Kjartans þáttr Ólafssonar

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes i flere utgaver på følgende språk ►

Flateyjarbók

Þaattr Kiartans Olafssonar

Olafr pai var son Hauskolldar Dalakollzsonar. hann atti Þorgerde Egilsdottur Skallagrimssonar. þeirra son hinn ellzsti het Kiartan. hann var kalladr eftir Myrkkiartane Jra konungi modurfỏdur Olafs. Olafr pai bio j Hiardarhollti j Laxardal. hann var rikr madr ok gỏfugr ok manna godgiarnazstr ok vinsælstr. Kiartan Olafsson ox upp j Hiardarhollti med fedr sinum. Kiartan uar manna fridazstr at allri skapan þeirra er fæzst hafua a Jslande. hann var mikilæitr ok vel farinn j andliti lioslitadr eygdr manna bezst. mikit hafde hann haar ok fagurt sem silki ok fell allt med lokkum. manna skygnnstr. hann var mikill madr ok sterkr suo sem verit hafde Egill modurfadir hans edr Þorolfr Skallagrimsson. huerium manni var Kiartan betr a sig kominn. manna var hann hagazstr ok vigr bezst ok allar jþrottir hafdi hann vmfram adra menn a Jslandi. sundfærr var hann huerium manni betr. hann var madr litilatr ok lettudigr. milldr af fe ok suo vinsæll at huert barnn unni honum er kunne hans nafnn. hann elskede Olafr most allra barnna sinna. Þar fæddizst ok vpp j Hiardarhollti Bolli Þorlæiksson brodurson Olafs. voru þeir Kiartan fręndr miog iafnnalldrar ok fostbrædr. Bolli var mikill madr uexsti ok allsterkr fridr synum ok rettnefiadr ok helldr langlæitr. þykuarradr ok þo ekki munnliotr. grimeygdr ok þo ekki opineygdr ok lagu fagurt ỏgun. liosiarpr var hann a har manna hermannligazstr ok hinn mesti skartzmadr. hann gek næst Kiartani vm alla atgerfui. var med þeim fostbrædrum allastudigt sua at huerge for Kiartan þess at Bolli fylgde honum æigi. J þann tima bio Vsuifr Helgason at Laugum j Sælingsdal. hann var spekingr mikill ok audmadr. hann var kominn at fỏdurætt af Katli flattnef. modir hans het Nidbiorg en hennar modir Kadlin dottir Gỏnguhrolfs Rognnualldzsonar. Vsuifr atti Þordise Þorolfsdottur laga af Medalfellzstrỏnd. hann atti .v. sonu. Gudrun het dottir hans. hon var firir ollum þeim konum er upp oxu a Jslande. þegar a unga alldri var Gudrun gift þeim manni er Þorualldr het Halldorsson goda ór Garfsdal. hon skilde vid hann ok giftizst Þorde syne Glums Gieirasonar. hann var kendr vid modur sina ok uar kalladr Jngunnarson. hann druknade a Bræidafirde. þeirra son var Þordr kottr er fostrade Snorre gode. hans son var Stufr skalld. Gudrun var þa ekkia vm hrid ok sat heima at Langum. Kiartan uande oft læidir sinar til Sælingsdals laugar. funduzst þau Gudrun þar iafnan tolỏduzst mart vid. þat tolodu margir menn at med þeim þætti jafnnræde. Olafr talade vid Kiartan. ekki er mer vm ferdir þinar til Laugar. þuiat þat er mitt hugbod en æigi vil ek þess spa at ver frendr ok Laugamenn berum æigi til alsendis giftu vm vor vidskifti. Hellt Kiartan uppteknum hætti um ferdir sinar til Lauga. Bolli for iafnan med honum.

Ættartolur. capitulum.

Asgeirr het madr er kalladr var ædikollr hann bio at Asgæirsaa j Videdal. hann var son Audunar skỏkuls er fystr kom til Jslandz sinna kynsmanna ok nam Vijdedal. Audun var Biarnarson Hundastæinarssonar jalls af Einglande. modir Biarnar var Olof dottir Ragnnars lodbrokar. dottir Audunar var Þora modir Hallz fỏdur | Ulfhilldar modur Astu er atti Haralldr grænski. þeirra son var Olafr konungr hinn helgi. Asgæirr Audunarson atti Jorunne dottur Jngimundar hins gamla. þeirra son het Audun fadir Asgæirs fỏdur Audunar fodur Egils er atti Vlfhæide dottur Eyiulfs hins hallta Gudmundarsonar hins rika. son þeirra var Eyiulfr er ueginn uar a alþinge fadir Orms kapalins Þorlaks byskups hins helga. annarr son Asgæirs ędikollz het Þorualldr fadir Dỏllu er atti Jslæifr byskup. þeirra son var Gizsorr byskup. hinn þride son Asgdirs het Kalfr. hann var j þann tima j kaupferdum ok þotti hinn bezsti dreingr. Þuridr het dottir Asgeirs. hon var gift Þorkeli kugga syne Þordar gellis. þeirra son var Þorsteinn. ỏnnur dottir Asgeirs het Hrefnna. hon var kuenna uænst nordr j sueitum ok vinsæl.

Fra Kiartane

Kiartan Olafsson keyfte halft skip at Kalfui Asgæirssyne er uppi stod j Gufaróse at rade Þorstæins Egilssonar frænda sins mæirr en Olafs fỏdur sins. Kiartan hitti Gudrunu ok sagde henni at hann ætlade vtan. hon kuat hann þessu skiott hafua radit ok hafde þar vm þo fleire ord þau er Kiartan matte skilia at hon lot ser at þessu verda litt getit. Kiartan mællti. ef þer misliker þetta þa skal ek gera annan hlut þann er (þer) like uel. Hon suarar. efnn þu þat þa. þuiat ek vil fara vtan med þer j sumar þui ek uni ekki eftir a Jslande. Kiartan mællti. þetta ma æigi þuiat brædr þinir eru vradnir en fadir þinn gamall ok eru þeir allir forsia suiftir ef þu ferr j burtu. en bid þu min .iij. vetr sua at þu gifztst æigi. Gudrun quez honum ỏngu mundu vm þat hæita. Skildu þau vid þat at sinn ueg þotti huoru. Ræid Kiartan hæim j Hiardarhollt ok sidan til skips ok Bolli frænde hans med honum ok letu j haf þegar þeir voru bunir. þeim byriade vel ok toku Noreg nordr vit Þrandheim logdu inn til Agdenes ok spurdu þar hofdingiaskifti ok sua at Olafr konungr bodade sidaskipti. Helldu þeir skipi sinu jnn til Nidaross. ok voru margir islenzskir menn j Noregi þeir er mikils voru verdir. lagu þar firir bryggium .iij. kaupskip er islenzskir menn attu. æitt skip atti Brandr hinn orui son Vermundar Þorgrimssonar. annat attu brædur .ij. het annarr Biarnne en annarr Þorhallr. þridea skip atti Hallfredr skalld. var hann þa nykominn er Kiartan kom þui at þeir sigldu æitt sumar af Jslande. Allir fỏgnudu þeir hinir islenzsku (menn) uel Kiartani en þo Brandr æinna bezst þuiat þeir voru adr kunnigir. En islenzskir menn þeir er nu voru nefnndir hỏfdu att samband at þui at neita sid þeim er Olafr konungr bodade adr en Kiartan kom. en nu baru þeir en rad saman ok læitudu vid hann huat hann uillde at gera. hann tok litit af ỏllu þar vm ok kuaz þui mundu samþykkia sem þeim syndizst ollum radligazst.

Fra Olafi ok Kiartani

Olafr konungr uar þa j Nidarosi ok hafde med ser fiolda mannz. let hann þar flytia starfua mikinn þuiat hann let setia kaupstad i Nidarose ok husa konungsgard upp fra Skipakrok. þar let hann ok setia kirkiu um haustit. konungr lot marka toftir a arbakkanum ok gaf sidan monnum sinum sem honum syndizst ok ser uilldu lata hus gera. Þat uar um haustit æinn godan uedrdag at menn foru or bænum til sunnz a ána Nid. þat sa þeir Jslendingar. Kiartan mællti at þeir mundu ganga til at sea sunnzjþrottir bæiarmanna. þeir gerdu sua ok sa um daginn ath þar lek æinn madr a sundi langt umfram alla menn þa er þar voru. Þa mællti Kiartan til Hallfredar Ottarssonar. uilltu reyna sund vid þenna mann. Hallfredr suarar. þat ferr fiarre þuiat þar er sa madr at ek ætla j ỏngu at sambioda. Þa ræddi Kiartan uit Bolla frænda sinn ef hann uillde reyna sund vid bęiarmanninn. Hann suarar. ekki ætla ek þat mitt færi. Kiartan suarar. æigi væit ek huar nu kemr fram kapp ykkart. skal ek þa til ef huorgi ykkar þorir. gek hann þa at anne fram þar gagnnvert sem menn voru a sunde. Kiartan var j skallaz kyrtli raudum. hann kastar kyrtlinum ok fleygir ser sidan a ána. lagdizst hann þa at þeim manni er bezst var syndr ok færde hann þegar j kaf ok hellt nidre vm hrid. ellir þat let Kiartan þenna mann upp. En er þeir hỏfdu tekit æigi langa huilld þa greip bæiarmadrinn Kiartan ok keyrde j kaf. voru þa nidre helldr leingr en Kiartani þotti hæfuiligt. kuomu enn upp vm sidir. æingi hofduzst þeir ord vid. foru enn nidr j þridea sinn. voru þeir þa myklu leingzst nidre. vissi Kiartan þa ualla huersu læikr sea munde fara þuiat hann þottizst alldri j iafnnkrappan stad komit hafua. Þar kemr enn at þessi madr lætr hann upp. leggiazst þeir þa til landz badir ok toku at klædaz. bæde syndizst Kiartane bæiarmadrinn mikill ok sterkligr. Þessi madr | spurde huerr sia madr væri. en Kiartan sagde nafnn sitt. Bæiarmadr sagde. þu ert vel sundfærr Jslendingr edr ertu suo buinn at (odrum) jþrottum sem þessi. Kiartan suarar. æinge jþrott edr sęmd er mer j þessi. mun ok sua vm fleire þoat jþrottir hafui verit kalladar a minu landi. Bæiarmadrinn suarar. þat mun radazst vid huernn þu att vm huert ord þu fær af jþrottum þinum edr hui spyrr þu mig æigi at nafnni. Hann quez ekki hirda vm nafnn hans. Bæiarmadr mællti. þat er bæde at þu ert madr gerfuiligr enda lætr þu helldr storliga en æigi þui sidr skaltu vita nafnn mitt ok vid huernn þu hefir sundit reynt. ek er Olafr Trygguason er her er kalladr konungr. Kiartan suarade ỏngu ok sneri j burt berkyrtladr. Konungr var ok klęddr. hann kallade þa a Kiartan ok bad hann æigi suo skiott ganga. Kiartan uæik aftr ok þo helldr sæint. Konungr tok þa skikkiuna af herdum ser ok mællti. æigi skaltu yfirhafnarlaus ganga til þinna felaga suo sæmiligr madr ok hamingiusamligr sem þu ert ok uil ek gefa þer skikkiu þessa. uil ek at þu takir þat er vit hỏfum vid atz j dag sem ek mun gera firir glenz ok gaman þuiat ek uænti at fair menn kalli þer at minne jþrott j sundforum þo at ek gangi þar um til jafnns vit þig. Kiartan þakkede konungi ok gek sidan til manna sinna ok synde þeim skikkiuna. var þat hinn bezsti gripr. Jslendingar letu illa yfir er hann hafdi þegit skikkiuna. þotti þeim at hann hefdi j þui gengit a ualld konungs ok vndir hans vinattu. Vedrattu gerde harda er haustade ok voru frost mikil ok kuldar. þa sỏgdu heidingiar at þat væri æigi undarligt þo at vedratta leti illa. kuodu þeir godin ræid uordin konunginum fyst at upphafi ok þar vt j fra ollum þeim er þat sidaskifti hofdu tekit sem hann hafdi boþat. Litlu sidarr batnade uedrettan. kom þa mart folk til bæiarins af næstum herudum. var þat folk flest hæidit. Jslendingar hofdu ser radit herbergi j bænum til uetrsetu allir samt. var Kiartan miog firir þeim.

Kiartan tok vid kristni

Einn dag atti Olafr konungr þing vt a Eyrum vid þat folk er þar var komit. taldi hann tru firir þeim. talade hann langt ok miukliga en at lyktum hardnade helldr ræda konungs. het hann þeim liflati edr ỏdrum afarkostum er æigi uilldu uikia eftir hans ordum. letu þa margir menn skirazst af landzfolkinu. var vid þat lokit þinginu. Þat hit sama kuelld sendi konungr menn til herbergia (Jslendinga) at heyra huat þeir tỏludu. Jslendingar satu vid drykkiu ok uoru katir. var þar glaumr mikill inn at heyra. toludu þeir vm þingit er verit hafdi um daginn ok vm bodskap þann er konungr hafdi uppborit. Þa mællti Kiartan til Bolla. er þer nokkurr hugr a frendi at taka þann sid er konungr bydr. Bolli suarar. ekki er ek þess fuss þuiat mer synizst sidr þeirra ueikligr ok miog eydiligr. Kiartan suarar. æigi synizst okkr þetta æinn ueg. þuiat mer þikir sem konungs vile fai framgang suo at margir menn uikiazst vndir hans bodskap a hueriu þingi. edr þotti ydr hann j ỏngum hotum hafua vid þa menn j dag er æigi uilldu ganga undir hans bod. Bolli suarar. at visu þotti oss hann ganga ór skugga um þat at þeir munde mæta myklum afarkostum af honum er æigi uilldu honum hlydnazst um trvhalldit. Æingis mannz naudungarmadr skal ek uera segir Kiartan medan ek ma uopnum uallda. þat þiki mer ok litilmannligt hrỏstum dræing at vera drepinn saklauss sem skynlaus kuikendi. þetti mer sa kostr myklu betri ef ek vissa uisann bana minn at vinna nokkut til fregdar adr þat er leingi mætti uppi vera. Bolli mællti. villtu storræde nokkut at hafazst. Kiartan suarar. þat mun ek skiott segia þer. ef konungr uill hallda a trubode vid oss Jslendinga sem vid adra menn þa synazst mer .ij. kostir til firir hondum. sa annarr at ganga undir hans allan bodskap ok lata ỏngra pyntinga vid þurfa. hinn er annar kostr ef konungr er radinn j at væita oss afarkosti at brenna hann inne. Bolli suarar. æigi kalla ek þetta litilmannligt en æigi mun þetta framgæingt verda at þui er ek hygg þuiat konungr mun verda giptudriugr ok hamingiumikill ok hefir yfir ser sterk uardholld bædi nætr ok daga. Kiartan mællti. suo se ek fara flestum at bilar arædit þo at godir kallmenn se. mællta ek þetta mæirr til raunar vid ydr en ek æsi þess nokkurn af aluỏru. Bolli quat þat uant at sea huerium hugar þyrfti at fryia. Þa toku margir vndir at þetta var þarfleysutal mikit. foru þa niosnarmenn aftr til konungs ok sỏgdu honum allt tal þeirra. Vm morgininn eftir er sagt at Olafr konungr uill þing hafua ok let til bioda ỏllum Jslendingum. en er þing var sett stod konungr upp ok talade. þakkade hann ollum monnum þangatkuomu | þeim er hans vinir villdu vera ok vid rettri tru taka. væik hann rædu sinne til Jslendinga ok spurde ef þeir villde trua a sannan gud ok lata skirazst. Þeir toku ekki fliott undir þat. Þa mællti konungr. huerr er sa af ydr er þat þotti rad at brenna mig inne. Kiartan suarade. þer munut hugsa herra at sa hafui æigi einord til at ganga vid er þat hefir mællt. Konungr suarade. sia ma ek þig ok æigi smaradan en æigi mun þer þat audit verda at stiga yfir hỏfud mer. nu munu menn þat kalla at þu hafir noga sok til at þu hæitizst æigi vid flæire konunga inne at brenna þa er þer vilea hit betra kenna. en firir þui at þu gekt vid suo dreingiliga en þo æigi vist at hugr hafui fylgt (mali) þa er sligt var talat þa skal æigi taka þig af lifui firir þessa sok. þuiat litit er at taka hotyrde ydr iafnningia hia þui sem uorr drottinn Jesus Cristr konungr allra konunga þoldi dauda af sinum vvinum. kann uera sem ek vænti at þu halldir þui ollu betr helga tru sem þu ert þegari til ok mælir meirr j mot en adrir. þat er ok ætlan min at þat skipti tỏgum af Jslendingum er þann dag munu vit tru taka er þu lætr onaudigr skirazst. þiki mer þess uon ef þer komit til Jslandz at frændr ydrir ok vinir lati miog hallaz eftir ydrum uirduligum fortolum. eru her nu suo margir gofgir menn saman komnir af þui landi. er þat ok mitt hugbod at þu Kiartan hafir betra sid þa er þu siglir af Noregi en þa er þu komt hingat. farit nu allir j fride ok gridum huert er þer uilit af þessum fundi. skal ek ydr ekki pynta til kristni at sinne þuiat lifande gud himna konungr þiggr sealfrada ok vilianliga þionustu ok kemzst æingi madr naudigr til hans dyrdar. Var mikill romr georr at mali konungs ok mest af kristnum monnum. en Jslendingar matu vid Kiartan at suara sliku sem hann uillde. Þa mællti Kiartan. mykla þỏk kunnum uær allir Jslendingar ydr konungr firir þat er þer georit oss godan frid. er þat ok uęnazst at suo fai þer teygt oss til hlydne vid ydr at þer farit at þui med litilæti ok linlæik ok gefit oss upp storar sakir þar sem ver erum a ydru ualldi sua at þer megit a huerri stundu gera slikt af voru efni sem þer uilit. nu er ek æigi suo hæimskr at e(k) kennumzst æi vid at ek hefuer illa talat. hafua Jslendingar frændr uorir læingi verit vuægnir bæde j ordum ok verkum. þat er ok fornn malshattr med oss er oft reynizst at ỏl er annarr madr. talar madr þat oft huatvisliga drukkinn er hann uillde med ỏngu moti fram fara þa er hann er med skynsemdar vite. nu mun her med okkr fara sem mællt er at iafnnan uægir hinn vitrari. ma ok vera at þat mæli nokkurir norrænir menn at oss Jslendingum kippi j kyn þoat vær gæingim helldr firir blidu en stridu um sidaskifti uort. en þuiat æins ætla ek at taka tru her j Noregi at ek skal þa ok litils virda Þor hinn næste vetr at ek kem til Jslandz. Þa suarar konungr brosande. þat finn ek glỏgt a ordum þinum ok yfirbragde at þu þikiz mæira æiga undir afli þinu ok atgerfui en þar sem Þorr er edr Odinn. Var þa slitith þinginu. en er konungr kom til herbergis eggiudu nỏkkurir menn at naudga Kiartani til kristni ok ỏdrum Jslendingum. sỏgdu at honum var vradligt at lata sua iafnnnærr ser uera marga heidingia þa er æigi hofdu allra orda um bundizst at sitia a suikrædum vit hann. Konungr suarade þeim ræideliga. ekki mun ek sliku fram fara þuiat ek ætla marga þa er kristnir kallazst vera j sinu lagi æigi betr hattada en Kiartan ok hans suæitungar. ok at visu skal slikra manna uel bida ok kenni ek sua Kiartan ok hans lynde at ek er ekki hræddr vm at hann uile a suikrædum sitia vid mik hedan af. Lidr nu a haustit. spurde konungr at Þrændir hỏfdu blot stór at uetrnottum. (hetu þeir fast a godin) at þau skylldu æigi lata þar vidgangaz kristnibod Olafs konungs.

Konungr Olafr bodar kristni. capitulum.

A onduerdum vetri let Olafr konungr fara bod vm allan Þrandheim ok stefnnde viij. fylkna þing (a Frostu). en bændr sendu þingbod j herut ok stefnndu saman þegnn ok þræl vm allan Noreg. En er konungr kom til þings þa var þar kominn bonda mugrinn med aluæpnni. en er þingit var sett taldi konungr tru firir bondum. En er hann hafde litla stund talat þa æftu bændr ok badu hann þegia. ok munu ver elligar uæita þer atgongu ok reka burt af landi her þegar a þinginu edr drepa þig. gerdu uær þenna kost Hakoni Adalstæinsfostra þa er hann baud slik bod. skipadizst hann vel vid | ok somdum ver sattmal uor j millum ok helldu huorir uel uit adra. nu uirdum uær þig æigi mæira en þann hinn goda hofdingia ok man þer sa hinn bezsti kostr at gera eftir hans dęmum. En er Olafr konungr sa æde bonda ok þat med at þeir hỏfdu her suo mikinn at ekki matti vid standa þa uæik hann redunni til samþykkis vid bændr ok sagde sua. ekki uil ek hallda strid uid ydr bændr þuiat ek uil minnigr uera huersu þer bændr settut uel a stofnn vid mig. tokut mig til konungs ukunnan mann ok hofut mik til rikis yfir land þetta. nu uil ek æigi vera suo vsannsærr at ỏmbuna sligt illu. en þa væri sua ef ek uillde nu her beriazst vid ydr ok gerde huorir ỏdrum sua mikit mannspell at sæint edr æigi bide þess bætr. nu uil ek hitt er huorumtueggium gegnir betr at uer hafim ok halldim vel uor j millum alla þa sætt er ver settum j fystu ok somdum med oss at huorir styde ok styrke adra til farsæligra luta edr framferda. uil ek fara til þangat sem þer hafit mest blot ok sea þar sidu ydra ok atferli. tokum þar rad uort allir samt um atrunadinn huornn uær uilium hafua ok verdum sidan a æitt sattir ok samþykkir um sidinn ok truna. En þegar at konungr talade linara til bænda þa linadizst hugr þeirra. for þadan j fra likliga med þeim allt vidrmæli ok sattgiarnliga. var þat radit at vera skyllde mids uetrar blot inn a Mære. skylldu þar til koma allir hỏfdingiar ok rikir bændr ór Þrændalỏgum sua sem sidr þeirra var til. Þar skyllde ok koma Olafr konungr.

Her segir af Yriarskeggia. capitulum.

Skeggi het madr æinn bonde rikr hann var kalladr Jarnnskeggi edr Yriarskeggi. hann bio aa Upphỏrgi a Yrium. Skeggi uar fystr manna j moti konungi a þessu þinge ok hann var mest firir bondum at standa j gegnn kristninne. hann var æinnhuer mestr hofdinge af Þrændum. Þeir slitu þingenu med þessum hætti sem nu var sagt. foru bændr þa heim en Olafr konungr med lid sitt for til Nidaross ok settizst þar.

Vmtal Kiartans ok annarra Jslendingha

Olafr konungr hafde þar latit husa konungsgar(d) vm haustit ok flytia þangat til ỏll fỏng þau er hann þurfti til uetrsetu. þar let hann ok gera Klemens kirkiu. uar kirkia su algeor at iolum. ætlade konungr ok byskup at uæita þar iolatidir j kirkiunne. Atfangadag iola mællti Kiartan til sinna manna at þeir skylldu standa upp um nottina ok sea atferlli kristinna manna huersu at þeir flytti fram sin fræde ok þionkan vid gud sinn. Margir toku uel undir þat sỏgdu at þat munde uera mikil skemtan. gengu þeir til kirkiu um nottina Kiartan ok Bolli. þar var ok vid Hallfredr ok mart annarra islenzskra manna. heyrdu þeir þar klukna hliod ok fagran sỏng er þar var fluttr ok kendu sætan ræykelsis ilm. gengu Jslendingar æigi fyrr hæim til sinna herbergia en um daginn eftir hamessu. Tokzst umræda mikil huersu þeim virdizst sidferde ok athæfui kristinna manna. letu menn þar allmisiafnnt yfir. sidan var Kiartan eftir spurdr hueria virding hann uillde a hafua sidferde kristinna manna. Kiartan suarar. þat berr storu huersu mer þokkazst uel þeirra athæfui þui helldr sem mer kynnizst mæirr ok iafnan hefir mer uel litizst a konunginn. en nu j dag fra þui agætliga sem fyrr sua at ek ætla þann betr hafa er honum hlydnazst ok væitir goda þionostu. ok er þat sannazst at segia at ek ætla þar vid liggia ỏll uor malskifti ok hamingiu at ver truim a þann gud er hann bodar. nu duelr mik æingi hlutr at ek geng æigi þegar til konungs ok bidia skirnarinnar vtan sa æinn at hann mun til borda genginn ok þat at ek uil æigi vnada konung edr kristna kennimenn a þessum degi er þeir kalla mykla hatid guds sins. þuiat mæire uon er at þat se starfui mikill at uæita oss ollum skipuerium þat embætti ok ætla ek þann dag dueliazst er uær latum allir skiraz. en med ỏngu moti ma Olafi konungi vera annara til at þat verde framgeingt. er þat ok vstadfastligt at lata sua akafliga at æinhuerium lut at æigi fylgi hof edr stilling. edr huersu synizst þer þetta rad Bolli frændi. Bolli tok uel undir ok bat Kiartan rada beggia þeirra framferd þar vm. Konungr hafde enn sem fyrr setta menn til vm daginn at verda visir huat Jslendingar talade. uoru honum sogd þessi ord adr sa dagr var allr.

Fra Olafi ok Kiartani

Annan dag jola þa er konungr var klæddr sende hann til Kiartans ok bat hann koma a sinn fund. Kiartan kom til konungs med nỏkkura menn ok kuaddi hann. Konungr fagnnade honum blidliga. en er þeir hỏfdu fa ord uit talazst þa baud konungr Kiartani at taka vit kristni. Kiartan | suarar. þui skal nu æigi næita ef ek skal þar firir fa ydra vinattu. Konungr quaz giarnna vilia væita honum sina vinattu. er mer sagt af hit liosazsta huat þer felagar hafit sagt j giær. hefir þu nokkut sannat ordzkuit ubrnn kristinna manna at hatidir eru til heilla bazstar. Sỏmdu þeir konungr þetta sattmal sin a mille. uar Kiartan þa skirdr ok Bolli frændi hans ok oll þeirra skipshỏfnn. hafdi Olafr konungr (Kiartan) ok Bolla i iolabode sinu ok var honum allkært til þeirra. þat er sỏgn flestra manna at þann dag gerdizst Kiartan handgæinginn Olafi konungi er þeir Bolli foru or huitauodum.

Hallfredr hitti j fystu Olaf konung

Olafr konungr gek æinn dag vti um stræti en nokkurir menn gengu j mot honum. sa fagnade konungi er fystr gek. konungr spurde hann at nafnni. hann nefnndizst Hallfredr. (Konungr mællti.) ertu skalldit. Hann suarar. kann ek at yrkia. Konungr mællti. þu munt vilia trua a sannan gud en kasta forneskiu ok illum atrunade. þu ert skoruligr madr ok æinardligr ok er þer æinsætt at þiona æigi læingr fiandanum. Hallfredr suarar. uel getr þu um talat konungr en æigi mun ek þo lata skirazst kauplaust. Konungr mællti. huat er til mællt. Þa sagde Hallfredr. þat at þu sialfr uæitir mer gudsifiar af ỏngum ỏdrum uil ek þat embætti þiggia. Konungr sagde at hann mun þat til vinna. Var Hallfredr þa skirdr ok allir hans skipueriar. hellt Olafr konungr Hallfredi undir skirnn. Þess getr Hallfredr j æinu kuæde er hann orti um Olaf konung.

Hlaut ek þann er æzstr var æinna

ek sanna þat manna

undir nidbyrdi nordan

nordr gudfỏdur ordinn.

Sidan var Hallfredr skirdr. fek konungr hann j hendr modurbrædrum sinum Jostæini ok Kallhofud at þeir skylldu kenna honum Credo ok Paternoster. toku þa ok tru bændr margir ok þeir brædr synir Breidarskeggia ok allir Jslendingar þeir sem þar voru j bænum.

Fortolur konungs vid bændr

En er a læid iolin þa sendi konungr bod inn a Strandir ok vt j Gaulardal ok sua j Orkadal ok baud til sin hỏfdingium ok ỏdrum storbændum. en þeir kuomu til konungs allir er hann hafde ord til sent. þa tok konungr vid þeim med hinum mesta blidskap ok let gera þeim fagra uæizslu. var væitt af kappi sua at hit fysta kuelld urdu allir bændr druknir forkunnar miog þeir er nykomnir uoru. ok um nottina eftir suofu allir menn þar j ro. Vm morgininn er konungr var klæddr let hann syngia ser tidir. en er messa var sungin let konungr blasa til husþings. for hann sealfr til þings med sina menn. En er folkit var komit ok þingit uar sett þa stod Olafr konungr upp ok talade. hann sagde sua. ver attum þing inn a Frostu. baud ek þa bondum at þeir skylldu lata skirazst en þeir budu mer þar j mot at ek skyllde huerfa til blota med þeim. kom þat asamt med oss at ver skylldim finnazst inn a Mæri ok gera þar bloth mikit. nu er þat ollum monnum kunnigt at ek hefui godin j marga stade suiuirt ok allan eytt þeirra atrunat. firir þui uæit ek at mikils mun vid þurfa at gera þeim til þakenda til þess at þau uile þiggia mina þionustu ok snua fra mer sina grimma ræide ok lati mik hallda minu riki ok sæmd. nu ef ek skal til blota huerfa ok liknnazst vid godin þa uil ek gera lata hit mæsta þat er monnum er tijtt ath blota monnum. skal æigi til þess uelia þræla edr illmenni helldr hina agætazstu menn ok rika bændr. nefni ek þar til Orm lyrgiu af Medalhusum ok Styrkar ok Gimsum. Karr af Grytingu Asbiornn Þorbergsson af Ornesi Ormr af Lyxu Halldor af Skerdingstediu. nu eru þessir allir her vid staddir. enn skal til nefnna adra .vi. þa er æzstir eru ok mestir hofdingiar af Jnnþrændum. skal þessum monnum ỏllum blota til árs ok fridar. en firir þui at brad naudsyn er til at ver mykim nỏkkut þo at æigi se miog at sinne reidehug godanna er læingi hefir hardnat ok aukizst oss j gegnn af uorum motgerdum margfolldum vid þau ok vvingiarnnligum framferdum en þat j annan stad at ydr man allant til vera at taka af þeim ỏmbun yduarar þionustu þat er at samlagazst vm sid þeirra fagnnade ok felagskap er þer hafit sua læingi til stundat med allre alvoru þa skal nu j stad uæita ydr ollum atgongu er til vorut nefnndir þessarar sælu er þau munu ydr uæita firir æfinliga astar þionustu. nu þurfui þer æigi at blana edr bliknna vid þessi min ord þuiat ef god ydr eru sua mattug sem þer segit þa munu þau gefua ydr æilifua sęlu j verkakaup allra hellzst ef þer þolit dauda firir þeirra sakir a ofan yduart æfinligt starf. en ef sua er sem mer synizst at helldr hryggizst ydrar asionur ok hyggi þer æigi iafnngott til godanna samlags sem margr munde ætla þa mun sua synazst at þer efizst j vm | þeirra almatt. nu ferr suo sem ek væit at þer hafit þau rad sem ek mun kenna ydr. trui þer alldri sidan a þa fiandr er ỏngua ombun mega uæita sinum þionum vtan þat er þeir hafua sealfir þat er æilifr bruni heluitis pijsla. snuizst helldr til guds þess er sua er mattugr milldr ok godgiarnn at huerium sinum þionustumanni (gefr) æilijfa sælu ok vendiligt riki med sealfum ser j himnarikis dyrd eftir þetta fatækliga lif sem ver hỏfum j þessarri veslu verolld. þat riki gefr allzualldanda gud æigi sidr hinum fatækazsta en rikum konungi ef honum þionar med sannri tru ok godum verkum. suo hit sama þeim er allan sinn alldr hafua honum uæitt motgeordir ok snua algerliga a ỏruasa alldri til hans miskunnar sem hinum er allt fra barnnæsku hafua honum þionat. Lauk konungr suo rædu sinne at allir bændr þeir er þar voru komnir jattudu at trua a sannan gud ok badu konung grida. sidan voru þeir skirdir allir ok uæittu konungi suardaga til þess at hallda retta tru en leggia nidr allan blotskap. hafde konungr þessa menn alla j bode sinu þar til er þeir fengu honum j gijsling sonu sina edr brædr edr adra nafrændr.

Olafr konungr leet reisa skipit Traununa

Enn sama uetr let Olafr konungr ræisa langskip mikit a eyrunum vid Nid. hafde hann þar til marga smidu ok gek suo fram smidin. þat var snekkia. skipit var .xxx. at rumatali stafnna hatt ok helldr miott ok ekki bordmikit. þui kallade konungr þat Trỏnuna. Kiartan Olafsson ok Bolli uoru med konungi vm uetrinn sidan þeir toku tru. konungr mat Kiartan umfram alla islenzska menn firir sakir ættar ok atgerui. er þat alsagt at Kiartan uar sua uinsæll at hann atti ser ỏnguan ofunndarmann jnnan hirdar. þat uar ok allra manna mal at æige hefde slikr madr komit af Jslande sem Kiartan. ok Bolli frænde hans hann þotti ok hinn uaskazsti madr.

Konungr baud Kiartani til Jslandz at boda cristni

Þenna sama uetr sem Gunnarr helmingr uar j Suiþiodu voru þeir Kiartan Bolli ok Hallfredr vandrædaskalld med Olafi konungi sem fyrr uar getit. En er uetr læid af ok menn biugguzst ferda sinna þa gek Kalfr Asgeirsson at Kiartani ok spurde huat er hann ætlade ferda sinna um sumarit. Hann suarar. þat hafda ek hellzst ætlat at uit mundum hallda skipi okkru til Æinglandz j sumar þui at þar er nu kaupferd god kristnum monnum. en þo uil ek finna konung adr en uit radum þessu til stadar þuiat hann tok litt a um ferd þessa þo er okkr uard til talat. Sidan gek Kalfr a brott en Kiartan til tals uit Olaf konng. Konungr tok honum þa sem iafnan med hinne mestu blidu ok spurde huat er j hafde verit med þeim kumpanum. Kiartan sagde um huat þeir Kalfr hofdu talat en kuat þat mest sitt eyrendi at bidia hann orlofs um sina ferd. Konungr suarar. þann kost mun ek gera þer Kiartan vm ferdir at þu farir vt til Jslandz j sumar ok briotir þar folk til kristne annathuort med styrk edr radum. en ef þer þikir su ferd torsottlig þa vil ek firir onguan mun missa þig þuiat oss uirdizst at þer se betr hent at þiona tignum monnum en gerazst at kaupmanni ok rekazst landa a mille. Kiartan suarar. skiotkiorit geri ek þat herra at ek uil myklu helldr uera her med ydr en dæila af kappi vit frændr mina ok vine. er þat ok likara um fodur minn ok adra frændr mina nana at þeir se þui ostrangare j moti kristninne ok at gera yduarnn uilia sem þeir uita at ek er her a ydru ualldi j godum kosti. Konungr mællti. þetta er bæde kiorit uitrliga ok stormannliga. Gaf konungr honum þa klæde ỏll af skallati er hann hafde ser geora latit. ok hæfdu Kiartani þau alluel þuiat þat segia menn at þeir uæri menn iafnnhafir er þeir gengu undir mal Olafr konungr ok Kiartan. For Kalfr med fe þeirra til Æinglandz vm sumarit.

Reiknat manntal a Orminum

Olafr konungr let bua skip sin vm uorit er alæid ór Nidaróse. skyllde hann sealfr styra Orminum langa er hann hafde adr gera latit vm uetrinn. þuiat hann var þa mest langskip ok fridazst j Noregi. ok þa er menn voru radnir til skipanar þa uar þar suo miog uandat ok ualit lid a at æinge madr skyllde | uera a Orminum yngri en .xx. en einge ellri en sextỏgr en valit miog at afli ok hreysti. þar uoru fyrst til ualdir hirdmenn Olafs konungs þuiat hirdin uar ualin af innlendum ok vtlenzkum allir þeir er sterkazstir voru ok fræknazstir. Vlfr raude het madr er bar merki Olafs konungs ok var j stafni a Orminum. hann uar af Heidmork. annarr Kolbeornn stallare af Raumarike ok Eindride ilbræidr. Vikarr austan af Tiundalandi brodir Arnnliotz gellina. Þorsteinn vxafotr. en þessir uoru a (rausn j) sỏxunum. Þorgeirr ok Hyr(n)ingr magar konungs. Juarr liomi Vakr elfski Raumason. Bessi hinn sterke. Aan skyti af Jamtalandi. Þrandr hinn ramma af Þelamork ok Oþyrmir brodir hans. þeir Haleygir Þrandr skialgi Augmundr sande Hloduerr lange ór Salltvik ok Harekr huassi. þessir voru j krapparumi. Æinar þambarskelfir hann þotti þeim æigi hlutgengr þuiat hann var .xviij. vetra gamall. Hallsteinn Hlifarson. Þorolfr. Juarr smetta. Þorsteinn skelkr ok Ormr skogarnef. en j firirrumi uoru þessir. Ketill hinn hafui innan ór Þrandheimi ok Þorfinnr eisli Hauardr ór Orkadal. þeir Bárdr ok Beornn af Studlu ok Borkr ór Fiordum Þorgrimr ór Huini Þiodulfsson. Asgrimr ok Grimr. Þordr ór Mardarlaug Þorstæinn huite af Offrustodum Arnnorr mærski. Hallsteinn son Hromundar hallta Eyuindr snakkr Berþorr bestill ok Hallkell af Fiolum. en þessir voru midskipa. Olafr dreingr Arnnfinnr sygnnski Sigurd(r) billdr Æinarr hỏrdzski ok Finnr sygnnski ok Griotgardr raumski. Asbiornn ór Mostr. Þorkell dyrdill af Augdum. Beornn hinn mykli af Uestfolld. Bryniulfr ok Haukr brodir hans. Arnnor orski ok Ketill ryzske. Margir adrir miog agætir (menn) uoru a Orminum ok þo at ek kunni æigi at nefna þa alla. atta menn uoru ualdir j halfrymi a Orminum. einn madr ok .xxx. j firirrumi. þat var mal manna at þat mannual er a Orminum uar bar æigi minnr af ỏdrum monnum um afl ok fræklæik en Ormrinn langi af odrum skipum. Þorkell nefia brodir konungs styrde Orminum skamma. Þorkell dyrdill ok Jostæinn modurbrodir konungs hofdu Tronuna ok var huortueggia skipit alluel skipat. Niu storskip bio Olafr konungr ór Þrandheimi ok umfram tuitogsessor ok smærri skip. En er konungr hafde miog buit lid sitt ór Nidarose þa skipade hann menn j syslur ok armenningar um oll Þrændalog. dualdi hann mart ok leid a sumarit fram sua at skip gengu til Noregs af Jslande ok ỏdrum londum.

Vtkoma Kiartans Olaafssunar

Andreas Bloch:
Kiartan andadizst j kniam Bolla.

Þa spurde Olafr konungr þau tidende at honum þottu god vera at kristnne uar logtekin a Jslande ok skirt allt folk. vard hann uit þat gladr ok lofade gud firir. let hann þa skiota a husþinge. Þa stod konungr upp ok sagde suo. þau fagnnadar tidende hỏfum uær spurt af Jslande at þar er folk allt kristit. þar firir gerum uær gude þakkir ok gefum orlof ollum þeim monnum er her hafa setit af þeirra halfu at fara til Jslandz. Kiartan Olafsson suarade fystr manna mali konungs. hafui þer mykla þỏkk firir þat orlof herra segir hann. munu ver þann kost þiggia at fara til Jslandz j sumar. Konungr suarar. æigi munu uær nu þessi ord aftr taka en þo toludu uer firir onguan mun minnr til annara manna en til þin Kiartan þuiat uer uirdum suo at þu hafir setit her med oss meirr j vingan en j gisling. uillda ek at þu fystizst æigi vt til Jslandz þo at þu æigir þar gỏfga frænndr þuiat þu munt fa her ef þu uillt med oss vera mykla sæmd ok þann radahag at uer munum kalla at þu æigir æigi kost a Jslande. Þa suarar Kiartan. Gud ỏmbuni ydr herra allan þann somu er þer hafit til min gert sidan ek kom a yduart ualld ok enn uænti ek at þer munit æigi sidr gefa mer orlof en ỏdrum monnum er þer hafit her halldit j uetr. Konungr suarar. suo skal uera Kiartan. en torugætr þiki mer slikr utiginn madr som þu ert. Kalfr Asgæirsson hafde þann uetr verit j Noregi en komit adr um sumarit uestan af Æinglandi med skip þeirra Kiartans ok kaupæyre. En nu þegar at Kiartan hafde fæingit orlof af Olafi konungi til Jslandz ferdar þa helldu þeir Kalfr a bunade sinum. ok er skapiz uar albuit þa gek Kiartan a fund Jngibiargar konungs systur. hon fagnade honum uel ok gaf honum rum at sitia hia ser. ok er þau toku tal sagde Kiartan at þa hafde hann buit ferd sina til Jslandz. Jngibiorg segir. mæirr ætlum ver Kiartan | at þu hafir þetta gert med æinræde þinu ok fyst en menn hafui þig þess eggiat miog. Ekki vard þeim þa mart at ordum. Jngibiorg tok þa ór æinu eski guduefiar posa. þar uar j motr sniohuitr ok miog gullofinn. þat uar hinn agætazste gripr. hon gaf Kiartane motrinn. þenna motr muntu gefa Gudrunu Osuifursdottur j bekkiargiof. hellzsti godr er henni at uefia at hofde ser. uil ek at Jslendinga konur siai at su er æigi þræla ættar er þu hefir tal vid att her j Noregi. huergi mun ek leida þig sagde hon ok far nu hæill. Kiartan stod þa upp ok minntizst vid Jngibiorgu ok hofdu menn þat firir satt at þeim þætti firir at skilia. gek Kiartan þa a konungs fund ok sagde honum at hann uar þa buinn. Olafr konungr læidde hann til skips ok fiolde manz or bænum. En er þeir komu þar er skipit flaut þa mællti konungr. her er suerd Kiartan at ek vil gefa þer at skilnade. lattu þetta uopn þer fylgiusamt vera þuiat ek uæntir at þu verdir æigi uopnndaudr ef þu berr þetta suerd. Þat var hit bezsta vopn ok buit miog. Kiartan þakkade konungi giofina med fogrum ordum ok alla þa sæmd ok virding er hann hafde honum væitt medan hann var j Noregi. Konungr mællti. far þu nu uel Kiartan ok hallt uel tru þina. Skildu þeir Olafr konungr (ok) Kiartan med hinum mestum kærleikum. gek Kiartan þa bryggiuna vt a skipit. Konungr læit eftir honum ok mællti. mikit er kuedit at Kiartani ok at hans kynsmonnum. er þat oft mikill harmr at æigi ma gera vid forlỏgum mannzsins. Sneri Olafr konungr þa aftr j bæinn.

Drap Kiartans

Nv er at segia fra Kiartani at hann siglir a haf þegar byr gaf. hafa þeir vtivist skamma ok toku land a Huitaruỏllum j Borgarfirde. fretti Kiartan þa at Bolli frænde hans ok fostbrodir hafde feingit Gudrunu Osuifursdottur ok bra hann ser ekki vid þat. Var Kiartan þa vm uetrinn uestr j Hiardarhollti med Olafi fodr sinum. hann fastade þurt vm langafostu fystr allra manna a Jslande ok vard þat allagætt. marga hafde hann adra goda hattu ok trubrỏgd umfram flesta menn j þann tima a Jslandi. Eftir um uorit kuæntiz Kiartan ok gek at æiga Hrefnnu Asgæirsdottur gaf hann henni at linfe motrinn. en vm haustit halfum manade firir uetr at uæitzslu j Hiardarhollti tok Þorlleifr Osuifursson suerdit konungsnaut fra Kiartani ok skaut þui nidr j fen æitt. en er eftir var læitat fannzst suerdit en vmgeordin alldri ok bar Kiartan þat alldri sidan. en litlu sidar at haustbode at Laugum huarf motrinn fra Hrefnu sua at alldri fannzst þadan af. gerdizst þa vvinatta med Kiartani ok Laugamonnum ok sidan fullr fiandskapr. for suo fram þann uetr. En vm uorit fimtadaginn j paskaviku satu þeir Vsuifurssynir ok Bolli firir Kiartani vid .ix. mann at aeggian Gudrunar vid Hafrsgil j Suinadal. en Kiartan reid vid þridia mann vesten ór Saurbæ. þeir baurduzst ok sottu þrir at Kiartani en fallinn uar forunautr hans annar en odrum helldu .ij. menn. Kiartan hafde suerd þat er ekki dugde ok bra hann þui iafnnan undir fot ser en þo drap hann æinn þeirra en særde annann. Bolli stod hia ok gerde ekki at. En er Vsuifurs synir sa at þeir mundu æigi bera af honum þa eggiade Ospakr alla uega Bolla ok sagdi. æigi muntu Bolle vilia vita þa skam a þig at hafa farit heiman med oss ok heitit lidsinne en gera oss nu ekki gagnn at ver þurfum þin. var Kiartan oss þa þungr j skip(t)um er ver hỏfdum minne sakir til. ok ef hann kemzst nu undan þa man þer sem oss skamt til afarkosta. Þa bra Bolli suerde sinu Fotbit ok sneri at Kiartani. Þa mællti Kiartan til Bolla. vist ætlar þu nu nidingsuerk at gera. en myklu betra þiki mer frænde at þiggia af þer bana en uæita þer bana. ok þui man ek þer æigi uopnum ueriazst. Kastade hann þa fra ser uopnunum. var hann þa enn litt saar en miok modr. Bolli suarade ỏngu en snarade at Kiartano ok væitti honum banasaar. Bolli idradizst þegar þessa verks ok settizst undir hofut honum en Kiartan andadizst j kniam Bolla. Foru oll skifti Laugarmanna ok Hiardhylltinga będe adr ok sidan sem segir j Laxsdęla sỏgu þo at her se litit brefat af. Lik Kiartans stod uppi viku. þo hafde Þorsteinn Egilsson modurbrodir Kiartans latit gera kirkiu a bæ sinum uar Kiartan þangat færdr ok segizst suo at kirkian væri þa nyuigd ok j huitauodum er Kiartan uar þar grafinn. Firir uig Kiartans urdu Osuifurs synir allir sekir ok getit fe til vtanferdar þeim ok kom æinge þeirra vt sidan. ok kom þat þo fram er firir sagde Stefnir Þorgilsson frænde þeirra þa er þeir sektu hann aa alþinge firir kristnibod sem fyrr er sagt ok æigi sijdr fylldizst þat er Olafr | konungr mællti at skilnade þeirre Kiartans at Bolla uar uandkuæde ok vhamingia j verki þessu.

---

Fotnoter: