Marthe Saga ok Marie Magdalene

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.

Heilagra Manna Sögur

Marthe Saga ok Marie Magdalene
(Cd. 233 fol, A; Cd. Holm. 2 fol., B, Cd. 235 fol., C)

C. R. UNGER

Christiania 1877

Her hefr soghu þeira Mariam ok Martham ok Lazarus brodur þeira

Hin sæla Martha var gỏfug at kyni, en gỏfgari [at godum sidum. Hon var þegar ꜳ barnsalldri [tendrat af astsemd almattigs guðs, hon var vel kunnandi a lỏgmal Moysi ok adrar ebreskar boklistir. Lyðin var hon guds boðordum, hęversk at medferdum, kurteis i bolsvexti, snioll i mali, væn i asionu ok kæn vid alla kvenmannliga atgervi, siðpruð umfram adrar frur, astuðig vid alþyðu[; þat finnz hvergi i bokum lesit, at hun hafi bonda áttan ne samlag vid nockurn karlmann átt. Fadir hennar var viða frægr um þat land er Siria heitir, sva ok um sioborgir ok [nalæg herut ok bygdir ꜳ hinum yngra alldri. En eptir þat er Judar raku Kristz lærisveina af sinum herudum, for hon i Grikkland ok flutti fram guds erendi med postoligri tru i Athenisborg. Þessi fyrr nefnd Martha var auðig at femunum ok uppfædd .xv. stadia fra Jorsolum i þvi heraði, er Bethania heitir. Hinn mikli Augustinus kallar þenna stað kastala vera, en helgi Beda prestr segir vera borg setta i hallinum Oliveti fiallz. Brodir hennar het Lazarus, en systir Maria, su er Magðalena er kollut ok nafn tok af kastala þeim, er Magðalum het. Hon var eigi at eins tígin at kyni, helldr var hon ok storaudig at þeim penningum, er hon erfði eptir feðr sinn; [þvi vard hon storum fræg af þeim tveim lutum, auð ok ætterni, er þessi heimr prisar mest. En þvi at optliga fylgir eptirlífi sva sem forunautr auðigleiksins, ok gnótt fiarlutanna kennir sællifi, hafði hon ꜳ hinum yngra alldri lifat eptir lystingum likama sins, at slitnu taumalagi skirlifis, ok drygði margskonar munutlifi, þar til er hon fann umbót allra sinna andmarka af fundi vars herra i husum Simonis pharisei yfvirgyþings. Þessi systkin voru sammæd en eigi samfedd, ok hỏfdu i arf tekit eptir modur sina þria kastala, i Bethania tvo ok hinn þridia Magðalum, ok nokkurn part af sialfri Jorsalaborg. En þo var Martha baðum þeim frægri at vitzku ok dyggleik ok [gnogum peningum, aurleik ok stormenzku ok margri framkvæmð; riddara ok marga aþra kurteisa þionostumenn helt hon ꜳ sinum kosti með mikilli [sæmd ok sóma, ok veitti morgum hỏfþingium storar veitzlur með margháttaðri frægð, ok var sialf hin visazta at bua til tíguligar krasir; þviat sva visa guþsþiollin til, at i morgum stỏdum, þar sem menn veittu veitzlor vórum herra Jesu Kristo, var Martha kollut til þionostu af allra hendi, [þviat hon ętladi sva kost sem hin visazta husfru ok hin roksamazta radskona ok hin milldazta moþir, þviat hon veitti sinum [heimamonnum ok gestum, þeim er hennar heimkynni sóttu, naliga alla þa luti, er þeir beidduz vidkvæmiliga. Af þvi bar sva til, at þa er hon gerði slika luti fyrir guds sakir, vard henni auþit um sidir at taka hann sialfan i sitt herbergi, ok at verkkaupi sinnar þionostu elskadi hann hana, þviat hann er elskari allra godra manna ok sialf astin, ok hann tok [ok glaðligar herbergi i hennar husi en annarstadar. Kom þa þat fram, er spamaðrinn segir, at gud mun koma a iarðriki sem utlendzkr ok hneigia sik til herbergis sem vallari.

2. Ambrosius erkibyskup af Melansborg segir i sinum sermone, þeim er hann talar af hinum visa Salomone teliandi velgerninga vars herra við mannkynit, af þeim taknum, er [hann gerði ꜳ þessum .iii. systkinum, ok kemz sva til orðz: Hann þurkar með sumum bloðras, sem með Martha, en fra sumum rekr hann diofla, sem fra Mario, suma reisir hann af dauda, sem Lazarum. Hit fyrsta takn af þessum segir Commestor ꜳ þa leid in historiis ewangeliorum, at þa er drottinn Jesus var bedinn at fara til husa þess hỏfðingia, er Jairus het, at reisa af dauda dottur hans, þrongðu honum miok ꜳ veginum miklir flockar þeira manna, sem sumir villdo heyra kenningar hans, sumir þiggia af honum lækningh, sumir at undraz takn hans, sumir at finna at atferd hans. Var i þessu liði ein blodsiuk kona, su er hann segir eptir ordum Ambrosij Martham verit hafa, su er blodfallzsótt pindi um .vii. ár, sva at læknar mattu henni enga bót vinna, þott hun heti þeim [nogha pengha at gefva, ef þeir græddi hana. Hun mælti þa með sialfri ser: «Heil mun ek verda sottar minnar, þott ek snerta at eins trefr klæda Jesu.» En þa er hon gerði, sem hun sagði, kendi hun sik þegar alheila. Jesus mælti þa: «Nokkurr snart mik.» Lærisveinar hans mælto: «Hvat er þat undarligt, þo at þer þikki, sem nokkut snerti þik, þar sem ollum megin þrongva oss flokkar.» En Jesus svaradi: «Senniliga snart mik einnhverr, þviat ek kenda, at þeim veittiz heilsugiof af mer.» En er hann leit um sik at sia, hverr sa væri, vard konan óttafull ok fell til fóta honum segiandi honum sina hugsan ok tiltæki, ok at hun var heil vordin. Drottinn mælti þa til hennar: «Dottir, trua þin halp þer, far þu i friði ok ver heil sottar þinnar.»

3. Her næst setr Commestor þann atburd, er drottinn [var kallaðr til snæðings af phariseo þeim, er Simon er nefndr, en eigi greina guþspioll stund eda stað þessa atburdar. Ok er syndug kona, su er ver vitum Mariam verit hafa af orðum hins helga Johannis guþspiallamanz, vissi, at Jesus var kominn til snæðingsins, þa gekk hon i husit með ker þat, er fullt var af ágiætum smyrslum, ok stoð a bak hia fótum Jesu ok þvó hans fætr með þeim tárum, er iðran annmarkanna gat i hiartanu, en fram flugu af augunum, ok þerði með hari sinu ok kysti fætrna með sinum eiginligum munni. Þar af talar sva hinn mikli Gregorius: Þa er ek hugsar iðran Marie, likar mer helldr at grata en nỏckut at segia; eða hverr mun hafa sva iarnligt briost, at eigi muni tár þessarrar syndugu konu [bleytt fa til eptirdæma synda iðranar. Obodit gekk hun inn i milli bodsmanna, gret hun ꜳ milli þeira, er með fagnadi snæddu. Segit þer með [hverium harmi sa hitnar, er at snædingum sytir. Saurga leit hon sik, en þvóndi rann hun til miskunnarbrunnzins. Synt er, at konan, su er fyrrum [gaf sik upp fyrir oleyfdum lutum, mun smyrsl hafa borit ꜳ likam sinn fyrir eptirlifis søkum, til þess at hun ilmaði vel. Meðr augunum hafði hun girnzt oleyfða luti, hárit hafdi hun plagat til þess, at hun syndiz friðari sinum elskurum; þvi þo hun fætr drottins með tárum, en þerði með hári, ok smurði með smyrslum, ok þeim munninum, er aðr hafdi hun syndgaz med, kysti hun fætr drottins. Svo margar fornir fann hun af sialfri ser, sem hun hafdi oleyfdar lystingar i ser. Tølu lastanna sneri hon i tolu mannkostanna, at alt þionadi þat guði i iðraninni, sem aðr gerði hann reiðan i syndinni. En Simon, sa er varn herra hafði innkallat, skyniadi hennar athæfvi, ok fyrirleit hann Jesum ok mỏglaði i hiarta sinu fyrir þat, er hann rak hana eigi brott fra ser, sem hann taladi þessi orð: «Ef þessi maðr væri spamaðr, mundi hann at skyru vita, hver eða hvilik [kona sea væri eða eigi, sem ꜳ honum tekr, þviat hun er syndug.» Gregorius segir, at þessi maðr var drambsfullr ok fyrirleit hina syndugu konu, þviat falsat rettlæti hafnar ok svivirdir synduga menn, en satt rettlæti sampiniz við þa, ok hann mundi hana með hælum brott hafa rekit, ef hun hefdi at hans fótum kropit. En vorr herra, [sannr læknir, er sat i milli tveggia siukra manna, annars þess, er heill var at viti en siukr af syndinni, en annars þess, er tapat hafdi vitinu ok sik kendi eigi siukan, svaraði sialfs hans hugrenningh ok sigraði hann med sialfs hans orðum, med þeim hætti sem þa er vitlauss maðr berr sialfr at ser þat reip, sem hann skal binda með, ꜳ þessa leid: «Simon, sagði hann, þer hefir ek nokkut at segia.» Hann svaradi: «[Segit þer, meistari.» Jesus mælti: «Tveir skulldunautar áttu fe at luka einum auðigum manni, er vanr var at taka tvifaldda leigu af peninghum sinum eptir akveðnum tima. Annarr atti at luka .d. peningha en annarr .l. peningha. En þvi at þeir høfðu eigi fe til at luka skulldina, gaf hann þeim upp alt feet. En hvarr hyggr þu at framarr elskadi [sinn uppgiafara skulldarinnar.» Hann svaradi: «Þat trui ek, at sa hafvi framarr elskat, sem framarr var upp gefvit.» Jesus svaraði þa: «Rettliga dæmir þu.» Hann sneriz þa til konunnar, en talaði þo til Simonar: «Hvart serr þu konu þessa, er mer þionar? Ek gekk inn i hus þitt, ok gaft þu mer eigi vatn, til þess at pvegnir væri fætr minir, en kona þessi þo með tárum sinum fætr mina ok þerði með hári sinu. Þu kystir mik eigi, en siðan ek gekk i hus þitt, þa let hun eigi af at kyssa fætr mina. Þu lezt eigi smyria hofut mitt med oleo, en hon smurði með smyrsli fætr mina.» Ok þa er hann hafði talða goða luti hinnar syndugu konu, ok sva illa luti falsamliga kristins pharisei, sneriz hann til hennar ok mælti: «Fyrirgefiz þer, kona, margar syndir, þviat þu elskadir mik miok.» Sem hann segdi sva: «fullkomliga brennir þu upp ryð syndarinnar, þviat þu hitnar hardla miok af elldi astarinnar.» Ok er hann hafði þetta mælt, þa toku nokkurir af þeim, er at borði satu með honum, at tala med ser: «Hverr er þessi, er syndir gefr upp? Jesus mælti þa til hennar: «Far þu i friði, þviat trua þin gerði þik heila.» Gregorius segir, at þvi gerdi trua hennar hana heila, at hun efaði ekki um, at hun mætti þat fꜳ, er hun beiddiz. Af þeim tok hun styrkleik truarinnar, sem hun tok aðr af von heilsunnar. I fridi var henni bodit at fara, at hun gengi um sannleiks gỏtur, en dræpi eigi fótum i ꜳhleckingar. Þa fỏrum ver i fridi, er ver gongum þann vegh vors herra bodorda, sem oss leidir alldri undan hans endalaussi miskunn.

Eptir þat for drottinn þadan um borgir ok kastala með .xii. lærisveinum sinum, predikandi af himna riki, ok konur nokkurar, þær er hann hafdi leyst af ohreinum ỏndum ok af siuknadum. Milli þeira var Maria Magdalena, su er drottinn rak fra .vii. diỏfla, sem Marcus [sagði ewangelista. Innocencius sagði sva af henni: Siau diỏflar kvoldu hana, þvi at þeir sviku hana með .vii. hattum, eighi at eins ꜳ þat leidandi at gera þat eigi, sem gera skylldi, helldr ok at gera þat, er [eigi skylldi. Ok er þessi grein halldandi i milli peccatum ok delictum, at delictum verðr i tion goðra verka, ef maðr vinnr eigi vinnandi luti, en peccatum er at vinna ovinnandi luti. Meðr þessu hvarutveggia moti var hun sek i hiarta, þviat hun let eigi at þvi leidaz, sem goðr andi skaut henni i hug, en hun samþykti þvi, sem illr andi skaut i hug henni. Delictum framdi hun með munni, þviat hun þagði yfir sỏnnum lutum, peccatum framði hun með munni, þviat hun sagði ok talaði osanna luti; delictum vann hun i verki, þa er hun felldi niðr goða luti, peccatum vann hun i verki, þa er hun vann illa luti. Synd hennar var mikil ok morg ok opinber: mikil, þviat Jesus rak .vii. diofla fra henni; morg, þviat henni voru margar syndir fyrirgefnar; opinber, þviat hun var kona hardla syndug i borginni. Ollum let hun sik uppi með visum tilgang, engan rak hun fra ser viliandi. En þvi at mikil var synd hennar, bætti hun med miklu hugarangri; ok þvi at synd hennar var morg, bætti hun með margfolldu starfvi ok erfidi; en þvi at synd hennar var opinber, bætti hun með miklum ok merkiligum kinnroða. Þviat þessir .iii. lutir giora mannzins iðran guði þægia: sorg eða angr i hiarta, kinnrodi i andliti, starf eða erfvidi i verki; eptir atkvædi hins visa Salomonis, þvi er hann segir: Með þeim hætti skal hverr bæta, sem hann misgorir. Hin synduga kona kom þvondi til miskunnarbrunnzins, skelf med miklu hugarangri, ok dỏgdi drottinligha fætr með mikilligum kinnroða; hnekt stod hun ꜳ bak hia fotum Jesu ok kysti fætr hans ok syndiz fyrir ỏgliti hans með mikilli skemd, ok þott hun þegði með munni, kalladi hun med hiartanu. Eigi flædi hun at synaz liot fyrir boðsmonnum, þviat þeir sꜳ hina ytri luti, en guþ leit hina innri luti, [ok hun þottiz liotari i samvitzkunni fyrir innan en i ofrægðinni fyrir utan. Með miklu starfvi kom hun með alabastrum, þat er smyrslaker af marmara gert; smurði hun fætr drottins eigi um sinn helldr optarr, fyrr i husi Simonis pharisei með smyrsli, i annat sinn i husi Simonis leprosi, smurdi hon hofut hans med nardo pistico hit þriðia sinn, þa er hun keypti smyrsl at bera ꜳ likam hans. I þessum lutum er hardla diupt stormerki ok til eptirdæmis draganda: afgiord hiartans hreinsadi hun með tárum, afgiord munnzins hreinsadi hun med kossum, afgerd verksins hreinsadi hun med smyrslum. Ok svo sem hun let limi sina þiona ohreinleik til illzku, svo let hun limi sina þiona rettlæti [með litillæti til heilagleiks. Misgerdi hun med fimm likamsins vitum, syn ok heyrn, bergingh, ilmingh ok átekningh, ok med ollum þessum vitum bætti hun yfvir. Misgerdi hun med augum, þviat kvenmannz saurlifvi kenniz i augum; bætti hun með augum, þviat Maria gret hia leidi drottins fyrir astsemdar sakir. Misgerdi hon med eyrum, þviat hun sneri heyrn sinni til skrøksagna; bætti hun með eyrum, þviat hun sat hia fótum Jesu ok heyrði orð hans. Misgerði hun með nøsum, þviat hun þefaði syndsamliga af sætum ilm; bætti hun med nosum, þviat hun smurði drottin med smyrslum, sva at þefadi um alt husit. Misgerdi hon med munni, þviat varrar putunnar eru sem driupandi seimr hunangsins; bætti hun med munni, þviat hun stoð ꜳ bak Jesu ok kysti fætr hans. Misgerdi hun með hondum, þviat [þessa heims kona braut með hondum smiðat herbergi, þat er at skilia, su sala, er sialfr gud gerði ser til herbergis, fyrirkemr ser med saurlifis synd; bætti hun med hondum, þviat hun þvó fætr Jesu með tarum sinum ok þerði med hari sino. Misgerdi hun med vangeymslu, fyrir illgirnd ok ovitzku ok breyskleik. Synd ovitzku bætti hun med alitning gudligrar vitzku, þviat Maria valdi ser hinn bezta lut ok sat fyrir fotum drotni ok [nam kenningar hans. Breyskleiks synd bætti hun með styrk ok stadfesti ꜳ pislartima Kristz, þviat þa er allir lærisveinar flydu fra drotni, fylgdi hun honum alt til dauda ok stod hia krossi hans med Mario modur hans ok Johanne ewangelista ok Marie Cleophe. Synd vangeymslunnar bętti hun með merkiligri þionostu, þeiri er af guði var lofut, þa er hann mælti sva: «Hvi erut þer þungir konu þessi, gott verk vann hun ꜳ mer ok sendi smyrsl ꜳ likam minn at bua mik til graptar. Synd illgirndar bætti hun med embætti astarinnar, eptir þvi sem vorr herra þar henni vitne sva mælandi: «Margar syndir fyrirgefaz henni, þviat hun elskadi [mik harðla miok, ok astin hylr hardla mikinn fiolda synda.» Ok sva sem fyrrum nægðiz með henni syndin, þviat hun var full af siau dioflum, þat er netiut morgum syndum ok lostum, sva nægdiz ok með henni guds miskunn, þviat hun vard af hans astgiof full af ollum mannkostum ok kraptum. Svo segir Commestor, at sumir ætli þenna atburd gerz hafa i Nazareth, en eigi fæz profvan til þessa af sialfum guþspiollunum um stund ok stað.

4. Ok er Jesus for þadan i Judeam, gekk hann i nockurn kastala, tok þa fyrr nefnd Martha hann i sitt herbergi. Senniliga var hon sęl, er hun odladiz þann at fæða, er fædir alla verolldina ok sialfr er braud englanna, ok vard maklig at hafva þann at gest, er herbergir ok heimir hvern mann, þann er i heiminn kemr; þann fæddi hun, er fædir allar skepnur, ok lukti i husi þann hinn mikla konung ok herra, er heiminn allan lykr i hnefa ser. Hun sa ok þann, er margir konungar ok spamenn girntuz at sia, ok sꜳ eigi, ok heyra, ok heyrdu eigi. Mikil tign er at piggia slika vinattu af guds syni ok maklig miklu lofi. Ok er hun hafdi hann inn tekit undir sina husþekiu, valdi hvor þeira systra ser þa þionostu, sem hun hugdi honum framaz mundo þoknaz. Maria sat hia fótum hans ok heyrdi kenning hans, fusari at vera fædd helldr en at fæda. En Martha annadiz margháttad matbunadar starf, ok þvi at hun hafdi hlotit hinn tignazta gest, villdi hon stunda honum at þiona med hinni hæstu tign ok virðing, hybylin at reinsa ok pryða, bua sætin ok hvilur, drykk ok vistir. Sva syndiz henni, sem eigi mætti alt hyskit ok heimafolkit til vinnaz at veita þvilika þionostu vórum herra, sem honum sómdi, ok þvi stoð hun fyrir honum angrsfull ok mælti til hans: «Minn herra, sagdi hun, [þer gefvit eigi at þvi gaum, er systir min lætr mik eina þionostu veita, fyrir þvi bid ek þik, at þu biodir henni mer at fultingia.» En hann svaradi: «Martha, þu ert sorgmoð miok ok berr annsemd fyrir marga luti, en eitt er nauðsynligt; Maria valdi ser hinn bezta lut, þann sem eigi mun af henni tekinn vera.» See her agætan herra, þann er fyrir utan alla manngrein vill ollum hialpa ok af ymsum þiggia ymsar þionostur, ok elskar ok lofar. Svo lofadi hann annarrar þionostu, at hann lastaði eigi fyrir annarri, ok mat þo, at þvi er Commestor segir, framarr þat er Maria sat hia fótum honum ok heyrdi ord hans, i þvi er hun valdi ser þann lut, er eigi mundi verda af henni tekinn, en eigi fyrir þvi at hun væri hærri at verðleikum, þviat þadan vandiz varr herra at þiggia heimbod at hinni sælu Marthe i hennar herberghi. Ma af þvi marka, hversu mikla velgerninga ok hversu miklar þackir, ok hversu miklar ỏmbunir hann veitir fyrir þa gestrisni, er eigi er til heimskrautz gior ok fyrir olmusur ok þionostu vid fatęka menn, ef þat er gort fyrir utan rygd ok mỏglan ok eptirtølur, ef fram er latit dæmi þessarrar konu Marthe, þar sem fyrir hennar vinskap ok gestrisni reisti hann af dauda Lazarum brodur hennar ok elskaði aull þau systkin Mariam ok Martham ok Lazarum.

5. Fra þeim tima fylgdi Maria Magðalena Jesu ok lærisveinum hans med fullkominni ast bæði at ỏnd ok likama, veitandi sinn mikla auð til atvinnu honum ok hans fylgiurum. Fylldi hun þa tvefalldliga hans bodord, þat er sva mælti: Sa er mer þionar, fylgi hann mer, ok þar sem ek em, mun minn þionostumaðr vera.

Gustave Dóre:
Eptir þat kallaði Jesus mikilli roddu med tarfelling: «Lazare, kom ut.»

6. A einum tima tok Lazarus, sa er fyrr var nefndr, striðan siukleik heima i Bethania i kastala þeira systra hans, er þa satu yfvir honum. Þær sendo þa menn at segia Jesu: «Nu er [sa siukr er þu elskar.» [Af þeim malum ma skilia, at Jesus var þa eigi i Betthania. [Augustinus segir, at fyrir þvi sendu þær honum orð, at brodir þeira var siukr, at vita, ef hann villdi græða hann; en hann dvaldi at græða, til þess at hann mætti hann af dauda reisa. Eigi villdo þær sva mikils dirfaz at mæla sem [konungr Regulus: «Kom þu ok græð,» ok eigi sem centurio hundradshỏfþingi: «Bioð þu ok mun þegar verða.» Ef hans trua er lofut þvi, at hann þottiz eigi verðr, at Jesus kvæmi i hus hans, helldr mælti hann: «biod þu, drottinn, ok mun þegar sveinn minn verða heill,» hversu er trua þessarra tveggia systra lofandi, er þorf þotti vinna at eins at segia græðaranum: «Nu er sa siukr sem þu elskar,» sem þær segdi: «þỏrf vinnr um sótt hans vitand þin ein saman, þviat þu gerir eigi bæði elskar ok fyrirlætr.» En þa er Jesus heyrdi sendiboðann, mælti hann: «Þessi siuknadr leiðir hann eigi til dauda -[þat er at hallda hann i dauda - helldr er hann fyrir guds dyrd, at sonr guds dyrkiz fyrir hann.» Af þvi at hann hafdi heyrt [sendibodit um sagðan siukleik Lazari, var hann i þeim stad tva dagha, at liðnir mætti verða fiorir dagar fra dauda Lazari, þa er hann kvæmi aptr i Betthaniam. Hann mælti þa vid lærisveina sina: «Fỏrum enn i Judeam.» Þeir svorudu: «Fyrir þvi viltu þangat fara, þar sem þeir villdo næstum gryta þik?» Hann svaradi: «Hvart eru .xij. stundir dagsins? Ef nỏckurr gengr ꜳ daghinn, drepr hann eigi fótum, þviat hann sier lios þessa heims; [en ef hann gengr a nott, drepr hann fotum, þviat þa er ecki lios.» Þat ma sva skilia: «Ek em dagr, en þer erut .xii. stundir, þvi þurfvit þer mer eigi rað at kenna eða fordaz med mer at fara.» Eptir þat sagði hann þeim dauda Lazari fyrst med figuru, en þar næst med berum ordum, ok sagþiz fagna fyrir þeira hønd, þviat batna mundi trua þeira, ef þeir sæi hann af dauda risa, fyrir þat er hann hafdi eigi þar verit, þar sem eigi mundi daudinn drotnat hafa, ef lifvit hefdi nær verit. Siþan foru þeir i Betthaniam, ok hafdi Lazarus þa fiora dagha i grof legit. Margir Judar hỏfðu komit til þeira systra at hugga þær um brodur daudan. Ok er Martha heyrdi, at Jesus for þangat ꜳ leið, rann hun ut af stadnum i moti honum, en Maria sat eptir heima. Ok er Martha sa hann, mælti hun: «Minn herra, eigi mundi brodir minn dauðr, ef þu hefdir her verit. En veit ek, at þu þiggr af guði [alt þat er þu hefvir bedit.» Augustinus segir: Eighi mælti Martha nu: «Bid ek at þu reisir upp brodur minn,» þviat hun vissi eigi at [broþur hennar væri naudsynligt upp at risa af dauda, þetta eina mælti hun: «Veit ek, at þu matt, ef þu vill.» Jesus mælti þa vid hana: «Upp mun risa brodir þinn.» Hon svaradi: «Veit ek, at hann mun upp risa i hinni efztu upprisu.» Sem hun segði: «Af þvi er ek vis, at hann mun upp risa, er almenningr riss upp.» Jesus mælti þa: «Ek er upprisa ok lif.» Sem hann mælti: «Þu [Martha, upp mun risa brodir þinn ꜳ efzta degi, satt er þat, en þo mꜳ sa upp reisa hann nu þegar, er þa mun hann upp reisa, þviat ek em upprisa ok lif.» Enn mælti Jesus: «Hverr sa er ꜳ mik truir, mun þo lifa, at hann hafvi aðr dauðr verit; ok sa er lifir ok truir ꜳ mik, mun eigi deyia at eilifu.» Þat er sva at skilia, at sa sem ꜳ mik truir, þott hann hafvi daudr verit i likam, mun lifa i ỏnd, þar til er hann lifnar, ok horund hans, su er þa lifnar, mun alldri deyia þadan af. Ok hverr sa sem lifir i likam ok truir ꜳ mik, þo at hann deyi stundligha likams dauða, þa mun eigi deyia at eilifu fyrir lif andans ok odauðleik upprisunnar. Þvi næst mælti Jesus: «Hvart truir þu þessu Martha?» [Hon mælti: «At skyru, herra, truda ek, at þu ert sonr guds, sa er komt i þenna heim.» Sem hun segdi: «Þa er ek fekk sanna tru, truða ek, at þu ert [upprisa, truda ek, at þu ert lif, truða ek, at hverr sa maðr, er ꜳ þik truir, mun lifa, þott hann hafi dauðr verit, ok sa er lifir ok truir ꜳ þik, mun eigi deyia at eilifu.» Eptir þetta gekk Martha heim ok sagði systur sinni, at meistari var kominn ok kalladi hana. Hun stoð upp ok gekk ut af kastalanum i þann stað, sem systir hennar hafdi skilit við Jesum, ok mælti vid hann: «Eigi mundi brodir minn dauðr vera, herra, ef þu hefdir her verit.» Judar margir, þeir sem þar hỏfdu komit at hugga þær systr um brodur sinn, gengu þegar af kastalanum, er þeir sá Mariam ut ganga skiotliga. Augustinus segir: Af þvi bar ok sva til, at guð villdi marga lata vera vitnismenn, at hinn ferdagadi risi upp. Ok er Jesus sa Mariam grata ok sva Juða, þa sem hia stoðu, gret hann með kalli ok tárfelling ok mælti: «Hvar settu þer hann?» Sem hann mælti: «Veit ek, at hann er dauðr, en eigi, hvar hann er grafinn.» Þetta mælti hann af manndominum, þviat hann veit alt med guddominum. Maria mælti: «[Kom ok se.» Þat er at skilia, kom til ok veit miskunn, þviat þa sierr Jesus, er hann miskunnar. Ok þa gret Jesus. Judar mælto þa: «Nu ma sia, hversu hann elskadi þenna mann.» Sumir mælto: «Mundi eigi sa, er syn gaf þeim er blindr var fæddr, mega þat gera, at sea madr dæi eigi?» Enn er þat vitanda, at þvi let Jesus hann deyia mega, at hann mætti hann upp reisa, dvaldi hann hit minna, at hann matti gera hit meira. Jesus gret þa enn hástỏfum ok kom til leiðissins; en þat var hỏggvit niðr i berg ok velt yfir steini. Hann mælti þa: «Rærit af steininn!» Martha mælti: «Illa þefar likit, þviat nu hefir hann .iiii. dagha i iordu legit.» Hann mælti þa: «Sagða ek þer eigi, at þa mundir sea dyrd guds, ef þu trydir?» Þat er at hinn fuli ok hinn ferdagadi mundi upp risa. Ok at frarærðum steininum mælti hann: «Þackir geri ek þer, fadir, þviat þu heyrir mik. En ek vissa, at þu heyrðir mik iafnan. Ek talada þessa luti fyrir sakir lyds þess, er hia stendr, at þeir trui, at þu sendir mik.» Eptir þat kallaði Jesus mikilli roddu med tarfelling: «Lazare, kom ut.» Sem hann segði: Gakk ut þu af grof, er at sønnu er staðr dauðra manna, ok kom ut, þat er i lios, er at sỏnnu er staðr lifandi manna. Hann gekk þa ut sveipaðr um hendr ok fætr ok huldr med sveitaduki um andlit. Jesus bauð þꜳ lærisveinum sinum [at leysa hann ok lata brott fara, þat er at skilia lata fara eptir vilia. Þeir gerðu sem hann bauð. See her mikinn vitnisburd gudligrar astar vid Mariam. Maria gret, ok þa gret Jesus; Maria gret, [þa er brodir hennar var eigi lifs; Jesus gret ok kallaði hann til lifs, sva sem hann þyldi eigi at sea Mariam gratandi. Margir Judar, þeir sem til þess hỏfdu komit at hugga þær systr, ok ꜳ þetta takn sa, truðu ꜳ Jesum. Sumir foru ok sỏgðu Phariseis yfirgyþingum taknit, ok varð þetta verk storum frægt. Commestor segir, at friadaginn fyrir passionem domini, þa er gudspiallit er lesit, vard sea atburðr a hinum fyrsta degi hins fyrsta manadar eptir lỏgmali Moysi. En þeir lutir, er Jesus vann fra [þessum degi til þvottdags fyrir palmsunnudag, koma ekki til þessarrar sỏgu.

7. A hinum setta degi, ef taldr er sialfr paskadagrinn ok laugardagrinn med .iiii. milli settum dỏgum, kom Jesus i Bethaniam ok tok snæding i husi Simonis hins likþrꜳ. Hann hafði likþrár verit ok af gudi græddr, en helt þo hinu fyrra nafni; sva sem Matheus er publicanus kallaðr i guþspialli, eptir þvi sem hann var, aðr hann kvæmi til Kristz. Margir af Juðum, þeir sem til paskahalldzins foru, komu fyrir þat i Bethaniam, at þeir villdo sia Lazarum, er Jesus reisti af dauda. Hỏfþingiar kennimannanna hugsudu at veita honum bana, þviat margir menn truðu fyrir hans sakir ꜳ Jesum en fyrirletu þa. Kastalamenn veittu Jesu snęþing, en Martha þionadi. Lazarus sat at matbordi med honum. Af þessu efni, segir Augustinus, at eigi hygdi menn sionhverfing vera þat, er hinn daudi reis upp, var hann einn af uppsitiandum, lifði hann, taladi hann, snæddi hann. Sannleikr upprisunnar syndiz, en otrua Juða hneyktiz. Commestor segir, at galldramenn reisa upp dauða menn sva, at þeir binda undir armleggi þeim blauð þau, er galldrligar figurur eru ꜳ ritadar; þeir ganga ok tala ok megu eigi snæða. En sia upprisa var profut med [sannindum ok ollum lifsmỏrkum ok med lỏngum tima eptirkomandi æfvidaga, þviat su bok er heitir Speculum Ecclesie segir Lazarum byskup verit hafa ut i Cipr eptir dreifing Kristz lærisveina um .xxx. vetra ok reist marga af andar dauda, svo sem hann var sialfr reistr af likams dauda. Augustinus segir [in libro de verbis domini ok, at boðsmenn spyrdi hann af helviti, en hann sagdi þeim [med glỏggri grein, ok þa hỏfdu helviti fundit sinn birtara, þott þau hefdi langan tima leynz. Maria systir hans tok smyrslaker, gert af þeim steini er alabastris heitir, ok vel varðveitir ospellut smyrsl; þetta smyrslaker var fult af nardo. Nardus er eitt tre med þykkum rótum, lágt at uppvexti, svart at lit ok breyskligt. Ofanvert treit ferr dreift, ok er fræit vaxit sem aux. Smyrslagiordarmenn tempra smyrsl af spizum ok ỏxum ok sva af flurum tres þessa, ok ero af spizunum dyrst smyrslin, en ønnur ero lagh ok litils verd. Þvi segir annarr guþspiallamaðr þetta smyrsl verit hafa af spizum gort, en annarr kallar nardum pisticum, þat er oblandat med oðrum smyrslum eda ufalsadr. Sumir segia, at pisticus taki nafn af stad þeim, er nardus vex eda geriz; smyrslit var libra at mali eda þunga. Hun braut þa, þat er at skilia, at hun upp lauk fyrr nefnt ker ok steypti yfir høfud Jesu, ok sva smurði hun fætr hans, en þerði med hari sinu, ok ilmadi smyrslid um alt husit. Aa þeim sama deghi gørir herra pafinn i þessa minningh olmosor fatækum monnum, þviat þeir ero fætr himnakonungs ok ganga ꜳ iordunni, þat er at mæta vosi ok erfidi i heiminum, ok ero lægztir at virðingu i Kristz likam. Judas skarioth, einn af tolf mỏtunautum Jesu, oþokkadiz við hennar þionostu ok mælti: «Til hvers kemr tapan smyrsla þessa, þviat þat matti seliaz meirr en þrimr hundrudum peningha ok verda gefit fatækum monnum.» Johannes ewangelista greinir, at Judas mælti þetta eigi af þvi, at hann hirti um [fatęka menn, helldr fyrir þvi at hann vardveitti fehirðzlur Jesu, ok þa luti, sem offraðir voru, bar hann eigi at eins, helldr bar hann ok brott ok stal, þviat hann átti husfreyiu ok sono, ok fekk þeim. Af þessum sagði David i saltaranum: Verði synir hans foðurlausir, en husfreyia hans eckia; þeim gaf hann þat sem hann stal. Sumir meistarar sanna þat, at fehirðinum væri skipat tiund af ollu offri fyrir starf sitt, ok þottiz hann missa .xxx. peningha i aullu smyrslinu, þviat peninghar ero tiund af hveriu .c. peningha þeira, sem hann talði verd smyrslsins; var hann sva dygdarlauss, at hann villdi sva mikit hafa ok afla ꜳ likam Jesu meistara sins, sem hann þottiz missa i smyrslinu, ok þvi selldi hann drottin fyrir sakir rangrar agirni, er upp rann af þessu efni. Adrir lærisveinar samsinnudu Jude i þvi, at [ þeir letu ser mislika hennar tiltæki, ok þo fyrir utan alt fals, helldr fyrir astar sakir vid fatæka menn. Jesus hirti þa um þessa þykkiu ranga, er þeir hỏfdu ꜳ þionosto Marie, med þessum orðum: «Fyrir hvi erot þer þungir konu þessi, gótt verk vann hun ꜳ mer, þviat fatæka menn munu þer iafnan hafa med yðr, en mik munut þer eigi iafnan hafa. En hun vann þetta at smyria minn likam fyrir komanda graptartima minn.» Sem hann segði sva: Latit hana gera þetta við mik lifanda, medan hun ma, at smyria likam minn, þann er skiott mun grafinn verda, þviat þetta mun hon gera vilia við mik lidinn en mega eigi. Graptarembætti er þat, er hun gorir at tilvisan heilags anda þott ovitandi, en eigi fiarglutran. Ok enn segir hann: «Ek kann yðr at segia, at þetta hennar verk mun sagt vera i minningh, hvar sem þetta guþspiall er predikat. Sem hann segdi: Eigi mun þetta hennar verk þagat þar, sem mitt nafn er predikat. En eigi er undarligt, þott hun leggi fram fyrir mina skylld smyrsl sitt, þar sem ek mun skammbragdz fyrir hennar skylld hella ut [mitt bloð.» Her um segir Beda prestr: Maria smurði eigi at eins fætr Jesu drottins, helldr ok hofut hans, sem ver námum af guðspialli Mathei ok Marci. Ok eigi er efanda, at af þessi syndugu konu sagði Lucas, at hun smurdi fætr drottins ok þerdi med hari sinu, ok gerði hun þetta hneigð til fota honum ꜳ medal iðranar tara. En siþan eptir uppreistan Lazarum brodur hennar smurði hun fætr drottins i annat sinn milli fagnada rettlætisverka, ok þa efadi hun sik ekki til þess [at retta sig upp til þess at smyria hỏfud hans. Hit fyrra sinn er eigi greint, hvers kyns smyrsl eda hversu mikil voru, en hit siðarra sinn er greint, at þat var af nardo ok sva mikit sem libra heitir. Commestor segir sva af guðspiallamanna orðum, at hinn næsta morgin eptir þessa atburdi for drottinn til Jorsalaborgar ok reið osnu, ok vann aðra þa luti, sem gudspioll vótta, ok hvarf hvert kvelld aptr til paskahalldz Juða i Bethaniam. Augustinus hinn mikli segir þat vera kastala, en Beda prestr segir vera borg setta i hallinum Oliveti fiallz, sem fyrr segir. En svo sem ꜳ leið pinsl drottins, var Maria Magdalena honum astudig ok nærgỏngul, sem Johannes ewangelista segir, at hun stod hia krossi drottins med sialfri drotningu himins ok iardar ok oðrum, þeim sem gudspiallit segir, ok bætti [hun med staðfesti nyrrar guds giafar synd hins forna breyskleiks.

8. At liðinni pisl ok dauða grædarans ok rygð graptar hans bio Maria Magdalena med øðrum konum Mario modur Jacobi ok Salome smyrsl at smyria likam Jesu i leidi lagðan. Þær foru ok kómu þangat hinn sidarra lut nætr, þa er himin tok at birtaz af solu til austrs, ok toluðu sin i milli, hverr velta mundi [steini þeim hinum mikla fra munna leiðissins, sva at þær mætti inn fara. En þa er þær litu til annat sinn, var hann fra voltinn, en hann var þa fyrir munnanum, er þær komu i fyrstu, þviat drottinn hafði af luktri grof upp risit. Þær sáo þann guds engil, sem steininn hafdi rærðan, sitia ꜳ honum. En fyrir þa ógn, er af stod englinum, fellu varðmenn, þeir sem Juðar hỏfdu sett til at giæta grafarinnar, i omegn, sva at þeir lágu sem daudir menn, en vissu vitz sins ok sꜳ upprisu drottins, ok voru vottar, ef þeir villdu satt fra segia. A þessi nott skiptiz dægratala; aðr for nótt fyrir deghi, en þaðan af skiptiz dægr at miðri nótt, þa er varr herra reis upp, ok er nu siðan hvor nótt sameiginlig hvorumtveggia degi. Ok er konurnar óttafullar af þessi syn litu um sik, sꜳ þær tva engla i mannligri mynd ok ꜳsiónu. Þa neigðu þær við þessa syn andlit sin til iardar. Englarnir mælto þa til þeira: «Fyrir hvi leitit þer lifanda med dauðum?» Sem þeir segði: Fyrir hvi leitið þer i grỏf, er dauðra manna staðr er, Jesum þann, er upp er risinn ok lif er allra lifandi manna, sem hann sagði yðr. «Ok nu farit þer [til ok siait legit, ok segit lærisveinum hans, at hann reis upp ok mun fara fyrir yðr i Galileam.» Þær mintuz þa, at Jesus hafdi þeim þetta sagt. I þa minning, er konurnar hneigdu andlit sin en knefellu eigi vid syn englanna, hneigir heilug kirkia andlit sitt en knefellr eigi fra paskum fram um hvitasunnu viku i minning upprisu drottins. Þær foru þa at finna lærisveina Jesu þangat, sem þeir voru i herbergi. En Maria Magdalena for at finna Petrum ok Johannem ok sagði þeim drottin tekinn vera af leidinu, ok kveðz eigi vita, hvert [þeir hỏfðu fært hann. Commestor segir, at med henni sytti afl astarinnar, ella var hun hrædd ok vissi litit ok trudi fyrir þvi Jesum brott tekinn, þar sem hun fann hann eigi. Þeir runnu þa med henni til leiðissins ok fundo eigi likamann, en sa sveitaduk, þann er sveipat [var med hỏfud hans, skildan fra oðrum dukum, þeim sem bukrinn var sveipaðr med, ok vafðan i einum stað, ok trudu hann i brott tekinn, sem hun hafdi sagt. Eptir þat fóro þeir til [herbergis sins. En Maria stod eptir vid leiðit ok gret. Ok þa er hun leit inn [i þat, þa sa hun hina sỏmu engla hia þeiri steinþro, sem likaminn hafdi i legit, annan at hofdi, en annan at fótum. Gregorius segir: Af þessu ma marka, hversu mikit afl astarinnar tendrat hafdi hiarta þessarrar heilỏgu konu, þar sem hun stod eptir hia grof grædarans, þa er lærisveinar hans hurfu fra, ok þvi bar sva til, at hun [stoð ein eptir, þa er hon ein sa Jesum. Augustinus segir: Eigi finn ek aðra sok, fyrir hvi Maria leit inn i leidit, helldr en þa, at hun trudi hvarki ser ne oðrum um þat, at Jesus væri i brottu, ok hugdiz þann at finna, er hun elskadi. Englarnir mælto þa: «Hvat grætr þu, kona?» Sva sem þeir bannadi henni at grata, þa er efni voro til þess at fagna. Hun svaradi þeim þa: «Brott toku þeir [herra minn, en eigi veit ek, hvar þeir settu hann.» Þeir svara þa engu. Hun sneriz þa ok sꜳ Jesum standa hia ser ok vissi eigi, at hann væri. Hann mælti þa: «Hvat grætr þu, Maria, eda hvat leitar þu?» Sem hann syndi henni at grata eigi þann daudan, sem lifdi, ne leita þann, sem stoð hia henni. Hun hugdi, at hann mundi vera giætzlumadr gardzins, þess er grofin var i, ok mælti til hans: «Herra, seg mer, ef þu tokt hann, hvar þu settir hann, at ek mega taka hann.» Jesus mælti þa: «Maria!» sagdi hann. Hun kendi hann þa Jesum. Innocencius segir: Kendi Jesus Mariam, ok þa kendi Maria Jesum. Fyrrum gret Jesus um sok Márie, þa er hann sa hana grata brodur sinn dauðan, ok reisti hann upp til lifs. Nu gret Maria um sok Jesu, þa er hun leitadi hans lifanda med daudum, en Jesus þoldi eigi grat hennar ok syndiz henni [risinn af dauðanum. At kendum Jesu kalladi hon hann meistara ok fell til fota honum ok villdi hallda ꜳ honum, eptir þvi sem hun var vỏn. Jesus mælti þa: «Hird eigi þu, Maria, at taka ꜳ mer, þviat ek hefir eigi enn upp stigit til feðr mins, at skilia i hiarta þinu.» Sem hann mælti: Eigi munt þu oðlaz at taka ꜳ þeim lifanda med þinum hondum, sem þu leitadir dauðan, ok trudir brott tekit lik en eigi son aliafnan fedr. Ok enn mælti hann til hennar: «Far þu ok seg brædrum minum, at ek stig upp til mins fedr ok yðvars fedr, til mins guþs ok yðvars guds.» Sem hann mælti: Skiott munu þeir sia mik til himins stiga.

9. A þessum tima hurfu grafarverðirnir heim i Jerusalem ok sỏgðu Phariseis sỏnn tiðindi, at drottinn var upprisinn. En þeir keyptu storfe at þeim, at [þeir leyndi sannindum [af þessum atburð, en reisa lygi þa, at þeir hefdi sofnat vokumenninir, en ꜳ þeiri stundu hefdi lærisveinar Jesus stolit likam hans i náttmyrkri. Þeir toku við fénu ok helldu þessu falsi, sem þeir hỏfdu saman sett. Ok þat sanna allir Judar alt til þessa dags, at Jesus væri af grofinni stolinn en eigi upprisinn. Maria Magðalena for þa med sannri tru ok fullkominni vitand drottinligrar upprisu ok fann konur þær, sem fyrrum hỏfdu hia henni verit um morgininn, ok sagdi þeim sina syn. Þær runnu þa allar saman med rettri tru ꜳleidis til lærisveina Kristz. Jesus rann þa ꜳ moti þeim sva mælandi: «Heilar seth þer.» Þær krupu þa til knia honum ok helldo um fætr hans. Jesus mælti þa: «Farit þer ok segit bræðrum minum, at þeir fari i Galileam, þar munu þeir mik sia.» Commestor segir, [at þessa vitran i Galilea einkadi drottinn þvi til, at hann trudi þa alla lærisveina Jesu vid hafa verit, ok þa ꜳsakaði hann þa um tortrygð ok hiartaligan hardleik. Konurnar runnu þa ok sỏgdu .xi. lærisveinum sytandum sins herra dauða, at hann var upprisinn. En þeir hugdu, at þær spottadi þa, ok truðu eigi. Petrus rann þa til leiðissins, ok er þat truanligt, at þa hafi drottinn vitraz honum, þott þat se eigi i guþspiollum greint. Se her milldan meistara ok miskunnsaman herra, þann er fyrst syndiz þeim, er framaz voru sorgfullir, Marie ok Petro. See her liosan lampa heimsins ok skinanda guds gimstein med gỏfugligri birti Mariam Magdalenam, þa er fyrr var saurug ok syndafull, en nu var oll glóandi med astsemð sins grædara ok staðfost at leita sins lausnara, ok fyrir þessa stadfesti fekk hun þann forpris af honum at bera hans sendiboðum hinum hæstum hit hæsta sendiboð hins hæsta fagnadar, ok vera rett kollut postoli postolanna af upprisu hins millda meistara, sem Marcus segir: Maria Magðalena sagdi postolum, at hon sa drottin upprisinn. Konan skenkti sinum bonda i paradiso sáran dauda fyrir áto hins bannaða eplis, en nu boðadi konan karlmanninum hit sanna lif af sialfs drottins grof, ok su er fordum bar fram ormlig ord til alldrtila øllum heimi, su bar nu fram sagnir fra upprisu sins lifgiafara ollum til eilifs fagnadar, ok af þeiri hendi toku ver forðum dauða drykk, sem nu toku ver lifs drykk. Fyrir þessa skynsemi syngr heilug kristni ꜳ hennar messudegi Credo in unum deum sem ꜳ hátiðum sialfs græðarans ok Márie modur hans ok postolanna. See her makligan meistara ok goðan giætzlumann guðligrar hiardar sælan Petrum, þann er sialfr gud leiddi or þoku þrennrar neitingar til þrennrar iatningar sins sæta nafns, ok syndiz honum fyrst af postolum eptir upprisu sina, þviat hann vissi Petrum eigi mundo þora, nema hann hefði hann nefndan, med oðrum postolum i Galilea fyrir sik at koma at lata sea sik milli lærisveina, ok at hann mætti ꜳ ser marka, hversu hann ætti oðrum ostyrktir at vorkynna.

10. Sva segir Speculum Historiale, at hin heilaga Martha fylldi þat guds boðord, er hann segir sva: Hverr sa er fyrirlætr hus eda herbergi, foður eda moður, brædr eda systr, husfreyiur [eda syni, eignir eda akra fyrir minar sakir, mun hundratfalt i moti taka ok eignaz eilift lif. Ǫll audæfvi sin skipti hon i þria staði. Einn veitti hun Marie Magðalene systur sinni, en hun veitti þann til atvinnu vórum herra ok lærisveinum hans; annan veitti hon Lazaro brodur sinum; hinn þridia varðveitti hon sialf fram um pislartima Kristz ok upprisu ok veitti þar af veitzlur vórum herra ok lærisveinum hans. En eptir uppstigning hans lagdi hun þat, sem eptir var, fyrir [fætr postolum Kristz, þa er mikill fioldi kristinna manna hafdi sva mikit samþykki, sem þeir ætti eitt hiarta ok eina ỏnd, ok engin hafdi ne eitt eiginligt, helldr var þeim alt sameiginligt.

11. At liðinni dyrdarfullri upprisu drottins vars [Jesu Kristi voru þær badar systr Maria ok Martha med postolum hans ok lærisveinum framan til uppstigningar hans stadfastar at bænahalldi ok oðrum goðgerningum, til þess er þær þágu med oðrum guds vinum astgiỏf hins helga anda. Er þat truanligt, at af þeim megi skiliaz ord Luce ewangeliste, þau sem sett eru i lof vorrar fru. Hann segir, at guds postolar gengu eptir uppstigning lausnarans af Oliveti fialli aptr i Jorsalaborg ok upp stigu i eitt lopthus, þar sem Petrus hafði herbergi ok adrir postolar guds. Þeir voru allir stadfastir ꜳ bænum med kononum ok Marie moþur hans ok bræðrum hans. Er þat truanda, at þær hafvi þar verit i skola skirlifis ok annarra mannkosta i hófgardi himneskrar paradisi med hinum hæstum raðsmonnum himnakonungs ok vottum vars drottins upprisu, hugsandi hans lỏgmal nætr ok daga, þar til er þær þagu med oðrum hans vinum haleita gipt hins helga anda.

12. En þa er vaxa tok fioldi Kristz lærisveina, gerðu Judar at þeim sva mikinn ofrid, at þeir raku þa af sinum heruðum, suma settu þeir i myrkvastofu, sem Petrum, suma gryttu þeir, sem Stephanum, suma halshioggu þeir, sem Jacobum, suma settu þeir ꜳ skip ok fluttu ꜳ siofardiup at frateknum árum ok austrkerum, strengium ok styrum ok ollum skipreiða, vistum ok vatnkerum [ok ollum þarfendum, utsellda i olmleik vindar ok vógs, at þeir tapadiz sem skiotaz. En þott grimmleikr Juða landflæmði af sinum fostriorðum naligha alla vars herra vini, þa var þo hans almattig hond þeim nalægh, su er þeim skipadi i betri staði, vegsamadi ok tignadi ok auðgaði með breidum bygðum, bæium ok storum kastolum, borgum ok hinum friðuztum fiarlutum, klaustrum ok kirkium. Nu auðgar hann þa eilifum fagnadi, en þa hugði hann hverium þeira med sinni fagrligri forsea eiginligan stad: hann skipadi Narbonam Paulo, Arelaten Theophimo, Tholosam ok Vaskoniam Saturino, Lemovidas Marciali, Santonas ok Aqvitaniam Eutrophio, Cenomannum ok Brittaniam Juliano, Turonum Kaciano, Lugdunum Hirennio, Vesuncionem Ferucio, Arusicam odrum Eutrophio, Petragoricas Frontoni, Velliacum Georgio, ok alla Galliam Dionisio. Serhverium heruðum voru serhverir feðr ok forverendr af guði gefnir, þeir sem þau pryddu lifendr med miklum mannkostum ok agætum iartegnum.

13. At hitnanda þessum harða stormi, er Judar gerðu ofrid guds vinum, þa var hin sæla Martha rekin med oðrum lærisveinum af sinum heruðum ok svipt ollum auðæfum med systur sinni ok heilugum Maximino, þeim sem einn var af .lxx. ok tveim Kristz lærisveinum. Sa hafdi forðum skirðar þær systr at guds bodi, en nu leiddi hann þær med biortu dęmi blezads lifnadar um himneskar gỏtur heilagra boðorða til eilifs fagnadar. En þa er þau voru oil ꜳ skip komin, leiddi varr herra vind hvassan or sinum fehirðzlum, þann er fỏr þeira flutti i goða hỏfn hia Marsilio borg. Þau ganga þa til nalægs bæiar at fyrirlatnum farkosti sinum, ok þvi at þau fundo engan, þann er þeim villdi veita neitt herbergi, taka þau ser náttbol i einu porti skamt fra blothusi heiðinna manna, ok lágu þar ꜳ bænum fastandi þa natt alla. En er dagadi, kom þangat su rangláta þioð, er þar bygdi, at færa fornir skurðgoðum sinum. Þa stod hin heilaga Maria Magdalena upp or flokki heilagra manna med þekkiligu andliti ok predikadi fyrir þar komnu folki gudliga tru med sva mikilli snilld, at allir undruðuz fegrd hennar ok orðfimi.

14. I þann tima reð fyrir borginni Marsilia rikr hertogi, sa er husfreyiu atti. Þeim syndiz heilug Maria Magdalena i svefni biðiandi, at þau veitti hialpir helgum monnum, þeim sem [þar voru komnir aureigar, af sinum eiginligum gnottum; hun ægdi þeim um sidir ógurligri guds reidi, nema þau gerði hennar vilia. Tveim sinnum syndiz hun henni, en hit þriðia sinn badum þeim, ok med reidiþokka ok elldligu andliti. En þau letu eptir hennar ꜳminningum ok fæddu Kristz lærisveina ꜳ sinum kosti. Þessi fru hafdi lengi obyria verit, en litlu siðarr kendi hun sik fyrir bænir Mario Magðalene barn hafa getit. Ok er þat var vitat, urðu þvi allir fegnir þeira vinir, þviat langan tima hỏfdu þau saman verit ok mátt eigi barn geta. En þvi at hertoginn villdi reyna, hvart þeir lutir væri sannir, er Maria Magdalena hafdi sagt af Kristi, for hann til Jorsala [at vitia heilaga staði, ok vard viss sanninda um alla þa luti, er Jesus gerdi her i heimi. Ok er hann kom aptr, fann hann son sinn iartegnasamligha fæddan. Nokkurum tima siðarr tok fruin sott ok andaðiz. En fyrir bænir sællar Marie Magðalene lifnadi hun, ok lofudu allir truandi menn gud. Eptir þat foru þau i herat þat er Aquense heitir, þar voru þau iðin at fostum ok bænahalldi ok sneru morgum lyd til guds med predikan ok guþligum taknum. En hann veitti hinni heilugu Marthe storligha gipt i heilsugiỏfum vid siuka menn ok snilld [ i framflutningh heilagrar predikanar, ok fyrir kenningar hins heilaga Maximini byskups ok þeira systra Marthe ok Marie tok hinn mesti luti manna tru briotandi skurdgod sin ok reisandi heilugh Kristz musteri.

15. Einn mikill dreki var milli þeira staða, er annarr heitir Arelaten en annarr Avicnon, skamt fra ꜳ þeiri er Rodanus heitir. Hans hinir fremztu lutir voru sem ꜳ fugli, [hinir sidarri lutir hans voru sem ꜳ fiski. Hann var digrari en uxi ok lengri en hestr, hỏfut hafdi hann sem leo; tenn hans voru hvassar sem sverdzoddar; fax hafdi hann mikit sem hestr; hvass kambr gekk eptir baki hans sem breid ỏxaregg; reistr var aptr ꜳ honum stort ok storligha snarpt; hann hafdi sex fætr furduligha sterka; klær hans voru sem a birni; hali hans var vaxinn ꜳ þa lund, sem ꜳ þeim eitrormi er vipera heitir; vængi hafdi hann tvo langa ok breida, sva at þeir huldu allan hans likama, ok voru þeir sva sterkir, at fyrir þeira [storan sterkleik letti hann eigi fyrir nokkurskonar hỏggvopnum ne flugvopnum ne neinum vigvælum. Svo var hann styrkr, at hann mátti med sinum grimmleik sigra .xii. leona eða biỏrnu. Þessi dreki var af landzmonnum kalladr Taraskonus; þat hugðu menn, at hann mundi getinn vera af siodreka þeim, er Leviathan heitir ok i Jobs bok er nefndr, ok hafvi sa dreki farit eptir hinu mikla hafvi austan af Galathia Asie, ok er hann hinn grimmazti dreki, er liggr i sio eda vỏtnum. Ok hefir þat kvikvendi, er i Galathia elz ok Bonachum heitir, blandaz við siodrekann til þessa getnadar. Þetta olma dyr Bonachum er sva illrar natturu, at þat verpr af ser vellheitu driti, þvi er brenn af hvat sem fyrir verðr, ꜳ þa, er þat sækia, sva sem um .xxx. faðma, þannig sem skeyti flygi. Þessi dreki drap marga menn, þa er foru um þann skogh, er hann la i. Asna ok hesta reif hann kvika i sundr. Skipum, þeim sem eptir ánni foru optliga, vellti hann iafnliga. En þa er mannfioldi kom til med vopnum at elta hann ꜳ skognum, flydi hann i ána ok leyndiz. Ok um sidir, þa er heraðsmenn gatu med engu móti fordaz hann, ok máttu med [engu móti sigra hann, heyrdu þeir sỏgd takn þau, er guð let ser sóma at vinna fyrir sæla Martham, ok komu skyndiliga til hennar biðiandi litillatliga, at hun vitiadi heraðs þeira ok leysti þa undan þessum skaðsamliga dreka, er þeim veitti margskyns vandræði. At heyrdo þeira erendi sampindiz ok samharmadi [hun þeira efni, ok treystandi gudligum krapti for hun ok fann drekann a skogi liggianda ꜳ þvi manzhræi, sem hann hafdi nydrepit, ok tok þa at snæða sitt herfang. En Kristz husfru gekk at honum oskialfandi ok stokti yfir hann vigðu vatni, þvi sem hun hafdi med ser haft, ok kross drottins bar hun med ser sva sem oruggan skiolld moti þessu hinu illfusa dyri. En hann vard við þessi hennar tiltæki sva óttafullr, at hann matti or þeim stað, sem þa var hann, ekki fram fara ok engan olmleik af ser syna ne neitt mein [af ser gora, ok stod sigradr sem sa sauðr, er ekki afl hefir. En hun dvaldi allz ekki, ok batt hann med sinum eiginligum gyrdli, sva at allir undruduz, þeir sem ꜳ þetta sꜳ. Þvi næst dirfdiz lyðrinn ok gekk alt at drekanum ok barði hann med grioti ok stangadi med spiotum til heliar. Eptir þenna atburd tok sa staðr, sem drekinn hafdi hiði haft, af honum heiti ok var kalladr Taraskonus, en aðr het hann Verluc, þat kollum ver svartan stað, þviat þar voru miklir ok myrkir skogar.

16. Eptir þat lỏgdu heradsmenn margar ok miklar bænir at hinni heilughu Marthe, at hun dveldiz ꜳlengdar med þeim. Ok um sidir med samþykki hins heilaga Maximini byskups ok Marie systur hennar var hun [þar eptir iðin at bænahalldi ok vokum ok fostum, sva lengi sem hun lifdi. En hverr mun þat mega med ordum inna, hversu mỏrg erfidi ok hversu margar þrongvingar, eda hversu miklar sottir, eda hversu margfalldan ofrid, eda hversu mikinn skort hun þoldi matar ok drykkiar i þeim stad. Ok þat er eigi vór at greina, þviat hin fyrstu .vii. ꜳr nærdi hun helldr en fæddi sinn likam med hnotum ok grasarótum hrám ok skogareplum, sva sem hun mátti minnz [lifa vid. Eptir þat var fyrir hennar eggian ok framkvæmd i þeim stad kirkia gior i nafni vars drottins Jesu Kristz ok Marie modur hans, hardla mikil ok tiguligh, ok þar sỏmnuðuz saman margir brædr ok systr undir postoligum lifnadi. Þar lifdi hun yfrit stirdliga vid sinn likam. A vetrum klæddi hun sik med saudskinnzkyrtli ok herfviligum mỏtli. A sumrum hafdi hun hárklædi næst likam sinum, en yfir utan kyrtil ok kapu. Jafnan gekk hun berum fótum, hvita hufu gerva af ulfalldahári bar hun ꜳ hỏfdi ser, knutottan gyrdil brugdinn af hrossahári hafdi hun lagdan at miðium kvidi sinum sva hardliga, at holldit morknadi undan, ok fellu madkar af þeim sárum, er þadan af gerðuz. Rekkia hennar var sva fallin, at smatt hris eda vinvidarkvistir voru fyrir halm, en harklædissekkr var til undirbreidu, ok steinn at hỏfði. Hvarki letti hun af sỏngum nótt ne dagh, ok starfadi þo iafnan nockut nytsamligt>. Gestrisni, þa sem hun hafdi vanz i Bethania, helt hun sva einkannliga, at eptir þvi sem fyrri hafdi hun þoknaz bædi gudi ok monnum, vard hun enn storliga fræg ok leiddi med sinum lofliguim lifnadi ok heilagri predikan [mỏrg þushundrat manna gudi til handa, svo at af þeiri fręgd ok þvi ꜳgæti, er almenningr sa med henni, toku þeir kristiliga tru med heilagri skirn.

17. Þa er hin heilagha husfru Jesus Kristz Martha predikaði guds bodord ꜳ nỏckurri fagri engh, þeiri er la fyrir hlidi borgarinnar, er Avinion heitir vid ána Roddanum, ok græddi þar siuka menn, þa sem til hennar vora færdir, var einn ungr maðr oðrum megin árinnar, sa er hana villdi giarna sea ok heyra, þviat hann sa mikinn mannfiolda samankominn þeim megin árinnar, sem hann var eigi. En þott hann hefdi eigi skip, let hann eigi fyrirvinnaz ne ꜳrvỏxtinn hepta sina ferd, helldr kastaði hann klædum ok tok nỏckvidr at svima yfir ána. En er hann kom iafnnær badum bỏckunum, tok hinn [sterkazti stridr straumr árinnar med sinu ofvægu afli at draga hann i kaf. Hvat þarf þat til langmælis at draga, margir liopu til ok unnu ekki at, þat sem honum var til fultings. Allan dag [leitudu menn hans med skipum ok soknum, ok fundo hann eigi fyrr en annan dagh nærri nóni. Náðu þeir likinu ok kostudu þvi med mikilli sorg fyrir fætr guds ambatt. En hun samharmaði sut þeira ok bað allan þann lyð, er þar var vid staddr, at leggiaz ꜳ iorðina til bænar ok æsta þess almatkan guð, at hann leti ser sóma med sinum mikla krapti at gefa aptr lif sveini þessum. Ok er lydrinn hlyddi hennar bodi, lagðiz hun a likit ok retti hendr sinar i kross sva mælandi: «Heyr þu drottinn Jesus Kristus, er med þinni heilagri ok óætlanligri milldi reistir af dauda þinn kæran vin Lazarum brodur minn, þu helldr med þinni hendi lukla lifs ok dauda, þu kallar dauða menn til lifs, ok þu bydr daudanum bod, ok hann flyrr fyrir þinu valldi. Heyr þu, hinn godgiarnazti gud, mitt miuklæti, ok lit ꜳ bæn ambattar þinnar ok ꜳ bęnir annarra þeira, sem nu kalla ꜳ þitt mikla nafn, ok biod, at lifs andi hverfi aptr i þetta lik, til þess at nærverendr ok [tilkomendr, siáendr ok heyrendr snuiz til þin af aullu hiarta, ok lofvi þin stortakn af ollum hug, ok trui þik sinn sannan hialpara.» Ok er hun hafdi lyktat [bæn sinni, reis hun upp ok tok i haund hins dauda svo mælandi: «Heyr þu, hinn ungi maðr, ris upp i nafni drottins Jesu Kristz af þeim dauda, sem þik helldr.» Þa reis sveinninn upp heill ok osakaðr ok var skirdr i nafni heilagrar þrenningar.

18. I þenna tima gerduz þrir sidlatir byskupar til þess at finna hina sæla Martham fyrir gudliga ꜳminning. Engin þeira vissi annars kvomu, ok kómu þo allir senn, Maximinus Aquensis, ok Trophimus Arelatensis ok Eutrophius Aurasicensis. Ok er þeir voru komnir, bad hun þa vigia kirkiu þa hina virdulighu, er fyrir hennar rỏksemd var upp smidut i Kristz nafni ok hans milldu modur Marie. En þeir letu þat eptir henni, ok var su kirkia vigd .xvi. kalendas Januarij med godfusu guds lofvi, sem vera atti. Ok er þat embætti var framit med skylldu ok setningh, gengu menn til snæðings ꜳ vidrkvæmiligum tima. Ok um sidir þraut vinit, en gudlig milldi sneri at þeim hiaverandum vatni i vin fyrir bænir sinnar heilagrar husfru Marthe.

19. Eptir skilnat þeira systra Marthe ok Marie predikadi Maria Magdalena lengi guds bodord. En þa er þat kom til eyrna henni, at Pall postoli baud, at konur þegdi i kirkiu, girntiz hun at þrongva sik med andligu upplitningar liosi, ok fyrir guþliga ꜳminningh flydi hun leyniliga i hina snỏrpuztu eyðimork, ok var hun þar .xxx. vetra i þeim stad, er henni var med eingiligum hondum fyrirbuinn, aullum monnum okunnig, en saudd at eins himneskum næringum, lofandi guð nætr ok daga med heilỏgum bænum ꜳn afláti; þessi hellir, er hun bygdi, var undir rotum fiallz nokkurs, þess er storliga var bratt ok oslett. Eigi veitti henni huggan vatn ne vidir, ok eigi græn graus i þessum stad, þviat guðlig milldi birti i þrotnan þessarra luta, at hans vinkona var þar saudd eigi at eins iardligum helldr himneskum krasum. I þessi iardholu varð hun sva framarliga tignut, at siau sinnum ꜳ hverium deghi i þann tima, sem heilog kristni syngr med rettri reglu .vii. [tida halld, var hun upphafin med engiligum hondum i loptit, ok heyrdi hun þa hina haleituztu lofsỏngva himneskra fylkinga eigi at eins með andligum helldr ok med likamligum eyrum. Med þessum hinum sætuztum saunghliodum sadda fluttu þær somu engla hendr hana aptr i helli sinn; þar lofadi hun gud an aflati ok þurfti eigi likamliga vist.

20. Einn sidlatr kennimadr hafdi ser gort litit hus .xv. stadia undan þessu fialli við einn litinn brunn ovitandi allra takna, þeira sem gud gerði ꜳ sinni vinkonu Márie Magðalene. Stadium er .c. ok .xxv. fadma, ok er þat áttungr milu. Þessi kennimadr var vanr at ganga i eyðimork i fostu inngang ok vera þar med mikilli bindandi ok sifelldo guds lofi alla fỏstuna. Ok ꜳ einum tima fostunnar, þa er hann var þar i eydimorkinni eptir sinni veniu, lauk gud upp augu hans, ok sa hann, med hverium hætti guðligir englar stigu niðr yfir þann stad, sem hin heilaga Maria Magdalena var, ok at þeir fluttu hana syngiandi i hæd himins. En eptir dagstundar bid fluttu þeir lofandi gud hana aptr i sinn stad. En þvi at langt var milli þess stadar, sem hann var i, ok hellis Márie, matti hann sia, at englarnir fluttu eitthvert, en eigi hvat þeir fluttu. Hann tok þa at bidia gud, at honum birtiz sannleikr [um þetta mal, med margfỏlldum tárum. Annan dag eptir at morni skundadi hann sinni ferd i þann stað, sem honum hafdi synin birtz. Ok er hann kom nær steinkast fra hellinum, toku fótleggir hans ok lærleggir at skialfva en briost hans at hrædaz. En þa er hann sneri aptr, matti hann ganga, hvert er hann villdi. En þa er hann sneriz ꜳfram, voru allir limir hans af settir sinum ỏflum, sva at vanmegn likamans bannaði honum ꜳfram at fara. Hann skildi þa, at guds vili talmadi hann at forvitnaz þetta stormerki, nam hann þa stad. Ok at ꜳkolludu Kristz nafni segir hann sva: «Ek særi þik fyrir nafn lifanda guds, at ef þu ert nockur skynsỏm skepna, su er byggir i þessum helli, at þu svarir mer ok skyrir fyrir mer allan sannleik þins lifnadar.» Ok er hann hafdi þrim sinnum frammi haft þessa særingh, svarar honum sæl Maria af hellinum ok bauð honum nærri at ganga, ok sagdi sik vera Mariam, þa er i gudspialli er fræguz af fiolda sinna eignligra synda. Ok siþan greindi hun ut alla frasỏgn lifs sins. Ok eptir þat er hun [var utrakin, mælti hun: «Þvi at mer er þat af gudi vitrat, at ek muna bratt liða or þessum heimi á medal manna, bid ek, at þu finnir Maximinum byskup skiotligha ok segir honum þat, er þu hefvir sieth ok heyrt af minu efni. En ꜳ hinum fyrsta paskadegi ꜳ óttusỏngs tima skal hann ganga einn i bænahus sitt, þat er hann hefir smidat, ok mun hann mik þar finna þangat flutta med engiligum hondum.»

21. Kennimaðrinn sa engan mann, en hann heyrdi roddina, þa er taladi, ok hugdi þetta helldr vera engils rỏdd en manz. En þa er hann spurði fleiri luta, fekk hann engin andsvỏr þadan af. Hann for þegar at finna Maximinum byskup ok sagdi honum alt, þat er honum var bodit ok hann hafdi sieth ok heyrt. Byskup vard storliga feginn, er hann heyrdi þessa sỏgu ok gerði gudi þackir. A sialfum paskadags morni gekk hann i sỏnghus sitt ok sa sæla Máriam standa i midium flokki þeira engla, er hana fluttu þangat. Svo mikill liomi ok birti skein um hana, at alt husit birtiz af framarr en af dagligu liosi. Ok er guds madr nam stadar i husdurunum, sa hann helga engla, þa er [hana fluttu þagat, liða til himins, en hana standa i miðium flokki þeira med upprettum hỏndum i kross, svo at nær tveggia alna rum var ꜳ medal likams hennar ok iardar. En þa er hann óttaðiz nær at ganga, þa taladi hun til hans med biortu andliti, þvi er af sifelldri syn heilagra engla skein framarr en solar geislar, ok bauð honum blidliga þangat at kalla kennimenn ok klerka, sem hann gerdi. Hann gaf henni þa holld ok blod drottins. En hun tok þat med hinni mestu tara uthelling ok bað alla þa, er [vid voru, biðia fyrir ser alhugliga. Eptir þat lagðiz hun oll til iardar frammi fyrir altarinu, ok for þa su hin helga ỏnd or likam til guds ꜳ sialfum upprisudeginum. Sumstadar segiz, at hun hafi fram lidit ellifta kal. Augusti; ma þat fyrir þvi segiaz, at þa ero henni tidir gỏrvar, ella fyrir þvi at drottinsdagrinn ma tekinn vera fra paskadeginum eda upprisudeginum, [er iafnan kemr at hendi. Eptir þat er hun var salut, kendo allir hiaverendr sva mikinn ilm, at alla .vii. daga eptirkomandi þraut alldri i þessu bænahusi. Hennar likam skipaði hinn helgi Maximinus smurðan med dyrum smyrslum i tiguligri steinþro, ok siþan let hann smida yfir hennar sæla likam vegliga kirkiu med dasamligum hagleik. Grỏf hennar eda steinþro var smidut, sem enn ma sia, af hvitum marmara ok grafit ꜳ sialfum steininum, hversu hun kom i hus Simonis ok smurdi med litillæti fætr drottins med dyrdligu smyrsli ok skammadiz eigi at grata milli bodsmanna.

22. En sæla Maria hafdi boðit hinum heilaga Maximino byskupi at segia hinni sælu Marthe systur sinni, at hon mundi skiott finna hana. En hun endi eigi þat fyrirheit lifandi helldr lidin. Litlu siðarr kom hinn sæli Fronto Petragoricensis ok heilagr Georgius Welliacensis, sa er daudr hafdi verit ok upprisinn, at finna sæla Martham, þviat þeir voru badir utreknir af sinum sætum fyrir þa sok, at borgarmenn þeira hỏfdu rækt þeira predikan. Ok er þeir hỏfdu med henni verit nockura daga, foro þeir heimleidis ok sættuz vid sina borgarmenn fyrir bænafulting, þat er hin heilaga Martha hafdi til guds fyrir þeim. En adr þeir færi heim, taladi hun leyniliga vid sęlan Frontonem ok hafdi radagiord vid hann um þa luti sem hann villdi. Eptir þat iatadi hun fyrir honum þa luti, sem hun þottiz móti gudi gort hafa, ok sagdi [sik skiott mundo af likam. En hann het henni at veita henni þionosto, ef gud villdi sva hafva til skipat.

23. En þvi at gud, ỏmbunari allra goðra luta, villdi giallda hinni sælu Marthe makligar malagiafir fyrir margháttada velgerninga, þar sem hun poknaðiz honum um alla luti, let hann ser sóma at segia henni fyrir, at hun mundi ꜳ .xii. manaða fresti liða af þessi verolld. En hun tok bradliga eptir þat riðusott, ok letti su eigi af henni, meðan hun lifdi her i heimi. En er hun atti .viii. daga olifat [i likam, sa hun ỏnd Márie Magðalene systur sinnar til himins borna af heilỏgum englum. Hun vóttaði þessa syn ollum bræðrum ok systrum þar samansỏmnuðum i guds lofi sva mælandi: «Samfỏgnum ver oll i drotni ok giorum þackir hans dásamligri virðing, þviat nu let hann ser sóma at flytia ỏnd Marie systur minnar fyrir þionosto sinna heilagra engla til fyrirheitinna sæta sins signada rikis. Minnz þu nu ok, sagdi hun, min sæta systir, þins fagra fyrirheitz, þess er þu hetz at vitia min, þar sem þu lifir at eilifu med sỏnnum drotni Jesu Kristo.» Ok eigi blekti heilỏg Maria Martham, þvi at fyrir hinn atta dag flutti hun hana i sanna sælu himneskrar paradisi. Eptir þat þyngdiz sottarfar hennar, svo at hun lagdiz i rekkiu. Þvi næst eggiaði hun alla brædr ok systr at hallda med stadfesti kristiligha tru ok skyrdi fyrir þeim oll auðæfvi heilagrar kirkiu, þau er hun hafdi samnat ok fal þeim ꜳ hendi. Hun bað þa, at allir helldi [vỏku sinni ok bædi henni alt til framfarartima hennar gudligrar miskunnar. Þeir gerðo ok sem hun bað. Eptir þat tok hun likam vars herra med hinni mestu tárfelling hlifandi ỏnd sina med þvi signada vegnesti ok heilogum bęnum.

24. A miðia natt fyrir framferdartima sællar Marthe, at sofnadum bræðrum ok þeim monnum, sem vỏku helldu med kertum ok liosum, þaut mikill hvirfilvindr uppvaktr af þeim er ỏfundar alla dugandi menn, hinum illgiarna andskota, i herberginu, sva at sloknuðu þriu stor kerti ok þrir lampar. En Kristz ambátt skelfðiz við þenna atburd ok sa þa hrædiligan flokk illgiarnra anda fyrir ser. Hun tok þa at biðiaz fyrir med þessum ordum: «Minn fadir, minn gud, minn kærazti gestr! Samnaðir eru svikarar minir at svelgia mik, mer at moti halldandi rit i hondum ser, þau er skrifadir ero ꜳ þeir lutir, sem ek hefir illa gert, mælt ok hugsat, sva mælandi: Guð fyrirlet hana, striðum henni nu ok gripum hana, þviat nu er engin sa er hana leysi. Guð minn, guð minn, ver nær mer; guþ minn, guþ minn, lit ꜳ hialp mina. Minnz þu eigi, drottinn minn, ꜳ æskusyndir minar ok óvitzkur.» Við þessi ord voknudu þeir, sem sofvit hỏfdu, ok [leitaðu i annat hus at elldi til þess at tendra liosin, þau sem sloknat hỏfdu, ok dvolduz at þessu um stund, þviat þeir fundo eigi elldinn i hinu næsta husi, ok foro þeir i annat hus, þat er firrmeirr var, at þeir fengi sitt erendi. En hun var þa einsaman meðan. Ok þa sa hun sæla Mariam Magðalenam renna at rekkiunni, ok hafdi logbrand i hendi, af honum tendradi hun oll kerti ok sloknaða lampa i herberginu. En er hvor þeira heilsadi aðra med eiginligu nafni, þa sa hun þann, er hvervetna er nalægr, drottin Jesum Kristum, sva til sin talanda: «Kom til min, hin kæra vinkona, su er forðum var min husfru. Nu mun ek færa þik or myrkvastofo likama þins til himinrikis hallar, at þu fagnir þar at eilifu med heilogum monnum minum, eigi sem gestr helldr sem heimakona heilagrar truar ok samborgari heilagra manna. Med mikilli annsemd þionadir þu mer her ꜳ iarðiriki ok tokt mik i þitt herbergi ok saddir mik; nu mun ek giallda þer [ỏmbun fyrir þina þionosto stundliga, þa er gengr um allan iardligan sætleik, at þar sem ek er sialfr, ser þu med mer, þviat þu þionadir mer ok fylgdir mer. En hugganar miskunn, þa er ek veitta þer i heilsugiỏfum [vid menn, þa sem þu kendir kenningar, mun ek eigi fra þer taka ok hvergi minka, helldr margfallda. Ok þa, er þinnar grafar vitia goðfusliga, mun ek milldliga heyra fyrir sakir þinnar astsemdar, ok ek mun framkvæmð veita rettum bænum þeira. En nu bið þu litla stund, þviat skiótt munt þu til min koma.» Þvi næst komo þeir aptr, sem til þess fóro brott at sækia liosin. Þa undruðuz þeir allir, er þa voru oll login tendrat, þau er oll voru slokin, þa er þeir gengu or herberginu. Eptir þat frettu þeir at, hvi sva hafdi til borit. En hun kalladi til sin þa af bræðrum, sem hun vissi at heilagligaz lifðu, ok birti fyrir þeim alla iartegn gudligrar vitianar. Þar eptir let hun sik færa undir alldintre, þat sem var a bak musterinu, ok dreifa þar undir sik i kross ꜳ iorðina ausku, en þar ꜳ ofan litlar saðir, ok hárklædi þat er hun la ꜳ dagligha; horfði hun til himins ok hafdi krossmark fyrir augum ser biðandi svo sinnar dauðastundar med fullri tru. Ok er allir, þeir er hia stodu, lágu ꜳ heilỏgum bænum, þa let hun lesa til enda passionem [domini nostri Jesu Kristi, þa er hun hafdi med ser flutta af Jorsolum ꜳ ebresku ritaða. Ok annat sinn let hun upp hefia; en þa er sva var langt lesit, [sem sialfr drottinn sagdi vid sitt liflát hin siðursto orð Pater in manus tuas, domine, commendo spiritum meum etc, þat þydiz svó: fadir, i hendr þinar fel ek anda minn, þa sofnaði hun sælligha i guði [hinn .viii. kalendas Januarij, hinn setta dagh viku ꜳ hinni .xi^tu tið dags, er hun var [.lxx. vetra at alldri.

25. Utferð hennar gerdu hennar felagar ok fỏrunautar med allri godfysi, þeir sem aðr voru hennar heimamenn ok verðugir mikillar frægdar af sinu sonnu litillæti ok sidlæti, Eudochius ok Sintex ok Germanus ok Epaphras ok Sostines, lærisveinar Pals postola ok fỏrunautar Trophimi, ok Parmenas, er einn var af .vii. hinum fyrstum diaknum, ok Marcilla, su er var þionostokona hinnar sælu Marthe ok hun hafdi undir skirn halldit. Þessi var su kona, er kalladi [til vars herra or miklum mannfiolda sva mælandi: «Sæll er sa kviðr, er þik bar, ok þau briost er þu drakt ero sæl.» Pessir allir [med mỏrgum odrum tilkomnum hỏfðu at heyrðri sótt guds þionostokono þar vakat tvo daga yfir henni med kertum ok liosum oðrum. En ꜳ drottinsdaginn biỏgguz þeir [til graptligrar þionosto, sumir gretu, sumir sungu salma.

26. I þenna tima bar sva til ꜳ hinni þridiu tið dags i borginni Petragoricas, þa er Fronto byskup sỏng messo ok sat ꜳ stoli fyrir altari, meþan pistill var lesinn i sialfri hofudkirkiu, at hann sofnadi. I þeim svefni vitradiz honum sialfr grædarinn Jesus Kristus sva mælandi: «Minn elskulighi vin Fronto! Ef þu vill enda þitt fyrirheit, þat sem þu hezt minni husfru Marthe, þa far nu skyndiliga at veita henni graptliga þionosto ok fylg mer.» Ok er hann hafdi þetta talat, kómu þeir med augabragdligri ferd badir i Taraskonum ok gengu i kirkiu hinnar guðligu fru Marthe ok toku at syngia med oðrum standandi hia hennar heilaga likama. Ok um allan liksỏng helldo þeir heilagar bækr i [hỏndum ser fyrir syngiandi, en adrir andsvarandi ok eptir syngiandi fluttu þessa þionosto. Ok badir báru þeir likam sællar Marthe ok i leiði lỏgdu. En meðan þessir lutir gerduz, gekk diakninn at sofnaðum byskupi i Petragoricas, þar sem hann sat i sinum byskupsstoli, at lyktaðum ollum þeim sỏngum, sem fyrir guðspiallit áttu af klerkum fram at flytiaz. Hann knuði byskup med hendi sinni ok beiddiz blezarar. En byskup svaf sva fast, at hann vaknadi ekki við hit fyrsta ꜳtak. Alir lyðr undradi, hvi hann dvaldi sva lengi folkit i kirkiunni ok helt eigi fram messunni. Ok um sidir gekk diaknit annat sinn at byskupi, knuði hann [ok mælti: «Vakit herra, þviat langt hefir liðit umfram vanalighan tima, þar sem messan mátti vel sungin hafa verit; hefir folkit lengi bedit ok er at þrotum komit.» En hann vaknadi um sidir sva sem af sætum svefni ok mælti: «Oho, brædr minir! Hvat gerðut þer mer, fyrir hvi voktut þer mik sva skiótt? Dasamligr atburðr, sa sem nu hefir gerz, er ydvarri astsemd at segia. Drottinn Jesus Kristus leiddi mik af þessum stað til likflutningar hinnar sælu Marthe sinnar husfru, ok nu hofum vid veitt henni graptliga þionosto, sva sem ek het henni fyrrum. En til þess at þer vitid mik i þessarrar heilỏgu konu likferð verit hafva, sendit nu i Taraskonum þa menn, er hingat beri fingrgull mitt ok messuglófa gullbuna, þa er ek dro af mer, ok fekk ek til geymslu sacriste kirkiunnar, adr ek lagda likit i grỏf. En þa er ek gekk af kirkiunni, gaf ek eigi gaum at at heimta gullit okglofana af þeim, er ek fekk, þa er þer vỏktut mik.» Þa voru þegar sendir menn, sem byskup bað, i Taraskonum, ok profudu þeir sva alla luti vorþit hafa, sem hann sagdi. Þeir báru heim gullit ok glofann annan, en annan helt sacristus kirkiunnar eptir til vitnisburdar um þetta daindi. Hinn sæli Fronto sagði bræðrum, þa er hann gerði minning þessarrar sælu konu Marthe, at þa er þeir hỏfdu hana i grof lagit ok þeir gengu or kirkiu, spurdi einn boklærðr brodir þess stadar, sa er okkr fylgdi af kirkiu, sialfan drottin, hverr hann væri eda [hvadan hann væri, eda hvert nafn hann ætti. En hann svaraði honum ỏngu ok syndi honum opna bok, þa er hann hafdi i hendi. A henni var ekki annat ritad en þetta vers: In memoria eterna erit iusta hospita mea, ab [auditu malo non timebit in die novissimo. Þat er svo at skilia: I eilifri minning mun vera rettvis husfru min, eigi mun hun óttaz vid heyrn illra luta ꜳ hinum sidarsta degi. Ok þa er hann rakti bokina, fann hann þetta sama vers ritat ꜳ ollum bloðunum; þvi ma auðsynt [vera, at Martha husfru Kristz mun vera i eilifri minning engla ok manna, ok eigi mun hun ottaz ꜳ hinum efzta dómi af þeiri heyrn, er sialfr guð sagdi illum monnum, þeim er makligir ero bỏlvanar: Farit þer bolvadir fra mer i eilifan elld, [þann sem fyrirbuinn er diỏflinum ok hans englum et cetera.

27. Þat birta optlig takn ok heilsugiafir, þær sem yfvir siukum monnum geraz vid grỏf [hinnar sælu Marthe, hviliks verdleiks hun er fyrir guði nu ok fyrrum, [þo at ver lukim fátt upp af mỏrgum. Einn konungr var Klodoveus at nafni, hann reð bæði Francia ok Theuthonia, ok var fyrstr til guds snuinn af þeim fyrir predikan Remigij byskups af Reimsborg ok tok heilaga skirn. Hann hafdi mikinn verk i lendum, sva at læknar mattu honum enga bot vinna. En þvi at almennilig frægð vóttaði, at [hverr sem einn siukr maðr, sa sem fullri tru vitiaði steinþro heilagrar Marthe, yrði heill, for hann þangat ok fann sannindi af [þessum lut ok frægð af sialfs sins heilsu fagnandi. Ok til þess at eigi syndiz hann oþakklátr við þann liufa lavarð, er hann græddi fyrir arnadarord sinnar heilagrar husfru, auðgaði hann staðinn med konungligri mikilmenzku ok lagdi þangat bæi ok kastala, sva at mikit herat, þriar milur at lengð ok breidd, skylldo æfinliga þangat til liggia badum megin árinnar, er Roddanus heitir. Þessa giỏf lỏgtok hann [ok styrkti med sinu fingrgulli; þar med lỏgtok hann ok, at þessi staðr skylldi frials vera af ollum pyndingum ok leikmanna ꜳlỏgum. Var ok þessi staðr i svo mikilli vernd settr af fultingi sialfs upphefiara allra rettinda, at hverr sem einn fekk nỏckut víti, sa er þessa stadar rettarbótum gorði nỏckut ꜳ móti med stuld eda ráni eda nỏkkurskyns ofriki eda rangindum eda rangsæri, svikum eda falsaradómi. Marcilla ok Sinthex ok Epaphras hinir skirlifuztu ok hinir postoliguztu menn foru i Slavoniam ok predikuðu þar guds erendi med staðfesti goðra verka. Marcilla lifði .x. ꜳr upp fra andláti sællar Marthe ok ritadi lifssỏgu hennar a ebresku i einni mikilli bok; en ek Sintex snera i latinu, let ek þo marga luti eptir eigi snuna. En Eudochius ok Germanus, Parmenas ok Sostenes, fostrar ok forunautar sællar Marthe, þionodu gudi vid hennar virðuliga grof, sva lengi sem þeir lifðu, ok urðu i þeim stad pindir i friði heilagrar kristni med ágętri endalykt.

28. Hin sæla syndakona skein ok morgum taknum eptir sina framfỏr. En þo sám ver, sagdi sa er soguna ritaði, einn prest Pál at nafni i borginni Cesar Augusta, þann er eigi villdi fela sik undir bænatrausti hennar, helldr a þat ofan trudi hann eigi taknum hennar. A nỏckurum degi, þa er hann steig a hest sinn miukan ok makreiðan, til þess at rida erenda sinna, varð sa mótburdr, at hestrinn tok at laupa svo flugliga sem hit skiotazta skogardyr um grafir ok gỏtuleysi, sva at kennimaðrinn efaði, hvart hann skylldi láta af honum fallaz ꜳ iorðina eða uppi sitia, ef hann mætti rada. Ok medan hestrinn for sva med ser, þa hugleiddi hann, hversu marga illa luti hann hafdi gort ok mælt i moti hinni sælu Marie Magdalene, ok het þa iðrandi at viðfrægia þadan af hennar takn, ef hun leti ser soma at hialpa honum, þo at hann væri omakligr, i þessu [hinu mikla vandrædi. Ok þat veittiz honum án dvol, þviat varla hafdi hann heitit staðfest, aðr hestrinn gerdiz honum audmiukr, sva at hann matti vikia honum ꜳ hveria leið, er hann villdi. Hann gerði þa guði þakkir ok sælli Marie Magdalene. En svo hafði hann langt afleiðis riðit, at varla gat hann aptr sott allan daginn, þat er hann reið ꜳfram, fra morni til dagmala af æði hestzins. Þenna sꜳ ver siðan hia leiði Marie Magdalene vottanda med hmum mesta hiartans trega alt þat, er hann haði við hana misgert, ok segiandi þenna atburð með mikilli viðrkomning ok iðran.

29. Hinn sæli Maximinus byskup ok iatari almattigs guðs styrði kristni sinni alt til dauðadags styrkiandi hana með predikan ok iartegnum, þviat guds milldi veitti fyrir hans bænir lif daudum ok syn blindum, heilsu likþram, hỏltum gỏngu, [frelsing diỏfuloðum, ok græðingh ollum sóttum. En þa er sa timi nalgaðiz, er hann vissi af gudligri vitran, at hann mundi liða or likam, let hann i þeiri sỏmu kirkiu bua ser steinþro hiꜳ steinþro sællar Marie, var hann ok þar grafinn eptir sitt andlat. Ok er sꜳ staðr i sva mikilli virðing halldinn, at engin konungr ok engin hofðingi eða valldzmaðr, sa er þangat gengr at biðia ser miskunnar, er sva stollz eða storr, at eigi leggi hann fyrst vópn af ser at niðrkastadri grimd, ok gangi siþan med fullu litillæti i þat haleita musteri med allri goðfysi; ok veitaz þar i þeim stað fyrir bænir sællar Marie Magdalene ollum, þeim er með fullri tru biðia ser miskunnar, slik þarfindi, sem guð ser hverium hialpsamliguzt, ef þeim heyrir at leysaz i þessum heimi; þiggia menn þar iafnliga bæði andar heilsu ok likama, at veitanda drotni Jesu Kristo konungi allra verallda, þeim er með feðr ok helgum anda er vegr ok velldi, dyrð ok sæmd um endalausar alldir allda. Amen.

30. Þvi at vór osnilld vinnz eigi til at telia mikileik ok fiolða takna sællar Marie Magdalene, munu ver fá luti greina af morgum til trubotar heyrondum monnum, ok segia fyrst fra þvi, er likami hennar var fluttr or þeim stað, sem hann var fyrst grafinn, i þann stað, sem hon var lengi vegsỏmut af tilskipan guðligrar milldi.

I þann tima er liþit var fra pisl vars herra Jesu Kristz .dccxl. ok niu ár, at rikianda hinum milldazta konungi Lodovico ok Karolo syni hans, var viða goðr friðr i kristni guðs, nema þar sem Sáraceni - er Agareni heita med réttu nafni af Agar ambátt þeiri er Sára gaf i faðm Abrahe bonda sinum, ok gat af henni Ismaelem, þann er þessi þioð var fra komin - striddi ꜳ kristnina. Var þat mest um Hispaniam ok þar nalæg riki, at þessi stormr gekk yfir.

31. A þessum timum hafdi naliga i erð tekit alla Burgundiam Geirarðr hertogi, sa er tengðum var bundinn við þessa fyrr nefnda konunga. Þessi maðr var hinn tignazti at burðum ok hinn diarfazti undir vópnum ok hinn audgazti at fiarlutum. Fru hans var iỏfn at kynstærd ok at godum sidum ok at ollu agiæti. En þviat þau áttu engan erfingia, miðloðo þau sinn mikla fiarlut þeim monnum, sem gud óttuduz, ok olmosum hans med tiguligum frialsleik ok hugarkostum. Þar næst skipudu þau med hinu røksamazta raði af fyr nefndri barnleysis sok sialfan guð sinn erfingia, ok lỏgdu margar eignir til kirkna med hinni hæstu goðfysi. Þau letu ok margar kirkiur ok munklifvi af nyiu reisa ok lỏgðo þar til nogligar proventur af sinu goðsi þeim monnum, er þar skylldo gudi þiona i klerka siðum eda reglu. Nær þessum tima kom Johannes pafi af Roma nordr i Galliam fyrir bæn fyrr nefndra konunga ok hertogans. Ok milli annarra agætra luta, þeira er hann gerði i þessi ferd, vigði hann musteri þau, er Geirarðr hertogi hafdi reisa latit fyrir hans bæn guði til sæmdar ok hans millduztu moþur Marie ok Petro ok Paulo hỏfdingium postola hans.

32. En er pafvinn hvarf aptr i Rómam, sendi hann marga helga dóma fyrir ast hertogans til mustera þeira, er hann hafdi vigt. Ok er nockur ár liðu þaðan framm, af þrotnanda styrkleik konungligs valldz varð Frakka riki fyrir miklum hernadi med sionum ok vida hvar annarstadar, ok fyrir margfolldum ránum ok manndrapum, sva at i mỏrgum stodum brunnu klaustr ok kirkiur, ok Viceliacum munklifi, þat sem fyrr nefndr Geirarðr setti vid ꜳ þa er Chore heitir, var med ollu nidr brotit ok at velli lagit. Ok þa er af letti ofriðrinn, var þat smidat ꜳ einum háfum halsi ok storliga brottum i ỏruggum stad fyrir ꜳlaupum ok hernadi af þessum sama Geirardi med hinum mesta kostnadi ok mikilmenzku. Var þessi staðr kalladr Viceliacus, þviat þadan ser ollum megin himin af klaustranum fyrir haleiks sakir halsins, ok kallaz Viceliacus sva sem vicus celiacus, þat er himneskr bær eda nalægr himni. Ma þat tilheyriligt vera bædi fyrir himneskan lifnat þeira, sem þat klaustr hallda, ok fyrir haleik halsins. Var þar þa endrsmidut kirkia sællar guds modur Marie ok sælla guds postola Petri ok Pauli sem fyrr med mỏrgum ok miklum iartegnum.

33. I þenna tima hofdu Saraceni her uti um Hispaniam, ok eyddu þeir nær alla Aquitaniam ok mikinn lut af Provincia. Ok i þessum stormi brutu þeir hỏfudborgina Aquensem ok erkibyskupsstolinn ok ræntu þar ollu fe ok toko mikinn fiolda folks at herfangi, en eyddu borgir ok bæi med elldi ok iarni. Marga karla ok konur flógu þeir kvika, sem siðr er til at gora vid kristna menn. Ok sa ver siðarr, segir sa er sỏguna hefir skrifat, ꜳ þetta hervirki, er ver truum vóra menn þolat hafa i sitt syndagialld, þa er þau riki bygðu. En hermenn foru heimleiðis med sitt herfang [til sinna rikia.

34. Ok þvi at mỏrgum monnum var kunnigt nær ok fiarri, at hin sæla Maria Magdalena hafdi af hinum heilaga Maximino byskupi grafin verit i Akvenses heraði, ok þar voro varðveitt hennar virðuligu bein, gerði fyrr nefndr hertogi Geirardus ok Heydo abóti, er þa var yfir skipadr klaustrid i Viceliaco, þat rað med samþykki at senda þann munk, er Baldilo er nefndr, med fullkominni godfysi ok fengnu foroneyti i borgina Aquensem, at hann flytti helgan dóm sællar Marie Magdalene eða nỏckut af hennar limum til þeira i fyrr nefndan stad, ef guðlig milldi villdi styrkia þessa ætlan. Hvat þarf þat til langmælis at draga, for hann ok fram kom. Ok at fundinni steinþro sællar Marie fluttu þeir hennar likam i Viceliacum, ok grofu þar med mikilli sæmð ok mỏrgum taknum, sem ver liðum um sakir leti ok favitzku.

35. Sa atburðr gerðiz við þa borg, er Avern heitir, at riddari nỏckurr varð fanginn i orosto ok settr af þeim, er hann toku, i [þungar beior, sva at hann matti sik hvergi hræra. Ok at kominni hatið drottinligs burdar, þa er engi villdi fyrir hann borga þa utlausn, sem fyrir hann var lỏgd, skaut gudlig milldi þvi i hans briost at æsta hina milldo Mariam Magdalenam, at hun odladiz þat af vórum herra, at svo [leysti hon hann af fiỏtrum, sem hann leysti hana af syndum. En er hann kalladi opt ꜳ hennar signada nafn, spruttu iarnin af hans lærleggium. En þegar er sa, er hann helt, vissi þenna atburð, gaf hann honum frelsi at fara, hvert er hann villdi. En sa sem bundinn var, bar berfættr þau sỏmu iarn i Viceliakum ok upp hengdi hia steinþro sællar Marie Magdalene vottandi ollum vidverondum, hversu guds milldi leysti hann fyrir arnan sinnar sælu þionostokonu.

36. Annarr maðr af borg þeiri, er Bituricas heitir, var ok strengðr med storum ok þungum fiỏtrum af hinum agiarnazta ok grimmazta sinum ovin; hann ægdi honum pinslum ok limaláti, nema hann gylldi fyrir sik sva mikit fe, sem hann mátti eigi fꜳ. Ok er engin villdi borga fyrir hann, eggiaði hann einnhverr at snua sinni vón til Mariam Magdalenam. Ok er hann bað hana ser miskunnar at æsta vid almatkan guð, spruttu þegar uni leið af honum iarnin, sva at kolfrinn flaug niðr hia hælum honum. En allir ottuðuz, þeir er hia stoðu. Hann stoð þegar upp, þviat enginn bannaði honum, ok bar fiỏtra, þa er hann [var bundinn med, i klaustrið Viceliacum ok bað upp hengia i saunghusi hia steinþro sancte Marie vottandi þetta takn.

37. A þessum sama tima gerdiz þessu likt takn. Þar sem Castrum Lautonis heitir, var lyðmaðr einn sterkliga fiỏtradr ꜳ hondum ok fotum, ok grimmliga ok omannliga ok omilldliga kvaldr til fiarlausnar af einum ranglatum manni. Enn pindi maðr het þa med [afli allrar goðfysi, at hann skylldi vera at eilifu þionn hinnar heilỏgu Marie Magdalene, ef hun oðladiz med sinum verdleikum, at guds milldi leysti hann or þessarri nauð, sem hann var i staddr. Ok er hann hugsadi þat optliga, sa hann ꜳ nockurri nótt standa fyrir ser storliga friða kono, þa er honum bauð með bliðu andliti upp at standa. Hann þottiz svara: «Bundinn er ek, sva at ek nia eigi upp risa.» Þvi næst vaknaði hann ok kendi sik lausan. Siþan gekk hann i Viceliacum ok gerði godri guds vinkonu þægiligar þackir fyrir sina frelsing.

38. Mikill fioldi karla ok kvenna [villdo fara ꜳ skipi ok flytiaz yfir ꜳ þa er Ligeris heitir. Ok er þeir voru komnir ꜳ mitt diupit, gerði at þeim mikinn storm, sva at vindrinn kafdi skipit. Allir þeir er ꜳ skipi voro, urðu sva óttafullir við [vón voveifligs dauda, at þeir gleymðu at æsta ser guð undankvamu med truar trausti eða bænahalldi. En þa er skipit tok at sokkva, tendradi guðs milldi hiarta einnar konu at kalla með grátligri roddu ꜳ vinkonu vars lausnara, þott aðrir geymði ekki at hugsa nema grata dauða sinn, sva mælandi: «Heyrþu, hin goða guðs kæra Maria Magdalena! bid ek þik fyrir þau hin þægiliguztu tár, er þu dỏgdir med drottinliga fætr, at fyrir þitt hit agiæta arnadarorð verða ek leyst or þessum haska.» Ok þvi at hun var með barni, het hun, ef hun fæddi svein, at gefva hann til [munklifis Viceliaco. Von hennar vard eigi at hegóma, þviat iafnskiott sem hun hafdi heitit, vitraðiz henni virduligh kona, su er hỏnd sina retti til hennar ok með lettu sundi flutti hana til landz, sva at hun [lifvir þa einsaman fyrir arnadarord sancte Marie Magdalene, en allir adrir druknudu. A nęsta ꜳri at fæddum sveininum ok skirdum, færði hun hann almatkum gudi ok sælli Marie Magdalene, eptir þvi sem hun hafdi heitið henni.

39. Makligt er at vátta minniligt takn ok opinbert, þat er guðlig milldi gerdi fyrir verdleika sællar Marie Magdalene i hennar fyr nefndu klaustri at ꜳsiandum mỏrgum monnum. Mikit folk karla ok kvenna kom til hennar virðuligu grafar at æsta ser eirdar i sinum nauðsynium. I þessu liði kom þangat ein ung mær, su er modir hennar leiddi; hennar fingr lagu allir i lófa ꜳ hinni hægri hendi, sva at hun var med ollu onyt til vinnu. Kunnig var konan ok kunnigr var staðrinn, hun var af þvi heradi er Alisium heitir af eign Marcelli, ok het hun Alleburgis. Um kvelldit þa er munkar sungu aptansỏng eptir vanda, gekk hun optligha til altaris biðiandi ser miskunnar ok kallandi ꜳ nafn sællar Marie Magdalene. Ok um sidir þa er hun ætladi fra kirkiu at ganga, mintiz hun við þat heilaga altari, er i mestri virðing var halldit af folkinu, leggiandi þar ꜳ bada hnefa. Ok þegar um leid er hun retti sik upp, sa allir, þeir sem hia stoðu, með guðligum krapti retta fingrna ok hondina heila. En at sienu þessu mikla takni lofudu allir gud ok sæla Mariam Magdalenam.

40. Eigi er ok med gleyming yfirlidanda þat dyrliga takn, er veittiz einum blindum manne. Sa var af þeim stad er kalladr er Kastal, hann for til klaustrs heilagrar Marie Magdalene, þess sem fyrr var nefnt, væntandi at hann mundi þar heilsobot fa, ok er leidtogi hans sagdi honum, at hann sa kirkiuna, þꜳ sem þeir skylldu til sækia, kalladi hinn blindi madr svo mælandi: «Heyrdu hin helga Maria Magdalena, villda ek, at su hamingia kæmi mer at hendi, at ek mætta sia turna kirkiu þinnar.» En er hann hafdi þetta mællt, þa lukuz skiott upp augu hans, ok feck hann syn sina, svo sem hann hafdi med mikilli fysi bedit, ok var þa enn eptir milo leingd leidarinnar.

41. Med ollu [eigi er ok hliodi hylianda dyrdarfullt stormerki dasamligs kraptz, þat er hin helga Maria Magdalena vann vit einn sinn pilagrim i þvi landi, er Aquitannia heitir. Þar var riddari sa einn, er eptir sid þess landz elskadi hennar heilagleik af ỏllum hug, hann hafdi ok nockut sinn vitiad med godfysi hennar heilags doms. Nỏckuru sidarr þa er hann var i bardaga staddr, var hann drepinn af sinum ovinum. Frændr hans ok vinir toku lik hans ok sveipudu dukum, sem þar var sidr til um dauda menn at bua, ok sꜳtu sidan yfir likinu med hrygd ok grꜳti. Toko eptir þat fulltings at bidia sæla Mariam Magdalenam med harmandi kveinan ok ꜳ at minnaz med enu diarfligsta tilmæli miskunnarinnar, hverso miok þessi enn daudi hafdi hana elskat, þa er hann war lifandi, ok svo sem þeir undruduz, fyrir hveria sok hun let pilagrim sinn deyia án iatning ok idran synda. Med miskunn guds ok fyrir tru þeira ok bæn eptir litla stund tok at hræraz likami ens dauda. Allir þeir sem hia voru undruduzt miỏk. Eptir þat settiz hann upp ok bad, ath hann skylldi vera leystr af nꜳbondum. Sagdi þa, at heilog Maria Magdalena let hann endrlifna, til þess ath hann mætti skriptaz ok idraz synda sinna, þviat þeir hỏfdu ꜳ hennar nafn kallat med hreinni tru ok heilagri bæn, sagdi ok, at hann mundi þegar andaz, er hann hefdi þionostu tekit. Eptir þat var hann leystr, sem hann bad. Komu þa til hans prestar. Skriptadiz hann sidan ok giordi idran fyrir syndir sinar, ok er hann hafdi bergt holldi ok blodi Jesus Kristz, leid hann annat sinn af þessum heimi. Margir voru vottar ok sannanarmenn þessarrar iarteignar. Nockurir af þeim komu i Viceliacum ok sỏgdu þenna atburd fyrir otalligu folki, er þangat hafdi sott af ymisligum londum eda herodum, svo sem hann hafdi gerdz. A enum fysta paskadegi [drottinligrar upprisu lysti þessi iarteign fyrir ollum hiaverondum byskup af borg þeiri er Katurica heitir, er kominn var i Viceliacum heim at sækia helgan dom sællar Marie Magdalene. Dyrkadiz þa drottinn Jesus Kristr a sinni upprisutid af tvenre upprisu þessa riddara, er fra var sagt, er hann lifnadi um stund af likamligum dauda, til þess ath hann hreinsadiz af syndum ok risi upp af andar dauda. Lofudu allir gud ok sæla Mariam Magdalenam, er fyrir sina verdleika audladiz af almatkum gudi svo mikla hialp þeim til handa, er hana hafdi af ollum hug elskat.

42. Su en agæta iarteign er nu man ek segia, veitir ollum syndogum monnum mikit traust sannrar vonar, at þeir munu finna likn ok lausn sinna misgerda, er fyrir nafn sællar Marie Magdalene bidia ser litillatliga gud miskunnar. Einn madr, sa er gerdi idran sinna misverka, ritadi syndir sinar ꜳ einu brefi, eptir þat for hann i Viceliacum ok fal þetta blad undir duki ꜳ alltari sællar Marie Magdalene, ok er hann hafdi lokit bæn sinni, adr hann snere heim ꜳ leid, tok hann brefit. Ok er hann leit ꜳ þat, sꜳ hann, at allt var af mad, þat sem ꜳ hafdi verit ritad. Skildi hann þa af opinberligri iartein, at hann hafdi likn audlaz i augliti gudligrar milldi fyrir bæn ok arnadarord sællar Marie Magdalene.

43. Þat gerdiz ꜳ odrum tima, at einn riddari, sa er ættadr var af Aquitannia ok þar fæddr, for til vỏku i Viceliacum, ok er hann ætladi eptir lyktada bæn til sins heimilis at venda, kom hann i þann stad, sem ovinir hans sato fyrir honum, einn madr med sonum sinum, þeira brodur hafdi riddarinn adr drepit. En er hann vard varr [þessa ofridar, hliop hann skiotliga af baki mul þeim, er hann hafdi ꜳ setid adr, ok setti hann fyrst i mot sverdum sinna ovina. Ok er einn af þeim brǫdrunum geck sva diarfliga fram, at hann villdi mulinn i braut keyra, sva at riddarinn hefdi ỏngva hlif af honum, ok þeir mætti audvellegha taka til hans medr sinum wopnum, edr þeir mætti hann hỏndum taka, þa bar sva til, ath pilagrimr sællar Marie Magdalene feck þenna tekit. Weittiz honum ok skiott medr gudligri giof svo mikit afl, ath hann setti brodur i mot brædrum ok son ꜳ mot fỏdur ok hlifdi ser medr þersum skilldi i mot þeira skotum ok sverdum. Eptir þat giordiz sva medr vitian gudligrar milldi, ath reidin sefadiz ok sneriz i hogwæri; fellu þeir nu aller fram a iordina fyrir fætr honum ok badu ser liknar fyrir sina dirfd, sogdu sik wera seka vit gud ok iattudu sik misgert hafa vidr hina millduztu Kristz þionostukonu Mariam Magdalenam, ok hetu nu, ath þeir skylldu honum alldri sidan grand gera. Giorduz þeir sidan fullkomliga sattir sin a milli fyrir miskunn sællar Marie Magdalene ok foru til sinna heimkynna lofandi gud ok hinu helgu Mariam Magdalenam. En sꜳ, er hun hafdi af daudanum leyst ok frelsat, gerdi henne margfalldar þackir, svo sem hann hefdi fyrir hennar milldi af helviti ok sialfum andardaudanum upp risit. Lati drottinn vorr oss tyia bænir sællar Marie Magdalene, sa er med fedr ok helgum anda lifir ok rikir gud um allar alldir allda. Amen.

---

Fotnoter