Maríu jartegnir - Af konungi einum
| Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Svensk | Færøysk |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Denne teksten finnes på følgende språk ► |  |
E
Einn konungr storliga rikr hiellt marga þionustumenn ymisligra stietta ok nafnbota, millum huerra uar konungs skyiare Petrus at nafne, standandi dagliga fyrir sins herra bordi, giorandi sier skipada þionustu uel ok fagrliga, huar fyrir hann feck konungs uinattu ok margan heimugleik framar enn adrir. Nv ber sua til nockrn tima, at med fiandans umsyslu eru konungsins beztu klædi stolin brott or hans hirdzlu, huar ꜳ leika ymisligar getr, adr allra manna romr samþyckir eitt, at Petrus fyrr nefndr mune stolit hafa. Um sidir geingr hier sua mikil ofrægd af, at herra konungrinn þikizt eigi þola mega. Þvi lætr hann eptir langum profa, huorki þyrmandi gaufgu kyne ne uinattu. I þui saumu rannsaki uerdr Petrus borinn male ok sannprofadr þiofr ok drottins suikare, ok sidan fiotradr þegar i stad med konungs bode, hleginn ok um stadinn hardliga dreginn, at þui framar ottizt adrir kynstorir menn at suikia sinn herra eptir dæmum þessa manz. Sem hann hefir leingi pindr uerit, er honum fiotrudum nidr uorpit ꜳ strætid.
I þenna tima giordizt sva med guds uilia, at einn mikils hattar abote kemr i borgina med sinu foruneyti, hann uar af lifnadi fodr Benedicti. I þeim sama stad atti guds modir uegligt musteri ok allann klaustrsins uarnat. Uar fyrr nefndr aboti diarfr madr ok einardr, traust hafande i fruinnar uerdleikum, ok sama dag geingr hann framm þat sama stræti, sem bandinginn liggr. Huat er Petrus sier, fyrir guds skulld bidiandi abotann at heyra iatning hans. Huat er abotinn giorir giarna, ok eptir þat geingr abotinn i brott ok heim til herbergis.
Annann dag eptir er til þings blasit, at taka Petrum af life. Hefir herra konungrinn sik þann tima brott af stadnum eptir sidueniu godra haufdingia, er illrædismenn skulu hanga, þuiat þeir uilia eigi uera nalægir til þess, at frændr eda uinir bidi þeim lifs, sem olifismadr er. Nu sem aboti heyrir blastr, spyr hann, huat þat hafi at þyda. Honum er sagt, at konungsins suikare skal at uerdugu hanga. Aboti segir: „Þat er dagskemtan, þuiat ꜳ þess hattar motum hefi ek alldri uerit.“ Þeir segia þat med aunguo moti til heyra hans tign. Aboti suarar: „Ek skal senniliga fara, segir hann, huort sem þier kastit med eda mote; ok i stad sie uppi allir uorir menn.“ Fer fyrr greindr aboti ꜳ einum karfa uel skipudum. Hann leggr at einum hamri i leyni nockut, bydr hann sinum monnum, at þeir halldi skutstafni uid hamarinn, enn frammstafnenn ꜳ sio ut horfe, menn[1] uid ꜳr, bidandi sua hans tilkuomu. Sidann geingr hann af skipi ok einn uaskr brodir med honum. Er þa skamt til motzins. Ok þegar sem hann kemr at mannhringinum, hleypr at honum gudlikt kapp ok kallmenska, þuiat hann sier galga reistann ok mann til leiddann. Huar fyrir þessir tueir kuflungar rydia sier gotu inn um mannhringinn, sua at ecki stendr fyrir. Sier aboti, at þa er stigi reistr ok snara lagin ꜳ hals manni, huar fyrir hann rennr sem hvatazt at stiganum, sueiflandi einu saxi sem fyrst uar uon at snyrti, ok þat ueitir gud, at Petrus fell (heill) ok hraustr til iardar. Er brodir þar undir nidri, takandi badum haundum moti honum, hafandi til reidu munkabunat steypandi yfir hann. Er þꜳ aboti til kominn, ok renna suo brott moti aullum likindum, at eingi uar sua stor eda stollz, at þeim þyrdi grand at uinna eda motstaudu at veita, ok eigi sua mikit, at spurd uæri, hvi hann giordi sua. Med suo agætum sigri sækir aboti framm at skipi, stigandi ut ꜳ, biodandi alla senn roa.
Sem aboti er sua langt kominn i ueg, sem honum er ohætt, kemr konungsmaunnum i hug at ꜳleita hans giord, med brædi uerpandi med umlestri fuul ord ok oþægilig upp ꜳ hans personu, skundandi at seigia konunginum, huilikt forz ok fadæmi hann hefir giort. Sua rægia þeir hann þvilikum fortaulum ok audrum. Forzazt konungrinn storliga miok, giorandi sina menn sem akafazt med brefum framm til klaustrans, i huerium hann bydr med akefdarordum, at innann þriggia natta eptir brefin upplesin skipi hann aptr þann olifismann, sem hann greip med ranglatu forzi undann rettu konungs suerdi. Þeim brefum suarar aboti uel ok uitrliga, skrifandi aunnr moti med miklum ordum astarinnar freistandi, at sua linizt konungs reidi. Enn þat uinzt eigi at sinni, þuiat herra konungrinn giorir þegar aunnr bref miklu stridare, biodandi at innann nefndz tima lati hann brott manninn af sinum uarnadi, sua sem hann uilldi fordazt suikara nafn ok landrada sauk uid konung fyrir halld uid þiofinn. Þessum konungs brefum suarar aboti sem fyrr. Herra konungrinn linazt ecki uid þetta, giorandi þridiu bref mikla striduzt. Sua stendr millum annara meinyrda, at af aboti lætr eigi manninn lausann þegar i stad, skal hann til fara med sinum styrk ok brenna klaustrit at kauldum kolum, þuiat hann seigir mikla ohæfu, at þat gods, sem menn gafu godfusliga til klaustrsins, skal þessi aboti tæra ut i hafnan ok nidrbrot rikissins, huar fyrir hann kallar þa sialfa eyda lifnadinum ok nidr briota, sem framm ganga i þuilikum osoma. Þessum konungsins brefum suarar aboti med allri þolinmædi, takandi sendimaunnum sins herra blidliga, biodandi konunginum til ueitzlu upp ꜳ sinn kost med .xxx. manna. Sem konungrinn hefir heyrt þessi bref, talar hann sua millum annara orda: „Ja, iꜳ, segir hann, med þui ath aboti sia er sua digr i drambi, at hann vill huorki mik heim sækia ne þiofinn lausann lata, skulum uier senniliga þetta klaustr heim sækia ok lata gradugann loga geisa vid. Drambsemishalsinn kriupe þa uoru ualldi, i aullum hlutum oss hlydandi, ok þar sem hann nefndi .xxx. manna, skulu fara sextigir manna.“
Enn vinir abota giora honum leyniliga niosn, hvat herra konungrinn hefir i radagerdum. Þui safnar aboti sier maunnum eigi færrum enn hundrat, alla uel uopnada. Ok ꜳ þann dag sem konungr nalægizt klaustrid, skipar aboti sinum maunnum at herklædazt, .lx. manna skulu standa ꜳ huora haund fyrir innann portid, ok skulu bida þar til þess herra konungrinn hefir inn geingit, ok .v. menn med honum, „enn sidann skulu þier uti streingia med iarngrindum alla adra.“ Sidann skipar aboti agæta processionem framm i moti konunginum, giorandi ut allt at portinu, vikiandi blidliga at honum med helga doma. Enn herra konungrinn sturladr ok miok reidr i asionu sua segiandi: „Hygg af þui, segir hann, at uier þiggim af ydr nockura þionustu, fyrr enn þu lætr aptr þann olifismann, sem þu greipt illmannliga undann uorum herradomi, fyrirsmꜳndi laganna rettindi.“ Aboti suarar þessum ordum brosandi: „Minn herra, segir hann, giorit sem spakr madr, gefit ro reidi, ok leitid fyrst guds rike, gangit til bænar i Mariu kirkiu, sem ydari tign byriar, enn sidann talit med mik, huat ydr likar.“ Medr þessum ordum rettir aboti haundina, ok leidizt konungrinn inn um portid, þar til sem hann sier herklædda menn standa til beggia handa. Þui reidizt hann geysi miog talandi sua til abotans: „Harmr er þat, sagdi hann, at þier, er i manna augliti synizt litillatir, erut innan skædir uargar, reisandi moti ydrum konungi herskap ok odygdir.“ Aboti suarar: „Truit, minn herra, segir hann, at þessir menn eru eigi ofridarmenn helldr uarygdar, allir bunir, ef þier uilit, til ydarar sæmdar.“
Eptir sua talat ganga þeir allt til kirkiu. Fellr konungr til bænar fyrir likneskiu uorrar fru sancte Marie himirikis drottningar, ok eptir bæn giorua er hann upprisandi miukare ok i asionu blidare, enn hann lagdiz nidr, gangandi til sætis litillatliga sua talandi: „Vier undrumzt, sagdi hann, huert hugar umskipti uier hauium feingit ꜳ litilli stundu i þessu musteri, þuiat hier komum vier med grimmum hug, enn nu er fridr godr i voru hiarta, sua sem uier munim oss eigi reidzt hafa.“ Þessum ordum uerdr aboti alfeiginn, lofandi sannann gud ok hans sætuztu modr fyrir alla sina myskunn, ladandi konunginn ok alla hans menn til blidrar samkundu, segiandi opinberliga, at þat hundrat manna, sem uoru i gardinum, skal allt uera i konungs bode, honum til sæmdar, sua langann tima, sem hann uill sitia. Eru nu port aull upplatin ok konungsmenn inn latnir.
Ok sem konungrinn er til bordz buinn, kallar abotinn ꜳ brodr Petrum, sua segiandi: „Bu þik hvatliga, þuiat i dag skalltu þiona fyrir konungs bordi med allri þeiri kurteisi, sem þu kant.“ Petrus svarar miok hryggr: „Minn herra, sagdi hann, hui uili þier sua skiotann enda giora þess herradoms ok haufdingskapar, sem þier hafit mier synt. Þiggr hann þui sidr mina þionustu, at hann lætr mik án dvol hanga, þegar hann kennir mik.“ Aboti segir þa nockuru snarpara: „Lat af ollu motmæli, þuiat þu hefir þa hlydni iatad gudi at giora eptir minu bodi. Ber þik diarfliga i guds trausti, at konungr siae[2] ok hans foruneyti, at hier kann einn madr at þiona i voru husi.“ Petrus giorir eptir bodi abota, frammi standandi i konungsins herbergi, sua diarfliga ok fagrliga þionandi, sem ollum fanzt mikit um. Hann hefir kringlott hár ok klaustramanna bunat. Huar fyrir allt giorizt audruuiss enn hann hugdi, þuiat herra konungrinn tekr hæuerskliga allri þeiri þionustu, er hann ueitir. Konungrinn kennir þenna mann med aunguo moti, enn undrar hardla miok hans hæuersku, þuiat hann ueit aunguann i rikinu þuilikann, sidann Petrus fell i sina ogiptu. Þui spyr hann abota, hvadann þessi madr sie kominn. Aboti suarar: „Eilifliga blezut guds modir sendi þenna mann hingat til vor fyrir litlu.“ Konungrinn talar þa: „Undarligr hlutr, segir hann, at sua mikils hattar madr uilldi i klaustr ganga, enn þiona eigi konungum eda audrum haufdingium.“ Aboti suarar: „Þat er eigi vndarligt, þegar gud uitiar manninn. Enn kunnatta þess manz þarf ydr eigi okunnig ath uera, þuiat hier er sa Petrus, er ydr hefir leingi þionat.“ Enn er konungr heyrir þat, litr hann upp i loptid ok mællti: „Blezadr sier þu, almattigr gud, er fyrir ast ok elsku þinnar sætuztu modr synir oss omakligum i dag þinar iarteignir. Huat er þessu likt utan þin uerk, at þann mann, sem fra barnæsku tima uox upp i vorri haull, skylldum uier eigi kenna i dag, til þess at þin myskunn sneri oss til gods fra illu.“ Eptir þessi ord uikr herra konungrinn enn til abota ok segir sua: „Skyrit oss, med hverri grein þier tokud Petrum i fyrstu.“ Aboti svarar þa: „Þann tima sem hann lꜳ bundinn æ stræti ok ek geck framm minn ueg, bad hann litillatliga, at ek heyrdi iatning hans. Ok sem ek ueitti þat, bar hann framm millum annara hluta, at hann gaf sik almattkum gudi ok hans blezudu modr Marie i þetta munklifi, ef þau ueitti honum ath hallda sinu lifi. Þui tok ek hann ꜳ mitt ualld, eigi sua sem ydarn fanga, helldr kirkiunnar þion ok klaustramann uorrar reglu. Nu, huat er ydr synizt ek med rettum laugum hafa offramt giort i þessu uerki, bydr ek upp undir ydarn dom, þuiat ydarn konungligann sama uil ek i aullu heidra enn huergi minka.“ Konungrinn suarar þa blidliga: „Uier siaum nu, seigir hann, at i þessari giord ma oss rettliga ecki mislika, þuiat uier skil(i)um þat guds uilia, at Petrus þione hier æfinnliga, ok þar leggium uier til konungligt samþycke, at hann þione alla sina daga i herdudum uors herra, sem sialfum honum ok hans sætuztu modr ma bezt lika.“ Eptir sua talat gefr konungrinn opinberliga Petro upp alla reide ok misþyckt, þiggiandi sva langa ueitzlu sem hann villdi med fridum personum ok faugrum presentum. Skillduzt sidann hinir kæruztu uinir, þat uel halldandi, medann þeir lifdu.
Synir enn þetta dæmi þat, er skrifat uar i fridargreinum, at guds modir Maria er buin at reka brott reidi enn giora sætt ok samþycki sier til lofs ok sinum blezada syni.
Fotnoter:
