Hálfdanar þáttr svarta
| Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Svensk | Færøysk |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Denne teksten finnes på følgende språk ► |  |
 |
||||
|
Halfdan suarti tok konungdom atian vetra eftir Gudrod hinn sterka ueidekonung fodur sinn a Upplondum. hann var snemmendis mikill ok sterkr. hann heriade a hinu næstu rike ok uann þau. hann heriade upp a Raumariki ok atti bardaga vid Sigtrygg konung hinn sterka ok laukzst med þui at Sigtryggr konungr fell en Halfdan æignnadizst Raumarike. sidan atti hann bardaga uit Æystein konung a Heidmork ok hafde sigr en Eysteinn konungr flyde a Hadeland a fund Gudbrandz hessis ok efldizst þadan at lide foru ofan a Heidmork (um) vetrinn ok hittu Halfdan suarta j eyiunne storu ok atti þar mykla orrostu ok fell mikill fiolde af huorumtueggia. þar fell Guthormr son Gudbranz hersis er uenazstr þotti til hofdingia a Upplondum. þa flyde Eysteinn konungr. en um uorit sende Eysteinn konungr Halfdani skatt. sidan væitti Halfdan Eysteini halfa Heidmork sakir frændsemi. sidan lagde Halfdan undir sig Þotnn ok Hadaland en hann gaf Uestfolld Olafui Geirstada alfui brodur sinum. Sidan kuentizst Halfdan suarti ok fek Ragnnhilldar dottur Haralldz gullskeggs konungs ór Sognni ok atti vid henni son er Haralldr het. hann fæddizst upp j Sognni med Haralldi modurfodr sinum þar til er hann var .x. vetra þa gaf Haralldr gullskeggr honum rikit ok konungs nafnn. litlu sidar andazst Haralldr gullskeggr. Þann sama uetr for at deyia Ragnnhilldr drottning. um uorit eftir vard sottdaudr Haralldr konungr j Sognni. en þegar at þat spurde Halfdan suarti byrr hann ferd sina med myklu lide nordr j Sognn var þar uel uit honum tekit. hann kall(a)dizst eiga at taka riki eftir son sinn ok uard þar einge vidstada j mote honum ok lagde Halfdan undir sig þat riki. þa kom til hans Atli af Gaulum hann var mikill vinr Halfdanar. þa setti Halfdan konungr Atla jall yfir Sygnafylki at dęma þar lỏg ok hæimta skatta af hende konungs. for þa Halfdan konungr a Upplond j rike sitt.
Halfdan konungr vann Vingulmork
Vm haustit eftir var Halfdan konungr staddr a Uingulmỏrk at buum sinum. ok a einne nott vm midnætti kom til hans sa madr er halldit hafde hestuỏrd ok segir honum at herr uar kominn nærr honum ok stod hann þegar upp ok bad hirdina uopnna sig ok gengu vt j gardinn þegar. þui næst koma þar Hysingr (ok Helsingr) ok Hake ok hofdu lid mikit. uar þar mikil orrosta en firir þui at Halfdan konungr var ofrlide borinn þa flyde hann til skogar ok let marga menn. Þat spurde Ỏluerr hinn spake fostrfadir hans ok safnnade lide myklu ok for til motz vid Halfdan konung. for hann þa þegar til motz vid Gandalfs sonu ok hitti þa a Æide vid eyna ok beriazst þar. fell þar Hysingr ok Helsingr en Haki komzst undan a flotta. en eftir þat lagde Halfdan undir sig alla Uingulmork ok tok skatta af. æinum uetri sidar for hann upp a Heidmork ok þann sama uetr fek Halfdan Ragnnhilldar dottur Sigurdar hiartar ok þa eignadizst hann Raumariki ok Hadaland. Þegar Halfdan suarti var brott farinn af Vingulmork fara þeir Gandalfr ok Haki son hans a Uingulmork ok leggia undir sig mart folk ok heriade vida. Eftir þat stod mikil deila mille Halfdanar konungs ok Gandalfs konungs langa hrid. Halfdan konungr ok Ragnnhilldr attu son er Haralldr het. Med Halfdani er kynligr hlutr æinn. hann dreymde alldregi en þann hlut bar hann firir þann mann er Þorleifr spaki het ok leitade rada huat at þui matti gera. ok hann sagde huat hann gerde at þa er hann uillde foruitnazst nokkura hluti at hann for j suinabæli at sofa ok brazst honum alldri draumr.
Draumr Halfdanar konungs
Halfdan konungr gerde nu suo fór j suinabæle ok sofnnade bratt birtizst honum draumr æinn merkiligr. honum syndizst at hann væri manna bezst hærdr ok væri har hans j lokkum ok suo sider at sumir tæki til jardar en a lokkum hans uar huerskyns litr[1] en einn lokkr sigrade alla med fegurd ok lioslæik. lokkar hans synduzst missidir miog. sumir voru sidir til iardar. sumir j midian legg edr a kne edr a midea sidu. sumir æigi leingri en a hals en sumir æigi meirr en sprottnir ór hause sem |[2] knyflar. en Þorleifui spaka sagde hann þann draum en Þorleifr þydde suo at mikill afspringr munde koma af honum ok munde hans afspringr londum rada med myklum ueg ok þo æigi aller med iofnum ueg en æinn munde sa af hans ætt koma er ollum munde vera mæire mætri ok agætare ok hafa menn þat firir satt at sa lokkr merkte Olaf Haralldzson er ỏllum Noregs konungum er meire med helgi sinne ok biartari a himne ok a iordu suo at aller uite. Halfdan uar uitzskumadr mikill ok iafnnadarmadr ok setti lỏg ok gætti uel sealfr ok þrysti odrum til at hallda. ok at æigi mætti ofsi lỏgum steypa þa gerde hann sealfr sỏktal ok skip(ade) hattum huerium eftir sinum haufutburd ok metorde.
Fra Halfdani konungi. capitulum.
Suo bar til einn iolaaftan þa er Halfdan konungr var under bord kominn ok oll hird hans þar sem honum uor jolaueitzsla buin. huarf oll uist af bordunum matr ok mungat ok oll þau faung sem til uæitzslunnar hofdu ætlut verit. sat Halfdan konungr þa hryggr eptir en huerr annarra sotti sitt hæimile. ok at hann mætti uis uerda huat þessum atburdum olli leitade hann eftir marga uega. Finnr uar æinn fiolkunnigr med Halfdani konungi. hann let hann taka ok pina til sagnna ok fek þo æigi uis ordit. Finnrinn sotti þangat til healpar mest er uar Haralldr sonr Halfdanar konungs. Haralldr gek firir fỏdr sinn ok bad honum fridar en þat fekzst æigi. kom Haralldr honum þa j brott ok fluttizst sealfr med honum j brott. ok æinnhuernn tima komu þeir þar farande er hofdinge nokkurr hellt uæitzslu. uar þeim þar badum uel fagnnat. ok þa er þeir hỏfdu þar verit um hrid þa mællti hofdingi vit Haralld. mykla meingerd lætr fadir þinn ser j þui gerua hafa verit er ek tok fra honum þau faung er hann ætlade ser til jolaueitzslunnar en ek skal þer þat launa ef þu villt mig at radum sækia. skaltu nu hæim sækia fyst at sinne þui at sa mun j naudum staddr uera er þer æinum mun ætlat at biarga ok þu munt mesta hæill af fa. þuiat þer mun lagit verda at vera æinualldzkonungr yfir ollum Noregi. Biozst Haralldr sidan til heimferdar. Nu skal segia af huerium rỏkum heidnir helldu iol sin þuiat þat er miog sundrleitt ok kristnir menn gera. þui at þeir hallda sin iol af hingatburd uars herra Jesu Cristi en heidnir menn gerdu ser samkundu j hæidr ok tignn vit hinn illi Odin. en Odinn heitir morgum nỏfnnum. hann heitir Uidrir ok Hárr ok Þride ok Jolnir. þui er hann kalladr Uidrir at þeir sogdu hann uedrum rada. Harr af þui at þeir sogdu at huerr yrde hárr af honum. Jolnir af þui at þeir drogu þat af iolunum. Þride af þui at þeir hỏfdu auita ordit at sa er einn ok þrir er bazstr er ok hỏfdu þa spurnn af þrenningunne ok sneru þui j uillu.
Haralldr leysti Dofra
Nu er at segia fra Halfdani konungi er hann sat um kyrt heima a Upplondum. þat bar til nylundu at fee mikit ok gripir godir hurfu ór gullhuse konungs ok vissu þeir æigi huerr uallda munde. fek konungi þat mikillar ahyggiu þui at hann þottizst uita at sea munde uitea oftar. lętr hann nu umbud uæita med klokligum brỏgdum ok sterkum atkuædum suo at huerr sa madr er j husit færi ok fet uillde taka uard þar at vera ok þess at bida at menn kæmi. þat þottizst konungr vita at sa munde bade mikill ok sterkr er a þessum oknyttum la þui let hann smida ser fiotur fragerda mikinn of hinu sterkazsta stale ok snua hinu ramligazstu blybond. Sidan er þat at segia æinn morgin snemma er menn koma til gullhussins sa þeir þar allmykinn jỏtun. þessi dolgr uar bade digr ok hárr. þeir hloduzst a hann margir ok baru at honum fioturinn ok uard hann þeim helldr handstyrkr .lx. manna foru til adr hann uard j fioturinn færdr. bundu þeir nu hendr hans ramliga a bak aptr med blybỏndunum. barzt hann þa raunlitt af. Halfdan konungr spurde hann at nafnni en hann letzst Dofri hæita ok æiga hæima j fialle þui er uit hann er kent. konungr spurde huort hann hefde stolit gulle hans. hann quad þat satt vera ok beiddizst þa grida ok baud at þrigillda honum aftr gullit. en konungr sagde at hann skyllde alldri gridum na ok þar bundinn bida þess er þing væri kuatt ok honum skyllde dęma þar hinn haduligazsta dauda. sagde hann ok at honum skyllde æinge biargir ueita |[3] ne mat gefa nema huerr at gerde skyllde lifit lata ok ongu odru firirkoma. for konungr þa heim en Dofri sat þar bundinn eftir. Litlu sidar kom Haralldr heim. hann frettir þessi tidende ok suo vmmæli fỏdur sins. þottizst hann þa uita at honum munde ekki gera at bidia firir honum. Haralldr uar þa .v. ara gamall. honum verdr þangat gengit er Dofri sat. hann gerdizst þa helldr hardlæitr ok miog harmþrunginn. Haralldr mællti þa. litt ertu staddr edr uilltu þiggia lif ath mer. Ek uæit þat æigi suo uist segir Dofri sakir ummæla fỏdur þins huort ek uil koma þer j suo mykla hættu. Huat muntu þurfa at sia firir þui segir Haralldr. Hann bra þa saxi þui er hann hafde vid sig ok Finnrinn hafde gefit honum þat uar afburdar jarnn kosti. hann snidr fioturinn ok blybondin af Dofra. en er hann uar laus uordinn þakkade hann Haralldi lifgiofina ok hafde sig sidan af stad. batt hann ekki læinge sko sina ok lagde halann a bak ser ok setti j burtu suo at huorke sa af honum uedr ne reyk.
Dofri sotti Haralld ok hafdi med ser
Eigi myklu sidarr soknudu menn Dofra. spurde konungr huerr þessa uerks munde sannr en Haralldr sagdizst Dofra leyst hafa. konungr vard uit þetta akafa ræidr suo at hann rak Haralld son sinn j burtu en kuezst eigi nenna at lata drepa hann. lagde hann þar suo rigt vid at honum skyllde einge biorg uæita bad hann þar nu hialp taka sem Dofri troll væri. Gek Haralldr nu j brott a merkr ok skoga la hann þa vti suo at nattum skifti. en er lidnar voru .v. nætr þa uar Haralldr staddr j einu riodri gerdizst hann þa þrekadr miog bade af hungri ok þosta. ser hann þa huar gengr greppur mikill þikizst hann þa kenna Dofra troll. hann mællti þa. æigi ertu nu ok vel staddr konungsson at suo er. ma þat kalla at þu hliotir þetta mest af mer edr uilltu nu fara med mer til heimkynna minna. Haralldr iattade þui. tok hann Haralld þa upp j fang ser ok gek med hann helldr snudigt allt þar til er hann kom at helli æinum storum hann bar þa pilltinn a handlegg ser. en er hann gengr inn j hellinn lytr hann minnr en hann ætlade ok keyrir upp sueininn undir hellisbergit ok suo hart at hann uar þegar j ouite. Dofra þotti þa mikit ordit slys sitt ef hann hefde drepit pilltinn. fek honum þa suo mikit at hann gret þa uppi yfir honum. en er hann gerir skelpurnar ok skerr[4] hỏfudit þa raknar Haralldr vid ok litr þa upp j mote Dofra karlle ok syndiast hann þa helldr storskorinn er hann beygde skaflinn ok belgde huoptana ok vtbitade þannueg augunum. Þa mællti Haralldr. þat er þo satt at segia fostri minn at fárr er fogr ef grætr þuiat mer synizst þu nu helldr bragdillr ok yfirlita mikill ok vertu katr þuiat mig sakar ekki. Gladdizst Dofri þa ok let Haralld nidr j helli sinum. þar var Haralldr .v. uetr ok skorti ekki þat er hafa þurfti. Dofri unni honum suo mikit at hann matti ekki j mot holum lata. mart kende Dofri honum j frędum. suo uanda Dofri hann uit jþrottir. mikit gekzst Haralldr vid bæde vm uoxst ok afl. Þat er sagt at æinn dag kom Dofri at male vid Haralld ok talade suo. nu þikiumzst ek hafa launat þer lifgiofina þuiat nu hefui ek komit þer til konungdomsins þuiat fadir þinn er daudr ok var ek þer ekki fiarre. nu skaltu fara heim ok taka vid riki þinu. legg ek þat til med þer at þu latir huorke skera hár þitt ne negl fyrr en þu verdr æinualldzkonungr yfir ollum Noregi. skal ek ok þer j lidsinne vera ok j bardogum med þer. mun þer þat at gagnni verda þuiat ek mun skęinuhættr uera saker þess at ek mun ekki audsærr vera. far þu nu heill ok uel ok gangi þer allt til tirs ok tima heidrs ok hamingiu æigi at sidr þott þu hafir hea mer verit. Fann þa miog a Dofra er þeir skildu. En er Haralldr kom heim var hann til konungs tekinn yfir oll þau fylke er fadir hans hafde firir radit. sagde hann monnum sinum huar er hann hafde uerit þessa .v. uetr. uar hann þa kalladr Haralldr Dofrafostri.
Daudi Halfdanar
Halfdan konungr fek bana med þeim hætti at honum uar ekit fra ueitzslu af Hadalande um uatnn þat er Rond hæitir ok þa er hann kom a Rinkkilsuik brast nidr issinn ok tyndizst hann þar (ok) mikill hlute lids hans þui nærr sem verit hofdu nautabrunnar. þa var Halfdan konungr fertỏgr at alldri. hann hafde verit konungr tuo |[5] vetr ok .xx. Halfdan uar allra konunga ársælzstr ok suo mikit gerdu menn ser vm þat at þa er þat spurdizst at hann uar daudr ok lik hans var flutt af Hringariki ok ætlat til graftrar þa foru rikismenn af Uestfolld ok Vingulmork (ok) Raumariki upp þangat ok bæidduzst aller at hafa likit med ser ok heygia j sinu fylke ok þotti sem þat munde þeim til árs verda. en þeir sættuzst med þui at likamanum var skift j sundr j fiora stade. uar hofudit lagt j haug at Steine a Hringariki. en huerr hofdinge hafde sinn hluta heim med ser ok letu uerpa haug j hueriu þui fylke ok eru þeir kalladir Halfdanarhaugar. ok hellt vid blot ok atrunat af morgum monnum adr en þat var bannat af frændum hans.
Fotnoter:
