Forskjell mellom versjoner av «Af þrimr kumpánum»

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
(Af þrimr kumpánum)
 
(2 mellomliggende revisjoner av samme bruker vises ikke)
Linje 11: Linje 11:
  
  
<center><big><big>'''Af þrimr kumpánum'''</big></big>
+
<center>'''[[Ýmsir textar]]'''
 +
 
 +
 
 +
<big><big>'''Af þrimr kumpánum'''</big></big>
  
  
Linje 19: Linje 22:
 
'''[[Konráð Gíslason biografi|Konráð Gíslason]]'''
 
'''[[Konráð Gíslason biografi|Konráð Gíslason]]'''
  
Kjøbenhavn, 1860<ref>hentet fra ''44 Prøver''.</ref></center>
+
Kjøbenhavn, 1860<ref>hentet fra '''44 Prøver'''.</ref></center>
  
 
   
 
   
Linje 27: Linje 30:
 
   
 
   
  
Hann svaraði ‘rètt hygg ek þik geta at upphöfin verði lík at sögunum þí at eina ríks manns dóttur elskaða ek - var þat stundar vegr af garði feðr míns - ok sem yfir stóð okkarr kærleikr tekr hón stranga sótt svá at hón þóttiz vita fyrir dauða sinn ok sem þar er komit görir hón eptir mèr sinn trúnaðarmann um nátt en ek brá við í stað at finna hana. en er ek kvam fram til þeirrar skemmu sem hón lá í hafði hón svá viðr mèr búiz at hón var ein samt inni. ek gèkk at henni, þí at ek hugða þat erendit at hón myndi vilja tala viðr mik nökkut einkamál, ok hón görði þess nökkurn lit í fyrstu, en síðan sagði hón svá ’lúk upp, sæti minn, kistuna þá storu sem hèr stendr fyrir sænginni, þí at á botni hennar er sá hlutr er ek vil þèr einum til trúa at geyma‘. ek görða svá. var kistan tóm, útan þí líkt á botninum sem trefr ok afsnið nökkur: þar fór ek til at grufla niðr í; var kistan svá djúp at bakhlutr minn fór heldr hátt en höfuðit lágt ok þí varð ek eigi fyrr varr viðr en tekit var harðri hendi undir fótahlutinn á mèr ok strengðr niðr í kistuna - skellt aptr vett<ref>vett, 657 B; ''uætt(?)'', 335; lokjnu, 586.</ref> ok settr láss fyrir; ok svá brátt eptir kvámu menn inn farandi; hafði unnasta mín kostat svá mjök aflit at koma mèr til staðar at þegar sendir hón eptir feðr sínum, en er hann kvam talaði hón svá ’svá líðr, faðir minn‘, segir hón, ’at skilnaðr okkarr man brátt verða; er sú bæn ein er ek vilda þiggja af yðr, at kistu þá hina stóru sem hèr stendr hjá okkr lèti þèr fylgja mèr í gröf svá at hón standi í kirkju ok grafin undir minni kistu þí at í henni hefi ek lukt þann einn hlut er ek ann engum lifanda manni at njóta eptir mik: þikki mèr allmiklu varða at þiggja þetta, svá ok þat með at engi forvitniz hvat þar er í‘. faðir hennar segir at hón skal þiggja sína bæn - þótt þrjár kistur væri. þótti mèr nú ekki vænkaz um, en þó kaus ek þann at þegja þí at skemmðin þótti mèr enn ljótari en vera kviksettr. hvat um langt! deyja fór hón - litlu síðar til graptar búin ok til kirkju borin. sömu leið fór ek í kistu minni. svá váru mit báði til grafar<ref>''ligner'' seafar ''i'' 657 B.</ref> borin ok niðr sett. lá hennar kista ofan á mèr. var gröf sú fylld ok síðan frá horfit. spurðiz víða nýjung þessi (sem ek varð síðan varr við) at kista sú hin mikla var jarðsett at bæn dóttur ríka manns ok þí trúa margir at gull ok dýrgripir þeir sem hón unni mest myndi þar í luktir. þetta heyra þjófar nökkurir, gildir menn ok sterkir, fara til næstu nátt ok aftæma gröfina, setja upp kisturnar báðar, ok fara til ráðagörðar hversu þeir skulu upp lúka hina stærri kistuna þí at hón var alla vega járnuð, ok staðfestiz þat með þeim at þeir skulu reisa kistuna örðiga<ref>ord<font face="Old1NordicTimes" size="3">i</font>ga ''i'' 657B, 335; aurdjga 586.</ref> til hálfs ok bera stokk á endann með stórafli. var nú enn mitt líf í hættu nökkurri at þeir myndi lemja mik með stokkinum ok þí tek ek þat ráðs at jafnfram sem ek fann at endafjölin brast setta ek upp stór-óp mikit. en þeir kasta stokkinum svá l<font face="Old1NordicTimes" size="3">i</font>mhlaupn<sup>[[Fil:-ir-er.jpg|6px]]</sup><ref>''Nøiagtig Gjengivelse af'' 657 B; li&#772;hlaupn<sup>[[Fil:-ir-er.jpg|6px]]</sup>, 335; hræddjr, 586.</ref> í braut sem úvinrinn myndi eptir fara. var þá um leyst at ek kvámumz út þótt erfitt yrði. velta ek þá fljótt ok hermiliga báðum kistunum aptr í gröfina ok síðan skilðumz ek viðr þí sem líkast ok áðr var frá gengit. leitaða ek braut með leynd ok lýkr þar minni sögu’.
+
Hann svaraði ‘rètt hygg ek þik geta at upphöfin verði lík at sögunum þí at eina ríks manns dóttur elskaða ek - var þat stundar vegr af garði feðr míns - ok sem yfir stóð okkarr kærleikr tekr hón stranga sótt svá at hón þóttiz vita fyrir dauða sinn ok sem þar er komit görir hón eptir mèr sinn trúnaðarmann um nátt en ek brá við í stað at finna hana. en er ek kvam fram til þeirrar skemmu sem hón lá í hafði hón svá viðr mèr búiz at hón var ein samt inni. ek gèkk at henni, þí at ek hugða þat erendit at hón myndi vilja tala viðr mik nökkut einkamál, ok hón görði þess nökkurn lit í fyrstu, en síðan sagði hón svá ’lúk upp, sæti minn, kistuna þá storu sem hèr stendr fyrir sænginni, þí at á botni hennar er sá hlutr er ek vil þèr einum til trúa at geyma‘. ek görða svá. var kistan tóm, útan þí líkt á botninum sem trefr ok afsnið nökkur: þar fór ek til at grufla niðr í; var kistan svá djúp at bakhlutr minn fór heldr hátt en höfuðit lágt ok þí varð ek eigi fyrr varr viðr en tekit var harðri hendi undir fótahlutinn á mèr ok strengðr niðr í kistuna - skellt aptr vett<ref>vett, 657 B; ''uætt(?)'', 335; lokjnu, 586.</ref> ok settr láss fyrir; ok svá brátt eptir kvámu menn inn farandi; hafði unnasta mín kostat svá mjök aflit at koma mèr til staðar at þegar sendir hón eptir feðr sínum, en er hann kvam talaði hón svá ’svá líðr, faðir minn‘, segir hón, ’at skilnaðr okkarr man brátt verða; er sú bæn ein er ek vilda þiggja af yðr, at kistu þá hina stóru sem hèr stendr hjá okkr lèti þèr fylgja mèr í gröf svá at hón standi í kirkju ok grafin undir minni kistu þí at í henni hefi ek lukt þann einn hlut er ek ann engum lifanda manni at njóta eptir mik: þikki mèr allmiklu varða at þiggja þetta, svá ok þat með at engi forvitniz hvat þar er í‘. faðir hennar segir at hón skal þiggja sína bæn - þótt þrjár kistur væri. þótti mèr nú ekki vænkaz um, en þó kaus ek þann at þegja þí at skemmðin þótti mèr enn ljótari en vera kviksettr. hvat um langt! deyja fór hón - litlu síðar til graptar búin ok til kirkju borin. sömu leið fór ek í kistu minni. svá váru mit báði til grafar<ref>''ligner'' seafar ''i'' 657 B.</ref> borin ok niðr sett. lá hennar kista ofan á mèr. var gröf sú fylld ok síðan frá horfit. spurðiz víða nýjung þessi (sem ek varð síðan varr við) at kista sú hin mikla var jarðsett at bæn dóttur ríka manns ok þí trúa margir at gull ok dýrgripir þeir sem hón unni mest myndi þar í luktir. þetta heyra þjófar nökkurir, gildir menn ok sterkir, fara til næstu nátt ok aftæma gröfina, setja upp kisturnar báðar, ok fara til ráðagörðar hversu þeir skulu upp lúka hina stærri kistuna þí at hón var alla vega járnuð, ok staðfestiz þat með þeim at þeir skulu reisa kistuna örðiga<ref>ord<font face="Old1NordicTimes" size="3">i</font>ga ''i'' 657B, 335; aurdjga 586.</ref> til hálfs ok bera stokk á endann með stórafli. var nú enn mitt líf í hættu nökkurri at þeir myndi lemja mik með stokkinum ok þí tek ek þat ráðs at jafnfram sem ek fann at endafjölin brast setta ek upp stór-óp mikit. en þeir kasta stokkinum svá l<font face="Old1NordicTimes" size="3">i</font>mhlaupn<big>&#859;</big><ref>''Nøiagtig Gjengivelse af'' 657 B; li&#772;hlaupn<big>&#859;</big>, 335; hræddjr, 586.</ref> í braut sem úvinrinn myndi eptir fara. var þá um leyst at ek kvámumz út þótt erfitt yrði. velta ek þá fljótt ok hermiliga báðum kistunum aptr í gröfina ok síðan skilðumz ek viðr þí sem líkast ok áðr var frá gengit. leitaða ek braut með leynd ok lýkr þar minni sögu’.
  
  

Revisjonen fra 24. apr. 2020 kl. 06:28

Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif


For at alle norrøne tegn som blir brukt i denne artikkelen skal vises korrekt må du ha fonttypen OldNordicTimes installert på din PC eller Mac. OldNordicTimes skal lagres i Fonts i Windows eller installeres i fontboken i Mac OS.


Ýmsir textar


Af þrimr kumpánum


Af þrimr kumpánum,
efter de tre arnamagn. Quart-Membraner 657 B, 335 og 586, hvoraf de to første synes at være fra den tredie, 586 derimod fra den sidste, Fjerdedeel af det 14. Aarh.


Konráð Gíslason

Kjøbenhavn, 1860[1]


Svá er sagt um einn dag at í einshverju ríki kvámu á dýraveiði þrír stórburðugir menn: kóngssun, hertugasun ok jarlssun. þeir váru þá allir kristnir menn ok sterkir ok fulltíða en höfðu þá eigi með tekit ríkisstjórn þí at feðr þeirra stýrðu þá enn löndum. Nú berr þat til efnis um daginn at hleypingar verða miklar þí at hirtir margir verða fyrir þeim: er þat dýr svá flugskjótt at hinir beztu vápnhestar fá varla tekit þat. verðr nú svá at kveldi at öll fylgð þessarra þriggja er dreifð ok riðluð í náttmyrkri at engi sveinn er hjá þeim sem þeir stíga af ok taka náttstað. sem þeir hafa um búiz í mörkinni talar kóngssun ‘hvat höfum vèr at gleðjaz viðr síðan hvárki [er at[2] bíta nè súpa?’ þeir segja at hann skal þar fyrir ráða. kóngssun segir þá enn ‘þat legg ek til at hverr várr kumpána segi þann part ór æfisögu sinni hvar hann þóttiz minnst vera staddr ok skaltu jarlssun hefja söguna.’

Hann byrjar ok segir svá ‘snimma lagða ek fyrir mik úfagrar ferðir um nætr at úvitanda feðr mínum. vöndumz ek at riða í eitt þorp þí at þar var mín unnasta. hafða ek skósvein minn fyrir trúnaðarmann hèr um. svá veik viðr veginum at þar var hraungata mikil, ok er ek setta hestinn á rás brast niðr hulða nökkur í hrauninu, hljóp þá hestrinn í þá sömu gjá niðr undan mèr svá hátt at ek bar enga heyrn yfir hvar hann kvam niðr, en mèr skaut út af í fluginum ok varpaði mèr á einn klett: var þá svá langt upp á gjárbakkann yfir höfuð mèr at ek þóttumz þrotinn at ráðum til brautkvámu. ek heyrða þá at sveinninn var eptir kominn ok kveinaði mjök er hann hugði mik dauðan. ek kallaða þá ok bað ek hann bíða. sem ek lituðumz um sá ek bergit alla vega upp í frá mèr svá brátt at engi var ván í at ek mætta þar fæti fara án festi ok þí tók ek þat ráð um síðir at ek sneið í sundr með saxinu kápuna ok kyrtilinn af mèr ok saumaða ek saman í dregla (þí at þèr vituð sið í landinu vera at hofmenn bera með sèr nál ok þræðr). sem ek hafða til búit taug þá sem mèr þótti ramligast fekk ek mèr stein á klettinum ok knýtta ek í taugarendann, snaraða ek síðan í lopt upp sem ek hafða föng á, ok sakir þess at guð ætlaði mèr lengra líf gekk steinninn allt upp yfir gjárbakkann ok bar út yfir þröminn annan veg svá at sveinninn náði steininum ok með þessarri stoð las ek mik síðan upp svá at ek varð frjáls. var ek þar[3] staddr er mèr þótti verst, ok er úti mitt efni’. Kóngssun svarar ‘klókliga þótti mèr þú fara, eða man ekki svá takaz at frásagnir várar verði nökkut líkar, eða hvat lætr þú til hertugasun?’


Hann svaraði ‘rètt hygg ek þik geta at upphöfin verði lík at sögunum þí at eina ríks manns dóttur elskaða ek - var þat stundar vegr af garði feðr míns - ok sem yfir stóð okkarr kærleikr tekr hón stranga sótt svá at hón þóttiz vita fyrir dauða sinn ok sem þar er komit görir hón eptir mèr sinn trúnaðarmann um nátt en ek brá við í stað at finna hana. en er ek kvam fram til þeirrar skemmu sem hón lá í hafði hón svá viðr mèr búiz at hón var ein samt inni. ek gèkk at henni, þí at ek hugða þat erendit at hón myndi vilja tala viðr mik nökkut einkamál, ok hón görði þess nökkurn lit í fyrstu, en síðan sagði hón svá ’lúk upp, sæti minn, kistuna þá storu sem hèr stendr fyrir sænginni, þí at á botni hennar er sá hlutr er ek vil þèr einum til trúa at geyma‘. ek görða svá. var kistan tóm, útan þí líkt á botninum sem trefr ok afsnið nökkur: þar fór ek til at grufla niðr í; var kistan svá djúp at bakhlutr minn fór heldr hátt en höfuðit lágt ok þí varð ek eigi fyrr varr viðr en tekit var harðri hendi undir fótahlutinn á mèr ok strengðr niðr í kistuna - skellt aptr vett[4] ok settr láss fyrir; ok svá brátt eptir kvámu menn inn farandi; hafði unnasta mín kostat svá mjök aflit at koma mèr til staðar at þegar sendir hón eptir feðr sínum, en er hann kvam talaði hón svá ’svá líðr, faðir minn‘, segir hón, ’at skilnaðr okkarr man brátt verða; er sú bæn ein er ek vilda þiggja af yðr, at kistu þá hina stóru sem hèr stendr hjá okkr lèti þèr fylgja mèr í gröf svá at hón standi í kirkju ok grafin undir minni kistu þí at í henni hefi ek lukt þann einn hlut er ek ann engum lifanda manni at njóta eptir mik: þikki mèr allmiklu varða at þiggja þetta, svá ok þat með at engi forvitniz hvat þar er í‘. faðir hennar segir at hón skal þiggja sína bæn - þótt þrjár kistur væri. þótti mèr nú ekki vænkaz um, en þó kaus ek þann at þegja þí at skemmðin þótti mèr enn ljótari en vera kviksettr. hvat um langt! deyja fór hón - litlu síðar til graptar búin ok til kirkju borin. sömu leið fór ek í kistu minni. svá váru mit báði til grafar[5] borin ok niðr sett. lá hennar kista ofan á mèr. var gröf sú fylld ok síðan frá horfit. spurðiz víða nýjung þessi (sem ek varð síðan varr við) at kista sú hin mikla var jarðsett at bæn dóttur ríka manns ok þí trúa margir at gull ok dýrgripir þeir sem hón unni mest myndi þar í luktir. þetta heyra þjófar nökkurir, gildir menn ok sterkir, fara til næstu nátt ok aftæma gröfina, setja upp kisturnar báðar, ok fara til ráðagörðar hversu þeir skulu upp lúka hina stærri kistuna þí at hón var alla vega járnuð, ok staðfestiz þat með þeim at þeir skulu reisa kistuna örðiga[6] til hálfs ok bera stokk á endann með stórafli. var nú enn mitt líf í hættu nökkurri at þeir myndi lemja mik með stokkinum ok þí tek ek þat ráðs at jafnfram sem ek fann at endafjölin brast setta ek upp stór-óp mikit. en þeir kasta stokkinum svá limhlaupn͛[7] í braut sem úvinrinn myndi eptir fara. var þá um leyst at ek kvámumz út þótt erfitt yrði. velta ek þá fljótt ok hermiliga báðum kistunum aptr í gröfina ok síðan skilðumz ek viðr þí sem líkast ok áðr var frá gengit. leitaða ek braut með leynd ok lýkr þar minni sögu’.


Kóngssun svaraði ‘meinlíga þótti mèr þú kominn svá at ek fæ eigi skilt hvat yfir má bera. er þat ok ljóst, góðr vín, at þú valdir þèr vánda unnustu síðan hennar elska sneriz[8] í morð ok manndráp. en með þessum æfintýrum man fara skemmtan þí at hvat man öðru líkt. Unnustu átta ek mèr ok sat í þeim bý sem nálægr stendr svartmunkaklaustri nökkuru. reið ek þangat optliga einn samt um nætr þar til at þat görðiz í ríki feðr míns, sem optliga kann til at bera, at hans rèttendavald dæmdi til snöru þá menn er stolit höfðu braut af sèr lífit: var þeirra dauðastaðr rètt annan vega út í frá þeirri braut sem ek var vanr at ríða. ok á næstu nátt sem þeir lètu líf reið ek minn veg því at ek þóttumz svá gildr maðr at ekki skylda ek þá hræðaz. en er ek kvam gagnvert[9] þeim þjófinum er sterkastr hafði verit í stulðinum kallar hann á mik ok segir svá ’þú dugandi maðr, sýn mèr manndóm ok frjálsa mik af kvöl þessi: ek var borinn úsannri sök ok þí held ek mínu lífi: nú vík til mín ok slá á virgilinn með sverði þínu‘. ok sakir þess at sá úfagnaðr kallaði þetta allt með hógværu yfirbragði, festa ek trúnað á þí er hann sagði ok veik ek til hans. en er ek sá hann, sýndiz mèr hann svá bannsettligr at ek trúða hann allt logit hafa ok snera ek frá. hann kallaði þá eptir mèr, bað mik eigi hræðaz, sagði mèr þat mikinn glæp ef ek lèta hann deyja saklausan. eigi þarf þat langt: svá fór annan tíma at ek snera til ok frá ok it þriðja sinn. en fyrir hans kall reið ek aptr ok reidda ek sverðit á virgilinn fyrir ofan höfuð honum, fèll hann þá ofan en ek setta hestinn á rás. ok litlu síðar heyrða ek at mèr var eptirför veitt; leit ek þá aptr ok sá ek at sá fjandinn hafði rifit upp gálgann ok reiddi um öxl ok tók á ferð æsiligri eptir mèr svá at tók undir. ek lèt þá hestinn hlaupa sem af tók ok lá þó við sjálft at saman drægi meðr okkr. lauk svá skeiðinu at ek kvam at kirkjugarði klaustrsins, varpaða ek mèr þá sem færiligast upp ór söðlinum inn yfir garðinn, ok af kunnleik þeim sem ek hafða til staðarins kvámumz ek inn í kirkjuna. eigi leið langt áðr en úvinrinn kvam at durum ok knúði hurðina svá hart með gálganum at búit var allt til brots - biðr mannskræfuna upp lúka, segir at ’flótti þinn man at illu verða‘ ok hann skal ’gjalda þèr ofanhöggit áðr mit skiljum‘. ek vilda eigi upp lúka þótt ek væra hart eggjaðr. sem þat var reynt kallar hann hátt ok segir svá ’þú kumpánn‘ segir hann ’er þar liggr inni, statt þú upp ok veit mèr lið at ek ná honum‘. nú varð ek við þat varr at dauðr maðr lá þar inni hjá mèr, ok viðr þetta úfagnaðarins ákall færiz hann á fætr ok lymskaz þegar í stað fram at durunum ok skýtr frá lokunum. berr nú brátt at broddi at þeir sækja mik báðir í ákafa en ek lèt horfa undan á hæli þí at ek varð allr aflvani fyrir þeim. hafða ek sverðit fyrir mèr ok sneið ek af viðunum slíkt er beit: hafði hinn minni fjandinn fjöl sína fyrir vígvöl. svá rekumz ek alla leið um kirkjuna endlilanga ok þar með kórinn innan ok þar með síðast allt austr um háaltarit. var ek þá svá móðr at ek mátta engri vörn upp halda. mustarit var vel gluggat en veðr skært úti ok þí bar inn mikit ljós af tungli. ek lagða þá mitt mál í guðs vald ok trúnað hans heilagrar pínu: kastaða ek frá mèr sverðinu en ek hneigðumz öfugr upp at altarinu sjálfu með rèttum höndum, fótum á víxl ok lútu höfði. ok várr græðari Jesus Christus gaf þann krapt, at sá úfagnaðrinn sem mik hafði lengr sótt sökktiz í gólfit niðr en hinn er þar þóttiz heima eiga (þó at illr væri) skrefaði aptr ok fram um gólfit at lesa saman fjalaspíkr sínar ok lagðiz þar á niðr. síðan leitaða ek braut til hests míns með þí þakklæti til guðs at mèr var minna síðan um slíkar ferðir. læt ek lykta sögu mína’.


Þeir báðir þakka honum skemmtun ok segja sem sannleikr beiddi at miklu nauðuligast var hann staddr. en hverr þeirra tók síðan sína náð ok svefn sem verða mátti. ok lyktaz með þí þess háttar efni.




Noter:

  1. hentet fra 44 Prøver.
  2. [er at, 335, 586; er til, 657 B.
  3. jævnfør 335, 586.
  4. vett, 657 B; uætt(?), 335; lokjnu, 586.
  5. ligner seafar i 657 B.
  6. ordiga i 657B, 335; aurdjga 586.
  7. Nøiagtig Gjengivelse af 657 B; līhlaupn͛, 335; hræddjr, 586.
  8. jævnfør 335, 586 (su [ligner vu] eddiz 657 B).
  9. gagnvert, 335 (ga|guert 657 B; gegnt 586).