Sveins þáttr ok Finns

Fra heimskringla.no
Revisjon per 25. sep. 2019 kl. 13:15 av August (diskusjon | bidrag)
(diff) ← Eldre revisjon | Nåværende revisjon (diff) | Nyere revisjon → (diff)
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif Dansk.gif


Flateyjarbók


Þaattr Sveins ok Finz


Capitulum

Þess er getit ok suo er ritat a fornnum bokum at a doghum Hakonar jalls Sigurdarsonar var nefnndr[1] j Þrandheimi sa madr er Suæinn het. hann uar audigr madr ok ættstorr falatr ok hoglyndr huersdagsliga en stridr ok storhugadr vid mæire menn ef honum mislikade. hann blotade heidin gud at sid frænda sinna ok forelldra sem j þann tima gerde allt folk j Noregi. hafde Sueinn hof mikit a bæ sinum ok buit virduliga. voru þar j morg skurgod en þo tignade Sueinn Þor æinna mest. hann var j vingan vid Hakon jall sem adrir blotmenn. Sueinn uar kuongadr. hann atti .ij. syne. het annar Sueinn en annar Finnr. Sueinn var likr fỏdr sinum en Finnr var helldr udęll æinrænn ok annmalugr laun(gum) hlutsamr ok hafadamikill en stundum þỏgull ok þriotlyndr ok ỏllu skapi hinn kynligzsti. þui syndizst sumum monnum hann uitlitill. ok ekki miog var hann truadr at sid þeirra þuiat þa sialldan er hann kom j hofit fỏdr sins lofade hann ekki godin helldr hæddi hann þau j hueriu orde ok kallade þau rangeyg ok riuka duzst af. sagde þau æigi mega odrum healpa er þau hofdu æigi afl til ath hræinsa saur af ser. oftliga greip hann til þeirra ok suipti þeim af stollunum. en fadir hans sagde honum þat firir þrifum standa er hann uar suo illa vit þau. suo morg ok mikil þrekuirke sem Þor hafde unnit farit j gegnum biorg ok hamra en Odin rædr sigri manna. Finnr suarar. Þat er hardla litill mattr at briota steinn edr gnipur edr starfua j sliku edr gefua sigr sem Odin gaf med uelum en ỏngu uallde. en mer þikir sa mattugr er sett hefir j fystunni biorgin ok hæiminn allann ok sioinn. edr huat kunne þer fra þeim at segia. En þar uar farętt vm af fỏdr hans. Einn uetr at jolum mællti Finnr er menn voru til drykkiu komnir. margstadar munu hæitstreingingar fram fara a þessu kuellde þar sem æigi man betra at vera en her. nu stræingi ek þess heit at ek skal þiona þeim konungi er æzstr er ok at ỏllu umfram adra. Þessa heitstreinging virdu menn misiafnnt firir Finni. sogdu sumir at Hakon jall væri æzstr hofdingi a Nordrlondum ok Finnr munde honum þiona vilia. Finnr sagde at hann visse huort var jall edr konungr. Toku þa annat sumir menn þeir er suiuirdu firir honum at hann synde fauitzsku sina j þessum |[2] suỏrum ok suo j hæitstreing(ing)inne. Eftir jolin biozst Finnr til brottferdar. fadir hans spurde huert hann ætlade. Finnr suarar. þat uæit ek æigi huert ek skal fara. en læita ætla ek konungs þess er ek uil þiona ok þo suo at æinn at (ek) skal efnna j alla stade heitstræingin(g) mina. Spurde hann þa ef Suæinn brodir hans uillde fara med honum. hann quaz æigi þat uilia. Þat er ok uel sagde Finnr. þu munt ætla at uarduæita fe uort med fỏdr þinum þar til at ek kem aftr. Fadir hans spurde. uilltu at ek fai þer menn til fylgdar. Finnr suarar. þat ferr fiarre. þuiat ekki mun ek uel sia firir fleirum monnum ef ek hefui æigi uit til at sea firir mer sem margir mæla ok ek dyl æigi at suo se. Eftir þetta for Finnr brott ok sudr hit efra a Upplond. kom hann fram austr j Uik. Finnr fek ser þar far med byrdingsmonnum sudr til Danmerkr. en þegar hann kom fotum undir sig j Danmork þa gek hann æinn saman fra skipi til skogar ok bad ekki uel lifa sina forunauta ok ỏngan mann bad hann ser ueg uisa til bygda. uilltizst hann læinge a morkum vti ok um sidir kom hann ór skogi fram þar sem hann fann firir ser æinn hiardsuein. En er þeir funduzst settuzst þeir nidr ok toluduzst vid. spurde Finnr ef skamt væri til bygda. suæinn kuat suo vera. Finnr spurde ef hann uillde skifta klædum uit hann. hann kuetzst þat vilia giarnna. ok suo gerdu þeir. Finnr mællti. huat er her bundit j klædunum. Hann suarar. þat kỏllum ver kross kristnir menn. Þikizst þu vera kristinn sagde Finnr edr huernn ueg er þat at vera kristinn. Sueinninn sagde honum þar af sligt er hann kunne. en Finnr sagdizst ekki af skilia ok sagde honum j mot fra heimsku æinne ok hegoma Þor ok Odni ok þeirra þrekuirkium. Sueinninn mællti. bratt ætla ek at þu fair uafit firir mer. en þat er uænna ef þu finnr byskup uornn er hedan er skamt a brott at þu munir æigi hæimsku æinne uid hann koma þuiat hann mun segia þer merkiligar vm truna en ek. Finnr mællti. huat er þat byskupinn yduarr. huort er þat madr edr annat kuikuende. Sueinninn suarar. æigi þuerr enn hæimskan þin ok ætla ek at þu ser fifl edr afglapi ella ertu ekki iafnnhæimskr sem þu lætr. en byskup kollum uer stiornnarmann ok foringia hæilagrar kristnne. Finnr kuatzst at visu uilia hann hitta. Þui næst fann hann byskup ok kuadde hann. byskup spurde huat manna hann uæri. en (hann) quaz vera Nordmadr. Byskup mællti. a huerna truir þu. Finnr suarar. a Þor ok Odin sem adrir Nordmenn. Byskup mællti. þat er ill trua ok skal ek lata kenna þer adra tru betri. Finnr suarar. þa ueit ek þat at ek heyre huort mer þikir su truan betri. edr hui skaltu lata kenna mer þa tru helldr en syna mer hana sealfr. Byskup sellde hann j hendr presti æinum ok bad hann kenna honum truna. en Finnr uafde allt firir presti sua at hann gat ekki at gert. ok sagde prestr byskupi at madr þessi var suo toruelldr ok hæimskr at ekki matti vid æiga. Byskup mællti. suo litz mer a mann þenna at hann muni uera ekki sua hæimskr sem hann er kynligr. Tok byskup þa at tea ok telia firir honum stormerki almattigs guds. ok sidan mællti Finnr. (Þetta er allt annan ueg en ek heyrdi fyrr at engir gudar uoru jafnmattugir sem Þorr ok Odinn. en nu skilst mer þat hellzt af ordum þinum um) Krist þann er þu bodar ok þer hafit nafnn af tekit er a hann truit ok miog suo huerr madr matti gera uit hann sem uillde medan hann var j þessum hæime en eftir daudann gerdizst hann suo halæitr at hann heriade j heluite ok batt Þor hofdingia allra goda ok sidan stod ekki uætta vid honum. þui synizst mer sem hann se sa konungr sem ek hefir heitstreingt at þiona eftir þui sem þer kennit mer. Byskup mællti. þetta er allt rett eftir þui sem þu hefir fæingit af gude skilning vm. ok kemr nu þat fram sem ek sagda at þu ert myklu vitrari en þu lætr. Uar Finnr þa skirdr ok hellt uel tru sina ok dualdizst þar vm hrid j Danmork.


Sueinn ok Finnr toku tru af ordum konungs

En nu er fra þui at segia at Olafr konungr kristnade folkit j Noregi. En þo at alþyda væri skird af kennimonnum þeim er konungr sendi um allan Þrandheim eftir drap Yriarskeggia þa uoru þar sem annarsstadar j landinu þeir er tregir voru til at taka retta tru. einn af þeim uar Sueinn er fyrr var getit ok Sueinn son hans med sinum heimamonnum. En er Olafr konungr fretti at þeir fedgar uilldu æigi tru taka þa sende hann þeim bod at þeir kæmi a hans fund. ok er þeim kuomu konungs bod mællti hinn yngri Suæinn til fodur sins at þeir munde fara a konungs fund ok taka sidan þann sid er konungr bodade. hinn ellri Sueinn kuetz ekki fuss at breyta þeim atrunade er hans frændr ok forelldrar hofdu haft ok halldit. en þo red hinn yngri Sueinn at þeir foru ok fundu konung. tok hann uit þeim uel ok bodade þeim kristni. Sueinn hinn ellri suarar. ekki mun ek lata sid minn. Konungr suarar. þa mun her uerda skiot vmskifte at ek mun lata drepa þig. Sueinn suarar. þat mattu gera ef þu uill. ek er madr gamall ok þiki mer æigi mikit a liggia huort ek dey vti edr inne stundu fyrr |[3] eda sidarr. Þa mællti Sueinn hinn yngri til konungs. herra uęgit fỏdr minum ok drepit hann æigi þuiat hann er ættstor ok frændmargr ok munu þer hafua mart stormenni j moti ydr ef hann er af lifui tekinn. Konungr fann at hinn yngri Sueinn uar allt linari j lynde ok mællti til hans. huat berr mest til at fader þinn er suo tregr til at taka truna. þikia honum fostur þungar edr meinlęti. Sueinn suarar. fiarri ferr þui. þuiat hann er hraustr dreingr ok gilldr kallmadr j alla stade þo at hann se alldradr. en hof Þors þikir honum mest at lata þuiat þat er mikit hus ok fritt ok gert fagrliga ok buit med myklum kostnade. ætla ek honum nærr ganga ef þat skal briota edr brenna. Konungr suarar. þat er þo likazst at þat annathuort hliote fram at fara. Sueinn mællti. þikir ydr ekki þat rad at hofit stande med sinum bunade. ok vinne þer þat til at vit fedgar takim þa tru er þu bodar at æigi se spillt suo agætu smide. en vid munum þat efnna sem vit heitum at æiga ekki vm vid Þor ok biargizst hann þa a sinar hendr. Konungr suarar. æigi uæit ek huort þat hlydir. en þo med þui at ek finn med þer goduilia ok aller menn kalla ykkr dræingi goda þa uil ek þui iata at hofit stande med þessu skilorde sem þu sagdir fram helldr en þit neitit kristni ok bidit suo bradan bana. Gek Sueinn þa at finna fỏdr sinn ok sagde honum huar komit var þeirra male. Hann suarar. hui munde konungrinn þetta uilia saman hafua. Sueinn suarar. a þessu mattu marka fadir huersu mikit konungi þikir varda at vit takim þenna sid er ek ætla okkr hæfua at hafua ok j annan stad huersu uel hann truir okkr til dreingskapar. Sueinn hinn ellri suarar. þui mun ek heita ef konungr uill at blota æigi Þor ok æinge afskifte uæita hæidnum godum ef hann lætr vmeitt standa hofit. Toku þeir þa skirnn ok gerduzst vinir Olafs (konungs) þuiat þeir helldu uel ỏll sin heit ok letu skira allt sitt heimafolk.


Finnr kom til konungs. capitulum.

En nu er þar til at taka at Finnr Sueinsson fretti til Danmerkr at sidaskipti uar ordit j (Noregi. for hann til Noregs ok kom nordr j) Þrandheim þann sama uetr er Olafr konungr hafde komit austan ór Vikinne um sumarit ok sat j Nidarose. En er Finnr kom til bæiarins gek hann þegar til þess herbergis er konungr drak inne. Finnr uar buinn fatækliga. bat hann ser inngỏnguleyfis at tala vid konung. þeir kuodu þat ỏnguan hatt at okunnir menn gerde konungi vnadir þa er hann sat yfir bordum. ok latum uit þig ekki inn ganga ok ỏnguan annan stafkall þann er suo er herfiligr ok hæimsligr sem þu ert. Ek ætla þat ok mala sannazst sagde Finnr at ek þyrfta ykkr æinskis orlofs at bidia uonda þræla. Tok hann þa sinne hende huornn dyruordinn ok slỏngde fra dyrunum en hann gek inn. ok þegar hann kom j stofuna þyrftuzst menn at honum ok þottuzst æigi vita huat vræsi uar. uilldu þeir keyra hann vt aftr. en þat uard ekki auduellt ok stod hann vid helldr fastara en þeir hugdu. for þa j hardlæiknni. sumir reyttu ok rifu af honum þa hina uonda leppa sem hann hafde en sumir bordu hann med hnefum. hann gerde ok mot sligt sem hann matti. Konungr uard uarr uit ok spurde hueriu sætti. Þeir sogdu at sa hinn hæimski haulldr uillde hann finna. Þa er rad sagde konungr af gera æigi illa vid hann. Hann var þa lauss latinn. Konungr spurde huerr hann væri. Finnr sagde til sligt er honum likade. Konungr mællti. huert er eyrendi þitt til min edr uilltu lata skirazst. Finnr suarar. æigi ætla ek mig uerr kristinn en þig. Konungr quaz æigi vita huat er hann sagde. Þa mællti Finnr. huat ætlar þu konungr huat manna ek se. Konungr suarar. þat uæit ek æigi en hitt se ek at þu ert madr gilligr ok eru menn stærri en þu en fair uænni ok mikit er þitt yfirbragd. Finnr suarar. þa skifti huersu gott væri mitt yfirbragd ef mikit er. Konungr suarar. (æigi) ertu illmannligr. Finnr suarar. gott er sligt at heyra af suo agætum manni. Konungr mællti enn. suo littz mer a þig at þu munt vera dræingr godr æinrænn ok undarligr ok nokkut bradr j skaplynnde. Allt er þetta satt er þu segir quad Finnr. ok gettu nu til konungr huerrar ættar ek er. Konungr suarar. þat þiki mer eigi vlikaz at þu ser son Sueins vinar mins. Þat er ok sagde Finnr at ek er Sueins son. en þu munt uita huort hann er þinn vin edr æigi. Hann er vist minn vin sagde konungr ok uel kristinn. en þo gerde okkr a æinn hlut j fyrstu. hof æitt er æignat Þor er stendr hea bæ hans ok hygg ek hann þo uæita þar til ekki afskifti. Finnr vard vit þetta odr ok mællti. heyr her a endime. huat ser þu godr konungr ef menn þinir ok vinir fara med launblot ok muntu raunar vera æinn uillumadr. Konungr quad hann vera helldr skafan. Stok Finnr vt ok for til fundar uit fỏdr sinn ok brodur. En vm nottina adr Finnr kom þar dreymde Suein brodur hans at honum syndiast Þór koma at ser helldr ufrynligr ok daprligur. Hann mællti. her kemr nu at þui med okkr sem mællt er at fyrnnizst vinskapr sem fundir. en þo at þat se suo sem er þa uil ek |[4] bidea þig æins hlutar. at þu flyt mig burt af huse minu til skoger þuiat Finnr brodir þinn mun hæim koma ok hygg ek ekki gott til hans kuomu. Sueinn suarar. þui hefui ek heitit konungi af gera mer afskiftalaust vid þig ok þat man ek hallda. þike mer þu ok gudleyse ef þu hefr æigi matt til at forda þer ok flytia þig sealfr huert er þu uill. Huarf Þorr j brott harmsfullr ok hrygdar en Sueinn uaknade. Finnr kom þar um daginn eftir ok toku þeir fedgar alluel vid honum. en er Finnr hafda þar verit æina nott stod hann upp snemma ok fek ser æinn belg. sidan tok hann j hond ser æina kylfu stora ok gek til hofsins. þar var þa helldr foranligt um gætti. hurdaiarnn rydug ok allt helldr fornnfaguligt. Finnr gek inn ok skyfde godin af stỏllunum en reytti ok ruplade af þeim allt þat er femætt uar ok bar j belginn. Finnr slo Þor þriu hỏgg med kylfunni sem mest gat hann adr Þorr fell. sidan lagde hann band a hals Þór ok dro hann eftir ser til strandar ok let hann koma eftir þat a bat. for hann suo til fundar vid konung at hann hafde Þor lỏngum a kafui vtbyrdis. stundum barde hann Finnr hann. En er konungr sa þetta sagde hann Finn æigi fara uægiliga med Þor. Finnr suarar. þat lysir j þui ath mer hefir læingi likat illa vid Þor ok þui skal hann hafa enn verri ok verdugri vfarar. Klauf hann þa Þor j sundr j skidur æinar ok lagde sidan j elld ok brende þær at ỏsku. sidan fek hann ser[5] lỏg nokkurnn. kastade þar a ỏskunne ok gerde af graut. þann graut gaf hann greyhundum ok mællti. þat er makligt at bikkiur eti Þor[6] en hann at sealfr sonu sina. Gerdizst Finnr þa madr Olafs konungs. Finnr var sidgodr ok trurækinn. fylgde hann uel tijdum iafnan. Einn morgun kom Finnr huorki til ottosaungs ne messu. spurde konungr hueriu gegnnde er Finnr kom æigi til tijda sem hann atti vanda til. Honum uar sagt at hann la j huilu sinne. Konungr gek þa til hans ok spurde ef hann være siukr. Finnr suarar. litit er bragd at þui. Konungi syndizst sott hans mikil ok let hann bua hann til framfarar ok fylgde honum elskuliga medan hann la. Finnr andadizst or þeirre sotth ok mælltizst adr uel firir. ok þotti Olafi konungi mikill skade at honum þuiat huar er konungr bodade retta tru þa var Finnr suo odr ok skafr at helllt vid uoda þeim er æigi uilldu skiott uid uikazst konungs eyrende.




Fotnoter:

  1. r. nordr
  2. 200
  3. 201
  4. 202
  5. ok tilf. Cd.
  6. ok tilf. Cd.