Maríu jartegnir - Munkr lifnade fyrir bæn Mariu

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.

Maríu jartegnir

Munkr lifnade fyrir bæn Mariu

C. R. UNGER

Christiania 1871

B (Varianter fra A)

Af bróður einum

Peter Paul Rubens:
Petr postoli

Svá er sagt, at í Kolni í munklífi ens heilaga Petrs postola var bróðir einn, sá er frásögn [er veitt sú, er hann hafði sik at mörgum lutum (öðruvís) en þeim mönnum sómði, er þvílíkt ráð taka. Þessi maðr er eigi hér nefndr. Hans atferð gékk svá af réttu, at hann átti barn með konu ok hafði sik at mörgu öðru sem veralldar menn. Svá bar at móti [nökkuru sinni, þá er siá bróðir villdi taka heilsudrykk með nökkurum brœðrum, þá tók hann bráða sótt ok andaðiz [skriptalauss ok þiónostulauss, ok er hann var andaðr, þá tóku fiándr önd hans ok villdu draga til eilífra kvala. Þá sýndiz honum sem Petr postoli géngi fyrir kné almátkum guði, þar er hann sat á dómstóli sínum, ok bað dróttin, at hann skylldi líkna þessa mannz sálu, ok talði, at hann hafði hans munkr verit. Þá þótti þeim er andaðr var, sem dróttinn svaraði [Petro postola á þessa leið: „Veiztu eigi, Petr! sagði dróttinn, at Davið konungr sagði svá fullr af minni miskunn: Dróttinn! hverr mun ná at byggia í þinni tialldbúð, eða hverr mun hvílaz í fialli þínu heilögu? Ok siálfr leysti Davið or þessu, sagði dróttinn, af þeiri spekt, er ek gaf honum, ok sagði, hverr hvílldar skylldi nióta, ok koms svá at orði: Sá gengr inn í fögnuð dróttins, er flekklauss er ok vinnr réttlæti. Hversu má þessi maðr heill verða, eða [hversu megi þér honum hiálpar biðia, þar sem hann er miök flekkaðr af synda sauri, ok unnit ranglæti en eigi réttlæti?“ En er Petrus heyrði þessi orð dróttins, þá sýndiz munkinum, sem Petr postoli géngi fyrir öll engla fylki, ok beiddi hann þau veita sér bœna fullting við dróttin. Síðan fór hann fyrir spámenn ok höfuðfeðr, postola ok píningarvátta ok sóttdauða menn. [Dróttinn svaraði þeim með sömum orðum, sem fyrr var sagt. Ok þá er þessum munk þótti [eigi hann undan meinlætum þeginn, þá sýndiz honum sem Petr postoli géngi þar, sem en sæla María [guðs móðir sat, ok fiölði heilagra meyia hiá henni, ok þá bað Petr postoli, at hon géngi til ok bæði þessarrar bœnar með honum, ok kvez þat vita, at hon mundi þiggia af sínum syni þat, sem hon bæði. Eptir þetta sýndiz munkinum, sem guðs móðir María risi upp, ok allar helgar meyiar géngi með henni fyrir dróttin. En er þær kómu fyrir dróttin, þá reis hann upp í móti henni ok mælti: „Hvat villtu, en sœtazta móðir! af mér þiggia [með mínum hinum kiæruztum systrum.“ Þá segir hin sæla dróttning, at hon vil þiggia þessum munk líkn ok ró. Þá svaraði dróttinn: „Fyrir þinnar bœnar sakir þá skal sálin hverfa aptr til líkama síns, ok skal maðrinn lifna ok bœta misverka sína, ok [at gerri iðran ok yfirbót þá má hann nióta eilífs fagnaðar, en eigi þvílíkr sem hann er nú.“ Eptir þetta sagði hin sæla María Petro, hvat af var [fengit eða þegit. Síðan fór Petrus með skyndingu þangat, sem fiándrnir fóru með sálina, ok laust Petr með lykli, er hann hafði í hendi sér, fiándann, ok varð hann lausa at láta sálna, er hann hafði áðr herfiliga leikit, ok fékk Petrus hana í hendr tveimr englum, at þeir fylgði henni til munks þess, er þiónat hafði at því sama munklífi, ok hafði litlu áðr andaz, ok bauð Petr, at hann skylldi fylgia henni til líkama síns. Ok áðr þau skilði, þá sagði munkrinn, sá er sálinni fylgði aptr til búksins: „Nú skaltu launa mér fylgðina, sagði hann, er þú lifnar, ok syngia fyrir sál minni hvern dag psalminn Miserere mei dominus, ok sópa opt leiði mitt fyrir ástar sakar.“ Eptir þetta lifnaði þessi munkr ok sagði þat, sem fyrir hann hafði borit, ok hversu dróttning allra luta ok enn sæli Petr postoli höfðu [honum borgit ok hann þegit ok leystan undan diöfla píningu. En ef nökkurir ifa um þessa iartegn, segir sá er dictat hefir, þá hugði þeir svá, at þeim mun meira þiggr dróttning himins ok iarðar af syni sínum, almátkum guði, konungi konunga, en aðrir helgir menn, sem hon er öllum þeim helgari ok œðri, ok mun þá [reka af þeim allan ifa, fyrir því at engi má skilia, hve mikla dýrð guð veitir henni. En þat er sagt er, at Petr laust fiándann með lykli, þá hugleiði sá, er áðr er ifafullr, at andliga luti má eigi segia, nema líkamliga sé þeim vitrat, er aptr skulu sálurnar hverfa til líkama. En þat er víst, at guði er ekki um megn at gera.

D og a (Varianter fra E)

Munkr lifnadi fyrir bæn Mariu

I munklifi hins helga Petri, þvi sem [er i Kolonia, war brodir sa, er i sinum [sidum ok lifnadi hellt vm marga hluti sina reglu olikt þui, sem munk heyrdi til, for hann miok laus i morgum hlutum. Hann atti einn son, þann er hann fæddi vpp i mot munka reglu, ok wafdizt miok i [weralldligum ꜳhyggium ok starfi. Einn tima er hann tok med brædrum þann dryck, er þeim war buinn med heitum grỏsum til lækningar sins likama, tekr hann at kueliszt med mikilli sott. Deyrr hann suo, at hann gerir eigi sina iatning ok eigi tekr hann wors herra likam. Hans ond er þegar gripin [af dioflinum ok leidd til heluitis pinu. Ok er hinn helgi Petrvs, huers munkr hann war, ser þetta, ferr hann til hins milldazta domara, wors lausnara Jesu Kristz, ok bidr fyrir ond brodurins. Drottinn suarar honum: „Weiztu eigi, at spamadrinn sagdi, eptir þui sem ek kenda honum: Drottinn, huerr mvn byggia i þinu herbergi, ok huerr mvn huilazt [i þinu helga fialli? Ok þa segir hann: Sa sem inn gengr vtan syndifleck ok gerir rettlæti. Huerseu ma þessi madr [wera holpinn, er eigi geck inn vtan syndafleck, ok eigi wann hann rettlæti, sem hann skylldi.“ Sem heilagr Petrus heyrir þetta, bidr hann fyrst helga eingla ok þar med serhueriar skipanir heilagra manna, at þeir [bædi drottin fyrir ond þessa brodur. Ok sem þeir serhuerir badu, suarar drottinn þeim sliku, sem adr war sagt. Þa kemr Petrvs sidarst til sællar guds modur ok heilagra meyia, sem witandi fyrir vist, at þeira bænir mundu heyrdar wera.

Heilog Maria med sinum meyium stod upp at bidia þssa sama, ok sem hon kemr fyrir vorn herra, stendr hann vpp blidliga moti henne ok mællti til sinnar modur ok heilagra meyia: „Min sętazta modir ok minar keraztu systur, huat vili þer af mer þiggia?“ Enn er hin helgazta iungfru segir, at hon vill bidia fyrir sal fyrr sagda brodur, segir vorr herra: „Þuiat ek hefuir sua sagt fyrir [munn spamanninvm, at engi megi byggia i minv herbergi, [nema sa er vtan syndafleck gengr inn ok gerir rettlęti, vil ek, med þui at þu vill, at hann fai likn, at hans ond hverfui aptr til sins likama, at þa er hann hefuir gert idran af sinum syndum, þiggi hann eillfua hvilld.“ Enn sem heilug Maria sagdi þetta Petro, rekr hann fiandrna i brott ok ognar þeim med lycklli þeim, er hann hellt a, tekr hann ond þessa brodur, er ohreinir andar hofdu adr haft i sinv valldi, ferr hann þessa sal i valld tueimr fogrum sueinum. Enn þeir leiddu hana til eins munks, er verit hafdi brodir i fyrr sogdu munklifui hins heilaga Petri, at hann leiddi hana aptr til sins likama. Ok er hann leidir hana aptr, bidr hann, at hann segi hvern dag fyrir hans sal psalminn Miserere mei deus, sem veitandi honum ombun [sins starfs. Hann bidr ok, at hann sopi [sem optligaz hans leidi. Þessi brodir reistr af dauda segir þat, er hann hafde seitt, ok huerso hann var frelstr af dioflla valldi fyrir bęn guds modur Marie ok hins helga Petrs postola.

Ef nockurum syniz [þessor iartein, er nv sogdum ver, otrulig, hugdi hann, huerso mycklu meira enn allir helgir menn heilug guds modir Maria mꜳ þiggia af sinum syni, þeim sem er drottinn himins ok iardar, ok leggi nidr alla efuasemd sins otruleiks. Ef nockurr kastar i mot þi, sem segiz af þessum lycklli Petri, med hverium hann rak i burt ovininn, hugleidi hann, at andliga luti ma eigi segia likamligum monnum, vtan þeim se iafnat til likamligra luta. Enn þat er ollum vist, at gudi er ecki omattuligt, [huat er hann vill gera i himinriki ok a iardriki, honum se [fegrd ok valld, ęra ok dyrd vm allar veralldir verallda. Amen.

St²

Brodir einn var i munklife heilags Petri postola i Kolne. Hann var miok vsidugr fremiandi þann sid, sem ecki er ritadr i klaustramanna lỏgvm, þui at hann helt sik til sꜹrlifis ok ꜳtti barnn, siþan hann kom i klaustrit, enn hafdi sik i huerskyns veraldligu ifangi, þui sem ecki heyrdi til hans reglv. Enn sua bar til einnhuernn tima, þa sagdr munkr skyldi taka heilsudrycki med audrum munkum, snerizst honum þat ꜳ adra leid, enn hann ætladi, þui at (hann) tok harda sott, i huerri hann feck suo brꜳþan bana, at hann nꜳdi eigi at skriptaz ok ei at taka corpus domini. Enn þegar hann var andadr, gripu dioflar ond hans vægdarlaust til heluitis berandi. Enn er hinn helgi Petrus litr, hversu heruiliga for ꜹnd munksins or hans klaustri, þa geck hann at vorvm drotni, fyrir hann fram fallandi ok munkinvm miskvnnar bidiandi. Drottinn suaradi: „Veiztv eigi, Petre, huat spꜳmadrinn mælti fyrir minn munn, þa er hann sagdi þetta: Domine, quis habitabit in tabernaculo tvo etc. Hverr mun byggia i herbergi þino, drottinn, edr huerr man huilaz i heilogu fialli þino? Qui ingreditur sine malo etc. Huerr nema sa, er inn gengr ꜳn illu ok vinnr rettlæti. Hursu mꜳ sia þat odlaz, er huarki var reinlifr ne rettlꜳtr?“ Þa bad Petrvs helga engla ok postola ok pinslarvotta ok guds iatara ok allar rꜳsir heilagra manna, at þeir se munkinvm miskunnar bidiandi. Enn drottinn veitti þeim somv suor ok postolanum. Þa geck Petrus fyrir Mariam guds modr bidiandi, at hun arne munkinum miskunnar, ok þottiz uist vita, at hun mundi allt þat fꜳ af sinum syne, er hun væri bidiandi. Þa reis hun blezud þegar vpp med sinum meyium, ok gengr fram (fyrir) kne drottins sonar sins. Ok sem hun er þar komin, stendr himnakongrinn þegar vpp i moti sinne modr blidliga til hennar suo talande: „Huat uiltu þiggia af mer, min sætazta modir, her komandi med þinum meyivm? Allt skal þat laust ok bundit ꜳ himne ok ꜳ iordu, er þu villt.“ „Munkinum bidr ek liknar,“ segir hun. Hann svarar: „Þott ek hafe aullum audrum syniat med sannleik spꜳmanna orda, þa skaltu þo ein, min blezut moþir, þat þiggia, at madrinn skal fꜳ lif ok bæta sig frelsandiz af aullu valde mins uuinar audlandiz eilifa huild fyrir þina bæn.“ Nv segir Maria Petro (huat) þegit var. Enn postolinn tekr avnd munksins gripandi sinn micla ok hinn þunga veldislyckil med ogrligu afli reidandi, ok lystr þann diofulinn stort haugg, er ꜳdr var munksins sꜳl haldandi. Enn hann feck ondina i hendr tveim faugrum sueinum skipandi, at þeir beri hana aptr til likamans. Lagdi Petrvs þat ꜳ vid munkinn, at hann skylde dagliga syngia Miserere mei deus fyrir sꜳl brodr eins, er þar hafde andaz i klaustrinu, ok sopa leidi hans uannliga ok geyma hreinliga. Nv lifnar munkr lofandi gud ok hans blezada modr ok hinn sæla Petrvm, alla luti suo gerande, sem honum var bodit, lifandi sidan hreinliga, fꜳndi fagran enda, þenna atburd hverium segiandi, er heyra uilde. Ok mꜳ hann þui ecki efanligr þickia, at mꜳttr þꜳleitrar himinrikis drottningar er suo mikill, at hann er fyrir allt fram oumbrædiligr. Þui þat mꜳ hun af sialfrar sinnar mætti bioda ok ꜳ huernn mꜳta skipa, sem hun uill, at aull himna hirdin bidr framfallandi ok færr trautt edr eigi. Henni ok hennar sætazta syne drottne vorum Jesu Kristo se lof ok dyrd um vendiligar veraldir. Amen.

---

Fotnoter: