Hálfdanar saga svarta (Codex Frisianus)
| Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Svensk | Færøysk |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Denne teksten finnes på følgende språk ► |  |
 |
 |
 |
||
|
|
|
||||
|
(Hálfdan berst við Gandálf ok Sigtrygg)
Halfdan var þa vetrgamall er faðir hans fell. Asa moðir hans for þegar með hann vestr a Agðir ok settiz þar til rikis a Avgðom þeim er att hafði Haralldr faðir hennar. Halfdan ox þar vpp. var hann bratt mikill ok sterkr ok svartr a hár. var hann kallaðr Halfdan svarti. Hann var .xix. vettra er hann tok konvngdom a Avgðom. for hann þa þegar inn a Vestfolld ok skipti riki við Olaf broður sinn sva sem fyrr er ritað. Sama haust for (hann) með her a Vingvlmork a hendr Gandalfi konvngi. ok atto þeir margar orustor ok hofðo ymsir sigr. Enn at lyktvm sø̨ttvz þeir ok skylldi Halfdan hafa Vingvlmꜹrk halfa. sem aðr hafði haft Gvðrꜹðr faðir hans. Eftir þat for Halfdan konvngr vpp a Rꜹmariki ok lagði vndir sig. Þat spvrði Sigtryggr konvngr son Eysteins konvngs. hann hafði þa atseto a Heiðmork ok hafði aðr lagit vnndir sig Rꜹmariki. For þa Sigtryggr konvngr i moti Halfdani konvngi. ok varþ þar orusta mikil. ok hafði Halfdan sigr. Enn er flottinn brast. var Sigtryggr konvngr lostinn ꜹro vndir vinstri hond ok fell hann þar. Siðan lagði Halfdan vndir sig allt Rꜹmariki. Eysteinn het annarr son Eysteins konvngs broðir Sigtrygs. hann var konvngr a Heiðmork. Enn er Halfdan konvngr kom vt a Vestfolld. þa for Eysteinn konvngr með her sinn v́t a Rꜹmariki ok lagði þar þa viða vndir sig.
(Orrosta Hálfdanar ok Eysteins)
2. Halfdan svarti spvrði at ofriþr var a Rꜹmariki. dró hann þa her saman ok for a Rꜹmariki a hendr Eysteini konvngi. ok atto þeir orusto. hafði Halfdan sigr. enn Eysteinn flyði vpp a Heiðmork. Halfdan konvngr for þa með her sinn a Heiðmork eftir honom. ok atto þeir þar aðra orusto ok hafði Halfdan sigr. enn Eysteinn flyði norðr i Dala a fvnd Gvðbrandz hersis. Hann efldiz þaðan at liði. for siðan v́t a Heiðmork. hann hitti Half|[1]dan svarta i ey hinni miklo er liggr i Miors. ok atto þeir þar orusto. ok fell mart manna af hvaromtveggiom. ok hafði Halfdan konvngr sigr. Þar fell Gvthormr son Gvðbrandz hersis er mannvø̨nstr þotti vera a Vpplondom. Þa flyði Eysteinn konvngr enn norðr i Dala. þa sendi hann Hallvarþ skalk frø̨nda sinn a fvnd Halfdanar konvngs af leita vm sø̨ttir. Enn fyrir sakir frø̨ndsemi gaf Halfdan konvngr vpp Eysteini konvngi halfa Heiðmork. sva sem þeir frø̨ndr hofðo fyrr átt. Enn Halfdan konvngr lagði vndir sig Þotn ok þar sem Land heitir ok Haðaland. þvi at hann heriaði viða. Var hann þa ok allrikr konvngr.
(Kvánfang Hálfdanar svarta)
3. Halfdan svarti fekk Ragnhilldar dottvr Haralldz gvllskeggs. hann var konvngr i Sogni. Þꜹ átto son er Haralldr konvngr gaf nafn sitt ok fø̨ddiz sa sveinn vpp i Sogni með Haralldi konvngi. Enn er Haralldr konvngr var ꜹrvasi at alldri. þa atti hann ongan son. ok gaf hann Haralldi dottvrseyni sinom riki sitt. ok let hann taka til konvngs. Litlu siðar andaþiz Haralldr gvllskeggr. Þann sama vetr andaþiz Rag(n)hilldr dottir hans. Enn eftir vm varit varþ sóttdꜹðr Haralldr konvngr vngi i Sogni. þa var hann .x. vettra gamall. Þegar er Halfdan svarti spurði andlat hans. þa byriar hann ferð sina með miklo liði. ok ferr norðr til Sogns. Var þar vel við honom tekit. talþi hann þar til rikis ok arfs eftir son sinn. var þar engi motstaða. lagði hann vndir sig þat riki. Þa kom til hans Atli iarl hinn miofi af G(a)ulom. hann var vin Halfdanar konungs. Setti konvngr hann yfir Sygnafylki. at dø̨ma þar landz lꜹg ok heimta skatta til handa konvngi. For þa konvngr til Vpplanda i riki sitt.
(Orrosta Hálfdanar ok Gandálfs sona)
4. Halfdan konvngr for vm hꜹstið v́t a Vingvlmork. Þat var a einni nótt þar sem Halfdan konvngr var a veizlu. at vm midnø̨tti kom til hans maðr sa er hestvꜹrð hellt. ok sagði honom at herr var kominn nø̨r bø̨nom. Konvngr stoð vpp þegar ok bað hirðmenn sina vapna sig. Siþan gengr hann v́t i garðinn ok fylkti. Þvi nø̨st komv þar Gandalfs seynir Hysinngr ok Helsinngr með lið mikit. ok tokz þegar orusta. Enn fyrir þvi at Halfdan konvngr var ofrliði borinn. flyði hann til skogar ok let mart manna. Þar fell Olvir hinn spaki fostrfaðir Halfdanar konvngs. Eftir þat dreif lið til konvngs. for hann þa at leita Gandalfs sona. ok hittoz a Eiði við Eyna ok beriaz. Þar fell Hysinngr ok Helsinngr. enn Haki broðir þeirra kom a flotta. Eftir þat lagði Halfdan konvngr vndir sig alla Vingvlmork. enn Haki flyði i Alfheima.
(Siðara kvánfang Hálfdanar, er hann fékk Ragnhildar dóttur Sigurðar hjartar)
5. Sigvrðr hiortr er nefndr konvngr a Hringariki. hann var meiri ok sterkari enn hverr annarra. hann var ok manna friþaztr synom. Faðir hans var Helgi hinn hvassi. |[2] enn moðir hans var Aslꜹg dottir Sigvrðar orms i ꜹga Ragnarssonar loðbrokar. Sva er sagt at Sigvrðr var þa .xij. vettra gamall er hann drap Hilldibrand berserk i einvigi ok þa .xij. saman. morg vann hann þrekvirki. ok er lꜹng saga fra honom. Sigvrþr atti tvꜹ born. Ragnhilldr hét dottir hans. hon var allra kvenna skꜹrvligvzt. var hon þa a tvitvgs alldri. Guthormr het broðir hennar. hann var a vngmennis alldri. Enn þat er sagt fra atferð Sigvrðar. at hann reið einn saman vt a eyðimerkr. hann veiddi stor dyr ok mannskø̨ð. hann lagði a þat kapp mikit iafnan. Þat var einn dag. at Sigvrþr reið einn saman vt a merkr. sem vandi hans var til. Ok er hann var langa hriþ riðinn. kom hann fram i rioðr nokkvt i nandir Haðalandi. þa kom þar moti honom Haki berserkr með .xxx. manna. Fell þar Sigvrþr hiortr. enn .xij. menn af Haka. enn sialfr hann let hond sina ok hafði .iij. sár onnvr. Eftir þat reið Haki við menn sina til bvs Sigvrðar. ok tok i brꜹt Ragnhilldi dottvr hans. ok Gvthorm broðvr hennar ok mikit fe ok marga dyrgripi ok hafði heim a Haðaland. þar atti hann bv stór. Þa hét hann efna til veizlu ok ø̨tlaði at gera brvðlꜹp til Ragnhilldar. enn þat dvalþiz fyrir (þvi) at sar hans hofðuzt illa. Haki Haða berserkr la i sarom vm hꜹstit. ok ondverþan vetr. Enn vm iol var Halfdan konvngr a veizlo a Heiðmork. hann hafði spurt oll þessi tiþinndi. Þat var einn morgin snemma er konvngr var klø̨ddr. kallaði hann til sin Harek gand. sagði at hann skylldi fara yfir a Haþaland. ok fø̨r mer Ragnhilldi dottvr Sigvrðar hiartar. Harekr bioz ok hafði .c. manna. stillti sva ferþinni. at þeir komv yfir vꜹtnin i óttv til bø̨iar Haka. Tokv dyrr allar a skala þeim er hvskarlar svafo i. Siðan gengo þeir til svefnburs þess er Haki svaf i. ok brvtv vpp. toko i brot Ragnhilldi ok Gvthorm broðvr hennar. ok allt fe þat sem þar var. enn þeir brenndo skalann ok alla menn þa er inni voro. Þeir tioldvðo vagn einn allvegligan. ok setto þar i Ragnhilldi ok broðvr hennar. ok foro til issins. Enn Haki stoð vpp ok gekk eftir þeim vm hriþ. enn er hann kom at vatzisinom. þa sneri hann niðr hiolltom a sverþinv. enn lagðizt a bloðrefilinn sva at sverþit stoð i gegnom hann. fekk hann þar bana. ok er hann heygðr a[3] vatzbakkanom. Halfdan konvngr sa at þeir foro vm vatzisinn. þvi at hann var allra manna skygnstr. hann sa vagn tialdaðan. ok þottiz vita at eyrinndi þeirra Hareks mvndi orþit þat sem hann villdi. Let hann þa setia borð sitt. ok senda menn viða vm bygðina ok bꜹð til sin morgom monnom. ok var þar þann dag veizla mikil ok pryðiliga ger. Ok at þeirri veizlo fekk Halfdan konvngr Ragnhilldar. ok var hon siþan rik drottning. Moðir Ragnhilldar var Þorny |[4] dottir Klakkharalldz konvngs af Iotlandi. systir Þyri Danmarkar bótar. er atti Gormr hinn gamli Danakonvngr. er þa reð Danavelldi i þann tima.
(Frá draumum Ragnhildar)
6. Ragnhilldi drottning dreymði drꜹma stóra. enn hon var spꜹk at viti. Sa var einn drꜹmr er hana dreymþi. at hon þottiz vera stꜹdd i grasgarþi sinom ok þottiz taka þorn einn or serk ser. Enn er hon hellt a honom. þa óx hann sva at þat varþ teinn mikill. sva at annarr endir tok i iorð. ok varþ bratt rótfastr enn annarr endir tok hatt i lopt vpp. Ok þvi nø̨st syndiz henne treit sva mikit. at hon fekk varla set yfir vpp. þat var ok fvrðo digrt. Hinn neðzti lutr tressins var rꜹðr sem bloð. enn leggrinn vpp fagr grø̨nn. enn limarnar hvitar sem sniar. Þa voro kvistir a treno margir ok stórir. svmir ofarr. enn svmir neðarr. limar tressins voro sva miklar. at henni þottv dreifaz vm allan Noreg ok enn myklu viðara.
(Draumr Hálfdanar)
7. Halfdan konvng dreymði alldri. honom þotti þat vndarligt. ok bar fyrir þann mann er nefndr er Þorleifr spaki. ok leitaði raða hvat er at þvi mø̨tti gera. Þorleifr sagði. hvat hann gerði ef hann forvitnaði nokkvrn lút. at hann fø̨ri i svinabø̨li at sofa. ok braz honom þa eigi drꜹmr. Konvngr gerði þat. ok birtiz honom drꜹmr þessi. Honom syndiz sem hann vø̨ri allra manna bezt hø̨rðr. ok var hár hans allt i lokkum. svmir siðir sva at tok til iarðar. svmir i miðian legg. svmir a kne. svmir i mioðm. eða miðia siðo. svmir eigi lengra. enn a hals. enn svmirr ekki meirr. enn sprotnir vpp or hꜹsi sem knyflar. Enn a lokkvm hans var hvers kyns litr. enn einn lokkr sigraði alla við fegrð ok með liosleik ok mikilleik. Þenna drꜹm sagði hann Þorleifi spaka. enn Þorleifr þyddi sva. at mikill afspringr mvndi koma af honom. ok mvndo hanns ø̨ttmenn londom raða með miklum veg. ok þo eigi allir með iafnri frø̨gð. enn einn mvndi sa af hans ø̨tt koma. er ollum mvndi meiri ok frø̨gari. Ok hyggia menn þat at sa lokkr iarteini hinn helga Olaf konvng.
(Fœddr Haraldr hárfagri)
8. Halfdan konvngr var vizkomaðr mikill ok sannynda ok iafnaðar. ok setti lꜹg ok gø̨tti sialfr. ok þrysti ollvm til at gø̨ta. ok at eigi mø̨tti ofsi steypa lꜹgvnom. gerþi hann sialfr saktal. ok skipaði hann botvm hveriom eftir sinom burð ok metnaði. Ragnhilldr drottning ól son. ok var sa sveinn vatni ꜹsinn ok kallaðr Haralldr. hann var bratt mikill ok hinn friþazti. óx hann þar vpp ok gerþiz þegar iþróttamaðr snimma ok vel viti borinn. moðir hans vnni honom mikit. enn faðir hans minna.
(Matarhvarf Hálfdanar)
9. Halfdan konvngr tok iolaveizlo a Hꜹrðalandi. Þar varþ þa vnndarligr atburðr. jolaaftan |[5] er menn voro til borða gengnir. ok var þar allmikit fiolmenni. at þar hvarf vist oll af borðom ok allt mvngat. konvngr sat hryggr eftir. Enn hverr annarra sótti sitt heimili. Enn til þess at konvngr mø̨tti viss verþa hvat þessvm atburð olli. let hann taka finn einn er margfroþr var. ok villdi neyða hann til sannrar sꜹgo. ok pinndi hann ok fekk þo eigi af honom. Finnrinn bað ser hialpar Haralld konvngs son. ok Haralldr bað honom friþar ok fekk eigi. Haralldr hleypti honom þa i brꜹt at ovilia konvngs. ok fylgði honom sialfr. þeir komv þar sem einn hofþinngi hellt veizlo eina mikla ok var þeim þar vel fagnat at syn. Ok er þeir hofðo þar verit til várs. þa mø̨llti hofðinginn einn dag til Haralldz. Fvrðo mikit torrek gerir (faðir) þinn ser at er ek tok vist nokkvra fra honom i vetr. enn ek mvn þat lꜹna þer með feginsꜹgo. faðir þinn er dꜹþr ok skalltv nv heim fara. ok mvn þv fa riki þat allt er faðir þinn hefir att. ok þar með skalltv eignaz allan Noreg.
Dauði Halfdanar svarta
10. Halfdan svarti tok veizlu a Haþalandi. ok bar sva til leið hans. at hann ok vm vatnit Rꜹnd. þat var vm vár. þa var solbrað mikil. Enn er þeir okv yfir Rykinsvik. þa hofðo þar verit nꜹtabrvnnar. Enn er mykin hafði fallit a isinn. hafði þar grafit vm i solbraþinni. Enn er konvngr ok þar vm. brast isinn ok tyndiz þar Halfdan konvngr ok mikit lið með honom. Þa var hann fertvgr at alldri. Hann hafði verit allra konvnga arsø̨laztr. Sva mikit gerðo menn ser at vm hann. at þa er þat spvrðiz at hann var dꜹðr. ok lik hans var flutt a Hringariki ok var þar til graptar ø̨tlat. þa foro rikismenn af Rꜹmariki. ok af Vestfolld ok Heiðmork. ok beiddoz allir at hafa likit með ser. ok heyia i sino fylki. ok (þotti) þat vera árvø̨nt þeim er nø̨þi. Enn þeir sø̨ttoz at likino var skipt i fiora staði. ok var hofvðit lagt i hꜹg at Steini a Hringariki. enn hverir fluttv heim sinn luta ok heygðo ok ero þat allt kallaðir Halfdanar hꜹgar.
Fotnoter:
