Vis kilden til Saga Magnús konungs berfœtts (FJ)

{| class="toccolours" border="1" width="100%" cellpadding="4" style="border-collapse:collapse"
|- style="background-color:#e9e9e9"  
!align="center" valign="top" width="40%" | '''Velg språk''' !!align="center" valign="top" width="10%" | Norrønt !!align="center" valign="top" width="10%"| Islandsk !!align="center" valign="top" width="10%"| Norsk !!align="center" valign="top" width="10%"| Dansk !!align="center" valign="top" width="10%"| Svensk !!align="center" valign="top" width="10%"| Færøysk
|-
! Denne teksten finnes i flere utgaver på følgende språk ► !! [[Fil:Original.gif|32px|link=Saga Magnús konungs berfœtts]] !!  !! [[Fil:Norsk.gif|32px|link=Magnus Barfots saga]] !! [[Fil:Dansk.gif|32px|link=Magnus Barfods Saga (C.C.Rafn)]] !! [[Fil:Svensk.gif|32px|link=Konung Magnus barfots historia]] !! 
|-
!  !! [[Fil:Original.gif|32px|link=Saga Magnús konungs berfœtts (FJ)]] !!  !! [[Fil:Norsk.gif|32px|link=Soga um Magnus Berrføtt]] !! [[Fil:Dansk.gif|32px|link=Magnus Barfods saga]] !! [[Fil:Svensk.gif|32px|link=Magnus barfots Saga]] !!
|-
|}


<center>'''Snorri Sturluson'''


<big><big>[[Heimskringla (FJ)|'''Heimskringla''']]</big></big>

Nóregs konunga s&#491;gur


udgivet af

[[Finnur Jónsson biografi|Finnur Jónsson]]

G. E. C. Gads Forlag<br>
København<br>
1911 (1925)


<big>'''Saga Magnús konungs berfœtts.'''</big></center>


<center>'''1. Uphaf Magnús konungs berfœtts.'''</center>

Magnús, sonr Óláfs konungs, var þegar tekinn til konungs í Víkinni eptir andlát Óláfs konungs yfir allan Nóreg. En er Uplendingar spurðu andlát Óláfs konungs, þá tóku þeir til konungs Hákon Þóris-fóstra, brœðrung Magnús. Síðan fóru þeir Hákon ok Þórir norðr til Þrándheims, en er þeir kómu til Niðaróss, þá stefndi hann Eyraþing, ok á því þingi beiðir Hákon sér konungs nafns, ok var honum þat veitt, at bœndr tóku hann til konungs yfir hálft land, svá sem haft hafði Magnús konungr, faðir hans. Hákon tók af við Þrœndi landauragjald ok gaf þeim margar aðrar réttarbœtr; hann tók af við þá jólagjafir; snørusk þá ok allir Þrœndir til vináttu við Hákon konung. Þá tók Hákon konungr sér hirð, fór síðan aptr til Uplanda; hann veitti Uplendingum réttarbœtr allar slíkar sem Þrœndum; váru þeir ok fullkomnir vinir hans. Þá var þetta kveðit í Þrándheimi:

<blockquote>
170.<br>
Ungr kom Hákon hingat,<br>
(hann’s baztr alinn manna)<br>
frægðar mildr (á foldu)<br>
fór með Steigar-Þóri;<br>
syni Áleifs bauð síðan<br>
sjalfr of Nóreg halfan<br>
mildr, en Magnús vildi<br>
málsnjallr hafa allan.
</blockquote>


<center>'''2. Dauði Hákonar.'''</center>

Magnús konungr fór um haustit norðr til kaupangs; en er hann kom þar, þá fór hann í konungsgarð ok var þar at herberginu ok dvalðisk þar &#491;ndverðan vetr. Hann helt vii. langskipum í v&#491;k þiðri fyrir konungsgarði í Nið. En er Hákon konungr spurði, at Magnús konungr var kominn í Þrándheim, þá fór hann austan um Dofrafjall ok svá til Þrándheims ok til kaupangs ok tók hann sér herbergi í Skúlagarði ofan frá Klémenskirkju; þar var inn forni konungsgarðr. Magnúsi konungi líkaði illa stórgjafar þær, er Hákon konungr hafði gefit bóndum til vinsælða sér; þótti Magnúsi sín eign gefin engum mun síðr, ok ýfðisk hugr hans mj&#491;k við þat, ok þóttisk mishaldinn af við frænda sinn, er hann skyldi svá miklu minni tekjur hafa, en faðir hans hafði haft eða forellri, ok kendi Þóri ráðin um. Hákon konungr ok Þórir urðu þessa varir, ok var uggr á, hver tiltœki Magnús myndi hafa; þótti þeim þat helzt grunsamligt, er Magnús hafði á floti langskip tj&#491;lduð ok búin. Um várit náliga kyndilmessu, þá lagði Magnús konungr brot á náttarþeli, ok l&#491;gðu út tj&#491;lduðum skipum ok ljós undir, ok helt út til Hefringar, bjó þar um nótt, ok gerðu þar elda stóra á landi uppi. Þá hugði Hákon konungr ok lið þat, er í býnum var, at þat væri g&#491;rt til svika; hann lét blása liðinu út, ok sótti allr kaupangslýðr til, ok váru í samnaði um nóttina. En um morgininn, er lýsa tók, ok Magnús konungr sá allzherjar lið á Eyrunum, þá helt hann út ór firðinum ok svá suðr í Gulaþingsl&#491;g. Hákon konungr byrjaði þá ferð sína ok ætlaði austr í Vík ok átti áðr mót í býnum, talaði þá ok bað menn vináttu ok hét sinni vináttu &#491;llum her, kvað sér skugga vera um vilja frænda síns, Magnús konungs. Hákon konungr sat á hesti ok var farbúinn. Allir menn hétu honum vingan með góðum vilja ok fylgð, ef þyrpti, ok fylgði honum lýðr allr út undir Steinbj&#491;rg. Hákon konungr fór upp til Dofrafjallz; en er hann fór yfir fjallit, reið hann um dag eptir rjúpu n&#491;kkurri, er fló undan honum; þá varð hann sjúkr ok fekk banasótt ok andaðisk þar á fjallinu, ok var lík hans norðr flutt, ok kom hálfum mánaði síðarr til kaupangs, en hann hafði brot farit; gekk þá allr bœjarlýðr, ok flestr grátandi, móti líki konungs, þvíat allir menn unnu honum hugástum. Lík Hákonar konungs var niðr sett í Kristskirkju. Hákon konungr varð maðr vel hálfþrítøgr at aldri; hann hefir h&#491;fðingja verit einn ástsælastr í Nóregi af alþýðu. Hann hafði farit norðr til Bjarmalandz, átti þar orrostu ok fekk sigr.


<center>'''3. Hernaðr í Hallandi.'''</center>

Magnús konungr helt um vetrinn austr í Vík; en er váraði, helt hann suðr til Hallandz ok herjaði þar víða. Þá brendi hann þar Viskardal ok fleiri heruð; fekk hann þar fé mikit ok fór síðan aptr í ríki sitt; svá segir Bj&#491;rn inn krephendi í Magnúsdrápu:

<blockquote>
171.<br>
Vítt lét V&#491;rsa dróttinn,<br>
varð skjótt rekinn flótti<br>
(hús sveið H&#491;rða ræsir)<br>
Halland farit brandi;<br>
brendi buðlungr Þrœnda,<br>
blés kastar hel fasta<br>
(vakði viskdœlsk ekkja)<br>
víðs, m&#491;rg heruð síðan.
</blockquote>

Hér getr þess, at Magnús konungr gerði it mesta hervirki á Hallandi.


<center>'''4 Frá Steigarþóri.'''</center>

Sveinn er maðr nefndr, sonr Haraldz flettis, danskr maðr at kyni, hann var inn mesti víkingr ok mikill bardagamaðr ok inn hraustasti, ættstórr maðr í sínu landi. Hann hafði verit með Hákoni konungi; en eptir fráfall Hákonar trúði Steigarþórir illa því, at hann myndi komask í sætt eða í vináttu við Magnús konung, ef ríki hans gengi yfir land, fyrir sakir tilverka ok mótg&#491;ngu þeirar, er Þórir hafði áðr haft við Magnús konung. Síðan h&#491;fðu þeir Þórir ok Sveinn ráð þat, er síðan var framkvæmt, at þeir reistu flokk við styrk ok fj&#491;lmenni Þóris. En fyrir því at Þórir var þá gamall maðr ok þungfœrr, þá tók Sveinn við stjórn floksins ok h&#491;fðingjanafni. At þessu ráði hurfu fleiri h&#491;fðingjar; þeira var œztr Egill, sonr Ásláks af Forlandi. Egill var lendr maðr; hann átti Ingibj&#491;rgu, dóttur &#490;gmundar Þorbergssonar, systur Skopta ór Gizka. Skjálgr hét maðr ríkr ok auðigr, er enn kom til floksins; þess getr Þorkell hamarskáld í Magnúsdrápu:

<blockquote>
172.<br>
Vítt dró sínar sveitir<br>
saman stórhugaðr Þórir<br>
(heldr vǫ́rut þau h&#491;lðum<br>
haglig rǫ́ð) með Agli;<br>
sn&#491;rp frák á því, ’s urpu<br>
endr, Skjalgs vinum, lendir<br>
menn við morðhauks brynni,<br>
mein, of afl sér steini.
</blockquote>

Þeir Þórir hófu flokkinn á Upl&#491;ndum ok kómu ofan í Raumsdal ok Sunn-Mœri ok &#491;fluðu sér þar skipa; heldu síðan norðr til Þrándheims.


<center>'''5. Frá Þóri ok hans atgørðum.'''</center>

Sigurðr ullstrengr hét lendr maðr, sonr Loðins Viggjarskalla; hann samnaði liði með &#491;rvarskurð, þá er hann spurði til floks þeira Þóris, ok stefndi &#491;llu liði því, er hann fekk, til Viggju. En Sveinn ok Þórir heldu þannug liði sínu ok b&#491;rðusk við þá Sigurð ok fengu sigr ok veittu mikit mannspell, en Sigurðr flýði ok fór á fund Magnús konungs. En þeir Þórir fóru til kaupangs ok dv&#491;lðusk þar um hríð í firðinum, ok kom þar mart manna til þeira. Magnús konungr spurði þessi tíðendi ok stefndi þegar liði saman ok helt siðan norðr til Þrándheims. En er hann kom í fj&#491;rðinn ok þeir Þórir spurðu þat — þeir lágu þá við Hefring ok váru búnir at halda út ór firðinum —, þá røru þeir á Vagnvíkastr&#491;nd ok gengu þar af skipum ok kómu norðr í Þeksdali í Seljuhverfi, ok var Þórir borinn í b&#491;rum um fjallit. Síðan réðu þeir til skipa ok fóru norðr á Hálogaland. En Magnús konungr fór eptir þeim, þá er hann var búinn ór Þrándheimi. Þeir Þórir fóru alt norðr í Bjarkey, ok flýði Jón undan ok Víðkunnr, sonr hans. Þeir Þórir ræntu þar lausafé &#491;llu, en brendu bœinn ok langskip gott er Víðkunnr átti. Þá mælti Þórir, er snekkjan brann ok skipit hallaðisk: »meirr á stjórn, Víðkuðr«. Þá var þetta ort:

<blockquote>
173.<br>
Breðr í Bjarkey miðri<br>
ból þats ek veit gólast;<br>
téra þarft af Þóri<br>
(þýtr vandar b&#491;l) standa;<br>
Jóan mun eigi frýja<br>
elds né ráns, es kveldar;<br>
svíðr bjartr logi breiðan<br>
bý; leggr reyk til skýja.
</blockquote>


<center>'''6. Dauði Þóris ok Egils.'''</center>

Þeir Jón ok Víðkunnr fóru dag ok nótt, til þess er þeir funnu Magnús konung. Þeir Sveinn ok Þórir heldu ok norðan sínu liði ok ræntu viða um Hálogaland. En er þeir lágu á firði þeim, er Harmr heitir, þá sá þeir sigling Magnús konungs, ok þóttusk þeir Þórir eigi hafa lið til at berjask ok røru undan ok flýðu. Røri Þórir ok Egill til Hesjutúna, en Sveinn røri út til hafs en sumt lið þeira røri inn í fj&#491;rðinn. Magnús konungr helt eptir þeim Þóri. En er skipin rendusk at í lendingunni, þá var Þórir í fyrirrúmi á sínu skipi. Þá kallaði Sigurðr ullstrengr á hann: »ertu heill, Þórir?« Þórir svarar: »heill at h&#491;ndum, en hrumr at fótum«. Þá flýði lið þeira Þóris alt á land upp, en Þórir varð handtekinn. Egill varð ok handtekinn, þvíat hann vildi eigi renna frá konu sinni. Magnús konungr lét flytja þá báða í Vambarhólm. En er Þórir var upp leiddr, reikaði hann á fótum; þá mælti Víðkunnr: »meirr á bakborða, Þórir«. Síðan var Þórir leiddr til gálga; þá mælti hann:

<blockquote>
174.<br>
Vǫ́rum félagar fjórir<br>
forðum, einn við stýri.
</blockquote>

Ok er hann gekk at gálganum, mælt hann: »ill eru ill ráð«. Síðan var hann hengðr; ok þá er upp reið gálgatréit, var Þórir svá h&#491;fugr, at sundr slitnaði hálsinn, ok fell búkrinn til jarðar. Þórir var allra manna mestr, bæði hár ok digr. Egill var ok til gálga leiddr, en er konungs þrælar skyldu hengja hann, þá mælti Egill: »eigi skuluð þér mik fyrir því hengja, at eigi væri hverr yðvarr makligri at hanga«, svá sem kveðit var:

<blockquote>
175.<br>
Orð frák Agli verða,<br>
unnar dags, á munni,<br>
Sól, við siklings þræla<br>
satt, einarðar latta,<br>
hvern þeira kvað hæra<br>
(hjaldrbliks) an sik miklu<br>
(beið ofmikit eyðir<br>
angr) makligra at hanga.
</blockquote>

Magnús konungr sat hjá, er þeir váru hengðir, ok var svá reiðr, at engi var hans manna svá djarfr, at þørði at biðja þeim friðar. Þá mælti konungr, er Egill sparn gálgann: »illa koma þér góðir frændr í þ&#491;rf«. Í því sýndisk, at konungr vildi hafa verit beðinn, at Egill hefði lifat. Svá segir Bj&#491;rn inn krephendi:

<blockquote>
176.<br>
Snarr rauð Sygna harri<br>
sverð á úthlaupsferðum,<br>
vítt nam vargr at slíta<br>
varma brǫ́ð, á Harmi;<br>
frátt, hvé fylkir mátti,<br>
fór svá, at hengðr vas Þórir,<br>
(f&#491;r vas gunnar gervis<br>
greið) dróttins-svik leiða.
</blockquote>


[[Bilde:Egil bliver hængt.jpg|thumb|center|700px|<center>Wilhelm Wetlesen: '''Magnús konungr sat hjá, er þeir váru hengðir.'''</center>]]


<center>'''7. Frá refsingum við Þrœndi.'''</center>

Magnús konungr helt siðan suðr til Þrándheims, veitti þar stórar refsingar þeim m&#491;nnum, er sannir váru at landráðum við hann, drap hann suma, en brendi fyrir sumum; svá segir Bj&#491;rn krephendi:

<blockquote>
177.<br>
Hrafngreddir vann hrædda<br>
hlífar styggr, í byggðum,<br>
þrœnzka drótt, es þótti<br>
þeim markar b&#491;l sveima;<br>
hygg at hersa tveggja<br>
herbaldr lyki aldri<br>
sinn; jór vasa svǫ́ru<br>
svangr, fló &#491;rn til hanga.
</blockquote>

Sveinn Haraldzson flýði fyrst til hafs út ok svá til Danmerkr ok var þar til þess, er hann kom sér í sætt við Eystein konung Magnússon; hann tók Svein í sætt ok gerði hann skutilsvein sinn ok hafði hann í kærleik ok virðingu. Magnús konungr hafði þá ríki einn saman; hann friðaði vel fyrir landi sínu ok eyddi &#491;llum víkingum ok útilegum&#491;nnum; hann var maðr r&#491;skr ok herskár ok starfsamr ok likari í &#491;llu Haraldi konungi f&#491;ðurf&#491;ður sínum í skaplýzku heldr en feðr sínum.


<center>'''8. Hernaðr Magnús konungs í Suðreyjum.'''</center>

Magnús konungr byrjaði ferð sína ór landi ok hafði með sér lið mikit ok frítt ok góðan skipakost; helt hann liði því vestr um haf ok fyrst til Orkneyja. Hann tók h&#491;ndum jarlana Pál ok Erlend, sendi þá báða austr í Nóreg, en setti eptir Sigurð son sinn til h&#491;fðingja yfir eyjunum ok fekk honum ráðuneyti. Magnús konungr helt liði sínu til Suðreyja; en er hann kom þar, tók hann þegar at herja ok brenna byggðina, en drap mannfólkit, ok ræntu alt, þar er þeir fóru, en landzlýðr flýði undan víts vegar, en sumir inn í Skotlandz-fj&#491;rðu, en sumir suðr í Saltíri eða út til Írlandz; sumir fengu grið ok veittu handg&#491;ngu; svá segir Bj&#491;rn krephendi:

<blockquote>
178.<br>
Lék of Ljóðhús fíkjum<br>
limsorg náar himni,<br>
vítt vas ferð á flótta<br>
fús; gaus eldr ór húsum;<br>
&#491;rr skj&#491;ldungr fór eldi<br>
Ívist, (búendr mistu)<br>
róggeisla vann ræsir<br>
rauðan (lífs ok auðar).<br>
<br>
179.<br>
Hungrþverrir lét herjat<br>
hríðar gagls á Skíði,<br>
t&#491;nn rauð Tyrvist innan<br>
teitr vargr í ben margri;<br>
grœtti Grenlands dróttinn,<br>
gekk hátt Skota stekkvir,<br>
(þjóð rann mýlsk til mæði)<br>
meyjar suðr í eyjum.
</blockquote>


<center>'''9. Frá L&#491;gmanni, syni Goðrøðar konungs.'''</center>

Magnús konungr kom liði sínu í eyna Helgu ok gaf þar grið ok frið m&#491;nnum &#491;llum ok allra manna varnaði. Þat segja menn, at hann vildi upp lúka Kolumkilla kirkju inni lítlu, ok gekk konungr eigi inn ok lauk þegar aptr hurðina ok þegar í lás ok mælti, at engi skyldi svá djarfr verða síðan, at inn skyldi ganga í kirkju þá, ok hefir síðan svá g&#491;rt verit. Þá lagði Magnús konungr liðinu suðr til Ílar, herjaði þar ok brendi; en er hann hafði unnit þat land, þá byrjar hann ferðina suðr fyrir Saltíri, herjaði þá á bæði borð á Irland ok Skotland, fór svá alt herskildi suðr til Manar ok herjaði þar sem í &#491;ðrum st&#491;ðum; svá segir Bj&#491;rn krephendi:

<blockquote>
180.<br>
Vítt bar snarr á slétta<br>
Sandey konungr randir;<br>
rauk of Íl, þás jóku<br>
allvalds menn á brennur;<br>
Santíri laut sunnar<br>
seggja kind und eggjar;<br>
siggœðir réð síðan<br>
snjallr Manverja falli.
</blockquote>

L&#491;gmaðr hét sonr Guðrøðar Suðreyja-konungs; L&#491;gmaðr var settr til landvarnar í Norðreyjum. En er Magnús konungr kom til Suðreyja með her sinn, þá flýði L&#491;gmaðr undan herinum ok var í eyjunum, en at lykðum tóku menn Magnús konungs hann með skips&#491;gn sína, þá er hann vildi flýja til Írlandz; lét konungr hann í járn setja ok hafa á gæzlu; svá segir Bj&#491;rn krephendi:

<blockquote>
181.<br>
Hætt vas hvert, þats átti<br>
hvarf, Goðrøðar arfi;<br>
l&#491;nd vann lofðungr Þrœnda<br>
L&#491;gmanni þar bannat;<br>
nýtr fekk nesjum útar<br>
naðrbings t&#491;puð finginn<br>
Egða gramr, þars umðu,<br>
ungr, vétrima tungur.
</blockquote>


<center>'''10. Fall Huga jarls.'''</center>

Síðan helt Magnús konungr liðinu til Bretlandz. En er hann kom í &#490;ngulseyjarsund, þá kom þar mót honum herr af Bretlandi, ok réðu jarlar tveir fyrir, Hugi prúði ok Hugi digri, ok l&#491;gðu þegar til orrostu; varð harðr bardagi. Magnús konungr skaut af boga, en Hugi prúði var albrynjaðr, svá at ekki var bert á honum nema augun ein. Magnús konungr skaut &#491;ru at honum ok annarr háleyskr maðr, er stóð hjá konungi; skutu þeir báðir senn; kom &#491;nnur &#491;rin á nefbj&#491;rg hjálmsins, ok lagðisk hon fyrir út af annan veg, en annat skotit kom í auga jarlinum ok flaug aptr í g&#491;gnum h&#491;fuðit, ok er þat konunginum kent; fell þar Hugi jarl, en síðan flýðu Bretar ok h&#491;fðu látit lið mikit; svá segir Bj&#491;rn krephendi:

<blockquote>
182.<br>
Lífspelli réð Laufa<br>
lundr í &#490;ngulssundi<br>
(broddr fló) þars sl&#491;g snuddu<br>
(snúðigt) Huga ens prúða.
</blockquote>

Ok enn var þetta kveðit:

<blockquote>
183.<br>
Dunði broddr á brynju,<br>
bragningr skaut af magni,<br>
sveigði allvaldr Egða<br>
alm, st&#491;kk blóð á hjalma;<br>
strengs fló hagl í hringa,<br>
(hné ferð) en lét verða<br>
H&#491;rða gramr í harðri,<br>
hjarl, sókn banat jarli.
</blockquote>

Magnús konungr fekk sigr í þeiri orrostu; þá eignaðisk hann &#490;ngulsey, svá sem inir fyrri konungar h&#491;fðu lengst suðr eignazk ríki, þeir er í Nóregi h&#491;fðu verit. &#490;ngulsey er þriðjungr Bretlandz. Eptir orrostu þessa snýr Magnús konungr aptr liði sínu, helt fyrst til Skotlandz. Þá fóru menn milli þeira Melkólms Skotakonungs, ok gerðu þeir sætt milli sin; skyldi Magnús konungr eignask eyjar allar, þær er liggja fyrir vestan Skotland, allar þær, er stjórnf&#491;stu skipi mætti fara milli ok meginlandz. En er Magnús konungr kom sunnan til Saltíris, þá lét hann draga skútu um Saltíris-eið ok leggja stýri í lag; konungr sjálfr settisk í lypting ok helt um hjálmunv&#491;l ok eignaðisk svá landit, þat er þá lá á bakborða. Saltíri er mikit land ok betra en in bezta ey í Suðreyjum nema M&#491;n. Eið mjótt er á milli ok meginlandz á Skotlandi; þar eru opt dregin langskip yfir.


<center>'''11. Dauði Orkneyja-jarla.'''</center>

Magnús konungr var um vetrinn í Suðreyjum, þá fóru menn hans um alla Skotlandzfj&#491;rðu fyrir innan eyjar allar bæði byggðar ok óbyggðar ok eignuðu Nóregs konungi eyl&#491;nd &#491;ll. Magnús fekk til handa syni sínum Sigurði Bjaðmynju, dóttur Mýrkjartans konungs Þjálbasonar, Írakonungs; hann réð fyrir Kunnuktum. Eptir um sumarit fór Magnús konungr liði sínu austr í Nóreg. Erlendr jarl varð sóttdauðr í Niðarósi ok er þar jarðaðr, en Páll í Bj&#491;rgyn. Skopti &#490;gmundarson Þorbergssonar var lendr maðr ágætr; hann bjó í Gizka á Sunn-Mœri; hann átti Guðrúnu, dóttur Þórðar Fólasonar; b&#491;rn þeira váru &#490;gmundr, Finnr, Þórðr, Þóra, er átti Ásólfr Skúlason; sønir Skopta váru inir mannvænstu menn í œsku.


<center>'''12. Deila Magnús konungs ok Inga konungs.'''</center>

Steinkell Svía-konungr andaðisk nær falli Haraldanna. Hákon hét sá konungr, er næst var í Svíþjóð eptir Steinkel konung. Siðan var Ingi konungr, sonr Steinkels, góðr konungr ok ríkr, allra manna mestr ok sterkastr; hann var þá konungr í Sviþjóð, er Magnús var í Nóregi. Magnús konungr talði þat hafa verit landaskipti at fornu, at Gautelfr hefði skilt ríki Svíakonungs ok Nóregs-konungs en síðan Væni til Vermalandz; talðisk Magnús konungr eiga alla þá byggð, er fyrir vestan Væni var, þat er Sunndalr ok Norðdalr, Véar ok Varðynjar ok allar markir, er þar liggja til; en þat hafði þá langa hríð legit undir Svíakonungs veldi ok til vestra Gautlandz at skyldum; en Markamenn vildu vera undir Svía-konungs veldi sem fyrr. Magnús konungr reið ór Víkinni ok upp á Gautland ok hafði lið mikit ok fritt; en er hann kom í markbyggðina, herjaði hann ok brendi, fór svá um allar byggðir; gekk fólk undir hann ok sv&#491;rðu honum l&#491;ndin. En er hann kom upp til vatsins Vænis, leið á haustit. Þá fóru þeir í Kvalðinsey ok gerðu þar borg af torfi ok viðum ok grófu díki um. En er þat virki var g&#491;rt, þá var þar flutt í vistir ok &#491;nnur f&#491;ng, þau er þyrpti. Konungr setti þar í ccc. manna, ok váru þeir h&#491;fðingjar fyrir Finnr Skoptason ok Sigurðr ullstrengr ok h&#491;fðu it fríðasta lið, en konungr snøri þá út í Víkina.


<center>'''13. Frá Norðm&#491;nnum.'''</center>

En er Svía-konungr spurði þetta, þá bauð hann liði saman, ok fóru þau orð um, at hann myndi ofan ríða, en þat frestaðisk; þá kváðu Norðmenn þetta:

<blockquote>
184.<br>
Alllengi dvelr Ingi<br>
ofanreið enn þjóbreiði.
</blockquote>

En er ísa lagði á vatnit Væni, þá reið Ingi konungr ofan ok hafði nærr xxx. hundraða manna. Hann sendi orð Norðm&#491;nnum þeim, er í borginni sátu, bað þá fara í brot með fangi því, er þeir h&#491;fðu, ok aptr í Nóreg. En er sendimenn báru konungs orð, þá svarar Sigurðr ullstrengr, sagði, at Ingi myndi &#491;ðru við koma, en visa þeim brot sem hj&#491;rð í haga, ok kvað hann nærr áðr mundu ganga verða. Sendimenn báru aptr þau orð til konungs. Síðan fór Ingi konungr út í eyna með allan herinn. Þá sendi hann annat sinni menn til Norðmanna ok bað þá í brot fara ok hafa vápn sín, klæði ok hesta, en láta eptir ránfé alt. Þeir neittu þessu; en síðan veittu þeir atg&#491;ingu ok skutusk á. Þá lét konungr bera til grjót ok viðu ok fylla díkit; þá lét hann taka akkeri ok drengja við ása langa ok bera þat upp á timbrvegginn; gengu þar til margir menn ok drógu sundr vegginn. Þá váru g&#491;rvar eisur stórar ok skotit logandi br&#491;ndum at þeim. Þá báðu Norðmenn griða, en konungr bað þá út ganga vápnlausa ok yfirhafnarlausa; en er þeir gingu út, þá var hverr þeira sleginn límah&#491;gg. Fóru þeir brot við svá búit ok heim aptr í Nóreg; en Markamenn allir snørusk þá aptr undir Inga konung. Þeir Sigurðr ok hans félagar sóttu á fund Magnús konungs ok segja honum sínar ófarar.


<center>'''14. Orrosta á Foxerni.'''</center>

Þegar um várit, er ísa leysti, fór Magnús konungr með liði miklu austr til Elfar ok helt upp eptir inni eystri kvísl ok herjaði alt veldi Svía-konungs. En er hann kom upp á Foxerni, þá gengu þeir upp á land frá skipum; en er þeir kómu yfir á eina, þá er þar verðr, þá kom móti þeim herr Gauta, ok varð þar orrosta, ok váru Norðmenn ofrliði bornir ok kómu á flótta ok var drepit mart við fors einn. Magnús konungr flýði, en Gautar fylgðu þeim ok drápu slíkt er þeir máttu. Magnús konungr var auðkendr, manna mestr; hann hafði rauðan hjúp yfir brynju, hárit silkibleikt ok fell á herðar niðr. &#490;gmundr Skoptason reið á aðra hlið konungi; hann var ok manna mestr ok friðastr; hann mælti: »gef mér hjúpinn, konungr«. Konungr segir: »hvat skal þér hjúprinn?«. »Ek vil hafa,« segir hann, »gefit hefir þú mér stœrrum«. Þar var svá háttat, at vellir sléttir váru víða, ok sásk þeir þá ávalt Gautar ok Norðmenn; þá váru enn kleifar ok skógarkj&#491;rr ok fal þá sýn; þá fekk konungr &#490;gmundi hjúpinn, ok fór hann í. Síðan riðu þeir fram á v&#491;lluna: þá snøri &#490;gmundr þvers brot ok hans menn; en er Gautar sá þat, þá hugðu þeir þat konung vera, ok riðu þannug allir eptir: reið þá konungr leið sína til skips, en &#490;gmund dró nauðuliga undan ok kom þó heill til skipa. Helt Magnús konungr síðan ofan eptir ánni ok svá norðr í Víkina.


<center>'''15. Konungastefna í Elfinni.'''</center>

Annat sumar eptir var l&#491;gð konungastefna við Konungahellu í Elfi, ok kom þar Magnús Nóregs-konungr ok Ingi Svíakonungr, Eiríkr Sveinsson Dana-konungr, ok var sú stefna bundin með griðum. En er þingit var sett, þá gengu konungar fram á v&#491;llinn frá &#491;ðrum m&#491;nnum ok t&#491;luðusk við lítla hríð; gengu þá aptr til liðs síns, ok var þá g&#491;r sættin, at hverr þeira skyldi hafa þat ríki, sem áðr h&#491;fðu haft feðr þeira, en hverr þeira konunga bœta við sína landzmenn rán ok mannskaða, en hverr þeira síðan jafna við annan. Magnús konungr skyldi fá Margrétar, dóttur Inga konungs; hon var síðan k&#491;lluð Friðkolla. Þat var mál manna, at eigi hefði sét h&#491;fðingligri menn, en þeir váru allir. Ingi konungr var einna mestr ok þrekuligastr ok þótti hann &#491;ldurmannligastr; en Magnús konungr þótti sk&#491;ruligastr ok hvatligastr; en Eirikr konungr var einna fegrstr; en allir váru þeir fríðir, stórir menn ok g&#491;fugligir ok orðsnjallir — ok skilðusk at svá búnu.


<center>'''16. Kvánfang Magnús konungs.'''</center>

Magnús konungr fekk Margrétar drótningar; var hon send austan af Svíþjóð til Nóregs, ok var henni fengit vegligt f&#491;runeyti. En Magnús konungr átti áðr n&#491;kkur b&#491;rn, þau er nefnd eru. Eysteinn hét sonr hans, ok var hans móðerni lítit; annarr hét Sigurðr, ok var hann vetri yngri; Þóra hét móðir hans; Óláfr hét inn þriði ok var hann miklu yngstr; móðir hans var Sigríðr, dóttir Saxa í Vík, g&#491;fugs mannz í Þrándheimi; hon var friðla konungs. Svá segja menn, at þá er Magnús konungr kom ór vestrvíking, at hann hafði mj&#491;k þá siðu ok klæðabúnað, sem titt var í vestrl&#491;ndum, ok margir hans menn; gengu þeir berleggjaðir um stræti ok h&#491;fðu kyrtla stutta ok svá yfirhafnir; þá k&#491;lluðu menn hann Magnús berfœtt eða berbein; sumir k&#491;lluðu hann Magnús háva, en sumir Styrjaldar-Magnús. Hann var manna hæstr. Mark var g&#491;rt til um hæð hans á Máríukirkju í kaupangi, þeiri, er Haraldr konungr hafði gera látit; þar á norðrdurum váru klappaðir á steinvegginum krossar iii., einn Haraldz hæð, annarr Óláfs hæð, iii. Magnús hæð, ok þat markat, hvar þeim var hœgst kyssa á; ofarst Haraldz kross, en lægst Magnús kross, en Óláfs mark jafnnær báðum.


<center>'''17. Ósætt Magnús konungs ok Skopta.'''</center>

Skopti &#490;gmundarson varð missáttr við Magnús konung, ok deildu þeir um dánararf n&#491;kkurn; Skopti helt, en konungr kallaði til með svá mikilli freku, at þat var við váða sjálfan; váru þá at áttar margar stefnur, ok lagði Skopti þat ráð til, at þeir feðgar skyldu aldri allir senn vera á konungs valdi, segir, at meðan myndi hlýða. Þá er Skopti var fyrir konungi, flutti hann þat fram, at skyld frændsemi var milli þeira konungs ok þat með, at Skopti hafði verit jafnan kærr vinr konungs ok aldri brugðizk þeira vinátta, segir svá, at menn mætti þat skilja, at hann var svá viti borinn — »at ek mun,« segir hann, »eigi þat mál halda í deilu við þik, konungr, ef ek mæli rangt; ok því bregðr mér til forellris míns, at ek halda réttu máli fyrir hverjum manni ok gera ek þar engi manna mun at«. Konungr var inn sami, ok mýkðisk ekki hans skap við slíkar rœður. Fór Skopti heim.


<center>'''18. Ferð Finnz Skoptasonar.'''</center>

Siðan fór Finnr á konungs fund ok talaði við hann ok bað konung þess, at hann skyldi láta þá feðga ná réttendum af þessu máli. Konungr svarar styggt ok stutt. Þá mælti Finnr: »til annars hugða ek af yðr, konungr, en þér munduð gera mik l&#491;græning, þá er ek settumk í Kvalðinsey, er fáir vildu aðrir vinir yðrir ok s&#491;gðu, sem satt var, at þeir váru fram seldir, er þar sátu, ok til dauða dœmðir, ef Ingi konungr hefði eigi lýst við oss meira h&#491;fðingskap, en þú hafðir fyrir oss sét, ok mun þó m&#491;rgum sýnask, sem vér bærim þaðan svívirðing, ef þat væri n&#491;kkurs vert«. Konungr skipaðisk ekki við slíkar rœður, ok fór Finnr heim.


<center>'''19. Ferð &#490;gmundar Skoptasonar.'''</center>

Þá fór &#490;gmundr Skoptason á fund konungs; en er hann kom fyrir konunginn, bar hann upp ørendi sín ok bað konung gera þeim rétt feðgum. Konungr segir, at þat var rétt, er hann sagði, ok þeir væri firna djarfir. Þá mælti &#490;gmundr: »koma mundu, konungr, þessu, áleiðis, at gera oss rangt fyrir sakir ríkis þíns; mun þat hér sannask, sem mælt er, at flestir launa illu eða engu, er lífit er gefit; þat skal ok fylgja mínu máli, at aldri síðan skal ek koma í þína þjónostu ok engi várr feðga, ef ek ræð«. Fór &#490;gmundr síðan heim, ok sásk þeir aldrigi ok Magnús konungr síðan.


<center>'''20. Ferð Skopta ór landi.'''</center>

Skopti &#490;gmundarson byrjar ferð sína um várit eptir af landi í brot; hann hafði v. langskip ok &#491;ll vel búin; til þeirar ferðar réðusk með honum synir hans, &#490;gmundr ok Finnr ok Þórðr. Urðu þeir heldr siðbúnir; siglðu um haustit til Flæmingjalandz ok váru þar um vetrinn. Snimma um várit siglðu þeir vestr til Vallandz, ok um sumarit siglðu þeir út um N&#491;rvasund ok um haustit til Rúmaborgar; þar andaðisk Skopti; allir &#491;nduðusk þeir feðgar í þeiri ferð. Þórðr lifði lengst þeira feðga; hann andaðisk í Sikiley. Þat er s&#491;gn manna, at Skopti hafi fyrst siglt N&#491;rvasund Norðmanna, ok varð sú ferð in frægsta.


<center>'''21. Jartegnir.'''</center>

Sá atburðr gerðisk í kaupangi, þar sem Óláfr konungr hvílir, at eldr kom í hús í bœnum, ok brann víða. Þá var borit út ór kirkjunni skrín Óláfs konungs ok sett á mót eldinum. Síðan hljóp at maðr einn hvatvíss ok óvitr ok barði skrínit ok heitaðisk við þann helga mann, segir svá, at alt myndi þá upp brenna, nema hann byrgi þeim með bœnum sinum, bæði kirkjan ok &#491;nnur hús. Nú lét almáttigr guð við berask bruna kirkjunnar, en þeim óvitra manni sendi hann augnaverk þegar eptir um nóttina, ok lá hann þar alt til þess, er inn heilagi Óláfr konungr bað honum miskunnar við almáttigan guð, ok bœttisk honum í þeiri s&#491;mu kirkju.


<center>'''22. Jartegnir Óláfs konungs.'''</center>

Sá atburðr varð enn í kaupangi, at kona ein var fœrð þangat til staðarins, þar sem Óláfr konungr hvilir; hon var svá armsk&#491;puð, at hon var kropnuð &#491;ll saman, svá at báðir fœtr lágu bjúgir við þjóin uppi. Ok er hon var iðuliga á bœnum ok hafði heitit á hann grátandi, þá bœtti hann henni þá miklu vanheilsu, at fœtr ok leggir ok aðrir limir réttusk ór lykkjum, ok þjónaði síðan hverr liðr ok limr réttri skepnu; mátti hon áðr eigi krjúpa þangat, en þaðan gekk hon heil ok fegin til sinna heimkynna.


<center>'''23. Hernaðr á Írlandi.'''</center>

Magnús konungr byrjar ferð sína af landi ok hafði her mikinn; þá hafði hann verit konungr í Nóregi ix. vetr; þá fór hann vestr um haf ok hafði it fríðasta lið, er til var í Nóregi. Honum fylgðu allir rikismenn, er í váru landinu, Sigurðr Hranason, Víðkunnr Jóansson, Dagr Eilífsson, Serkr ór Sogni, Eyvindr olbogi, stallari konungs, Úlfr Hranason, bróðir Sigurðar, ok margir aðrir ríkismenn. Fór konungr með þessu liði &#491;llu vestr til Orkneyja ok hafði þaðan með sér sonu Erlendz jarls, Magnús ok Erling; þá siglði hann til Suðreyja, ok er hann lá við Skotland, þá hljóp Magnús Erlendzson um nótt af skipi konungs ok lagðisk til landz, fór siðan upp í skóg ok kom fram í hirð Skota-konungs. Magnús konungr helt liðinu til Írlandz ok herjaði þar, þá kom Mýrkjartan konungr til liðs við hann, ok unnu þeir mikit af landinu, Dyflinn ok Dyflinnarskíri, ok var Magnús konungr um vetrinn uppi á Kunn&#491;ktum með Mýrkjartani konungi, en setti menn sína til landzgæzlu, þar er hann hafði unnit. En er váraði, fóru konungarnir með her inn vestr á Úlaztír ok áttu þar orrostur margar ok unnu landit ok h&#491;fðu unnit mestan hluta af Úlaztír; þá fór Mýrkjartan heim á Kunnaktir.


<center>'''24. Upganga Magnús konungs.'''</center>

Magnús konungr bjó þá skip sín ok ætlaði austr til Nóregs; hann setti menn sína til landzgæzlu í Dyflinni. Hann lá við Úlaztír &#491;llu liði sinu ok váru seglbúnir. Þeir þóttusk þurfa strandh&#491;ggva, ok sendi Magnús konungr sína menn til Mýrkjartans konungs, at hann skyldi senda honum strandh&#491;gg, ok kvað á dag, at koma skyldi inn næsta fyrir Barthólómeúsmessu, ef sendimenn væri heilir; en messudagsaptaninn váru þeir eigi komnir; en messudaginn, þá er sól rann upp, gekk Magnús konungr á land með mestum hluta liðs síns ok gekk upp frá skipum, vildi leita eptir m&#491;nnum sinum ok strandh&#491;ggvi. Veðr var vindlaust ok sólskin; leiðin lá yfir mýrar ok fen, ok váru þar h&#491;ggnar yfir klappir, en kjarrskógar við tveggja vegna. Þá er þeir sóttu fram, varð fyrir þeim leiti mj&#491;k hátt; þaðan sá þeir viða; þeir sá jóreyk mikinn upp á land; rœddu þá milli sín, hvárt þat myndi vera herr Íra, en sumir s&#491;gðu, at þar mundu vera menn þeira með strandh&#491;ggvi. Námu þeir þar stað. Þá mælti Eyvindr olbogi: »konungr,« segir hann, »hverja ætlan hefir þú á ferð þessi? Óvarliga þykkir þú fara; veiztu, at Írar eru sviksamir; ætla nú ráð n&#491;kkut fyrir liði yðru«. Þá mælti konungr: »fylkjum nú liði váru ok verum við búnir, ef þetta eru svik«. Var þá fylkt; gekk konungr ok Eyvindr fyrir fylkingunni; hafði Magnús konungr hjálm á h&#491;fði ok rauðan skj&#491;ld, ok lagt á með gulli léó, gyrðr sverði, er Leggbítr var kallaðr, tannhjaltat ok gullvafiðr meðalkaflinn, it bezta vápn; hann hafði kesju í hendi; hann hafði silkihjúp rauðan yfir skyrtu ok skorit fyrir ok á bak léo með gulu silki; ok var þat mál manna, at eigi hefði sét sk&#491;ruligra mann eða vaskligra. Eyvindr hafði ok silkihjúp rauðan ok með sama hætti sem konungr; var hann ok mikill maðr ok fríðr ok inn hermannligsti.


<center>'''25. Fall Magnús konungs.'''</center>

En er jóreykrinn nálgaðisk, þá kendu þeir sína menn, ok fóru þeir með strandh&#491;ggvi miklu, er Íra-konungr hafði sent þeim, ok helt hann &#491;ll sín orð við Magnús konung. Síðan snøru þeir út til skipanna, ok var þá um miðdegisskeið. En er þeir kómu út á mýrarnar, fórsk þeim seint um fen. Þá þusti herr Íra fram ór hverju skógarnefi ok réðu þegar til bardaga, en Norðmenn fóru dreift, ok fellu brátt margir. Þá mælti Eyvindr: »konungr,« segir hann, »óheppiliga ferr lið várt; t&#491;kum nú skjótt gott ráð«. Konungr mælti: »blási herblástr &#491;llu liðinu undir merkin, en þat lið, sem hér er, skjóti á skjaldborg, ok f&#491;runi siðan undan á hæli út yfir mýrarnar; siðan mun ekki saka, er vér komum á slétlendi«. Írar skutu djarfliga, en þó fellu þeir allþykt, en æ kom maðr í mannz stað. En er konungr var kominn at nezta díki, þar var torfœra mikil ok fástaðar yfir fœrt; fellu þar Norðmenn mj&#491;k. Þá kallar konungr Þorgrim skinnhúfu, lendan mann sinn, — hann var uplenzkr —, ok bað hann fara yfir díkit með sína sveit — »en vér munum verja meðan«, segir hann, »svá at yðr skal eigi saka; farið síðan á hólma þann, er þar verðr, ok skjótið á þá, meðan vér f&#491;rum yfir díkit; eruð þér bogmenn góðir«. En er þeir Þorgrímr kómu yfir díkit, k&#491;stuðu þeir skj&#491;ldunum á bak sér ok runnu til skipa ofan. En er konungr sá þat, mælti hann: »ódrengiliga skilstu við þinn konung; óvitr var ek, þá er ek gerða þik lendan mann, en ek gerða útlaga Sigurð hund; aldri myndi hann svá fara«. Magnús konungr fekk sár, var lagðr kesju í g&#491;gnum bæði lærin fyrir ofan kné; hann greip skaptit milli fóta sér ok braut ór keflit ok mælti: »svá brjótu vér hvern sperrilegginn, sveinar«. Magnús konungr var h&#491;ggvinn á hálsinn með sp&#491;rðu, ok varð þat hans banasár. Þá flýðu þeir, er eptir váru. Víðkunnr Jóansson bar til skipa sverðit Leggbít ok merki konungs; þeir runnu síðarst, annarr Sigurðr Hranason, þriði Dagr Eilífsson. Þar fellu með Magnúsi konungi Eyvindr olbogi, Úlfr Hranason ok margir aðrir ríkismenn; mart fell Norðmanna, en þó miklu fleira af Írum. En þeir Norðmenn, er undan kómusk, fóru þegar brot um haustit. Erlingr, sonr Erlendz jarls, fell á Írlandi með Magnúsi konungi. En er þat lið, er flýit hafði af Írlandi, kom til Orkneyja, ok Sigurðr spurði fall Magnús konungs, f&#491;ður sins, þá rézk hann þegar til ferðar með þeim, ok fóru þeir um haustit austr til Nóregs.


<center>'''26. Frá Magnúsi konungi ok Víðkunn Jóanssyni.'''</center>

Magnús konungr var yfir Nóregi x. vetr, ok var á hans d&#491;gum friðr góðr innan landz, en menn h&#491;fðu mj&#491;k starfsamt ok kostnaðarsamt af leið&#491;ngrum. Var Magnús konungr inn vinsælsti við sína menn, en bóndum þótti hann harðr. Þat herma menn frá orðum hans, þá er vinir hans mæltu, at hann fór opt óvarliga, er hann herjaði útan landz, hann sagði svá: »til frægðar skal konung hafa, en ekki til langlífis«. Magnús konungr var nær xxx. at aldri, þá er hann fell. Viðkunnr drap þann mann í orrostu, er banamaðr var Magnús konungs; þá flýði Víðkunnr ok hafði fengit iii. sár; ok af þessum s&#491;kum tóku synir Magnús konungs hann í inn mesta kærleik.

[[Kategori:Alfabetisk indeks]]
[[Kategori:Tekster på norrønt]]
[[Kategori:Kongesagaer]]
[[Kategori:Snorri Sturluson]]
[[Kategori:Finnur Jónsson]]