Katerine Saga

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.

Heilagra Manna Sögur

Katerine Saga
(Cd. 233 folio, A; Cd. Holm. 2 folio, B; Cd. 429 octavo, C.)

C. R. UNGER

Christiania 1877

Her hefr upp sogu heilagrar Katerine meyiar

1. A dỏgum Maxencij keisara sonar Maximiani keisara, er riki hafdi halldit med Diocleciano keisara, var giỏrr mikill ofridr kristnum monnum, ok var allr heimr i þann tima naliga fullr af ymisligum skurdgoda villum. Vissu fair einir drottin gud vera skapara himins ok iardar, ok fyrir þvi þionudu margir skepnunni med miklum alhuga ok kollodu þat gud, er sialfir hỏfdu þeir sinum hondum smidat. Sia Maxencius, er ek nefnda, villdi auka þionosto ok dyrkan vid gudin, eptir þvi sem gert hỏfdu fyrir honum Dioclecianus ok Maximianus fadir hans, ok fyrir þvi sendi hann bref um allt sitt riki sva mælandi: Maxencius konungr, med miskunn ok fyrirhyggiu heilagra guda skipadr yfir allt Romaborgar riki, sendir kvediu ỏllum hertugum ok iỏrlum, baronum ok domondum ok ollum þeim, er styrkia Romaborgar riki. Þær ahyggiur, er vær berum fyrir tign ok frelsi heilags velldis nætr ok um daga, hafa þat rꜳd stadfest i voru briosti, er vær vilium eigi upp kveda nema naverande ydvarri speki, ok fyrir þvi minnum vær ꜳ ok til eggium ena gỏfguztu menn ok ena vitroztu, at þa er bref vor koma til ydvar, stundit þer þa hvatliga ꜳ vorn fund ath sækia ok [latit aungar vidbarur koma i moti þessu voru bodi. Sidan gerdiz hardla fiolmennr hofdingia fundr i hỏfutborg þeiri a Egiptalandi, er Alexandria het, ok a þeim fundi taladi Maxencius konungr ok tiadi sinar radagerdir [aulldunga sveit þeiri, er hann hafdi saman kallat, ok mællti svo: »Fyrir krapt ok verdleik allra guda þeira er vær þionum, [ok hallda farsælld ok sigri ok dyrd Romaborgar rikis, er eingi su þiod i ollum heimi, er hafni at luta woru velldi, nema full metnadar kristinna manna sveit i sinni ovitzku ok atrunade, su er vær hỏfum enn eigi matt eyda med ollu, þviat hun dreifiz her ok hvar um heim ok leitar ser fylsna, at hon megi fordaz vorar hendr. Ok fyrir þvi biodum vær ok giỏrum þat laugtekit, at almennilig veghsemd ok einkannlig dyrd se veitt enum helguztum gudum, er mætti sinum ok milldi styrkia vort riki, at þau gæti vor at eilifu, en syni oss kristna menn, at vær megim nidra þeira drambi ok hegna rækiliga villu þeira, ok sialf gudin glati þeim, er vær megum eigi ꜳ hitta. Þessi lỏg, er vær hofum sett, byriar oss sialfum fyrst at fylla. Vær skulum forna gudunum slikt, er vær megum af voru valldi, en þer ut ifra [fornit, hverr sem ma giarna eptir sinum fỏngum.« Annan dag eptir var feingit at bloti miklu; bædi voru naut ok saudir, fuglar ok ỏnnur margskonar kykvendi sæfd fyrir gudunum. Borgin aull þaut af allzskonar sỏngfærum, er þeir lofudu fiandr med, þa er þeir hugduz gera dyrd guda sinna.

Michelangelo Caravaggio: Katarina av Alexandria

2. A þeiri tid er slik tidendi giorduz i borginni Alexandria, var þar stỏdd ein mær, su het Katerina dottir Kosti konungs; hun hafdi þa mist fodur sinn, ok var hun eptir hans frafall med frændum sinum i þeiri hỏll, er hann hafdi att. Þessi mær svo sem hun var ættgỏfug, svo var hun ok agæt at speki sinni, numit hafdi hun allar þær iþrottir a bokum, er liberalis heita. Hun kunni margar tungur at skilia ok spakliga allar spurningar at leysa, þær er fyrir hana voro bornar. Ok þa er þessi mær sa svo mikinn muga saman kominn ok slikan tilbuning blotanna ok heyrði saungva ok simphon ok margan annan strengleik, er fram var fluttr goðunum til dyrdar, en kristna menn sa hun standa milli heiðingia gratandi ok eigi þorandi Kristi at iáta fyrir otta sakir ok hræðzlu, þa komz hun vid miok; en hun tok þo at hafa karlmannligan hug i kvenligu briosti, ok kalladi siþan med ser þionostusveina sina nokkura ok gekk þa til hofs þess, er konungrinn sialfr var inni ok blotmanna sveit med honum, sva sem rum hafði i hofinu, ok færdu þar fram blotin. Heilug Katerina var svo fỏgr at ꜳliti, at allir undruduz hennar fegrð, er hana sa. Ok er hun gekk at hofinu, þa mælti hun til þeira, er konungi þionudu: »Þvi er ek her komin til hofs þessa, at ek vil tala vid sialfan konung þat, er mali vardar ok til nytsemdar ma verða.« Þeir sỏgdu þegar konungi ord meyiarinnar, en hann gaf henni leyfvi til inngỏngu ok at tala slikt, sem hun villdi. Hin sæla Katerina flutti fyrst fyrir konungi sitt erendi med spakligum gátum ok vitrligum malsendum tiltekinna dæma, ok mælti myrkt en med mikilli snilld; um siðir sneri hun sinni ræðu til þeira ordtaka, er alþyða mátti vel skilia, ok sagði sva: »Her til hefvir ek, konungr, flutt erendi mitt [einkannliga fyrir þer sva sem fyrir hinum spakazta manni ok þeim, er sitr i hæstu sæti veralldligrar tignar; vil ek [mæla liost hedan af, at allir megi skilia, þeir er hia ero staddir, min orð. Fyrir hvoria søk [samnit þer saman, konungr, sva miklum mannfiolða at stunda til ovitzku eda starfa i skurðgoða villu? [Undriz þer miok, sagdi hun, hof þetta gort af manna hondum. Mikit finnz þer um hagleik þann, er þar er ꜳ, ok um dyrðligan buning, er pryþir hofit. Nu svó fagrt sem þat er alt saman at sea, þat verþr allt, er skamt liðr heðan, at dusti [ok molldo. Undraz þu helldr himin ok iorð ok sióinn ok aðra þa luti, er i þeim ero; hyggit at solinni ok tunglinu ok stiornunum ok at þionostu þeira, hversu þau renna fra upphafi heims ok alt til enda veralldar; þau renna dag ok nott til vestrs [ok gefa alldri hvilld ok hverfa aptr til austrsins, alldri [þrytr þau ne mæðir. Ok þa er þer hugleidit þetta, spyrit eptir ok nemit, hverr þessa luti alla hefir smiðat. Ok þa er þer skilit med sialfs hans fultingi, hverr hann er, ok þer megit engan finna honum iafnan, þa dyrkit hann ok eggit þess alla yðra undirmenn þeim at luta ok þiona, er valld hefir at skiota i helvitis loga ỏndum ok likỏmum sinna ovina; hann er drottinn drotna ok hỏfdingi allra hỏfdingia, hann sá allan heiminn tapaðan af tál [diỏfuligrar vælar ok fiandligrar fortolu, ok fyrir þvi sendi hann son sinn drottin varn Jesum Krist, er getinn er af helgum anda, fæddr af Mariu meyiu ok tok manndóm ꜳ sinn guðdóm ok leysti heiminn fyrir kross pinsl ok fyrir uthelling sins hins [heilaga bloðs ok hans dyra dreyra, en leiddi til himinrikis alla ꜳ sik truandi ok ser truliga þiónandi. Nu ef þu [truir ꜳ hann rettliga, ok [vilit þer hann dyrka, þa mun hann hreinsa syndir yðrar allar ok leiða yðr siþan til eilifra fagnaða.« Keisaranum bra sva við, er hann heyrdi ord heilagrar meyiar, at i fyrstu mátti hann engu svara. En er hann retti við sva sem af nøkkuru ómegni eda oviti, þa mælti hann svo: »Þu kona, lat oss [i nadum færa fornir godunum, en siþan munu ver andsvara serhverium lutum, þeim er þu ræddir.« Ok þa bauð hann nokkurum sinum monnum at leiða hana til hallar sinnar. En sialfr hann undraði miok hennar speki ok malsnilld, en einna mest hennar fegrð ok kurteisi, þvi at hun var hardla frið, sem fyrr var sagt.

3. Siðan er lokit var blotinu, for keisarinn heim til hallar sinnar ok let þegar leiða fyrir sik Katerinam ok mælti svo til hennar: »Heyrðum ver snilld þina [ok undrudum vær speki þina ok orða frammburð þinn; en fyrir sakir þess starfs er ver fluttum fram við goðin i þeira þionostu, [þa vard oss eigi tóm til at svara þer; en nu vil ek vita, hver þu ert eða hvert þitt heiti er, ok hver ætt þin er.« Heilug Katerina svaradi: »Svo er ritat, at hvarki skuli maðr lofa sik ne lasta, þviat þat gera heimskir menn, þeir er ser leita hegómligrar dyrðar. En þvi at ek em eigi svo litillar ættar, at min tign megi audvelldliga leynaz, þa segir ek til frænda minna, eigi fyrir sakir hræsni eða metnadar, helldr sem elskandi sannleik ok satt litillæti. Ek em Katerina dottir Kosti konungs. Ek var upp fædd i holl feðr mins, til bækr var ek sett, ok nam ek yfrit mikit af bokligum listum ok veralldligri speki. Ok þa er ek sa, at þat var allt engu nytt ok ekki meganda til himinrikis fagnaða ok [til enskis hafanda nema til glatsamligrar gledi þessa lifs, þa fyrirleit ek þat alt, ok flyða ek til drottins mins Jesus Kristz, er sva mælti vid spamann sinn: glata mun ek speki spekinga, ok lasta mun ek skilning skiliandi manna. Ok i gudspialli segir hann sva: sa er fyrirlætr foður sinn ok moður, brædr ok systr fyrir minar sakir, hann mun hundratfalt upp taka ok eignaz eilift lif. Ver kristnir menn hỏfum þetta fyrirheit, ok hirda þat guds þrælar með ser dyrliga. En ver hirðum ekki um bækr eða kenningar þeira meistaranna Platonis Virgilij [eða Homeri, Sibille spakonu eða annarra spekinga, [þeira er til onytz villdo hafa sina speki ok vitro, ok enn siðr um illzkufulla fiolkyngi þeira Mambres ok Jambress. Þvi minni ek yðr ꜳ þat, herra keisari, at þer tynit eigi eilifum fagnadi fyrir veralldligri dyrð.« Keisarinn svaraði þa: »Jata verð ek, hversu mer virðiz þat, er til þin tekr. Malsendar þinir virðaz mer eigi framfluttir með mannligri roddu, helldr þickir mer hinu likara, sem godin sialf tali fyrir munu þer, ok af þvi er virdanda ok vegsamanda þat er þu mælir.« Heilug mær svarar: »Undrumz ek þat, at þer, hinn vitrazti keisari, talit sva, eda munit þer eigi þat, er ek sagda aðan, at þann skulum ver tigna ok dyrðka, er gerdi himin ok iorð ok alla luti aðra; en goðin megu hvarki gora ser gagn ne oðrum. Af þvi skylldut þer eigi segia svo min orð framflutt, sem godin mæli fyrir mik, helldr svo sem med lifanda guds fultingi.« »Ef svo er, sagði keisarinn, sem þu sannar, þa hefir allhegomligt verit her til vort starf, er dyrdkat hỏfum almattig goð. Hvat nu þa? Villiz allr heimr, en þu ein segir satt? Med vitnum tveggia eða þriggia ma saga hver sannazt. En hversu ma þat sannligt þikkia, at þu ein segir satt, en oll veralldar bygðin liugi? Nu þo at þu værir guds engill eda nokkurr annarr himneskr kraptr ok segdir þu slikt, er svo er olikligt, þa skylldi þvi þo engin trua, en nu miklu siðr, þviat þu ert kvenmaðr blautrar natturu ok breyskrar. Ok med þvi at þat ma at engum kosti vera, at þu ein segir [satt eða sannara en allir aðrir i heiminum, þa skal ek alldri trua þer ok engir þeir, er til mins rikis þiona.« En sæla Katerina svarar: »Ef þer erut hỏfud lyðsins ok keisari, þat valld hafandi, er eigi ma sigrat verda, þa lat eigi rangsnuna reiði ok rangsyna sigra þik ok speki þina, lat ỏndina meira styra en likamann, þviat spekingrinn sagdi: »Konungr ert þu, ef hugvitit styrir þer, en þræll, ef likaminn styrir þer eða ræðr.« Keisarinn svarar: »Svo syniz mer, sem þu ætlir at vega ordsigr ꜳ oss með dæmum [spekinga eða með nøkkurri slægd kristinna manna eða gerningum þeira ok fiolkyngi. En með þvi at ver erum eigi blindadir af heimskuþoku ok siám ver slægd þina, þa hỏfum ver þær snỏrur fyrir þik at setia, er þik munu sigra; munt þu þa sea, at oss styrir hugvit sem vitrum konungi, en eigi likamr. Ok ef oss skortir ordslægd spekinga, er eigi hỏfum þess konar [iðnir fyrir oss lagit, þa ero þo með oss þeir spekingar, er þik munu sigra ok þer i þỏgn koma með sannleik ok sinni list ok orðsnilld, þa er þeir skyra almátt goða vorra.«

4. Þa let keisarinn kalla spekinga sina ok alla hina vitruztu menn ok baud þeim at disputa vid heilaga Katerinam um truna ok um almátt goda þeira, ok at sigra hana med orðsnilld ok sannleik boka sinna. En þeir voro fimm tigir spekinga, er valdir voro til at reyna iþrottir sinar við hana. Ok þa er guðs mær var miok hugsiuk, hversa hun skylldi skipa sinum malsendum i moti þessum spekingum, þa vitradiz henni engill guds ok mælti vid hana: »Hirð eigi þu at óttaz, Kristz ambatt, eda vera ihugafull, ok lat ekki þrætu þessarra spekinga skelfva þik, þvi at Kristr er sỏnn speki, sa er iafnnan hefir verit ok æ mun vera, ok skipar øllum lutum sętliga, hann er osigranligr, ok hann sialfr mun þik sigra lata alla þa, þvi at þu ert trulynd hans ambátt. Ok þar med mun hann leida þa fyrir þina kenning ok verðleika til sannleiks gỏtu ok himinrikis dyrdar.« Af þessi [vitran engilsins styrktiz miok hin sæla mær Katerina ok beid óttalaus spekinga, buin at andsvara þeim með staðfesti ok með skynsemi þeira spurningum orlausnir at gefva. Tok hun fyrst at disputa vid meistara þeira; ok med guds miskunn fekk hun hann sigrat ok yfvirstigit hit vitrligzta i ollum [þrautum ok iþrottum, þeim er þau skylldu þreyta, sva at allir undruðuz vitro hennar ok malsnilld ok sannleiks framburd ordanna, hversu hun leiddi fram noglig vitni bædi hins forna lỏgmals ok hins nyia med hverium sinum malsenda af syndum dæmum ok spasogum heilagra feðra ok spamanna. Ok siþan er hann var fyrirlagidr ok yfvirkominn, þa þorði engin annarra til at hætta vid hana at [þreyta nockurar iþrottir.

5. Keisarinn eggiadi þa fast, at þeir [skylldo nu neyta sinnar speki ok vitro ok sigra hana [med sinni ordsnilld ok neyða hana med diupsettum spurningum ok sva sigraða i þỏgn koma. En spekingarnir svorodo sva: »Heyrit, herra keisari! hversu megum ver þreyta við hana, ef meistari varr ok sꜳ, er ollum oss er froðari, var af henni yfirstiginn? hvat munu ver þa, er miklu kunnum minna, [treysta oss vid hana? þvi at ekki ero orð hennar ok vitra sem annarra manna, [helldr sem goðanna sialfra se. Manvit meyiar þessar er langt umfram ætlan eða vit spekinga, þvi at goðdomar ok godligir kraptar styðia hana ok tala fyrir munn hennar.« Keisarinn þóttiz nu liotliga skemdr, er spekingar hans þorðu eigi at þreyta vid eina unga mey. Vard hann nu sva reiðr, at hann bauð, at þa skylldi alla i elldi brenna. Ok þa er þeir voro leiddir til balsins, kalladi einn þeira ok mælti: »Aumir ero vor, er þorðum at [þreyta við helga mey iþrottir ok þræta i moti henni med svikum ok prettum ok slægðum, ok liuga med skurðgoda falsi i gegn sỏnnum gudi. Hvat skulum ver nu þa gera, utan fara ok lægia oss fyrir henni. Ek trui sannliga, at miskunn guds er með henni, ok með hennar raði munum ver forðaz mega helvitis kvalar.« Siðan fóru þeir skiotliga ꜳ fund sællar Katerine ok fellu til fóta henni ok mælto sva: »Misgert hỏfum ver, illzku ok ranglæti hỏfum ver framit i gegn gudi, ok fyrir þvi let gud oss verda fyrir reiði keisara þessa, er fyrir þat byðr, at oss skuli alla i elldi brenna utan sanna sauk, at ver mattum eigi mæla moti þinum hinum helguztum orðum. Nu veit þu oss hugganarrað, at ver siem med þinu fultingi frelstir or snỏrum diỏfulligra væla, ok megim ver komaz ꜳ hialpar gỏtu fyrir þina verdleika ok kenning.« Heilug Katerina svarar lofandi gud ok vard hardla fegin þeira ræðu ok mælti: »Þakkir gorir ek per, drottinn minn Jesus Kristr, þvi at þu letz þer soma þat at fylla, er engill þinn af þer sendr vitraði mer ambatt þinni, at spekingar þessir leystir or fianda snỏrum skylldi fara fyrir min orð til þinnar dyrdar.« Eptir þessi ord sneriz hun til spekinganna ok mælti til þeira: »Ottiz eigi [stundligan dauða, fagnit helldr, þvi at i dag munit þer øðlaz himinriki, þviat fyrir vidrædu vara vitraðiz mer guds engill ok mælti: Eighi skaltu hræðaz spekinga þessa, þvi at [Kristr er sonn speki, ok hann mun þik lata sigra þa ok siþan leida til himneskrar dyrdar fyrir þina kenning. Af [þvi skulut þer ekki efaz i, at ek segir satt, falssamlig kenning er fiarri minum raðum. En til þess eina eggia ek yðr, at þer [giorit hverr sem einn iatning sina, ok truit af ollu hiarta ꜳ føður ok son ok helgan anda; truit ok sialfan drottin varn Jesum Kristum komit hafva af himni ok getinn hafva verit af helgum anda i kviði Marie meyiar fæddan af hennar likam, pindan oss til hialpar, hafva upp risit af dauda ꜳ þriðia deghi ok hreinsat hafa syndir heimsins fyrir sitt hit dyrdligha blod. Ef þer hafvit þessu truat, þa munut þer eigi at eins sælir vera, helldr munu allar ydrar syndir fyrirgefnar vera, ok [þer laðaðir til eilifra fagnaða.« Ok er hun lauk sinni ræðu, kómuz þeir vid miok ok svỏrudu: »Allir truum ver, hin helgazta guds ambatt, upp fra þessi tið engan annan gud vera nema føþur ok son ok helgan anda; blezat se nafn drottins, er ser skapadi slika ambatt, en bølvut se skurðgoð oll handaverk manna ok øll likneski þeira, ok allir þeir er þeim treysta.« En er þeir hỏfðu þetta mælt, þa gerðu þeir krossmark fyrir ser staðfastir i heilagri tru. Eptir þat var þeim skotit ꜳ balit, þat sem keisarinn hafði gera latit. Letu þeir þar lif sitt fyrir guds nafni ok foru med þessum pislarsigri til eilifra fagnaða hinn þrettanda dag Novembris manadar. Kristnir menn leitudu siðan at beinum þeira, at þeir mætti þeim veita, sem verðugt [væri, verðugan groft, ok fundu likami þeira oskadda, sva at eigi var helldr brunnit hárit af þeim en annat. Mikill fiolði [heiðingia, er vid vóro staddir þessa iartegn, trudu þegar ꜳ drottin Jesum Kristum, ok toku siþan upp likami þeira [ok iorðuðu siþan i virduligum stað lofandi ok dyrdkandi sannan gud af ollu hiarta.

6. Eptir [þessa atburði, er nu var fra sagt, let keisarinn leiða fyrir sik hina helguztu mey Katerinam, þóttiz hann nu fundit hafva diupsett rꜳd þat, er [hann hugdi at hun mundi skiott vilia vikiaz at hans raði. Hann talar svo til hennar: »[Heyr þu, hin vitrazta ok hin friðazta mær, er vel matt heita hinn skiærazti gimsteinn allra kvinna i heiminum sakir vitru, kurteisi ok vænleiks, ok yfvirdrotningh allra drotninga matt þu vel vera. Hygg at þu þvi, at eigi kaullum ver þik til onytra orða eða heimtum hug þinn til oskapligra luta. Nu af þvi at goðin hafva þik svo itarliga skapat ok sva sæmiliga sett at vænleik ok vitru umfram allar kvinnur ok frur veralldarinnar, ok þar med burdum ok kynfylgium tignat þik, þa byriadi oss ok ollum oðrum ut i fra at heidra þik i heiðr vid goðin. En þat er eigi vidrkvæmiligt, at þu heitir drotningh en halldir þo adra tru, en ver hỏfum; en þat eina skortir þik. Nu ef þu villdir samþykkia varn vilia um truna, þa mundi vor tign lata ser sóma at gora bruðkaup til þin ok hallda þik fyrir drotningh, þar med munu ver lata [ena hỏguztu smiði ok meistara gera likneski eptir þinni fegrð, ok skal þat vera dyrðkat af ollum monnum um alt mitt riki, ef þu vill voru raði fylgia.« Guðs ambatt fyrirleit þessa radaleitan ok mælti sva: »Med hverri skynsemi [megit þer, herra keisari, tia slika hluti minum eyrum eða staðfesta slik rad i yðru briosti til væla vid mik; þviat i upphafvi minnar ræðu mattut þer sea ok skilia sem vitr konungr goðfysi mina til þess at rækia oll skurdgoð ok alla þeira dyrdkan. En þer telit fyrir mer, at ek skula fyrirlata drottin minn Jesum Kristum, er mik hefvir aðr ser samtengda med oleysilighu sambandi, en falla þer i fadm, ok þat annat, er enn er verra, at láta gora likneski eptir ꜳsionu minni ok vera siðan blotut, sem þer bioðit. Ogurligar ero slikar odaðir, ok langt se slik ohæfva brott fra vórum eyrum.« Keisarinn svaradi: »Hver megi meiri dyrð vera þessa heims en at eiga keisara at bonda ok geta bỏrn vid honum ok hafva þar med riki ok valld yfir ollum monnum i heiminum ok vera prydd allri fegrð ok bera drotningar nafn?« Heilug Katerina svaradi: »Hit bezta hefir þu, konungr, efni fundit til þins mals, eptir þvi sem til heyrir slekt veralldar þessarrar, ef ek leitaða þessa heims dyrdar ok glatsamligrar gledi ok fagnadar oleyfðra girnda eða annarra luta, þeira er vondum monnum drekkia til helvitis pinsla, [ok ef þer fyndit nokkut med mer, þat er dauðligt eitr andarinnar er, þa mundit þer mik veidda fa i þessarri snỏru, er þu egndir med þessum lutum. En þvi at ek fyrirleit alla elsku þessa heims, sidan ek kunna nokkut at skynia, [ok ek vissa grein goðs ok illz, en ek elskaða þann bruðguma af ollu hiarta, er alldri ma deyia fra mer, ok þa fagnadi, er allar alldir utan enda ero ok engan enda hafva, þarft þu ok ekki at lokka hug minn til med sliku. Þvi leggit nidr þessa malaleitan, en tak, ef þer syniz, aðra likari ok vitrligri, þviat þat er rækiligt ok fyrir utan skyn at fyrirláta skaparann en þiona skepnunni.« Keisarinn mælti þa enn til hennar: »Þar er þu ert konungs barn, þa byriar þer at hafa hug þinn ꜳ konungligri tign, glediaz af henni ok lifa við hana, ok þvi at ver gefum gaum at hógværi þeiri, er voru valldi byriar at hafva, þa gefum ver litinn gaum at, þott þu hafir her til lastat heilug goð vór. Ok þvi at ver villdim sigra þik med blidu ok þolinmædi, en vanvirða þik i engum lutum eða gera þer nockura skỏmm, þa haf nu þau rad, er ver gefum þer, ok drep eigi hendi vid sæmd þeiri [ok sva miklum heidr, sem ver biodum þer, ok hallt eigi sva lengi ꜳ þrálæti þinu, at þu fellir þar fyrir ꜳ þik vara reidi, þviat ver vilium goðanna hefna. Ok ef þu vill eigi þeim hlydni veita eða gofgan, þa fær þu eptir litinn tima liotar vidfarar ok langar pinur, (ok munt) eigi i sætt komaz vid oss, þo at þu vilir, helldr munum ver þa dæma þer daligan dauða.« Heilug guds ambatt svaraði: »Keisari! vóndra manna dauði er hinn versti, þviat þeir munu alldri hvilld finna, en rettlatra manna dauði er hinn bezti, þviat hann er [lif ok eilif dyrd. Fyrir þvi dvel þu eigi, konungr, at gora þat er þu hefvir ætlat, en lat af at heimta lengr [hug minn med slægligri blekkingu. Ek trui sannliga, at su dvol, er þer gorit ꜳ minu mali, mun veita morgum manni mikla hialp, þviat mer er þat vitrat af guðs fyrirhyggiu.« Þessi orð hugsar keisarinn ok óttaz, at mærin mundi snuit fa monnum hans [fra skurdgoða blotum med sinum kenningum. Ok fyrir þa søk let hann færa hana af klæðum ok beria lengi. En siðan let hann byrgia hana i myrkvastofu ok gaf henni .xii. daga frest, at ef hun villdi þa eigi litillatliga godunum fornir færa, þa skylidi hun sverði hỏggin vera.

7. Drotningh kona keisarans elskadi miok hina sælu guds ambátt Katerinam af morgum lutum, er hun heyrdi fra henni sagða, ok villdi giarna sea hana [eða finna, ef hun þyrdi fyrir bonda sinum. En hun treystiz þvi eigi fyrir sakir grimleiks hans. Ok einnhvern dag er hun sat ok hugsadi þetta fyrir ser, hversu hun mætti ná mali meyiarinnar, þa kallar hun til sin [einn riddara, þann er Portfirius het, ok mælti sva til hans: »Hird þu truliga þat, er ek vil þik einn vita láta, ok legg þar nu alla stund ꜳ, at fyllaz megi vili minn med þinu tilstilli; heyr nu þetta. Sidan er ek heyrðia, at keisarinn helt [i hỏptum eina konungs dottur, villda ek fyrir eins [ná viðr hana tala; en þat þorir ek eigi fyrir þeiri reiði, er keisarinn hefvir ꜳ henni. Nu svo framt sem þu [vill hafva vara vinattu þer kiæra, þa finn her rad til, sva at ver megim na at tala vid hana, sem oss fysir.« Portfirius svaradi: »I ollum lutum vil ek, fru min, gera yðarn vilia, ok [eigi at siðr þótt mer liggi lifs haski vid. En eigi má ek þessu fram koma, nema leyniliga faim ver þat gort. Væntir ek, þa er natta tekr, at ek [megi þessu fram koma.« Portfirius gaf þeim mikit fe, er geymðu myrkvastofuna, til þess at þeir leyfdi drotningu at koma leyniliga ok tala vid guds mey, ok at þeir skuli þessa luti engum manni segia, ok siþan leiddi hann hana þangat. Ok er drotning sa sæla Katerinam, fell hun til fota henni ok mælti sva: »Mikil fyst hefir mer ꜳ verit at sia þitt [hit elskuligazta andlit, siðan ek spurði, at þu vart halldin i myrkvastofu fyrir þa sok, er þu truðir ꜳ Krist. Ok fyrir þvi at ek mátta eigi fyrr na þinum fundi sakir þess ótta, er ek hefir af keisaranum bonda minum, þa bidr ek, at þu virdir mer eigi þat til harðbrystis eda vilialeysis, at ek kom eigi fyrr, helldr til forsia, at ek mega fordaz reiði hans. En nu þviat allzvalldandi gud hefvir mer veitt þat, at ek mætta [nꜳ þinum fundi, þa bidr ek þik, guds mær, litillatliga, at þu þiggir mik undan reidi guds, þeiri er ek hefvir mer til verkat af minum glæpum, ok hann lati ser sóma at leysa med mikilli milldi sinni stora mina misverka ok glæpi. [Heyrðu mik, hin sæla guds ambatt, ok bid fyrir mer hinni synduguztu konu. Eighi ma ek yfvir þegia, hversu mer syniz þitt æskiliga andlit, yfirbragd þitt syniz mer sem eigi se eptir mannligri nátturu, helldr sem þu hafvir engiliga asionu ok fegrd. Ert þu sæl i milli kvenna, heilog guds mær, þvi at þu munt odlaz eilifa fagnadi. Ok hardla miok glediumz ek af þvi, at gud hefir lofvat mer þik at sea ok [med þik at tala.« Þa svaradi heilug Katerina: »Guð ỏmbuni þinni tign, drotning, er þu syndir mer sva mikla ast i minni þrỏngvingu, at þu lezt þer soma at vitia min i þessa dyflizu. En eigi er þat undarligt, þvi at þetta baud þer ok skylldadi þik til at gera allzvalldandi guþ, sa hinn sami er sialfum ser kallar þat gort, er hans þionostumonnum er veitt til hugganar, sva segiandi: i myrkvastofu var ek, ok vitiudut þer min, ok þat er þer gerdut einum hinum minnzta af minum þionostumonnum, þat gerdut þer mer. Fyrir þessa sok, drotningh, lat þik eigi skelfa þat rað, er ek vil gefva þer, ok lat þer eigi [þikkia fyrir at hafa mina kenning; bu þu fyrir ond þina til yfirkomandi freistni, tak af gudi styrk ok af krapti heilags anda, ok bið þolinmodliga þess, er gud hefir mer vitrat af sigri dyrdar þinnar, ok þat skaltu vita, at eptir þria daga muntu heyia gudliga orrostu. Ok eptir fenginn pislarsigr skaltu fara til himinrikis ok fagna þar med englum guds ok helgum pislarvóttum.« Drotning svaradi: »Lystilig ero mer heit þin, hin helgazta mær, falli mer aumri ok syndugri konu su hamingia til handa, at ek mætti auðlaz ok fyrir finna likn synda minna. En ottumz ek greypiligar kvalar, þær er keisarinn bondi minn mun mer ætla af sinum grimmleik, er hann hefir nógan til. Ok af þvi at ek em breyskligrar natturu, þa [uggir mik, at ek muna fyrirláta ast drottins mins Jesus Kristz, þa er ek kennir sarleik pislanna. En ek veit, at þat er en mesta ohæfva ok en versta synd, ef svo kann til takaz.« Hin heilaga Katerina svaradi: »Gior, drotning, sem ek bid, rek or þinu hiarta þessa [ætlan hugar þins, haf hug þinn ꜳ gudi, ok fagna i ollum lutum þeim er þu þolir fyrir hans nafni, ok hugsa at þola alt fyrir hans ast ok birt honum hveria gỏtu þu vill ganga, þviat hans milldi mun styrkia þina kostgiæfvi. [Allir verdleikar heilagra manna geraz af guds milldi ok styrk, ok greiðaz gỏtur þeira af forsia drottins, en eigi af daudligum manni. Mannlig reidi, hvers er hun verd, eda bolginn ofmetnaðr vondra manna? Vist allz enskis, þviat vondir menn mega ekki gora godum monnum, nema þat eina sem gud lofar þeim, þvi at svo sagdi sialfr guds son, þa er Pilatus iarl heitadiz vid hann sva mælandi: Veitz þu eigi, sagdi Pilatus, at ek hefir valld til at krossfesta þik? En drottinn svaradi sva: Þu hefdir ekki valld ꜳ mer, nema þer væri af guði gefvit. Nu vit þat drotning, at guds sonr hefvir sva styrkta sina þionustomenn til andsvara ok spurninga, at þeir sigra speki spekinga, sem hann sagði i guþspiallinu: Ek mun gefva yðr orð ok speki, þeiri munu eigi mega i moti standa allir uvinir ydrir. Hvat se hialpsamligra þessu fyrirheiti, eða hvat er dyrdligra þessarri ỏmbun, þviat helgir menn guds taka fyrir stundligar pinur eilifva dyrd himinrikis fagnada endalausa med gudi.« En er guðs mær Katerina hafdi þetta mælt, þa retti drotning hendr sinar til himins ok mælti: «Guð [almattigr fadir ok sonr ok heilagr andi, einn ok þrennr sannr gud, er alla luti skapadir af engu efni, þu hinn milldazti engla konungr, er fyrir tapan mannkynsins ok synd hins fyrsta mannz Adams virðiz nidr at stiga af hinni hæstu hæd himinsins til hinna lægztu luta iarþarinnar at taka manndom af holldi Marie meyiar ꜳ þinn oskaddan guðdom, ok letz fra henni beraz i þenna heim sannr gud ok sannr madr. Þu er þoldir pinsl ok dauða at bæn gydinga ok domi Pilati iarls oss til lifs ok lausnar, ok heriadir til helvitis ok batt diofulinn, en leysti þadan alla menn; þu reist af dauda ꜳ fyrsta paskadegi ok laukt upp paradisum ok himinrikis hlid fyrir ollum þinum monnum; þu stett upp til himna at ꜳsiandum postolum þinum ok sendir þeim þinn helgan anda ꜳ hvitasunnu degi ok lærdir þa i þinni ast ok at tala allar tungur ok alla speki, ok i þessum sama þinum helgum anda lærir þu alla þina menn ok vini. Heyrðu, sterk von ok huggan allra þurfvandi manna, styrk þu þat, er þu vant oss fyrir þinn pislarvótt sæla Katerinam, ok gef oss þina ast sanna ok hræzlu, ok at ver standimz alla freistni ok kvalar vondra manna fyrir þinu nafni siðan med halldinni tru sannri, þviat þu ert lifandi gud um allar alldir allda.« Þa mælti drotning til sællar Katerine: »See her nu, guds ambatt, fyrir þina kenning er ek buin alla luti at þola fyrir guðs nafni, ok mun ek bua hug minn til gudligrar orrosto med aullu kostgæfvi. En þu bid til guds, at hann afli ser fyrir þik mina sal ok lati mik finna sina miskunn.« Medr slikum ordum ok audrum hialpsamlighum heimtu þær drotningh ok hin sæla Katerina tal sitt framan til midrar nætr.

8. Sa Portfirius, er þangat hafdi fylgt drotningu til fundar vid sæla Katerinam, hugði nu vandligha at þeira ræðum, ok fell hann siðan til fota guds ambátt ok mælti sva: »Bidr ek þik, [en kærsta drotning, at þu látir mik eigi þeira ỏmbuna missa, er guð hefvir synt þer; seg mer, hvat ek skal þess gera, at ek mega fá eilifan fagnat en slita or hiarta minu allar fianda villur.« Heilug Katerina svaradi: »Hefir þu alldri heyrt, hvat heilug ritning segir fra eilifum fagnadi?« »Vist alldri, sagði hann, ek hefir ekki mátt sliku hlyða, þvi at min iðn hefvir su iafnan verit, at ek hefir stadit i ofridi ok orrostum.« Sæl Katerina svaradi: »Hverr megi segia makliga fra þeim fagnadi, er guds vinir hafva, med þvi at postolinn segir engan sea eda heyra eda hugsa mega þa luti, er gud hefir fyrir buit sinum astvinum. En þat ma ek segia þer, er guð hefvir fyrir heitit þeim, er honum þiona truligha: hverr sa, segir hann, er mik elskar, mun elskaðr vera af feðr minum, ok mun ek elska hann ok syna honum sialfan mik; ok þar sem ek er, þar skal vera ok minn þionostumadr. Hvat girniz þu þessu framarr at spyria?« Portfirius vard hardla feginn, er hann heyrdi þessi ord, ok trudi þegar af ollu hiarta ꜳ drottin Jesum Kristum. Ok med honum toku tru .cc. riddara. Siðan kysti hverr þeira annan, ok falu sik gudi ꜳ hendi, gengu brott or myrkvastofunni ok badu vardhalldzmenn, at þeir segði engum fra þessum lutum, er þar hỏfdu gerz. En þeir iatuðu þvi.

9. Hin heilaga mær Katerina var lukt .xii. daga i myrkvastofu, [sva at ollum monnum var bannat at koma til hennar eda veita henni nokkura hialp. En almattigr guð, sa er alldri fyrirlætr sina elskendr ok þionostumenn ok alldri gleymir þeim, er hann dyrdka, hann huggaði sina ambatt ok sendi til hennar engil sinn, þann er henni færði þa luti, er hun þurfti at hafa, ok syndi henni helgan anda sinn i dufu liki sniofi hvitara fliuganda inn i myrkvastofuna til hennar, sva mælandi: »Fagna þu, min kærazta, þvi at ek skal þik korona eilifri koronu i himinrikis porti, med þeiri skal ek þik inn leida til þinna systra i odaudliga fagnadi allra heilagra eptir endat þetta lif, ok þin sæmd skal at eilifu lifvandi vera i riki fedr mins.« Þessu guþligha fyrirheiti varð hin sæla Katerina fegnari, en fra megi segia, ok gerði margfalldliga gudi þakkir.

10. At liðnum .xii. dỏgum var hin sæla Katerina miok hugsiuk af fundi þeira keisarans ok ótta pislanna, er hun vissi at verða mundi, ok bað fyrir ser til guds þarflatliga af øllum hug. Þa vitradiz henni drottinn Jesus Kristus med mikilli engla sveit ok mælti sva vid hana: »Ottaz þu eigi, min ambatt, þvi at ek em Jesus Kristus skapari allra luta; fyrir [mina ast þolir þu alla luti; sæl munt þu vera i milli kvenna, goda þraut hefir þu þreytt, ok margir hafa fyrir þik á mik truat, ok enn munu þo fleiri vera. Ver þu eigi hugsiuk um pislirnar, þviat ek mun med þer vera alt til enda lifs þins, at enginn otti ne grimmleikr þeira megi þik skelfva. Eighi neitadir þu nafni minu fyrir monnum, ok eigi mun ek neita þer þat, er þu vill mik biðia i himinrikis holl.« Vid þessa guþliga huggan styrktiz hon full af fagnadi ok helgum anda, buin at þola alla luti fyrir guds ast, ok tok at hafa karlmannligan hug i kvenligu briosti, lofandi guþ af ollu hiarta.

11. Um morgininn eptir bauð keisarinn, at heilaga Katerinam skylidi leiða fyrir domstol hans. Ok er hann sꜳ hana hardla biarta ok þekkiliga, þa undraðiz hann miok, ok allir þeir er hana sꜳ, at hennar yfirbragd mátti slikt verða, þar sem þeir hugdu, at hun mundi at þrotum komin af hungri, eptir þvi sem mannz edli var til. Keisarinn freistadi þa enn, ef hann mætti lokka guds mey ok pinslarvótt til samþykkis vid sik, ok mælti svo til hennar: »Eigi skal þat hegomi vera, er ek hefir mælt þer til sæmdar, þvi at eigi byriar konungligu valldi þvi at heita, sem at falsi reyniz; hygg at [þvi, er ek byd þer. Eigi fysumz ek at eiga þik sem ambátt eda kynlitla konu, þvi at eigi byriar þat tign vorri, [þar sem þu ert kyngỏfug, þvi bydr ek þer at eiga med mer alla luti ok alla dyrd mins rikis. Ok af þvi at þu ert hardla frid synum ok kurteis umfram allar frur i heiminum, þa ma okkat samvelldi sva saman fara, at þu ser hin rikazta drotningh heimsins, valin af ollum mest sakir fegrdar þinnar ok lista. Ef þu þiggr þenna veg, þa dyrdka þik allir. Nu gef oss skyr andsvỏr, ok hugsa, hvar komit er þinum hag, ok hversu tveim stỏfuum mun deila fyrir þer, ok rasa at engu fyrir rað framm.« [Hin sæla mær, er hun heyrdi þessi ord, þa mintiz hon gudligs fyrirheitz, er hun hafdi heyrt i myrkvastofunni, ok sagdi svo: »Heyrit þer, keisari, ok berit þolinmodligha mina rædu, þviat þat somir konungligri tign. Þu telr fyrir mer, at ek skula ødlazt dyrd velldis þins ok vera drotning yfir ollu velldi þinu; kært ma þeim slikt at heyra, er ꜳ þessa verolld vill stunda. En ef ek ma finna þer rikara ok friðara, þer betra ok mattkara, hvarn skal ek kiosa, lifanda um allar alldir verallda ok skinanda eilifliga i sinni dyrd, eda þann er skiott mun deyia ok verða at molldo ok møðkum? Hugsa nu, herra keisari, ok dæm siþan rettum dómi.« En med þvi at keisarinn var skylldaðr til i þessarri spurningu at svara þar sonnu um, þa mælti hann sva: »Engin vitr madr mun þat dæma, at meira se virðr eda metinn stundligr en eilifr, eda helldr se kosinn [daudligr en lifandi um allar alldir verallda, þvi at sa ma alla luti eiga, er at eilifu rikir; en sa er skiott deyr, ma hvarki eiga [sik ne aðra luti. En hversu hæfa þessi svỏr þeim lutum, er ek talada til þin aðan? Hverr er þessi, [er svo er rikr, sva máttugr ok goðr ok þar med eilifr, at hann se meira hattar ok meira virðandi en ver ok vor dyrd ok riki? Ek veit þann engan i ollum heiminum.« Kristz pislarvóttr svaradi sva: »Allzvalldandi ok um allar alldir lifandi Jesus Kristus guds son, sa er meira ꜳ at virða en þik ok þina dyrð [alla, sva mikla sem hon er; þeim sama er ek føstnut ok hann elskar ek af ollu hiarta, ok fyrir hans ast vil ek helldr deyia en neita hans dyrd. Lat þer, konungr, ekki finnaz um þa dyrd ok fegrð, er sva skiott kann fyrirfaraz sem [blomgat gras, er vex ꜳ iorðu ꜳ litilli stundu, ok þornar þat skiott ok fyrirverðr sik allt. Nu mat þu sea, sva vitr maðr sem þu ert ok þikkiz vera, at engi fegrð ønnur er at sonnu girniligri, en su er engan enda hefir ok eigi ma [þorna ne hrørna, en þat er ast ok elska drottins mins Jesu Kristz ok eilift lif.«

12. Við þessi ord meyiarinnar varð keisarinn hardla reiðr, þviat hann hugðiz [aðr snuit hafa hug hennar med sinum fortølum. Einn af greifum hans, sa er þar var vid staddr, villdi stilla reiði keisarans, [þvi at hann vissi varla, hvat hann skylldi at hafaz. Hann mælti sva: »Ef þer lofit, minn herra, sagdi greifinn, þa mun ek þat rað til gefva, at yðvarr vili mætti [framgengr verða, þo at hogliga se at farit, en eigi [med harðindum eda hardri hegningu.« Keisarinn svaradi: »Ef svo er, sem þu segir, þa lat enga dvøl ꜳ verða, at vórr vili megi frammganga.« Greifinn mælti: «Þat rað gef ek, at gera skal hvęl fiøgur, ok keyri i hvert hvælit hina hvøssuztu stalgadda, ok lata þessa hina þriotzku mey sitia þar hia. Ok þa er hvęlin ganga med ꜳkefd ok gnista ogurliga, þa mun hon ottaz af syn ok heyrn þessa pislarfæris, ok mun eigi fleira vid þurfva. Væntir ek þa, at hun trui ok forni goðunum eptir ydrum vilia, ella se hon sverði høggin. Eða hversu lengi skal ein litil mær spotta at oss, sva at ver þolim hennar enar verstu slægdir, þviat med sinni ordsnilld ok vitro sigrar hun alla oss.« En er þetta pislarfæri var buit eptir boði keisarans ok frammi haft, ok er hvælin gengu ok gnistu, þa mintiz drottinn fyrirheitz sins ok sendi engil sinn at frelsa Katerinam fra þessarri þraut; ok máttu hvælin henni ekki [mein gera, en þau liopu ꜳ nokkura [heiðna menn ok drapu þa. Margir af þeim, er vid voro staddir, komuz vid, er sa þessi tiðindi, ok trudu þegar ꜳ drottin Jesum Kristum, sva mælandi: »Engi er sannliga gud þeim likr, sem kristnir menn trua ꜳ, hann einn er dyrdkandi ok [lofandi um alla luti, ok hann er eilifr guð.« Keisarinn varð nu vid oðr af þessum øllum saman atburð, ok mælti sva: »Þessi mær mun oss gera hinn mesta skaða, ef ver latum eigi drepa hana skiótt, eda hverr megi vid sia eitri kristinna manna eda sigra þrályndi þeira. Farit til sem skiotazt ok skakit hug hennar med morgum ok horðum pinslum!« [Ok sva var gert, ok siþan i myrkvastofu kastat ok til dauda ætlat eptir þria daga liðna, ef hun villdi þa eigi blóta.

13. Þa er keisarinn hafdi til dauda dæmt heilaga Katerinam [eptir harðar pinslir ok margar, ok þo henni frest gefit, sem fyrr var sagt, þa kallaði drotning ꜳ hann ok mælti, þviat hun treysti guðs miskunn ok óttadiz ekki konungs (reiði) eða grimmleik ok fyrirleit alla iardliga tign: »Heyrit, herra keisari, hvat ilt gerði ein litil mær ydru riki, eða skal hun giallda giætzku sinnar fra þer ok tyna þar fyrir dyrd sinnar fegrdar?« Keisarinn undradi, er drotning tok sva til orða, ok ætladi i fyrstu, at hun mundi harma aumleik sva fridrar meyiar, en ekki kom honum þat i hug, at hun mundi þetta tala af ast heilagrar truar. Þa mælti drotning enn til keisarans: »Slikr er máttr ok styrkr rikis yðvars ok hin dyrðliga frægð velldis yðvars at þrongva saklausum ok draga til pinsla þionostumenn hins eilifva konungs drottins Jesu Kristz.« Keisarinn mælti: »Hvat er, drotningh? Hvart hefir þu vid tekit villu kristinna manna ok blindat augu þin i heimsku þeira, en hafnat almatkum Þór, Balldr ok Freyiu ok enni godu Gefion ok øðrum godum vórum?« Drotning svaradi: »Sannliga iati ek almatkum gudi minum Jesu Kristo af øllu hiarta, ok fyrir hans ast ok nafni vil ek taka pislir ok dauda þola, þviat engi er annarr guð en faðir ok sonr ok heilagr andi, einn i algerri þrenningu, sa er lifvir ok rikir utan enda. Þess valldi lytr øll skepna ok hræþaz allir mættir, hann skapadi alla luti af engu efni. En Þórr ok Oðinn ok allir gudar ok goð heiðinna manna ero diỏflar ok engu nyt nema til þess at brenna i eilifum helvitis elldi, ok allir þeir med þeim, er þau dyrka; en þau megu hvarki ser gott gera ne øðrum.« En er keisarinn heyrdi þessi hennar ord ok heyrdi, at hun lastaði goð hans, en skildi, at hun var samtengd slikri tru sem heilỏg Katerina, þa ỏrvilnadiz hann þegar, at hun mundi snuaz vilia til heiðins sidar, ok [æstiz af mikilli reidi ok dæmði, at skera skylldi af henni briostin bædi, ok sva var gert. En þótt hun væri sva meidd, let hun eigi af at boða dyrd heilagrar þrenningar. Þa dæmdi keisarinn, at hana skylidi halshøggva. En hun gerdi gudi þakkir ok fal sik undir bænir sællar Katerine, sva mælandi: »See nu, guds bruðr, [fyrir þinar bænir hefir guð veitt mer at standaz pislir. Nu bið ek þik, at þu latir eigi af at biðia guð mer miskunnar, at hann virðiz at veita mer þann fagnat, sem hann hefvir fyrir heitit þeim, sem leita hans hialpar ok iðraz synda sinna.« Heilug Katerina huggaði drotninghu ok mælti sva: »Vert þu styrk i huginum ok lit til himins, lát eigi af at biðia til guds, þviat hann er nalægr ollum þeim, er med sannleik biðia hann miskunnar. Mun ok skamt at biða, at þu munt koronut vera med pislarsigri, ok munt þu þá ná at sea skapara þinn med englum sinum ok pislarvóttum skinanda i himinrikis dyrð. Med þeim munt þu gleðiaz um alldir allda. Far nu fagnadarsæl i guds friði til fyrirbuins rikis, þess er alldri verðr endir ꜳ.« Drotning styrktiz vid þessi ord sællar Katerine, ok for fagnandi til pisla ok var sverði høggvin, ok for siþan til himinrikis fagnada. Pislartid hennar er ꜳ einum degi ok hins heilaga Clementis pafva.

14. Portfirius riddara hofðingi, sa er drotningu hafdi fylgt til myrkvastofunnar ꜳ fund sællar Katerine, sa þessi tiþindi [ok komz miok vid i sinu hiarta logandi af elldi guðligrar astar. Hann gekk fyrir keisarann ok mælti af miklu trausti: »Her til hefir ek þionat ydvarri tign, sem ek kunna, en nu er þat rað i hug mer komit, at ek vil eigi lengr þiona iarðligum konungi ok daudlighum, helldr vil ek heðan af þiona odaudligum konungi ok himneskum drotni Jesu Kristo; ok þetta rad vilia upp taka med mer þau .cc. riddara, er ek hefvir stiornat, girnaz þeir sem ek af allri ast at þiona drotni vórum Jesu Kristo ok gøraz hans riddarar.« Sem keisarinn heyrdi þessi orð, óttaðiz hann, at Portfirius ok hans riddarar mundi vilia draga rikit undan honum. En þviat hann var agætr madr i hans hird, þa villdi hann eigi láta drepa hann, helldr let hann kalla hann ok sveitunga hans til mals vid sik leyniliga, ok talar sva til þeira: »Hvat ilt hefir yðr hent, ok hvern skaða eða vanvirdu hafit þer fengit? [Heilir sva! látit af falsligri fyrirætlan, ok snuiz ifra þvi lagabroti, sem yðr hefir i hug komit, at neita almatkum goðum vórum, en trua ꜳ Krist, þann er hengðr var ꜳ krosstre ok do þar, ok var þo aðr alla vega svivirðr ok barðr. Mikil firn ero slikt. Nu elskit þer ok dyrdkit Þór ok Apollo, en hirdit ekki um Krist ok um hindrvitni kristinna manna ok um þeira tru ok villur. Ok ef þer gorit svo, þa skulut þer hafva vara vinattu ok þar med sæmd ok riki ok goð kvónfaung fyrir fylgd truligrar þionosto.« Portfirius mælti: »Herra keisari, sagdi hann, at engum kosti fáit þer oss snuit fra heilagri tru ok ast almattigs guds, þvi goð yd(u)r ok dyrd þeira ero engu nyt.« Keisarinn villdi þa tala vid þa riddarana, sva at Portfirius væri eigi hia, ok hugdiz mundo snuit fa hug þeira. En Portfirius gekk ꜳ tal þeira [ok mælti sva: »Eighi giorit þer, herra, skynsamligha, þer snuit hia hỏfdinu en talit vid hina lægri. Ek skal sannlig svỏr veita fyrir alla oss, þvi at med guðs miskunn vilia þeir hlita minni forsea.« Keisarinn svarar med mikilli reidi: »Eigi ert þu hofut þeira, helldr ert þu glautun þess vesla hofuðs, sem þu berr eptir, ok allra þeira, sem þu lokkar til med flærdsamligum fortolum at tyna fỏgnudum vorrar dyrdar, ok þar med ollu þvi godu, sem þer eigit, en taka i moti hinn versta dom daligs dauða.« Ok þvi at keisarinn hugsadi, at eptir þeira dæmum mundi margir snuaz, ef hann dveldi þeira drap, þvi bauð hann, at Portfirium ok alla hans sveit skylldi brott leiða or borginni ok pina [alla vega miskunnarlaust ok siðan halshỏggva, ok sva var gort. Ok for [su hin sæla sveit med þessum pislarsigri guði til handa enn næsta dag eptir Clemens messu.

15. Eptir þat er þessi hin sæla sveit hafdi latit sitt lif fyrir ast heilagrar þrenningar, þa bauð sa hinn illi keisari, at guds pislarvótt hina helgu mey Katerinam skylldi leida fyrir hans dómstol. [En hennar ꜳsiona var biartari ok skiærri en mannlig náttura mætti skina med svo miklum blóma, ok bra ollum miok vid, er hana sáo, en keisaranum mest, ok mæltu margir sva: »Sannliga er þat ofrharmr, at saklaus mær skal svo hỏrmuliga pind vera, ok bolvut se þau goð, er slikt hlytz af, ok makara væri, at þau væri i elldi brend.« Aðrir mæltu sva: »At visu er hon ein af goðunum helldr en maðr at vænleik ok vitro ok krapti.« En mikill fioldi manna mælti sva: »Engi er slikr guð sem guð kristinna manna, hans mattr ok milldi sigrar alla luti.« Keisarinn freistadi ꜳ alla vega med allri sinni slægd ok snilld at snua hug sællar Katerine til samþykkis vid sik. En guðs mær af mikilli miskunn heilags anda var svo staudug sem stolpi, sa er hvergi mꜳ or stað hræra, ok sigraði keisarann med mikilli snilld ok vitro i ollum vidrædum þeira, en fystiz litillatliga til himneskra fagnaða. En er keisarinn hafði lengi vid hana talat ok fekk ekki [at gort, ok varð liosliga yfvirstiginn, þa ỏrvilnadiz hann, at hans kostgiæfvi giæti henni til sins vilia snuit, dæmði hann þa um siðir, at hana skylldi sverdi hỏggva. Ok þa var hun or borginni leidd eptir boði keisarans i akvedinn stað, at hun leti þar lif sitt.

16. Þa er heilog guðs mær Katerina var til draps leidd at ꜳsianda ollum lyð, gretu hana bæði karlar ok konur med miklum harmi. Ok er hun kom til þess staðar, er hana skylldi hỏggva, bað hun [ser orlofs at biðiaz fyrir, ok fekk þat. Þa fell hun ꜳ kne ok helt hỏndum til himins ok bað til guðs med þessum orðum: »Drottinn Jesus Kristus, skapari himins ok iardar, er miskunna villdir ollu mannkyni ok letz þer soma at koma af himnum, til þess at þu leystir mannkynit or snorum fiandans, ok virðiz upp at taka þrælsligan likam ok láta þik ꜳ kross negla, ok villdir bergia ꜳ beiskum dauða! Heyr þu mik, ambátt þina, til þin kallandi ok þinni miskunn treystandi, at englar þinir taki sal mina ok leiði til eilifrar hvilldar, er þu hefir fyrir buit ollum þeim, er þitt nafn elska. Þess bid ek þik, drottinn minn, at [allir vel truadir menn, þeir er til dyrdar þins nafns sækia mitt arnadarord, med hverigri bæn er þeir kalla til þin, heyr þu rodd þeira ok hialp þeim at eilifu, þviat þu ert guð drottinn blezaðr um allar alldir.« En þa er hun hafdi bæn lokit, kom rødd af himni sva mælandi til hennar: »Blezut ert þu, hin helgazta mær Katerina, ok heyrþar ero bænir þinar! Kom nu ok tak ombun fyrir þrautir þinar i milli heilagra [kvenna, þviat konungr konunga med allri himinrikis hird biðr buinn þinnar þarkvámu.«

17. Þa er hin sæla mær Katerina heyrði þetta, reis hon upp af bæninni hardla fegin af guðligu fyrirheiti, ok var siþan hỏggin at bodi keisara ꜳ fimta ok .xx.^ta degi Novembris manadar, þat er tveim nóttum eptir Clemens messu. Ok þegar flaut miolk or sárum hennar i stad bloðs til vitnis skirlifis hennar en til lofs ok dyrdar almatkum guði. [Ok iafnskiótt sem hennar helgazta ỏnd var vid skilin, toku englar guds likam hennar ok fluttu ꜳ fiall, þat er Syna heitir, þar lætr gud geraz otalligar iarteinir fyrir hennar verdleika: [verða þar diỏfuloðir heilir, hrumir ok haltir ganga, likþráir hreinsaz, blindir sia, daufir heyra, en daudir lifna. Upp or leiði hennar sprettr vidsmiors brunnr, sa er alldri þrotnar, ero þar af smurðir likamir siukra manna, þeira er þadan flytia fagnat slikrar heilsu, sem hverr kann ser at æskia. [Ok er þar enn mesti bænastaðr, ok enginn kom þar sva heilsulauss, at eigi fengi bot allra meina, þeir sem þangat sottu med rettri tru ok sannri ast ok von sinnar heilsu.

18. Eptir hit helga liflat sællar Katerine ok þær þrautir, er hun [hafdi þolat fyrir ast ok tru heilagrar þrenningar, tok ek, sagði Athanasius, at rita pislarsỏgu minnar fru sancte Katerine, þvi at ek var hennar þionostumadr, fra upphafvi ok til enda, henni til tignar, en rett truundum monnum til minnis ok nytsemdar. Veiti gud oss syndalausn fyrir bænir ok verðleika sællar Katerine ok gefvi oss eilifan fagnat med ser ok sinum helgum mỏnnum, sa er lifir ok rikir um allar alldir verallda. Amen.

---

Fotnoter: