Atlakviða

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes i flere utgaver på følgende språk ►

Eddukvæði
Sæmundar-Edda

GUÐNI JÓNSSON
bjó til prentunar

Atlakviða

Dauði Atla

Guðrún Gjúkadóttir hefndi bræðra sinna, svá sem frægt er orðit. Hon drap fyrst sonu Atla, en eftir drap hon Atla ok brenndi höllina ok hirðina alla. Um þetta er sjá kviða ort:

1.

Atli sendi

ár til Gunnars

kunnan segg at ríða,

Knéfröðr var sá heitinn;

at görðum kom hann Gjúka

ok at Gunnars Höllu,

bekkjum aringreypum

ok at bjóri svásum.

 

2.

Drukku þar dróttmegir,

en dyljendr þögðu,

vín í valhöllu,

vreiði sásk þeir Húna;

kallaði þá Knéfröðr

kaldri röddu,

seggr inn suðræni

sat hann á bekk háum:

 

3.

"Atli mik hingat sendi

ríða erendi

mar inum mélgreypa

myrkvið inn ókunna,

at biðja yðr, Gunnarr,

at it á bekk kæmið

með hjalmum aringreypum

at sækja heim Atla.

 

4.

Skjöldu kneguð þar velja

ok skafna aska,

hjalma gullroðna

ok Húna mengi,

silfrgyllt söðulklæði,

serki valrauða,

dafar darraðar,

drösla mélgreypa.

 

5.

Völl lézk ykkr ok mundu gefa

víðrar Gnitaheiðar,

af geiri gjallanda

ok af gylltum stöfnum,

stórar meiðmar

ok staði Danpar,

hrís þat it mæra,

er meðr Myrkvið kalla."

 

6.

Höfði vatt þá Gunnarr

ok Högna til sagði:

"Hvat ræðr þú okkr, seggr inn æri,

alls vit slíkt heyrum?

Gull vissa ek ekki

á Gnitaheiði,

þat er vit ættim-a

annat slíkt.

 

7.

Sjau eigum vit salhús

sverða full,

hverju eru þeira

hjölt ór gulli;

minn veit ek mar beztan,

en mæki hvassastan,

boga bekksæma,

en brynjur ór gulli,

hjalm ok skjöld hvítastan

kominn ór höll Kíars,

einn er minn betri

en sé allra Húna."

 

Högni kvað:

8.

"Hvat hyggr þú brúði bendu,

þá er hon okkr baug sendi,

varinn váðum heiðingja?

Hygg ek, at hon vörnuð byði.

Hár fann ek heiðingja

riðit í hring rauðum,

ylfskr er vegr okkarr

at ríða erendi."

 

9.

Niðjar hvöttu Gunnar

né náungr annarr,

rýnendr né ráðendr

né þeir er ríkir váru;

kvaddi þá Gunnarr,

sem konungr skyldi,

mærr í mjöðranni

af móði stórum:

 

10.

"Rístu nú, Fjörnir,

láttu á flet vaða

greppa gullskálir

með gumna höndum.

 

11.

Ulfr mun ráða

arfi Niflunga,

gamlir, gránvarðir,

ef Gunnars missir,

birnir blakkfjallir

bíta þreftönnum,

gamna greystóði,

ef Gunnarr né kemr-at."

 

12.

Leiddu landrögni

lýðar óneisir,

grátendr gunnhvata

ór garði húna.

Þá kvað þat inn æri

erfivörþr Högna:

"Heilir farið nú ok horskir,

hvars ykkr hugr teygir!"

 

13.

Fetum létu fræknir

um fjöll at þyrja

mari ina mélgreypu

Myrkvið inn ókunna;

hristisk öll Húnmörk

þar er harðmóðgir fóru,

ráku þeir vandstyggva

völlu algræna.

 

14.

Land sáu þeir Atla

ok liðskjalfar djúpa,

Bikka greppar standa

á borg inni háu,

sal of suðrþjóðum

sleginn sessmeiðum,

bundnum röndum,

bleikum skjöldum,

dafar darraðar;

en þar drakk Atli

vín í valhöllu,

verðir sátu úti

at varða þeim Gunnari,

af þeir hér vitja kvæmi

með geiri gjallanda

at vekja gram hildi.

 

15.

Systir fann þeira snemst,

at þeir í sal kómu

bræðr hennar báðir, -

bjóri var hon lítt drukkin:

"Ráðinn ertu nú, Gunnarr.

Hvat muntu, ríkr, vinna

við Húna harmbrögðum?

Höll gakk þú ór snemma.

 

16.

Betr hefðir þú, bróðir,

at þú í brynju færir,

sem hjalmum aringreypum

at séa heim Atla,

sætir þú í söðlum

sólheiða daga,

nái nauðfölva

létir nornir gráta,

Húna skjaldmeyjar

herfi kanna,

en Atla sjalfan

létir þú í ormgarð koma,

nú er sá ormgarðr

ykkr of folginn."

 

Gunnarr kvað:

17.

"Seinat er nú, systir,

at samna Niflungum;

langt er at leita

lýða sinnis til,

ef rosmufjöll Rínar

rekka óneissa."

 

18.

Fengu þeir Gunnar

ok í fjötur settu

vin Borgunda

ok bundu fastla.

 

19.

Sjau hjó Högni

sverði hvössu,

en inum átta

hratt hann í eld heitan;

svá skal frækn

fjándum verjask

[sem] Högni varði

hendr [sínar].

 

20.

-- -- Gunnars;

frágu fræknan,

ef fjör vildi,

gotna þjóðann,

gulli kaupa.

 

Gunnarr kvað:

21.

"Hjarta skal mér Högna

í hendi liggja

blóðugt, ór brjósti

skorit baldriða

saxi slíðrbeitu,

syni þjóðans."

 

22.

Skáru þeir hjarta

Hjalla ór brjósti

blóðugt ok á bjóð lögðu

ok báru þat fyr Gunnar.

 

23.

Þá kvað þat Gunnarr,

gumna dróttinn:

"Hér hefi ek hjarta

Hjalla ins blauða,

ólíkt hjarta

Högna ins frækna,

er mjök bifask,

er á bjóði liggr,

bifðisk halfu meir,

er í brjósti lá."

 

24.

Hló þá Högni,

er til hjarta skáru

kvikvan kumblasmið,

klökkva hann sízt hugði;

blóðugt þat á bjóð lögðu

ok báru fyr Gunnar.

 

25.

Mærr kvað þat Gunnarr

geirniflungr:

"Hér hefi ek hjarta

Högna ins frækna,

ólíkt hjarta

Hjalla ins blauða,

er lítt bifask,

er á bjóði liggr,

bifðisk svági mjök,

þá er í brjósti lá.

 

26.

Svá skaltu, Atli,

augum fjarri,

sem munt

menjum verða;

er und einum mér

öll of folgin

hodd Niflunga,

lifir-a nú Högni.

 

27.

Ey var mér týja,

meðan vit tveir lifðum,

nú er mér engi,

er ek einn lifik.

Rín skal ráða

rógmalmi skatna,

svinn, áskunna

arfi Niflunga,

- í veltanda vatni

lýsask valbaugar, -

heldr en á höndum gull

skíni Húna börnum."

 

Atli kvað:

28.

"Ýkvið ér hvélvögnum,

haftr er nú í böndum."

 

29.

Atli inn ríki

reið Glaum mönum,

sleginn rógþornum,

sifjungr þeira.

-- -- --

Guðrún sigtífa,

varnaði við tárum,

vaðin í þyshöllu.

 

Guðrún kvað:

30.

"Svá gangi þér, Atli,

sem þú við Gunnar áttir

eiða oft of svarða

ok ár of nefnda,

at sól inni suðrhöllu

ok at Sigtýs bergi,

hölkvi hvílbeðjar

ok at hringi Ullar."

Ok meir þaðan

menvörð bituls

dolgrögni dró

til dauðs skokkr.

 

31.

Lifanda gram

lagði í garð,

þan er skriðinn var,

skatna mengi,

innan ormum,

en einn Gunnarr

heiftmóðr hörpu

hendi kníði,

glumðu strengir;

svá skal gulli

frækn hringdrifi

við fira halda.

 

32.

Atli lét

lands síns á vit

jó eyrskáan

aftr frá morði;

dynr var í garði,

dröslum of þrungit,

vápnsöngr virða,

váru af heiði komnir.

 

33.

Út gekk þá Guðrún

Atla í gögn

með gylltum kálki

at reifa gjöld rögnis:

"Þiggja knáttu, þengill,

í þinni höllu

glaðr at Guðrúnu

gnadda niflfarna."

 

34.

Umðu ölskálir

Atla vínhöfgar,

þá er í höll saman

Húnar tölðusk,

gumar gransíðir,

gengu inn hvatir.

 

35.

Skævaði þá in skírleita

-- -- --

veigar þeim at bera,

afkár dís jöfrum

ok ölkrásir valði

nauðug neffölum,

en níð sagði Atla:

 

36.

"Sona hefir þinna,

sverða deilir,

hjörtu hrædreyrug

við hunang of tuggin;

melta knáttu, móðugr,

manna valbráðir,

eta at ölkrásum

ok í öndugi at senda.

 

37.

Kallar-a þú síðan

til knéa þinna

Erp né Eitil,

ölreifa tvá;

sér-a-ðu síðan

í seti miðju

gulls miðlendr

geira skefta,

manar meita

né mara keyra."

 

38.

Ymr varð á bekkjum,

afkárr söngr virða,

gnýr und guðvefjum,

grétu börn Húna;

nema ein Guðrún,

er hon æva grét

bræðr sína berharða

ok buri svása,

unga, ófróða,

þá er hon við Atla gat.

 

39.

Gulli söri

in gaglbjarta,

hringum rauðum

reifði hon húskarla;

sköp lét hon vaxa,

en skíran malm vaða,

æva fljóð ekki

gáði fjarghúsa.

 

40.

Óvarr Atli

óðan hafði hann sik drukkit,

vápn hafði hann ekki,

varnaði-t hann við Gudrúnu,

oft var sá leikr betri,

þá er þau lint skyldu

oftar um faðmask

fyr öðlingum.

 

41.

Hon beð broddi

gaf blóð at drekka

hendi helfússi

ok hvelpa leysti,

hratt fyr hallar dyrr

ok húskarla vakði

brandi brúðr heitum,

þau lét hon gjöld bræðra.

 

42.

Eldi gaf hon þá alla,

er inni váru

ok frá morði þeira Gunnars

komnir váru ór Myrkheimi;

forn timbr fellu,

fjarghús ruku,

bær Buðlunga,

brunnu ok skjaldmeyjar

inni aldrstamar,

hnigu í eld heitan.

 

43.

Fullrætt er um þetta,

ferr engi svá síðan

brúðr í brynju

bræðra at hefna;

hon hefir þriggja

þjóðkonunga

banorð borit,

björt, áðr sylti.

Enn segir gleggra í Atlamálum inum grænlenzkum.