Upphaf Gregoríí
| Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Svensk | Færøysk |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Denne teksten finnes på følgende språk ► |  |
 |
Eptir gömlum handritum
Sjöunda bindi.
Útgefnar að tilhlutun hins
Kaupmannahöfn 1832
Upphaf Gregoríí
Nú er andað ráþoneyti þeirra brøðra, þat er trúast var. Þá görþoz þeir atburþir at maþr hét Geirsteinn, hann bjó norþr í Noregi, auþigr maþr oc ránglátr, capsfullr oc úeirþar. Sonr hans hét Hjarrandi oc annarr Hísíngr, þeir voro oc újafnaþarmenn, sem faþir þeirra, oc miclir áburþarmenn. Systir þeirra var frilla Sigurþar konúngs Haraldssonar, oc voro þeir vinir hans, oc sáto þeir allir feðgar í konúngs trausti. Scamt frá Geirsteini átti jarþir oc bú ágæt cona oc fræg at ætt oc mörgom góþom lutom, er Gyþa hét, systir Ragnhildar, er átti Dagr Eilífsson, höfþíngi mikill austan or landi, oc átti jarþir austr viþ Túnsberg. Geirsteinn leggr hug til Gyþo oc ofrást, en henni féllzc þat ecki í scap; oc er hann fann þat, ylmþiz hann í móti, oc fjannscapaþiz til hennar, oc segir meire von at henne verþi misráþit. Síþan venr hann fe sitt í acra hennar, oc görir henni mikinn scaþa, en gefr söc á umrøþom; oc er hon ser scaþa sinn, þá mælti hon á þá leiþ: lítt nýt ec göfogra frænda, er ec fe svá mikit vanrætti. Gyrþr er nefndr fóstri hennar, fríþr maþr oc vascligr, hann svarar: satt er þat er þer segit, mikinn scaþa hefir þú fengit af Geirsteini, oc finn ec at þú vícr røþu til mín, oc ec vera scyldr til at hefna, en sá er þat görir má lítt á þat hyggja, hvat eptir kömr fyr sakir Sigurðar konúngs. Oc svá bar til einn dag, at Gyþa ser mart fe standa í ökrom sínom, oc höfþo gört mikinn scaþa. Hon verþr reiþ mjöc, oc tecr eitt spjót, oc hleypr til fjárins, oc þá møtir henne Gyrðr frendi hennar, oc tóc af henne spjótit, oc recr á braut feit, oc ifir brú er á var ánni, oc féll milli bøjanna, oc þar møtir hann Geirsteini, oc hlaupaz í móti, oc þá mælti Geirsteinn: upphefjaz nú í móti oss litlir menn oc af smám ættom, oc etla við oss at jafnaz, oc feggr til hans. Gyrðr bar af ser lagit, oc höggr til hans í mót á vinstri síþona, oc var þat banasár hans. Oc eptir þat hittir hann Gyþo; hon þakkar honom, oc hefir þá látit búa 2 hesta til handa honom; ríþr hann öðrom, en töscor voro á öþrom, oc sendir hann á fund Ragnhildar systor sinnar með jartegnom, at hon haldi hann í móti óvinom, oc til Gregoríus sonar hennar: en víst er at ec etla at mikil eptirgánga myni verþa. Sjá maþr com austr í land oc á fund Gregoríus; hann hafþi mikla sveit manna, en heldr þótti hann fyrst úafsciptasamr, oc røddo menn mjöc misjafnt hverr scörúngr ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... (at lítt ha)-fi ec enn viþbundiz vandamál manna, oc ecki síþz þat orþ á, at ec sjá lítill forstjóri, en hins mondi þurfa, at sá hefþi mikinn styrc, er hann scal gánga í mót Sigurþi konúngi, verþom ver meirr at etla eptir litilreþi váro, en því sem her hefir til.[1] Hon segir: veit manninom ásjá, at hann metti lífit þiggja firir, þótt hann hafi þetta verc unnit, oc hefir hann mikit brígzli aftekit frendom várom, oc virþ orþ mín oc sjálfs þíns sóma. Gregoríus svarar: þúngt mon vera í móti rísa konúnginom, oc óvirþiligra sýnist mer lutrinn at heita ásjá, oc komi fyr ekki. Þá mælti hon reiþuliga: því montu lengi lítill maþr vera, at ekki mon scipta, þótt frendr þínir se drepnir, oc montu minkaz af góþom frendom þínom, oc ørin nauþsyn hélt til, áðr þetta verc veri gört. Gregoríus mælti: mjög eggjar þú, móþir, lát. mic sjá manninn; oc hann gengr fram, oc flytr sitt ærendi með snild, oc segir honom allan atburðinn, sýnir honom jartegnir, oc hve mikit undir þótti frændom hans, at hann liti á málit; oc segir þat oc, ef hann scal höfþíngi verþa, at eitt sinn mon hann þat fyrst reyna verþa. Oc með þessom öllom saman framburþ hans og nauþsyn oc eggjon móþor hans, þá mælti hann: með ákafa flytr þú, móþir, þetta mál, verþr[2] þat svá útleyst, sem nú er á hendr tekiz, oc verþi þat með sóma þá njótom ver, en þó vil ec um þá menn er með mer ero, at þeir leggi sitt jáyrþi til oc styrc, ef ec geng í þenna vanda; oc leggi þeir sic í abyrgþ með mer, oc þat með at þeir sveri at verja fjör hans oc líf, þá má ec nacqvat veita honom. Þeir voro 60 manna, húscarla hans, er frjálsir voro með honom. Hann tecr nú við manninom oc samlag við húscarla sína. Þetta spyrja synir Geirsteins, oc verþa óþir við, oc segja konúnginom, Sigurþi, at þeir vilja brenna bø Gyðgis,[3] en taca feit allt. Konúngr biþr þá vegja fyrst, oc segir at hann vill leita eptir bótom oc vita sannleick. Þeir brøðr fara norþr, oc vinna mörg illvirki, en eigi treystasc þeir fire konúngs boþi at[4] vinna svá íllt, sem þeim er fýst á. Oc er þeir spyrja at maþrinn er cominn til Gregoríus, þá segja þeir konúngi, oc biðja hann fá ser liþ, at drepa hann oc alla þá er fire Gyrþ standa, oc segja at lendir menn etla fire ser micla dirfð, er gánga vilja í móti konúngi. Konúngr segir: at fyrst scal leita eptir méð vegþ, oc sendir þann mann er Loþinu heitir á fund Gregoríus. Hann var kunnigr at viti oc mörgom góþom lutom, oc kömr hann á fund Gregoríus, oc leitar eptir vitrliga með mikilli góþgirnd for konúngs hönd, segir honom þat høfa at hneigjaz til hans, oc spyrr hvat hann vill bjóþa fyr aftac Geirsteins. Hann svarar: fyr þat er konúngi þiccir misgört við sic, ráþi hann sjálfr, en til þess hefir Geirsteinn gört, sem nú er framkomit, oc synir hans hafa upptekit mikinn ósóma síþan. Loþinn ferr í brot, oc segir konúngi sitt ærendi. Oc er þeir brøþr heyra þetta, eggja þeir mjöc, en konúngr vill enn senda mann á fund Gregoríus, þann er Rauþr heitir, með 30 manna; koma þeir á fund Gregoríus, oc segja örendit með meire freco oc ákefþ, en fyrr var flutt, oc qvoþoz etla at konúngr mondi ríkari vilja vera enn lendir menn, tölþo hann trauþan til: oc er þer at scyldara at kunna líta þitt mál. Gregoríus svarar: fyrri com til vár góþr maþr, oc rac þetta ærindi með vizco oc góþgirnd, oc sýndiz mer eigi hans ráð herum, en þú berr fram málit með freco, oc eigi líz mer þú lícligr til at fá her mikit atsýst til greiþa. Oc er þeir fara í brot, gera þeir ráð sitt, oc sýniz Rauð at þeir moni eigi scilja við svá búit, biþr þá bíþa sín á scóginom, en hann vill sekja aptr til bøjarins: oc kann vera at þá fáim ver manninn, er þeir varaz minnr. Þeir coma aptr til bøjarins 15 saman, oc setjaz á palla í þeirri stofo er Gregoríus var vanr at drecca, oc fengo ser stafcarlabúníng um herkleþi utan. Oc um qveldit er Gregoríus com í stofona, oc sveit hans, spurþi hann hví stafcarlar veri þarinni, oc gecc at þeim, oc verþr varr viþ, hverir þeir ero, lét siþan taca þá oc fjötra, oc um morgininn voro þeir recnir í scóg til felaga sinna. Siþan var þíngs, qvatt, oc sagþi Gregoríus, hver svic þessir menn vildo framhafa. Þá voro þeir dømþir til dráps, oc síþan uppfestir. Þetta spyrr Sigurðr konúngr, oc þeir synir Geirsteins; verþa þeir við reiþir, oc biðja konúng fá sér liþ, oc þat görir hann. Fara þeir austr í Víc, oc kom engi frétt firir, fóro þegar með hernaþi, oc þá var Gregoríus staddr í Túnsbergi, oc segja sumir at þat veri jólaaptan, oc Gregoríus hafþi þá minzta vörþo á ser, reþr þó í mót þeim, oc sendir menn alla vega í brot, oc samnast honom liþ, oc verþr þeirra fundr með mannspelli, oc lýcr svá at þeir flýja Geirsteins synir á konúngs fund. Oc þat er sagt eitt sinn at þeir spurþo, at Gregoríus scyldi taka veizlo af mágs[5] síns, héldo á vörþo, oc komo til veizlonnar, oc drápo mennina, er veita scyldo, en settoz sjálfir oc neytto veizlonnar; en Gregoríus spurþi þetta ecki, oc kom síþan á þaun vág er scarsc firir bøinn, oc þeir etloþo þar í legi at leggja. Þá mælti Gregoríus: svá lítzc mer sem fjölmenni mikit myni vera fyrir, cann vera at úfriþr se; mono ver göra raun til, leggja út til nestángans, ero þetta úfriþarmenn, þá mono þeir snúa í móti, en þat metti, at ver vikim þá scjótt inn at legino, oc kømim fyrr til bøjarins, oc ettim ver þá við þeim at taca. Svá gafsc sem hann etlaþi; þegar er þeir lögðo út, þá sótto hinir á nesit, en Gregoríus veic aptr þvers, oc náþi bønom fyrri; oc nú finnaz þeir oc berjaz með miklo mannspelli. Gregoríus var allra manna bezt vígr, oc nú geng[6] í móti honom Hisíngr, oc gánga þeir saman, oc berjast, oc féll þar Hísíngr fyr Gregoríus, oc er þat fregt orþit. Síþan tók hann sverþ hans, oc barþiz nú, oc þá kömr í móti honom bróþir hans, oc vill hefna bróþor síns, oc lýcr svá at Gregoríus fellir þá báþa, Geirsteinssono. Hann fær af þesso mikinn sóma oc virþíng. Eptir þessi stórvirki søkir Gregoræius á fund Inga konúngs, oc snýz[7] undir hans vald, oc leggja þeir micla vingan sin í milli, oc göriz Gregoríus altrú höfuð-benda konúnginom alla efi. Gregoríus var vellauþigr, en hann sparþi hvártki sjálfan sic ne fe sitt til fulltíngs[8] við Inga konúng; því hefir alþýðo manna mál verit, at hann hafi mestr verit oc framarst lendra manna í manna minnom í Noregi.
Athugasemdir:
