Maríu jartegnir - Af líkneski várs herra

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif


Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.


Maríu jartegnir


Af líkneski várs herra


C. R. UNGER

Christiania 1871



B (Varianter fra A)

Af líkneski várs herra

Gustav Doré:
Den evige jøde

At vekia góðfús hiörtu til himneskrar ástar, þá skal segia í fám orðum dýrligan atburð frá sælli Maríu, eptir því sem snilldin býðr, at maðr skal með fám orðum marga luti ok mikils verða greina. Þat er sagt, at [í Toleta[1], er Norðmenn kalla Tolhus - sú borg stendr á Spanialandi[2], ok byggva þriðiung borgarinnar kristnir menn, annan þriðiung gyðingar, enn þriðia heiðnir menn - þar er ok erkibyskups stóll, ok á andlátzdegi eða uppnumningar frú sancte Marie þá söng erkibyskup messu einhveriu sinni, svá at frá verðr sagt, ok var þar allr fiölði kristinna manna við. Þá var heyrð rödd upp í loptit, er erkibyskup söng lágasöng í messu, sú er á þessa lund mælti með grátsamligu yfirbragði: „Hó, hó, ofharmr, ofharmr þat, er gyðingar með mikilli slœgð ok illzku skulu búa svá nær guðs hiörðu[3] ok þessum sauðum, er merktir eru hiálparmarki ens heilaga kross, því at nú vilia gyðingar spotta ok hæða ok krossfesta í öðru sinni son minn.“ En þetta varð til mikils ótta ok áhyggiu kristnu fólki. Ok eptir messu þá leitaði erkibyskup við lýðinn, hvat til ráðs skylldi taka, ok urðu á þat allir sáttir, at fara skylldi[4] til húsa gyðinga ok herbergia, ok rannsaka sem vandligaz, hvat þar væri títt. Ok fóru þeir fyrst til halla þeira, er byskup gyðinga átti, ok rannsökuðu þar. Ok þá er erkibyskup kom í þinghús þeira, þá fannz þar [líkneskia gör[5] af vaxi í líking lifanda manna. Hon var börð ok hrækt, ok þar vóru menn margir af fólki gyðinga ok féllu á kné fyrir líkneskiuna[6], sumir gáfu henni kinnhesta[7]. Þar stóð ok kross hiá, ok höfðu gyðingar þat ætlat at negla líkneski þetta þar á krossinn til spotz ok svívirðingar við dróttin várn Jesum Krist ok alla þá er á hann trúðu. En er kristnir menn sá þetta, þá brutu þeir þetta[8] líkneski, en drápu alla gyðinga, þá er þar vóru við staddir. En[9] fyrir þenna lut ok alla aðra, þá sem en sæla Maria dróttning gerir sér til lofs ok dýrðar en oss til fagnaðar, þá eigum vér dróttni várum ok hans móður lof fyrir at gera, þeim er lifir ok ríkir um allar alldir allda.


D (Varianter fra E)

De ymagine saluatoris[10]

Til at tendra hiortu litillatra kristinna manna at girnazt himneska fagnadi, vil ek eptir eins viss mannz ordum, marga hluti med skommu mali segiandi, skrifa af worri frv Marie modur vors lausnara eina fagra iarteign, [er ek heyrdi af sannordum maunnum[11].

I borg þeiri er Toletana heitir, sem erkibyskupinn song messu ok lydrinn bad hiartaliga til guds ꜳ vppnumningardegi vorrar frv, heyrdizt [i lagasong i messunni[12] rỏdd af himni sem kærandi ꜳ þenna hatt vm sinn einka son lausnara allz heims[13], þann er hudstrokinn var ok med hordum ordum fyrirsmadr, ok eptir þat festr ꜳ krossinn med grimmvm pislum af omilldum iudum: „Ho, ho, huersu mikil otru iuda er! ho, huersu sꜳrligr[14] harmr! ho, huat illzkufullt vitleysi iuda dirfizt rikiandi i milli þeirar[15] hiardar mins sonar hialpara heimsins, sem signud er medr marki hins helga kross! wilia þeir nu enn annan tima þina minn einka son, þann sem er lios ok heilsa allra trvandi manna, festandi hann ꜳ krossinn.“ Allr lydr heyrdi þessi ord ok rodd, ok verda menn ottafullir. Erkibyskup ok folkit tekr þat rad at fara til husa gydinga þeira, sem þar woru i borginni, leitandi eptir, ef finnazt mætti þat, er hin helgazta iungfru Maria hafdi vitrad. Ok sem rannsỏkut woru hus iuda ok þinghus þeira ok allir leyndir stadir i þeim husum, ef nockur merki mætti finnazt [þessa hlutar[16], þa fundu þeir i einum stad eina likneskiu af vaxi gerva, fyrir huerri er iudar fellu ꜳ kne spytandi ꜳ hana, ok gafu henni halshỏgg[17], som hvn væri lifandi, [forsmꜳndi suo[18] vorn herra ok kristilega trv, ok sidan villdu þeir [hafa krossfest likneskiuna ok lagt[19] spioti. Sem þessi hlutr var fundinn af kristnum monnum, hormudu þeir miok ofvnd ok illzku iuda, ok letu ꜳ somu stundu drepa þa, sem þenna glæp [hofdu gert[20].

Heidrum nu guds modur Mariam, fyrir huerrar ospilltan meydom ok helga bæn hennar einka son Jesus Kristr lausnari allz mannkyns veitti oss sina myskunn ok eilift lif. Harmadi hvn, at otruir gydingar villdu enn annan tima til meingerdar hennar syni suivirda hans likneskiu, villdi hvn gera þat kunnigt kristnum monnum, at þeir hefnandi meingerdar sins herra mætti frelsazt af suikum dioflanna, þeim er iafnan ero monnum motstadligir[21]. Bidium, at med kærleik sinnar astar frelsi hvn oss af eilifum heluitis bruna, offrandi oss i myskunnar fadm sins sonar wors herra Jesu Kristz, þess sem medr gudi fedr lifir ok rikir einn gud [i þrenningu[22] vm oendiligar alldir verallda. Amen.


St2

I fyr nefndri borg Tolentana vard merkiligr atburdr in assumpcione beate virginis. Þa er erkibyskup sꜹng messu ok allr lydr var ꜳ bænvm, var heyrd rodd af himna, su er kueinadi um liflꜳt sonar sins grædara heimsins ok sakadiz um otru gyþinga ok mælti suo: „Oo son, Oo son, æsilig ok oaflꜳtlig er otrv gyþinga! Oo son, hardr er aumleikr þeira, þeiri hialp gleymandi, er allir hafa lotid af drottinligri piningu, þeir er nu ihuga it sanna ok haldaz i hans hiord, enn þeir uilia enn endr nyia sinn glæp ok pining sonar mins.“ Enn monnum þotti mikils um uert þenna atburd, ok let erkibyskup leita sidann i hus gydinga, ef þar uæri nockut til nylundu, ok fanz sidan i husum byskupa gydinga likneski krossfest giort af uaxi, hrækt ok barit ok ꜳ hueria lund hꜳdvliga leikit. Enn er þessi obætilig skomm vard uppuiss eptir gydingum, þa uar einn allra manna domr, at þeir diofuls limir se dauda verdir, er slika meingerd vildu enn af nyio gera mot enum krossfesta.

Af þessvm atburd mꜳ marka, huer nꜹdsyn ꜳ er krossinn at dyrka, at sælli guds modr Marie þickir ser i þui dyrkan veitt, at hann er heidradr, enn i þui hrelling, at þat likneski uar hneist af gydingum. Dyrkum nu allir himinrikis drotningina hina sætuztu mey Mariam, þess bidiandi, at hun se oss vid ollum storglæpum firrandi ok oss sinn son miskunnar bidiandi, med huerium hun eilifliga blezut er vm allar veraldar rikiandi.




Fotnoter:

  1. [saal. A; tolia B.
  2. Spáni A.
  3. saal. A; iörðu B.
  4. mgl. A.
  5. [líkneski gert A.
  6. saal. A; líkneskinu B.
  7. kinnesta A.
  8. þessi A.
  9. A.
  10. saal. D; Af agætum erchibyskupi, cap. E.
  11. [tilf. E.
  12. [um lagasanng E.
  13. mannkyns E.
  14. mikill E.
  15. þiodar ok tilf. E.
  16. [þessara hluta E.
  17. halsslaug ok hogg E.
  18. [fyrirsmꜳndi E.
  19. [krossfesta likneskiuna ok leggia E.
  20. [giordu E.
  21. saal. baade D og E.
  22. [tilf. E.