Forskjell mellom versjoner av «Fjörutíu Íslendinga þættir: Odds þáttr Ófeigssonar»
| Linje 20: | Linje 20: | ||
Á einhverju sumri kom útan af Íslandi Oddr, son Ófeigs Skíðasonar; þeim byrjaði lítt; bar þá norðr at Finnmörk, ok váru þar um vetrinn. Þá var Haraldr (harðráði) konungr yfir Noregi. Þeir sigldu norðan um várit. Þá mælti Oddr við skipverja sína: „Ferð þessi er með nökkurri ábyrgð, því at engi maðr á kaup at eiga við Finna norðr hér, nema með konungsleyfi eðr sýslumanns. Hefir nú ok sá maðr sýslu ok yfirsókn á Mörkinni, ok ekki þykkir væginn, Einarr fluga. Vil ek nú vita, hversu mikit þér hafit at gert at kaupa við Finna“. Þeir duldu, at þeir hefði keypt við þá. Enn er þeir komu norðan at Þjóttu, þá röri langskip undan eyjunni, ok stefndi til þeira; þar var Einarr fluga með fjölda manna. Þá mælti Oddr: „Búist nú við ok varist, at eigi finnist Finnskattrinn með yðr; ok ef þat er eigi alltrútt, sem mik grunar, at þér hafit keypt við Finna, þá látum nú koma þat fé í einn stað allt, ef rannsakat verðr skipit“. Nú reyndust þeir sem Oddr gat; báru þá fram hverr þat, er keypt hafði, ok fálu síðan þannig sem Oddi þótti ráðligast, ok höfðu lokit starfi því, áðr Einarr kom at þeim. Þeir lögðu langskipit at knerrinum ok gengu upp á knörrinn. Oddr heilsaði Einari, því at þeir váru málkunnir. Einarr mælti: „Kunnigr er þú, Oddr, at því, sem vel samir; enn þér hafit verit í vetr með Finnnm, ok má vera at menn þínir hafi eigi jafnvel við sét at kaupa við þá; enn oss er þat umboð í hendr fengit af konungi, ok viljum vér rannsaka skip yðart“. Oddr kvað þeim heimult skyldu, at líta yfir varning þeirra. Luku menn þá upp kistum sínum. Gengu þeir Einarr um skipit, ok fnndu ekki af Finnskattinum. Veðr var blítt, ok heldr byrlítit; enn þá tók vindr at vaxa heldr. Þá mælti Einarr: „Heldr hafa þessir menn meirr sét við um kaupin, enn ek hugða, ætla ek nú, at vér megim ekki mjök rjúfa búlkana; mun oss hitt ráð, at ganga í skip várt, því veðr tekr at vaxa“. Þá mælti maðr, er sat á búlkanum: „Sjá skaltú áðr bagga þenna, er ek hefi, yfir hverju er hann býr“. Tók hann til at leysa baggann, enn Einarr beið; þar var um ál löng, ok var seint at leysa. Einarr bað hann skjótt at vinna. Hann segir svá vera skyldu. Tók hann þar ór annan bagga meirr fjötraðan, ok var lengi, áðr hann gat þann leyst. Þá mælti Einarr: „Seint gerir þú þetta“. Ok þó beið hann enn, ef nökkut mætti þat finnast í bagga hans, er honum mætti sakir á gefa. Því næst kom upp hinn þriði baggi; ok er hann gat þar til raufat, var þar ekki í, nema tötrar ok þat er engu var nýtt. Þá mælti Einarr: „Allra manna armastr“, segir hann, „hefir gabbat oss ok þó lengi dvalit, svá at eyin er nær vötnut“. Fór Einarr ok hans menn á skip sitt, ok lögðu frá, því at veðrit vóx í hverju. Skildu þeir svá, at Einarr, átti gildan andróðr, áðr þeir náðu Þjóttu. Þá mælti Oddr: „Nú höfu vér sett undan ágangi Einars flugu; þœtti mér oss nú máldeili á, at vér fyndim eigi Harald konung“. | Á einhverju sumri kom útan af Íslandi Oddr, son Ófeigs Skíðasonar; þeim byrjaði lítt; bar þá norðr at Finnmörk, ok váru þar um vetrinn. Þá var Haraldr (harðráði) konungr yfir Noregi. Þeir sigldu norðan um várit. Þá mælti Oddr við skipverja sína: „Ferð þessi er með nökkurri ábyrgð, því at engi maðr á kaup at eiga við Finna norðr hér, nema með konungsleyfi eðr sýslumanns. Hefir nú ok sá maðr sýslu ok yfirsókn á Mörkinni, ok ekki þykkir væginn, Einarr fluga. Vil ek nú vita, hversu mikit þér hafit at gert at kaupa við Finna“. Þeir duldu, at þeir hefði keypt við þá. Enn er þeir komu norðan at Þjóttu, þá röri langskip undan eyjunni, ok stefndi til þeira; þar var Einarr fluga með fjölda manna. Þá mælti Oddr: „Búist nú við ok varist, at eigi finnist Finnskattrinn með yðr; ok ef þat er eigi alltrútt, sem mik grunar, at þér hafit keypt við Finna, þá látum nú koma þat fé í einn stað allt, ef rannsakat verðr skipit“. Nú reyndust þeir sem Oddr gat; báru þá fram hverr þat, er keypt hafði, ok fálu síðan þannig sem Oddi þótti ráðligast, ok höfðu lokit starfi því, áðr Einarr kom at þeim. Þeir lögðu langskipit at knerrinum ok gengu upp á knörrinn. Oddr heilsaði Einari, því at þeir váru málkunnir. Einarr mælti: „Kunnigr er þú, Oddr, at því, sem vel samir; enn þér hafit verit í vetr með Finnnm, ok má vera at menn þínir hafi eigi jafnvel við sét at kaupa við þá; enn oss er þat umboð í hendr fengit af konungi, ok viljum vér rannsaka skip yðart“. Oddr kvað þeim heimult skyldu, at líta yfir varning þeirra. Luku menn þá upp kistum sínum. Gengu þeir Einarr um skipit, ok fnndu ekki af Finnskattinum. Veðr var blítt, ok heldr byrlítit; enn þá tók vindr at vaxa heldr. Þá mælti Einarr: „Heldr hafa þessir menn meirr sét við um kaupin, enn ek hugða, ætla ek nú, at vér megim ekki mjök rjúfa búlkana; mun oss hitt ráð, at ganga í skip várt, því veðr tekr at vaxa“. Þá mælti maðr, er sat á búlkanum: „Sjá skaltú áðr bagga þenna, er ek hefi, yfir hverju er hann býr“. Tók hann til at leysa baggann, enn Einarr beið; þar var um ál löng, ok var seint at leysa. Einarr bað hann skjótt at vinna. Hann segir svá vera skyldu. Tók hann þar ór annan bagga meirr fjötraðan, ok var lengi, áðr hann gat þann leyst. Þá mælti Einarr: „Seint gerir þú þetta“. Ok þó beið hann enn, ef nökkut mætti þat finnast í bagga hans, er honum mætti sakir á gefa. Því næst kom upp hinn þriði baggi; ok er hann gat þar til raufat, var þar ekki í, nema tötrar ok þat er engu var nýtt. Þá mælti Einarr: „Allra manna armastr“, segir hann, „hefir gabbat oss ok þó lengi dvalit, svá at eyin er nær vötnut“. Fór Einarr ok hans menn á skip sitt, ok lögðu frá, því at veðrit vóx í hverju. Skildu þeir svá, at Einarr, átti gildan andróðr, áðr þeir náðu Þjóttu. Þá mælti Oddr: „Nú höfu vér sett undan ágangi Einars flugu; þœtti mér oss nú máldeili á, at vér fyndim eigi Harald konung“. | ||
| + | |||
'''2.''' Einarr sendi þegar orð Haraldi konungi, ek lét hann vita um ferðir Odds. Enn er þeir Oddr kómu suðr til Mjólu, lögðu þeir til hafnar, því at eigi var byrr at sigla suðr lengra. Enn þar undir eyjunni lá Haraldr konungr nökkurum skipum. Enn er þeir sá kaupskipit, mælti konungr til sinna manna: „Vera kann, at nú beri vel til; þetta mun vera skipit Odds Ófeigssonar; á ek við hann erindi; veit ek eigi at Einarr fluga hafi farit jafnflatt sem fyrir þeim Oddi“. Röri konungr þegar með marga menn til kaupskipsins, ok gengu upp. Oddr fagnaði konungi, enn hann svarar heldr reiðuliga: „Býr þú, Oddr, ómakliga við mik: ek hefi jafnan veitt þér sœmd, enn þú hefir farit ok keypt við Finna at óleyfi mínu“. Oddr svaraði: „Gjarna hefðim vér, herra, sunnar tekit land á hausti enn Finnmörk, ef svá hefði byrjat. Enn hinu mátta ek heldr ráða, at kaupa ekki við þá at óleyfi yðru“. Konungr mælti: „Þar get ek at vera muni sakir til, þótt þér værit allir uppfestir; ok þótt þú sjálfr sér þess eigi valdr, þá lízt mér þannig at eins á menn þína, at þeir munn eigi sparat hafa, at kaupa ólofat, ok viljum vér rannsaka yðr“. „Þat skal svá vera sem þér vilit, herra“, segir Oddr. Var nú svá gert, ok fundu þeir (alls) ekki. | '''2.''' Einarr sendi þegar orð Haraldi konungi, ek lét hann vita um ferðir Odds. Enn er þeir Oddr kómu suðr til Mjólu, lögðu þeir til hafnar, því at eigi var byrr at sigla suðr lengra. Enn þar undir eyjunni lá Haraldr konungr nökkurum skipum. Enn er þeir sá kaupskipit, mælti konungr til sinna manna: „Vera kann, at nú beri vel til; þetta mun vera skipit Odds Ófeigssonar; á ek við hann erindi; veit ek eigi at Einarr fluga hafi farit jafnflatt sem fyrir þeim Oddi“. Röri konungr þegar með marga menn til kaupskipsins, ok gengu upp. Oddr fagnaði konungi, enn hann svarar heldr reiðuliga: „Býr þú, Oddr, ómakliga við mik: ek hefi jafnan veitt þér sœmd, enn þú hefir farit ok keypt við Finna at óleyfi mínu“. Oddr svaraði: „Gjarna hefðim vér, herra, sunnar tekit land á hausti enn Finnmörk, ef svá hefði byrjat. Enn hinu mátta ek heldr ráða, at kaupa ekki við þá at óleyfi yðru“. Konungr mælti: „Þar get ek at vera muni sakir til, þótt þér værit allir uppfestir; ok þótt þú sjálfr sér þess eigi valdr, þá lízt mér þannig at eins á menn þína, at þeir munn eigi sparat hafa, at kaupa ólofat, ok viljum vér rannsaka yðr“. „Þat skal svá vera sem þér vilit, herra“, segir Oddr. Var nú svá gert, ok fundu þeir (alls) ekki. | ||
| + | |||
'''3.''' Þórsteinn hét maðr, ungr ok vænn, frændi Þóris hunds; hann var vinr Odds, ok var þá með konungi. Hann dvaldist eftir á skipi Odds, þá er konungr gekk (brott). Þórsteinn brá Oddi á einmæli, ok spurði, hvárt þeir væri nökkurs af valdir um þetta mál; sagði, at konungr var reiðr, ok hann mundu mjök eftir leita“. Oddr mælti: „Þat er sannast, vinr, at vér erum eigi skírir um; tóku þeir í fyrstu með sínu einræði at kaupa við Finna; enn nú hefir ek þó síðan ráð til gefit, at leynast mætti“. „Hvar er fé þat nú komit“? segir Þórsteinn. Oddr segir, at allt var í einu húðfati. „Hér mun konungr enn koma“, (segir Þórsteinn), „ok láta rannsaka; enn þat húðfat, sem Finnféit er í, skaltu taka ok leggja undir konung, ok bú þar á hásætit ofan; get ek at hann vari þess eigi, at undir honum sjálfum sé þat fé fólgit; enn þó er þat allt með nökkurri hættu, hversu til vill takast“. Fór Þórsteinn þá í brott; enn Oddr gerði svá, sem hann hafði ráð til gefit. Kom konungr þar brátt, ok settist í sæti þat, er honum var búit; enn menn hans leituðu bæði í kistum, ok hvatvetna var upp brotit, þat er vænst þótti til, ok fannst ekki þat, er þeir leituðu (at). Konungr mælti: „Eigi má ek þetta skilja, hversu ferr, því at ek þykkjumst víst vita, at nökkut Finnfé er hér í skipinu“. Gekk konungr þá í brott ok menn hans; enn Þórsteinn dvaldist eftir litla hríð, ok mælti við Odd: „Eigi mun þetta ráð lengr hlýða, því at konungr mun seint af hyggja um leitina, ok sjá mun hann nú, næst er hann kemr, þetta bragð; látit nú koma féit í seglit, ok festit upp um rána; allt mun nú vera rofit, bæði búlkinn ok annat“. Svá gerðu þeir Oddr sem Þórsteinn mælti, enn hann gekk í brott; ok er hann kom til konungs, spurði konungr, hví hann dveldist eftir. Þórsteinn svaraði: „Nauðsyn bar til, herra, ek varð at gera at hosu minni“. Konungr varð fár við. | '''3.''' Þórsteinn hét maðr, ungr ok vænn, frændi Þóris hunds; hann var vinr Odds, ok var þá með konungi. Hann dvaldist eftir á skipi Odds, þá er konungr gekk (brott). Þórsteinn brá Oddi á einmæli, ok spurði, hvárt þeir væri nökkurs af valdir um þetta mál; sagði, at konungr var reiðr, ok hann mundu mjök eftir leita“. Oddr mælti: „Þat er sannast, vinr, at vér erum eigi skírir um; tóku þeir í fyrstu með sínu einræði at kaupa við Finna; enn nú hefir ek þó síðan ráð til gefit, at leynast mætti“. „Hvar er fé þat nú komit“? segir Þórsteinn. Oddr segir, at allt var í einu húðfati. „Hér mun konungr enn koma“, (segir Þórsteinn), „ok láta rannsaka; enn þat húðfat, sem Finnféit er í, skaltu taka ok leggja undir konung, ok bú þar á hásætit ofan; get ek at hann vari þess eigi, at undir honum sjálfum sé þat fé fólgit; enn þó er þat allt með nökkurri hættu, hversu til vill takast“. Fór Þórsteinn þá í brott; enn Oddr gerði svá, sem hann hafði ráð til gefit. Kom konungr þar brátt, ok settist í sæti þat, er honum var búit; enn menn hans leituðu bæði í kistum, ok hvatvetna var upp brotit, þat er vænst þótti til, ok fannst ekki þat, er þeir leituðu (at). Konungr mælti: „Eigi má ek þetta skilja, hversu ferr, því at ek þykkjumst víst vita, at nökkut Finnfé er hér í skipinu“. Gekk konungr þá í brott ok menn hans; enn Þórsteinn dvaldist eftir litla hríð, ok mælti við Odd: „Eigi mun þetta ráð lengr hlýða, því at konungr mun seint af hyggja um leitina, ok sjá mun hann nú, næst er hann kemr, þetta bragð; látit nú koma féit í seglit, ok festit upp um rána; allt mun nú vera rofit, bæði búlkinn ok annat“. Svá gerðu þeir Oddr sem Þórsteinn mælti, enn hann gekk í brott; ok er hann kom til konungs, spurði konungr, hví hann dveldist eftir. Þórsteinn svaraði: „Nauðsyn bar til, herra, ek varð at gera at hosu minni“. Konungr varð fár við. | ||
| + | |||
'''4.''' Litlu síðar kom konungr á skip Odds, ok mælti: „Vera kann at þér búit sæti mitt með Finnskattinum, ok skal þar nú fyrst leita, ok síðan hvervetna um skipit, ok því meira sem oss verðr fyrir, því harðara skulu þeir niðr koma“. Var þá leitat þar sem í hug kom, ok fannst eigi. Gekk konungr á land, enn Þórsteinn gat enn eftir dvalizt, ok mælti við Odd: „Nú dugir yðr ekki annat enn flytja Finnskattinn af skipinu fram fyrir nesit, ok fela þar á landi; því at hér mun konungr koma á morgin, ok mun þá þykkjast sjá þetta fylsni, enn ek mun nú ganga á land aðra leið enn konungr; mun hann þá síðr geyma um, at ek hafa eftir dvalizt. Enn ek legg þat til ráðs með yðr, at þér leitit á haf út, þegar yðr þykki ván at gangi, ok flytit eigi Finnféit fyrr aftr á skipit enn þér farit þegar; því at svá mun konungr yðr nær leggja, at eigi rekizt þér und-an, nema þér geymit til alla vega sem bezt; miklu er hann ráðigri ok þrárri á þat sem hann vill fram fara“. Oddr kvað Þórsteini mjök vandlaunat lið þat, er hann veitti þeim. Fór Þórsteinn brott, enn þeir Oddr fluttu féit á land um kveldit ok fálu. Enn um myrgininn kom konungr, ok lét leita í seglinu sem annarsstaðar um skipit; grunaði konung jafnan eftir, hvar þeir mundu fólgit hafa. Enn er þeir fundu enn ekki, þá mælti Oddr: „Herra“, segir hann, „nú megi þér ekki gruna oss, því at hverr leppr er upp brotinn á skipi váru“. Konungr svarar: „Eigi mun sú raun á verða, ok hafa engir menn slíkt spott mér gert, hvénær sem þat verðr goldit“. Var konungr svá reiðr, at þeir máttu ekki orðum við hann koma. | '''4.''' Litlu síðar kom konungr á skip Odds, ok mælti: „Vera kann at þér búit sæti mitt með Finnskattinum, ok skal þar nú fyrst leita, ok síðan hvervetna um skipit, ok því meira sem oss verðr fyrir, því harðara skulu þeir niðr koma“. Var þá leitat þar sem í hug kom, ok fannst eigi. Gekk konungr á land, enn Þórsteinn gat enn eftir dvalizt, ok mælti við Odd: „Nú dugir yðr ekki annat enn flytja Finnskattinn af skipinu fram fyrir nesit, ok fela þar á landi; því at hér mun konungr koma á morgin, ok mun þá þykkjast sjá þetta fylsni, enn ek mun nú ganga á land aðra leið enn konungr; mun hann þá síðr geyma um, at ek hafa eftir dvalizt. Enn ek legg þat til ráðs með yðr, at þér leitit á haf út, þegar yðr þykki ván at gangi, ok flytit eigi Finnféit fyrr aftr á skipit enn þér farit þegar; því at svá mun konungr yðr nær leggja, at eigi rekizt þér und-an, nema þér geymit til alla vega sem bezt; miklu er hann ráðigri ok þrárri á þat sem hann vill fram fara“. Oddr kvað Þórsteini mjök vandlaunat lið þat, er hann veitti þeim. Fór Þórsteinn brott, enn þeir Oddr fluttu féit á land um kveldit ok fálu. Enn um myrgininn kom konungr, ok lét leita í seglinu sem annarsstaðar um skipit; grunaði konung jafnan eftir, hvar þeir mundu fólgit hafa. Enn er þeir fundu enn ekki, þá mælti Oddr: „Herra“, segir hann, „nú megi þér ekki gruna oss, því at hverr leppr er upp brotinn á skipi váru“. Konungr svarar: „Eigi mun sú raun á verða, ok hafa engir menn slíkt spott mér gert, hvénær sem þat verðr goldit“. Var konungr svá reiðr, at þeir máttu ekki orðum við hann koma. | ||
| + | |||
'''5.''' Leið sá dagr; enn er náttaði, gerðist veðr byrvænligt. Fóru þeir Oddr ok fluttu Finnféit á skip, — bjuggust þá sem ákafast, ok höfðu um siglt áðr morgnaði. Konungr vaknaði snimma, ok mælti til sinna manna: „Nú þykkjumst ek vita ok sjá allt ráð þeira Odds, ok munu fleiri hafa hlut í átt enn þeir einir, ok þó vænti ek, at nú finnum vér á skipi þeira þat, sem vér höfum leitat (at); enn eigi kunna ek at gefa þeim dauðasök, meðan mér var get til. Skulu vér nú fara ok leita“. Enn er þeir komu undan tjöldum ok lituðust um, þá sá þeir segl þeira Odds útarliga við eyjar. Þá mælti konungr: „Þar mun nú skilja með oss Oddi at sinni; enn þú, Þórsteinn, kannt vel at fylgja þínum vinum, því at meira virðir þú nú Odd enn mik; má vera at þú segist í ætt þína um svikin“. Þórsteinn svarar: „Þat væri heldr trúleikr ok góðvili við yðr enn svik, at firra yðr þeiri óhœfu, at drepa Odd, er verit hefir vinr yðarr, ok marga aðra dugandi menn, fyrir getsakir, er þó væri eigi réttligar dauðasakir, at sannreyndar væri“. Þeir Oddr höfðu góða byri, komu til Íslands, ok fór Oddr til bús síns. Sá maðr var þá í förum, er Hárekr hét; hann var frændi Þórsteins. Hann kom út eitt sumar skipi sínu í Miðfjarðarós; þá var hallæri mikit á Íslandi. Oddr bauð Háreki til vetrvistar, ek veitti honum vel. Ok um sumarit sendi hann útan með honum, ok gaf Þórsteini, stóðhross góð; kallaði sem var Þórstein hafa gefit sér líf ok öllum sínum skipverjum. Hárekr kom til Noregs, ok hitti Þórstein frænda sinn; var hann þá enn með konungi. Fœrði hann honum hrossin, ok kvað Odd hafa sent honum. Þórsteinn mælti: „Þetta er mér mest ólið, því at nú myndi elligar yfirhylmast mál Odds ok þat liðsinni, sem ek veitta þeim; enn nú mun eigi leynast mega, ok er nökkut vant ór at ráða“. Þórsteinn sýndi þá konungi hrossin, ok sagði at Oddr hefði sent honum at gjöf. Konungr svarar: „Ekki var ek gjafa verðr frá Oddi; hefir hann þér sent hrossin, en eigi mér. Skaltú ok hafa, ok þar líflátit með“. Ok bað drepa hann; enn menn váru þess verks ekki fúsir, því at Þórsteinn var hinn vinsælasti maðr. Kom þar svá við bœn manna, at hann helt lífi sínn ok landsvist. Fór hann brott frá hirðinni ok var síðan í engri konungs vingan. | '''5.''' Leið sá dagr; enn er náttaði, gerðist veðr byrvænligt. Fóru þeir Oddr ok fluttu Finnféit á skip, — bjuggust þá sem ákafast, ok höfðu um siglt áðr morgnaði. Konungr vaknaði snimma, ok mælti til sinna manna: „Nú þykkjumst ek vita ok sjá allt ráð þeira Odds, ok munu fleiri hafa hlut í átt enn þeir einir, ok þó vænti ek, at nú finnum vér á skipi þeira þat, sem vér höfum leitat (at); enn eigi kunna ek at gefa þeim dauðasök, meðan mér var get til. Skulu vér nú fara ok leita“. Enn er þeir komu undan tjöldum ok lituðust um, þá sá þeir segl þeira Odds útarliga við eyjar. Þá mælti konungr: „Þar mun nú skilja með oss Oddi at sinni; enn þú, Þórsteinn, kannt vel at fylgja þínum vinum, því at meira virðir þú nú Odd enn mik; má vera at þú segist í ætt þína um svikin“. Þórsteinn svarar: „Þat væri heldr trúleikr ok góðvili við yðr enn svik, at firra yðr þeiri óhœfu, at drepa Odd, er verit hefir vinr yðarr, ok marga aðra dugandi menn, fyrir getsakir, er þó væri eigi réttligar dauðasakir, at sannreyndar væri“. Þeir Oddr höfðu góða byri, komu til Íslands, ok fór Oddr til bús síns. Sá maðr var þá í förum, er Hárekr hét; hann var frændi Þórsteins. Hann kom út eitt sumar skipi sínu í Miðfjarðarós; þá var hallæri mikit á Íslandi. Oddr bauð Háreki til vetrvistar, ek veitti honum vel. Ok um sumarit sendi hann útan með honum, ok gaf Þórsteini, stóðhross góð; kallaði sem var Þórstein hafa gefit sér líf ok öllum sínum skipverjum. Hárekr kom til Noregs, ok hitti Þórstein frænda sinn; var hann þá enn með konungi. Fœrði hann honum hrossin, ok kvað Odd hafa sent honum. Þórsteinn mælti: „Þetta er mér mest ólið, því at nú myndi elligar yfirhylmast mál Odds ok þat liðsinni, sem ek veitta þeim; enn nú mun eigi leynast mega, ok er nökkut vant ór at ráða“. Þórsteinn sýndi þá konungi hrossin, ok sagði at Oddr hefði sent honum at gjöf. Konungr svarar: „Ekki var ek gjafa verðr frá Oddi; hefir hann þér sent hrossin, en eigi mér. Skaltú ok hafa, ok þar líflátit með“. Ok bað drepa hann; enn menn váru þess verks ekki fúsir, því at Þórsteinn var hinn vinsælasti maðr. Kom þar svá við bœn manna, at hann helt lífi sínn ok landsvist. Fór hann brott frá hirðinni ok var síðan í engri konungs vingan. | ||
Nåværende revisjon fra 25. sep. 2016 kl. 20:44
| Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Svensk | Færøysk |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Denne teksten finnes på følgende språk ► |  |
 |
||||
|
Odds þáttr Ófeigssonar
Þórleifur Jónsson gaf út
Reykjavík, 1904
Á einhverju sumri kom útan af Íslandi Oddr, son Ófeigs Skíðasonar; þeim byrjaði lítt; bar þá norðr at Finnmörk, ok váru þar um vetrinn. Þá var Haraldr (harðráði) konungr yfir Noregi. Þeir sigldu norðan um várit. Þá mælti Oddr við skipverja sína: „Ferð þessi er með nökkurri ábyrgð, því at engi maðr á kaup at eiga við Finna norðr hér, nema með konungsleyfi eðr sýslumanns. Hefir nú ok sá maðr sýslu ok yfirsókn á Mörkinni, ok ekki þykkir væginn, Einarr fluga. Vil ek nú vita, hversu mikit þér hafit at gert at kaupa við Finna“. Þeir duldu, at þeir hefði keypt við þá. Enn er þeir komu norðan at Þjóttu, þá röri langskip undan eyjunni, ok stefndi til þeira; þar var Einarr fluga með fjölda manna. Þá mælti Oddr: „Búist nú við ok varist, at eigi finnist Finnskattrinn með yðr; ok ef þat er eigi alltrútt, sem mik grunar, at þér hafit keypt við Finna, þá látum nú koma þat fé í einn stað allt, ef rannsakat verðr skipit“. Nú reyndust þeir sem Oddr gat; báru þá fram hverr þat, er keypt hafði, ok fálu síðan þannig sem Oddi þótti ráðligast, ok höfðu lokit starfi því, áðr Einarr kom at þeim. Þeir lögðu langskipit at knerrinum ok gengu upp á knörrinn. Oddr heilsaði Einari, því at þeir váru málkunnir. Einarr mælti: „Kunnigr er þú, Oddr, at því, sem vel samir; enn þér hafit verit í vetr með Finnnm, ok má vera at menn þínir hafi eigi jafnvel við sét at kaupa við þá; enn oss er þat umboð í hendr fengit af konungi, ok viljum vér rannsaka skip yðart“. Oddr kvað þeim heimult skyldu, at líta yfir varning þeirra. Luku menn þá upp kistum sínum. Gengu þeir Einarr um skipit, ok fnndu ekki af Finnskattinum. Veðr var blítt, ok heldr byrlítit; enn þá tók vindr at vaxa heldr. Þá mælti Einarr: „Heldr hafa þessir menn meirr sét við um kaupin, enn ek hugða, ætla ek nú, at vér megim ekki mjök rjúfa búlkana; mun oss hitt ráð, at ganga í skip várt, því veðr tekr at vaxa“. Þá mælti maðr, er sat á búlkanum: „Sjá skaltú áðr bagga þenna, er ek hefi, yfir hverju er hann býr“. Tók hann til at leysa baggann, enn Einarr beið; þar var um ál löng, ok var seint at leysa. Einarr bað hann skjótt at vinna. Hann segir svá vera skyldu. Tók hann þar ór annan bagga meirr fjötraðan, ok var lengi, áðr hann gat þann leyst. Þá mælti Einarr: „Seint gerir þú þetta“. Ok þó beið hann enn, ef nökkut mætti þat finnast í bagga hans, er honum mætti sakir á gefa. Því næst kom upp hinn þriði baggi; ok er hann gat þar til raufat, var þar ekki í, nema tötrar ok þat er engu var nýtt. Þá mælti Einarr: „Allra manna armastr“, segir hann, „hefir gabbat oss ok þó lengi dvalit, svá at eyin er nær vötnut“. Fór Einarr ok hans menn á skip sitt, ok lögðu frá, því at veðrit vóx í hverju. Skildu þeir svá, at Einarr, átti gildan andróðr, áðr þeir náðu Þjóttu. Þá mælti Oddr: „Nú höfu vér sett undan ágangi Einars flugu; þœtti mér oss nú máldeili á, at vér fyndim eigi Harald konung“.
2. Einarr sendi þegar orð Haraldi konungi, ek lét hann vita um ferðir Odds. Enn er þeir Oddr kómu suðr til Mjólu, lögðu þeir til hafnar, því at eigi var byrr at sigla suðr lengra. Enn þar undir eyjunni lá Haraldr konungr nökkurum skipum. Enn er þeir sá kaupskipit, mælti konungr til sinna manna: „Vera kann, at nú beri vel til; þetta mun vera skipit Odds Ófeigssonar; á ek við hann erindi; veit ek eigi at Einarr fluga hafi farit jafnflatt sem fyrir þeim Oddi“. Röri konungr þegar með marga menn til kaupskipsins, ok gengu upp. Oddr fagnaði konungi, enn hann svarar heldr reiðuliga: „Býr þú, Oddr, ómakliga við mik: ek hefi jafnan veitt þér sœmd, enn þú hefir farit ok keypt við Finna at óleyfi mínu“. Oddr svaraði: „Gjarna hefðim vér, herra, sunnar tekit land á hausti enn Finnmörk, ef svá hefði byrjat. Enn hinu mátta ek heldr ráða, at kaupa ekki við þá at óleyfi yðru“. Konungr mælti: „Þar get ek at vera muni sakir til, þótt þér værit allir uppfestir; ok þótt þú sjálfr sér þess eigi valdr, þá lízt mér þannig at eins á menn þína, at þeir munn eigi sparat hafa, at kaupa ólofat, ok viljum vér rannsaka yðr“. „Þat skal svá vera sem þér vilit, herra“, segir Oddr. Var nú svá gert, ok fundu þeir (alls) ekki.
3. Þórsteinn hét maðr, ungr ok vænn, frændi Þóris hunds; hann var vinr Odds, ok var þá með konungi. Hann dvaldist eftir á skipi Odds, þá er konungr gekk (brott). Þórsteinn brá Oddi á einmæli, ok spurði, hvárt þeir væri nökkurs af valdir um þetta mál; sagði, at konungr var reiðr, ok hann mundu mjök eftir leita“. Oddr mælti: „Þat er sannast, vinr, at vér erum eigi skírir um; tóku þeir í fyrstu með sínu einræði at kaupa við Finna; enn nú hefir ek þó síðan ráð til gefit, at leynast mætti“. „Hvar er fé þat nú komit“? segir Þórsteinn. Oddr segir, at allt var í einu húðfati. „Hér mun konungr enn koma“, (segir Þórsteinn), „ok láta rannsaka; enn þat húðfat, sem Finnféit er í, skaltu taka ok leggja undir konung, ok bú þar á hásætit ofan; get ek at hann vari þess eigi, at undir honum sjálfum sé þat fé fólgit; enn þó er þat allt með nökkurri hættu, hversu til vill takast“. Fór Þórsteinn þá í brott; enn Oddr gerði svá, sem hann hafði ráð til gefit. Kom konungr þar brátt, ok settist í sæti þat, er honum var búit; enn menn hans leituðu bæði í kistum, ok hvatvetna var upp brotit, þat er vænst þótti til, ok fannst ekki þat, er þeir leituðu (at). Konungr mælti: „Eigi má ek þetta skilja, hversu ferr, því at ek þykkjumst víst vita, at nökkut Finnfé er hér í skipinu“. Gekk konungr þá í brott ok menn hans; enn Þórsteinn dvaldist eftir litla hríð, ok mælti við Odd: „Eigi mun þetta ráð lengr hlýða, því at konungr mun seint af hyggja um leitina, ok sjá mun hann nú, næst er hann kemr, þetta bragð; látit nú koma féit í seglit, ok festit upp um rána; allt mun nú vera rofit, bæði búlkinn ok annat“. Svá gerðu þeir Oddr sem Þórsteinn mælti, enn hann gekk í brott; ok er hann kom til konungs, spurði konungr, hví hann dveldist eftir. Þórsteinn svaraði: „Nauðsyn bar til, herra, ek varð at gera at hosu minni“. Konungr varð fár við.
4. Litlu síðar kom konungr á skip Odds, ok mælti: „Vera kann at þér búit sæti mitt með Finnskattinum, ok skal þar nú fyrst leita, ok síðan hvervetna um skipit, ok því meira sem oss verðr fyrir, því harðara skulu þeir niðr koma“. Var þá leitat þar sem í hug kom, ok fannst eigi. Gekk konungr á land, enn Þórsteinn gat enn eftir dvalizt, ok mælti við Odd: „Nú dugir yðr ekki annat enn flytja Finnskattinn af skipinu fram fyrir nesit, ok fela þar á landi; því at hér mun konungr koma á morgin, ok mun þá þykkjast sjá þetta fylsni, enn ek mun nú ganga á land aðra leið enn konungr; mun hann þá síðr geyma um, at ek hafa eftir dvalizt. Enn ek legg þat til ráðs með yðr, at þér leitit á haf út, þegar yðr þykki ván at gangi, ok flytit eigi Finnféit fyrr aftr á skipit enn þér farit þegar; því at svá mun konungr yðr nær leggja, at eigi rekizt þér und-an, nema þér geymit til alla vega sem bezt; miklu er hann ráðigri ok þrárri á þat sem hann vill fram fara“. Oddr kvað Þórsteini mjök vandlaunat lið þat, er hann veitti þeim. Fór Þórsteinn brott, enn þeir Oddr fluttu féit á land um kveldit ok fálu. Enn um myrgininn kom konungr, ok lét leita í seglinu sem annarsstaðar um skipit; grunaði konung jafnan eftir, hvar þeir mundu fólgit hafa. Enn er þeir fundu enn ekki, þá mælti Oddr: „Herra“, segir hann, „nú megi þér ekki gruna oss, því at hverr leppr er upp brotinn á skipi váru“. Konungr svarar: „Eigi mun sú raun á verða, ok hafa engir menn slíkt spott mér gert, hvénær sem þat verðr goldit“. Var konungr svá reiðr, at þeir máttu ekki orðum við hann koma.
5. Leið sá dagr; enn er náttaði, gerðist veðr byrvænligt. Fóru þeir Oddr ok fluttu Finnféit á skip, — bjuggust þá sem ákafast, ok höfðu um siglt áðr morgnaði. Konungr vaknaði snimma, ok mælti til sinna manna: „Nú þykkjumst ek vita ok sjá allt ráð þeira Odds, ok munu fleiri hafa hlut í átt enn þeir einir, ok þó vænti ek, at nú finnum vér á skipi þeira þat, sem vér höfum leitat (at); enn eigi kunna ek at gefa þeim dauðasök, meðan mér var get til. Skulu vér nú fara ok leita“. Enn er þeir komu undan tjöldum ok lituðust um, þá sá þeir segl þeira Odds útarliga við eyjar. Þá mælti konungr: „Þar mun nú skilja með oss Oddi at sinni; enn þú, Þórsteinn, kannt vel at fylgja þínum vinum, því at meira virðir þú nú Odd enn mik; má vera at þú segist í ætt þína um svikin“. Þórsteinn svarar: „Þat væri heldr trúleikr ok góðvili við yðr enn svik, at firra yðr þeiri óhœfu, at drepa Odd, er verit hefir vinr yðarr, ok marga aðra dugandi menn, fyrir getsakir, er þó væri eigi réttligar dauðasakir, at sannreyndar væri“. Þeir Oddr höfðu góða byri, komu til Íslands, ok fór Oddr til bús síns. Sá maðr var þá í förum, er Hárekr hét; hann var frændi Þórsteins. Hann kom út eitt sumar skipi sínu í Miðfjarðarós; þá var hallæri mikit á Íslandi. Oddr bauð Háreki til vetrvistar, ek veitti honum vel. Ok um sumarit sendi hann útan með honum, ok gaf Þórsteini, stóðhross góð; kallaði sem var Þórstein hafa gefit sér líf ok öllum sínum skipverjum. Hárekr kom til Noregs, ok hitti Þórstein frænda sinn; var hann þá enn með konungi. Fœrði hann honum hrossin, ok kvað Odd hafa sent honum. Þórsteinn mælti: „Þetta er mér mest ólið, því at nú myndi elligar yfirhylmast mál Odds ok þat liðsinni, sem ek veitta þeim; enn nú mun eigi leynast mega, ok er nökkut vant ór at ráða“. Þórsteinn sýndi þá konungi hrossin, ok sagði at Oddr hefði sent honum at gjöf. Konungr svarar: „Ekki var ek gjafa verðr frá Oddi; hefir hann þér sent hrossin, en eigi mér. Skaltú ok hafa, ok þar líflátit með“. Ok bað drepa hann; enn menn váru þess verks ekki fúsir, því at Þórsteinn var hinn vinsælasti maðr. Kom þar svá við bœn manna, at hann helt lífi sínn ok landsvist. Fór hann brott frá hirðinni ok var síðan í engri konungs vingan.
