Forskjell mellom versjoner av «Nikolaus Saga erkibyskups I»

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
m
m
Linje 109: Linje 109:
 
<center>'''2.'''<br>(''Pergamentblad i Norske Rigsarkiv; jvf. ovenfor Cap. 15.'')</center>
 
<center>'''2.'''<br>(''Pergamentblad i Norske Rigsarkiv; jvf. ovenfor Cap. 15.'')</center>
  
at fe oc atti hann hratt hvesvetnna gnott. Enn er sva (var) komit hans mali, at hann þottiz þa eigi meir fiar þurfa at afla, þa fecc hann þat sannreyntt sem mællt er, at ongvm er allz leð ne allz varnat; þvi at þat var honum veitt at afla fiarins ok verða mikils eigandi, enn hins var honum varnat, at vel helldiz a. Af þvi at þa var sva komit, at honum þotti ei(n)gis gæta þurfa, þa lagdiz hann i dryckior oc oga, oc var þat eigi minnr fra, hve sciott þa eydiz ok ferliga, enn þat hve sciott oc kænliga hann hafþi aflat. Fann hann þa sialfr sva fremi, er hann var alsnavdr vordinn, oc var engi kavpeyrir eptir, oc mioc þrotin atvinnan, oc hvgdi hann þa illa meðferþinni, þeiri sem vorþit hafði, oc sannadi(z) þa þat með honvm, sem mællt er, at eptir koma osvinnvm rad i hvg. Sa hann þa ser ecci annat fyrir liggia at sva bvnv nema vá oc vesolld, oc kviddi hann þvi mioc, sem eigi var kynligt, þviat hart er at hyggia til en verra at reyna. Leitadiz hann um þa a marga vega, hvat fyrir mundi liggia, oc toc hann siþan rad, at hann for a fvnd gyþings eins, þess er var vellavdigr at fe, sem þeir vorv iafnan gyþingarnir, hvar landa sem þeir ero, oc baþ, at hann mvndi lana honvm fe nockvt. En hann sagdiz vera kæn vid kavpeyri at fara oc kvad ser mvndv verda mikit til snvdar, ef hann lanaði honvm feit, oc kvaz honvm einkar vel giallda mvndo. En hann svarar gyþingrinn oc qvad ecci sva mikla trvleika vera a milli gyþinga oc cristinna manna, at hann mvndi honvm fe lana, nema hann fengi honvm annathvart veþ eþa vorzlvmann. Enn cristni maðr sagði: «Ek ma þer ecci veð fá, þar er ec em felavs, at sva bvnv, enn vorzlvmann mvn ec fa þer sva goðan, at vist er, at þv mvnt eigi þins missa.» Oc bar sva ravn á, at hann sagði sannara, en hann ihvgadi. «Hverr er sa, sagði hann gyþingrinn, er þu bydr fram til vorzlonar?» «Ek byþ fram, qvad hann, enn helga N. byskup, at hann scal i vorzlvnni vid þic.» Gryþingrinn sagdi: «Heyrtt hefi ek hans getit, oc þo at vid hafim eigi samtrvadir verit, þa ifa ek hann eigi goþan mann vera, oc ek hefi heyrdar margar oc storar hans iarteinir sagdar med sanni(n)dum. Nv mvn ek honvm iata til vorzlvnnar oc trva þvi fastliga, at ec mvn eigi mins missa, ef þv sver mer þat vndir hans trvnadi.» Þeir keyptv nv saman, sva at þeir gengo til kirkio oc til altaris ens helga N., oc lagdi enn cristni madr hendr sinar a altarit oc mælti sva: «Þetta altari legg ec þer i ved i ockrvm kavpvm, en ec heit þer þvi vndir trvnat ens helga N., at ek skal þer hvernn penning giallda eptir sannindvm, þann sem þv átt at mer.» Oc er þeir hofþo þetta at syst, þa forv þeir heim til hvsa gyþingsins, oc selldi hann honvm slict fé at lani, sem hann beiddiz. Var siþan (a qveðit), hve mikit gvll en cristni madr scylldi gyþinginvm giallda, oc scildvz þeir nv vinir, oc mælti hvarr vel fyrir avðrvm. Oc for enn cristni madr heim til herbergis sins oc vndi vel sinvm lvt. Enn er sa en cristni madr hafþi fengit ser nockvr(n) cavpeyri, þótt helldr væri at lani en at eiginorði þa fyst, þa tekr hann ena savmv iðn, sem hafdi vel hagnat fyrr, oc gafz honvm sem hveriom annarra, er a hittir a sin forlavg, at þa hagnar. Rez hann nv i kavpferþir, oc varþ en gott (til) penninga, oc toc sciotara voxt feinn en forsia eþa ra(d)vendi, þvi at þat þroadiz seint med honvm hvartveggia; hafdi hann ok (i) hellzta lagi ravn a þvi, sem drotinn segir i gvþspiallinv, at mangi ma tveim drotnvm senn þiona, oc verdr hann at hafna avðrvm, ef hann sæmir vid annan. Nv for honvm oc sva, at it fyrra sinn er hann fecc feit, þa eyddi hann þvi ollo<ref>''Her er et Par Linier bortskaarne.''</ref> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . borgvnvm vm Abrahams daga Sodoma oc Gomorra oc morgvm vm Moyses daga, oc opt hafa siþan margir tynnz vm þa env savmo savk. Nv þionadi hann þa it fyrra sinnit, er hann fecc feit, eptir fyst sinni rangri, enn eigi let hann hana þa drottna ser. Enn drotinn beiþ hann þolinmoðliga oc let hann eitt i moti koma, sem iafnan er vant eptir vanstillit at koma, feleysi ok fatæki. Enn it sidarra sinnit, er hann varþ mikill(!) fiarins eigandi, þa for hann ecci þverra fæti at, oc þionadi hann þa þeim, er drotinn kalla(r) Mammona i gvþspiallinv, er agirni diofvls kallaz; oc er þat sannligt, at agirni merkir helviti, þvi sva segir Salomon enn spaki, at þat verdr alldri fyllt ne avgv agiarnz mannz. Enn þenna glep let sia en cristni madr sva drotna, sem heyra ma i þeiri frasogn, er eptir ferr. Nv kem at þeiri tiþ, er gyþingrinn atti gialldit mællt af envm cristna manni, oc kem þa at vitia gialldsins oc heimti þa feit at honvm. Enn hann svarar vel oc baþ en nockvra fresta vm gialldit ok kvaz siþarr mvndo betr viðlatinn<ref>vidlatann ''Cd.''</ref> vm giolldin. Oc let hann enn eptir þvi vera gyþingrinn, sem hann beiddi. Oc en i annat sinn bað hann fresta a oc kalladi ser þa miclo meira skipta, qvad þa storvm riþa mvndo, oc var sva oc enn sialfvm honvm til ofarnadar oc a(ll)drtila. Gyþingrinn let enn leidaz eptir hans vilia oc var þo nockvro tregari til. Enn er þav stef voro liþin, er giolldin voro mællt, þa heimti gyþingrinn feit oc letz þa hafa villia. Enn enn cristni maðr brazt vkvnnr þa við vm scylldina oc kalladiz golldit hafa eptir maldogvm, þa er hann hafþi heimt at honvm. Enn gyþingrinn sagdi, sem satt var, at<ref>af ''Cd.''</ref> hann hafdi (engi) penning af golldit, ok hann hafdi avallt fresta a beitt vm giolldin þangat til, sem þa var komit. Oc er þeir hofdo noccvra stvnd þrætt vm þetta mál, en hvargi hafdi vitni til at sanna sitt mal, kæra nv þetta mál siþan fyrir fleirvm monnvm, oc var borit fyrir ena vitrosto menn i borginni oc þa, er forstiorar voro oc domarar. Segir gyþingrinn nv sina savgu sanna oc hve vel hann hafði i mot raði(t) við enn cristna mann, lanat honvm féit fyst, sem hann beiddi, enn vnnt honvm avallt siþan fresta vm giolldin þangat til, (er) hann hafþi beþit, oc þottiz hann af þvi omakligr at missa. Enn cristni maðr sagdi oc sina sogv, þa sem hann hafdi fyrir ser fest, oc kalladiz golldit hafa hvernn penning oc sagdi þat, at vitrir menn mætti þat at licindvm rada, at hann mvndi eigi allt saman hafa vilia teiti fiar oc micla scvlld. Oc er þeir hofdo a þa leid tiað tveggia vegna, sem nv var fra sagt, þa syndiz þat domvndom, at inn cristni maðr sannadi þat með eiþvm oc vitnvm, at hann hefdi allt fé af hendi golldit, þat sem gyþingrin atti at honvm. Hann gyþingrinn mællti vid mennina: «Baþir mvno vid, hvat vid hofvm vid mælz, þot viþ se(m) nv eigi baþir réttorþir i frasavgninni; þv lagdir mer i veð altari ens helga N. byscvps oc hetz yfir þvi altari vndir hans trvnat at giallda mer hvernn penning mins fiar, sva at mer licadi vel, enn ec trvi honvm sva fastliga N., at hann mvn mic eigi svikia lata i þesso mali, er ek hefi allan trvnat við hann lagdan. Ef þv sver eid yfir þesso savmv altari vndir trvnat ens helga N. oc sannar sva þina savgv, at þv hefir mer allt golldit fe, þat sem ec hefi at þer, þa scal ek at sidr heimta fe at þer þadan ifra, at ek scal eigi illa kvnna eþa vid vna, ef hann (mvn) sva vera lata. Enn eigi trvi ek fyrr enn fram kemr, at sva verdi.» Slict er avmligt at heyra oc hormvligt, at gyþingrin vscirdr scylldi syna trvleik oc réttlæti, en cristinn maðr svic oc velar, oc kom þat enn hvarvm eptir, sem til verkadi . . .
+
at fe oc atti hann hratt hvesvetnna gnott. Enn er sva (var) komit hans mali, at hann þottiz þa eigi meir fiar þurfa at afla, þa fecc hann þat sannreyntt sem mællt er, at ongvm er allz leð ne allz varnat; þvi at þat var honum veitt at afla fiarins ok verða mikils eigandi, enn hins var honum varnat, at vel helldiz a. Af þvi at þa var sva komit, at honum þotti ei(n)gis gæta þurfa, þa lagdiz hann i dryckior oc oga, oc var þat eigi minnr fra, hve sciott þa eydiz ok ferliga, enn þat hve sciott oc kænliga hann hafþi aflat. Fann hann þa sialfr sva fremi, er hann var alsnavdr vordinn, oc var engi kavpeyrir eptir, oc mioc þrotin atvinnan, oc hvgdi hann þa illa meðferþinni, þeiri sem vorþit hafði, oc sannadi(z) þa þat með honvm, sem mællt er, at eptir koma osvinnvm rad i hvg. Sa hann þa ser ecci annat fyrir liggia at sva bvnv nema vá oc vesolld, oc kviddi hann þvi mioc, sem eigi var kynligt, þviat hart er at hyggia til en verra at reyna. Leitadiz hann um þa a marga vega, hvat fyrir mundi liggia, oc toc hann siþan rad, at hann for a fvnd gyþings eins, þess er var vellavdigr at fe, sem þeir vorv iafnan gyþingarnir, hvar landa sem þeir ero, oc baþ, at hann mvndi lana honvm fe nockvt. En hann sagdiz vera kæn vid kavpeyri at fara oc kvad ser mvndv verda mikit til snvdar, ef hann lanaði honvm feit, oc kvaz honvm einkar vel giallda mvndo. En hann svarar gyþingrinn oc qvad ecci sva mikla trvleika vera a milli gyþinga oc cristinna manna, at hann mvndi honvm fe lana, nema hann fengi honvm annathvart veþ eþa vorzlvmann. Enn cristni maðr sagði: «Ek ma þer ecci veð fá, þar er ec em felavs, at sva bvnv, enn vorzlvmann mvn ec fa þer sva goðan, at vist er, at þv mvnt eigi þins missa.» Oc bar sva ravn á, at hann sagði sannara, en hann ihvgadi. «Hverr er sa, sagði hann gyþingrinn, er þu bydr fram til vorzlonar?» «Ek byþ fram, qvad hann, enn helga N. byskup, at hann scal i vorzlvnni vid þic.» Gyþingrinn sagdi: «Heyrtt hefi ek hans getit, oc þo at vid hafim eigi samtrvadir verit, þa ifa ek hann eigi goþan mann vera, oc ek hefi heyrdar margar oc storar hans iarteinir sagdar med sanni(n)dum. Nv mvn ek honvm iata til vorzlvnnar oc trva þvi fastliga, at ec mvn eigi mins missa, ef þv sver mer þat vndir hans trvnadi.» Þeir keyptv nv saman, sva at þeir gengo til kirkio oc til altaris ens helga N., oc lagdi enn cristni madr hendr sinar a altarit oc mælti sva: «Þetta altari legg ec þer i ved i ockrvm kavpvm, en ec heit þer þvi vndir trvnat ens helga N., at ek skal þer hvernn penning giallda eptir sannindvm, þann sem þv átt at mer.» Oc er þeir hofþo þetta at syst, þa forv þeir heim til hvsa gyþingsins, oc selldi hann honvm slict fé at lani, sem hann beiddiz. Var siþan (a qveðit), hve mikit gvll en cristni madr scylldi gyþinginvm giallda, oc scildvz þeir nv vinir, oc mælti hvarr vel fyrir avðrvm. Oc for enn cristni madr heim til herbergis sins oc vndi vel sinvm lvt. Enn er sa en cristni madr hafþi fengit ser nockvr(n) cavpeyri, þótt helldr væri at lani en at eiginorði þa fyst, þa tekr hann ena savmv iðn, sem hafdi vel hagnat fyrr, oc gafz honvm sem hveriom annarra, er a hittir a sin forlavg, at þa hagnar. Rez hann nv i kavpferþir, oc varþ en gott (til) penninga, oc toc sciotara voxt feinn en forsia eþa ra(d)vendi, þvi at þat þroadiz seint med honvm hvartveggia; hafdi hann ok (i) hellzta lagi ravn a þvi, sem drotinn segir i gvþspiallinv, at mangi ma tveim drotnvm senn þiona, oc verdr hann at hafna avðrvm, ef hann sæmir vid annan. Nv for honvm oc sva, at it fyrra sinn er hann fecc feit, þa eyddi hann þvi ollo<ref>''Her er et Par Linier bortskaarne.''</ref> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . borgvnvm vm Abrahams daga Sodoma oc Gomorra oc morgvm vm Moyses daga, oc opt hafa siþan margir tynnz vm þa env savmo savk. Nv þionadi hann þa it fyrra sinnit, er hann fecc feit, eptir fyst sinni rangri, enn eigi let hann hana þa drottna ser. Enn drotinn beiþ hann þolinmoðliga oc let hann eitt i moti koma, sem iafnan er vant eptir vanstillit at koma, feleysi ok fatæki. Enn it sidarra sinnit, er hann varþ mikill(!) fiarins eigandi, þa for hann ecci þverra fæti at, oc þionadi hann þa þeim, er drotinn kalla(r) Mammona i gvþspiallinv, er agirni diofvls kallaz; oc er þat sannligt, at agirni merkir helviti, þvi sva segir Salomon enn spaki, at þat verdr alldri fyllt ne avgv agiarnz mannz. Enn þenna glep let sia en cristni madr sva drotna, sem heyra ma i þeiri frasogn, er eptir ferr. Nv kem at þeiri tiþ, er gyþingrinn atti gialldit mællt af envm cristna manni, oc kem þa at vitia gialldsins oc heimti þa feit at honvm. Enn hann svarar vel oc baþ en nockvra fresta vm gialldit ok kvaz siþarr mvndo betr viðlatinn<ref>vidlatann ''Cd.''</ref> vm giolldin. Oc let hann enn eptir þvi vera gyþingrinn, sem hann beiddi. Oc en i annat sinn bað hann fresta a oc kalladi ser þa miclo meira skipta, qvad þa storvm riþa mvndo, oc var sva oc enn sialfvm honvm til ofarnadar oc a(ll)drtila. Gyþingrinn let enn leidaz eptir hans vilia oc var þo nockvro tregari til. Enn er þav stef voro liþin, er giolldin voro mællt, þa heimti gyþingrinn feit oc letz þa hafa villia. Enn enn cristni maðr brazt vkvnnr þa við vm scylldina oc kalladiz golldit hafa eptir maldogvm, þa er hann hafþi heimt at honvm. Enn gyþingrinn sagdi, sem satt var, at<ref>af ''Cd.''</ref> hann hafdi (engi) penning af golldit, ok hann hafdi avallt fresta a beitt vm giolldin þangat til, sem þa var komit. Oc er þeir hofdo noccvra stvnd þrætt vm þetta mál, en hvargi hafdi vitni til at sanna sitt mal, kæra nv þetta mál siþan fyrir fleirvm monnvm, oc var borit fyrir ena vitrosto menn i borginni oc þa, er forstiorar voro oc domarar. Segir gyþingrinn nv sina savgu sanna oc hve vel hann hafði i mot raði(t) við enn cristna mann, lanat honvm féit fyst, sem hann beiddi, enn vnnt honvm avallt siþan fresta vm giolldin þangat til, (er) hann hafþi beþit, oc þottiz hann af þvi omakligr at missa. Enn cristni maðr sagdi oc sina sogv, þa sem hann hafdi fyrir ser fest, oc kalladiz golldit hafa hvernn penning oc sagdi þat, at vitrir menn mætti þat at licindvm rada, at hann mvndi eigi allt saman hafa vilia teiti fiar oc micla scvlld. Oc er þeir hofdo a þa leid tiað tveggia vegna, sem nv var fra sagt, þa syndiz þat domvndom, at inn cristni maðr sannadi þat með eiþvm oc vitnvm, at hann hefdi allt fé af hendi golldit, þat sem gyþingrin atti at honvm. Hann gyþingrinn mællti vid mennina: «Baþir mvno vid, hvat vid hofvm vid mælz, þot viþ se(m) nv eigi baþir réttorþir i frasavgninni; þv lagdir mer i veð altari ens helga N. byscvps oc hetz yfir þvi altari vndir hans trvnat at giallda mer hvernn penning mins fiar, sva at mer licadi vel, enn ec trvi honvm sva fastliga N., at hann mvn mic eigi svikia lata i þesso mali, er ek hefi allan trvnat við hann lagdan. Ef þv sver eid yfir þesso savmv altari vndir trvnat ens helga N. oc sannar sva þina savgv, at þv hefir mer allt golldit fe, þat sem ec hefi at þer, þa scal ek at sidr heimta fe at þer þadan ifra, at ek scal eigi illa kvnna eþa vid vna, ef hann (mvn) sva vera lata. Enn eigi trvi ek fyrr enn fram kemr, at sva verdi.» Slict er avmligt at heyra oc hormvligt, at gyþingrin vscirdr scylldi syna trvleik oc réttlæti, en cristinn maðr svic oc velar, oc kom þat enn hvarvm eptir, sem til verkadi . . .
  
  

Revisjonen fra 6. des. 2017 kl. 17:46

Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif


For at alle norrøne tegn som blir brukt i denne artikkelen skal vises korrekt må du ha fonttypen OldNordicTimes installert på din PC eller Mac. OldNordicTimes skal lagres i Fonts i Windows eller  Mac OS.


Heilagra Manna Sögur

Nikolaus Saga erkibyskups I.
(Cd. Holm. 2 folio)

C. R. UNGER

Christiania 1877


Her hefr upp sogu Nicolas erkibyskups

1. Nicholas var ens gIfgazta kyns or borg þeiri er Patera heitir, su er i þann tima var fiolmenn ok agæt, en nu er miIg sva eydd. En þar skamt fra borginni er vIllr, sa er slitnar sem klædi fornt, ok leggr or þeim rifum svartan reyk um daga en elld um nætr sem ur afli. En edli elldz þess er þat, at madr kenner hita, ef hann rettir hInd sina i elldinn til forvitnis, en hann brennr þo eigi af elldinum. En i borg þessi, þa er hon var enn agæt at mannfiolda, voru frændr Nicholas gIfgir at kyni en allra gofgaztir at godum sidum, elskudu þeir meir himneska tign en iardliga. Fadir hans ok modir þau attu aud mikinn, en fyrir guds sakir villdu þau eingva tign hafa iardliga, helldr bunduz þau i reinlifi, þviat þau voru ung, er þau gatu þenna son, en sidan helldu þau sik fra allri likams munud ok badu þess gud, at sia einn skylldi eptir þau lifa erfingi eigi at eins at aurum helldr ok i godum sidum. En gud heyrdi bæn þeira ok let ser soma at syna þeim bratt, hvilikr verda mundi sveinninn; þviat þegar er hann var borinn, stod hann einn i munnlaugu rettr halfa stund dags, er honum var þvegit. Enn fylgir þar Innur iartein, su er faheyrd er i verIlldu, þat at hann drack sinn a degi briost modur sinnar, midvikudag hvern ok fIstudag. Þessar iarteinir foru bratt ok urdu sagdar byskupi þeim er Nicholas het, hann var modurbrodir ens unga sveins. En er hann fra þetta, þackadi hann gudi ok mællti: «Dyrd þer, gud, er agætr ert i helgum manni þinum ok lofadr um alldir, þviat nu er guds madr borinn.» En sveini var nafn gefit modurbrodur sins ok kalladr Nicholas. En stundum for hann einn ok festi i briosti ser þat, er hann heyrdi sagt fra helgum ritningum. En er hann geck til kirkiu um dag, mætti hann halltri konu ok bad hana stadar nema. Sidan gerdi hann crossmark yfir henne, ok stod hon upp heil a fætr sina, ok rann hon þegar ok sagdi fIdur ok modur Nicholas, en þau sIgdu Nicholasi byskupi iartein þessa, en hann þackadi gudi, er hann fra þetta. En sveinninn fell til fota modurbrodur sinum ok mællti: «Heilagr fadir, bid þu fyrir syni þinum, at drottinn Jesus Kristr geri mik verdan himneskrar blezanar af þinum bænum.» Þa hellt byskup hIndum til himins ok mællti: «Drottinn gud almattigr ok (o)umrædiligr, veittu þessum sveini Nicholasi gIfugt lif ok þeckiliga atferd, at hann se verdr at finnaz i tIlu heilagra manna þinna.» Munkr nIckur heilagr var opt vanr at koma til fundar vid Nicholas byskup, ok vard þeim rætt um enn unga svein Nicholas, ok sagdi byskup marga hluti fra honum. En er þeir sofnudu, þa kom eingill guds at byskupi ok mællti vid hann: «Fylgdu mer.» Þa leiddi eingillinn byskup i austrætt a fiall ok syndi honum fagran stad ok dyrd paradisar. Þar voru hallir biartar ok fagrbunar ok vellir blomgadir ok dyrligir, ok sva mikil dyrd ok fegrd, at eigi ma fra segia. Þar sa hann ok holl eina sva mikla ok sem nygerva, gulli fegri ok gimsteinum. Dyrligr eingill guds mællti vid Nicholas: «Þessa hIll mun drottinn gefa enum dyrligzta vin sinum Nicholasi.»


2. En þa er andadr var fadir ok modir Nicholas, þa mintiz hann a þat, er mællt er i gudzspialli, at eingi matti Criz lærisveinn vera, utan hann fyrirleti allt þat er hann ætti. En er hann barst þat fyrir at gefa alla eigu sina, þa ugdi hann, at manna lof mundi fyrir honum spilla þvi, er hann villdi til gods gera; af þvi bad hann, at gud skylldi skiota þvi i hug ser, at hann starfadi þat fyrir aurum sinum, at hann likadi framar gudi en mInnum. En þa bar volat at einum borgarmanni, þeim er audigr hafdi verit, en hann vard sva voladr, at hann hafdi ser eigi atvinnu. Þa villdi hann selia dætr sinar .iii. til saurlifis. En þat for bratt um borgina, ok vard mInnum fiIlrætt um þat. En er Nicholas fra þetta, þa harmadi hann vesold þeira, ok þottiz hann eigi mega sia betra rad fyrir aurum sinum (en) at renna þvi radi, at kyngIfgar meyiar væri til saurlifis selldar, en hann villdi eingan annan hafa vott en Crist at verki sinu. Þa leitadi hann þess, ef hann mætti sva gefa, at sa vissi eigi til, sem gefit væri. Þa for byskup nockura nott til hus ins volada manz ok batt gull i duki ok kastadi þvi inn i glugg, er var a husinu, ok vard eingi varr vid þat, er hann kom þangat, ne vid þat, er hann for þadan. En er enn voladi madr reis upp at morni ok fann gullit, þa felldi hann tar ok gerdi gudi þackir ok grof sidan eptir, hverr sa madr væri, er sva mikla huggun hafdi honum veitta, ok matti hann eigi þess vis verda. En Nicholas þræll Jesus Cristz kom til husa ens volada manz litlu sidar ok gerdi slikt verk sem fyrr. Ok er dagr kom, reis bondi upp ok fann gullit iafnmikit ok fyrr, ok vard feginn ok for þegar til bænar ok mællti a þessa lund: «Drottinn gud, er Illu rædr, ok ecki laufsblad fellr a iordu an þinum vilia, bid ek þik, er alla hluti veiz, at þu synir mer syndugum, hverr sa er, er sva mikla hluti veitir mer overdugum; gerdu mer kunnan þræl þinn, þann er eingla atferd hefir i milli manna, at ek dyrka nafn þitt, þat er lof(at) er um allar alldir.» Slikum ordum bad hann ok eggiadiz a þat at vaka allar nætr i gegnum, unz gud syndi honum þræl sinn. En er fair dagar voru lidnir, þa kom þrenningar iati Nicholas ok villdi i þrenningar tIlu fylla godgerning sina ok kastadi inn i glugginn pundi gullz. En bondi vaknar vid dettinn, ok spratt upp þegar ok rann eptir honum ok kalladi: «Nem þu stadar ok fly eigi mik, fyrir longu var ek fus at finna þik.» En er hann hafdi þat mællt, þa rann hann, unz hann kom sva nær, at hann kendi Nicholas, ok fell þegar til iardar ok villdi kyssa fætr hans. En Nicholas bannadi honum ok bad þess a moti, at hann skylldi eingum manni segia, hverr þetta verk hefdi gert, medan Nicholas lifdi.


3. En ad lidnum þessum hlutum þa andadiz byskup i borg þeiri er Mirrea heitir. Hans dauda harmadu[1] byskupar nalegra[2] borga, hann hafdi verit sidsamr, ok qvomu margir kennimenn at velia byskup i stad ens andada. A þeim kennimanna fundi var einn heilagr byskup, sa er allir urdu a þat sattir, at hann skylldi fyrir rada, hvern þeir skylldu til byskups taka. En hann fylgdi postola dæmum at Illu ok bad þa alla fasta ok vera a bænum, unz almattigr gud syndi þeim nytsamligan hirdi sauda sinna, sa er fordum syndi Mathiam verdan at fylla postola tIlu. En er kennimenn voru a bæn, þa heyrdi heilagr byskup rIdd af himne mælandi, at þeir vigdi þann til byskups, er fyrst kæmi til kirkiu þa nott, ok var sagt at Nicholas mundi heita. Þa sagdi byskup kennimInnum vitran þessa ok mællti: «Er skulit hallda framm bæn ydarri, en ek mun uti vera, ok trui ek, at vær munum na fyrirheiti guds.» Ok vardveitti byskup kirkiudyrr med heilagri slægd. En Nicholas kom fyrr en allir adrir til kirkiu, sem hann væri af gudi sendr. En er hann kom at kirkiudyrum, þa spurdi byskup hann at nafni, en hann neigdi hIfud sitt ok laut byskupi: «Nicholas heiti ek, qvad hann, þræll ydars heilagleiks.» Þa tok byskup i hInd honum ok mællti: «Sonr, fardu med mer, skyllt mal a ek vid þik.» En er byskup kom inn i kirkiu, þa kalladi hann hatt: «Nu er þat sannat, brodir, er drottinn mællti, at hverr mundi geta þat, er hann bædi i guds nafni, ef hann trydi þvi. Nu hIfum vær getit þat, er vær badum, ok er byskup sa er vær leitudum.» En allir urdu fegnir, er þeir litu Nicholas, ok helldu allir hondum til himins ok lofudu milldi guds. Þa var Nicholas vigdr til byskups þegar enn sama dag. En er hann tok byskups velldi, þa hellt hann litillæti, sem fyrr hafdi hann; opt var hann a bænum ok mæddi likam sinn i vokum ok fIstum; hann var gestrisinn ok blidr i mali, avitadi hann ofreflismenn, en hann rækti ofstopamenn ok rikis, en hann huggadi hvern, er ryggr kom til hans fundar. Hvern dag gengu sIgur fra gæzku hans, ok ræddu hans lof gofgir menn ok ogIfgir. Eigi ma ordum skrifa crapta hans ok verdleika, en sa er vita vill, hvilikr hann var, lydi hann þvi, er eptir ferr, ok leggi nidr Ifund.


4. Nicholas skein i Illum crauptum, ok eignadi hann ecki ser helldr allt gudi, en hann var sva mattigr i taknum, at þeir fundu hialp ok heilsu, er a hann hetu, þott hvar fiarri væri. Menn foru a skipi um dag, ok gerdi rid at þeim ok frost, ok kIlludu þeir ok mælltu: «Nicholas guds þræll, ef þat er satt, er vær heyrum sagt fra þer, lattu oss nu þat reyna i þessum haska, leys oss fra grimmum sæ, at vær megim þacka gudi ok þer.» En er þeir hIfdu þetta mællt, þa gerdiz undarligr hlutr, þa vitradiz þeim madr ok mællti vid þa: «Her er ek nu, hvat kIlludu þer mik.» Ok tok hann ok bætti skipreida þeira ok reip, er slitnat[3] hIfdu, ok fell þegar hridin ok hafgialfrit allt, en fardreingir qvomu gladir til þeirar hafnar, er þeir villdu, ok gengu þegar af skipi ok spurdu, hvar Nicholas væri; en þeim var visat til hans i kirkiu, ok gengu þeir til hans ok kendu, at hann hafdi þeim a skipi vitraz, ok fellu til fota honum ok sogdu, hve þeir voru leystir fra dauda. Nicholas mællti: «Eigi skulit þer mer kenna, gud barg ydr fyrir tru ydra, skili þer ok þa, hversu mikit ma fyrir gudi hrein trua, þviat vær erum hvern dag bardir fyrir syndir vorar, en ef vær snuumz til guds af Illu hiarta, þa veitir hann oss miskunn sina ok leysir oss or pislum. Af þvi verit er eigi traudir, brædr, vel at gera, halldit litillæti ok olmusum, truit er þvi, at eingi godgerning er gudi þægri en Ilmusugerd, ef eigi er til heimskrautz gert.» En er Nicholas taldi fyrir þeim þessum ordum, þa foru þeir leidar sinnar ok undruduz mikileik crapta hans.


5. A nIckurri tid qvomu menn or borg einni til heilags Nicholas ok mællto vid hann: «Vær bidium þik, heilagr fadir, at þu veitir oss fullting þinnar gæzku, þviat oss er naudsyn at hIggva tre eitt mikit, er stendr hia borg vorri; en þar er ohreinn andi i trenu ok lætr oss eigi hIggva þat, en vær truum, at þu rekir i brott fiandann, ef þu kemr til.» Nicholas sagdi: «FIrum vær ok þa brædr, verdi vili drottins.» En er þeir qvomu til tresins ok þordu eigi at hIggva, þa geck Nicholas þangat ohræddr ok reist med Ixi kross a trenu, ok hio .vij. hIgg ok bad adra hIggva. En er tred brast, þa hugdiz fiandinn mundu gera mIrgum manni mein, ok villdi hann fella tred a menn. En heilagr Nicholas tok hIndum vid trenu ok hratt þvi fra mInnum. Þa flydi fiandinn veinandi ok mællti: «Bygd minni glatada ek, ok fyllda ek vilia minn, þviat Nicholas rak mik a brott, ok ma ek eigi her vera.» En smidir hiuggu i sundr tred ok gerdu sem Nicholas baud.


Enn qvomu menn or Idrum kastala til heilags Nicholas ok mællto vid hann: «Langt eigum vær til ydar, þviat kona ein od do i brunni þeim, er vær attum, ok er þar sidan ohreinn andi i brunninum, ok þora menn eigi at drecka or þeim brunni. Enn hafdi verit fordum annarr brunnr skamt fra oss, en vær megum eigi þann finna, en vær truum þvi, heilagr fadir, at þu megir þat geta at gudi, at vær megim þar vatn finna.» Þa mællti Nicholas: «Forum vær, brædr, ok hIfum traust i milldi guds.» En er þeir qvomu þar, þa fell Nicholas a kne til bænar. Sidan tok hann graftol i hond ser ok grof i iord halfrar annarrar alnar diupt, ok spratt upp þegar nogt vatn, ok þIckudu allir gudi, at hann gaf þræli sinum brunnvatn. En er þeir qvomu til ens[4] ohreina brunz, þa var heyrd diIfuls rIdd ok blistrun. Þa fell Nicholas a kne til bænar. En er allir svIrudu bæn hans ok sIgdu amen, þa sa allir svartan diIful koma upp or brunninum, ok gneggiadi hann ok mællti: «Med Illu ma ek eigi standaz vidlit heilags Nicholas.»

Þeir menn qvomu or heradi þvi, er Andronika heitir, til Nicholas, ok færdu honum odan mann ok mællto: «Margar þrautir gerdi sia enn odi, at eigi færdim vær þer hann, fadir.» Nicholas svaradi þeim: «Leysi þer skepnu guds, þviat drottinn mun biarga honum.» Þeir sIgdu: «Eigi þorum vær, þviat hann mun flygia ok finnaz eigi.» Nicholas sagdi: «Eingi ma lifa an augliti guds.» Þa geck Nicholas til kirkiu ok vigdi vidsmior ok smurdi enn oda mann, ok vard hann heill at Ind ok likama ok for leid sina ok gerdi gudi þackir ok enum helga Nicholasi.

Enn sa Nicholas um dag blindan mann sitia fyrir kirkiudyrum ok mællti vid hann: «Hversu leingi hefir þu sionlaus verit?» En hann svaradi: «Fyrir .iiir. vetrum misti ek synar minnar, ok gaf ek alla eign mina læknum, ok mattu þeir mer ecki stoda.» Nicholas mællti þa vid hann: «Fyrir hvi heztu eigi a helga menn, er þik mundu felaust græda i crapti guds, ef þu trudir þeim?» Enn blindi madr svaradi: «Trui ek gudi ok helgum bænum þinum, at þu matt geta þat af gudi, at hann taki blindi af mer ok lati mig sia lios.» Þa miskunnadi Nicholas honum ok gerdi crossmark yfir honum ok smurdi augu hans vigdu vidsmiIrvi ok mællti: «Þess væntir ek i crapti drottins mins Jesu Cristz, at þu munir a morgin snemma sia lios himins.» En sva vard, sem Nicholas sagdi, ok sa hann lios, ok for hann gItu sina fagnandi ok dyrkandi gud. Þa fra annarr siukr madr, at enn blindi hafdi syn tekit, ok kom þegar ok fell til fota guds þræli ok mællti: «Drottinn heilagr fadir, .iiij. manadi hefir ek haft sott, þa er ek ma eigi af iordu risa ne til verks taka, ok ma mer eigi fæzla siatna, ok veitti ek morg audæfi læknum, ok stodadi mer ecki þat.» Nicholas svaradi honum: «Ek mun selia þik þeim lækni, er þik mun græda at heilu felaust.» Enn siuki mællti: «Hverr ma mik sva skiott græda?» Nicholas svaradi: «Her er hann nIckur.» Þa litadiz enn siuki madr um ok hugdiz sia mundu lækninn. Nicholas mællti: «Hyggr þu þik munu sia lækninn, þann er þik grædir? Ef þu truir lækni minum af Illu hiarta, þa mun ek bidia hann, at hann gefi þer heilsu þina andar ok likams.» Enn siuki madr svaradi: «Trui ek gudi lifanda ok heilagleik þinum.» Þa bad Nicholas fyrir honum ok blezadi hann i nafni Jesus Cristz ok mællti: «Verdu heill fra þessi stundu.» Þa vard hann þegar heill ok for heim til hus sins lofandi gud.

Enn komu margir menn um dag at gista helgan Nicholas, ok er þeir qvomu til gestaskala ok satu a beck, þa baud Nicholas diakna sinum at skipta fæzlu med þeim ok byrla þeim dryckiu. Diakninn gerdi sem honum var bodit. En gestir sa, a(t) vin var i litlu keri, þat er þeim var ætlat. Þa mællto nIckurir med ser, at þeim mundi eigi hoska Illum dryckr sa. En er Nicholas vard varr vid þetta, þa kom hann til þeira ok mællti: «Mer byriar sialfum at vinna ydr beina i dag, at vær fagnim allir saman.» Sidan blandadi hann vinit vatni ok byrladi þeim Illum til nogs, ok urdu þeir druknir sem af hinu bezta vini ok dyrkudu gud, þann er iok ok bætti dryckiu þeira fyrir þræl sinn Nicholas.

Enn let Nicholas kirkiu gera ok safnadi til smidum ok verkmInnum, unz urdu .vii. tigir. En þat gerdiz, at þeir mattu eigi vellta steini einum miklum þangat, sem þeir villdu, ok leitudu þeir vid þat allan dag, unz þeir voru modir ok lettu af verki. En Nicholas for til vid .iii. menn i guds trausti. Nicholas vellti steininum þangat, sem hann villdi, a halfri stundu dags. En þeir lofudu gud, er hia voru, þann er sva mikinn crapt veitti helgum Nicholasi, at hann matti færa or stad biorg ok steina.

Tveir menn qvomu nordan um fiall or stad þeim, er Evandi heitir, ok færdu helgum Nicholasi mey siuka, þa er hvergi matti sik hræra, ok lIgdu þeir hana fyrir fætr Nicholasi ok mællto: «Miskunnadu þessi vorri mey, er sarliga qvelz i Illum limum ok hefir .vii. vetr siuk verit.» Guds þræll sagdi: «Ef er truit af Illu hiarta, at drottinn ma græda Ind ok likam þessarrar meyiar ok fylla vilia ydarn.» Þeir sogdu: «Af Illu hiarta truum vær gudi ok vilium lyda þer, godgiarn fadir.» Þa miskunnadi Nicholas þeim ok bad leingi fyrir þeim, en er hann hafdi lokit bæn sinni, þa vard mærin heil ok for heim med forunautum sinum fagnandi ok lofandi gud.


6. A nIckurum degi kom diIfullinn, þar er heilagr Nicholas var a bæn sinni, ok bra a sik lioss eingils liki. En er Nicholas leit hann, þa mællti hann: «Hverr ertu edr hvi komtu her?» Diofullinn svaradi: «Eingill guds em ek, ok kom ek higat at sia verk þin.» Þa skildi Nicholas, at diIfull var, ok gerdi crossmark a moti honum ok mællti: «Þu enn slægi andi, gacktu ut or husi minu fra augliti mer ok dvel ecki.» Fiandinn svaradi: «Hvat gerdi ek þer til meins, lattu mik hvilaz her.» En Nicholas avitadi diIfulinn ok bad hann flyia. Þa for diofullinn ut ylandi ok mællti: «Þottu rekir mik a brott hedan, þa mun ek eigi langt fra þer fara.» Þa hvarf ohreinn andi or augliti hans, er hann hafdi þat mællt. Litlu sidar kom sa enn sami diIfull i elldhus ok fann einn þion heilags Nicholas, þann er skipti brædra fæzlu, þeira er voru med Nicholasi, ok slo diIfullinn ædi a hann. En er Nicholasi var sagt, þa for hann þangat skyndiliga. Þa fann hann þann enn sama mælandi margar orar ok gudlastan. Þa minti Nicholas hann a þat, at hann vi(t)kadiz af gudlastan. Enn illgiarni andi var þess akafari ok mællti fleiri orar fyrir munn ens oda manz. Þa skildi Nicholas, at diIfullinn mællti fyrir munn honum, ok geck hann nær ok tok i hInd honum ok mællti: «Signdu þik, brodir.» En er hann signdi sik, þa var senn fara fra honum ohreinn andi sva sem brendr ok svidinn, ok geck ut i elldhus dyr veinandi ok mællti: «Yfir em ec stiginn af Nicholasi, þviat hann lætr mik hvergi gera minn vilia.» En sa er odr hafdi verit vitkadiz ok fell til fota Nicholasi ok tok blezan af honum, ok þordi diIfullinn alldri sidan at koma til hans.

Hion .ii. qvomu til Nicholas enn um dag ok fellu til fota honum ok mællto: «Miskunnadu ockr, heilagr fadir, fra skemd ok bid fyrir ockr, þviat vid hIfum .xxx. vetra saman verit ok megum eigi son ala, en vid væntum ok treystum i guds nafni, at drottinn gefi okkr avIxt fyrir þinar bænir.» Þa hellt Nicholas hondum til himna ok bad fyrir þeim halfa stund dags ok blezadi þeim ok let þau fara leidar sinnar. En guds miskunn veitti þeim bæn þa, ok færdu þau Nicholasi son sinn til blezunar a enum (næstum) misserum. Þa er Nicholas taldi fyrir lyd i kastala nIckurum, þa fell til fota honum einn ridusiukr madr ok mællti: «Miskunnadu mer, heilagr fadir, ok ger eigi eptir otru mins verdleiks, at eigi fyrirfIrumz ek, þviat ek heyrda sagt mart fra iarteinum þinum, ok gerdi ek eigi at trua; þa syndiz mer nIckura nott i draumi ohreinn andi med sauri, ok fell ek a ana, þa sa ek þik standa annan veg fra mer, ok kallada ek a þik til fulltings, en þu rettir hond þina i gegn mer ok drott mik or sauri. En nu bid ek þik, at sva sem þu leystir mik i draumi, sva lattu þer nu soma at leysa mik fra sott þeiri, er þa tok ek i þeim draumi.» Nicholas sagdi: «Sonr, vertu trur hedan fra, þviat otruum manni verda iarteinir at afallzdome. Far nu ok ver heill af sott þeiri, sva sem drottinn leysti þik i draumi.» Þa vard hann heill ok lofadi gud ok enn helga Nicholas.

Enn var Nicholas a bænum um nott ok sIng salma med presti sinum. Þa syndiz þeim badum ohreinn andi, sva sem madr gengi upp ok nidr eptir stiga. Þa hræddiz prestr, en Nicholas styrkti hann ok mællti: «Eigi skalltu hrædaz, sionhverfing diIfuls er þat er þu sier, en eigi madr, venia hans er su at svikia avallt þræla guds.» Þa gerdu þeir badir crossmark a moti dioflinum, ok hvarf þegar or augliti þeira bædi stiginn ok sva sa er eptir for.


7. Smidir ok verkmenn qvomu um dag til Nicholas byskups, ok skylldi gera kirkiu. En er Nicholas sa þa vera komna, þa spurdi hann matskiptismann, hversu mart braud þa væri buit at gefa þeim, er komnir voru. En hann vard ogladr vid ok svaradi: «Of sid gaztu fyrir mer, fadir, verkmanna þessa, þviat ek a nuskyllt at vinna, ok er eigi meira en einn leifr brauds.» Nicholas mællti: «Vertu eigi ryggr, brodir, ok sel mer leitinu, ok skiptumhonum med verkmInnum.» En þeir atu ok hIfdu allir nogt .lxxx. manna. En er þeir voru sva taknsamliga fæddir af einum leif, þa gerdu þeir þackir gudi ok enum helga Nicholasi.

A nIckurri tid gerdi Nicholas for sina til Jorsala, ok voru med honum prestar hans .iii. Amoti ok Artheman ok Emeus, ok gengu þeir a skip. En a enni somu nott gerdi hrid sva mikla, at miIg sva mundi dreckia skipi þeira. Þa syndiz þeim logandi fiandi fara eptir skipinu, ok villdi hann vellta þvi um. Þa gerdi Nicholas crossmark a mot honum, ok flydi ovinrinn þegar i stad. En einn þeira fell nidr a skipinu, ok la sem daudr væri, ok stodu menn ryggir yfir honum. En Nicholas bad fyrir honum ok tok i hond honum ok reisti hann upp heilan ok mællti: «Siglum vær nu i nafni drottins.» Þa kom þegar byr, ok sigldu þeir .v. daga, en sidan lendu þeir i Jordan. En er þeir gengu af skipi, þa gerdi enn heilagr Nicholas margar iarteinir, i hverium stad, þar er hann kom, græddi hann siuka ok rak diofia fra odum mInnum, ok dyrkudu allir nafn drottins, er sa edr heyrdu crapta ens helga Nicholas.


8. A nockurri tid gerdi oaran mikit, ok spilltiz akrar manna, ok hafdi Nicholas mikit kostgæfi til þess at hialpa voludum, ok for hann at kaupa þeim fæzlu. Þa var honum sagt, at skip morg voru korni ladin komin i hofn þa, er Laudaticus heitir. Þa kom Nicholas þangat ok mællti vid skipamenn: «Ydr em ek kominn at finna ok at bidia, at er midlit nIckut af hveiti ydru vid þann lyd, er hungradr er.» En skipamenn sogdu: «Eigi þorum vær, fadir, at veita þer þat, er þu bidr, þviat vær erum sendir eptir konungsmanna fæzlu, ok skulo konungs þrælar taka vid korni þvisa ok reida allt vættum ok mælum.» «Hlydit er mer, sagdi Nicholas, ok veitit .c. mæla af hveriu skipi, en ec heit ydr þvi i nafni drottins, at eigi munit einskis mælis missa, þa er er reidit kornit af hendi.» Þa gerdu skipamenn, sem hann bad, oc veittu .c. mæla af hveriu skipi, en sidan gaf þeim byr, unz þeir qvomu allt til Miklagardz. En er þeir reiddu kornit af hendi, þa misstu þeir einskis mælis, ok sIgdu þeir konungsmInnum, hvat gerz hafdi. En er þeir heyrdu þessi tiþindi, þa lofudu hvorirtveggiu nafn drottins. En er guds madr tok vid hveiti, þa skipti hann þvi sva med hverium, sem honum þotti þaurf vera. En guds mattr iok þat et litla korn, er Nicholas veitti, at þat vanz þau misseri Ill til fæzlu ok Inn(ur) en næstu Illum lyd, sem þurfti, ok freistudu margir fordum at sa þvi korni, ok urdu akrar þeir godir, er þadan af grædduz.


9. Sva er sagt, at allra blota mest var þa magnat Gefionar blot, þviat margir þorpkarlar gIfgudu skurdgod hennar allt til þess, unz Nicholas kom þangat, en hann braut nidr villu þa ok eyddi allri hindrvitni heradsmanna. En er diofull sa sik ræntan veg gIfganar sinnar, þa fylldiz hann reidi i gegn guds þræli ok leitadi nyrrar vælar, ok hafdi hann af fiolkyngnm mInnum eitrblandin smyrsl, ok bra hann a sik liki nIckurrar truadrar konu ok retti a mot þeim mInnum, er foru a skipi med landi framm til fundar Nicholas byskups, ok mællti: «Se ek, at þer vilit sækia fund Nicholas byskups, ok villdi ek fara med ydr, þviat ek væri fus at hafa blezun hans; en fyrir þvi at ek ma eigi fara, þa bid ek, at þer færit vidsmior þetta til kirkiu hans i mina minning.» En þeir toku vid þvi, en vissu eigi von diIfuls vælar. En er þadan var skamt lidit, þa sa þeir skip mInnum ladit fara a moti ser, ok var þar einn enn likazti madr Nicholasi ok mællti: «Hvat selldi konan ydr?» Þeir svorudu: «Vidsmior selldi hon oss ok bad oss bera til kirkiu ens helga Nicholas.» Hann mællti: «Vili þer nu vita, hversu konan var? Þat var en odyggva Gefion; kastit þer i brott langt fra skipinu, ok munu þer vita, at ek segir satt.» Þa gerdu þeir þat, er þeim var bodit. En þegar er vidsmiorit kom a sio, þa kyndiz elldr mikill a sionum, ok brann vida. En er þeir stIrdu ꜳ undr þessi, þa var skipit horfit, þat er i moti þeim for, en þeir helldu fram for sinni ok fundu Nicholas ok mælltu: «Sannliga ertu sa, er oss syndi mikit undr a sæ ok leystir oss fra vælum diIfuls.» En er Nicholas heyrdi þat, þa þackadi hann þat gudi, ok kendi þeim vel at lifa sitt lif ok treystaz vardhalldi guds, þess er einskis lætr meir freista on standaz ma. En þeir toku blezan af Nicholasi ok foru til heimkynna sinna.


10. Vikingar ok styrialldarmenn gerdu ofrid a landi þvi, er Frigida heitir; þa sendi Constantinus konungr .iii. hIfþingia i moti þeim med miklu lidi, en þeir eru nefndir Nepocianus ok Ursus ok Eliveus, en þeir foru a skipum fra Miklagardi, unz þeir qvomu til hafnar þeirar er Adriaticus heitir, en su er litlu meir en .iii. milur fra Mirrea borg. En er eigi var byrr at sigla, þa gengu nIckurir menn af skipi sva sem at matkaupum, en þeir gerdu landzmInnum oskil ok toku at heria. En er Nicholas vard varr vid þat, þa for hann skyndiliga til skipa at[5] bidia fridar lydnum. En hIfþingiar ok sva adrir lutu byskupi, er þeir sa hann. En Nicholas spurdi þa, hverir þeir væri, edr hverr þa sendi, edr hvert þeir færi. Þeir sogdu: «Fridarmenn erum vær, ok sendi oss Constantinus konungr af Friggialandi at stIdva ofrid, en vær bidium þik, at þu bidir fyrir oss vid gud, at hann greidi fIr vora.» En Nicholas bad þa, at þeir færi til borgar med honum ok kæmi til kirkiu ok tæki blezan af honum. En er hIfþingiar reyndu heilagleik byskups, þa bInnudu þeir skipverium sinum at heria a landzmenn. En er þeir rædduz þetta vid, þa qvomu menn or borg ok mællto vid Nicholas: «Ef þu værir innan borgar, fadir, þa mundi eigi .iii. saklausir til dauda dæmdir i dag.» Nicholas mællti: «Fyrir hveria sIk eru þeir til dauda dæmdir?» Þeir sIgdu: «Domandi hefir tekit fe til hIfuds þeira, en allr lydr leitar þin ok ma eigi finna.» En Nicholas vard ryggr, er hann heyrdi þat, ok spurdi, ef þeir lifdi, er dæmdir voru. En honum var sagt, at þeir lifdi, en þa voru þeir til hIggs leiddir ut or borginni. Þa rann Nicholas þangat, er þeir voru leiddir ok stodu bundnir, ok voru andlit þeira dukum hulit, en einn madr stod med brugdnu sverde buinn at hIggva þa. En er Nicholas kom þar, þa tok hann or hendi honum sverdit ok kastadi lang(t) i brott, sidan leysti hann bInd at þeim, er fyrirdæmdir voru, ok leiddi þa til hus iarlz þess, er Eustasius het. En er dyrvordr sagdi Eustasio iarli, at Nicholas var kominn, þa geck hann ut þegar i moti honum ok villdi luta honum. En Nicholas bannadi þat ok mællti: «Þu vigamadr, fyrir hvi þordir þu at koma i augsyn mer fundinn at sva morgum glæpum? Einga likn mun ek veita þer, helldr mun ek segia konungi, hversu þu skipar edr hveria glæpi er þu gerir.» Þa fell iarl til fota Nicholasi ok mællti: «Reidztu eigi drotni þinum, ok vertu þo linmodr ok lyd enu sanna, þviat ek villdi eigi þvisa, helldr .ii. hofþiugiar Eudoxius ok Simonides.» Nicholas mællti: «Helldr gull ok silfr, er þu tokt til hIfuds þeira.» Þa badu hertugar, er fra skipum voru komnnir, at Nicholas veitti likn iarli, en hann gerdi sva ok leysti ena saklausu menn .iii. or bandi. En hertugar atu ok drucku med byskupi ok toku blezan af honum; en sidan foru þeir a Friggialand, er þeim gaf byr, ok gerdu þar frid orrostulaust ok foru sidan aptr til Miklagards. En er konungr spurdi, at þeir hIfdu sigr, þa vard hann feginn ok for sialfr i motiþeim med miklu lidi, ok var vegsamliga vid þeim tekit, ok hofdu þeir mikenn metnad af konungi.

Ilja Repin: St. Nicholas redder tre uskyldige fra døden

Þa toku nIckurir menn at Ifunda þa vid hann, ok leitudu saka i gegn þeim ok mattu eigi finna. Þa qvomu þeir til mals vid greifa þann, er Ablavius het, ok hetu þeir at gefa honum gull mikit, ef hann rægdi hertugana vid konung. En hann vard feginn fevon þeiri ok for til mals vid konung ok mællti: «Mikil ostiorn geriz i velldi þinu, konungr, þviat þeir hertugar, er þu sendir a Friggialand, bera fe undir rikismenn ok heita miklum fridendum ok rada þik or landi; en er ek vard varr vid þat, þa var eg skylldr at segia þer, konungr, en þu ger sidan sem þer likar.» Þa reiddiz konungr ok let setia i myrqvastofu hertugana, sva at þeir qvomu hvorki fyrir sik ordi ne eidi. En er nIckura stund frestadiz drap þeira, þa qvomu rogmenn ok mællto vid greifann: «Fyrir hvi settir þu þa i myrqvastofu ok letz þa lifa? Winir þeira munu tægia þeim ok leida þa or myrkvastofu ok setia oss i þeira stad.» En er Aflavius greifi heyrdi þat, þa for hann enn til mals vid konung [ok qvad[6]: «Eigi lata hertugarnir enn af illum radum sinum, þviat menn koma til myrqvastofunnar um nætr ok hafa mal af þeim.» Þa mællti konungr, at hIggva skylldi hIfud af þeim þa ena somu nott. Greifinn vard gladr, er hann heyrdi þetta, ok geck ut or hIll ok mællti vid myrqvastofuvordinn: «Þessa .iii. menn, er þu hefir at hallda, bu þu til dauda a þessi nott.» Myrqvastofuvordr vard ryggr vid þat ok kom til þeira ok mællti med grati: «Er drottnar minir, ek villdi vid ydr mæla, en hræzla dauda ydars ryggir mik, ok ma ek eigi mæla vid ydr, þviat konungr hefir sva bodit, at er skulit deyia a þessi nott.» Þa urdu hertugarnir ryggir af hræzlu dauda ok iosu molldu i hIfud ser ok mællto med tarum: «Hvat hIfum vær sva illt gert, at vær se(m) eigi verdir at koma ordi ne eidi fyrir oss, adr vær deyim.» En er þeir mællto þetta med miklum ryggleik hugar, þa mintiz Nepocianus, hversu heilagr Nicholas hafdi fordum leysta menn fra dauda saklausa, ok mællti med tarum: «Þu heilagr drottinn ok eilifr konungr gud, upphaf veralldar lioss ok skapari allra hluta, miskunnadu oss þrælum þinum ok leys oss i taknum þinum, sva sem þu leystir .iii. menn saklausa fyrir þræl þinn Nicholas.» En er hann hafdi þetta mællt, þa kIlludu þeir allir samt a enn helga Nicholas ok mællto sem einum munni: «Þu milldr iatari guds, makligr allrar gIfganar, þu enn trausti þræll himnakonungs Nicholas, þottu sier oss fiarri at likam, vertu þo nær bænum vorum, ok leys oss or haska, sem þu leystir fyrr þria saklausa menn, at vær megim enn sia þik ok gera þackir fyrir godgerning þinn.»

En er þeir luku bæn sinni, þa vitradiz heilagr Nicholas Constantino konungi i svefni a þeiri stundu ok mællti: «Constantine, ris þu upp skiott ok lat utleida or myrqvastofu .iii. hertuga, þa er þu lez þangat leida, þviat þeir eru saklausir ok hafa ecki þess gert, er þeir se dauda verdir. En ef þu vill fyrirlita bodord mitt, þa mun ek bidia drottin minn Jesum Crist, ok mun hann vekia orrostu i gegn þer, ok munu dyr slita hræ þin.» Konungr vard hræddr ok sagdi: «Hverr ertu sva diarfr ok mattugr, er um nætr þorir inn at ganga i hIll mina?» Nicholas svaradi: «Ek em Nicholas, ok er ek Mirrea borgar byskup.» Þa syndiz hann ok Aflavio greifa ena somu nott ok mællti vid hann: «Þu illr domandi, fullr flærdar ok lygi, ris upp þu skiott ok leid or myrqvastofu hertuga þa, er þu rægdir, en ef þu gerir eigi þat, þa mun ek bidia himnakonung, at hann lati þik falla i sut, ok muntu vella mIdkum sialfr ok Ill hiu þin.» Greifinn spurdi: «Hverr ertu er þat mælir?» «Ek em Nicholas þræll Jesus Cristz Mirrea byskup.» En konungr reis upp þegar, er hann vaknadi, ok sendi ord greifanum, ok sagdi hvorr Idrum draum sinn. En annan dag eptir let konungr leida hertugana or myrqvastofu ok leit til þeira reidiliga ok mællti: «Segit er mer, vesalir menn, hvar namud er fiIlkyngi til þess at hræda oss um nætr med draumaskrimslum ok sionhverfingum?» En er þeir svIrudu eigi fyrir hræzlu ok stodu neigdu hIfdi, þa spurdi konungr tysvar edr .iii. ens sama mals. Þa sagdi Nepocianus: «Þu enn milldi konungr, er drottinn ert allz þessa heims velldis, en vær þrælar þinir hIfum hvergi fiIlkyngi numit.» Þa mællti konungr: «Segit er mer, ef er vitit nIckurn byskup þann er Nicholas heitir.» En er þeir heyrdu nafn heilags Nicholas, þa felldu þeir tar fyrir fagnadi ok kolludu a Nicholas, at hann tædi þeim ok leysti þa fra dauda. Konungr mællti vid þa: «Leggit nidr hræzlu ok segit mer, hverr er sia Nicholas, sva heilagr ok milldr ok rettlatr ok sva nalægr gudi, at slika hluti ma gera?» Þa sIgdu þeir konungi allt þat, er þeir hIfdu sied ok heyrt fra helgum Nicholasi. En konungr mællti vid þa: «Farit er ok þa ok gerit þackir gudi ok enum helga Nicholasi, þeim er ydr leysti fra dauda i bænum sinum, ok færit honum fornir þær, er ek mun senda honum, þat er gullritin bok ok .ii. kertistikur or gulli ok dryckiarbolli gerr af gulli ok dyrligum gimsteinum; berit honum ord min til þess, at hann bidi fyrir oss vid gud drottin vorn, þann er gerir takn a himne ok iIrdu.» Þa foru þeir, unz þeir qvomu til Mirrea borgar ok fundu Nicholas ok færdu honum konungs giafir ok sogdu honum alla hluti, þa er gerdiz(!) um hag þeira, en Nicholas hof augu sin til himna ok þackadi þat gudi. Sidan foru þeir heim fagnendr ok lofudu drottin Jesum Crist.


11[7]. A nIckurri tid kom kona ein til kirkiu, þar er Nicholas var inni a bænum, en hon færdi þangat son sinn diIfulodan, þann er klædi reif ok beit af ser, ok lagdi hon hann fyrir fætr helgum Nicholasi ok mællti: «Miskunnadu, þræll guds, veslingi syni minum, er qvelz af diofli.» Þa tok Nicholas i hInd honum ok bles i andlit honum, ok flydi þegar ohreinn andi fyrir guds crapti ok verdleikum heilags Nicholas, ok for sveinn heill heim med modur sinni fagnandi. A annarri tid kom madr med konu sina oda til munklifis heilags Nicholas ok fell til fota honum ok mællti: «Heilagr guds þræll, hialp þu þessi konu, er þungliga qvelst af diIfli.» En þegar er Nicholas bad fyrir henne, þa rak hann a brott ohreinan anda fra henne, ok for hon heim til huss sins dyrkandi gud. Enn var siukr madr færdr helgum Nicholasi um langafIstu, en sa madr var þornadr i Illum lidum ok matti sik hvergi hræra, en þeir er honum fylgdu, badu Nicholas bidia fyrir honum, at hann mætti heilsu fa. En Nicholas smurdi vigdu vidsmiorvi enn siuka ok bad fyrir honum ok gerdi heilan, ok tok hann blezan af Nicholasi ok for heim til hus sins lofandi gud. Enn var odr madr leiddr til munklifis heilags Nicholas, sa het Timotheus, sa hafdi fallit opt i brot ok lostit hofdi sinu vid steina, ok fell vogr ok madcar or hIfudsarum, en þeir menn leiddu hann fyrir Nicholas ok badu, at hann skylldi gefa honum heilsu ok mællto: «Nicholas þræll guds, lettu sott þessa manz, ok bid fyrir honum, at gud miskunne honum.» En Nicholas signdi hann ok leysti hann af allri sott ok sendi hann heilan heim fagnanda ok lofanda gud.


12. En er Nicholas skein i slikum iarteinum, þa tok hann banasott. En er hann la i reckiu, þa kom til hans kona tunglsiuk, su het Eugenia, hon bad hann veita ser heilsu. En Nicholas bad fyrir henne, ok tok hon þegar heilsu. En guds þræll Nicholas sa andlat sitt nalgaz, ok var hann þa þrasamliga a bænum, en hann bad þess drottin, at hann sendi eingla sina a mot Indhans. En er hann lauk bæn sinni, þa sa hann eingla koma til sin, ok hneigdi hann hIfut sitt ok skryddi sik crossmarki ok sIng enn þrettuganda salm i salltara, unz at þvi versi kom, er sva mælir: i hendr þinar, drottinn, fel ek anda minn, þu gerdir mik, drottinn minn, gud minn. Er hann hafdi þat sungit, þa tok hann corpus domini ok blezadi prestum sinum ok lærdum mInnum, þeim er hia stodu, ok hvarf hann til þeira. En sidan andadiz hann, ok toku einglar Ind hans ok baru til eilifrar dyrdar. En er heilagr Nicholas var andadr, þa var allr Mirrea borgar lydr i mikilli ogledi. Lærdir menn, munkar ok allr lydr karla ok qvenna fylgdu liki ens helga Nicholas ok gretu ok sIgdu sik mist hafa ens milldazta fIdur, er[8] hlifskiolldr var allz herads. Þa kom þangat margr lydr eigi at eins or enum næstum borgum helldr ok or Illu herade, þviat allir hIfdu notit iarteina hans ok godgerninga, medan hann lifdi. En likami hans var lagdr i steinþro ok buit um dyrliga, sem vera atti. En hann synir nu margar iarteinir, sva sem þa er hann lifdi i likam, ok veitir hann eigi at eins þar, er hann er grafinn, helldr ok hvervetna i heime, þar er a hann er heitit. En or steinþro hans fliota .ii. heilsubrunnar, vidsmiors brudr af hofdi, en annarr brunnr vatz af fotum, ok fa heilsu siukir menn, er þvi vidsmiorvi eru smurdir edr af þvi vatni bergia. A nIckurri tid vard byskup einn rekinn fra byskupsstoli sinum at radi Mirrea borgar greifa fyrir Ifund manna, en þegar er hann var utlægr[9] gerr, þa draup eigi vidsmior ne vatn or steinþro Nicholas byskups til heilsu siukum mInnum; en er hann kom aptr, þa gafuz Illum guds vinum margar iarteinir, er þangat sottu.


13. Enn eru nockurar gamansamligar iarteinir at segia fra helgum Nicholasi. Þa er vikingar komu af landi þvi, er Affrica heitir, ok heriudu vida ok brendu bæi, þa fann heidinn madr i husi nockurs cristins manz likneski heilags Nicholas skrifat a tabulo, ok gerdi eigi segia lagsmonnum sinum til þessa fundar. En er hann kom þar, er cristnir menn voru, þa syndi hann einum þeira tabulum ok sagdi, hvers likneski þar væri markat. En er likneskit sa cristnir menn, þa mællto þeir med tarum: «Þetta er likneski ens helga Nicholas, er biart er fyrir gudi ok monnum i morgum iarteinum, ok sannar hann þat i taknum, at hann lifir med gudi eptir dauda.» En er enn heidni madr heyrdi þetta, þa fal hann likneskit ok let þat ecki i skipti koma, en sa var audigr madr ok var tollari. En er hann var heim kominn til husa sinna, þa setti hann likneskit um dag yfir dyrr hus sins, þar er gull hans ok silfr var allt inni ok dyrlig klædi, er hann atti, ok mællti vid likneskit: «Nicholas, vardveittu hus þetta, þviat ek a naudsyn til fra at fara.» En er hann hafdi þetta mællt, þa geck hann i brott fra opnu husinu, sva sem hann hefdi þar sett margan vardhalldzmann. En þiofar voru nær husino ok sa husit opit, sva at eingi vardveitti, ok foru til husins ena sImu nott ok toku i brott gull[10] ok silfr ok allt, þat er femætt var inni, en likneskit eitt var eptir, þviat þat var sett ut fyrir dyr. En er enn heidni madr kom heim ok misti fiar sins, þa vard hann ryggr ok leit til likneskis grimmum augum ok mællti vid þat sem vid lifanda mann: «Þu Nicholas, ek hugdi þik vera godan vardhalldzmann fiar mins, hvat gerdir þu, gialltu mer fe mitt, ella mun ek beria þik.» En er hann mællti þat, þa tok hann svipu ok bardi likneskit; en er hann var modr af þvi, þa mællti hann: «I elld mun ek þer kasta, ef þu gelldr mer eigi fe mitt.» En enn milldazti Nicholas leit miskunnar augum a likneski sitt, ok kom skyndiliga þangat, er þiofarnir skiptu feingi þvi, er þeir hofdu tekit or husi ens audga manz, ok mællti Nicholas vid þa: «Hvat gerit þer, vesalir, vitit er eigi, at ek var þar, þa er er stalud þadan, ok sa ek allt þat, er er tokud or husinu.» Ok skyrdi hann fyrir þeim mikilleik þess, er þeir hIfdu tekit, ok mællti hann vid þa: «Þat skulut er vita, at ek mun gera augliosan stuld fyrir ollum monnum, nema er berit aptr allt þat, er er tokut þadan, þviat mer var þat sellt til vardveizlu, ok var ek bardr saklaus fyrir glæpi ydra; af þvi mun ek eigi vægia ydr, helldr mun ek selia ydr til dauda a morgin, noma, er latit at radi minu.» En er þiofarnir sa, at þeir voru fundnir at stuldi, þa hugdu þeir vera bæiarmann nIckurn þann, er mællti vid þa, ok hrædduz þeir daudann ok baru aptr þat, er þeir hofdu stolit, ena sImu nott til hus ens audga manz. En er hann kom ardegis til huss sins ok fann alla eigu sina, þa er hann hafdi mist, þa felldi hann tar fyrir fagnadi ok mællti vid likneskit: «Þu heilagr Nicholas, trur ok rettlatr, milldr ok miskunnsamr þræll ens hæsta guds, mikill ok mattugr ok nalægr gudi odaudligum konungi, þeim er þu þionadir, medan þu lifdir, ok hefir þu nu tekit velldi af honum at gera slika hluti, sem þu synir mer heidnum manni; en fra þessi stundu mun ek trua a Crist ok þik.» Þa tok hann tru ok hiu hans Ill, ok let hann kirkiu gera til vegs helgum Nicholasi ok þionadi gudi ok helgum Nicholasi alla sina æfi sidan. Þa tok nafn heilags Nicholas at kynnaz sva heidnum monnum, at þeir margir gIfgudu hann, er eigi hofdu skirn.


14. Einn audigr bondi var gIfugr at þessa heims audæfum, sa var vanr a hverium misserum at[11] koma til Mirrea borgar ok gofga helgan Nicholas, en hann het þvi a nockurri tid at gera gullker eitt dyrligt ok gefa þat til kirkiu Nicholas. Þa heimti hann til sin enn kænsta smid ok selldi i hInd honum gull mikit ok gimsteina ok sagdi, hvat hann skylldi or gera. En smidrinn tok vid gullinu ok gerdi kerit, sem hann kunni vandliga; en sva tædi Nicholas honum at smid þessa gullkers, at hann undradiz sialfr handaverk sitt ok þottiz ecki smidi iafnvel gert hafa. En er gullkerit var gert, þa selldi smidrinn þat buandanum, en hann gallt smidnum verdkaup fyrir smidit, ok lofadi hann miog smidit. En sidan lagdiz honum eigingirni a kerit, ok nenti hann eigi at gefa þat Nicholasi, sem hann hafdi heitit. Þa heimti hann enn til sin enn sama gullsmid ok selldi honum slikt gull ok gimsteina sem fyrr ok bad hann gera annat likt enu fyrra, ok matti (hann) eigi. Þa kom hann ok sagdi bondanum, at hann matti eigi af gera kerit, en bondi hellt þo enni somu eigingirni sinni ok ætladi at færa helgum Nicholasi gull þat ok gimsteina, er smidrinn matti eigi kerit or gera. En er ad þeiri tid kom, er hann var vanr at sækia helgan dom Nicholas, þa ste hann a skip, ok for med honum kona hans ok morg hiu hans, ok gaf þeim þegar byr til siglingar. En er þeir sigldu a midium firdi, þa þysti bondann, ok bad hann son sinn færa ser dryck i þvi enu dyrliga keri, þviat honum þotti kerit svo gott, at eingi skylldi a þvi taka utan kona hans ok sonr. En er sveinninn villdi blanda vatni vid vin ok seildizt utan bords, þa fell gullkerit utan bordz, ok hann sialfr, er hann seildiz eptir kerinu; en skipit var fullskrida, ok bar vindr þat þegar langt i brott fra sveininum, sva at eigi var von, at honum mætti biarga. Þa hafdi rIng agirni þat, er makligt var, en bondi hellt þo framm for sinni, sem stofnad var, ok for þegar til kirkiu Nicholas, er hann kom at landi, ok lagdi gull þat ok gimsteina yfir allteri hans, er hann ætladi at gefa fyrir gullkerit; en þat hraut þegar langt fra allterinu, sem þvi væri kastad med mikilli reidi. Þa idradiz bondi syndar sinnar ok sagdi, hversu hann hafdi gert, edr hversu hann hafdi lagt aptrmund a gullkerit, þat er hann het at gefa Nicholasi, edr hversu hann hafdi i þeiri for hormuliga mist sonar sins ok gullkersins. En er hann hafdi þetta allt sagt med tarum, þa bad hann alla, þa er þar voru, bidia fyrir ser, ok fell sialfr til bænar ok het þvi, at hann mundi mikinn hlut eigu sinnar gefa enum helga Nicholasi, ef hann gylldi honum son sinn. En er hann hafdi þetta heit einradit fyrir ser, þa geck sonr hans inn i kirkiu, sa er a midium firdi stIck utan bordz ok hann hugdi daudan vera, ok hafdi hann i hendi ser gullkerit heillt. En er fadir hans ok modir sa hann, þa urdu þau fegin ok gerdu þackir gudi ok enum helga Nicholasi. En sveinninn sagdi, at gIf(ug)ligr alldradr madr kom at honum, þa er hann for utan bordz, ok bar hann i fadmi ser til landz ok hvarf þegar or augliti hans. En er hann sagdi þetta, þa þIckudu allir gudi ok enum helga Nicholasi þær iarteinir, er gerduz, en bondi leysti af hendi heit sitt ok gallt Nicholasi gullkerit ok margar adrar godar giafir, ok for sidan gladr til heimkynna sinna med ollu sinu lidi ok lofudu gud.


15. Kaupmadr nIckurr var sa, er mikinn aud hafdi æxtan i kaupum sinum, en sidan geck hann i dryckiur ok eyddi aurum sinum i morgum vanhIgum, unz hann vard valadr um sidir. En er hann skammadiz at verda at fyrirsion fyrir voladi, þa bad hann gyding nIckurn audgan midla aura vid sik, at hann mætti þvi veria til avaxtar ok firra sik voladi. En er gyþingrinn trudi eigi cristnum manni, þa beiddi hann nIckurs i ved fyrir fe sitt. Þa mællti enn cristni madr: «Ecki hefir ek at leggia i ved, nema þu vilir taka helgan Nicholas handsalsmann fyrir mik.» Gyþingrinn svaradi: «At þvi er margir menn segia ok iarteinir hans bera vitni, þa trui ek þvi, at hann se godr madr, ok mun ek selia þer feit, sem þu beidir, i hans trausti ok handsIlum, þviat ek hefir fregit, at hann var trur himnagudi, ok væntir mik, at hann muni mik eigi væla, ef ek truir honum.» Þa gengu þeir badir til kirkiu Nicholas, ok lagdi enn cristni madr hendr sinar yfir allteri ok mællte: «Þetta allteri sel ek þer i ved ok sialfan Nicholas handsalsmann fyrir mik, fyrir hans augliti heit ek at giallda þer i nefndum degi þat, er þu veitir mer nu i naudþarfir.» Þa for gydingrinn heim ok selldi enum cristna manni gull slikt, sem hann villdi. En heilagr Nicholas tædi honum sva, at a skamri stundu var hann iafnrikr, sem hann hafdi verit. En er at eindaga kom, ok gydingrinn heimti fe sitt at honum, þa bad hann, at færa skylldi eindagann, ok het at giallda allt sidar. En gydingrinn veitti þat, er enn cristni madr bad. En er þrysvar var færdr eindaginn, sem enn cristni beiddi, þa kom gydingrinn at heimta aura sina. En enn cristni madr gleymdi godgerningi þeim, er honum var veittr, ok sagdi hann golldit hafa allt gydinginum. En er þeir urdu eigi sattir um þetta, þa sagdi gydingrinn domIndum, hvat hann atti at heimta at enum cristna manni, ok bad hann þa, at þeir skylldi duga honum, at hann nædi fe sinu. En enn cristni þrætti ok qvaz golldit hafa þat, er hann heimti. Þa dæmdu domendr þat, at hann skylldi giallda gydinginum þat, er hann heimti, edr vinna ella eid, at hann hefdi golldit. Þa mællti gydingrinn: «Þvi trui ek, at Nicholas er tryggr, en undir hans trausti selldi ek gull mitt þessum manni, sem mik vill væla; en ef hann vill sveria yfir allteri þvi, er hann lagdi i ved, þa mun ek litils virda fiarskada minn, þviat ek veit, hverium ek truda, ok mun sa eigi væla mik.» Þa gerdi enn cristni madr nyian staf holan innan ok grof þar i gull slikt, sem hann atti at giallda gydinginum. En er at þeim degi kom, er hann skylldi eidinn vinna, þa foru þeir badir til kirkiu Nicholas, ok hafdi hvortveggi med ser votta sinna laga. En er þeir qvomu til kirkiu, þa bad enn cristni gydinginn taka vid stafinum, er gullit var i folgit, ok ætladi hann ser þat til eidhialpar, er hann hafdi gydinginum sellt i hond þat, er hann heimti. En ecki ma mannlig slægd i gegn guds radi edr heilagra manna. Gydingrinn tok vid stafinum ok vissi eingrar slægdar von; en enn cristni madr lagdi hendr sinar a allteri ok sor ohræddr, at hann hefdi sellt i hond gydinginum allt þat, er hann heimti. En er hann hafdi eid unninn, þa for (hvorr) til sins heimkynnis. En er enn cristni madr kom midleidis, vard honum sva hIfugt, at hann vard þar ath leggiaz nidr, sem hann var kominn a midri gItu. En er hann var þar sofnadr, þa foru menn þa leid med vagnhlass mikit, þat er Ixn voru fyrir beittir; en er þeir qvomu at, þar er hann svaf, þa mattu þeir eigi vekia hann ok eigi vikia vagninum, en yxninir hliopu framm, sem þeir væri keyrdir, ok drogn vagnenn yfir hann þveran, ok var hann allr lamdr þegar ok eyrendr; en stafrinn brotnadi, er hann hafdi lagdan hia ser. Þa kom upp fyrir domendr ok alþydu, hveria slægd hann hafdi haft vid gydinginn, ok tok gydingrinn vid gulli sinu at radi domanda, er hann kendi stafinn ok margir adrir. Sidan rann gydingrinn skyndiliga til kirkiu Nicholas ok mællti, sva at margir heyrdu: «Þackir geri ek þer, guds madr Nicholas, þviat þu hefir truliga golldit mer þat, er ek sellda at þinu trausti; en fyrir þvi attu vart mer overdum godr ok lezt eigi vælamann þenna bleckia mik, þa mun ek gofga þik hedan i fra sem enn hæsta guds vin. En ef þu veitir mer af crapti þins verdleiks, at þessi slægdarmadr risi upp ok lifni, þa mun ek trua a gud þinn ok hiu min Ill ok þeir menn allir, er ek ma radi vid koma.» Ok er hann hafdi þetta mællt, þa geck sa inn i kirkiu, er daudr hafdi verit, ok fell til iardar fyrir allteri heilags Nicholas ok idradiz þess, er hann hafdi gert, ok bad ser liknar med tarum ok for heim til hus sins. En er gydingrinn sa þat, at hann var upprisinn ok þar kominn, þa vard hann hardla feginn, tok hann þa tru ok Ill hans hiu, ok þionadi gudi avallt ok helgum Nicholasi.


16. Þa er gud almattigr villdi efla miskunn sina ut i Bar ok vitia þeirar borgar med skini milldi[12] sinnar, þa gerdiz þat, at þadan foru menn .iii. kaupskipum til Anþeckiu. En er þeir komu a leid, þa redu þeir um þat, hversu þeir skylldu a brott taka helgan dom heilags Nicholas or Mirrea borg. Sidan hvItudu þeir kaupfIr sinni ok selldu varning sinn skyndiliga ok foru sidan til Mirrea borgar. En er þeir qvomu til hafnar, þa foru .vii. menn (ens) .v. tigar upp af skipum, en allir adrir voru eptir at vardveita skip vid vikingum, er þar hIfdu grimliga heriat. En þeir er af skipum hIfdu gengit, qvomu til kirkiu Nicholas ok fundu þar .iiii. vardhalldzmenn ok mællto vid þa: «Synit er oss, brædr, hvar heilagr Nicholas hvilir.» En hinir hugdu, at þeir spyrdi þess af þvi, at þeir villdi þar bidia fyrir ser edr gefa þangat fe, ok syndu, hvar Nicholas hvildi. Þa geck einn þeira at ok laust hamri a golfþilit yfir likam heilags Nicholas ok braut i sundr marmarasteininn, en adrir grofu, unz þeir fundu steinþro heilags Nicholas; en þa þordu þeir eigi at briota steinþrona ok ugdu, at þeir mundi fyrir taka. En sa er fyst red til at briota golfþilit, hann laust ok fyst a steinþrona, þviat hann lagdi mestan hug a at koma framm þvi verki. En er upp la(u)kz steinþroin, þa vard sva dyrligr ilmr, at allir hugduz i paradisu vera, þeir er hia voru. En þeir toku likam heilags Nicholas or steinþronni ok lIgdu i duk hreinan, er prestr nockurr atti, er i þeiri ferd var. Sidan toku þeir vopn sin ok foru skyndiliga til skipa sinna med helgan dom Nicholas ok lofudu gud. Sidan gaf þeim byr fra landi, ok voru þeir uti .xx. daga, unz þeir komu heim i Bar. En likamr heilags Nicholas var a brott tekinn or Mirrea borg, þa er .xi. dagar lifdu manadar þess er Aprilis heitir, en hann kom i Bar enn .ixda. dag manadar þess er Maius heitir, en þa var drottinsdags aptan, ok var hann borinn af skipi til kirkiu heilags Benedictus, en su kirkia var i munklifi þvi, er sa aboti red fyrir, er Elias het. En þat var .m. vetra ok .iii. vetrum ens .ixda. tigar eptir burd Crisz. A þeiri nott ok enn næsta dag eptir urdu þar heilir af allzkyns sottum .vii. menn ens vta. tigar, en þeir voru allir þar borgarmenn. En enn .iii. dag var borinn likamr ens helga Nicholas þangat, sem nu er kirkia hans ger, en þangat komu or mIrgum borgum ok bæium hvern dag siukir menn, ok urdu þar heilir a þeiri viku .xv. menn ok .c., ok fær þar otal manna hvern dag heilsu i nafni drottins vors Jesus Cristz, þess er med gudi fedr ok helgum anda lifer ok riker einn gud i heilagri þrenningu um allar alldir allda. Amen.


____


Appendix
1.
(2 Pergamentblade 655 qv. III: jvf. ovenfor Cap. 14)

Þa sagþi bvandinn þeim ollom, es hia voro, hvat hann hafþi gort eþa hverso hann hafþi eignat ser gollkerit, þat es hann hafþi gefit Nicolao, oc talþi sik sekian oc syngan, oc sagþi hann meþ tarvm tion sonar sins oc gollkers, oc baþ hann alla biþia fyrir ser, þa es hia stoþo. Siþan het hann at gefa Nicolao mikinn hlvt eigo sinnar, ef hann gyldi honom aptr sonn sinn. Enn gyþs(!) iatere dvalþi eigi lengi at h[yra bøn hans, þvi at a þerri inni somo stvndo kom sonr hans i kirkio, sa es vtan borz hafþi stokit a miþivm firþi, oc hafþi hann i hendi sér gvllkerit heilt. Þa varþ faþir hans feginn oc moþir hans, oc allir þeir es þar voro, oc gorþo gvþi þakkir oc envm helga Nicolao. Enn sveinninn sagþi sva, at þa es hann kom niþr a se, at honom vitraþisc gamall maþr oc g2fvgligr at alite oc sva at bvningi, «oc bar hann mik i faþmi ser til lanz, oc hvarf hann mer þegar,» qvaþ sveinninn. Enn bvandinn laysti af hendi heit sinn oc galt fagnanndi af hendi gollkerit, þat es hann hafþi fyrr sparat, oc fór aptr siþan glaþr meþ syni sinom oc ollo liþi oc dyrkaþi gvþ i ollom iarteinvm, þeim er honom voro vęittar fyr helgan dom Nicolas.

C2pmaþr vas einn 2þigr, sa es miklo fe 2ddi i drvkkio oc i margri 2ra lógon, oc fann hann eigi, aþr hann vas orþinn miok sva ǫreigi. Enn es hann scammaþisc at verþa annarra berliga þvrfi, þa fór hann til gyþings neqqvers, es þar atti hvs scamt fra honom, hann vas 2þigr at femunum, oc baþ k2pmaþrinn hann selia sér fe at lani oc hvga sva valeþe sitt. Enn gyþingrinn vildi eigi trva cristnum manni oc beiddi, at hann legþi grip neqqvern i veþ. Enn inn kristni maþr svaraþi: «Eki hefi ek at leggia i veþ, enn ef þv vill taka Nicolavm hansalsmann fyr mik, þa mon ek þat bioþa þér.» Gyþingrinn oc(!) svaraþi: «Vist trvi ek þvi, qvaþ hann, at Nicolavs se goþr maþr, sa es þv byþr mér at hansalsmanni, þvi at ek hefi hayrt sagt fra iarteinum hans, ok sva fra þvi at hann vęri avallt trvr himnagvþi. Af þvi mon ek selia þer fe at lani vndir hans travsti, ef þv vill, þvi at ek trvi þvi, at sva s(c)ynsamr maþr mvn eigi mik lata veltan verþa i sinv tr2sti.» Þa foro þeir baþir til Nicolavs kirkio, oc lagþi enn crist(n)i maþr hendr sinar yfir altara oc melti sva: «Þetta altera legg ek i veþ, oc byþ ek helgan Nicol2s handsalsmann fyr mik, oc heit ek i hans nafni at gialda þer a nef(n)dom degi alt þat, es þv veitir mér til hvggonar i þessa þyrft(!). [Enn þa[13] es enn cristni maþr het honom þvisa, þa seldi gyþingrinn honom gvll mikit at lani. Enn hann tok viþ fe þvi oc varþi til avaxtar, oc vas scamt at fresti, vnz hann varþ 2þigr, sem hann hefþi fyrr verit. Enn es at eindaga kom, þa heimti gyþingrinn fe sit at honom. Enn enn cristni maþr baþ sér fresta oc lezk siþarr myndo gialda alt. Gyþingrinn gorþi, sem inn cristni maþr beiddi, oc þokaþi eindaganvm. Enn es ein[daginn] vas .iiivar. forþr, þa kom gyþingrinn oc heimti fe sitt. Enn inn cristni maþr gl[mþi þa vin[atto, es] gyþingrinn hafþi veitt honom, oc varþ hann tęldr af slǫgþ diofvls oc sagþisk alt goldit hafa. Enn es þeir vrþo eigi a eitt sattir of féét meþ sér, þa sagþi gyþingrinn domondom, hverso enn cristni maþr helt fyrir, honom fe þvi, es hann hafþi selt honom at lani. Enn enn cristni maþr dvlþi alz fiarins oc lézk goldit hafa alt þat, es gyþingrinn heimti. Þa d[mþo domendr þat, at inn cristni maþr scyldi gialda gyþingi fé sitt, eþa vinna eiþ ella, ef hann þǫttisc alt gǫldit hafa. «Þvi mon ek trva, quað gvþingrinn, at Nicolavs er trvr, þótt sia maþr vildi mik vela i trvgþ oc i hans tr2sti. Enn ef hann vill eiþ vinna yfir altera þvi, es hann seldi mer i veþ, þa mon ek eigi rǫkia fiarscaþa minn, þvi at ek veitt, i hvers trǫsti ek selda gvll mit af hendi, oc mvn sa eigi vęla mik.» Siþan foro þeir baþir til kirkio Nicolavs gyþingrinn oc inn cristni maþr, oc vattar þeirra meþ þeim, sem lǫg voro til. Enn inn cristni maþr hafþi holaþan innan staf sinn oc fǫlgitt þar gvll þat, er hann atti at gialda gyþinginum oc hann heimti at honom. Enn es þeir komo baþir til kirkio, þa seldi inn cristni maþr i hond gyþinginvm stafinn meþ gvlli, sva sem þa mętti hann þess retligar sveria, at hann hefþi alt selt i hond gyþinginum, þat er hann atti honvm at gialda. Enn eigi es mannlig vitra ne slo(g)þ i gegn gvþi. En gyþingrinn tók viþ stafnum oc vissi eigi vanir þessar flęrþar, oc gingo inn baþir i kirkio Nicol2s. Siþan lagþi inn cristni maþr hendr sinar yfir altera oc sorþi sik ohredr, at hann hefþi hvernn eyri seldan i hond gyþinginvm, þann es hann atti honom at gialda, oc fór siþan glaþr a br2t, sva sem hann hefþi inn bezta eiþ vnninn. Oc fór þa hvarr til sins heimilis. Enn es inn cristni maþr fór sinnar leiþar, þa gorþi[14] honom hofvkt a miþri gǫto, sva at hann hvgþisc eigi mundo lifa, nema hann legþisc niþr oc somnaþi; oc gorþi hann sva ok lagþi hia sér staf sinn, þann es gollit vas i folgit. Enn es hann vas sofnaþr, þa foro menn meþ vagnhlass mikit þessa goto ena somo, es hann svaf, oc voro oxn beittir fyrir vagninn. Enn es vagnkarlarnir komo at, þar es hann svaf a gotonni, þa vildo þeir vekia hann, oc mattv eigi. Enn oxn hliopo fram hart, sva at hinir matto eigi yqqva vagninum af honom, oc vas hann þegar ǫrendr; enn stafrinn brotnaþi þegar, es la hia honom. Þa vas set, yfir hvi stafrinn hafþi bvit, oc vas þar gvll mikit, oc kom þa vpp fyrir alþyþv oc fyr domendr, hveria slogþ enn cristni maþr[15] hafþi ført at honom meþ sl[gþ sinni. Þá rann gyþingrinn til kirkio Nicol2s oc męlte: «Þakkir gøri ek þer, goþr maþr[16] Nicol2s, þvi at þv galzt mér gvll þat, es ek selda af þinvm trvnaþi. Enn alz þv ueittir mer overþvm sva mikla miskvnn oc lezt eigi sykera(!) geta veltann mik, þa mon ek heþan fra gofga[17] þik sem drottinn oc inn hesta gvþs vin. Enn ef þv vildir syna mer crapt verþleiks þins oc reisa af d2þa þenna slogþarmann, þa monda ek meþ ollo liþi minv oc af ollo afli gofga Crist þann, es þv þionaþir, oc snva ollom til cristinns siþar, þeim es ek metta raþi viþ koma.» Enn es gyþingrinn hafþi þetta melt, þa kom inn farandi i kirkio sa, es d2þr (hafþi) verit, oc fell till iarþar fyr altera Nicol2s oc gorþi iþron synþa oc baþ sér liknar fyr þat, er hann hafþi gort, oc feldi morg tór a bøn sinni oc fór heim siþan til innis sins. Enn gyþinngr tok þegar trv, oc hiv hans oll, oc fyrlét alla gyþinga villo oc vas avallt siþan uinr guþs oc gofgaþi Nicol2m.

Tha(!) es almattegr gvþ villdi vitia lyþs sins, þess es i Bór[18] es, oc pryþa alla heraþsbygþ meþ eno bi(a)rtasta liose mildi sinnar, þa gorþisc þat, at menn foro .iii. seipvm k2pfor yr Bór til Anþekiu. Enn es þeir uoro komnir a fór, þa sc2t gvþ þvi raþi i hvg þeim, at þeir scyldi taka a br2t likam Nicolavs yr Mirrea borg. Enn es þeir hofþo þetta raþ stǫfnat, þa hvotvþv þeir for sinni oc seldo varninng sinn scyndiliga oc k2pto þat eit, es þeim vas n2þsynlict, oc heldo siþann scipum til Mirrea borgar. Enn es þeir vrþo landfastir, þa ginngo si2 menn ins fimta tigar af scipvm til borgarinnar, enn aþrir varþveittv scip þeirra viþ vikingom, es þar lago viþ land oc hęrioþo. Enn þér(!) es af scipom gingo, foro til þess, vnz þeir komo i borgena Mirreo oc i kirkio Nicol2s oc lvto altera hans, oc fvndo þar fiora eina varþhalzmenn oc melto viþ þa: «Syniþ oss, broþr, hvar heilagr domr es Niocl2s byscops.» Enn uarþhalzmenn hvgþo, at þeir myndi þar vilia a bǫnom standa, oc syndo þeim, hvar inn helgi Nicol2s hvildi. Þa tok einn af scipamonnom hamar i hond sér oc lavst hart a golfit oc bravt þegar i syndr marmarahello, þa er iafnt vas yfir helgom dome hans. Siþan grofo þeir iorþ, vnz þeir fyndo(!) steinthro(!) sva hvita sem snęr. Enn þeir oc(!) þorþo eigi at drepa i syndr steinthro oc vggþo, at þeim, myndi neqvet til meins verþa, ef þeir gorþi þat. Enn einn þeirra, sa es ohręþnastr var, sa eki fyr þvi, þott honom yrþi neqquet til meins, oc l2st steinþrona ovan oc br2t steininn, sva at vpp l2zk(!) oll steinþroin. Þa gorþi þar sva dyrligan ilm, at allir þottosk i paradiso komnir, þeir es hia stoþo. Enn steinþroinn vas fvll viþsmiors. Þa tóko þeir þaþan helgan dom Nicol2s oc logþo i hreinan dvk, es prestr neqqverr atti i for þeirra. Siþan toko þeir vapn sin oc foro til scipa sinna meþ helgan dom Nicol2s oc lofoþo crapt gvþs. Enn es þeim gaf byr, þa toko þeir til segls oc voro vti fiora togo døgra, vnz þeir komo aptr i Bør. Likami heilax Nicolavs vas a braut tekinn ór Mirrea borg, þa es .xi. netr lifþv Aprilis manaþar, enn hann kom i Bár inn niunnda dag þess manaþar es Maivs heittir, enn þat es sex nottom eptir Crvcis messo of varit. Enn þa vas drottinsdags aptann, es þeir komo til borgarinnar, oc vas heilagr domr Nicol2s borinn af scipi til Benedictus kirkio, þar es fyr mvnklivi reþ abbati, sa es Elias het. Enn þa vas þvsvnd vetra liþin fra bvrþ Cristz oc .iii. vetr ens niunda tigar. Enn a þeirri nott oc annan dag eptir enn nęsta þa toko si2 menn heilso ens fimta tigar af bonom oc verþleikvm heilags Nicolavs. Enn þeir voro allir innan borgar menn. Enn inn þriþia dag viko vas hann forþr þangat, sem nv es hann dyrkaþr, oc nv es honom kirkia gor. Þa kom þangat mikili fiolþi manna yr borgom oc bǫiom oc heroþom meþ sivka menn, oc toko þar heilso fimtan menn oc hvndraþ a þeirri viko. Oc taka þar margir hvern dag heilso oc verþa grǫddir af otalligom sǫttom i namfni drottins Jesus Cristz oc af verþleikvm heilags Nicolavs. Oc eigi þar at eins, es hann hvilir at likam, nema oc horvetnna þess, es a hans nafn es kallat, hvargi sem menn verþa staddir heimsins i haska eþa i sottom, eþa i hverregi m(e)insemi, þegar ef hann biþia miskunnar meþ rętto hvgscote, þa fa hvggvn sinna meina. Eigi ma menzkom manni 2þvelt verþa at vita iarteinir hans allar, þar es iarteinir gorþþosc of hann, þegar es hann kom i þenna heim, oc scin sva i heilagri atferþ alla eve, at gvþ veitti honom hǫttvętnna þess, es hann baþ. Sva hefer drottinn gofgat hann, at hann gorþi hann hofþingia cristni sinnar oc gaf honom byscops tign þess i ǫmbon, es hann gaf gvþi alla foþorleifþ sina oc vildi sialfr engi metorþ hafa þessa heims. Enn siþan es hann varþ byscop, gorþisc sva mikill mǫttr at crafsti hans, at menn fingo likn meina sinna, þa es þeir k2lloþo á hann, þott þeir vęri a oþrom londom eþa miok i fiarrǫt, oc syndisc hann þeim, es a hann heto, stvndom vakondom enn stvndom sovǫndom, oc vas hann þo heima at stoli sinom sem aþr.

Vel hefir hann nafn sitt sannat, þar es hann heitir Nicolavs, þvi at þat es[19] at þyþa i várt mal sigir lyþs. Hvat se enn betr męlt, nema hann se sigr lyþs, fiorgiafi alz lyþs, þar es hann veitir þat fylting, at huerr vegr sigr a sinvm vandręþvm, es a hann heitr. Sannliga es sia enn helgi maþr sęll, es til sva mikils gǫþs kom i heim þenna, at hann matti sva styra vegsemþ heimsins, at gvþs aost vas avalt i briosti honom, oc hvgr hans girnþisc enscis nema himnescra hlyta einna, þott hann varkyndi iar(þ)ligvm mǫnnom aymþ sina. Sva stilti hann lifi sino, at hann sǫmþi meirr viþ heiminn enn aþrir helgir menn, þeir es ver vitom deili a, þvi at hann vas bętri bøna enn flęstir aþrir, oc vas dęll oc inn mildasti viþ alla goþa menn, þa vinato oc giafar at konongvm oc gofgom monnom oc vas rikr viþ vanda menn. Enn þott hann vęri bvndinn i slikvm hlvtvm, þa varþveitti hann þo anliga vpplitningarlif sem einsetomvnkar oc s2rgaþisc eigi i sinni syslo, heldr tok hann margfold l2n fyr erfiþi sitt. Makligr er heimrinn at gofga gvþs vini oc allra makligastr[20] viþ þa, es slika ahyggyo(!) oc erfiþi hafa drygt fyr honom sem inn helgi Nicol2s, es alla verǫld hefir prydda meþ siþom goþom oc iarteinagorþ bęþi i lifi sino oc eptir andlát. Sva vas hann orr oc miscvnnsamr, at hann dygþi heiþnum monnom oc syndi


2.
(Pergamentblad i Norske Rigsarkiv; jvf. ovenfor Cap. 15.)

at fe oc atti hann hratt hvesvetnna gnott. Enn er sva (var) komit hans mali, at hann þottiz þa eigi meir fiar þurfa at afla, þa fecc hann þat sannreyntt sem mællt er, at ongvm er allz leð ne allz varnat; þvi at þat var honum veitt at afla fiarins ok verða mikils eigandi, enn hins var honum varnat, at vel helldiz a. Af þvi at þa var sva komit, at honum þotti ei(n)gis gæta þurfa, þa lagdiz hann i dryckior oc oga, oc var þat eigi minnr fra, hve sciott þa eydiz ok ferliga, enn þat hve sciott oc kænliga hann hafþi aflat. Fann hann þa sialfr sva fremi, er hann var alsnavdr vordinn, oc var engi kavpeyrir eptir, oc mioc þrotin atvinnan, oc hvgdi hann þa illa meðferþinni, þeiri sem vorþit hafði, oc sannadi(z) þa þat með honvm, sem mællt er, at eptir koma osvinnvm rad i hvg. Sa hann þa ser ecci annat fyrir liggia at sva bvnv nema vá oc vesolld, oc kviddi hann þvi mioc, sem eigi var kynligt, þviat hart er at hyggia til en verra at reyna. Leitadiz hann um þa a marga vega, hvat fyrir mundi liggia, oc toc hann siþan rad, at hann for a fvnd gyþings eins, þess er var vellavdigr at fe, sem þeir vorv iafnan gyþingarnir, hvar landa sem þeir ero, oc baþ, at hann mvndi lana honvm fe nockvt. En hann sagdiz vera kæn vid kavpeyri at fara oc kvad ser mvndv verda mikit til snvdar, ef hann lanaði honvm feit, oc kvaz honvm einkar vel giallda mvndo. En hann svarar gyþingrinn oc qvad ecci sva mikla trvleika vera a milli gyþinga oc cristinna manna, at hann mvndi honvm fe lana, nema hann fengi honvm annathvart veþ eþa vorzlvmann. Enn cristni maðr sagði: «Ek ma þer ecci veð fá, þar er ec em felavs, at sva bvnv, enn vorzlvmann mvn ec fa þer sva goðan, at vist er, at þv mvnt eigi þins missa.» Oc bar sva ravn á, at hann sagði sannara, en hann ihvgadi. «Hverr er sa, sagði hann gyþingrinn, er þu bydr fram til vorzlonar?» «Ek byþ fram, qvad hann, enn helga N. byskup, at hann scal i vorzlvnni vid þic.» Gyþingrinn sagdi: «Heyrtt hefi ek hans getit, oc þo at vid hafim eigi samtrvadir verit, þa ifa ek hann eigi goþan mann vera, oc ek hefi heyrdar margar oc storar hans iarteinir sagdar med sanni(n)dum. Nv mvn ek honvm iata til vorzlvnnar oc trva þvi fastliga, at ec mvn eigi mins missa, ef þv sver mer þat vndir hans trvnadi.» Þeir keyptv nv saman, sva at þeir gengo til kirkio oc til altaris ens helga N., oc lagdi enn cristni madr hendr sinar a altarit oc mælti sva: «Þetta altari legg ec þer i ved i ockrvm kavpvm, en ec heit þer þvi vndir trvnat ens helga N., at ek skal þer hvernn penning giallda eptir sannindvm, þann sem þv átt at mer.» Oc er þeir hofþo þetta at syst, þa forv þeir heim til hvsa gyþingsins, oc selldi hann honvm slict fé at lani, sem hann beiddiz. Var siþan (a qveðit), hve mikit gvll en cristni madr scylldi gyþinginvm giallda, oc scildvz þeir nv vinir, oc mælti hvarr vel fyrir avðrvm. Oc for enn cristni madr heim til herbergis sins oc vndi vel sinvm lvt. Enn er sa en cristni madr hafþi fengit ser nockvr(n) cavpeyri, þótt helldr væri at lani en at eiginorði þa fyst, þa tekr hann ena savmv iðn, sem hafdi vel hagnat fyrr, oc gafz honvm sem hveriom annarra, er a hittir a sin forlavg, at þa hagnar. Rez hann nv i kavpferþir, oc varþ en gott (til) penninga, oc toc sciotara voxt feinn en forsia eþa ra(d)vendi, þvi at þat þroadiz seint med honvm hvartveggia; hafdi hann ok (i) hellzta lagi ravn a þvi, sem drotinn segir i gvþspiallinv, at mangi ma tveim drotnvm senn þiona, oc verdr hann at hafna avðrvm, ef hann sæmir vid annan. Nv for honvm oc sva, at it fyrra sinn er hann fecc feit, þa eyddi hann þvi ollo[21] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . borgvnvm vm Abrahams daga Sodoma oc Gomorra oc morgvm vm Moyses daga, oc opt hafa siþan margir tynnz vm þa env savmo savk. Nv þionadi hann þa it fyrra sinnit, er hann fecc feit, eptir fyst sinni rangri, enn eigi let hann hana þa drottna ser. Enn drotinn beiþ hann þolinmoðliga oc let hann eitt i moti koma, sem iafnan er vant eptir vanstillit at koma, feleysi ok fatæki. Enn it sidarra sinnit, er hann varþ mikill(!) fiarins eigandi, þa for hann ecci þverra fæti at, oc þionadi hann þa þeim, er drotinn kalla(r) Mammona i gvþspiallinv, er agirni diofvls kallaz; oc er þat sannligt, at agirni merkir helviti, þvi sva segir Salomon enn spaki, at þat verdr alldri fyllt ne avgv agiarnz mannz. Enn þenna glep let sia en cristni madr sva drotna, sem heyra ma i þeiri frasogn, er eptir ferr. Nv kem at þeiri tiþ, er gyþingrinn atti gialldit mællt af envm cristna manni, oc kem þa at vitia gialldsins oc heimti þa feit at honvm. Enn hann svarar vel oc baþ en nockvra fresta vm gialldit ok kvaz siþarr mvndo betr viðlatinn[22] vm giolldin. Oc let hann enn eptir þvi vera gyþingrinn, sem hann beiddi. Oc en i annat sinn bað hann fresta a oc kalladi ser þa miclo meira skipta, qvad þa storvm riþa mvndo, oc var sva oc enn sialfvm honvm til ofarnadar oc a(ll)drtila. Gyþingrinn let enn leidaz eptir hans vilia oc var þo nockvro tregari til. Enn er þav stef voro liþin, er giolldin voro mællt, þa heimti gyþingrinn feit oc letz þa hafa villia. Enn enn cristni maðr brazt vkvnnr þa við vm scylldina oc kalladiz golldit hafa eptir maldogvm, þa er hann hafþi heimt at honvm. Enn gyþingrinn sagdi, sem satt var, at[23] hann hafdi (engi) penning af golldit, ok hann hafdi avallt fresta a beitt vm giolldin þangat til, sem þa var komit. Oc er þeir hofdo noccvra stvnd þrætt vm þetta mál, en hvargi hafdi vitni til at sanna sitt mal, kæra nv þetta mál siþan fyrir fleirvm monnvm, oc var borit fyrir ena vitrosto menn i borginni oc þa, er forstiorar voro oc domarar. Segir gyþingrinn nv sina savgu sanna oc hve vel hann hafði i mot raði(t) við enn cristna mann, lanat honvm féit fyst, sem hann beiddi, enn vnnt honvm avallt siþan fresta vm giolldin þangat til, (er) hann hafþi beþit, oc þottiz hann af þvi omakligr at missa. Enn cristni maðr sagdi oc sina sogv, þa sem hann hafdi fyrir ser fest, oc kalladiz golldit hafa hvernn penning oc sagdi þat, at vitrir menn mætti þat at licindvm rada, at hann mvndi eigi allt saman hafa vilia teiti fiar oc micla scvlld. Oc er þeir hofdo a þa leid tiað tveggia vegna, sem nv var fra sagt, þa syndiz þat domvndom, at inn cristni maðr sannadi þat með eiþvm oc vitnvm, at hann hefdi allt fé af hendi golldit, þat sem gyþingrin atti at honvm. Hann gyþingrinn mællti vid mennina: «Baþir mvno vid, hvat vid hofvm vid mælz, þot viþ se(m) nv eigi baþir réttorþir i frasavgninni; þv lagdir mer i veð altari ens helga N. byscvps oc hetz yfir þvi altari vndir hans trvnat at giallda mer hvernn penning mins fiar, sva at mer licadi vel, enn ec trvi honvm sva fastliga N., at hann mvn mic eigi svikia lata i þesso mali, er ek hefi allan trvnat við hann lagdan. Ef þv sver eid yfir þesso savmv altari vndir trvnat ens helga N. oc sannar sva þina savgv, at þv hefir mer allt golldit fe, þat sem ec hefi at þer, þa scal ek at sidr heimta fe at þer þadan ifra, at ek scal eigi illa kvnna eþa vid vna, ef hann (mvn) sva vera lata. Enn eigi trvi ek fyrr enn fram kemr, at sva verdi.» Slict er avmligt at heyra oc hormvligt, at gyþingrin vscirdr scylldi syna trvleik oc réttlæti, en cristinn maðr svic oc velar, oc kom þat enn hvarvm eptir, sem til verkadi . . .




Fotnoter

  1. harmadi Cd.
  2. volegra Cd.
  3. slitnut Cd.
  4. eins Cd.
  5. ok Cd.
  6. [qvad hann Cd.
  7. Tarteinir ens helga Nicholas byskups Overskr.
  8. ok Cd.
  9. utlætr Cd.
  10. gullr Cd.
  11. ok Cd.
  12. milldar Cd.
  13. [Þa Enn Cd.
  14. fórþi Cd.
  15. Rúnakvæði maðr.png Cd.
  16. Rúnakvæði maðr.png Cd.
  17. ggofga Cd.
  18. bórg Cd.
  19. et Cd.
  20. magligastr Cd.
  21. Her er et Par Linier bortskaarne.
  22. vidlatann Cd.
  23. af Cd.