Saga Óláfs konungs kyrra

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif Norsk.gif Dansk.gif Svensk.gif
Original.gif Norsk.gif
Original.gif


Snorri Sturluson


Heimskringla

Nóregs konunga sǫgur


udgivet af

Finnur Jónsson

G. E. C. Gads Forlag
København
1911 (1925)


Saga Óláfs konungs kyrra.


1.

Óláfr var einn konungr yfir Nóregi eptir andlát Magnús bróður síns. Óláfr var maðr mikill á allan vǫxt ok vel vaxinn; þat er allra manna sǫgn, at engi maðr hafi sét fegra mann eða tíguligra sýnum; hann hafði gult hár sem silki, ok fór afarvel, bjartan líkam, eygðr manna bezt, limaðr vel, fámálugr optast ok ekki talaðr á þingum, glaðr við ǫl, drykkjumaðr mikill, málrœtinn ok blíðmæltr, friðsamr meðan hans ríki stóð; þess getr Steinn Herdísarson:

168.
Lǫnd vill þengill Þrœnda
(þat líkar vel skǫtnum)
ǫll við œrna snilli
eggdjarfr í frið leggja;
hugnar þjóð, þat ’s þegna
þrályndr til friðmála
kúgar Engla œgir.
Óláfr borinn sólu.


2. Frá siðum Óláfs konungs.

Þat var siðr forn í Nóregi, at konungs hásæti var á miðjum langpalli; var ǫl um eld borit; en Óláfr konungr lét fyrst gera sitt hásæti á hápalli um þvera stofu; hann lét ok fyrst gera ofnstofur ok strá gólf um vetr sem um sumar. Um daga Óláfs konungs hófusk mjǫk kaupstaðir í Nóregi, en sumir settusk at uphafi. Óláfr konungr setti kaupstað i Bjǫrgyn; gerðisk þar brátt mikit setr auðigra manna ok tilsiglingar kaupmanna af ǫðrum lǫndum; hann lét reisa þar af grundvelli Kristskirkju, ina miklu steinkirkju, ok var at henni lítit gǫrt, en hann lét algera trékirkjuna. Óláfr konungr lét setja Miklagildi í Niðarósi ok mǫrg ǫnnur i kaupstǫðum, en áðr váru þar hvirfingsdrykkjur; þá var Bœjarbót in mikla hvirfingsklokka í Niðarósi. Hvirfingsbrœðr létu þar gera Margrétarkirkju, steinkirkju. Á dǫgum Óláfs konungs hófusk skytningar ok leizludrykkjur í kaupstǫðum, ok þá tóku menn upp sundrgørðir, hǫfðu drambhosur lerkaðar at beini; sumir spentu gullhringum um fótleggi sér, ok þá hǫfðu menn dragkyrtla, láz at síðu, ermar v. alna langar ok svá þrǫngvar, at draga skyldi við handtugli ok lerka alt at ǫxl upp, hávir skúar ok allir silkisaumaðir, en sumir gullagðir. Mǫrg ǫnnur sundrgørð var þá.


3. Frá hirðsiðum.

Óláfr konungr hafði þá hirðsiðu, at hann lét standa fyrir borði sínu skutilsveina ok skenkja sér með borðkerum, ok svá ǫllum tígnum mǫnnum, þeim er at hans borði sátu; hann hafði ok kertisveina, þá er kertum heldu fyrir borði hans ok jammǫrgum, sem tígnir menn sátu upp. Þar var ok stallarastóll útar frá trápizu; þar sátu stallarar á ok aðrir gœðingar ok horfðu innar í mót hásæti. Haraldr konungr ok aðrir konungar fyrir honum váru vanir at drekka af dýrahornum ok bera ǫl ór ǫndugi um eld ok drekkja minni á þann, er honum sýndisk; svá segir Stúfr skáld:

169.
Vissak hildar hvessi
(hann vas nýztr at kanna)
af góðum byr Gríðar
gagnsælan mér fagna,
þás blóðstara bræðir
baugum grimmr at Haugi
gjarn með gyldu horni
gekk sjálfr á mik drekka.


4. Hirðskipan Óláfs konungs.

Óláfr konungr hafði c. hirðmanna ok lx. gesta ok lx. húskarla, þeira er flytja skyldu til garðzins þat er þurpti, eða starfa aðra hluti, þá sem konungr vildi. En er bœndr spurðu konung þess, fyrir hví hann hefði meira lið en lǫg váru til eða fyrri konungar hǫfðu haft, þá er hann fór á veizlur, þar sem bœndr gerðu fyrir honum — konungr svarar svá: »eigi fæ ek betr stýrt ríkinu ok eigi er meiri ógn af mér en af fǫður mínum, þótt ek hafa hálfu fleira lið en hann hafði, en engi pynding gengr mér til þess við yðr eða þat, at ek vilja þyngja yðrum kostum«.


5. Dauði Sveins konungs Ulfssonar.

Sveinn konungr Ulfsson varð sóttdauðr x. vetrum eptir fall Haraldanna. Þar næst var konungr í Danmǫrk Haraldr hein, sonr hans, iiii. vetr, þá Knútr, sonr Sveins, viii. vetr, ok er sannheilagr; þá Óláfr, inn þriði sonr Sveins, viii. vetr; þá Eiríkr góði, iiii. sonr Sveins konungs, enn viii. vetr. Óláfr Nóregskonungr fekk Ingiríðar, dóttur Sveins Dana-konungs; en Óláfr Dana-konungr Sveinsson fekk Ingigerðar, dóttur Haraldz konungs, systur Óláfs Nóregs-konungs. Óláfr Haraldzson, er sumir kǫlluðu Óláf kyrra, en margir Óláf bónda, hann gat son við Þóru Jóans-dóttur; sá var nefndr Magnús; var sá sveinn inn fríðasti sýnum ok allmannvænn; óx hann upp í hirð konungs.


6. Jartegnir Óláfs konungs.

Óláfr konungr lét gera steinmusteri í Niðarósi ok setti í þeim stað, sem fyrst hafði verit jarðat lík Óláfs konungs, ok var þar yfir sett altárit, sem grǫptr konungs hafði verit, þar var vígð Kristskirkja; var þá ok þannug flutt skrín Óláfs konungs ok sett þar yfir altári; urðu þar þá þegar margar jartegnir. En annat sumar eptir at jamlengð þess, er kirkjan hafði vígð verit, þá var þar allfjǫlment; þat var Óláfsvǫku aptan, at blindr maðr fekk þar sýn sína. En sjálfan messudaginn, þá er skrínit ok helgir dómar váru út bornir, skrínit var sett niðr í kirkjugarðinn, svá sem siðvenja var til, þá fekk maðr mál sitt, er lengi áðr hafði mállauss verit, ok sǫng þá lof guði ok inum helga Óláfi konungi með mjúku tungubragði. Kona var inn iii. maðr, er þannug hafði sótt af Svíþjóðu austan ok hafði í þeiri fǫr þolat mikla nauð fyrir sjónleysis sǫkum; en þó treystisk hon miskunn guðs ok kom þar farandi at þeiri hátíð. Hon var leidd sjónlaus i musterit at messu um daginn, en fyrr en tíðum var lokit, sá hon báðum augum ok var þá skygn ok bjarteyg, en áðr hafði hon verit blind xiiii. vetr; fór hon þaðan með háleitum fagnaði.


7. Jartegnir Óláfs konungs.

Sá atburðr gerðisk í Niðarósi, at skrín Óláfs konungs var borit um stræti, at hǫfugt varð skrínit svá at eigi fengu menn borit fram ór stað; en síðan var skrínit niðr sett ok brotit upp strætit ok leitat, hvat þar var undir, ok fanzk þar barns lík, er myrt hafði verit ok fólgit þar; var þat þá á brot borit, en bœtt aptr strætit, svá sem áðr hafði verit, en borit skrín at vanða.


8. Dauði Óláfs konungs.

Óláfr konungr sat optliga í heraði at stórbúum sínum, er hann átti; en er hann var austr í Ránríki at Haukbœ at búi sínu, þá tók hann sótt þá, er hann leiddi til bana. Þá hafði hann verit konungr at Nóregi xxvi. vetr, en hann var til konungs tekinn einum vetri eptir fall Haraldz konungs. Lík Oláfs konungs var flutt norðr til Niðaróss ok jarðat at Kristskirkju, þeiri er hann lét sjálfr gera. Hann var inn vinsælsti konungr, ok hafði Nóregr mikit auðgazk ok prýzk undir hans ríki.