Vis kilden til Fjörutíu Íslendinga þættir: Svaða þáttr ok Arnórs kerlingarnefs

{| class="toccolours" border="1" width="100%" cellpadding="4" style="border-collapse:collapse"
|- style="background-color:#e9e9e9"  
!align="center" valign="top" width="40%" | '''Velg språk''' !!align="center" valign="top" width="10%" | Norrønt !!align="center" valign="top" width="10%"| Islandsk !!align="center" valign="top" width="10%"| Norsk !!align="center" valign="top" width="10%"| Dansk !!align="center" valign="top" width="10%"| Svensk !!align="center" valign="top" width="10%"| Færøysk
|-
! Denne teksten finnes i flere utgaver på følgende språk ► !! [[Fil:Original.gif|32px|link=Svaða þáttr ok Arnórs kerlingarnefs (Flateyjarbók)]] !!  !! !! [[Fil:Dansk.gif|32px|link=Fortælling om Svade og Arnor Kærlingenef (C.C.Rafn)]] !!  !! 
|-
! !!  [[Fil:Original.gif|32px|link=Svaða þáttr ok Arnórs kerlingarnefs]] !!  !!  !! [[Fil:Dansk.gif|32px|link=Fortællingen om Svade og Arnor Kællingenæse]] !!  !!
|-
!  !! [[Fil:Original.gif|32px|link=Fjörutíu Íslendinga þættir: Svaða þáttr ok Arnórs kerlingarnefs]] !!  !!  !!  !!  !! 
|-
|}


<center>'''[[Fjörutíu Íslendinga þættir]]'''<br><br><big>'''Svaða þáttr ok Arnórs kerlingarnefs'''</big>

Þórleifur Jónsson gaf út
<br>Reykjavík, 1904
</center>


----


Mikil ok margföld er miskunn allsvaldanda Guðs í öllum hlutum, ok háleitir hans dómar, er hann lætr engan góðgerning fyrir farast, heldr kallar hann með elskuligri mildi þá, sem eigi kunnu hann áðr til at nema, skynja ok skilja, dýrka ok elska sinn lausnara, sem várr herra Jesús Kristr lifandi Guðs son hefir sýnt í mörgnm atburðum, þó at vér munim fá tína, svá sem í fyrirboðun miskunnar tilkvámu ok fullkomins kristindóms á Íslandi; sýnir ok sjálfr Guð í þeim frásögnum, er eftir fara, at hann styðr ok styrkir hvert gott verk þeim til gagns, er gera, enn hann ónýtir ok eyðir illsku ok grimd vándra manna, svá at oftliga fyrirfara þeir sjálfum sér í þeim snörum, er þeir hugðu öðrum.


'''2.''' Nökkuru eftir útanferð Friðreks biskups ok Þórvalds Koðránssonar gerðist á Íslandi svá mikit hallæri, at fjöldi manna dó af sulti. Þá bjó í Skagafirði nökkurr mikils háttar maðr, ok mjök grimmr, er nefndr er Svaði, þar sem síðan heitir á Svaðastöðum. Þat var einn morgin, at hann kallaði saman marga fátœka menn. Hann bauð þeim at gera eina mikla gröf ok djúpa skamt frá almanna-veg; enn þeir hinir fátœku urðu fegnir, ef þeir mætti af ömbun erfiðis síns með nökkuru móti slökkva sinn sára hungr; ok um kveldit, er þeir höfðu lokit grafargerðinni, leiddi Svaði þá alla í eitt lítit hús. Síðan byrgði hann húsit, ok mælti til þeira manna, er inni váru: „Gleðist þér ok fagnit, því at skjótt skal endir á verða yðarri eymd; þér skulit hér búa í nótt, enn á morgin skal yðr drepa ok jarða hér í þessi miklu gröf, sem þér hafit sjálfir gert“. Enn er þeir heyrðu þenna grimmiliga dóm, er þeim var dauði ætlaðr fyrir sitt erfiði, tóku þeir at œpa með sárligri sorg um alla nóttina.


'''3.''' Þar bar svá til, at Þórvarðr hinn kristni, son Spak-Böðvars, fór þá sömu nótt upp um herað at erindum sínum. Enn leið hans lá allsnemma um morgininn hjá því sama húsi, er hinir fátœku menn váru inni. Ok er hann heyrði þeira grátliga þyt, spurði hann, hvat þeim væri at angri. Enn er hann varð hins sanna víss af þeim, mælti hann til þeira: „Vér skulum eiga kaup saman, ef þér vilit sem ek: ef þér vilit trúa á sannan Guð, þann er ek trúi á, ok gera þat, sem ek segi fyrir, þá mun ek frelsa yðr héðan; komit síðan til mín í Ás, ok mun ek fœða yðr alla“. Þeir sögðust það gjarna vilja. Tók Þórvarðr þá slagbranda frá, durum; enn þeir fóru þegar fagnandi með miklum skunda til bús hans ofan í Ás. Enn er Svaði varð þess varr, varð hann harðla reiðr, brá við skjótt, vápnaði sig ok sína menn, riðu síðan með öllum skunda eftir flóttamönnum; vildi hann þá taka ok drepa; enn í annan stað hugsaði hann at gjalda grimmu sína svívirðing, er hann þóttist beðit hafa af þeim, er þá hafði leysta. Enn hans illska ok vándskapr fell honum sjálfum í höfuð, því at jafnskjótt sem hann reið hvatt fram hjá gröfinni, fell hann af baki, ok var þegar dauðr, er hann kom á jörð. Ok í þeiri sömu gröf, er hann hafði fyrir búit saklausum mönnum, var hann sekr heiðingi, sjálfr grafinn af sínum fylgdarmönnum, ok þar með honum hundr hans ok hestr at fornum sið. Enn Þórvarðr í Ási lét prest þann, er hann hafði með sér, skíra hina fátœku menn, er hann hafði leyst undan dauða, ok kenna þeim heilög frœði, fœddi þá alla þar at sín, meðan hallærit helzt.


'''4.''' Þat segja flestir menn, at Þórvarðr Spak-Böðvarsson hafi skírðr verit af Friðreki biskupi. Enn Gunnlaugr munkr getr þess, at sumir menn ætli hann skírðan hafa verit í Englandi, ok þaðan hafa flutt við til kirkju þeirar, er hann lét gera á bœ sínum. Móðir Þórvarðs Spak-Böðvarssonar hét Arnfríðr, dóttir Sléttu-Bjarnar Hróarssonar; móðir Sléttu-Bjarnar hét Gróa Herfinnsdóttir, Þórgilssonar, Gormssonar ágæts hersis ór Svíþjóð. Móðir Þórgils Gormssonar var Þóra, dóttir Eiríks konungs at Uppsölum. Móðir Herfinns Þórgilssonar var Elín dóttir Burizlafs konungs ór Görðum austan. Móðir Elínar var Ingigerðr, systir Dagstyggs Risa-konungs.


'''5.''' Á þeim sama tíma, sem nú var áðr frá sagt, var þat dœmt á samkvámu af heraðsmönnum, at fyrir sakir sultar ok svá mikils hallæris var leyft, at gefa upp gamalmenni ok veita enga björg; svá þeim, er lama váru eðr at nökkuru vanheilir, ok eigi skyldi herbergja þá. Enn þá gnúði á hin snarpasta hríð með gnístandi frostum. Þá var mestr höfðingi út um sveitina Arnórr kerlingarnef, er bjó á Miklabæ í Óslandshlíð. Enn er Arnórr kom heim af samkvámu þessi, þá gekk fyrir hann móðir hans Þuríðr, dóttir Refs frá Barði, ok ásakaði hann harla mjök, er hann skyldi samþykkr hafa orðit svá grimmum dómi. Tjáði hon fyrir honum með mikilli skynsemd ok mörgum sannligum orðum, hversu óheyrilig ok afskaplig ómennska þat var, at maðr skyldi selja í svá grimman dauða föður sinn ok móður eðr aðra náfrændr. „Nú vit þat víst“, segir hon, „þó at þú gerir eigi sjálfr slíka hluti, þá ertú allt at einu með engu móti hlutlauss eðr sýkn af þess glœpafullu manndrápi, þar sem þú ert höfðingi ok formaðr annarra, ef þú leyfir þínum undirmönnum at úthýsa í hríðum feðginum eðr frændum nánum, ok jafnvel þó at þú leyfir eigi, ef þú stendr eigi með öllu afli í mót slíkum ódáðum“. Arnórr skildi góðfýst móður sinnar, ok tók vel hennar ásakan, Gerðist hann þá mjök áhyggjufullr, hvat hann skyldi at hafast; tók hann þá þat ráð, at hann sendi sína heimamenn á næstu bœi, at samna saman öllu gamalmenni ok því, er út var rekit, ok flytja til sín, ok lét þá næra með allri líkn. Annan dag stefndi hann saman fjölda bónda; ok er Arnórr kom til fundarins, mælti hann svá til þeira: „Þat er yðr kunnigt, at vér áttum fyrir skömmu almenniliga samkvámu; enn ek hefir síðan hugsat af sameiginligri várri nauðsyn, ok brotit saman við þá ómannligu ráðagerð, er vér urðum allir samþykkir, ok gáfum leyfi til at veita líftjón gamalmenni ok þeim öllum, er eigi megu vinna sér til bjargar með því móti at varna þeim lífligrar atvinnu, ok hirtr sannri skynsemd iðrumst ek mjök svá illskufullrar ok ódœmiligrar gerðar. Nú þar um hugsandi hefir ek fundit þat ráð, sem vér skulum allir hafa ok halda, þat er: at sýna manndóm ok miskunn við mennina, svá at hverr hjálpi sínum frændum, svá, sem framast hefir föng á, einkanliga föður ok móður, ok þar út í frá, þeir er betr mega, fyrir sulti ok lífsháska, ok aðra sína náfrændr. Skulu vér þar til leggja allan váru kost ok kvikindi at veita mönnunum lífsbjörg, ok drepa til hjálpar várum frændum fararskjóta vára, heldr enn láta þá farast af sulti, svá at engi bóndi skal eftir hafa á bœ sínum meirr enn tvau hross, svá eigi sá mikli óvandi, er hér hefir fram farit, at menn fœða fjölda hunda, svá at margir menn mætti lifa við þann mat, er þeim er gefinn. Nú skal drepa hundana, svá at fáir eðr engir skulu eftir lifa, ok hafa þá fœðu til lífsnæringar, sem áðr er vant at gefa hundunum. Nú er þat skjótast af at segja, at með öngu móti leyfum vér, at nökkurr yðarr gefi upp sinn föður ok móður, sá er með einhverju móti má þeim hjálpir veita; enn sá, er eigi hefir efni til at veita lífsnæring sínum feðginum eða náfrændum, fylgi hann þeim til mín í, Miklabœ, ok skal ek þá fœða. Enn hinn, er má ok vill eigi við hjálpa sínum nánustu frændum, þeim skal ek grimmu gjalda með hinum mestum afarkostnm. Nú þá, mínir kærustu vinir ok samfélagar heldr enn undirmenn, fremjum í alla staði manndóm ok miskunn við vára náfrændr, ok gefum ekki fœri til óvinum várum því oss at brigzla, at vér hafim með ofmikilli fávizku gert ómakliga við vára náunga. Nú, ef sá er sannr Guð, er sólina hefir skapat, til þess at birta ok verma veröldina, ok ef honum líkar vel mildi ok réttlæti, sem vér höfum heyrt sagt, þá sýni hann oss misknnn sína, svá at vér megim prófa með sannindum, at hann er skapari manna, ok at hann megi stjórna ok stýra allri veröldu, ok þaðan af skulum vér á hann trúa, ok engan Guð dýrka útan hann einn, sannan ok sælan í sínu veldi“.


'''6.''' Enn er allir þeir, er þar váru saman komnir, játuðu sér þetta allt vel viljat, er hann hafði tjáð ok talat, þá slitu þeir með því þinginu. Þá var hinn snarpasti kuldi ok frost, sem langan tíma hafði áðr verit, ok hinir grimmustu norðanvindar; enn svelli ok hinu harðasta hjarni var steypt yfir alla jörð, svá at hvergi stóð upp, Enn á næstu nótt eftir þann fund, skiftist svá skjótt um með guðligri forsjá ýmisleikr loftsins, at um morgininn eftir var á brautu allr grimmleikr frostins, enn kominn í staðinn hlœr sunnanvindr ok hinn bezti þeyr. Gerði þaðan af hœgja veðráttu ok blíðar sólbráðir; skaut upp jörðu dag frá degi, svá at á skömmu bragði fekk allr fénaðr gnógt gras af jörðu til viðrlifnaðar. Glöddust þá allir með miklum fagðaði, er þeir höfðu hlýtt því miskunnar ráði, er Arnórr hafði til lagt með þeim, ok tóku þegar í mót svá gnógligum velgerning guðligrar gjafar, ok fyrir því gengu allir þingmenn Arnórs kerlingarnefs, karlar ok konur fljótt ok feginsamliga með sínum höfðingja undir helga siðsemi sannrar trúar, er þeim var litlu síðar boðut, því at á fárra vetra fresti var kristni lögtekin um allt Ísland. Arnórr kerlingarnef var son Bjarnar Þórðarsonar frá Höfða. Móðir Bjarnar hét Þórgerðr dóttir Þóris hímu ok Friðgerðar, dóttur Kjarvals Íra-konungs. Höfða-Þórðr var son Bjarnar byrðusmjörs, Hróaldssonar hryggs, Bjarnarsonar járnsíðu, Ragnarssonar loðbrókar.

{{DEFAULTSORT:Svada thattr ok Arnors kerlingarnefs}}

[[Kategori:Alfabetisk indeks]]
[[Kategori:Íslendinga sögur]]
[[Kategori:Tekster på norrønt]]
[[Kategori:Þorleifur Jónsson]]