Þáttr Eindriða ok Erlíngs

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif Dansk.gif
Original.gif


Fornmanna Sögur

Eptir gömlum handritum

Fimta bindi.

Útgefnar að tilhlutun hins

Norræna Fornfræða Félags

Kaupmannahöfn 1830


Þættir er viðkoma sögu Ólafs konúngs helga.
E.

Þáttr Eindriða ok Erlíngs.


Eindriði Einarsson flutti með sér Sigriði Erlíngsdóttur.

ERLINGR Skjálgsson sat á Jaðri, hann átti Íngibjörgu Tryggvadóttur; þau áttu mörg börn; Skjálgr hét son þeirra, Loðinn ok Þórir; Sigríðr hét dóttir þeirra, hún var á fóstri í Körmt á Ögvaldsnesi. Ólafr konúngr skipti um ármenníng við þann mann, er var fósturfaðir Sigríðar Erlíngsdóttur, ok setti hann þann mann niðr norðr í Folkrín; Sigríðr fór norðr með honum, ok var þess þó ófúss, ok undi við illa, er hún þóttist vera flæmd frá frændum sínum. Þá var Eindriði heima með Einari feðr sínum á Gimsum, hann var þá gerviligastr úngra manna í Noregi. Eindriði bjó skip sitt til siglíngar, ok ætlaði suðr í land. Þat var einn dag, er Sigríðr Erlíngsdóttir var úti stödd, at hún sá at skip eitt glæsiligt var komit við eyna, búnir ennispænir ok svírarnir, ok víða steint fyrir ofan sjóinn, þar sá hún ok með frítt drengjaval; hún gekk þángat, ok spurði, hverr fyrirréð skipinu. Eindriði sagði til sín ok feðr síns. Ek veit gerla, sagði hún, hverr þú ert, eðr viltu veita mér far suðr í land til föður míns? Hann spurði: hverr er faðir þinn? Erlíngr Skjálgsson, segir hún. Eindriði Einarsson var í starfi miklu, at hlæða skip sitt öðruvísi, enn áðr var hlætt, ok gáði hann lítt til, hvat er hún sagði. Þeir héldu þegar frá eyjunni, er þeir voru búnir, en Sigríðr hafði gengit útá skipit, ok ömuðust liðsmenn lítt við hana; en er þeir höfðu umsiglt, ok menn settust í rúm sín, þá mælti Eindriði: hverrar ættar kveðst þú vera, meyja? Hún svarar: ek er dóttir Erlíngs Skjálgssonar. Eindriði mælti: þetta hugsaða ek of síð; eðr hví sagðir þú þetta svá síð? Hún svarar: ef þú ert trauðr at taka við mér, þá mundi þér því fyrr fara, sem ek hefða þér fyrr sagt Eindriði mælti: eigi þiki mér vandalaust at fylgja þér, en svá verðr nú at vera, sem orðit er. Sigla þeir nú ok eigi lengi, áðr enn andviðri gjörði í mót þeim, ok var eigi; annar kostr, enn halda til hafs, rak þá at eyju einni, ok komust nauðuliga á land, þess at þeir héldu skipi ok mönnum; þeir gengu á eyna, ok fundu þar fiskiskála, ok bjuggust þeir þar fyrir; en er þeir fóru til svefns, þá spurði Eindriði Sigríði: hver viltu at þér hvíli næst í nótt? Hún svarar: ek vil hvíla við vegg, en þá vil ek at þú hvílir mér hit næsta. Svá skal vera, sagði hann, ok lágu þar þá nótt, en veðrit hélzt 3 nætr; síðan létti upp hríðinni, ok fóru þau til skips, þá mælti Eindriði: eigi tekst oss greiðiliga til um ferðina, ok þætti mér, Sigríðr! sem þér væri nú betra heima í eyjunni Fólkrín, enn rekast hér með oss. Hún svarar: ek tel enn lítt at, segir hún. Síðan gaf þeim eigi austr at sigla, ok sigldu þá inn til Þrándheims. Einar tók fáliga við þeim, ok mælti við Eindriða: ekki hafi þér nú, frændi! lítit við um friðlurnar, þar sem nú er dóttir Erlíngs friðla þín. Eindriði svarar: eigi varði mik slíkra orða af þer, faðir! þótt ek vildi fylgja henni á fund föður hennar, en því veld ek eigi, þó at veðr banni okkr greiðliga at fara. Einar mælti: þik skaðar ekki, frændi! ef ek einn mæli þetta, en hitt munda ek ætla, at þá virðíng hefði Erlíngr, faðir hennar, á ok aðrir frændr hennar; nú er mér ekki um vist hennar hér. Eindriði svarar: ekki skal ok því halda þér á hendr, en kent hefir þú mér at hafa ekki mannatökur hér á Gimsum, en brott skulu losna svá margir menn með mér, at þér skal sýn búhlífð í því vera. Síðan lét Eindriði framsetja karfa einn, er hann átti, ok steig hann þar á (ok) menn hans; þá mælti Einar: hvert skal nú fara, Eindriði? Ek ætla at flytja Sigríði á fund föður síns. Einar mælti: þat mun þér ok verst gegna. Eindriði svarar: eigi mun nú fyrir öllu verða umséð. Síðan fóru þeir suðr fyrir land, ok byrjaði lítt, ok námu eigi fyrr staðar, enn þeir komu suðr á Jaðar, ok gengu upp til bæjarins á Sóla; öngvir voru þar menn úti; síðan gengu þeir inn, ok sátu menn við drykkju; beini var þeim veittr, ok voru menn allir fáir við þá; engi voru tjöld í stofu Erlíngs, en hríngabrynja hékk yfir hverjum manni ok hjálmr ok sverð; ok er menn fóru til svefns, þá var Eindriða fylgt í lopt eitt velbúit, rekkja var þar búin vegliga, ok var honum bángat til fylgt. Eindriði gekk at hvílunni; ok sá at kona hvíldi þar í, ok kendi hann þar Sigríði; hún bað hann skjótt í burt gánga: ok mun þér eigi þat duga at sofa hér inni. Hann kvað svá vera skyldu; þarnæst heyrði hann dyn mikinn, ok var þar þá kominn Erlíngr bóndi, ok margir menn með honum. Erlíngr mælti: hví leggstu nú eigi í sængina, Eindriði! ekki er þat nú ósæmiligra, enn at sofa hjá dóttur minni í fiskiskálum? Eindriði svarar: svá at eins svaf ek þar hjá henni, at henni var þat engi skömm, né frændum hennar, ok gerða ek þetta meir fyrir hennar bæn, enn til úsæmdar við yðr. Erlíngr svarar: ekki muntu þar nú orðum einum viðkoma, en kostr mun þér at bera járn at færast undan. Eindriði svarar: launa má betr góða fylgð, en þó at þetta sé nokkur þreynging, þá skal þó þat gjöra, at firra svá konuna ámæli ok sjálfan mik; hann kvað þá vísu:

Mér kom mundar fura
meyjar hold í eyju,
fátt segir Freyr hit rétta,
fjarri allt nema varrar;
en sá er oss vill kenna
atgeirs af því fleira
Baldr mun sjá til sjaldan
segi hann allvesall þegja.

Erlíngr mælti þá: sæma mundu vér við þat, ef ekki hefði meira at orðit enn slíkt svá.


Eindriði gerði skírslur fyrir Sigríði Erlíngsdóttur.

2. Nú líðr af náttin, ok um morguninn sat Eindriði til járns, ok fastaði, sem siðr er til þeirra manna, er járn skulu bera; ok er hann skyldi bera, járnit, þá er svá sagt, at eigi mátti sköruligar at því vinna; en er 3 nætr voru liðnar, var leyst til handarinnar, ok var fjöldi manna hjá, allir matu við Erlíng atkvæði um skírsluna; þá mælti Erlíngr: slíkt má maðr bezt skírr vera, sem þú ert, Eindriði, ok hefir þú drengiliga hrundit þessu máli, ok þigg nú af oss góða sæmd, Eindriði svarar: at er, þat nú gert, er mest lá við, at ek hefir firrt dóttur þína ámæli, ok svá mik, en vistir mínar munu hér ekki lángar vera á Sóla at sinni, ok gekk í brott. Allir fundu at Erlíngi bjó mikit í skapi, ok hann var reiðr orðinn. Þá mælti Skjálgr, son Erlíngs, til föður síns: hvört skuluð þið Eindriði at þessu skilja? Erlíngr svarar: hvat má ek nú at gera? Skjálgr mælti: svá hyggst mér at, faðir! at eigi muni svá búit hlýða, við ofrkapp þeirra frænda ok ríki mikit, en svá háðuliga sem gert hefir verit til þvílíks manns, sem Eindriði er. Erlíngr svarar: hvat má ek nú atgera fleira, enn bjóða honum góð boð, en þóat þeir feðgar sé ríkir menn, þá eru vér ekki uppgefnir fyrir þeim. Skjálgr mælti: svá er þat, en þó verðr þat margs manns bani; veri þat nú mitt ráð at bjóða honum góð boð. Erlíngr spyrr: hvat skal bjóða honum? Skjálgr mælti: ek vil bjóða honum fram Sigríði, dóttur þína. Erlíngr svarar: hvar hafa menn slíkt heyrt, at ek munda nokkurum manni bjóða fram dóttur mína? Þat þætti mér mælanda, at hann bæði hennar, ok þá gæfva ek honum hana. Skjálgr mælti: nei, faðir! eigi er svá, engar eru þat yfirbætr, at hann nái at eiga dóttur þína, þvíat ekki er hann verr mannaðr enn hún, ok á hitt fyrir at koma hans svívirðíng, at þú gerir honum þá virðíng at bjóða honum dóttur þína fyrir sína þraungvin ok mæðu, er hann hefir sköruliga borit, ok er ekki meðalsæmd at eiga slíkan mann at mág, sem Eindriði er, þóat þú kvæðir meir at einu orði, enn þér þikir mátuligt. Erlíngr svarar: bjóð þú honum hana fram, ef þú vill. Skjálgr mælti: viltu játa því, ok gánga við síðan fyrir honum, ok mun ek þá áhætta. Erlíngr mælti: ráð þú nú, frændi! ek sé at þú vilt vel. Síðan hitti Skjálgr Eindriða, ok mælti; þat, vill faðir minn, at þú farir heim, ok vill hann fagna þér vel, ok gefa þér fé til sátta. Eindriði svarar: ekki þarf ek fé at þiggja af föður þínum, ok mun ek þó fá fé, svá at mér mun endast ok mínum mönnum. Skjálgr mælti: fylgja má þat fénu, at þér megi sæmd at vera, þvíat þér mun kostr ráðahags við Sigríði, systur mína, ef þú vill sættast, Eindriði mælti: ekki skal því leyna yðr, at hún er svá meyja hér í Noregi, at ek vilda helzt eiga, en þó mun ek nú ekki biðja hennar at sinni. Skjálgr svarar: þá ertu mjök reiðr vorðinn, ef þú vilt láta gánga undan hinn bezta kost, er til er; en kost muntu eiga ráðahags við Sigríði, þóat þú biðir hennar eigi, ef þú vill, þvíat faðir minn vill bjóða þér konuna. Eindriði mælti: þetta er mikilsvert, þvíat engi maðr mun þat kunna at virða, hversu mikils honum mun þat vert þikja, at hann biði fram nokkurum manni dóttur sína, ok skal nú víst fara at finna hann. Síðan gengu þeir heim á bæinn, ok var Erlíngr úti ok mart manna, ok fagnar hann þá vel Eindriða; þá mælti Eindriði: eru þat þín orð, Erlíngr! at bjóða mér dóttur þína? Þat er rétt ok satt, segir Erlíngr. Eindriði mælti: mæl þú manna heilastr! ok vil ek þetta boð gjarna þiggja, ok þat allt, sem mér hefir mislíkat áðr, vil ek þér nú uppgefa. Síðan fóru fram festar; en þó vill Eindriði nú heim fara at sinni.


Eintal þeirra feðga Einars ok Eindriða.

3. Nú ferr Eindriði leiðar sinnar, þartil er þeir koma við ey eina, þar sá þeir skip eigí færri enn 20, ok var í dreki mikill. Eindriði mælti: betr væri nú at þessir væri friðménn, ok gekk uppá drekann, hann kendi aptr í lyptíngunni feðr sinn. Eindriði fagnar vel feðr sínum. Einar sá til hans, ok mælti: hví hefir þú kríngluskurð á hári sem klerkar? ek hugði at þú værir ekki vígðr maðr, ok ekki ertu minn son. Eindriði mælti: veiztu þat, faðir! at þá er menn sitja til járns ok skulu skírast, at skera skal hár þeirra; en ekki máttu segja í sundr frændsemi með okkr: eðr hvat skal lið þetta hit mikla? Einar svarar: ek skal þat segja þér, þótt þú berir eigi traust til at reka þinnar svívirðíngar, þá mun ek þó eigi nenna at sitja kyrr fyrir; þótt þú hafir heitt járn borit, ok brent hold þitt, þá munda ek vilja at sumir bæri kalt járn í holdi sér af þeim Jaðarbyggjunum, ok vorir óvinir eru; ok ólíkr ertu orðinn Hákoni, móðurföður þínum, eðr sumum föðurfrændum þínum, Katli hæng eðr Kveldúlfi. Eindriði mælti: reiðr ertu nú, faðir! en sáttir eru við Erlíngr nú, ok hefir hann bætt mér fé. Einar mælti: hvat hefvi ek slíkt heyrt, at taka á sér mútu sem pútur ok fé sem veslíngar; en þar sem þú sazt til járns, ok tókt fémútu í bótina, þá mun þat ekki hefta mína ferð. Eindriði svarar: Þá þarf meira við; fylgja má þat fénu, er mér þikir meira undir; Sigríðr, dóttir hans, skal fylgja fénu, ok skal ek eiga hana. Einar mælti: firðindi eru þat víst, en dýrt þiki mér þú hafa keypt hana, þar er þú bart járn til, ok þiki mér þetta engi sætt, ok ekki heftir þetta mína ferð. Eindriði svarar: meira þarf þá við, ok veit ek eigi, hvárt þér þikir nokkur virðíng eðr sæmd í því, at Erlíngr bauð mér fram dóttur sína. Einar mælti: þat er víst virðíng mikil, ef þat er satt, ok ekki þiki mér sú sæmd minni, enn óvirðíng sú, er þú fékkt í járnburðinum, þvíat hræddr hefir Erlíngr þá verit, er hann bauð þér fram dóttur sína, ok mun ek mér þetta líka láta, ok förum nú með öllu þessu liði ok sýnum þeim afla vorn, hvat er vér eigum undir oss. Eindriði svarar: þat vil ek gjarna. Síðan sigla þeir suðr með landi; en er þeir feðgar sjá skipin, mælti Skjálgr: sé nú, faðir! at betra er at eiga þessa menn at vinum enn at óvinum, er hér fara; en nú er þat mitt ráð, at við búum veizlu vegliga ímóti þeim ok stórmannliga, þvíat þik skortir eigi fé til þess. Erlíngr kvað svá vera skyldu; var nú gengit ímót þeim feðgum, ok fagnat sem bezt mátti; var síðan veizla hin vegligsta, en Eindriði gekk at brúðhlaupi sínu, ok síðan voru menn með gjöfum brott leystir, ok mæltu þeir Einar ok Erlíngr til vináttu með sér, ok skildu at svá mæltu. Eindriði fór heim (með) konu sína Sigríði, ok undu vel sínu ráði.