Saga af Þorsteini Bæarmagni

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Fornmanna Sögur

Eptir gömlum handritum

Þriðja bindi.

Útgefnar að tilhlutun hins

Norræna Fornfræða Félags

Kaupmannahöfn 1826

Saga af Þorsteini Bæarmagni.

Í þann tíma, er Hákon jarl Sigurðarson réð fyrir Noregi, bjó sá bóndi í Gaulardal er Brynjólfr hét; hann var kallaðr Úlfaldi; hann var lendr: maðr ok mikil kempa. Kona hans hét Dagný, hon var dóttir Járnskeggja af Yrjum. Þau áttu, einn son, er Þorsteinn hét, hann var mikill ok sterkr, harðúðigr ok óaflátsamr við hvern sem eiga var. Engi var jafnstór í Noregi, ok trautt fengust þær dyr at honum væri hægt um at gánga, ok því var hann kallaðr bæarmagn, þvíat hann þótti ofmagni bera flestum húsum. Hann var óþýðr ok fékk faðir hans honum því skip ok menn, ok var Þorsteinn þá ýmist í hernaði eðr í kaupferðum, ok tókst honum hvortveggja vel. Í þenna tíma tók ríki í Noregi Ólafr konúngr Tryggvason, en Hákon jarl var skorinn á háls af þræli sínum, þeim sem Þormóðr karkr hét. Þorsteinn bæarmagn gjörðist hirðmaðr Ólafs konúngs, þótti konúngi hann röskr maðr, ok hélt mikit til hans, en ekki var hann mjög kendr af hirðmönnum, þótti þeim hann stríðlyndr ok óvæginn, ok hafði konúngr hann mjög til þess, at fara sendiferðir þær, sem aðrir töldust undan at fara; en stundum fór hann kaupferðir, at afla konúngnum gersema.

2. Eitt sinn lá Þorsteinn austr fyrir Balagarðssíðu, ok gaf honum ei at sigla, gekk hann á land einn morgin, ok er sól var í landsuðri, var Þorsteinn kominn í eitt rjóðr; hóll fagr var í rjóðrinu, hann sá einn kollóttan pilt uppá hólnum ok mælti: móðir mín, segir hann, fá þú mér út krókstaf minn ok bandvetlinga, þvíat ek vil á gandreið fara, er nú hátíð í heiminum neðra; þá var snarat út úr hólnum einum krókstaf, sem elzskara væri, hann [stígr á stafinn, ok dregr á sik vetlíngana, ok keyrir sem börn eru vön at gjöra. Þorsteinn gengr á hólinn, ok mælti slíkum orðum sem piltrinn, ok var þegar útkastat staf ok vöttum, ok mælt þetta: hver tekr nú við? Bjálbi son þinn, sagði Þorsteinn; síðan stígr hann á stafinn, ok ríðr þar eptir, sem piltrinn fór undan. Þeir komu at einni móðu, ok steyptu sér ofan í hana, ok var því líkast sem þeir væði reyk. Þvínæst birti þeim fyrir augum, ok kvomu þar at, sem á féll fram af hömrum; sér Þorsteinn þá bygð mikla ok borg stóra; þeir stefna til borgarinnar, ok sitr þar fólk yfir borðum; þeir gengu í höllina, ok var höll skiput af fólki, ok var þar af aungu drukkit utan af silfrkerum; trapiza stóð á gólfi; alt sýndist þeim þar gulligt, ok ekki drukkit nema vín. Þat þóttist Þorsteinn skilja, at engi maðr sá þá; félagi hans fór með borðum, ok henti alt þat sem niðr féll. Konúngr sat þar í hásæti ok drottníng; menn voru glaðir um höllina. Þessu næst sér Þorsteinn at maðr kom í höllina ok kvaddi konúng, ok kveðst vera sendr til hans utan af Indíalandi úr fjalli því, er Lúkanus heitir, frá jarli þeim, er þar réð fyrir, ok segir konúngi, at hann var huldumaðr. Hann færði honum einn gullhríng; eigi þóttist konúngr betri hríng séð hafa, ok fór hríngrinn um höllina til sýnis, ok lofuðu hann allir; hann var sundr tekinn í 4 stöðum. Annann grip sá Þorsteinn, er honum þótti mikils um vert, þat var dúkr sá er lá á konúngs borðinu, hann var með gulligum röndum, ok í festir þeir tólf gimsteinar sem beztir eru; gjarna vildi Þorsteinn dúkinn eiga, kemr honum í hug at treysta á konúngs hamíngju, [ok vita hvort hann getr ekki náð hríngnum. Nú sér Þorsteinn at konúngrinn ætlar at draga hrínginn á hönd sér, þá greip Þorsteinn hrínginn af honum, en annari hendi tók hann dúkinn, ok fór allr matr í saur, en Þorsteinn hljóp á dyr, en krókstafr hans varð honum eptir í höllinni. Verðr nú upphlaup mikit, hlaupa menn út síðan, ok sjá hvar Þorsteinn fer, ok stefna eptir honum. Sér hann nú at þeir muni geta náð honum; hann mælti þá; ef þú ert svá góðr, Ólafr konúngr! sem ek treysti mikit til þín, þá veittu mér lið. En svá var Þorsteinn frár, (at) þeir kvomust ekki fyrir hann, fyrrenn hann kom at ánni, ok staldraði hann þá við; þeir slógu hríng um hann, en Þorsteinn varðist vel, ok drap ótal marga, áðr förunautr hans kom ok færði honum stafinn, ok hurfu þeir þegar í móðuna; kvomu þeir aptr á hinn sama hól, sem fur gátum vér, þá sól var í vestri; kastaði piltrinn þá inn stafnum ok klæðsekk þeim, sem hann hafði fyldan af góðum krásum, ok svá gjörði Þorsteinn. Kollsveinn hljóp inn; en Þorsteinn nam staðar við glugginn, hann sá þar tvær konur, ok vaf önnur guðvef, en önnur ruggaði barni; sú mælti: hvat dvelr hann Bjálfa bróður þinn? Ekki hefir hann mér fylgt í dag, sagði hann. Hverr hefir þá farit með krókstafinn, segir hon? Þat var Þorsteinn bæarmagn, segir kollsveinn, hirðmaðr Ólafs konúngs; kom hann okkr í mikinn vanda, þvíat hann hafði or undirheimum þau þíng, at ei munu slík í Noregi, ok var við því búit, at við mundum drepnir, er hann kastaði stafnum í hendr þeim, ok eltu þeir hann til niðrgángs, ok þá færði ek honum stafinn, ok víst er hann hraustr maðr, þvíat ei veit ek, hversu marga hann drap. Ok nú laukst aptr haugrinn. Fór Þorsteinn nú til sinna manna, ok sigldu þaðan til Nóregs, ok fann Ólaf konúng austr í Vík, ok færði honum gersemi þessi, ok sagði frá ferðum sínum, ok fanst mönnum mikit um. Konúngr bauð at gefa Þorsteini lén mikit, en hann kveðst enn vilja fara eina ferð í Austrveg; var hann nú með konúngi um vetrinn.

3. At vori bjó Þorsteinn skip sitt, hann hafði snekkju ok fjóra menn ok 20; ok er hann kom við Jamtaland, lá hann í höfn einn dag, ok gekk hann á land at skemta sér. Hann kom í eitt rjóðr, þar var einn mikill steinn; skamt þaðan sá hann einn dverg furðuliga ljótan, ok grenjaði upp yfir sik; sýndist Þorsteini kjaptrinn snúinn út at eyranu, en öðrumegin nefit niðr at kjaptinum. Þorsteinn segir, því hann léti svá heimsliga. Þú, góði maðr! sagði hann, undrast eigi, sér þú eigi þann mikla örn, er þar flýgr, hann hefir tekit son minn, ætla ek þat at sá ófögnuðr sé sendr af Óðni, en ek spríng, ef ek missi barnit. Þorsteinn skaut eptir erninum ok kom undir vænginn, ok datt hann dauðr niðr, en Þorsteinn henti dvergsbarnit á lopti ok færði föðurnum, en dvergrinn varð feginn mjög ok mælti: þér á ek at launa lífgjöf ok sonr minn, ok kjós þér nú fyrir laun í gulli ok silfri. Græð þú fyrst son þinn, sagði Þorsteinn, er ek ei vanr at taka mútur á afli mínu. Eigi væri mér at óskyldara at launa, segir dvergrinn; mun þér ekki þikja framboðligr serkr minn af sauða ullu; en eigi muntu á sundi mæðast, ok eigi sár fá, ef þú hefir hann næst þér. Þorsteinn fór í serkinn, ok var honum mátuligr, en honum sýndist dvergnum of lítill; hann tók ok silfrhríng [or púngi sínum ok gaf Þorsteini, ok bað hann vel geyma, ok sagði honum aldri féfátt verða mundu, meðan hann ætti hrínginn. Síðan tók hann einn stein svartan ok gaf Þorsteini: ok ef þú felr hann í lófa þér, sér þik engi. Eigi hefi ek fleira, þat þér megi gagn at vera; hall einn vil ek gefa þér til skemtunar. Tók hann þá hallinn or púngi sínum, fylgði honum einn stálbroddr, hallrinn var þríhyrndr, hann var hvítr í miðju, en rauðr öðrumegin, en gul rönd utan um. Dvergrinn mælti: ef þú pjakkar broddinum á hallinn, þar sem hann er hvítr, þá kemr haglhríð so mikil, at engi þorir móti at sjá; en ef þú vilt þýða þann snjó, þá skaltu pjakka þar sem gulr er hallrinn, ok kemr þá sólskin, so at alt bræðir; en ef þú pjakkar þar í, sem rautt er, þá kemr þar or eldr ok eimyrja með gneistaflavg, so at engi má móti at sjá; þú mátt ok hæfa þat, sem þú vilt, með broddinum ok hallinum, ok hann kemr sjálfr aptr í hönd þér, þegar þú kallar. Get ek nú ekki launat þér fleira at sinni. Þorsteinn þakkar honum gjafirnar, fór hann nú til sinna manna, ok var honum þessi ferð betr farin enn ófarin. Þessu næst gefr þeim byr, ok sigla í Austrveginn; koma nú á fyrir þeim myrkr ok hafvillur, ok vita þeir ekki hvar þeir fara, ok var þat hálfan mánuð at þessi villa hélzt.

4. Þat var eitt kvöld, at þeir urðu varir við land, köstuðu þeir nú akkérum, ok lágu þar um nóttina; um morguninn var gott veðr ok sólskin fagrt, voru þeir þá komnir á einn fjörð lángan, ok sjá þeir þar hlíðir fagrar ok skóga; engi maðr var sá innanborðs, at þetta land þekti; ekki sáu þeir kvikt hvorki dýr né fugla. Reistu þeir nú tjald á landi ok bjuggust vel um. At morni mælti Þorsteinn til sinna manna: ek vil gjöra yðr kunnigt um ætlan mína; þér skuluð bíða min hér 6 nætr, ætla ek mér at kanna land þetta. Þeim þótti mikit fyrir því, ok vilja með honum fara, en Þorsteinn vill þat ei: ok ef ek kem ei aptr, áðr 7 sólir eru af himni, segir hann, þá skulu þér sigla heim, ok segja so Ólafi konúngi, at mér mun ekki auðit verða aptr at koma. Gengu þeir þá með honum upp á skóginn, því næst hvarf hann þeim, ok fóru þeir aptr til skips, ok breyttu eptir því, sem Þorsteinn bauð þeim. Nú er at segja af Þorsteini, at allan þann dag gengr hann um mörkina, ok verðr við ekki var; en at áliðnum degi kemr hann á eina braut breiða, hann gekk eptir brautinni þángat til at aptnaði, gekk hann þá brott af brautinni, ok víkr at einni stórri eik, ok stígr upp í hana, var þar nóg rúm í at liggja, sefr hann þar um nóttina; en er sólin kom uþp, heyrir hann dunur miklar ok manna mál, sá hann þá hvar margir menn ríða, þeir voro 2 og 20, þá bar so skjótt umfram; undraðist Þorsteinn mjög vöxt þeirra, hafði hann ei séð jafnstóra menn fyrr. Þorsteinn klæðir sik; líðr nú morgininn til þess at sól er komin í landsuðr.

5. Ná sér Þorsteinn þrjá menn ríða vel vopnaða ok svá stóra, at aunga menn sá hann fyrr jafnstóra; sá var mestr er í miðit reið í gullskotnum klæðum á bleikum hesti, en hinir 2 riðua á grám hestum í rauðum skallats klæðum. Þá er þeir kvomu þar gegnt, sem Þorsteinn var, mælti sá sem fyrir þeim var ok nam staðar: hvat er kvikt í eikinni? Þorsteinn gekk þá á veginn fyrir þá, ok heilsaði þeim, en þeir ráku upp hlátr mikinn ok mælti [hinn mikli maðr: sjaldsénir eru oss þvílíkir menn, eðr hvert er nafn þitt, eðr hvaðan ertu? Þorsteinn nefndi sik ok kveðst vera kallaðr bæarmagn: en kyn mitt er í Noregi, er ek hirðmaðr Ólafs konúngs. Hinn mikli maðr brosti ok mælti: mest er logit frá hirðprýði hans, ef hann hefir aungvan vaskligri; þiki mér þú heldr mega heita bæarbarn enn bæarmagn. Lát nokkut fylgja nafnfesti, segir Þorsteinn. Hinn mikli maðr tók fíngrgull ok gaf Þorsteini, þat vó 3 aura. Þorsteinn mælti: hvert er þitt nafn, eðr hverrar stéttar ertu, eðr í hvert land er ek kominn? Goðmundr heiti ek, ræð ék þar fyrir, sem á Glæsisvöllura heitir, þar þjónar til þat land, er Risaland heitir; ek er konunga son, en mínir sveinar heitir annar Fullsterkr en annar Allsterkr; eðr sáttu aungva menn ríða hér um í morgin? Þorsteinn mælti: hér riðu um 2 menn ok 20 ok létu ei lítinn. Þeir eru sveinar mínir, segir Goðmundr. Þat land liggr hér næst, er Jötunheimar heitir, þar ræðr sá konúngr, er Geirravðr heitir, undir hann eru vér skattgildir. Faðir minn hét Úlfhéðin trausti, hann var kallaðr Goðmundr sem allir aðrir, þeir á Glæsisvöllum búa; en faðir minn fór í Geirravðar garða, at afhenda konúngi skatta sína, ok í þeirri ferð fékk hann bana; hefir konúngr gjört mér boð, at ek skyldi drekka erfi eptir föður minn, ok taka slíkar nafnbætr, sem faðir minn hafði; en þó unum vér illa við at þjóna Jötnum. Því riðu yðrir menn undan? segir Þorsteinn. Mikil á skilr land vort, segir Goðmundr, sú heitir Hemra, hon er svá djúp ok straung, at hana vaða aungvir hestar, nema þeir sem vær kumpánar eigum; skulu hinir ríða fyrir uppsprettu árinnar, ok finnumst vér í kveld. Þat mundi skemtan at fara með yðr, segir Þorsteinn, ok sjá hvat þar verðr til tíðinda, Ei veit ek [hversu þat hentar, segir Goðmundr. Þvíat þú munt kristinn. Ek mun mik ábyrgjast, segir Þorsteinn. Ekki vilda ek þá hlytir vont af mér, sagði Goðmundr, en ef Ólafr konúngr vill leggja gæfu á með oss, þá mundi ek framt á treysta at þú færir. Þorsteinn segist því heita vilja. Goðmundr biðr bann fara á bak með sér, ok svá gjörði hann. Ríða þeir nú til árinnar, var þar eitt hús, ok tóku þeir þar önnur klæði, ok klæddu sik ok sína hesta; þau klæði voru þeirrar náttúru at ekki festi vatn á þeim, en vatnit var so kalt, at þegar hljóp drep í, ef nokkut vöknaði. Riðu þeir nú yfir ána, hestarnir vóðu sterkliga, hestr Goðmundar rasaði, ok varð Þorsteinn votr á tánni, ok hljóp þegar drep í; en er þeir kvomu af ánni, breiddu þeir niðr klædin til þerris; Þorsteinn hjó af sér tána, ok fanst þeim mikit um hreysti hans. Ríða þeir nú sinn veg, bað Þorsteinn þá ei fela sik: þvíat ek kann at gjöra þann hulinshjálm, at mik sér engi. Goðmundr segir þat góða kunnáttu. Kvomu þeir nú til borgarinnar, ok kvomu menn Goðmundar í móti honum; riðu þeir nú í borgina, mátti þar nú heyra alsháttar hljóðfæri, en ekki þótti Þorsteini af setníng slegit. Geirravðr konúngr kom nú í mót þeim, ok fagnaði þeim vel, ok var þeim skipat eitt steinhús eðr höll at sofa í, ok menn til fengnir at leiða hesta þeirra á stall; var Goðmundr leiddr í konúngs höll. Konúngr sat í hásæti, ok jarl sá hjá honum, er Agði hét, hann réð fyrir því héraði, er Grundir heita, þat er á millum Risalands ok Jötunheima, hann hafði atsetu at Gnípalundi, hann var [fjölkunnigr ok menn hans voru tröllum líkari enn mönnum. Goðmundr settist á skörina fyrir öndvegit gagnvart konúngi, var sá siðr þeirra, at konúngs son skyldi ekki í hásæti sitja, fyrr enn hann hefði tekit nafnbætr eptir föður sinn, ok drukkit væri hitt fyrsta full. Rís þar nú upp en vænsta veizla, ok drukku menn glaðir ok kátir, ok fóro síðan at sofa. En er Goðmundr kom í hús sitt, sýndi Þorsteinn sik, hlógu þeir at honum; Goðmundr sagði mönnum sínum, hver hann var, ok bað þá ekki hafa hann at hlátri, ok sofa þeir af um nóttina.

6. Nú er morgin kom, voru þeir snemma á fótum, var Goðmundr leiddr til konúngs hallar. Konúngr fagnaði honum vel, viljum vér nú vita, segir konúngr,hvort þú vilt veita mér slíka hlýðni sem faðir þinn, ok vil ek þá auka þínar nafnbætr, skaltu þá halda Risalandi, ok sverja mér eiða. Goðmundr svarar: ekki er þat lög at krefja svá únga menn til eiða. Þat skal vera, sagði konúngr, síðan tók konúngr guðvefjar skikkju ok lagði yfir Goðmund, ok gaf honum konúngsnafn, tók síðan horn mikit ok drakk til Goðmundi; hann tók við horninu ok þakkaði konúngi; síðan stóð Goðmundr upp, ok sté á stokkinn fyrir sæti konúngs, ok streingði þess heit, at hann skal aungum konúngi þjóna né hlýðni veita, meðan Geirravðr konúngr lifði. Konúngr þakkaði honum, sagði sér þat þikkja meira vert, enn þótt hann hefði eiða svarit. Síðan drakk Goðmundr af horninu, ok gekk til sætis síns, voru menn þá glaðir ok kátir. 2 menn eru nefndir með Agða jarli, hét annar Jökull en annar Frosti, þeir voro öfundsjúkir; Jökull hreif upp uxahnútu ok kastaði í lið Goðmundar. Þorsteinn sá þat, ok henti á lopti, ok sendi aptr, ok kom á nasir þeim, er Gustr hét, ok brotnaði í honum nefit, ok or honum allar tennrnar, en hann féll í óvit. Geirravðr konúngr reiddist, ok spurði hverr berði beinum yfir hans borð; sagði hann at reynt skyldi verða hverr sterkastr væri í steinkastinu, áðr enn úti væri. Síðan kallar konúngr til 3 menn, Dravtt ok Hausvi: fari þið ok sækit gullhnavtt minn, ok berit hann híngat. Þeir fóru ok komu aptr með eitt sels höfuð, er stóð 10 fjórðúnga, þat var glóandi, svá at sindraði af svá sem or afli, en fitan draup niðr sem glóanda bik. Konúngr mælti: takit nú knöttinn, ok kastit hverr at öðrum, hverr sem niðr fellir, skal fara útlægr ok missa eignir sínar; en hverr eigi þorir at henda, skal heita níðingr.

7. Nú kastar Dravttr knettinnm at Fullsterk, hann greip á mót annari hendi; Þorsteinn sá at honum varð orkufátt ok hljóp undir knöttinn. Þeir snöruðu at Frosta; þvíat kapparnir stóðu fremstir við hvorntveggja bekkinn; Frosti tók mót sterkliga, ok kom svá nær andliti hans, at kinnbeinit rifnaði. Hann kastar knettinum at Allsterk, hann tók í móti báðum höndum, ok lá við at hann mundi kikna, áðr Þorsteinn studdi hann. Allsterkr snaraði at Agða jarli, en hann greip móti báðum höndum, fitan kom í skeggit á honum, ok logaði þat alt, ok var honum til þess annast at afhenda knöttinn; ok fleygir at Goðmundi konúngi; en Goðmundr snaraði at Geirravði konúngi, en hann veik sér undan, ok urðu þeir fyrir Dravttr ok Hausvir, ok fengu þeir bana; en knöttrinn kom á glerglugg einn, ok svá út í diki þat, sem grafit var um borgina, ok hljóp upp eldr logandi. Var nú lokit þessu gamni, tóku menn þá til drykkju; sagði Agði jarl at honum frýsi hugr við jafnan, er hann kom í flokk Goðmundar. Um kveldit gekk Goðmundr at sofa ok hans menn, þökkuðu þeir Þorsteins hjástöðu, at þeim hefði slisalaust farit. Þorsteinn kvað lítit tilreynt, eðr hvat mun til gamans haft á morgin? Konúngr mun láta glíma, segir Goðmundr, ok munu þeir þá hefna sín, þvíat fjarstætt er um afl vort. Konúngs gæfa mun styrkja oss, segir Þorsteinn, hirðit eigi þótt þér berist þángat at, sem ek er fyrir. Sofa þeir af um nóttina; en at morni fór hverr til sinnar skemtunar, en matsveinar at dúka borð. Geirravðr konúngr spurði, hvert menn vildu ekki glíma; en þeir sögðu at hann skyldi ráða. Síðan afklæðast þeir ok tókust fángbrögðum. Þorsteinn þóttist ei séð hafa slíkan atgáng, þvíat alt skalf, þá þeir féllu, ok lékst mjög á mönnum Agða jarls. Frosti gekk nú fram á gólfit ok mælti: hverr skal mér á móti? Til mun verða einnhverr, sagði Fullsterkr. Ráðast þeir nú á, ok voru með þeim miklar sviptíngar, [ok er Frosti miklu sterkari; berast þeir nú at Goðmundi; Frosti tekr hann uppá bríngu sér ok keiktist mjög. Þorsteinn slær fæti sínum í knésbætr honum, ok féll Frosti á bak aptr, en Fullsterkr á hann ofan; hnakkinn sprakk á Frosta ok olbogarnir. Hann stóð seint upp ok mælti: ekki ero þér einir at gamninu, eðr því er svá fult í flokki yðrum? Skamt á nefit at kenna or kjaptinum, sagði Fullsterkr. Jökull stóð þá upp, ok Allsterkr réðst þá í móti honum, ok var þeirra atgángr hinn harðasti; en þó var Jökull sterkari, ok bar hann at bekk, þar sem Þorsteinn var fyrir. Jökull vildi draga Allsterk frá bekknum ok togast við fast en Þorsteinn hélt honum. Jökull tók so fast, at hann sté í hallargólfit upp at ökla, en Þorsteinn hratt Allsterk frá sér, ok féll Jökull á bak aptr, ok gekk or liði á honum fótrinn. Allsterkr gekk til bekkjar, en Jökull stóð upp seint ok mælti: ekki sjáum vér alla þessa, sem á bekknum eru. Geirravðr segir Goðmundi, hvort hann vildi ekki glíma. En hann kveðst aldri glímt hafa, en kveðst ei vildu synjast. Konúngr bað Agða jarl hefna manna sinna. Hann kveðst laungu hafa aflagt, en segir konúng ráða skyldu. Síðan afklæddust þeir; ei þóttist Þorsteinn séð hafa tröllsligri búk enn á Agða, var hann blár sem Hel. Goðmundr reis mót honum, var hann hvítr á skinnslit. Agði jarl hausvaðist at honum, ok lagði svá fast krummurnar at síðum hans, at alt gekk niðr at beini, ok bárust þeir víða um höllina, ok er þeir kvomu þar, sem Þorsteinn var, þá brá Goðmundr jarli til sniðglímu, ok snéri honum vakrliga. Þorsteinn lagðist niðr fyrir fætr jarli, ok féll hann þá, ok stakk niðr nösunum, ok brotnaði í honum þjófsnefit ok 4 tennr. Jarl stóð upp ok mælti: þúng verða gamalla manna föll, ok svá þýngst at þrír gángi at einum. Fóru menn þá í klæði sín.

8. Þessu næst fóru þeir konúngr til borða; töluðu þeir Agði jarl um, at þeir mundu einhvern prett við hafa haft: þvíat mér býðr ávalt hita, er ek kem í þeirra flokk. Látum bíða, segir konúngr, sá mun koma, at okkr mun kunngjöra. Tóku menn þá at drekka. Þá voru borin in 2 horn í höllina, þau átti Agði jarl, gersemar miklar, ok voru köllut Hvítíngar, þau voru 2gja álna, há ok gulli búin. Konúngr lét sitt hornit gánga á hvorn bekk: ok skal hverr drekka af í einu; sá, sem því orkar ei, skal fá byrlaranum eyri silfrs. Gekk aungum af at drekka utan köppunum, en Þorsteinn gat svá til séð, at þeir sem með Goðmundi voru, varð engi víttr. Drukku menn nú glaðir þat sem eptir var dagsins, en um kveldit fóru menn at sofa. Goðmundr þakkaði Þorsteini fyrir góða hjástöðu. Þorsteinn spurði nær endast mundi veizlan. At morni skulu menn mínir ríða, segir Goðmundr; veit ek at nú lætr konúngr alt við hafa, eru nú sýndar gersemar, lætr konúngr nú bera inn horn sitt hit mikla, þat er kallat Grímr hinn góði, þat er gersemi mikil, ok þó galdrafult ok búit með gull; mannshöfut er á stiklinum með holdi ok munni, ok þat mælir við menn, ok segir fyrir óvorðna hluti, ok ef þat veit ófriðar von; verðr þat bani vor, ef konúngr veit at kristinn maðr er með oss; munu vér ei þurfa at vera fésparir við hann. Þorsteinn sagði Grím eigi mæla fleira, enn Ólafr konúngr vildi: en ek ætla at Geirravðr sé feigr, þikki mér ráð at þér hafit mín ráð héðan af, skal ek sýna mik á morgin. En þeir sögðu þat hættu ráð. Þorsteinn sagði at Geirravðr vildi þá feiga: eðr hvat segir þú mér af Grími hinum góða fleira? Þat er frá honum at segja, at meðalmaðr má standa undir bugtinni á honum, en álnar breitt yfir beitina, ok er sá mestr drykkjumaðr í þeirra liði, er drekkr beitina, en konúngr drekkr af í einu. Hverr maðr á at gefa Grími nokkura gersemi, en sú virðíng þikir honum sér mest gjör, at í einu sé af drukkit, en ek veit at mér ber fyrstum af at drekka, en þat er einskis manns þol at drekka þat í einu. Þorsteinn mælti: þú skalt fara í serk minn, því þér má (þá) ekki granda, þó at ólyfjan sé í drykknum; tak kórónu af höfði þér, ok gef Grím hinum góða, ok seg í eyra honum, at þú skalt gjöra honum miklu meira heiðr enn Geirravðr, ok síðan skaltu láta sem þú drekkir, en eitr mun í horninu, ok skaltu steypa niðr næst þér, ok mun þik ekki saka; en þá er drykkjuskapr er úti, skaltu láta menn þína ríða. Goðmundr sagði at hann skuli ráða: en ef Geirravðr deyr, þá á ek alla Jötunheima, en ef hann lifir lengr, verðr þat bani vor. síðan sofa þeir af um nóttina.

9. Um morguninn eru þeir snemma á fótum, ok taka sín klæði; þá kemr Geirravðr konúngr til þeirra, ok biðr þá drekka velfaranda sínn. Þeir gjörðu svá. Voru fyrst drukkin hornin Hvítíngar næst máldrykkju skálum; en þá var drukkit minni Þórs ok Óðins, því næst kvomu inn margir slagir hljóðfæra, ok 2 menn nokkuru minni enn Þorsteinn, þeir báru Grím hinn góða. Allir stóðu upp ok féllu á kné fyrir honum. Grímr var óhýrligr. Geirravðr mælti til Goðmundar: tak við Grím hinum góða, ok er þetta þín handsals skál. Goðmundr gekk at Grími, ok tók af sér gullkórónu ok setti á hann, ok mælti í eyra honum, sem Þorsteinn hafði sagt honum; síðan lét hann renna af horninu ofan í serk sér, ok var eitr í. Hann drakk til Geirravði konúngi ok kysti á stikilinn, ok fór Grímr hlæjandi frá honum; tók Geirravðr þá við fullu horninu, ok bað Grím með góðri heill koma, ok bað hann kunngjöra sér, ef nokkur háski væri nær: hefi ek opt séð þik með betra bragði. Tók hann gullmen af sér ok gaf Grími, drakk síðan til Agða jarli, ok þótti því líkast, sem boði félli á sker, er niðr rann eptir hálsinum á honum, ok drakk af alt. Grímr hristi höfuðit, ok var hann borinn Agða jarli, ok gaf hann honum 2 gullhrínga, ok bað sér miskunar, ok drakk síðan af í þremr, ok fékk byrlaranum. Grímr mælti: svá ergist hverr sem eldist. Þá var hornit fyllt, ok skyldu þeir drekka af 2, Jökull ok Fullsterkr. Fullsterkr drakk fyrr. Jökull tók við ok leit í hornit, ok kvað lítilmannliga drukkit, ok sló Fullsterk með horninu; en hann rak hnefann á nasir Jökli, svá þjófshakan brotnaði, en or hrutu tennrnar; var þá upphlaup mikit. Geirravðr bað menn ei láta þetta spyrjast, at þeir skildi svá illa. Voru þeir þegar sáttir, ok var Grímr hinn góði burt borinn.

10. Litlu síðar kom maðr gángandi í höllina; allir undruðust hversu lítill hann var; þat var Þorsteinn bæarbarn; hann veik at Goðmundi ok sagði, at hestar væru til reiðu. Geirravðr spurði, hvað barn at þat væri? Goðmundr segir: þat er smásveinn minn, er Óðin konúngr sendi mér, ok er konúngs gersemi, ok kann marga smáleika, ok ef yðr þætti nokkuru neytr, þá vil ek gefa yðr hann. Þat er svipmikill drengr, segir konúngr, ok vil ek sjá fimleika hans, ok bað Þorstein leika nokkurn smáleik. Þorsteinn tók hall sinn ok brodd, ok pjakkar þarí, sem hvítt er; kemr haglhríð svá mikil, at engi þorir í móti at sjá, ok varð svá mikil fönn í höllinni, at tók í ökla. Konúngr hló at. Nú stángaði Þorsteinn hallinn, þar sem hann var gulr, kom þá sólskin svá heitt, at snjórinn bráðnaði allr á lítilli stundu; þar fylgði sætr ilmr, en Geirröðr kvað hann vera listamann; en Þorsteinn segir eptir einn leikinn, er heitir svipuleikr. Konúngr segist hann sjá vilja; Þorsteinn stóð á miðju hallar gólfi, ok pjakkar þar í hallinn, sem rautt er, stökkva þar or gneistar; síðan hleypr hann um höllina fyrir hvert sæti, tókust þá at vaxa gneista flavgin, svá at hverr maðr varð at geyma sín augu; en Geirröðr konúngr hló at; tók þá at vaxa eldrinn svá at öllum þótti við of um. Þorsteinn hafði sagt Goðmundi fyrir, at hann skyldi út gánga ok fara á hest. Þorsteinn hleypr fyrir Geirröð ok mælti: vili þér láta auka leikinn? Lát sjá, sveinn! sagði hann. Pjakkar Þorsteinn þá í fastara lagi; kemr þá í auga Geirröði konúngi. Þorsteinn hleypr til dyranna, ok snaraði hallinum ok broddinum, ok kom í sitt auga hvort á Geirröði konúngi, ok steyptist hann dauðr á gólfit, en Þorsteinn gekk út; var Goðmundr þá kominn á hest. Þorsteinn bað þá ríða: þvíat nú er ekki deigum vært. Þeir ríða til árinnar; var þá aptr kominn hallrinn ok broddrinn. Þorsteinn segir, at Geirröðr var dauðr. Rífa þeir nú yfir ána, ok þángat sem þeir höfðu fundizt; þá mælti Þorsteinn: hér munu vær nú skilja, ok mun mönnum mínum mál þikja, at ek komi til þeirra. Far heim með mér, sagði Goðmundr, ok skal ek launa þér góða fylgð. Síðan mun ek þess (boðs) vitja, segir Þorsteinn, en aptr skalt þú fara með fjölmenni í Geirruðargarða; er nú landit í yðru valdi. Þú munt ráða, sagði Goðmundr, en Ólafi konúngi skaltu færa kveðju mína; tók hann þá eitt gullker ok silfrdisk ok tvítugt handklæði gullofit, ok sendi konúngi, en bað Þorstein vitja sín, ok skildu með kærleikum.

11. En nú sér Þorsteinn, hvar Agði jarl fer í allmiklum jötunmóð. Þorsteinn fer eptir honum, sér hann þá mikinn húsabæ, er Agði átti. Aldingarðr var við grindhliðit, ok stóð þar við ein júngfrú, hon var dóttir Agða, ok hét Goðrún, mikil var hun ok fríð; hon heilsaði föður sínum, ok spurði tíðinda. Nóg eru tíðendi, segir hann, Geirröðr konúngr er dauðr, ok hefir Goðmundr af Glæsisvöllum svikit oss alla, ok hefir leynt þar kristnum manni, ok heitir sá Þorsteinn bæjarmagn, hann hefir ausit eldi í augu oss, skal ek nú drepa menn hans, kastar hann þar niðr hornunum Hvítíngum, ok hljóp til skógar, sem hann væri galinn. Þorsteinn gekk at Goðrúnu; hon heilsaði honum, ok spurði hann at nafni. Hann kvafst Þorsteinn bæarbarn heita, hirðmaðr Ólafs konúngs. Stór mun þar hinn stærsti, sem þú ert barnit, sagði hon. Viltu fara með mér, segir Þorsteinn, ok taka við trú? Við lítit yndi á ek hér at skiljast, segir hon; þvíat móðir mín er dauð: hún var dóttir Óttars jarls af Hólmgörðum, ok voru þau ólík at skapsmunum, þvíat faðir minn er mjög travllaukinn, ok sé ek nú at hann er feigr; en ef þú vilt fylgja mér aptr híngat, þá mun ek fara með þér. Síðan tók hon þíng sín, en Þorsteinn tók hornin Hvítínga; síðan gengu þau á skóginn, ok sáu hvar Agði fór, hann grenjaði mjög, ok hélt fyrir augun; hafði þat samanborit, þegar hann sá skip Þorsteins, hljóp sá verkr í þjófs augun á honum, at hann sá eigi; var þá komit at sólarfalli, er þau kvomu til skips; voro menn Þorsteins þá burt búnir, en er þeir sáu Þorstein, urðu þeir fegnir; sté Þorsteinn þá á skip, ok sigldu burt, er ei getit um ferð hans, fyrr enn hann kom heim í Noreg.

12. Þenna vetr sat Ólafr konúngr í Þrándheimi. Þorsteinn fann konúng at jólum, ok færði honum gripi þá, sem Goðmundr sendi honum, ok hornin Hvítínga ok marga aðra gripi; sagði hann konúngi frá ferðum sínum, ok sýndi honum Goðrúnu. Konúngr þakkaði honum, ok lofuðu allir hans hreysti, ok þótti mikils um vert; síðan lét konúngr skíra Goðrúnu, ok kenna trú. Þorsteinn lék svipuleik um jólin, ok þótti mönnum þat skemtan mikil. Hvítíngar gengu í minnum, ok voro 2 menn um hvort horn; en ker þat, sem Goðmundr hafði sent konúngi, gekk aungum af at drekka utan Þorsteini bæarbarni; handklæðit brann ei, þótt því væri í eld kastat, ok var hreinna eptir enn áðr. Þorsteinn talar um við konúng, at hann vildi gjöra brullaup til Goðrúnar, en konúngr veitti honum þat, ok var þat sæmilig veizla. Ok hina fyrstu nótt, er þau kvomu í eina sæng, (ok) niðr var hleypt fortjaldinu, þá brast upp þilfjöl at höfðum Þorsteins, ok var þar kominn Agði jarl, ok ætlaði at drepa hann; en þar laust í móti hita so miklum, at hann þorði ei inn at gánga, snéri hann þá í burtu. Þá kom konúngr at, ok sló hann með gullbúnu refði í höfuðit, en hann steyptist niðr í jörðina; hélt konúngr vörð um nóttina, en um morgunin vora horfin hornin Hvítíngar; gekk veizlan vel fram, sat Þorsteinn með konúngi um vetrinn, ok unnust þau Goðrún vel. Um vorit beiddi Þorsteinn orlofs, at sigla í Austrveginn, ok finna Goðmund konúng; en konúngr sagðist þat eigi gjöra, utan hann lofaði at koma aptr. Þorsteinn hét því. Konúngr bað hann halda trú sína vel: ok eig meira undir þér enn þeim austr þar. Skildust þeir með kærleikum, ok báðu allir vel fyrir honum, þvíat Þorsteinn var orðinn vinsæll; sigldi hann í Austrveg, ok er eigi getit annars, enn sú ferð færist vel; kom hann á Glæsisvöllu, ok fagnaði Goðmundr honum vel. Þorsteinn mælti: hvað hafi þér frétt or Geirravðargörðum? Þángat fór ek, segir Goðmundr, ok gáfu þeir landit í mitt vald, ok ræðr þar fyrir Heiðrekr Úlfhamr, son minn. Hvar er Agði jarl? segir Þorsteinn. Hann lét gjöra sér haug, þá þér fóruð, segir Goðmundr, ok gekk þar í með mikit fé; en þeir Jökull ok Frosti drukknuðu í ánni Hemru, er þeir fóru frá veizlunni, en ek hefi nú vald yfir héraðinu á Grundum. Þar er nú mikit undir, segir Þorsteinn, hverju þú vilt mér af skipta, þvíat mér þikkir Goðrún eiga arf allan eptir föður sinn, Agða jarl. Ef þú vilt vera minn maðr, sagði Goðmundr. Þá muntu ekki vanda um trú mína, segir Þorsteinn. Þat vil ek, sagði Goðmundr. Síðan fóru þeir til Grunda, ok tók Þorsteinn héraðit undir sik.

13. Þorsteinn reisti bú at Gnípalundi, þvíat Agði jarl hafði gengit aptr, ok eytt bæinn, gjörðist Þorsteinn höfðíngi mikill. Guðrún fæddi sveinbarn mikit litlu síðar, ok hét Brynjólfr. Ekki var traust, at Agði jarl glettist ei við Þorstein. Eina nótt gekk Þorsteinn af sæng sinni, ok sá hvar at Agði fór, hann þorði hvergi inní hliðin, þvíat kross var fyrir hverjum dyrum. Þorsteinn gekk til haugsins, hann var opinn, ok gekk hann inn, ok tók burt hornin Hvítínga; þá kom Agði jarl í hauginn, en Þorsteinn hljóp út hjá honum, ok setti kross í dyrnar, ok laukst aptr haugrinn, ok hefir ekki orðit vart við Agða síðan. Um sumarit eptir fór Þorsteinn til Noregs, ok færði Ólafi konúngi hornin Hvítínga; síðan fékk hann orlof, ok sigldi til eigna sinna; bauð konúngr honum halda vel trú sína; höfum vér eigi frétt síðan til Þorsteins. En þá Ólafr konúngr hvarf af Orminum lánga, hurfu hornin Hvítíngar. Lúkum vér þar þætti Þorsteins bæjarbarns.

---

Athugasemdir: