Ceciliu Saga

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Heilagra Manna Sögur

Ceciliu Saga Meyiar
(Cd. Holm. 2 folio, A; 235 folio, B, 429 octavo, C)

C. R. UNGER

Christiania 1877

Her hefr upp sogu heilagrar Cecilie meyiari

Cecilia en gỏfgazta mær hirdi gudspiallz bodord i briosti ser ok let alldregi ꜳ millum verda gudligra ritninga ok heilagra bæna nætr ok daga; harklædi hafdi hun næst ser fata, en þar um utan gullbuin klædi fyrir manna augum. Ungum manni var hun faustnud, þeim er Valerianus het, ok var kvedit ꜳ brudlaups stefnu, en svo mikit var riki frænda hennar vit hana ok festarmanz, ath hun treystiz eigi berliga ath syna ꜳst hiarta sins, [þa er hun unni Kriste. Ferdægrur ok sexdægrur fastadi hun ok fal gudi ꜳ hendi [þat er hun ugdi, at skirlifi hennar myndi saurgaz; hun kalladi ꜳ helga eingla i bænum sinum ok bad postola med tarum ok het ꜳ alla helga menn guds, ath þeir dygdi henni i sinum bænum ok gerdi þægiligan gudi meydom hennar.

Um brudlaup

2. En er [at brudlaups stefnu kom ok fengit war at fiolmenne miklu, þa var gledi mikil af alþydu. En hin helgha Cecilia sỏng lof einum gudi i hiarta sinu ok mællti: »Verdi osaurgat hiarta mitt ok likami, at eigi skỏmmumz ek.« En er þau voru leidd i eina sæng, þa mællti Cecilia ꜳ þessa lund: »Þu enn ynniligsti dreingr! hlutr er sa einn er ek vil segia þer, ef þu heitr ath leyna, medan ek vil at þu leynir.« Walerianus sor, at hann mundi leyna ok lꜳta fyrir ỏnga naudsyn upp koma. En heilaga Cecilia mællti: »Eingill guds er unnandi minn, sa er med miklu vandlæti geymir likama minn, ok ef hann finnr, at þu tekr ꜳ mer med ohreinni ast, þa man hann þegar reidaz þer, ok mant þu tyna fegrd æsku þinnar; en ef hann finnr, at þu elskar mik hreinn i ꜳst ok vardveitir meydom minn ospilltan, þa man hann elska þik sem mik ok syna þer miskunn sina.« Valerianus svaradi: »Ef þu vill ath ek trua mꜳlum þinum, þa syn þu mer unnanda þinn, ok mun ek giora sem þu beidir, ef ek reyni ath þat er guds eingill; en ef þu elskar annan mann, þa man ek glata bædi þer ok honum.« En heilog Cecilia svaradi: »Ef þu villt hlyda rꜳdi mino ok hreinsazt i eilifum skirnarbrunni ok trua ꜳ einn gud lifanda ꜳ himnum, þa matt þu sia eingilinn.« Walerianus spurdi, hverr hann mætti sva hreinsa, at hann mætti sia eingil guds. Cecilia svaradi: »Er einn gamall madr, er svo kann hreinsa, at menn megi sia eingla.« Valerianus spurdi, [hverr sa væri enn gamli madr. En heilaga Cecilia svaradi ok bad hann fara þriar milor fra Romaborg ꜳ gotu þa er Appia heitir, »ok mantu þar finna, sagdi hun, volada menn, þa er ek hefi fædda, ok vita munu deili ꜳ þessum manni; þeim skalltu bera kvediu mina ok segia, at Cecilia hafi sendan þik, ok þeir syni þer Urbanum byskup, ok þu eigir erende vit hann. En er þu finnr hann, þa seg þu honum oll vidmæli ockur, ok er hann hefir skirdan þik, þa man hann skryda þik hvitum klædum nyium, ok er þu kemr med þeim buningi i þenna klefa, þa muntu sia helgan eingil unnanda minn, ok man hann veita þer allt þat er þu bidr hann.« 

Fra Valeriano

3. Eptir þetta for Walerianus ok hitti þau merki ỏll, er honum var til visat, ok fann Urbanum byskup, þann er þa hafdi tysvar pindr verit fyrir Kristz iatningu ok var i fylsnum. En er Valerianus sagdi honum ỏll ord Cecilie, þa fell heilagr Urbanus ꜳ kne ok hellt hỏndum til himna ok mællti med tarum ꜳ þessa lund: »Drottinn Jesu Kriste! tak þu avỏxt hreinlifis rꜳds þess er þu særir i briost Cecilie. Drottinn Jesu Kriste, godr hirdir! Cecilia ambatt þin þionar þer sem spakr saudr, þviat hun sendi til þin brudguma sinn hægan sem lamb, þann er hun tok olman sem hit oarga dyr, þviat hann myndi eigi hingat koma, nema hann trydi ꜳ þik. Luk upp þu, drottinn, dyrr hiarta hans fyrir mꜳlum þinum, at hann kenni þik vera skapara sinn ok neiti diỏfli ok ollu glysi hans ok skurdgodum hans.« En er Urbanus hafdi þetta mællt, þa vitradiz þeim gamall madr ath aliti skryddr [godum klædum ok sniohvitum ok hafdi bok i hendi ritada gullstỏfum. Valerianus ottadizt, er hann sꜳ þenna mann, ok fell til iardar nær i owit. En hinn gamli madr hof hann af iỏrdu ok mællti vit hann: »Les þu þessa bok, ok trui at þu megir hreinsaz, sva at þu megir sia eingil guds, þann er Cecilia mær het þer.« Þa tok Valerianus ritit at lesa, en þessi ord voru a ritinu: Einn er gud, ein er trua, ein er skirn, einn er fadir allra, sa er ollum efri er ok ỏllum ædri um alldir allda. En er Valerianus hafdi þetta lesit, þa spurdi enn gamli madr: »Truir þu at svo er, eda efar þu enn.« Walerianus svaradi: »Hvat megi sannara vera undir himne.« Ok er hann hafdi þetta mællt, þa hvarf hinn gamli madr fra augliti þeira. En Urbanus skirdi Valerianum ok kendi honum alla setning rettrar truar ok sendi hann sidan til handa Cecilie.

Um vitran eingils guds

4. Ok er Walerianus kom heim skryddr hvitum klædum, þa fann hann Ceciliam festarkonu sina i klefanum ꜳ bænum ok eingil guds standa hia henni med elldligu andliti fidrdan skinondum vængium, ok hafdi hann i hendi tvær koronur [enar dyrligstu, adra selldi hann Cecilie, en adra Waleriano, ok mællti: »Þessar koronur skulut þit vardveita med osaurgudu hiarta ok hreinum likama, þviat ek færda yckr þær or paradiso guds; alldregi mun blomi þeira þverra, ok sva ilmr þeira, ok mega þeir einir þær sia, er slikt hreinlifi lata ser lika, sem þit [hafit yckr latid lika. En þar sem þu, Valerianus, letz at rꜳdi hreinlifiss, þa sendi mik Jesus Kristr sonr guds lifanda til þin, ath þu segir, hvers þu vill bedit hafa.« Walerianus laut einglinum ok svaradi: »[Engum manne hefi ek iafnmikit unnat sem brodur minum, ok verdr mer illa i hendi, ef ek læt hann eptir i glautun, ef ek mꜳ hann þadan leida med mer. Nu er su bæn min, svo ath mer er mest hugat, ath gud lꜳte ser soma ath leysa Tiburcium brodur minn fra villu, svo sem hann leysti mik, [ok geri okr bada algerva i ast sins nafns. Eingillinn leit wit honum blidlega ok mællti: »Allz þu badt þess, sem gud er fusari ath veita en þu at þiggia, þꜳ man hann svo leidretta brodur þinn fyrir þik, sem hann leidretti þik fyrir ambatt sina Ceciliam, ok munu þit badir koma til guds med pislarsigri.« En er eingillinn hafdi þetta mællt, þa hvarf hann til himna fra augliti þeira.

Fra Tiburcio

5. En er þau ræddu um [iarteign guds ok helgar ritningar, þa kom Tiburcius fyrstr manna allra þangat [til þeira um morguninn eptir ok nam stadar fyrir hvilunni ok mællti: »[Hvi gegnir þat, er ek kenni her svo godan ilm, ath trautt mætti sva verda, þott ek hefda i hendi aull þau graus er bezt ilma, ok þat er satt, at ek þickiumzt einskis annars þurfa, medan ek kenni ilm þenna« Valerianus svaradi: »Himneskan ilm kennir þu, tviat ek bad fyrir þer; en ef þu [vill trua sonnu, þa mattu na at sea fegrd þa, er þessi ilmr fylgir, þviat vid hofum biartar koronur, þer er augu þin [mega enn eigi sea.« »[Er þer svefns, brodir, kvad Tiburcius, eda hveriu gegnir þat, er þu męlir?« Valerianus svaradi: »Svefns var oss hingat til, en nu hofum vær vaknat ok vitum it sanna, at god, þau er vær gofgodum hingat til, reynazt dioflar.« Tiburcius spurdi, [hvat hann vissi til, at sva væri. »Eingill guds sagdi mer, kvad Valerianus, ok sa ek hann, ok þu matt sea hann, ef þu hreinsazt af aullum sauri skurgoda.« Tiburcius mællti: »[Hvat þarf at dvelia hreinsanina, ef þat ma verda, at ek seai eingil guds?« Valerianus svaradi: »[Ecki þarf at dvelia, en þvi skalltu heita at neita aullum skurgodum, en trua ꜳ einn sannan gud.« Tiburcius mællti: »Eigi skil ek, med hverium ꜳhuga þu męlir þetta.« Þa tok hin helga Cecilia til mals: »Undrumzt ek þat, at þu skilr eigi, at þau likneski, er gerr eru or grioti eda malme [eda tre, mega eigi gud vera, þar sem fuglar drita ꜳ þau, ok [þeistar hreidr(az) i hofdi þeim, ok vefa kaungurvofur vefi sina ꜳ þeim, en vandir menn gera þau, þviat þeir eru sendir til allz malmverks ok griotverks, sem fyrirdęmdir eru fyrir glæpi sina. Hversu mega þau likneski þa gud vera eda vera truat ꜳ, er upphaf hafa af vændismonnum. Miok er þat ꜳ einn hatt daudr madr ok likneski, þviat daudr madr hefir alla likams lidu, en hann hefir eigi vit ne aund. Sva synaz aull likneskin hafa alla limu, en þau eru vitlaus ok at vettugi nyt, þeim mun verre en [draugar, at madr sa augum, medan hann lifdi, ok heyrdi eyrum, mællti munni ok þefadi med nausum, gek a fotum, þreifadi haundum; en þessi likneski eru ꜳvallt daud ok hofuz af daudum, hafa alldregi lifat ok munu alldregi lifa.« Þa svaradi Tiburcius: »[Likari er sa dyrum en maunnum, er þessu truir eigi.« Cecilia mællti enn vid hann: »[Þat iati ek i dag, at þu ser minn skylldingi, þviat svo sem gud samteingdi mer brodur þinn i tru, sva gerir hann þik i hafnan skurgoda mer samteingdan i ast Kristz. En ef (þu) ert buenn at trua, þa fardu med brodur þinum, at þu takir hreinsan, sva at þu megir sea eingil guds ok finna lausn allra synda þinna.« Þa mællti Tiburcius vid brodur sinn: «Seg þu mer, brodir, til hvers mannz muntu mik leida.« Valerianus svaradi: «Ek man þik leida til fundar vid þann gaufgan mann, er Urbanus heitir, hann [hefir eingils alit, ok allt mal hans er fullt sannrar speki.» Tiburcius mællti: »Segir þu fra þeim Urbano, er kristnir menn kalla pafa sinn? Spurt hefi ek, at hann hefir dęmdr verit til dauda, ok er hann nu i fylsnum, ok mun vera kvikr i elldi brendr, ef hann verdr fundinn, ok uggi ek, at vid munim verda [ok pindir sem hann, ef vid verdum fundnir med honum, ok munum vid finna dauda ꜳ iordu, þa er vid leitum guddoms þess er leynist ꜳ himnum.« 

Capitulum

6. Heilỏg Cecilia mællti þa: »Ef þetta lif eitt væri ok eigi annat betra, þa mættim ver rettliga hrædaz at tyna þessu; en nu er annat lif, þat er miklu er betra, þat er alldri endizt. [Af þvi hrædumzt ver eigi at tyna þessu lifi, at ver komumzt eigi til hins, nema ver tynim þessu adr.« Tiburcius mællti: »Nu kant þu at segia þat, er ek hefi alldri heyrt fyrr; er þat satt, at annat lif er en þetta?« Cecilia svaradi: »Þetta lif [her i heimi er helldr daudi en lif; þrutnar þat af metnadi ok þverr af vansa, þornar af hita, en þrottnar af sottum; feita þat fæzlur, en faustur megra; þat lemia sorgir, en leikar beita þat, ꜳhyggiur þraungva þvi, aurugleikr deigir þat, audr eflir þat, aureigd lægir þat, eska yppir þvi, en elli b(e)ygir þat, synder sera þat, sottir briota þat. En eptir þessa hluti alla kemr rasandi daudi ok tekr þat brutt med aullum likams faugnudum, sva at þat synizt traut eda eigi verit, þa er umlidit er; þviat þat allt er einskis vert, er skamma stund er, en þat lif, er kemr eptir þetta lif, getr eilifa fagnadi godum maunnum en eilifar kvalar illum maunnum.« Tiburcius mællti: »Hverr kom þadan, at ydr mætti þetta segia, [sva at ver megim þvi trua?« En helga Cecilia svaradi med mikilli stadfesti: »Skapare himins ok iardar, siofar ok [manna, fugla ok dyra ok skridkyckvenda, hann gat son af ser, fyrr en hann gerdi þessa hluti alla, ok færdi fram af sinum krapti helgan anda, [at fyrir son skapadi hann alla hluti, en hann lifgadi alla hluti fyrir helgan anda, þviat alla hluti, þa er gervir voru ok gervir eru, skapadi sonr eingetinn af fedr ok lifgadi fyrir helgan anda, sa er fram ferr af fedr ok syni.« Tiburcius mællti: «Einn sagdir þu gud vera gaufganda ꜳ himne, hversu segir þu nu þria?« En helga Cecilia svaradi: »Einn er gud [i guddomi sinum, en ver skiptum personum sva i þrenningu, sem ver segium þrideilda speki i einum manni, þat er mannvit, minni ok skilning; þviat af mannviti finnum ver þat, er [ver hofum eigi numit, en i minni holldum ver þvi, sem oss er kent, en i skilningu greinum ver, hvat ver siam ok heyrum, ok eignazt þo ein speki þria hluti þessa. En ef iardligr madr eignazt þessa þria hluti i einni speki, hvi man eigi gud eignazt þrenningar velldi i einum guddomi?« Tiburcius mællti ok fell til iardar: »Eigi etla ek mannliga tungu mega męla slika speki ok skynsemi, helldr hygg ek, at eingill guds mæli fyrir munn pinn.« 

Þa snerizt Tiburcius til brodur sins ok mellti vid hann: »[Gnogliga er mer sagt fra einum gudi i þrenningu, en nu er eptir vansvarat þat er ek spurda.« Cecilia svaradi: »Ræd þu vid mik um þessa hluti, þviat ung er trua brodur þins at svara þer, en [þu matt mik i eyngri spurningu vanbuna finna vid svỏrum, þviat guds speki lærdi mik fra unga alldri.« Tiburcius mællti: »Þess spurda ek, hverr hingat [kemi ok syndi oss annat lif, þat er þer segit vera eptir þetta?« En helga Cecilia svarar: »Fadir sendi son sinn til iardar fra meyiu borinn, en hann stod ꜳ miklu fialli ok helgu ok kallade mikilli roddu ok mællti sva: Komit þer til min, allir lydir. Þa runnu til hans kallar ok konur, bædi ungir menn ok gamlir, [frialsir ok anaudgir. Þa mællti hann vid þa alla saman: Gerid þer idran [fyrir syndir ydrar, þviat nu nalgazt riki himna, þat er brutt tekr riki manna. En gud vill gefa riki sitt rettruunndum monnum; i þvi riki verdr hverr þvi hærri, sem hann er helgari, en syndugir kveliaz þa i eilifum loga, en rettlatir taka fegrd eilifrar dyrdar ok fagnad þann er alldri [verdr endir. Se, hirdit eigi, synir manna, at leita fallvalltra audæfa þessa heims, [at þer megit hallda eilifum fagnadi, þeim er kemr eptir þetta lif, þviat her lifir madr skamma stund, en þar eilifliga. En er otruir lydir heyrdu þessi ord, þa mælltu þeir allir sem einni roddu: Hverr var þar, sa er hingat kemi at syna þat satt, er þu segir? Þa mællti sonr guds vid þa: [Ef þer truid eigi ordum minum, truid þer þa verkunum. Ok til þess at eigi metti efi vera i hiỏrtum manna, þa reisti hann .iii^ia. dauda menn til lifs, sva sem gudspiollin segia, ok þann einn sem fiora daga hafdi i grauf legit; þurrum fotum gekk hann um sio, ok stodvadi vinda ok hridir; syn gaf hann blindum, en haulltum gaungu, dumbum mal, en daufum heyrn, hreinsadi likþra, en græddi siuka, ok rak diofla fra odum maunnum. Þa aufundudu [illir menn þess, er margir menn fylgdu honum ok breiddu klædi sin fyrir fetr honum ok kaulludu: Lofadr se sa er kemr i nafne drottins. Þa reidduzt honum Grydingar ok selldu hann Pilato ialli ok sỏgdu hann fiolkungan vera, ok settu rad til þess at hann væri krossfestr. En er hann sa þat stoda til heilsu [aullum heimi, let hann sig haundla ok binda ok beria ok krossfesta, þviat hann vissi, at i pisl sinni mundi hann stiga yfir diofulinn. En þvi var hann haundladr syndalauss, at allt mannkyn leystizt, þat er adr var bundit synda baundum. Blezadr tok hann bolvan vora ꜳ sik, at hann leysti oss fra bolvan; hleginn var hann, at hann leysti oss fra diofla hlatri; [þorngerd var dregin ꜳ hofut honum, at vær fordadimzt bolvan þorna ok þisla, þa er enn fysti madr tok fyrir synd sina; beiska fedu tok hann, at hann bætti þat, er hinn fysti madr misgerdi i setri berging; ur fautum var hann færdr, at hann hyldi med miskunnar skrudi odaudligu skemdir fedra varra, þær sem ordnar voru af ꜳeggian fianda; ꜳ tre var hann festr, at hann bætti ꜳ pislartre þat, er misgert var ꜳ girndartre; [daudann let hann koma til sin, at hann stigi yfir hann ok eyddi aullu velldi hans vid vini sina, þvi er gerzt hafdi fyrir orminn. En er allar skepnur sa skapara sinn ꜳ krossi pindan, þa skalf iordin, en steinar sprungu, dagrinn flydi, ok sol sortnadi, ok gerdi myrkt i heiminum aullum, tungl fal geisla sinn undir blodligu skyi, ok hurfu skinandi stiornur; iordin beliadi ok kastadi upp ur graufum likaumum heilagra manna, þeira er vitroduzt ok baru vitni um nidrstigning grædarans til helvitis, er (hann) braut diofuls velldi, ok ste hann deyiandi yfer daudann. Af þvi gaungum ver fegin undir pisler ok bardaga fyrir Kristz nafni, at ver vitum eptir þetta it fallvallta lif annat lif ædra, þat er gud syndi postolum sinum, þa er hann var upprisinn af dauda ok ste til himins at þeim ꜳsiỏndum. [Um þetta mætti eigi efa hugr manna, þott þrir spakir vottar sannadi þat, en allra hellzt er nu aftekinn allr efi, er hann vitradiz eigi at eins .xii. postolum, nema enn helldr syndizt hann meirr en .c. bredra senn i einum stad. En þeir er sendir voru um heiminn innan at boda þessa hluti, sonnudu mal sin med maurgum iarteinum, þviat þeir græddu allt i nafni Kristz allzkyns siuka menn ok raku diỏfla fra odum maunnum ok gafu lif daudum. [Nu lattu þer eingis annars þickia vid þurfa, en fyrirlata þetta lif af ollu hiarta ok leita annars lifs betra, þviat sa er truir ꜳ son guds ok þionar bodordum hans, hann verdr eigi halldinn i dauda, helldr leida hann helger einglar i paradisum, þegar er hann andazt. En ꜳhyggia þessa heims bindr ovara hugi manna i morgum fiolskylldum, ok hryggir þa stundum af skaudum, en stundum gledr þa af fevexti, ok bera þeir fyrir þessu einu lifi ꜳhyggiu ok hyggia ecki at oordnu lifi, þar til er þeir skiliazt vid likame sekir ok sva snaudir, at þeir hafa ecki med ser nema syndir einar. Þetta skyrda ek i skaummu mali fyrir þer, en þa leita [hvers þer þickir framar purfa.« 

Capitulum

7. Đa fell Tiburcius til iardar ok mællti med tarum: »Ef ek hefi ꜳhyggiu fyrir þessu lifi um alldr sidan, þa em ek eigi verdr at [audlazt (eilift) lif; hafi heimskir menn fevoxt fallvalltrar tidar, en ek [skal (eigi) til einkis lifa hedan af, þott ek hafa til eingis lifat allt hingat til, þviat mer þickir nu hver dvaul ill..« Þa snerizt Tiburcius til brodur sins ok mællti: »Miskunna þu mer, brodir, ok dvel eigi [ok leid mik til fundar vid guds mann, at hann hreinsi mik ok geri mik hluttakanda eilifs lifs.« Þa leiddi Valerianus brodur sinn til fundar vid Urbanum pafa ok sagdi honum alla hluti, þa er gerzt hofdu i þeira rædum. Urbanus þakkadi þat gudi ok tok feginn vid Tiburcio, ok skirdi hann ok let vera med ser, þar til er hann var ur hvitavǫdum færdr, ok kendi honum [kenningar algervar ena næstu viku ok helgadi hann algervan Kristz riddara. En hann fek sva mikla miskunn af gudi sidan, at hann sa opt eingla guds ok fek margar bænir af drottne. En langt er at tina iarteinir þeira, af þvi munum ver skynda mali til pislarsigrs þeira.

Capitulum

8. Almachius Romaborgar greifi let drepa marga guds vini ok let [eigi grafa lik þeira. En Tiburcius ok Valerianus temdus til þess nætr ok daga at veita dyrligan graupt pislarvottum Kristz, en þeir gafu fe sin þurfamǫnnum. Þa laustudu illir menn goda, sem iafnan verdr, ok var sagt Almachio, hvat þeir gerdu bredrnir, eda hversu vegliga þeir grofu þa menn, er hann let bana. Sidan voru þeir teknir ok færdir greifanum, ok mællti hann vid þa: »Hvi gerizt þit otignir ok ęttlerar i nybreytni yckarri, þar sem þit erut tignir at burdum ok gaufgir at kyni? Nu er mer sagt, at þid berit [fe yckart ꜳ herfiliga stafkalla ok grafit med mikilli vegsemd þa menn, er drepnir eru fyrir glæpi sina. En þvi mætti þat liklegt þickia, at þeir veri frændr ykkrir, er þit gaufgit sva miok.« Tiburcius mællti: »Veri sva vel, at þeir leti ser soma at hafa oss at þrælum, er þu ætlar vera frendr okkra, þviat þeir hofnudu þvi, er synizt ok er eigi, en þeir fundu þat, er eigi synizt vera ok er.« Almachius mællti: »Hvat er þat, er synizt vera ok er eigi?« Tiburcius svarar: »Allir þessa heims hlutir, er andir manna leida til eilifra kvala fyrir [skammrar stundar gledi.« Greifinn mællti: »Hvat er þat, er eigi synizt vera ok er?« Tiburcius mællti: »Oordit lif ok [piningar þær er illir menn eru kvaldir ok vitum ver at saunnu, at þat mun fram koma, þott ver megim þat eigi likamligum augum sea.« Almachius mællti: [»Hygg ek, at þu segir þetta af þinu hugviti.« Tiburcius svarar: »Eigi mæli ek þat af minu hugviti, helldr af þvi er byggir i briosti mer.« Almachius spurdi: »Veiztu, hvat þu męlir?« »Veit ek, sagdi Tiburcius, at sva man vera, sem ek sagda.« Almachius mællti: »Fyrir hvi ma ek eigi skilia, med hverium ꜳhuga þu męlir þetta?« Tiburcius svarar: »Þvi at kykvenligr madr skilr eigi þa hluti er guds eru, en [andligr madr dæmir alla hluti ok dęmizt af aungum sialfr.« Þa brosti greifinn ok let braut leida Tiburcium en þangat Valerianum, ok mællti þa vid hann:

Capitulum

9. »[Mattu nokkut þess mæla er afstada se, hofutærr þickir mer vera brodir þinn.« Valerianus mællti: »Heyrn þin villizt, þviat hon ma eigi heyra mal vart.« Almachius mællti: »Ecke mannkyn er iafnært sem þit i heiminum, er leitit þess med aullu kostgæfi, er gagnstadligast er life ok heilso, ok fyrirlatid nytsamliga hluti, ok flyit gledi alla, ok rekit allt þat er unadligt er i heiminum.« Valerianus svaradi: »Ek sa um vor [galausa menn leika ꜳ velle um dag, en skamt fra þeim sa ek akrkarlla vinna erfidliga ꜳ iordu, suma hauggva þorna upp, ok hreinsudu iordina, en sumir fagudu vingarda ok settu nidr alldintre. Þa toku leikmenn at hlæia at verkmonnum ok mælltu sva: Leggit nidr, væsalir, þetta erfidi onytt ok leikit helldr med oss, ok farid med oss til dryckiu, ok medit (ydr) eigi ꜳ erfidi sva, ærir menn! En er þeir hofdu þetta (mællt), þa skelldu (þeir) saman hondum ok hlogu at verkmonnum. Sumar kom eptir vor þat sem hvert annat, ok toku akrar manna at friovazt, ok baru alldintre godan ꜳvoxt ꜳ ser, ok skina allir til þessa (dags) vellir, þeir er verkmenn fagudu, med faugrum bloma ok godum ilm. Þa faugnudu þeir, sem ærir voru taldir, en hinir þottuzt heimskir vera, er sott ok hungr eyddi þeim, ok toku þeir þa at grata ok idraz inndęlis sins, ok męlltu þeir med ser: »(Ver toldum at) þessum monnum helgum, at ver ręgdum ok fyrirdęmdum ervidi þeira ok lif þeira ok toldum þa heimska vera ok valada, en þeir voru spakir, en ver vorum heimskir ok ęrir, er ver unnum eigi sialfir ok veittum eigi fullting vinnendum, helldr hlogum ver at þeim er unno, ok ętludum þa ęra vera, er nu siam ver skina i fegrd.« Almachius męllti: »Vitrlega er þat męllt, en ekke kemr þat til þess er ek spurdi.« Valerianus svaradi: »Þu taldir a okr, at vit veitum aura okkra voludum monnum ok tokum vid utlendum monnum ok biorgum fodurlausum bornum ok veitum gofuglegum guds vinum groft; þu telr oss ęra vera, er ver gleymum eigi eda hlęgium med galausum monnum, ok synomz eigi prudbunir fyrir augum alþydu. En su tid mun koma, er ver munom taka laun ervidis vors, ok munom ver þa fagna, en þeir muno grata, er nu dramba i fagnadi sinum. Nu er su tid at dreifa ok at sa akrenn, ok skolu þeir fognod upp skera, er her kasta nidr fogn(o)di.« Greifenn męllti: »Segir þu þat, at ver ok konungar mune hafa eilifan grat, en þer muned hafa eilifan fognod?« Valerianus svaradi: »Hvad ero þer eda konungar ydrir nema himandi manneskiur i heime þessum um stund, ok monu deyia af stundo ok skolu giallda þa skynseme gudi fyrir verk ydur ok velldi þat er hann gaf ydr.« Almachius męllti: »Eigi þarf fleiri um þetta at hafa, bloti þid godum vorum ok farit omeiddir i braut sidan.« Valerianus svarar: »Hvern dag fęrum vit forn almatkum gudi, en eigi fleirum.« Almachius męllti: »Hverr er einn gud sa er þid þionet?« Valerianus svaradi: »Eingi er annarr gud nema sa einn.« Almachius męllti: »Segi þid nafn þess ens eina guds, er þid gofgit.« Valerianus svaradi: »Nafn guds montu eigi finna, þott þu megir fliuga.« Almachius mellti: »Er eigi Odenn gud?« Valerianus svaradi: »Hordomsmadr var hann ok manndrapsmadr ok odadamadr, at þvi er skalld ydur segia. En ek undrumz þat, af hvi þu kallar hann gud, þviat eingi ma gud kallaz, nema sa er syndalaus er ok allra dada er fullr.« Almachius męllti: »Segi þid þat, at þid brędr kunnit sannan gud, en allr heimr villiz?« Valerianus svarar: »Otallegr lydr hefir vid cristne tekit, en þer erud helldr fair, er til einskis erud maklegir nema til þess at kasta ydr i elldd.« Þa reiddiz Almachius ok let beria hann stongum. En Valerianus męllti med fagnadi: »Sia dagr er mer hverri hatid gladari, þessar stunddar æskta ek mer ꜳvallt.« Kvalamenn baurdu hann ok męllto: »Hird eigi þu at lasta god vor ok gydior.« En Valerianus kalladi ꜳ lydinn ok męllte: »Hyggit þer ad, Romaborgar menn, ad eigi styggve ydr sia pisl min ne teygi ydr fra sannleik, helldr standi þer upp hraustlega ok fyrirlitid god þau er Almachius gofgar, þviat i eilifri kvol muno þeir vera, þeir er þau gofga.« Þa męllti radgiafi greifans, en sa het Tarqvinus: »Skynd þu pisl þeira, þviat ger er sokin, en ef þu dvelr dag fra degi, þa muno þeir veita alla aura sina, ok muntu ekce þat finna.« 

Capitulum

10. Þa mællti greifinn, at þa bada brędr skylldi leida til Odens hofs ok neyda þa til blota, en hoggva bada, ef þeir villde eigi blota. En sa het Maximus, er þa leiddi til blothofsens. En hann męllti vid þa med tarum: »Hverr kom sva grim(ri) ędi at ykr, at þid villdud glata fegrd (ok) ęsku ykkarre, ok langit sva til dauda sem solltenn madr til krasa?« Tiburcius svaradi: »Alldri munom ver fysaz at tyna þessu lifi, nema ver vissum fyrir, at annad lif er eilift eptir.« Maximus męllti: »Hvert ma annad lif vera en þetta?« Tiburcius svaradi: »Sva sem likamr skrydiz klędum, sva skrydiz onnd likam, ok ferr onnd or likam, sem madr ferr or klędum, ok ferr þa likamr i molld, sa er or molldu var skapadr, ok bidr þadan oordinnar upprisu, en ond er leidd til paradisar sęlu, ef hun er heilog, ok bidr þadan tidar upprisu sinnar.« Maximus męllti: »Fysaz munda ek at hafna þessum heime, ef ek mętti vist vita annad lif, þat er þid segit vera.« Valerianus svaradi: »Ef þer er þess eins vant at algiorre tru, at þu villt reyna, hvort vit segium satt eda eigi, þa mun drottenn luka up augo þin a þeire tid, er vid brędr leggium nidr likame okkra iardlega fyrir guds nafne, ok muntu þa reyna dyrd hins oordna lifs, ef þu heitr þvi, at þu muntt af ollum hug idraz villu þinnar.« »Synit þid mer þat er þid hetud, qvad Maximus, en ek verdi þa elldingu lostinn, ef ek iata eigi þeim gudi einum, er annat lif gerir eptir þetta lif.« Þa męlltu badir brędr: »Fa þu þat af pislarmonnum i dag, at þeir dvele pisl ockra, ok leid okr til hus þins, ok siem vit þar vardveittir i nott; en vit munum þangat koma þeim manne, er þig mun hreinsa af synda saure a þesse nott, ok muntu þegar sia þat, er vit hetum þer.« En er Maximus leiddi þa til hus sins, þa tok hann tru af kenningum þeira ok hiu hans oll, ok biuggudz til pisla allir þeir, er þeim fylgdu til hofsens. Þa kom heilog Cecilia til þeira um nottina med kennemonnum, ok voru allir skirdir, þeir (er) tru toku. En er morgenn kom, þa męllti Cecilia vid þa: »Heilagir Kristz riddarar, verpit af ydr myrkra verkum ok skrydiz liosi, gott hafit þit þreytt ok lokit vel erfidi ok vardveitta tru; farit nu til dyrdarlifs, þess er rettlatr domandi gefr yckr ok ollum þeim, er elska hans tilkvomu med godum vilia.« 

Um pining brædra

11. [Bær sa var fiorar milor fra Romaborg, er þiodgata lꜳ fyrir framan dyr hia hofi Þors, ok var hverr pindr, er eigi villdi blota Þor. En er helgir brædr komu þangat ok villdu eigi blota skurdgodinu, þa voru þeir þar sverdi slegnir, ok skilduz vit likamligt lif, ok toku þeir vit eilifa dyrd. Þꜳ leit Maximus til himens ok mællti þetta: »Ek sa eingla guds skinandi sem sol a þeiri stundu, sem þeir voru hỏgnir brædrnir, ok sa ek andir þeira i liking biartra meyia, þa er þær skilduz vit likami, en einglarnir toku þær i fadm ser ok flugu til himens med þær.« En er Maximus sagdi þetta med tꜳrum, þa toku margir tru af ordum hans ok hurfu fra blotum skurdgoda. En er Almachius fann þat, at Maximus var kristinn ordinn ok hiu hans oll, þa let hann taka hann ok beria blyvondum til bana, ok for hann til þess lifs, er hann trudi ok elskadi. En Cecilia [grof likam hans hia þeim Tiburcio ok Valeriano, ok er þeim ỏllum saman minning halldin um vorit .xi. nottum fyrir gagndagenn eina.

Fra Cecilie

12. Sidan fretti Almachius at aurum þeira brædra, ok let hann taka Ceciliam, er likliguz þotti vera at vita aura þeira; en hun hafdi allt gefit [fatækium monnum, þat er þeir hỏfdu eptir att. Þa var hun leidd til blotz, at hun brendi reykelsi fyrir skurdgodum. Þa mællti hon wit þa, er hana leiddu til blotzins: »[Hlydi þer mer, borgarmenn! Þer erut þionar domanda ydvars, ok synizt ydr, sem þer munit eigi verda hluttakandi illzku hans, þott þer giỏrit þat, sem hann bydr ydr. [Ek em alrus at taka pislir fyrir nafni Kristz, en ek harma ydr, er þer gait eigi ydar ok gerit þat, er omilldr domandi bydr ydr at gera.« Þa toku riddarar ok þionar greifans at harma, at svo fỏgr mær ok gaufug villdi deyia, ok badu þeir hana, at hun tyndi eigi svo mikilli fegrd i dauda sinum. Heilỏg Cecilia svaradi: »Þetta er bot fegrdarinnar (helldr) en tion, svo sem at taka gull vit eiri eda dyrligan gimstein vit grioti, eda [selia herfiligan kofa ok taka wit hỏll mikla prydda gulli ok gimsteinum, eda selia þann grip, er bratt skal faraz, ok taka þann fyrir, er alldri skal fyrnazt ok eigi spillaz ne fyrirfarazt. En ef nỏckurr [væri sa kaupstadr, er menn mætti taka gull iafnmikit vit eiri, hvat mundit þier þꜳ nema renna fegnir til þess stadar ok kalla med ydr frændr ydra ok mꜳga ok vini ok alla astmenn ydra; en ef nockurr villdi ydr aptr kalla med tꜳrum ok teldi ydr oradlikt ath selia allt eir ydvart, hvat mundut þier nema hlæia at þeim sva sem ath ærum monnum edr vitlausum, en þer mundit sialfir skunda ok fagna þvi, at þer mættit taka [iafnmikit gull vit eiri ok missa einskis penings i tỏlu eda vog; en gud gefr eigi iafnmikit sem hann tekr, helldr gefr hann hundratfallt vit einfolldu ok veitir umfram lif eilift. Truit þer, ath svo er sem ek segi ydr.« En þeir svorudu allir svo sem einni rỏddu ok mællto: »Truum ver Krist son guds vera, þann er ser waldi slika ambatt [sem þu ert.« Þa mællti en helga Cecilia wit þa: »Farit þer nu ok segit [greifanum, at ek man vikia eptir ydr, ath eigi hrapi hann pisl minni, ok þa man ek fylgia hingat kennimanni þeim, er ydr mun alla giora hluttekendr ens eilifa lifs.« En sva var gert, sem hun mællti. Þa kom Urbanus pafe ok skirdi i husi Cecilie meir en .xl. manna. En sa er þeira var æztr het Gordianus, hann lagdi sina eigu ꜳ huss Cecilie, til þess at Urbanus pafe [mætti þar wera, ok kristnir menn sækti þangat leyniliga tidir hans ok kenningar. En þott þar væri leyniliga guds þionosta framin, þa sỏmnoduzt þar hvern drottinsdagh nockurir gudi til handa fra diỏfuls velldi.

Fra Cecilie ok greifa

13. Eptir þat let Almachius leida Ceciliam fyrir domstol sinn ok mællti vit hana: »[Hverrar kindar ertu?« Cecilia svaradi: »Ek em [gỏfugra manna ok tiginna ath kyni.« Almachius mællti: »At tru þinni spurda ek helldr en ath kyni.« Cecilia svaradi: »Heimsliga hefzt spurning þin, er [þu ætladir i einu ordi mega lyktazt þat, er tvenn svỏr liggia til.« Greifinn mællti: »Hvadan kom þer [svo mikil dirfd til ath svara mer svo, tignum manni?« Cecilia svaradi: »Af godu [viti ok ologinni tru.« Almachius mællti: »Weiztu eigi, hvert welldi ek hefi?« Cecilia svaradi: »Þu veizt eigi sialfr, hvert velldi þu hefir; en ek munda segia þer, ef þu spyrdir mik eptir velldi þinu.« Almachius mællti: »Seg þu, ef þu þickizt vita.« Heilỏg Cecilia svaradi: »Allt welldi manna er sem [vin(d)bollr se blasinn, er svo syniz sem fullr se ok þrutinn, en hann visnar allr, þott einni nꜳlo se stungit ꜳ honum.« Almachius mællti: »Af oskilum hoft þu mꜳl þitt, ok helldr þu enn þeim.« Cecilia svaradi: »Þat er oskila mal, ef madr lygr; þvi finn þu sonnur ꜳ þvi, ef ek hefi logit, ella hirtu sialfan þik, ef þu mælir lygi.« Greifinn mællti: »Veiztu eigi, ath konungar vorir budu at pina þꜳ menn, er eigi neita sik kristna vera, en lata hina undan ganga, er þvi neita?« Heilỏg Cecilia svaradi: »Konungar ydrir villazt sialfir sem þer, ok lỏg, [þau sem þu kallar konunga ydra sett hafa, syna, ath þer erut grimmir, en vær saklaus; þviat ef nafnn þetta væri eigi gott, þa myndim vær þrautarlaust neita þvi, en þer mundit ok eigi neyda oss til med pislum at iata.« Almachius mællti: »[Lỏg þessi settu þeir fyrir milldi sinnar sakir, at þer mættid vel lifa.« Cecilia svaradi: «Ecki er sidr milldlikt ok gagnstadligt enu retta, en lꜳta þa undan ganga omeidda, er þer reynit ath sỏnnu, at sekir se, en oss, er þer vitit at saklaus erum, gefit þer nafn eitt ath sauk, ok þat nafn, er vær vitum vist ath heilagt er, ok mꜳ þat med eingum kosti verda, ath vær neitim þvi, þviat betra er at deyia sælliga en at lifa vesælliga. [Vær segium satt, en þer beidit oss liuga, þvi kvelium vær ydr meir i reide, en þer oss i pislum.« Almachius mællti: »Kios þu nu [um tvo kosti, annattveggia at þu seg, at þu ert eigi kristin, ok skallt þu þa undan ganga, eda þu mant elligar (eigi) fordazt pislir.« Þa brosti en sæla Cecilia ok mællti: »[Se þar domanda berliga hneyktan fyrir ranglæti sitt; hann beidir, ath ek neita sakleysino, en ægir pislum, ef ek neita eigi. Ef þu vill mik fyrirdæma, hvi beidir þu þa, at ek neita sakleysinu? En ef þu vill mik lata undan ganga, þa matt þu reyna hit sanna.« Greifinn mællti: »Nær eru þeir nu, er þik rægia ok segia, at þu ert kristin. [En ef þu neitar þvi, þa skolu rogsmenn þinir giallda lygi sinnar, en ef þu villt eigi neita, þa skalltu giallda heimsku þinnar.« Cecilia svaradi: «Róg þeira er mer þekt, ok pisl su er þu ægir mier, hun er mer sigr. En þu [þarft eigi at ætla mik heimska, helldr ertu sialfr heimskr, er þu ætlar, at ek muna neita Kristi.« Almachius mællti: »Veiztu eigi, vesỏl, þat, at mer er gefit valld af konunginum at lifga ok at deyda, ok mælir þu þvi at svo miklo drambi.« Cecilia svaradi: «[Annat er dramb en annat er stadfesti. Ek mæli af stadfesti vit þik, en eigi af drambi, þviat [ek ræki ofmetnad ok dramb; en ef þu [skammadiz eigi at heyra hit sanna, þa man ek þat syna, at þu hefir berliga logit, svo at alþyda mꜳ þat reyna. Greifinn [mællti: »Hvat hefi ek logit?« Heilỏg Cecilia svaradi: »Þu sagdir konunga þina hafa gefit þer velldi at lifga ok at deyda, þar sem þu hefir til þess eins velldi tekit, at þu megir deyda, þviat þu matt taka lif fra lifendum en gefa eigi lif daudum. Seg þu ok þa, at konungar þinir letu þik verda dauda þion, en þu lygr, ef þu segir þik nockut framarr hafa tekit valld af þeim.« Almachius mællti: »Legg nidr þu þegar dirfd þina ok blota gudum vorum.« Cecilia svaradi: »Hvar mistir þu augna þinna, er þu segir þat gud vera, er ek ok allir [heileygir menn mega sia, ath steinn er ok bly eda eir.« Almachius mællti: »[Standaz matta ek þat, þott þu hneyktir mik i ordum, en þat ma ek eigi standaz, er þu fælir gudin.« Cecilia svaradi: »Sidan er þu laukt munn upp, þa [mælir þu ecki, nema annathvart fylgir heimska eda lygi, en nu synir þu þik blindan likams augunum sialfum, þar er þu kallar þat gud þin vera, er vær siꜳm oll, at stockr ok steinn er. [Nu man ek kenna þer rꜳd, ef þu will, freista ok þreifa wm, ok vit, ef þu megir kenna handanna, þo at þu hafir mist synarinnar; þviat usæmiligt er, ath allr lydr hlæi at þer, þviat hverr madr veit, at gud er ꜳ himnum, en þessi [mannlikan væri nytri, at brend wæri til líms, er nu eru þau at eingu nyt ok mega hvorki biarga ser ne ỏdrum.

Pinsler Cecilie

14. Þa reiddizt Almachius ok let [heim leida Ceciliam til husa sinna ok let þar giora elld mikinn. En er hun var byrgd i svo miklum hita, þa stod hun dag þann allan ok nottina osaukut svo sem i kaulldum stad, ok eigi sveittizt hun. En er Almachius fra þat, þa sendi hann mann til at hỏggva hana þar þegar inni i hitanum. En sa hio til hennar þrysvar ok matti eigi hoggva hỏfut af henne; en þat voru lỏg þeira at hỏggva eigi optar enn sama mann. En hin sæla Cecilia [lifdi þria daga i sꜳrum ok let eigi af at styrkia meyiar þær, er hon hafdi fæddar, ok skipti hun med þeim allri eigu sinni ok fal þær ꜳ hendi Urbano pafa, ok mællti hun vit hann: »Til þess bad ek þriggia daga frest af drotni minum, at ek fæla þer a hendi þessar meyiar, ok leta ek hus mitt til guds þionostu.« En er hin helga Cecilia andadiz, þa grof Urbanus pafe likam hennar hia lagsmonnum sinum helgum byskupum, þar sem grafnir voru margir pislarvottar guds ok iatarar, en hann let kirkiu gera or husi hennar, ok verda þar margar iarteinir i minning heilagrar Cecilie veittar af drottni vorum Jesu Kristo, þeim er (med) fedr ok helgum anda lifir ok rikir einn gud i þrenningu um allar alldir allda. Amen.

Um iarteignagerd Cecilie

Guido Reni: Sankta Cecilia

15. Þorgils het madr, hann tok fotarmein mikit, ok laust verk i knelidinn, ok brendi læknir med iarni undir kneskelina innan fotar, ok fell or vogr mikill. Þa var hafdr i keri, ok giỏrdizt ꜳ hol mikit, ok laust i akafligum verk, ok bles allan fotinn; þa er hann stod ꜳ hinn heila fot, toku tær en(s) sꜳra fotar iafnsitt aukla. Honum var fylgt til Husafellz til Þorarins ok Brandz, þviat hann var frændi þeira. Hann kom þar fꜳm nottum fyrir Cecilio messo. Gudrun Ospaksdottir modir Brandz hafdi mikla virding ꜳ Ceciliu ok let heilagt dagh hennar ok fastadi fyrir. Þa var eigi lỏgheilagr dagrinn. Þar skylldi syngia messu um daginn, þviat þar var þa eigi heimilisprestr. Þorgils beiddiz at fasta um daginn fyrir ok svo nottina. En menn lauttu, ath hann fastadi siukr madr. Þorarinn mællti, at hann skylldi fasta, ef hann villdi, ok kvad þat ecki mundu standa fyrir heilso hans. Hann for i hvilu um kvelldit, ok sofnudu menn, ok stundu fyrir dag voknodu menn wit þat, er Þorgils kalladi hátt ok mællti: »Gud hialpi oss ollum, ek em heill ordinn.« En fyrir voveifligan atburd ugdu menn, at witfirring mundi at honum komin. En Þorarinn mællti, at lios skylldi gera ok vita, hvat um leid. Ok er lios kom, sat Þorgils upp i reckiunni, ok lꜳgu rettir fætr hans bꜳdir ok voru þa iafnlangir. Þa for Brandr Þorarins(son) til at sia, ok fleiri menn, ok spurdi, ef hann vissi nỏckut til, hveriu um sætti. En hann sagdi, at honum þotti .ii. illiligir menn koma at ser, tok annarr i hꜳr honum, en annarr um fotinn sara, ok kiptu honum or reckiunni, ok var honum miok illt vit. Þeir drogu hann ut, ok var myrkt uti, baro þeir hann stundum, en drogu stundum, ok foru illa vit hann. En hann bad þa eigi kvelia sig sva miok. Þeir kvoduz honum þangat skylldu koma, sem miklu væri verra, ok saugdu hann sinn mann vera. Þa þottizt hann heita a gud almatkan til miskunnar ok ꜳ helga menn til arnadarordz, ok þotti honum eigi skipaz vit. Sidan tok annarr þeira i briost honum ok sleit or honum hiartad, ok vard honum svo illt vit, sem þa mundi, ef þat væri at honum giỏrt, ok þa aurvænti hann ser fulltings. Þvi næst brá yfir hann liosi miklu, ok syndizt honum kona ung ok frid, ok hafdi dregil um hỏfud, ok fell fagrt hꜳr ꜳ herdar henni. Hun tok um handlegg honum, þa stucku fiandr ꜳ brỏtt, en hun tok hiarta hans or hendi annars þeira ok lagdi aptr i briost honum, ok fylgdi honum sidan til reckiu sinnar ok mællti vit hann: »Illa vartu staddr, Þorgils, sagdi hun, þer er þetta draumr, en þo er sva sem þu vakir; þu ert ordinn fyrir reidi guds af galeysi þinu, þvi vartu selldr diỏflum, at þer var synt, hvers þu vart verdr. En af þvi sleit annarr þeira hiarta or þer, at þa tok hann vit fra þer, ok mundir þu vakna or svefni þessum eigi þer til nytia helldr til hadungar, ok mundir þu vitlaus vera, medan þu lifdir. En ek sa aumr ꜳ þer, af þvi ath þu fastadir fyrir dagh minn ok hetz a mik til fulltings. Nu man ek rada þer rꜳd nockur: þu skallt fasta .vi. dægru fyrir Andres messu þria vetr med siaunda mann, ok skalltu bidia, at menn veiti þer fỏstuna til guds þacka, ok segia hvi þat sætir; þu skallt lata gera kerti at messudeghi minum, þat er taki um fot þer, ok skalltu bidia þer ok vax til; þu skallt ok gꜳ þin betr hedan af en her til; skalltu godr vera handa þinna, ef siukir menn þurfa eda sꜳrir, af þvi at þer mun þess audit verda, at betr man batna vit þat, er þu tekr ꜳ, en fyrr hefir verit.« Sidan tok hun um fot honum fyrir ofan kne ok strauk wm kneit, hun þreifadi i dilann ok sleit þar or nockut ok kastadi i brỏtt, strauk fotinn allt ofan til aukla ok hnykti fætinum, ok þa vaknadi hann. Sidan litu menn ꜳ fotinn, ok var af fotbandit ok lꜳ þar i ruminu, en dilinn var fullr ok nyrent yfir skinnit, en kerinn fannzt eigi, ok var leitad. Porgils geck ut til messu um daginn med heila bada fætr. Hann lifdi þria vetr þadan ok gerdiz athugamadr ok andadiz hinn næsta dag fyrir Andres messu.

Iarteign gerr Hallbirne

16. Hallbiỏrn het madr, er bio i Hvitarsidu i Hvammi, hann dreymdi um vetrinn eptir allra heilagra messu, at hann væri i lambahusi sino, en laumbin þustu at honum, ok vard hann undir fotum þeim; þau gengu bædi ꜳ hỏfud honum, ok allan hann tradu þau undir fotum, ok vard hann hræddr miok ok þotti ser vit bana hætt, ok het hann i hug ser at fasta fyrir Cecilio messo. En hann var þvi ecki vanr adr. Sidan vaknadi hann or svefni þessum ok efndi þat, er hann þottiz heitid hafa. En fimtunottina fyrsta i iolafostu vaknadi hann or svefni vit þat, at odaverkr var kominn i hỏfut honum, en hann var sva daufr ordinn, at hann matti eigi heyra, þott æpt væri at honum. Þessum vanmætti hellt halfan manud. En fimtunott i ymbrodaugum dreymdi hann, at kona kom at honum ung ok frid, hun hafdi dregil um hỏfut, ok fell hꜳr fagrt aptr ꜳ herdar henne. Hon mællti: »Þunkt mattu, Hallbiorn, ok ma vera, at sia vanmattr þinn halldizt þria vetr; en ek man kenna þer rꜳd: far þu upp til Husafellz ok lat Brand Þorarinsson gera at þer, en ek man beina at med honum, þviat ek a þar heima.« Þa vaknadi Hallbiỏrn ok sagdi drauminn, »ok trui ek þvi, sagdi hann, at ek man þar heilso fa, sem mer er til visat.« Þa villdi hann þegar fara, en menn lauttu hann þess ok ætludu, ath vera mundo hỏfutorar þat er hann mællti. En bædi hỏfutverkir hans ok deyfi þa hellduzt. Siỏnda dag iola foru þau Hallbiỏrn ok Vilborg upp i ꜳs til Hrafns brodur hennar, ok voru þar um nottina. Hrafn latti, at þau færi leingra. En er Hallbiỏrn fann, at dvaldizt faurin, þa mællti hann: »Fara man ek, þott ek fara einn.« Ok geck ut. Hon geck þa ut eptir honum, ok foru þau um daginn upp til Husafellz, ok er þau komu þar, þa sagdi Hallbiorn atburd meinsemdar sinnar. Þau voru þar um nottina, ok bad Vilbỏrg Brand gera at meini Hallbiarnar, sagdi, at honum voro ord til send. En hann kvedz eigi kunna, en þo let hann baka hỏfut hans, ok tok fiadrstaf ok setti i eyra honum ok ætladi at heimta or blod. En hann matti þat eigi nyta fyrir þeim sarleik, er i var hlustinni, ok var þa lokit atgerd Brandz. Þar dvolduz þau hinn niunda dagh iola. En um kvelldit er menn satu undir bordum, þa bad Vilborg, at Brandr mundi nockuro heita fyrir honum. Hann lagdi þat til, at þau hion fastadi .vi. dægru fyrir Cecilio messo, medan þau lifdi, ok leti heilagt um daginn, ok hiu þeira ỏll, medan þau væri i bui; en þa var eigi messudagr hennar i lỏg leiddr; þau skylldu gera kerti þat, er tæki um hỏfut honum, ok senda til Husafellz hvern vetr at hatid hennar. Sidan foru þeir i reckiur, ok litlu fyrir dag gengu þau or rumi Hallbiorn ok Wilborg, ok spurdi madr, hversu hann mætti, en hon sagdi saman matt hans. Ok er þau komu i reckiu, sofnadi hann fast. En Brandr reis upp at hringia til tida, ok er klockan kvad vit, þa vaknadi Hallbiỏrn ok for þegar i klædi sin ok geck ut til kirkiu. Þa geck kona nỏckur inn i skalann ok vakti Sigvat prest ok sagdi, at Hallbiorn var heill ordinn. Sidan for hann til kirkiu, ok fagnar Hallbiorn honum vel. Prestr spurdi, hvort hann heyrdi iafnt badum eyrum, en hann letz sva heyra, sem hann hefdi alldri daufr verit; segir sidan, ath þa er hann kom i hviluna, sa hann lios mikit um skalann allan; þa kom kona upp i reckiugolfit ung ok frid ok fỏgr, ok hafdi dregil um hỏfut, ok hꜳr fell aptr a herdar henne; hun mællti vit hann: »Þess skalltu at niota, er þu hetzt ꜳ mik ok fastadir fyrir dag minn.« Þꜳ lagdi hun hendr sinar yfir hỏfud honum ok eyro, en hann vaknadi alheill. Sidan for hann heim enn tiunda dagh iola ok þackadi gudi heilsu sina ok hinni helgu mey Cecilie. per omnia secula seculorum. amen.

---

Fotnoter