Sólarljóð

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Eddukvæði
Sæmundar-Edda

GUÐNI JÓNSSON
bjó til prentunar

Sólarljóð

I.

 

1.

Fé ok fjörvi

rænti fyrða kind

sá hinn grimmi Greppr;

yfir þá vegu,

er hann varðaði,

náði engi kvikr komask.

 

2.

Einn hann át

oft harðla,

aldri bauð hann manni til matar,

áðr enn móðr

ok meginlítill

Gestr af götu kom.

 

3.

Drykks of þurfi

lézk inn dæsti maðr

ok vanmettr vera;

hræddu hjarta

hann lézk trúa,

þeim er áðr hafði vályndr verit.

 

4.

Mat ok drykk

veitti hann þeim, er móðr var,

allt af heilum hug;

guðs hann gáði,

góðu honum beindi,

því hann hugðisk váligr vera.

 

5.

Upp hinn stóð,

illt hann hugði,

eigi var þarfsamliga þegit;

synð hans svall,

sofanda myrði

fróðan, fjölvaran.

 

6.

Himna guð

bað hann hjálpa sér,

þá hann veginn vaknaði;

en sá gat

við synðum taka,

er hann hafði saklausan svikit.

 

7.

Helgir englar

kómu ór himnum ofan

ok tóku sál hans til sín;

í hreinu lífi

hon skal lifa

æ með almáttkum guði.

 

---------

 

8.

Auð né heilsu

ræðr engi maðr,

þótt honum gangi greitt;

margan þat sækir

er minnst of varir,

engi ræðr sættum sjálfr.

 

9.

Ekki þeir hugðu

Unnarr ok Sævaldi,

at þeim myndi heill hrapa;

nakðir þeir urðu

ok næmðir hvívetna,

ok runnu sem vargar til viðar.

 

---------

 

10.

Munaðar ríki

hefir margan tregat,

oft verðr kvalræði af konum;

meingar þær urðu,

þó inn máttki guð

skapaði skírliga.

 

11.

Sáttir þeir váru

Sváfaðr ok Skartheðinn,

hvárrgi mátti annars án vera,

fyrr enn þeir æddusk

fyr einni konu:

hon var þeim til lýta lagin.

 

12.

Hvárskis þeir gáðu

fyr þá hvítu mey,

leiks né ljóss daga;

engan hlut

máttu þeir annan muna

en þat ljósa lík.

 

13.

Daprar þeim urðu

inar dimmu nætr,

engan máttu þeir sætan sofa;

en af þeim harmi

rann heift saman

millum virkðavina.

 

14.

Fádæmi verða

í flestum stöðum

goldin grimmliga;

á hólm þeir gengu

fyr it horska víf

ok fengu báðir bana.

 

---------

 

15.

Ofmetnað drýgja

skyldi engi maðr,

þat hefik sannliga sét,

því at þeir hverfa,

er honum fylgja,

flestir guði frá.

 

16.

Rík þau váru

Ráðný ok Véboði

ok hugðusk gott eitt gera;

nú þau sitja

ok sárum snúa

ýmsum elda til.

 

17.

Á sik þau trúðu

ok þóttusk ein vera

allri þjóð yfir;

en þó leizk

þeira hagr

annan veg almáttkum guði.

 

18.

Munað þau drýgðu

á marga vegu

ok höfðu gull fyr gaman;

nú er þeim goldit,

er þau ganga skulu

milli frosts ok funa.

 

---------

 

19.

Óvinum þínum

trúðu aldregi,

þó þér fagrt mæli fyrir;

góðu þú heit,

gott er annars

víti hafa at varnaði.

 

20.

Svá honum gafsk

Sörla inum góðráða,

þá er hann lagði á Vígúlfs vald;

tryggliga hann trúði,

- en hinn at tálum varð, -

sínum bróðurbana.

 

21.

Grið hann þeim seldi

af góðum hug,

en þeir hétu honum gulli í gegn;

sáttir létusk,

meðan saman drukku,

en þó kómu flærðir fram.

 

22.

En þá eftir

á öðrum degi,

er þeir höfðu í Rýgjardal riðit,

sverðum þeir meiddu,

þann er saklauss var

ok létu hans fjörvi farit.

 

23.

Lík hans þeir drógu

á leynigötu

ok brytjuðu í brunn niðr;

dylja þeir vildu,

en dróttinn sá

heilagr himnum af.

 

24.

Sál hans bað

inn sanni guð

í sinn fögnuð fara;

en sökudólgar

hygg ek síðla muni

kallaðir frá kvölum.

 

II.

 

25.

Dísir bið þú þér

dróttins mála

vera hollar í hugum;

viku eftir

mun þér vilja þíns

alt at óskum ganga.

 

26.

Reiðiverk,

þau er þú unnit hefr,

bæt þú eigi illu yfir;

grættan gæla

skaltu með góðum hlutum,

þat kveða sálu sama.

 

27.

Á guð skal heita

til góðra hluta,

þann er hefir skatna skapat;

mjök fyrir verðr

manna hverr,

er seinar finna föður.

 

28.

Æsta dugir

einkum vandliga

þess er þykkir vant vera;

alls á mis verðr,

sá er einskis biðr;

fár hyggr þegjanda þörf.

 

29.

Síðla ek kom,

snemma kallaðr,

til dómvalds dyra;

þangat ek ætlumk,

því mér heitit var:

sá hefir krás, er krefr.

 

30.

Syndir því valda,

at vér hryggvir förum

ægisheimi ór;

engi óttask,

nema illt geri;

gott er vammalausum vera.

 

31.

Úlfum glíkir

þykkja allir þeir,

sem eiga hverfan hug;

svá mun gefask,

þeim er ganga skal

þær inar glæddu götur.

 

32.

Vinsamlig ráð

ok viti bundin

kenni ek þér sjau saman;

görla þau mun

ok glata aldregi,

öll eru þau nýt at nema.

 

III.

 

33.

Frá því er at segja,

hvé sæll ek var

ynðisheimi í,

ok hinu öðru,

hvé ýta synir

verða nauðgir at náum.

 

34.

Vil ok dul

tælir virða sonu,

þá er fíkjask á fé;

ljósir aurar

verða at löngum trega;

margan hefir auðr apat.

 

35.

Glaðr at mörgu

þótta ek gumnum vera,

því at ek vissa fátt fyrir;

dvalarheim

hefr dróttinn skapat

munafullan mjök.

 

36.

Lútr ek sat,

lengi ek hölluðumk,

mjök var ek þá lystr at lifa;

en sá réð,

sem ríkr var;

frammi eru feigs götur.

 

37.

Heljar reip

kómu harðliga

sveigð at síðum mér;

slíta ek vilda,

en þau seig váru;

létt er lauss at fara.

 

38.

Einn ek vissa,

hvé alla vega

sullu sútir mér;

Heljar meyar

er mér hrolla buðu

heim á hverju kveldi.

 

39.

Sól ek sá,

sanna dagstjörnu,

drúpa dynheimum í;

en Heljar grind

heyrðak ek á annan veg

þjóta þungliga.

 

40.

Sól ek sá

setta dreyrstöfum;

mjök var ek þá ór heimi hallr;

máttug hon leizk

á marga vegu

frá því sem fyrri var.

 

41.

Sól ek sá,

svá þótti mér,

sem ek sæja göfgan guð;

henni ek laut

hinzta sinni

aldaheimi í.

 

42.

Sól ek sá,

svá hon geislaði,

at ek þóttumk vættki vita;

en gylfar straumar

grenjuðu annan veg,

blandnir mjök við blóð.

 

43.

Sól ek sá

á sjónum skjálfandi,

hræðslufullr ok hnipinn;

því at hjarta mitt

var harðla mjök

runnit sundr í sega.

 

44.

Sól ek sá

sjaldan hryggvari;

mjök var ek þá ór heimi hallr;

tunga mín

var til trés metin,

ok kólnat at fyrir utan.

 

45.

Sól ek sá

síðan aldregi

eftir þann dapra dag,

því at fjalla vötn

lukðusk fyrir mér saman,

en ek hvarf kallaðr frá kvölum.

 

46.

Vánarstjarna flaug

- þá var ek fæddr, -

brott frá brjósti mér;

hátt-at hon fló,

hvergi settisk,

svá at hon mætti hvíld hafa.

 

---------

 

47.

Öllum lengri

var sú in eina nótt,

er ek lá stirðr á stráum;

þá merkir þat,

er guð mælti,

at maðr er moldu samr.

 

48.

Virði þat ok viti

in virki guð,

sá er skóp hauðr ok himin;

hversu munaðarlausir

margir fara,

þótt við skylda skili.

 

49.

Sinna verka

nýtr seggja hverr;

sæll er sá, sem gott gerir;

auði frá

er mér ætluð var

sandi orpin sæng.

 

---------

 

50.

Hörundar hungr

tælir hölða oft,

hann hefir margr til mikinn;

lauga vatn

er mér leiðast var

eitt allra hluta.

 

51.

Á norna stóli

sat ek níu daga,

þaðan var ek á hest hafinn;

gýgjar sólir

skinu grimmliga

ór skýdrúpnis skýjum.

 

52.

Utan ok innan

þóttumk ek alla fara

sigrheima sjau;

upp ok niðr

leitaða ek æðra vegar,

hvar mér væri greiðastar götur.

 

---------

 

53.

Frá því er at segja,

hvat ek fyrst of sá,

þá er ek var í kvölheima kominn:

sviðnir fuglar,

er sálir váru,

flugu svá margir sem mý.

 

54.

Vestan sá ek

fljúga Vánar dreka,

ok fell á glævalds götu;

vængi þeir skóku,

svá víða þótti mér

springa hauðr ok himinn.

 

55.

Sólar hjört

leit ek sunnan fara,

hann teymðu tveir saman;

fætr hans

stóðu foldu á,

en tóku horn til himins.

 

56.

Norðan sá ek

ríða niðja sonu,

ok váru sjau saman;

hornum fullum

drukku þeir inn hreina mjöð

ór brunni Baugregins.

 

57.

Vindr þagði,

vötn stöðvaði,

þá heyrða ek grimmligan gný;

sínum mönnum

svipvísar konur

mólu mold til matar.

 

58.

Dreyra steina

þær inar dökku konur

drógu daprliga;

blóðug hjörtu

hengu þeim fyrir brjóst utan,

mædd við miklum trega.

 

59.

Margan mann

sá ek meiddan fara

á þeim glæddu götum;

andlit þeira

sýndusk mér öll vera

rýgjar blóði roðin.

 

60.

Marga menn

sá ek moldar gengna,

þá er eigi máttu þjónustu ná;

heiðnar stjörnur

stóðu yfir höfði þeim

fáðar feiknstöfum.

 

61.

Menn sá ek þá,

er mjök ala

öfund um annars hagi;

blóðgar rúnar

váru á brjósti þeim

merkðar meinliga.

 

62.

Menn sá ek þar

marga ófegna,

þeir váru villir vega;

þat kaupir sá,

er þessa heims

apask at óheillum.

 

63.

Menn sá ek þá,

er mörgum hlutum

véltu um annars eign;

flokkum þeir fóru

til Fégjarnsborgar

ok höfðu byrðar af blýi.

 

64.

Menn sá ek þá,

er margan höfðu

fé ok fjörvi rænt;

brjóst í gegnum

renndu brögnum þeim

öflgir eitrdrekar.

 

65.

Menn sá ek þá,

er minnst vildu

halda helga daga;

hendr þeira

váru á heitum steinum

negldar nauðliga.

 

66.

Menn sá ek þá,

er af mikillæti

virðusk vánum framar;

klæði þeira

váru kynliga

eldi um slegin.

 

67.

Menn sá ek þá,

er margt höfðu

orð á annan logit;

heljar hrafnar

ór höfði þeim

harðliga sjónir slitu.

 

68.

Allar ógnir

fær þú eigi vitat,

þær sem helgengnir hafa;

sætar syndir

verða at sárum bótum;

æ koma mein eftir munuð.

 

---------

 

69.

Menn sá ek þá,

er margt höfðu

gefit at guðs lögum;

hreinir kyndlar

váru yfir höfði þeim

brenndir bjartliga.

 

70.

Menn sá ek þá,

er af miklum hug

veittu fátækum frama;

lásu englar bækr

ok ymna skrift

helgar yfir höfði þeim.

 

71.

Menn sá ek þá,

er mjök höfðu

hungri farit hörund;

englar guðs

lutu öllum þeim;

þat er æðsta unað.

 

72.

Menn sá ek þá,

er móður höfðu

látit mat í munn;

hvílur þeira

váru á himingeislum

hafðar hagliga.

 

73.

Helgar meyjar

höfðu hreinliga

sál af syndum þvegit

manna þeira,

er á mörgum degi

pína sjálfa sik.

 

74.

Hávar reiðir

sá ek með himnum fara,

þær eiga götur til guðs;

menn þeim stýra,

er myrðir eru

alls fyrir engar sakir.

 

75.

Inn máttki faðir!

Inn mæzti sonr!

Heilagr andi himins!

Þik bið ek skilja,

er skapat hefr,

oss alla eymðum frá.

 

IV.

 

76.

Hringvör ok Listvör

sitja í Herðis dyrum

organs stóli á;

járn dreyri

fellr ór nösum þeim,

sá vekr fjón með fyrðum.

 

77.

Óðins kván

rær á jarðar skipi,

móðug á munað;

seglum hennar

verðr síð hlaðit,

þeim er á þráreipum þruma.

 

78.

Arfi, faðir

einn þér ráðit hefi

ok þeir Sólkötlu synir

hjartar horn,

þat er ór haugi bar

inn vitri Vígdvalinn.

 

79.

Hér eru rúnar,

sem ristit hafa

Njarðar dætr níu:

Böðveig hin elzta

ok Kreppvör hin yngsta

ok þeira systr sjau.

 

80.

Bölvi hverju

þeir bellt hafa

Sváfr ok Sváfrlogi;

blóð þeir vökðu

ok benjar sugu

illum ey vana.

 

V.

 

81.

Kvæði þetta,

er þér kennt hefik,

skaltu fyrir kvikum kveða:

Sólarljóð,

er sýnask munu

minnst at mörgu login.

 

82.

Hér vit skiljumk,

ok hittask munum

á feginsdegi fira;

dróttinn minn

gefi dauðum ró,

en hinum líkn, er lifa.