Maríu jartegnir - Af Stephano

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.

Maríu jartegnir

Af Stephano

C. R. UNGER

Christiania 1871

B (Varianter fra A)

Af Stephano

Allar iartegnir af helgum mönnum gervar, ok einna hellz sancte Marie, þá boða tvefalldan fagnað til dásemðar ok lofs við almátkan guð ok hans heilaga menn, fyrir því at þær verða í heilsugiöfum við líkamann eða hans atstuðning eða til sáluhiálpar góðum mönnum ok iðranarfúsum, ok er móðir miskunnar næst allra nauðsyn, þeira er til hennar kalla, sem í frásögn þessi birtir, er nú skal segia.

Stephanus hét klerkr einn á Frakklandi, sá er dýrkaði af [öllum hug frú sanctam Mariam ok hafði hennar nafn optliga sér í munni. Hann girnti at fara til Jórsala ok steig á skip með þeim mönnum, er þangat fóru. Ok er þeir vóru búnir, þá gaf þeim góðan byr, ok sigldu þeir nökkur dœgr fagrt veðr. Ok er þeir vóru staddir nær landi einshvers staðar, þá féll af byrr, en litlu síðar kom á veðr mikit ok stormr svá mikill, at aföll géngn á þá, en skeriótt var miök við landit, ok áðr en þeir kómu í nánd við skerin, þá braut skipit fyrir ofan siá. En þá er við skerin kom, þá leysti til lýkta [í sundr, ok leitaði hverr at fylgia viðum, er mátti. Menn vóru á landi staddir, ok er þeir sá menn þessa at dauða komna, þá hliópu þeir til skipa ok hrundu fram bátum ok reru til þeira, ok tóku suma af sundi en suma af viðum, ok fluttu til landz. En engir kómu af þeim mönnum til fulltings við Stephanum, fyrir því at hann var þegar [í kafi ok niðri við grunn, ok mátti hann vita sér vísan dauða. En sá er ekki mátti mæla til þurftar sér, þá gerði hann þat, sem han mátti, ok rendi hug sínum til almáttigs guðs ok [móður miskunnar, ok bað sér þegar hiálpar þann, sem alldri mun þrióta láta miskunnina við alla þá menn, er til hennar kalla, því at engi hefir sá til sællar Maríu [af ókölldu ástríki kallat, at eigi hafi hon milldliga öllum líknat, ok er höfn ok landtaka öllum þeim, er í háskasamligu bylgiufalli [veraldligs hégóma hafa sitt mannkosta far andliga lest, enda vili siálfr iðraz ok á miskunnar móður til fulltings kalla. En þó at Stephanus mætti eigi mæla, þá léz hann þessi orð fyrir sér hugsa: „Heyrðu, frú sancta María, dróttning himins ok iarðar! þú ert ván mín næst guði, hiálp allra ákallandi; heyr þú, huggun válaðra, skýling fáráðra! ver þú nær þínum þióni í svá miklum háska stöddum, því at ek hefi þér unnat ok þiónat alla æfi.“ En er svá var komit, þá heyrði en sæla mær María móðir miskunnar hans bœn, ok [varð hér svá sem þungafullr svefn eða óvit félli á hann, ok í því reis fall mikit allt frá grunni, ok tók Stephanum ok bar hann langt á land upp, ok þótti Stephano, sem honum væri þetta draums, ok er han vaknaði ok [skilning vitz kom til [með honum, þá þekti hann sik fiarri siá liggia á landi uppi, ok skilði at hin sæla María hans fulltrúi hafði af sinni milldi honum líf [ok lík(n) veitta. En er föruneyti Stephanus var á land komit, þá var hans saknat, ok urðu þeir hryggir [við þat ok fóru með fiörunni ok leituðu, ef lík hans væri rekit. En Stephanus er hann skilði, hvar hann var kominn, fœrðiz han á fœtr, ok átti miök langt til siávar. Ok er förunautar hans sá mann ganga af landi ofan [at sér, ok sá nalgaðiz til þeira, þá [spurði einn þeira þess: „Hvat! segir hann, gengr eigi Stephanus hér nú at oss?“ Annarr svaraði: „Hann er at vísu, [en hveriu mun gegna um hans ferð? Hann komz [eigi á skip, enda hefir hann eigi viðum fylgt til landz. Hví mun hann nú ganga hér af landi ofan?“ En er þeir funduz, þá sagði Stephanus þeim allan atburð um sína ferð, hversu hin sæla María hafði honum borgit. Ok er þeir heyrðu þetta, lofuðu þeir guð ok frú sanctam Mariam. [Ok eptir þessu, sem nú er sagt, þá veittiz Stephano líkamlig iartein.

En nú skal segia hve en sæla María veitti Stephano andliga lækning. Hann kom fram ferð sinni til Jórsala, ok síðan er hann [var aptr kominn, þá for hann í munklífi, ok nökkuru síðar gerðiz hann einsetumaðr ok mikill kraptamaðr ok ágætis. En fyrir því at verðleikr ok kraptar vaxa af [meinlætum ok mannraunum ok freistni, [eptir því sem segir Páll postoli, þá varð Stephanus fyrir freistni mikilli af óvin allz mannkyns, til þess at hann hefði þann við at beriaz, at hann mætti sigraz á ok í þeim bardaga reyndr verða, ok af þeiri raun taka laun ok prýði af guði. En líkamlig fýsi kom at honum svá áköf, at hann þóttiz eigi halldaz mundu mega í uppteknu góðlífi, nema guð tœki af honum þenna bardaga. En er hann sá, at hann átti ekki undir sér, þá hvarf hann til fulltrúa síns ok bað ena dýru dróttning, at hon skylldi þat þiggia af syni sínum, at [þessa freistni tœki af honum, ok svá sem hon hafði leystan hann frá siávar háska, svá skylldi hon nú ok leysa frá andardauða sálu hans. Hann lét þá skrifa líkneski eptir frú [sancte Marie, ok lét þat koma hiá rekkiu sinni, ok hellti mörgum tárum [þar út fyrir ok söng fagrar bœnir þar fyrir líkneskinu ok mælti til sællar Marie [ok kvaddi hana optliga ok bað sér líknar. Svá bar á móti eina nótt, eptir þat er Stephanus hafði sungit óttusöng sinn, þá lá hann í rekkiu sinni ok var á bœn, þá kom móðir miskunnar [at honum ok kvaddi hann þessum orðum: „Hvat sýtir þú eða grætr, Stephanus? Fyrir hvat táraz þú eða píniz?“ En hann kendi, hver komin var, ok svaraði: „Frú mín! sagði hann, ek hefi opt beðit ens sama lutar, ok fæ ek enn enga fró af.“ Þá leit en sæla María til hans blíðliga ok sagði svá: „Frá þessum okkrum fundi skal alla þessa freistni af þér taka, svá sem framast er leyft, meðan saman eru önd ok líkami í þessum heimi.“ Eptir þetta hvarf Maria frá honum at sýn, en efndiz fyrirheit hennar, meðan hann lífði, svá at hann unði vel einsetu sinni.

Nú hverr sem heyrir eða less þessa iartegn, er bæði [segir veitta hafa verit af árnaðarorði Maríu líkamliga hiálp ok andliga, þá láti sá sér alldri or hug ganga at dýrka hana framarr öllum [guðs heilögum mönnum ok gera hvasdagliga hennar minning, fyrir því at ifalaust er, at eigi mun hon óminnig vera þess nauðsynia, er hana lætr sér eigi or minni hverfa.

D2

Klerkr var frelstr or siofar haska ok af freistni

Fra þui er sagt, at klerkr nockur ꜳ Fracklandi, er Stephanus het, elskadi af hreinu hiarta um alla hluti fram ena sælu Mariu drottningu. Hann nefndi iduliga nafn Marie ok gofgadi hatidliga hennar minning med biỏrtu hugskoti. Hann for nockut sinn til Jorsalalandz af sok heilagrar kostgæfdar, ok er hann kom til siofar, ste hann ꜳ skip þat, er ꜳ var mikill mannfioldi. Sidan letu þeir fra landi. Þeir sigldu godan byrr, enn sidan gerdi at þeim hrid mikla i hafi, þa rak skip þeira at landi, þar er fyrir var ỏræfi mikit. Sidan bravt skipit allt, enn menn sumir, er ꜳ skipinu hofdu verit, drucknudu þegar, enn suma rak at landi lifandi. Enn menn voru ꜳ landi fyrir margir, ok voru þar af myskunsemi vid þessa menn, er þeir sau illa stadda i suo miklum haska. Þeir baru or flædarmali kostgæfliga alla þa, er ꜳ land kuomu lifs, ok vard ollum borgit ꜳ nockurn veg nema Stephano klerk, at honum gaf eingi madr gỏm, helldr hof hann fra landi i siafar diup. Hann var stundum i kafi, enn stundum skaut honum upp. Enn þott honum skyti upp stundum, suo at hann mætti til andar taka, þa var ecke annat i hugnvm enn hrædzla daudans. Þa tok ꜳ hann at skina en biartazta siofar stiarna af hinum hæsta himni, ok tok hun at syna þessum skipbrotzmanni, huar hofn var heilsunnar. Enn huar er hofn heilsunnar nema sialf modir myskunnarinnar? Huerr mvn sa til hennar kalla med godfusu hiarta ok stadfastligri bæn, ef hann er þrongdr i nockuru ohægindi, at eigi mvni hann skilia megn sanna vera modur sannrar milldi. Ok þott nockur megi eigi med rỏddu ꜳ hana kalla, þa kalli hann þo med hiartann, mvn hann skiott finna, at modir gæzkunnar mvn blidliga heyra. Þetta mætti þickia tortryggligt, er ek segi, nema ꜳ þessum klerk syndizt þessi dæmi, er nu segi ek fra. Sa hinn sami matti eigi munninn vpp luka, þa er hann var i kafinu, at kalla ꜳ sæla Mariv, enn hann kalladi i hiartanu med allri fysinne, suo sem hun sialf kendi: „Heyrdu, segir hann, drottning, heyrdu, drottning, heyrdu, drottning himins! þu ert næst gudi von min. Heyrdu, heilsa allra þeira, er ꜳ þik kalla! Heyrdu, vis hofn skipbrotzmonnum, heyrdu, huggan vesalla! bid ek þik, vert þu nu nærr klerk þinvm fyrirfarandi, ꜳvallt þik elskandi i lifi sinu, nu ꜳ þik kallandi i dauda sinum.“ Þa gerdizt dasamligr hlutr. Er hann hafdi þetta mælt eda hugsat, þa var sem hann sofnadi i kafinu, enn sidan kendi hann þess, at bylgia mikil tok at risa vndir honum ok færdi hann ꜳ lopt ok kastadi honum langt ꜳ land upp. Heyrdu, en helgazta guds modir Maria, vist ertu þægilig hofn ok ꜳvallt buin þeim, er þangat vilia til hallda. Þu hialpadir þessum klerk or haska, en sælazta guds modir Maria! Enn þegar er felagar ok vinir Stephanus, þeir er heilir kuomv ꜳ land, foru at leita hans hryggir vm strandir, þa gatu þeir at lita mann einn langt ꜳ land upp, ok var sa madr ꜳ for ofan til strandar. Ok er sa madr nalgadizt þangat, þa þottuzt þeir kenna ok vndruduzt miok ok mæltu milli ein: „Er eigi Stephanus þar felagi vorr ok forunautr?“ Sumir suorudu: „At skyru er hann, ok vist saum ver hann i lagordvm, enn hversu gengr hann nu af landi ofan?“ Enn i þvi bili er þeir mæltu þetta, þa kom þangat Stephanus ok sagdi, at honum hafdi dugat dyrdlig modir allrar myskunnar. Þa toku þeir at veita sameiginligt lof gudi ok Mario drottningu fyrir þessa dasamliga iarteign.

Þessi Stephanus for, sem hann hafdi ætlat, til Jórsalaborgar ok til Jordanar, ok sidan kom hann heim til sinnar fostriardar. Þa gerdizt hann kanvnkr . . . . . . enn eptir þat gerdizt hann einsetumadr frægr i ollu litillæti. Enn þviat þat er satt, at vorr drottinn sagdi, at giorr verdr mannkostrinn af ostyrktinni opt, þa fell hann i nockura freistni likamligrar girndar, þuiat fiandinn striddi fast vpp ꜳ hann ok villdi yfirstiga, er hann sa hann i suo godu framferdi. Þenna fianda villdi Stephanus fordazt ok matti eigi af sinum oflum vndan komazt hans freistni, ok þui tok hann optliga at bidia tenadar sæla mey Mariv, ok þo at hann mætti eigi af sinu eigin afli firrazt ohreins anda freistni ok akafligt sỏrlifi, þat er ꜳ honum gnudi, þa matti hann firrazt fyrir margfallda myskunn guds modur Marie. Þat feck hann fangarad, at hann let gera likneski sællar Marie, þat setti hann hia reckiu sinni ok mælti vid likneskit. Hann gret sarliga hveria nott fyrir likneski sællar drottningar vm sina nodsyn. Þat gerdizt ꜳ einhuerri nott, þa er hann hafdi nidr lagst at loknum ottasong ok odrum bænum ok hafdi sofnat med grati, at til hans kom en myskunsamazta modir guds ok mælti vid hann: „Huat grætr þu, Stephane, eda hui sytir þu eda kuellst?“ Enn hann suaradi ok mælti vid hana suo kunnliga, sem hann hefdi hana huern dag sed: „Þui bid ek þik, drottning min, segir hann, iduliga hins sama, at ek þickiumzt enn eigi þa likn finna, sem ek villda.“ Hun suarar slikt id sama med hinu blidazta mali honum, sem hun var von til, enn hun var en fegrsta at ꜳliti: „Nu muntu vera frials hedan af, ok mun eigi hedan i fra nein freistni yfir þik koma.“ Sidan huarf hun brott at syn fra honum. Þo huarf eigi ꜳ braut fyrirheit hennar, helldr vard hann suo styrkr af bænum modur allrar myskunnar, at hann vard frials fra ollum lostum ok frelstr fra allri freistni diofuls.

---

Fotnoter: