vetr at Eirekr konúngr hafði búa látit jóla veizlu, ok hann var kominn í hásæti, ok skipat var hirðinni, en menn stóðu úti á verði, ok sá at maðr var á skíðum; hann bar at fljótliga, ok steig af skíðunum; sjá var mikill maðr í vargskinns ólpu; honom var vel fagnat, ferr hann af ólpunni, ok var í skallats kyrtli rauðum, ok hafði hjálm á höfði, ok var gyrðr sverði, ok allra manna vænstr; hann hafði hár mikit ok fagrt, ok allra manna var hann mestr ok sterkligastr. Hann gengr fyrir konúng ok kvaddi hann; hann fagnaði honum ok leizt tíguligr maðrinn hann spyrr hann at nafni, ætt ok kynferði; hann nefndist Vígharðr, ok sagðist ættaðr af Hálogalandi: en mitt eyrindi er þat, ef þú villt við mér taka með þeim hætti, sem áðr eru þeir Björn ok Salgarðr. Konúngr svarar: víst ertu fríðr maðr, en valla má ek þik meta svá mikils úreyndan, sem þá er í marga hættu hafa sik lagða fyrir mik ok hinir ágætastu kappar eru. Þá mælti Vígharðr: sitit heilir, herra! gengr út síðan ok tekr búnat sinn, stígr á skíð sín. Þá veitti Haraldr konungr jólaveizlu norðr í Guðbrandsdölum, ok annan dag var þat at konúngsmenn voru úti staddir ok höfðu leik, en konúngr sat hjá leiknum, en bærinn stóð nær fealli; þá mælti konúngr: hvat er nú at sjá í fjallit sem hvirfivindr sé, eðr mun maðr renna á skíðum? en mjöllin var laus, ok rauk<ref>''hér vantar líklega'' af, frá ''eðr'' fyrir.</ref> honum, en hvorki vex vindrinn né þverrar ok því sá þeir at maðrinn mundi vera, ok þó var fárra manna þar ofan at renna. Þenna bar brátt at, ok kemr hann at leiknum, ok gengr fyrir Harald konúng ok kvaddi hann; konúngr tók vel kveðju hans, ok sá at hann mundi vera stórra manna. Hann segir sitt eyrendi at bjóða honum þjónustu sína, ef hann tæki hann til lags við kappa sína. Konúngr svarar: fylgja íþróttir þínar yfirlitum, þá væri mikil sæmd at þér. Konúngr kallar Hauk til sín, ok spyrr ef hann vill þenna mann taka til lags við sik ok félagskapar; hann játar konúngs vilja; þeir voru jafnmiklir menn; nú er hann tekinn til lags við kappa konúngs.


'''Haraldr sendi Hauk ok Vígharð.'''

3. Eitt sumar segir Haraldr konúngr, at hann vill senda Hauk norðr til Bjarmalands, at heimta hárvöru, ok er Vígharðr veit þat, segir hann, at hann vill fara. Konúngr svarar, at ei vill hann fyrirmuna honum þeirrar sæmðar, lætr nú búa sitt skip hvorum þeirra, ok er þeir eru bunir, gerir konúngr þeim snæðíng, ok segir at hann sendir nú þá menn frá sér, at honum þikir meira at missa en margra annarra: en líkligt þiki mér, at Eirekr konúngr frétti um ferð ykkra, ok mun nú vilja minnast við ykkr, er þú tókt, Haukr, skikkjuna útí Hólmgarði; veit ek blóth Eireks konúngs, at hann mun frammi hafa þeim til liðsinnis, en ek sendi ykkr til fóstru minnar, er Heiðr heitir, ok býr norðr við Gandvík; hafit ráð hennar; ek sendi henni gullhríng, er vegr XII aura, ok II villigaltar-flikki gömul ok II tunnur smjör. Nú fara þeir brott með góðu liði ok vopnum; Eirekr konúngr sér för þeirra, ok segir Birni ok Salgarði, at hann vili at þeir fari norðr til Surtzdala ok Bjarmalands, ok at sumri lætr Eirekr konúngr veizlu búa at Uppsölum; síðan lætr hann aka II vögnum til staðarins, þar sem hann blótaði þat goð er Lytir hét; var sá siðr at vagninn skyldi standa um nótt, ok kom hann til um morgininn; en nú kom Lytir eigi at vanda sínum, ok er þetta sagt konúngi, at Lytir er nú ófús at fara; stóð vagn svá II nætr at hann kom eigi. Þá tók konúngr at fremja miklu meiri blót en fyrr, ok hinn þriðja morgininn verða þeir varir við, at Lytir er kominn; er þá svá höfugr vagninn at eykirnir sprínga, áðr þeir koma með hann til hallarinnar; var síðan vagninn settr á mitt hallar gólf, ok gekk konúngr þá at með horni, ok fagnaði Lyti, ok segir, at hann vill drekka full til hans, ok þikir nú miklu máli skipta, at hann ráðist í ferðina, ok kveðst honum sem fyrr veita mundu miklar gjafir. Lytir svarar, kveðst ófús gerast þessarar ferðar, segir at hann kom eitt sinn norðr þángat: ok hitta ek þar fyrir svá mikit tröll, at slíku hefir ek eigi fyrr mætt, en gamalt var þá, ok eigi munda ek þar koma, ef ek vissa at þat lifði, ok væntir mik at nú muni dautt vera; konúngr segir at svá mun vera. Lytir kveðr konúng góðs verðan frá sér, ok kveðst fara mundu; eru þeim nú búin tvö skip Birni ok Salgarði; ok er þeir láta or Leginum, ferr þar fyrir dreki, ok svört tjöld yfir, öngan mann seá þeir á reipum halda; hann siglir hvaðan sem á er; síðan sigla þeir norðr fyrir landit.


'''Bardagi þeirra Hauks við Beörn ok Salgarð.'''

4. Nú er at segja frá Hauki ok Vígharði, at þeir koma norðr til Gandvíkr, ok gánga til bæjar Heiðar, fóstru Haralds konúngs, VI menn af hvoru skipi; hún sat við eld, ok geispaði mjök, hún var í skinnkyrtli, ok tóku ermar at olboga. Haukr bar henni kveðju Haralds konúngs; hún segir: góð þiki mér kveðja Haralds konúngs, ok segir at hún (vill) fara til skips með þeim; hún biðr þá aptr hverfa, ok segir illa munu verða ferðina. Haukr tók eigi meir en undir hönd henni, ok var hann manna mestr; hann seldi henni fyst hrínginn. Þá mælti hún: gefi heill Haraldr konúngr! ok dró á hönd sér: ok hér eru enn flikki II er hann sendi þér; þetta er allvel sent, segir hún; þá fær hann henni smjörtunnurnar, þá mælti hún: úlíkr er Haraldr konúngr öðrum mönnum, þetta eru góðar gersimar, ok eigi hefi ek slíkar þegit, ok ef þetta verðr honum eigi launat, þá mun ekki verða launat honum. Hún tók undir sína hönd hvora tunnu, en kastaði flikkjunum á bak sér, ok segir at henni þikir meira verð þessi gjöf en hinar báðar; ok vissi fóstri minn hvat mér þótti bezt; hafit nú ráð mín, ok farit með mér! ok svá gera þeir. Hún gerir nú eld ok sezt öðrumegin; þeim sýndist hún heldr munnljót, þvíat önnr vörin tók niðr á brínguna, en önnr breiddist upp á nefit; hún færði Hauk or klæðunum, ok þreifaði um hann, ok mælti: þú ert þrekligr ok hamíngjusamligr; hún bað hann kyssa sik, ok svá gerði hann. Þá biðr hún Vígharð fara af klæðum, hann var lengi fyrir; Haukr biðr hann til, ok þat verðr; hún mælti: mikill maðr ok siðligr ok furðu sterkr; hún biðr hann kyssa sik, hann biðr öll tröll kyssa hana; hún svarar: meir mun þér gefit vænleikr, ok segir honum muni meira mein at verða en sér. Hún selr Hauki mýla tvo: ok ef þeir Beörn ok Salgarðr leggja at skipum ykkrum, þá fleyg fyrir borð á skipi þínu. Þeir sigla nú norðr til Bjarmalands, ok eitt kveld sjá þeir renna skip undan eyjum fram, ok ætla nú mennina at hitta ok spyrja tíðenda hvofir aðra; kennir Haukr nú at þetta eru þeir Beörn ok Salgarðr; verðr fátt um kveðjur þeirra utan þeir leggja skip saman ok berjast. Nú sjá þeir at dreki liggr undir eyjunni, ok fljúga örvar af; ok varð maðr fyrir hverri; ekki komu Hauki í hug mýlarnar kellíngar. Nú falla menn allt með borðunum á hvorutveggjum skipunum; þeir gánga nú á annat skip sitt báðir, Haukr ok Vígharðr, þvíat hroðit var Vígharðs skip; hann gengr þá í framstafn, ok hleypr á skip þeirra Bearnar ok Salgarðs, ok þeir Haukr báðir, ok komast framan at siglu, koma þeir Beörn þar í móti ok Salgarðr, ok slær þar með þeim í bardaga, léttir eigi fyrr en allir eru sárir, þeir er uppi standa; gengr Beörn or lyptíngunni at Hauki; nú berjast þeir fjórir, lýkr svá at Beörn fellr. Vígharðr sækir þá at Salgarði, ok er minnst var von kemr ör af drekanum ok í brjóst á Vígharði, ok fellr hann dauðr niðr. Hauki koma þá í hug mýlarnar, ok kastar þeim fyrir borð með reiði, ok kemr niðr heá drekanum ok lystr þar upp loga stafna á millum. Haukr drepr þá Salgarð, en hann misti auga sitt; ekki var þá ok fært til liðs hans manna; berr hann þá vopn sín á bát einn ok klæði sín, ok léttir eigi fyrr en hann kemr aptr til Heiðar kellíngar, ok segir henni tíðendin; hún lætr vel yfir at hann er aptr kominn; græðir hún hann, ok fara þau, ok fylgir hún honum þar til er kaupmenn eru, kemr honum þar í skip með þeim mönnum er fara ætluðu suðr með landi; hverfr hún þar aptr, en hann léttir eigi sinni ferð fyrr en hann finnr Harald konúng, ok segir honum alla sögu. Konúngr lét vel yfir at hann var aptr kominn. En frá Lyti er þat at segja at hann kom aptr ok fann Eirek konúng, ok sagðist honum aldri mega at liði verða þaðan af, sakir örkumbla þeirra er hann kvezt fengit hafa af hinu mikla trölli í Noregi.


'''Frá yfirlitum Haralds konúngs ok vexti.'''

5. Eirekr var konúngr yfir Svíþjóð XL ok VII vetr. Haraldr konúngr var allra manna fríðastr sýnum ok tíguligastr; hann hafði hár svá fagrt sem silki eðr barit gull, ok liðaðist í stórum lokkum, ok var svá sítt at hann mátti drepa undir belti sitt; hann var ok allra manna sterkastr ok mestr, svá sem enn sjá má hæð hans í Haugasundi;<ref>''þannig réttast, eptir sögu Har. hárf, 45 kap.; skammstafað Hngasundi í Fl.''</ref> þar liggr hella sú fyrir vestan kirkjuna er var yfir legi hans, ok er hún hálfs fjórtánda fótar löng; standa þar ok (í) kirkjagarðinum II steinar er annar stóð at höfðum, en annar at fótum, þar lá hellan í milli steinanna yfir legi konúngs er haugrinn var brotinn, ok mun steinninn vera svá þykkr er inn hefir vitat í legit at taka mun manni í mitt lær. Ok þá er þessi miklu tíðendi voru orðin, er Haraldr konúngr beið bana, þá hafði hann áttatígi vetra ok III vetr; hann varð sóttdauðr á Rogalandi, ok er heygðr á Haugum við Karmsund;<ref>Karmtsund, ''Hkr.''</ref> var Haraldr konúngr af hverjum manni mjök harmaðr, ok töluðu allir eitt um at hans líki mundi eigi verit hafa at vitsku ok allri atgervi, örleik ok yfirlæti, er hann veitti sínum mönnum; gat hann ok varast alla fjölkýngi ok forneskju, síðan hann gat skilit blekkíng Svasa, dvergs<ref>''Svasi nefnist'' Finnr ''í sögu Har. hárf. 25 kap., en'' Jötun ''í yfirskrift hins sama.''</ref> þess er til hans kom einn jóla aptan, ok sneri hug hans til einnar finnskrar konu er Snjófríðr hét, með svá heitri ást, at hann gekk at eiga hana ok unni henni yfír allt fram, þvíat honum sýndist hún hverri konu vænni sakir atkvæða Svasa; átti hann sonu við henni, sem fyrr segir, ok at endöðum þeirra álögum andaðist Snjófríðr, ok var breidd yfir hana blæan Svasanautr, er svá mikill galdr var í fólginn, at Haraldi konúngi leizt hennar líkami svá bjartr ok inniligr at hann vildi hana eigi jarða láta, ok sat seálfr yfir henni III vetr, ok gáði einkis síns geðs fyrir ofrást við hana andaða; kvað Haraldr konúngr þá um hana drápu, er síðan er köllut Snjófríðar drápa, ok er þetta upphaf at:


::Hneggi ber ek æ ugg
::ótta hlíðin<ref>''máske réttara'' hlýði.</ref> mér drótt
::dána vek ek dular mey
::drauga á kerlaug;
::drápu let ek or Dvalins greip
::dynja meðan fram hrynr,
::rekkum býð ek Regins drykk
::réttan, á bragar stétt.


Síðan lagði til einn vitr maðr er var með Haraldi konúngi, ok Egill ullserkr<ref>''Hkr. nefnir þann mann'' Þorleif spaka.</ref> hét, at af skyldi taka blæuna líkinu, ok svá var gjört; var þá líkaminn rotinn eptir líkendum ok illa þefaðr, ok síðan greptraðr at fornum sið. Eptir þetta varð Haraldr konúngr svá reiðr göldrum ok gerníngum ok allri forneskju, at hann lét öngvan mann þann þrífast í sínu ríki, svá at eigi væri annathvárt drepinn eðr landflótta. Síðan var þetta kveðit:


::Ekki var þat forðum farald,
::Finnan gat þá ærðan Harald,
::honum sýndist sólbjört sú;
::slíks dæmi verðr mörgu(m) nú.


Lýkr svá hér frá Haraldi konúngi.


[[Bilde:Haraldshaugen 2.jpg|thumb|center|700px|<center>'''''Riksmonumentet Haraldshaugen (Haraldsstøtten) i Haugesund.''''' Foto: Jóhann Þröstur Pálmason</center>]]


----


'''Athugasemdir:'''

<references />

{{DEFAULTSORT:Thattr Hauks Habrokar}}

[[Kategori:Alfabetisk indeks]]
[[Kategori:Kongesagaer]]
[[Kategori:Tekster på norrønt]]