Forskjell mellom versjoner av «Ágrip»

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
(Ágrip - korrekturlæst af August Fredriksen)
 
 
Linje 386: Linje 386:
  
 
. . . fóstrar þeira, ok hǫfðu þeir eina hirð báðir Ingi konungr ok Sigurðr konungr, en Eysteinn konungr  einn sér. Ok er þessir hǫfðingjar ǫnduðusk allir, er með sínum ráðum hǫfðu drengiliga stýrt ríkinu með þeim eptir lands lǫgum þeira, Ámundi, Þjóstolfr Álasunr ok Óttarr birtingr, er átti Ingiríði, móður Inga konungs, ok Ǫgmundr sviptir ok Ǫgmundr dengir, bróðir Erlings skakka sunar Kyrpingaorms, er bæði var miklu tígnari at metorðum Erlingi, meðan þeir lifðu báðir, ok ellri at vetratali, þá skilðu þeir brœðr Sigurðr ok Ingi bráðliga eptir þat hirð sína. Sigurðr konungr var mikill maðr vexti ok liðmannligr, ramr at afli, marglyndr ok málsnjallr, vandlyndr ok vanstiltr, hraustr ok glaðr. Eysteinn konungr var hár maðr ok styrkr ok bermálugr, slœgvitr, undirhyggjumaðr, fastr ok fégjarn, svartr ok skrúfhárr. Ingi konungr var hvítr maðr ok vænn í andliti, vanheill, hryggbrotinn ok visnaði fótr annarr, svá at hann fór mjǫk haltr, þýðr ok þekkr við sína menn. Sigurðr konungr var ofstopamaðr mikill of alla hluti ok óeiramaðr, þegars hann óx upp, ok svá þeir Eysteinn báðir brœðr, ok var þat nær sanni nøkkvi er Eysteinn var, en hann þótti þó allra fégjarnastr þeira. Ingi konungr var vinsæll við alþýðu. Ok nokkuru eptir andlát ráðuneytis konunganna gerðisk sá atburðr, at maðr hét Geirsteinn ok átti .ii. sunu Hjarranda ok Hísing ok hans dóttir var frilla Sigurðar konungs ok þeir í kærleikum við hann. Geirsteinn var óeirðarmaðr mikill ok ranglátr,  sat í trausti konungsins. Skamt í frá honum bjó gǫfug ekkja, er Gyða hét, systir Ragnhildar, er átti Dagr Eilífs sunr austan ór Vík; hon var skǫrungr mikill. Geirsteinn ferr opt á hennar fund ok vill gjarna fá hennar ást, en þat var ón hennar vilja, ok þá ylmðisk hann í móti ok segr því munu vera misráðit. Er þat et fyrsta ráð hans ok bragð, at hann lætr reka fé hennar í akra sína ok gaf þar fyrir sakar henni ok þar með lætr hann með kappi fylgja sínu fé í hennar akra ok gera henni miklar meizlur á marga vega. Ok er hon sér hans óþokka svá mikinn ok sér skaða gǫrvan, þá mælir hon við sína vini, at hon missir mjǫk gǫfgra sinna vina ok forsjámanna, er hon skal svá marga vega óvirð vera. Þá sagði sá maðr henni, er Gyrðr hét, hann var þar upp fœddr við henni ok góðrar ættar ok vaskligr maðr: «Fróva, segr hann, þat er satt, er þú mælir, mikit vanhald hefir þú af þessum manni beðit, en sjóm vér, at hér til víkr þú máli, er vér-róm, at hafa atgerðir.» Ok þat bar at einn dag, er hon gekk of bœ sinn, at hon sá mart fé í sínum ǫkrum ok mart gera mikinn skaða, þá verðr hon reið, tekr eitt spjót ok hleypr út ok vendir þangat til, sem féit var. Nú kømr í móti henni Gyrðr ok tekr af henni spjótit ok gengr í mót fénu ok rekr á braut ok yfir brú, er á var ánni milli bœjanna, ok nú kømr í móti honum Geirsteinn ok hleypr þegar at honum ok segir, at þeir hafa of dregit fram þræla, er slíkir skulu honum jafnask, ok leggr til hans. Gyrðr berr af sér lagit ok høggr til hans í mót á vinstri síðu ok veitir honum banasár. Ferr síðan á fund Gyðu ok segr svá búit; hon hefir ok þá búit hesta .ii., annan við fé, en honum annan til reiðar, [ok sendir hann á fund Ragnhildar systur sinnar með jartegnum, at hon haldi hann í móti óvinum, ok til Gregoriuss sonar hennar; «en víst er at ek ætla at mikil eptirganga myni verða.» Sjá maðr kom austr í land, ok á fund Gregoriuss. Hann hafði mikla sveit manna, en heldr þótti hann fyrst úafskiptasamr, ok rœddu menn mjǫk misjafnt hverr skǫrungr . . . . . . . . . . . . . . . Ragnhildi ørendit með sǫnnum vitnum. Hon berr upp fyr Gregorius, ok segir mikla nauðsyn at (hann veiti manninum ásjá. Gregorius svarar: Litt he)fi ek enn við bundizk vandamál manna, ok ekki síðr þat orð á at ek sjá lítill forstjóri, en hins mundi þurfa, at sá hefði mikinn styrk er hann skal ganga í mót Sigurði konungi. Verðum vér me(irr) at ætla eptir lítilræði váru en því sem hér hœfir til.» Hon segir: «Veit manninum ásjá, at hann mætti lífit þiggja firir, þótt hann hafi þetta verk unnit; ok hefir hann mikit brigsli af tekit frændum várum; ok vírð orð mín ok sjalfs þíns sóma!» Gregorius svarar: «Þungt mun vera í móti rísa konunginum ok óvirðiligra sýnisk mér hlutrinn, at heita ásjá, ok komi fyr ekki.» Þá mælti hon reiðuliga: «Því muntu lengi lítill maðr vera, at ekki mun skipta þótt frændr þínir sé drepnir, ok muntu minkask af góðum frændum þínum, ok œrin nauðsyn helt til, áðr þetta verk væri gǫrt.» Gregoríus mælti: «Mjǫk eggjar þú, móðir; lát mik sjá manninn!» Ok hann gengr fram, ok flytr sitt ørendi með snild, ok segir honum allan atburðinn, sýnir honum jartegnir ok hvé mikit undir þótti frændum hans, at hann liti á málit. Ok segir þat ok ef hann skal hǫfðingi verða, at eitt sinn mun hann þat fyrst reyna verða. Ok með þessum ǫllum saman, framburð hans, ok nauðsyn, ok eggjun móður hans, þá mælti hann: «Með ákafa flytr þú, móðir, þetta mál. Verðr þat svá út leyst sem nú er á hendr tekizk, ok verði þat með sóma, þá njótum vér. En þó vil ek um þá menn er með mér eru, at þeir leggi sitt jáyrði til ok styrk ef ek geng í þenna vanda. Ok leggi þeir sik í ábyrgð með mér, ok þat með at þeir sveri at verja fjǫr hans ok líf, þá má ek nakkvat veita honum.» Þeir váru .lx. manna húskarla hans er frjálsir váru með honum. Hann tekr nú við manninum ok samlag við húskarla sína. Þetta spyrja synir Geirsteins, ok verða óðir við, ok segja konunginum Sigurði at þeir vilja brenna bœ Gyðu, en taka féit alt. Konungr biðr þá vægja fyrst, ok segir at hann vill leita eptir bótum ok vita sannleik. Þeir brœðr fara norðr ok vinna mǫrg illvirki, en eigi treystask þeir firi konungs boði at vinna svá ilt sem þeim er fýst á. Ok er þeir spyrja at maðrinn er kominn til Gregoriuss, þá segja þeir konungi, ok biðja hann fá sér lið at drepa hann ok alla þá er firi Gyrð standa. Ok segja, at lendir menn ætla firi sér mikla dirfð, er ganga vilja í móti konungi. Konungr segir, at fyrst skal leita eptir með vægð, ok sendir þann mann er Loðinn heitir á fund Gregoriuss. Hann var kunnigr at viti ok mǫrgum góðum hlutum, ok kømr hann á fund Gregoriuss ok leitar eptir vitrliga með mikilli góðgirnd fyr konungs hǫnd, segir honum þat hœfa at hneigjask til hans, ok spyrr hvat hann vill bjóða fyr aftak Geirsteins. Hann svarar: «Fyr þat er konungi þikkir misgǫrt við sik, ráði hann sjalfr. En til þess hefir Geirsteinn gǫrt sem nú er framkomit, ok synir hans hafa upp tekit mikinn ósóma síðan.» Loðinn ferr í brot ok segir konungi sitt ørendi. Ok er þeir brœðr heyra þetta, eggja þeir mjǫk. En konungr vill enn senda mann á fund Gregoriuss, þann er Rauðr heitir með .xxx. manna. Koma þeir á fund Gregoriuss, ok segja ørendit með meiri freku ok ákefð en fyrr var flutt, ok kváðusk ætla at konungr mundi ríkari vilja vera en lendir menn; tǫlðu hann trauðan til, «ok er þér át skyldara at kunna líta þitt mál.» Gregorius svarar: «Fyrri kom til vár, góðr maðr ok rak þetta ørendi með vizku ok góðgirnd, ok sýndisk mér eigi hans ráð hér um. En þú berr fram málit með freku, ok eigi lízk mér þú líkligr til at fá hér mikit at sýst tíl greiða.» Ok er þeir fara í brot gera þeir ráð sitt, ok sýnisk Rauð at þeir muni eigi skilja við svá búit; biðr þá bíða sín á skóginum, en hann vill sœkja aptr til bœjarins, «ok kann vera at þá fáim vér manninn er þeim varask minnr.» Þeir koma aptr til bœjarins .xv. saman, ok setjask á palla í þeiri stofu er Gregorius var vanr at drekka, ok fengu sér stafkarla búning um herklæði útan. Ok um kveldit er Gregorius kom í stofuna ok sveit hans, spurði hann hví stafkarlar væri þar inni, ok gekk at þeim ok verðr varr við hverir þeir eru. Lét síðan taka þá ok fjǫtra, ok um morg(uninn) váru þeir reknir í skóg til félaga sinna. Síðan var þings kvatt, ok sagði Gregorius hver svik þessir menn vildu fram (hafa). Þá váru þeir dœmðir til dráps, ok síðan upp festir. Þetta spyrr Sigurðr konungr ok þeir synir Geirsteins. Verða þeir við reiðir ok biðja konung fá sér lið, ok þat gørir hann. Fara þeir austr í Vík, ok kom engi frétt firir. Fóru þegar með hernaði, ok þá var Gregorius staddr í Túnsbergi, ok segja sumir at þat væri jóla-aptann, ok Gregorius hafði þá minsta vǫrðu á sér. Ræðr þó í mót þeim ok sendir menn alla vega í brot, ok samnask honum lið, ok verðr þeira fundr með mannspelli, ok lýkr svá at þeir flýja Geirsteins synir á konungs fund. Ok þat er sagt eitt sinn, at þeir spurðu at Gregorius skyldi taka veizlu at mágs síns. Heldu á vǫrðu, ok kómu til veizlunar ok drápu mennina er veita skyldu, en settusk sjalfir ok neyttu veizlunar. En Gregorius spurði þetta ekki, ok kom síðan á þann vág er skarsk firir bœinn. Ok þeir ætluðu þar í lægi at leggja. Þá mælti Gregorius: «Svá lízk mér sem fjǫlmenni mikit myni vera fyrir. Kann vera at úfriðr sé. Munu vér gøra raun til, leggja út til nestangans; eru þetta úfriðarmenn, þá munu þeir snúa í móti. En þat mætti at vér vikim þá skjótt inn at læginu, ok kœmim fyrr til bœjarins, ok ættim vér þá við þeim at taka.» Svá gafsk sem hann ætlaði. Þegar er þeir lǫgðu út, þá sóttu hinir á nesit, en Gregorius veik aptr þvers, ok náði bœnum fyrri. Ok nú finnask þeir ok berjask með miklu mannspelli. Gregorius var allra manna bezt vígr, ok nú gengr í móti honum Hísingr, ok ganga þeir saman ok berjask, ok fell þar Hísingr fyr Gregorius, ok er þat frægt orðit. Síðan tók hann sverð hans ok barðísk nú, ok þá kømr í móti honum bróðir hans ok vill hefna bróður síns. Ok lýkr svá at Gregorius fellir þá báða Geirsteins sunu. Hann fær af þessu mikinn sóma ok virðing. Eptir þessi stórvirki sœkir Gregorius á fund Inga konungs ok snýsk undir hans vald; ok leggja þeir mikla vingan sín í milli, ok gørisk Gregorius altrú hǫfuðbenda konunginum alla æfi. Gregorius var vellauðigr, en hann sparðí hvártkí sjalfan sik né fé sitt til fulltings við Inga konung. Þat hefir alþýðu manna mál verit, at hann hafi mestr verit ok framarst lendra manna í manna minnum í Nóregi.]
 
. . . fóstrar þeira, ok hǫfðu þeir eina hirð báðir Ingi konungr ok Sigurðr konungr, en Eysteinn konungr  einn sér. Ok er þessir hǫfðingjar ǫnduðusk allir, er með sínum ráðum hǫfðu drengiliga stýrt ríkinu með þeim eptir lands lǫgum þeira, Ámundi, Þjóstolfr Álasunr ok Óttarr birtingr, er átti Ingiríði, móður Inga konungs, ok Ǫgmundr sviptir ok Ǫgmundr dengir, bróðir Erlings skakka sunar Kyrpingaorms, er bæði var miklu tígnari at metorðum Erlingi, meðan þeir lifðu báðir, ok ellri at vetratali, þá skilðu þeir brœðr Sigurðr ok Ingi bráðliga eptir þat hirð sína. Sigurðr konungr var mikill maðr vexti ok liðmannligr, ramr at afli, marglyndr ok málsnjallr, vandlyndr ok vanstiltr, hraustr ok glaðr. Eysteinn konungr var hár maðr ok styrkr ok bermálugr, slœgvitr, undirhyggjumaðr, fastr ok fégjarn, svartr ok skrúfhárr. Ingi konungr var hvítr maðr ok vænn í andliti, vanheill, hryggbrotinn ok visnaði fótr annarr, svá at hann fór mjǫk haltr, þýðr ok þekkr við sína menn. Sigurðr konungr var ofstopamaðr mikill of alla hluti ok óeiramaðr, þegars hann óx upp, ok svá þeir Eysteinn báðir brœðr, ok var þat nær sanni nøkkvi er Eysteinn var, en hann þótti þó allra fégjarnastr þeira. Ingi konungr var vinsæll við alþýðu. Ok nokkuru eptir andlát ráðuneytis konunganna gerðisk sá atburðr, at maðr hét Geirsteinn ok átti .ii. sunu Hjarranda ok Hísing ok hans dóttir var frilla Sigurðar konungs ok þeir í kærleikum við hann. Geirsteinn var óeirðarmaðr mikill ok ranglátr,  sat í trausti konungsins. Skamt í frá honum bjó gǫfug ekkja, er Gyða hét, systir Ragnhildar, er átti Dagr Eilífs sunr austan ór Vík; hon var skǫrungr mikill. Geirsteinn ferr opt á hennar fund ok vill gjarna fá hennar ást, en þat var ón hennar vilja, ok þá ylmðisk hann í móti ok segr því munu vera misráðit. Er þat et fyrsta ráð hans ok bragð, at hann lætr reka fé hennar í akra sína ok gaf þar fyrir sakar henni ok þar með lætr hann með kappi fylgja sínu fé í hennar akra ok gera henni miklar meizlur á marga vega. Ok er hon sér hans óþokka svá mikinn ok sér skaða gǫrvan, þá mælir hon við sína vini, at hon missir mjǫk gǫfgra sinna vina ok forsjámanna, er hon skal svá marga vega óvirð vera. Þá sagði sá maðr henni, er Gyrðr hét, hann var þar upp fœddr við henni ok góðrar ættar ok vaskligr maðr: «Fróva, segr hann, þat er satt, er þú mælir, mikit vanhald hefir þú af þessum manni beðit, en sjóm vér, at hér til víkr þú máli, er vér-róm, at hafa atgerðir.» Ok þat bar at einn dag, er hon gekk of bœ sinn, at hon sá mart fé í sínum ǫkrum ok mart gera mikinn skaða, þá verðr hon reið, tekr eitt spjót ok hleypr út ok vendir þangat til, sem féit var. Nú kømr í móti henni Gyrðr ok tekr af henni spjótit ok gengr í mót fénu ok rekr á braut ok yfir brú, er á var ánni milli bœjanna, ok nú kømr í móti honum Geirsteinn ok hleypr þegar at honum ok segir, at þeir hafa of dregit fram þræla, er slíkir skulu honum jafnask, ok leggr til hans. Gyrðr berr af sér lagit ok høggr til hans í mót á vinstri síðu ok veitir honum banasár. Ferr síðan á fund Gyðu ok segr svá búit; hon hefir ok þá búit hesta .ii., annan við fé, en honum annan til reiðar, [ok sendir hann á fund Ragnhildar systur sinnar með jartegnum, at hon haldi hann í móti óvinum, ok til Gregoriuss sonar hennar; «en víst er at ek ætla at mikil eptirganga myni verða.» Sjá maðr kom austr í land, ok á fund Gregoriuss. Hann hafði mikla sveit manna, en heldr þótti hann fyrst úafskiptasamr, ok rœddu menn mjǫk misjafnt hverr skǫrungr . . . . . . . . . . . . . . . Ragnhildi ørendit með sǫnnum vitnum. Hon berr upp fyr Gregorius, ok segir mikla nauðsyn at (hann veiti manninum ásjá. Gregorius svarar: Litt he)fi ek enn við bundizk vandamál manna, ok ekki síðr þat orð á at ek sjá lítill forstjóri, en hins mundi þurfa, at sá hefði mikinn styrk er hann skal ganga í mót Sigurði konungi. Verðum vér me(irr) at ætla eptir lítilræði váru en því sem hér hœfir til.» Hon segir: «Veit manninum ásjá, at hann mætti lífit þiggja firir, þótt hann hafi þetta verk unnit; ok hefir hann mikit brigsli af tekit frændum várum; ok vírð orð mín ok sjalfs þíns sóma!» Gregorius svarar: «Þungt mun vera í móti rísa konunginum ok óvirðiligra sýnisk mér hlutrinn, at heita ásjá, ok komi fyr ekki.» Þá mælti hon reiðuliga: «Því muntu lengi lítill maðr vera, at ekki mun skipta þótt frændr þínir sé drepnir, ok muntu minkask af góðum frændum þínum, ok œrin nauðsyn helt til, áðr þetta verk væri gǫrt.» Gregoríus mælti: «Mjǫk eggjar þú, móðir; lát mik sjá manninn!» Ok hann gengr fram, ok flytr sitt ørendi með snild, ok segir honum allan atburðinn, sýnir honum jartegnir ok hvé mikit undir þótti frændum hans, at hann liti á málit. Ok segir þat ok ef hann skal hǫfðingi verða, at eitt sinn mun hann þat fyrst reyna verða. Ok með þessum ǫllum saman, framburð hans, ok nauðsyn, ok eggjun móður hans, þá mælti hann: «Með ákafa flytr þú, móðir, þetta mál. Verðr þat svá út leyst sem nú er á hendr tekizk, ok verði þat með sóma, þá njótum vér. En þó vil ek um þá menn er með mér eru, at þeir leggi sitt jáyrði til ok styrk ef ek geng í þenna vanda. Ok leggi þeir sik í ábyrgð með mér, ok þat með at þeir sveri at verja fjǫr hans ok líf, þá má ek nakkvat veita honum.» Þeir váru .lx. manna húskarla hans er frjálsir váru með honum. Hann tekr nú við manninum ok samlag við húskarla sína. Þetta spyrja synir Geirsteins, ok verða óðir við, ok segja konunginum Sigurði at þeir vilja brenna bœ Gyðu, en taka féit alt. Konungr biðr þá vægja fyrst, ok segir at hann vill leita eptir bótum ok vita sannleik. Þeir brœðr fara norðr ok vinna mǫrg illvirki, en eigi treystask þeir firi konungs boði at vinna svá ilt sem þeim er fýst á. Ok er þeir spyrja at maðrinn er kominn til Gregoriuss, þá segja þeir konungi, ok biðja hann fá sér lið at drepa hann ok alla þá er firi Gyrð standa. Ok segja, at lendir menn ætla firi sér mikla dirfð, er ganga vilja í móti konungi. Konungr segir, at fyrst skal leita eptir með vægð, ok sendir þann mann er Loðinn heitir á fund Gregoriuss. Hann var kunnigr at viti ok mǫrgum góðum hlutum, ok kømr hann á fund Gregoriuss ok leitar eptir vitrliga með mikilli góðgirnd fyr konungs hǫnd, segir honum þat hœfa at hneigjask til hans, ok spyrr hvat hann vill bjóða fyr aftak Geirsteins. Hann svarar: «Fyr þat er konungi þikkir misgǫrt við sik, ráði hann sjalfr. En til þess hefir Geirsteinn gǫrt sem nú er framkomit, ok synir hans hafa upp tekit mikinn ósóma síðan.» Loðinn ferr í brot ok segir konungi sitt ørendi. Ok er þeir brœðr heyra þetta, eggja þeir mjǫk. En konungr vill enn senda mann á fund Gregoriuss, þann er Rauðr heitir með .xxx. manna. Koma þeir á fund Gregoriuss, ok segja ørendit með meiri freku ok ákefð en fyrr var flutt, ok kváðusk ætla at konungr mundi ríkari vilja vera en lendir menn; tǫlðu hann trauðan til, «ok er þér át skyldara at kunna líta þitt mál.» Gregorius svarar: «Fyrri kom til vár, góðr maðr ok rak þetta ørendi með vizku ok góðgirnd, ok sýndisk mér eigi hans ráð hér um. En þú berr fram málit með freku, ok eigi lízk mér þú líkligr til at fá hér mikit at sýst tíl greiða.» Ok er þeir fara í brot gera þeir ráð sitt, ok sýnisk Rauð at þeir muni eigi skilja við svá búit; biðr þá bíða sín á skóginum, en hann vill sœkja aptr til bœjarins, «ok kann vera at þá fáim vér manninn er þeim varask minnr.» Þeir koma aptr til bœjarins .xv. saman, ok setjask á palla í þeiri stofu er Gregorius var vanr at drekka, ok fengu sér stafkarla búning um herklæði útan. Ok um kveldit er Gregorius kom í stofuna ok sveit hans, spurði hann hví stafkarlar væri þar inni, ok gekk at þeim ok verðr varr við hverir þeir eru. Lét síðan taka þá ok fjǫtra, ok um morg(uninn) váru þeir reknir í skóg til félaga sinna. Síðan var þings kvatt, ok sagði Gregorius hver svik þessir menn vildu fram (hafa). Þá váru þeir dœmðir til dráps, ok síðan upp festir. Þetta spyrr Sigurðr konungr ok þeir synir Geirsteins. Verða þeir við reiðir ok biðja konung fá sér lið, ok þat gørir hann. Fara þeir austr í Vík, ok kom engi frétt firir. Fóru þegar með hernaði, ok þá var Gregorius staddr í Túnsbergi, ok segja sumir at þat væri jóla-aptann, ok Gregorius hafði þá minsta vǫrðu á sér. Ræðr þó í mót þeim ok sendir menn alla vega í brot, ok samnask honum lið, ok verðr þeira fundr með mannspelli, ok lýkr svá at þeir flýja Geirsteins synir á konungs fund. Ok þat er sagt eitt sinn, at þeir spurðu at Gregorius skyldi taka veizlu at mágs síns. Heldu á vǫrðu, ok kómu til veizlunar ok drápu mennina er veita skyldu, en settusk sjalfir ok neyttu veizlunar. En Gregorius spurði þetta ekki, ok kom síðan á þann vág er skarsk firir bœinn. Ok þeir ætluðu þar í lægi at leggja. Þá mælti Gregorius: «Svá lízk mér sem fjǫlmenni mikit myni vera fyrir. Kann vera at úfriðr sé. Munu vér gøra raun til, leggja út til nestangans; eru þetta úfriðarmenn, þá munu þeir snúa í móti. En þat mætti at vér vikim þá skjótt inn at læginu, ok kœmim fyrr til bœjarins, ok ættim vér þá við þeim at taka.» Svá gafsk sem hann ætlaði. Þegar er þeir lǫgðu út, þá sóttu hinir á nesit, en Gregorius veik aptr þvers, ok náði bœnum fyrri. Ok nú finnask þeir ok berjask með miklu mannspelli. Gregorius var allra manna bezt vígr, ok nú gengr í móti honum Hísingr, ok ganga þeir saman ok berjask, ok fell þar Hísingr fyr Gregorius, ok er þat frægt orðit. Síðan tók hann sverð hans ok barðísk nú, ok þá kømr í móti honum bróðir hans ok vill hefna bróður síns. Ok lýkr svá at Gregorius fellir þá báða Geirsteins sunu. Hann fær af þessu mikinn sóma ok virðing. Eptir þessi stórvirki sœkir Gregorius á fund Inga konungs ok snýsk undir hans vald; ok leggja þeir mikla vingan sín í milli, ok gørisk Gregorius altrú hǫfuðbenda konunginum alla æfi. Gregorius var vellauðigr, en hann sparðí hvártkí sjalfan sik né fé sitt til fulltings við Inga konung. Þat hefir alþýðu manna mál verit, at hann hafi mestr verit ok framarst lendra manna í manna minnum í Nóregi.]
 
+
{{DEFAULTSORT:Agrip}}
 
[[Kategori:Alfabetisk indeks]]
 
[[Kategori:Alfabetisk indeks]]
 
[[Kategori:Tekster på norrønt]]
 
[[Kategori:Tekster på norrønt]]
 
[[Kategori:Kongesagaer]]
 
[[Kategori:Kongesagaer]]
 
[[Kategori:Gustav Indrebø]]
 
[[Kategori:Gustav Indrebø]]

Nåværende revisjon fra 19. mai 2019 kl. 20:36

Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif Norsk.gif Dansk.gif
Dansk.gif


Ágrip

(Norrøne bokverk nr. 32)


ved Gustav Indrebø


Det norske samlaget

Oslo, 1936


1. HARALD LUVA. JOLI. HALVDAN SVARTE DØYR.

Ágrip

[Var] hann þá einn tekinn til konungs, var hann þá kallaðr Haraldr lúfa, þvíat maðrinn var þá eigi hárfagr. En síðan breyttisk nafn hans ok var kallaðr Haraldr hárfagri, þvíat manna var hann listuligastr ok hærðr bezt. En hér hœfir at skýra spurdaga þann, er kristnir menn gera, hvat heiðnir menn myndu til jóla vita, með því at jól vár eru risin af burð dróttins várs. Heiðnir menn gerðu sér samkundu ok í tígn við Óðin, en Óðinn heitir mǫrgum nǫfnum, hann heitir Viðrir ok hann heitir Hór ok Þriði ok Jólni[r], ok var af Jólni jól kǫlluð. En sjá er háttr á dauðdaga Halfdanar. Hann þá veizlu á Haðalandi, en þá er hann fór þaðan í sleða, þá druknaði hann í Rǫnd í Rykinvík, þar er nautabrunnr var, ok var fœrðr til Steins síðan á Hringaríki ok var þar heygðr.


2. HARALD VINN NOREG. SØNENE HANS.

Haraldr tók eftir Halfdan ríki þat, er faðir hans hafði haft, ok aflaði sér meira ríkis með þeim hætti, er maðrinn var snemma rǫskr ok risuligr vexti, at hann helt orrostu við næsta konunga ok sigraði alla ok eignaðisk hann fyrstr konunga einn Nóreg á tvítøgs aldri, ok helt ena síðurstu orrostu við konung þann, er Skeiðar-brandr hét, í Hafrsvági fyr Jaðri, ok flýði Brandr til Danmarkar ok fell í orrostu á Vinðlandi, sem segir í kvæði því, er heitir Odd-mjór, er gǫrt er umb konunga tal, með þessum orðum:


Skjǫldungr rak með skildi
Skeiðar brand ór landi,
réð sá konungr síðan
snjallr Nóregi ǫllum.


En þat var .x. vetr, er hann barðisk áðr til lands en hann yrði allvalds-konungr at Nóregi ok siðaði vel land sitt ok friðaði. Ok átti sunu tvítján ok með mǫrgum konum, kómu þó tveir einir til konungsnafns, Eiríkr blóðøx ok Hókon góði. Var Eiríkr blóðøx [í] elzta lagi sona hans, annarr Hókon í yngsta lagi, er Aðalsteinn Englands konungr tók í sunar stað, þriði Óláfr digrbeinn, .iiii. Bjǫrn kaupmaðr, [er] sumir kalla bunu, .v. Goðormr, .vi. Halfdan svarti, .vii. Dagr, .viii. Hringr, .ix. Goðrøðr skirja, .x. Rǫgnvaldr, .xi. Sigtryggr, .xii. Fróði, .xiii. Hrœrekr, .xiiii. Tryggvi, .xv. Gunnrøðr, .xvi. Eysteinn, .xvii. Sigurðr hrísi, .xviii. Guðrøðr ljómi, .xix. Ha[l]fdan hvítbeinn, er sumir kǫlluðu hófœtu, .xx. Rǫgnvaldr rykkill, er sumir kalla Ragnar, er var sunr finnkonu einnar, er kǫlluð var Snjófríð, dóttir Svása finnkonungs, ok brá honum til móður sinnar, var hann kallaðr seiðmaðr, þat er spámaðr, ok var staðfastr á Haðalandi ok síddi þar ok var kallaðr skratti.


3. FINNGJENTA SNJOFRID FORGJER HARALD.

Jólaaftan, er Haraldr sat at mat, þá kom Svási fyrir dyrr ok sendi konungi boð, at hann skyldi út ganga til hans, en konungr brásk reiðr við þeim sendiboðum, ok bar inn sami reiði hans út, er boð hans hafði borit inn, en hinn bað hann þá eigi fyrir því at síðr í annat sinni ok gaf honum bjórskinn eitt til ok kvað sik vera þann finninn, er hann hafði ját at setja gamma sinn annan veg brekkunnar á Þoptyn, þar sem þá var konungrinn, en konungrinn gekk út ok varð honum þess játsi, at hann gekk yfir í gamma hans með áeggjan sumra sinna manna, þóat sumir letti. Stóð þar upp Snjófríð, dóttir Svása, kvenna vænust, ok byrlaði ker mjaðar fult konunginum, ok hann tók alt saman ok hǫnd hennar, ok þegar var sem eldshiti kœmi í hǫrund hans, ok vildi þegar hafa hana á þeiri nótt, en Svási sagði, at þat mundi eigi vera nema [at] honum nauðgum, nema konungrinn festi hana ok fengi at lǫgum. Ok hann festi ok fekk ok unni svá með œrslum, at ríki sitt ok alt þat, er hans tígn byrjaði, þá fyrlét hann ok sat hjá henni nótt ok dag náliga, meðan þau lifðu bæði, ok .iii. vetr síðan hon var dauð. Syrgði hann hana dauða, en landslýðr allr syrgði hann viltan.


4. TORLEIV SPAKE LÆKJER KONGEN. HARALD DØYR.

En þessa villu at lægja kom til læknanar Þorleif[r] spaki, er með viti lagði þá villu ok með eftirmæli með þessum hætti: «Eigi er konungr kynlegt, attú munir svá fríða konu ok kynstóra ok tígnir hana á dúni ok á guðvefi sem hon bað þik. En tígn þín er þó minni en hœfir ok hennar í því, at hon liggr of lengi í sama fatnaði; er myklu sannligra, at hon sé hrœrð.» Ok þegar er hon var hrœrð, þá sløri á óþefjani ok ýldu ok hverskyns illum fnyk af líkamanum. Var þá hvatat báli ok hon brend; blánaði þó áðr allr líkaminn ok ullu ór ormar ok eðlur, froskar ok pǫddur ok allskyns illyrmi. Seig hon svá í ǫsku, en konungr steig til vizku ok hugði af heimsku, stýrði síðan ríki sínu ok styrkþi, gladdisk hann af þegnum sínum ok þegnar af honum, en ríkit af hváru tveggja. Ok sat at Nóregi einvalds konungr sex tøgu vetra síðan er hann hafði innan tíu vetra aflat alls Nóregs. Andaðisk síðan á Rogalandi ok var heygðr á Haugum upp frá Hasleyjar sundi.


5. EIRIK BLODØKS. HÅKON DEN GODE.

En eftir Harald tók Eiríkr blóðøx við ríki, en Hókon bróðir hans var vestr í Englandi með Aðalste[i]ni konungi, er faðir hans lífs hafði hann sendan til fóstrs. Eiríkr blóðøx var fríðr sýnum, mikill ok inn virðiligsti. Hann átti Gunnhildi, dóttur Qzurar lafskeggs; þeira synir váru þeir Gamli ok Goðþormr, Haraldr gráfeldr ok Erling[r], Sigurðr slefa; enn eru nefndir fleiri, Goðrøðr ljómi ok Ragnfrøðr, Halfdan ok Eyvindr ok Gormr. Ok helt Noregi .v. vetr alls með þeim tveim vetrum, er honum var fyr konung heilsat í landinu, þá er Haraldr lifði, en þrjá síðan. Gunnhildr kona hans var allra kvenna fegrst, lítil kona sýnum en mikil ráðum; hon gørðisk svá illráðug, en hann svá áhlýðinn til grimmleiks ok til allskyns áþjánar við lýðinn, at þungt var at bera. Hann réð Óláf digrbein bróður sinn ok Bjǫrn ok fleiri brœðr sína; því var hann kallaðr blóðøx, at maðrinn var ofstopamaðr ok greypr ok allra mest af ráðum hennar. Þá kvǫddu vitrir menn Hókon aftr í land með leynd tveim vetrum eftir andlát Haralds hárfagra, ok hann kømr tveim skipum vestan ok sat svá um vetr, at hann hafði eigi konungs nafn. Hókon var manna vænstr, mikill ok listuligr ok svá sterkr, at engvir fengusk honum jafnir, hann var hǫfði ǫllu hæri en aðrir menn, hárit þat á hǫfði sem silki gult væri. Hann var [at] ǫllum ríðeraskap ok korteisi um fram of aðra menn. Hann var náliga tvítøgr, er hann kom í land. En honum tók brátt svá flokkr at vaxa, at Eiríkr mátti þá eigi viðstǫðu hafa, ok flýði hann þá ok kona hans til Danmarkar fyrst. En Hókon sat þá einn konungr at Nóregi, ok var Nóregr svá góðr undir hans ríki, at hann var eigi munaðr betri fyr útan þat, at eigi var kristni á, en hann var kristinn ok átti konu heiðna ok veik mjǫk af kristninni fyr hennar sakar ok fyr vildar sakar við lýðinn, er á mót stóð kristninni, helt þó sunnudags helgi ok frjádaga fǫstu. Hókon fór til Danmarkar suðr tveim skipum ok barðisk þar ok hrauð .x. skip með tveim skipum. Í þeiri fǫr lagði hann undir sik Selund ok Skáne ok Gautland et vestra ok helt svá aftr í Nóreg. Á hans dǫgum snørusk margir menn til kristni af vinsældum hans, en sumir hǫfnuðu blótum, þótt eigi kristnaðisk. Hann reisti nekkverar kirkjur í Nóregi ok setti lærða menn at, en þeir brendu kirkjurnar ok vágu prestana fyrir honum, svát hann mátti eigi því halda fyr illvirkjum þeira. Ok þar eftir gerðu Þrœndir fǫr at honum á Mærini ok báðu hann blóta sem aðra konunga í Nóregi, «ella rekum vér þik af ríki, nema þú gerir nekkvern hlut í samþykki eftir oss.» En fyr því at hann sá ákafa þeira á hǫnd honum at hǫfðingja ráði, þá sneri hann svá til, at hann fyrkvað eigi í nekkverum hlut í yfirbragði til vingunar við þá. Svá er sagt, at hann biti á hrosslifr, ok svá, at hann brá dúki umb ok beit eigi bera, en blótaði eigi ǫðruvís, en svá er sagt, at síðan gekk honum alt þyngra en áðr. Hann setti Golaþingslǫg eftir ráðagørð Þorleifs spaka, er verit hafði forðum. En þá er hann hafði .xv. vetr haldit Nóregi með vinsæld ok með friði, þá sóttu synir Eiríks blóðøxar í Nóreg, Gamli Gunnhildar sunr, er þeira brœðra var œztr ok vasklegastr at gervǫllu, ok Goðormr ok Haraldr gráfeldr ok allir þeir brœðr, ok heldu orrostu í Kǫrmt við Ǫgaldsnes við Hókon. Þar fell Goðormr, Halfdan, Eyvindr, en aðrir kómusk á flótta undan. En aðra orrostu lítlu síðarr í Fræði enn við Hókon ok varð Hókon enn øfri. En þeir brœðr flýðu ór landi allir nema Gamli, hann flýði til lands ok it øfra of Súrnadal til Þróndheims, en menn Hókonar með lýðsins fulltingi sóttu á mót honum ok felldu í Gaulardali, þar sem nú er kallat Gamlaleir af hans nafni.


6. SLAGET PÅ STORD.

En því næst á .ix. vetra fresti, síz þeir brœðr hǫfðu í Nóreg sótt með bardaga, þá heldu þeir brœðr, er eftir váru, Haraldr gráfeldr, er þeira var merkiligastr at Gamla fallinn, með Gunnhildi móður sinni aftr í land, ok heldu orrostu við Hókon á Fitjum í Storð hjá Byskupssteini. Þar váru fjórir of einn á mót Hókoni. Þar var með þeim í því liði sá maðr, er hét Eyvindr skreyja, hann var kappi mikill, meiri en aðrir menn, ok bitu varla járn. Hann gekk svá umb daginn, at ekki vétta helt við honum, þvíat engi hafði fǫng á ímóti honum, hann fór svá grenjandi ok emjandi ok ruddi svá at hann hjó á báðar hendr ok spurði, hvar hann Norðmanna konungr væri, «hvi leynisk hann nú.» «Haltu svá vel fram, ef þú vil hann hitta,» kvað konungrinn, en hann œstisk at meir við ok hjó á báðar hendr með mikilli breiðri øxi svá at í jǫrðu nam staðar. Þá mælti Þóralfr enn sterki, íslenzkr maðr, er þá var með konunginum nítján vetra gamall ok kallaðr var jamsterkr konunginum: «Viltu herra,» kvað hann, at ek ráðumsk í mót honum?» «Nei,» kvað hann, «mik vil hann hitta, skal hann ok því mik finna,» varp af hǫfði sér dulhetti, er [Eyvindr] skáldaspillir hafði sett á hjalm gollhroðinn, er konungrinn hafði á hǫfði, til leyndar, at þá væri hann torkendri en áðr, þvíat hann var auðkendr fyr hæðar sakar ok yfirbragðs. Síðan gekk konungrinn undan merkjunum fram í mót honum kappanum, í silkiskyrtu ok hjalm á hǫfði, skjǫld fyr sér, en sverð í hendi, er Kvernbiti hét, ok sýndisk maðrinn svá búinn ǫllum haukligr. Þá óð kappinn at fram hjalmaðr ok brynjaðr í mót ok tvíhendi øxina ok hjó til konungs, en konungrinn hvakk undan lítt þat ok misti kappinn hans ok hjó í jǫrðina niðr ok steypþisk eftir nokkvot svá, en konungrinn hjó hann með sverðinu í miðju í sundr í brynjunni, svát sinn veg fell hvárr hlutrinn. En eftir þat er kempan var fallin, þá snerisk bardaginn á hendr þeim brœðrum, ok fellu þá þeir Gormr ok Erlingr í þeiri ok fjǫlði manna, en allir brœðr þeira flýðu til skipa ok svá ór landi hverr sem komask mátti. En konungrinn Hókon rak flóttann með sínu liði; þá flaug ǫr at konunginum, sú er engi vissi, hverr skaut, ok fló undir brynstúkuna í arminn øfra í músina. En þat er sagt, at með gørningum Gunnhildar snerisk matsveinn einn aftr með skeyti ok varð þetta á munni: «Gefit rúm konungsbana,» ok lét fara skeytit í flokkinn, er at móti fór, ok særði konunginn, sem áðr sagði. En þá er konungrinn kendi, at þat var banasár, fyr því at honum mátti eigi blóð stǫðva, þá bað hann konungrinn flytja sik til Álreksstaða, en á leiðinni koma þeir við hellu þá, er nú [er] kǫlluð Hókonarhella. Þar hafði hann fœddr verit af ambótt þeirí, er hét Þóra mo[st]rstǫng, hon var af Most[r] kynjuð ok fœdd, því var hon svá kǫlluð. En er konungrinn sá, at at honum leið, þá iðraðisk hann mjǫk mótgerða við guð. Vinir hans buðu honum at fœra lík hans til Englands vestr ok jarða at kirkjum. «Ek em eigi þess verðr,» kvað hann, «svá lifða ek sem heiðnir menn í mǫrgu, skal mik ok fyr því svá jarða sem heiðna menn. Vætti ek mér þaðan af meiri miskunnar af guði sjalfum en ek sjá verðr,» ok andaðisk á Hókonarhellu, en hann var heygðr á Sæheimi á Norðhǫrðalandi. Hann hǫrmuðu bæði vinir hans ok óvinir. Eigi var meira fé borit í haug með honum en sverð hans Kvernbiti ok búnaðr hans; í steinþró var hann lagðr í hauginum.


7. EIRIK BLODØKS ETTER HAN VAR FAREN FRÅ NOREG.

En þat gørðisk þá umb Eiríks æfi blóðøxar, er hann flýði ór landi, at hann fluttisk með skipaliði vestr til Englands ok var þar í útilegu ok í hernaði ok beiddisk miskunnar af Englands konungi, sem Aðalsteinn konungr hafði honum heitit, en hann þá af konunginum jarlsríki á Norðimbralandi. Gørðisk þar enn með ráðum Gunnhildar konu sinnar svá grimmr ok greypr við lýð sinn, at hann þóttisk varla bera mega. Af því rézk hann í hernuð ok í víking víða í Vestrlǫndum, ok fell Eiríkr í Spaníalandi í útilegu. En Gunnhildr snørisk aftr til Danmarkar til Haralds konungs, er þá var konungr í Danmǫrku, ok var þar með sunu sína til þess er þeir váru rosknir menn mjǫk svá at aldri.


8. GUNNHILDS-SØNENE VERT KONGAR.

En eftir fráfall Hókonar tóku Norðmenn eftir ráði Hókonar konungs Harald gráfeld til konungs í Nóregi. En Haraldr gráfeldr kømr aftr í land ok náir ríki með brœðrum sínum Sigurði slefu, Goðrøði ljóma ok Ragnfrøði. Haraldr var þeira brœðra fremstr ok vænstr ok einna bezt at sér gerr; því var þetta kveðit:


Æ standa mér augu
of eld til Gráfeldar,


at maðrinn var fríðr sýnum.


9. STYRET TIL GUNNHILDSSØNENE.

Haraldr gráfeldr var konungr .xv. vetr. Hann fylgði ráðum móður sinnar ok gørði harðan rétt landsmanna ok þeir allir brœðr; var um þeira ævi í Nóregi sultr ok seyra ok hverskyns illr yfirgangr. Þeir váru allir ofstopa-menn ok bardaga, váru ok nálega allir fyr því drepnir, at menn máttu eigi þola þeim ofríki ok ólǫg. Svá er sagt, at Vǫrsar gerðu fǫr at Haraldi konungi ok þeim brœðrum ok Sigurði á þingi einu ok vildu taka af lífi, en þeir kómusk undan. En þeir drápu síðan Sigurð slefu á Álreksstǫðum, var þar flokks-foringi Vémundr vǫlubrjótr, drap Sigurð maðr sá, er hét Þorkell klyppr, er Sigurðr hafði tekit konu hans nauðga, lagði hann Sigurð gegnum með sverði, ok hefndi hans þegar hirðmaðr hans, sá er hét Erlingr gamli. Haraldr gráfeldr gerði fǫr at Tryggva brœðrung sínum ok drap hann, en Þórolfr lúsaskegg hljóp undan síðan með Óláf, son Tryggva konungs.


10. HARALD GRÅFELD FELL.

Í þann tíð bauð Haraldr Dana konungr Haraldi gráfeld til sín af vél. Hann kom í Limafjǫrð þrim skipum, en þar kom á hendr honum Gullharaldr, sonr Knúts, bróðurson Haralds blátannar, með .ix. skipum, ok með ráðagørð þeira Hókonar jarls, er þá var jarl í Nóregi at fǫðurleif sinni, síðan þeir brœðr réðu fǫður hans á Hǫklóe í Þróndheimi. En er Haraldr konungr gráfeldr sá, at hann var svikum ok ofliði borinn, þá mælti hann við Gullharald: «Þat hlœgir mik þá, kvað hann, at ek sé skamman þinn sigr, fyr því at Hókon jarl, frændi várr, ferr hér með liði ok drepr yðr á fœtr oss þegar [á] leið ok hefnir svá vár.» Þar fell Haraldr konungr gráfeldr at Halsi í Limafirði ok lið hans alt, en Hókon jarl drap þegar Gullharald, ok vann svá Nóreg undir sik með skattgildi við Dana konung.


11. HÅKON JARL. ENDELYKTI HENNAR GUNNHILD.

En eftir fráfall Haralds kømr Hókon jarl til ríkis ok hafði einn Nóreg allan mjǫk svá ok undir jarls nafni sem hans forellrar hǫfðu haft. Ætt hans var af Hóleygjum ok af Mœrum ok jarlaætt í hvára tveggja kvísl ok vildi hann fyrir því eigi tígna sik konungs nafni. Faðir hans hét Sigurðr Hyrnajarl, en móðir hans Bergljót, dóttir Þóris þegjanda jarls af Mœri, hann átti Ólofu dóttur Haralds hárfagra, hon var móðir Bergljótar. Hann hafði enn at nýfengnu ríki gagnstǫðu í fyrstunni af Gunnhildi konungamóður ok lá hvárt umb annat með illum prettum, þvíat þat skorti hvárki þeira. Hókon jarl var manna vænstr sýnum, ekki hár, virðiligr; hann var spekingr mikill í vizku sinni ok varð hann fyr því slœgri en Gunnhildr í sínum ráðum. Hann átti enn vingott við Harald konung, er þá réð fyr Danmǫrku, ok bœndi hann til, at hann skyldi koma fláráðum við Gunnhildi ok koma henni ór landi með þeim hætti, at hann sendi henni rit sitt ok sendimenn at biðja hennar. Ok hann sendi henni rit ok kvað þat sœmst, at hon gǫmul giftisk gǫmlum konungi, ok hon hlýddi á þat, ok var hennar fǫr ger prýðilega til óprúðrar, þvíat þegar hon kom til Danmarkar, þá var hon tekin ok søkt í mýri einni, ok lauk svá hon sínum dǫgum, at því sem margir segja.


12. STYRINGI TIL HÅKON JARL.

En Hókon jarl sat í ríki .xx. vetr síz Haraldr gráfeldr fell at Halsi í Limafirði, ok sat með ríki miklu ok óvinsæld mikilli ok margfaldri, er á leið upp, ok með einni þeiri, er hann dró til heljar, at hann lét sér konur allar jamt heimilar, er hann fýsti til, ok var engi kvenna munr í því gǫrr ok engi grein, hvers kona hver væri eða systir eða dóttir.


13. HÅKON JARL VERT DREPEN.

En hann fýsti eitthvert sinni til konu þeirar, er Guðrún hét lundasól. Hon bjó á Lundum í Gaulardali, ok gerði hann af Meðalhúsum þræla sína at taka hana ok flytja sér til ósœmðar. En meðan þrælarnir mǫtuðusk, þá hafði hon svá liði safnat, at þá var eigi kostr at flytja hana, ok sendi hon þá orð Hókoni jarli, at hon mundi eigi á hans fund sœkja, nema hann sendi konu þá, er hann hafði, er Þóra hét á Remoli, en eftir þau orð sœkir hann upp í Gaulardal með ǫllu liði sínu. En Halldórr á Skerðingssteðju skar upp ǫr alt at dalinum ok sótti alla vega flokkr á mót honum, ok þá er jarlinn sá liðit ok hann fann, at hann var svikinn, þá dreifði hann ǫllu liði sínu frá sér. En hann ok þræll hans Karkr riðu vakar nekkorar ok drekþu þar hesti hans ok létu eftir skikkju hans ok svá sverð á ísinum, en þeir fluttusk í helli einn, er enn heitir Jarlshellir í Gaulardali. Ok sofnaði þar þrællinn ok lét illa ok sagði síðan, er hann vaknaði, at maðr svartr ok illilegr fór hjá hellinum, ok óttaðisk hann, at hann mundi inn ganga, ok sagði honum at Ulli var drepinn. En jarlinn svaraði, at þá mundi vera drepinn sunr hans, ok svá varð ok. Sofnar þrællinn í annat sinni ok lætr eigi betr en fyrr, sagði síðan, at inn sami maðr hafði þá farit ofan aftr ok bað segja jarlinum, at þá váru lokin sund ǫll. En jarlinn skilði í því kominn endadag sinn ok fluttisk til Remols til konu þeirar, er Þóra hét, er var friðla hans, ok hon leyndi honum ok þrælinum í svínstí sínu. Síðan kom flokkr ok rannsakaði, og með því at hann fanzk eigi, þá ætlaðisk flokkrinn at brenna bœinn upp at hringum. En þá er jarlinn heyrði þat, þá vildi hann eigi bíða písla af óvinum sínum ok lét þrælinn skera sik á barka, ok lauk svá saurlífismaðr í saurgu húsi sínum dǫgum ok svá ríki. Var hǫfuðit flutt til kaupangs. Ok þá er liðit fór ofan of Steinbjǫrg, þá var fjǫrðrinn allr fullr af skipum, er allr lýðrinn sótti eftir ǫru hann af lífi at taka. Var þá hǫfuðit flutt í Holm, ok kastaði hverr maðr steini at, en þrællinn Karkr bar í ljós hǫfuðit ok vænti sér af því lífs, en hann var þó upphengðr. Þat vas of vár, er Hókon dó. Í því bili kom Óláfr Tryggvason af Englandi í Noreg, en Eiríkr Hókonar sunr stǫkk ór landi ok fór til handa Óláfi enum sœnska í Svíþjóð, ok þeir Sveinn bróðir hans.


14. KVIFOR HÅKON VART LANDSSTYRAR.

En Hókon jarl réð eigi firir því einn fyr Noregi, at hann ætti eftir þá at taka, er næst hǫfðu áðr fyrir honum konungar verit, nema fyrir styrks sakar ok megins ok at hann var vitr maðr, þóat hann snøri viti sínu til ills, ok fyrir þess annars sakar, at ætt ǫll Gunnhildar suna var þá farin ok sløkþ nálega, ok þóat hon væri nokkur, þá var ǫllum mǫnnum á henni hatr ok vænti sér þá betra, ok gafsk ván at lygi.


15. KONG HERSE.

En hann átti þó ætterni til konungs þess at telja langfeðgum, er Hersir hét. Hann var konungr í Naumudali, hét kona hans Vigða, er enn heitir áin eftir Vigða í Naumudali. En Hersir misti hennar ok vildi týna sér eftir hana, ef dœmi fyndisk til, at þat hefði nekkverr konungr fyrri gǫrt. En dœmi fundusk til, at jarl hefði þat gǫrt, en eigi, at konungr hefði þat gǫrt. Ok hann fór þá á haug nekkvern ok veltisk fyrir ofan ok kvazk þá hafa velzk ór konungs nafni ok hengði sik síðan í jarls nafni, ok vildi hans afspringr síðan ávalt eigi við konungs nafni taka. En sannendi til þessa má heyra í Háleygjatali, er Eyvindr orti, er kallaðr var skáldaspillir.


16. ÆTTI OG FAR ÅT OLAV TRYGGVASON.

En til ríkis eftir Hókon jarl steig Óláfr Tryggvason ok tígnaði sik konungs nafni í Nóregi, er ættar rétt átti af Haraldi hárfagra, þvíat Óláfr hét sunr Haralds, er faðir var Tryggva, er of daga Gunnhildar suna tók konungs nafn ok vald á Raumaríki ok var þar tekinn af lífi á Sótanesi ok er þar heygðr ok kalla menn þar Tryggvareyr. En aftak hans segja eigi allir einum hætti, sumir kenna búǫndum, at þeim þótti yfirboð hans hart ok drápu hann á þingi, sumir segja, at hann skyldi gera sætt við fǫðurbróðursunu sína, ok tóku þeir hann af með svikum ok illræðum Gunnhildar konungamóður, ok trúa því flestir.


17. OLAV TRYGGVASON SELD TIL TRÆL.

En eftir fráfall hans þá flýði Æstrið, er Tryggvi hafði fengit á Upplǫndum, braut til Orkneyja með Óláfi þrévetrum, syni sínum ok Tryggva, at forðask bæði fláræði Gunnhildar ok suna hennar ok Hókonar jarls, er ǫll kipþusk þá enn um Nóreg, þvíat eigi váru þá enn synir Gunnhildar af lífi teknir. Ok kom hon til Orkneyja með þrimr skipsǫgnum. En með því at eigi mátti leynask ferð hennar ok mart kunni til svika gerask, þá sendi hon barnit á braut með manni þeim, er sumir kalla Þórólf lúsarskegg, ok hafði hann barnit á launungu á braut til Nóregs ok flutti með miklum ótta til Svíþjóðar. Ok ór Svíþjóð vildi hann fara til Holmgarðs, þvíat þar var nokkvot ætterni hans. En þá kvámu Eistr at skipi því, er hann var á, ok var sumt drepit af, en sumt hertekit, fóstri hans drepinn, en hann hertekinn fyr ey þeiri, er heitir Eysýsla, en síðan seldr í nauð.


18. OLAV I HOLMGARD.

En guð, er þetta barn hafði kosit til stórra hluta, stilti honum til lausnar með þeim hætti, at maðr kom til Estlands sendimaðr konungs af Hólmgarði, er var sendr at taka skatt af landinu ok var frændi barnsins, ok leysti frænda sinn ok hafði til Holmgarðs, ok var hann þar umb hríð, svá at ekki var margra manna vitorð á hans ætterni. En þá er hann var .xii. vetra gamall, þá gerðisk svá til, at um dag nekkvern á torgi, þá kendi hann í hendi manni øxi þá, er Þórolfr hafði haft, ok leitaði eftir atburðum, hvé honum hefði sú øx komit, ok varð af hins andsvǫrum sannfróðr, at þat var bæði øx fóstra hans ok svá bani, ok tók øxina ór hendi honum ok drap þann, er þangat hafði, ok hefndi svá fóstra síns. En þar var mannhelgr mikil ok miklar viðlǫgur við manns aftak, ok fekk hann þat til ráðs, at hann hljóp á hald dróttningarinnar, ok með bœn hennar ok af því, at hvatligt þótti vera verkit manni .xii. vetra gǫmlum at vinna, ok af því at sannlig þótti hefndin vera, þá þá hann miskunn af konunginum, ok tók síðan at vaxa vitorð of hann ok svá metorð ok alt yfirlæti. En síðan er á leið á stundina, þá var honum fengit lið ok skipastóll, ok fór hann bæði á Eistlǫnd ok ǫnnur lǫnd ok herjaði, ok aukuðu flokk hans brátt Norðmenn ok Gautar ok Danir, ok vann nú stórvirki ok aflaði sér með því frægðar ok góðs orðlags.


19. OLAV I VIKINGFERD. HAN KJEM TIL NOREG.

Hann drýgði víða herskap bæði á Vendlandi ok á Flæmingjalandi, á Englandi ok á Skotlandi, á Írlandi ok á mǫrgum ǫðrum lǫndum. Hafði iðuliga vetrsetu sína á Vendlandi í borg þeiri, er hét Jómsborg. En hvégi lengi sem hann drýgði slíkt athæfi, þá gørðisk svá til of síðir, at hann lendi þar við í einum stað í Englandi, sem var einn mikill guðs vinr ok sá einsetumaðr ok frægr af góðum vísendum ok margfróðum. Ok fýstisk Óláfr at freista þess ok gerði einn sinn þjónustumann í konungs búnaði hans hjalpræða at leita sér undir konungs nafni, ok fekk þessur andsvǫr: «Eigi ertu konungr, en þat er ráð mitt, attu sér trúr konungi þínum.» Ok fýsti Óláf ok at meirr hann at finna, er hann hafði heyrt slík andsvǫr, þvíat nú tók ím af honum, at hann var sannr própheti. En í hans viðrtalan ok þess ens góða manns fortǫlu þá mælti hann við hann með þessum orðum af heilagri vitrun ok hifneskri framsýn: «Þú munt vera, kvað hann, ágætr konungr ok ágæt verk vinna, þú munt mǫrgum þjóðum til trúar koma ok til skírnar, muntu bæði þér í því ok svá mǫrgum ǫðrum hjalpa. Ok til þess attu ivisk eigi um þessur mín andsvǫr, þá muntu þetta til marks hafa: þú munt við skip þín svikum mœta ok flokkum ok mun á bardaga reitask ok muntu týna nokkvoru liði ok sjalfr sár fá, ok muntu af því sári banvænn vera ok á skildi til skips borinn, en af þessu sári muntu heill verða innan .vii. nátta ok brátt eftir þat við skírn taka.» Alt geksk eftir þessi sǫgu ok kom hann svá til trúar, því næst til Nóregs ok hafði með sér Sigurð byskup, er til þess var vigðr at boða lýðum guðs nafn, ok enn nekkvera lærða menn, Þangbrand prest ok Þormóð ok enn nekkver djókn. Ok of kristnis boð kom hann fyrsta þingi á í Mostr á Hǫrðalandi, ok var auðvelt at flytja, bæði at guð studdi ok mǫnnum hafði verit leið áþján Hókonar illa ok tók þar lýðr við trú, en Óláfr við ríki. Hann hafði .vii. vetr ok .xx., er hann kom í Nóreg, ok á þeim .v. vetrum, er hann bar konungs nafn í Nóregi, kristnaði hann .v. lǫnd: Nóreg ok Ísland ok Hjaltland, Orkneyjar ok it .v. Færeyjar, ok reisti fyrst kirkjur á sjalfs sins hǫfuðbólum ok feldi blót ok blótdrykkjur ok lét í stað koma, í vild við lýðinn, hótiðadrykkjur jól ok páskar, Jóansmessu mungát ok haustǫl at Mikjálsmessu. Óláfr var mikill maðr, hár, sýnilegr, hvítr á hárslit allan, rétthærðr ok manna snøriligastr ok bezt at sér gǫrr í allri korteisi.


20. OLAV OG TYRE. SLAGET VED SVOLDER.

En brátt eftir þetta kvángaðisk Óláfr ok tók systur Sveins tjúguskeggs, Dana konungs, er Þyri hét, er hertogi nekkverr í Vinðlandi hafði festa nauðga, ok heldusk fyr því eigi þau festarmál. En eftir samkvámu þeira þá veitti Sveinn konungr áhald þingum þeim, er ját váru ok skilat með systur hans, ok þótti Óláfi konungi sú neisa með sneypu. Ok at hefna þess þá safnaði hann her til Danmarkar ok beið liðsins í landamæri, ok með því at seinkaðisk kváma manna þeira, þá helt hann yfir til Vinðlands með .xi. einum skipum ok vænti liðs eftir sér. En þá er sú ván varð at lygi, af því at flokkrinn vendi þegar aftr, er hann var ór landi, þá ætlaðisk hann at afla sér gengis í Vinðlandi af sínum sannvinum, er honum hǫfðu í útilegu hollir vinir verit ok tryggvir félagar. En þat tóksk eigi, þvíat Sveinn konungr hafði kvatt til liðs með sér Óláf Svía konung ok Eirík, sun Hókonar illa, ok kvámu þessir at honum fyrir Sjólandi með tveim skipum ok átta togum skipa. Sveinn hafði .xxx. skipa ok Óláfr .xxx. skipa, Eiríkr .ii. ok .xx., ok lagði at honum fyrst Sveinn með .xxx. skipa ok fór manntjón mikla ok vendi aftr með sneypu. En því næst lagði til Óláfr enn svenski með jǫfnu liði við Svein ok bar aftr jafna sneypu; síðan lagði Eiríkr at ok bar øfra skjǫld. En til falls Óláfs konungs var ekki vitat, hitt var sét, at þá er mjǫk rénaði orrostan, at hann stóð lífs þá enn í lyftinginni á Orminum langa, er hafði tvau rúm ok .xxx. En þá er Eiríkr skyldi ganga upp í stafninn á leit hans, þá sleri ljósi fyrir hann sem elding væri, en konungrinn sjalfr horfinn, er ljósit hvarf af. Sumir menn geta hann á báti braut hafa komizk ok segja, at hann hafi verit sénn síðan í munklífi nokkvoru á Jórsalalandi, en sumir geta, at hann hafi fyrir borð fallit, en hvatki er lífi hans hefir lukt, þá er þat líkilikt, at guð hafi sálina.


21. JARLANE EIRIK, SVEIN OG HÅKON.

En með því at Sveini þótti þá sem hann hefði unnit Nóreg með aftaki Óláfs, þá játti hann Eiríki ok Sveini, sunum Hókonar, Nóregi, ok helt Eiríkr einn landi síðan Sveinn fell á frá Dana konungr. Ok þá er Eiríkr hafði alls stýrt Nóregi .xii. vetr með jarls nafni, þá gaf hann upp Hókoni syni sínum landit, en hann fór til Englands vestr ok réðsk í lið með Knúti mági sínum, er hann vann England, ok dó þar af blóðrás, er honum var úfr skorinn.


22. KRISTENDOMEN UNDER JARLANE.

En svá mikla kostan ok stund sem Óláfr Tryggvason lagði á at fremja kristni, er við ekki vetta sparðisk, þat er guði væri tígn í ok kristninni styrkr, svá lǫgðu þeir feðgar alt megin fram at drekkja kristninni, ok svá gæfisk, ef eigi hefði guð þá sína miskunn til sent með tilkvámu Óláfs [Haralds sunar] grenska, er þat mund hafði hug sinn mjǫk á veraldar sigri, sem hér má brátt heyra, ok veik síðan trú sinni til kristni ok hlaut af staðfestu trúar eilífa sælu ok helgi. En at menn viti ætterni hans til ríkis þá má hér nú heyra.


23. OLAV HARALDSSONS ÆTT. HAN KJEM TIL NOREG.

Haraldr, faðir Óláfs ens helga, hann var sunr Guðrøðar, en Guðrøðr sunr Bjarnar, en Bjǫrn sunr Haralds hárfagra, er fyrsti einvalds konungr var yfir Nóregi. En mart er sagt frá víðlendi ferðar Óláfs, en hvégi víða er hann fór, þá sótti hann þegar aftr, er guð vildi opna ríki fyrir honum, ok kom hann siglandi vestan af Englandi með knǫrrum tveim ok kom at við Sælu ok sigldi síðan í Sauðungasund. Ok svá sem guð skipaði til, þá var sén fǫr Hókonar, er þá stýrði landi eftir Eirík fǫður sinn, .xv. vetra gamall, enn vænsti maðr, ok stefndi í Sauðungasund, sem allra manna leið var í þat mund, ok óvitandi, at Óláfr digri lá fyrir, ok hafði eigi Hókon lið meira en langskip eitt ok skútu eina. En þá er konungrinn varð varr við ferð hans, lagði hann sínu megin sundsins hváru skipinu. En þá er Hókon røri á þá, heimtusk brátt skip hans saman ok varð hann þar handtekinn, ok þá hann líf, ok svá lið hans alt, af konunginum ok fyr svór landit Nóreg Ólafi eilífliga. Þá hǫfðu þeir feðgar Eiríkr ok Hókon landi ráðit .xiiii. vetr með jarls nafni ok Sveinn Hókonar sunr. Enn helgi Óláfr gaf honum Hókoni Suðreyjar, sem sumir segja, ok styrkþi hann svá, at þeira var hann halzi ok þar var hann konungr meðan hann lifði.


24. OLAV VERT KONGE. SLAGET VED NESJAR.

En þá tók inn helgi Óláfr við Nóregs ríki ok styrkþi ríki sitt með kristni ok ǫllum góðum siðum, ok bar þó með mikilli óhœgð, þvíat margir leituðu á innan lands ok útan, allra helzt fyr kristnis sakar, er hann bauð. Hann var enn fyrsta vetr lengstum með Sigurði mági sínum á Upplǫndum, en of várit eftir sótti Sveinn jarl með herskildi í land hans, ok heldu orrostu fyr Nesjum palmadag við Grenmar ok vann Óláfr sigr, þar fell mikill hlutr liðs Sveins, en Sveinn helt undan. Einarr þambaskelmir kastaði akkeri í skip Sveins ok sigldi með hann nauðgan á braut til Danmarkar; síðan fór Sveinn austr í Garða ok kom aldregi aftr.


25. OLAVS GIFTARMÅL.

Síðan bað Óláfr dóttur Óláfs sœnska Ástríðar, systur Ingigerðar, er fyrr var heitin honum, ok brá faðir hennar heitum þeim fyr reiði sakar ok gifti Jaritláfi Austrvegs konungi; ok gat Óláfr digri með henni bǫrn, en þeira ørnefni eða ørferðir vitum vér eigi nema um Gunnhildi dóttur þeira, er tók Ótto hertogi á Saxlandi. Óláfr var fríðr sýnum ok listuligr, jarpt hár hafði hann ok rauðara skegg, riðvaxinn meðalmaðr, ekki hór; hann var á .xx. aldri, er hann kom í Nóreg, ok sýndisk vitrum mǫnnum í Nóregi hann mikit afbragð í vizku sinni ok ǫllum vaskleik um hvern mann fram.


26. OLAVS UFRED MED KONG KNUT. ERLING SKJALGSSON FELL. OLAV FER TIL GARDARIKE.

En á þessu méli réð Knútr fyr Englandi, er hann hafði unnit með hjǫlp ok með fulltingi ens helga Óláfs ok launaði inum helga Ólafi eigi betr, en hann bar fé undir hǫfðingja, er í Nóregi váru, sem síðan reyndisk, at þeir skyldu svíkja landit undan honum. Var í þeiri tǫlu Erlingr á Sóla, Kalfr á Eggju, Þórir hundr ok margir aðrir. En þá er inn helgi Óláfr fór austr til móts við Knút konung, þá mœtti hann Erlingi ok vænti, at hann væri til liðveizlu kominn í mót honum, en hann réð til konungs þá með bardaga ok helt orrostu við hann, ok vann inn helgi Óláfr sigr ok varð Erlingr svá nauðstaddr, at engi var annarr kostr, en hann hljóp á miskunn konungs ok hann veitti honum vǫrn, þá er aðrir sóttu at honum. En Áslákr hét maðr fitjaskalli, er stafnbúi var konungs, hann gekk aftr á skip ok hafði undir skauti sér leynilega handøxi, ok varð engi fyrr varr við, en hann hafði hǫggvit hann í hǫfuð banasár ok kvað svá at orði: «Svá skal marka níðinginn,» en konungrinn svaraði: «Nú hefir þú hǫggvit Nóreg ór hendi mér.» En þá varð hann varr af þeim mǫnnum, er þar tók hann, at allir stœrstu menn í landinu váru í svikum við hann. Ok snørisk hann þá norðr í fjorð þann, er heitir Slygsarfjǫrðr inn frá Borgund, ok gekk þar af skipum ok upp at dal þeim, er heitir Valldalr, ok helt síðan ór landi á fjogrtánda vetri síz hann kom í land ok því næst í Austrvega ok hafði sun sinn með sér, Magnús góða.


27. KNUT LEGG NOREG UNDER SEG.

En Knútr skipar þá í ríki fyrst Hókoni systursyni sínum ok gíslaði land undir sik af allra baztra manna sunum, en lagði folkit til áþjánar ok til hlýðskyldis. En Hókon fórsk um várit eftir í Englands hafi, en er Knútr frá þat, þá setti hann Svein sun sinn ok Alfívu móður hans í ríkit.


28. HARDE LOVER I ALFIVA-TIDI.

Var þá í fyrstu svá mikit danskra manna metorð, at eins þeira vitni skyldi hrinda tíu Norðmanna. Engi skyldi ná af landi at fara nema með konungs leyfi, en ef fœri þá felli undir konung eignir þess. En hverr, er mann vægi, skyldi hafa fyr vegit landi ok lausum eyri. Ef maðr varð í útlegð ok tœmðisk honum arfr, þá eignaðisk konungr arf þann.


29.

At jólum skyldi hverr búandi konungi fá af arni hverjum mæli malts ok lær af oxa þrévetrum, þat var kallat vinar toddi, ok spann smjǫrs, ok húsfreyja hver rýgjartó, þat var lín øregnt svá mikit, at spent fengi umb mesta fingri ok lengsta. Búendr [váru] skyldir ok at gera hús þau ǫll, er konungr vildi hafa á bústǫðum sínum. Sjau menn skyldu gera einn liðfœran ok gera fyrir hvern, er .v. vetra gamall væri, ok þar eftir hǫmlur eiga. Hverr maðr, er á haf røri, skyldi gjalda konungi landvǫrðu, hvaðan sem hann røri, en þat eru fim fiskar. Skip hvert, er fœri af landi braut, skyldi konungr hlaða rúm yfir þvert skip. Maðr hverr, er til Íslands fœri, skyldi gjalda landaura hérlenzkr ok útlenzkr, ok helzk sjá hlýðskyldi til þess, er Sigurðr konungr Jórsalafari gaf af ok brœðr hans flestar þessar ánauðir.


30.

En þó at sjá nauð ok illing lægi á landi, þá treystusk menn eigi uppreist at veita fyrir suna sinna sakar, er í gísling váru.


31. OLAV KJEM HEIM ATT. SLAGET PÅ STIKLESTAD.

En eftir þetta þá sœkir inn helgi Óláfr aftr í land um Svíþjóð ok kom af Jamtalandi til Þróndheims ok kom niðr í Veradali, ok tók þá Eggjar-Kalfr uppreist á mót honum ok efldi orrostu með ǫllu megni bæði fyrir kapps sakar ok illsku ok fekk með sér fjǫlmenni allra helzt fyr þess sakar, at kristniboð hans kœmi eigi á landit, er menn vissu, at hann myndi ný bjóða ok styrkja með ǫllu megni, sem fyrr hafði hann gert, ok fekk þó þat til orðs, at góðra manna synir skyldu eigi fyrir gísl vera, ok helt orrostu við Óláf konung á Stiklastǫðum. Þeir váru hǫfðingjar fyr liði Þrœnda með Kalfi, Þórir hundr, Erlendr ór Gerði, Áslákr af Finneyjum. En með Óláfi váru í ferð Haraldr bróðir hans, .xv. vetra gamall, enn vænsti maðr ok mikill vexti, Rǫgnvaldr Brúsa sunr ok Bjǫrn enn digri. Í þeiri orrostu fell Erlendr ór Gerði fyrstr manna ór Þrœnda liði. Þat var ok snemma orrostu, er Óláfr konungr fell, hann hafði sverð í hendi, en hvárki hafði hann hjalm né brynju, hann fekk sár af húskarli Kalfs á kné; þá hneig hann ok bazk fyrir ok skaut niðr sverðinu. Þórir hundr ok Þorsteinn knarrasmiðr báru banorð af Óláfi konungi. Ok steig svá enn helgi Óláfr af þeiri orrostu ór þessu ríki í himinríki. Bjǫrn enn digri fell at hǫfði konunginum, en Þorsteinn knarrasmiðr var þegar drepinn á fœtr konunginum. Í þeiri orrostu fell Áslákr af Finneyjum ok fjǫlði manna af Þrœnda liði.


32. NAUDI UNDER SVEIN OG ALFIVA.

En þá tók landsfolkit eftir fall konungs fulliga við vesǫld þangat út, er Sveinn var ok Alfíva. Ok var þá hǫrmulekt undir því ríki at búa bæði með ófrelsi ok með óárani, er folkit lifði meir við búfjár mat en manna, fyr því at aldregi var ár á þeira dǫgum, sem heyra má í vísu þessi, er Sigvatr kvað:


Alfívu mun ævi
ungr drengr muna lengi,
er oxa mat átu
inni, skaf sem hafrar;
annat var, þá er Óláfr
ógnbandaðr réð landi,
hverr átti þá hrósa
hjalm-þornuðu korni.


33. ÅRSTAL FOR STIKLESTADSLAGET.

En inn helgi Óláfr bar þessa heims .xv. vetr konungs nafn í Nóregi til þess er hann fell, þá var hann halffertøgr at aldri, ok var, þá er hann fell, frá burð dróttins várs þúshundrað vetra ok .ix. vetr ok .xx. En í orrostu þeiri, er inn helgi Óláfr fell í, þá varð Haraldr bróðir hans sárr; hann flýði eftir fall hans braut ýr landi ok í Austrvega ok svá til Miklagarðs, ok segja sumir, at hann tœki konungs nafn í Nóregi, en sumir synja.


34. OLAV HEILAG. SENDEFERD ETTER MAGNUS.

En þá er guð tók at birta jartegnum um inn helga Óláf, þá réðusk [inir] bǫztu menn til at fara ór landi at sœkja Magnús, sun ins helga Óláfs, þvíat menn fundu misræði sín ok iðruðusk ok vildu þá þat bœta á syni hans, er þeir hǫfðu á sjalfum honum brotit, ok sóttu í Austrvega til Jaritláfs konungs ok báru til þess allra baztra manna orðsending ok bœnarstað, at hann skyldi til lands sœkja. Ok váru hǫfðingjar í þeiri fǫr Rǫgnvaldr jarl, Einarr þambaskelmir, Sveinn bryggjufótr, Kalfr Arna sunr. En þeira bœn var eigi fyrr heyrð né framgeng en þeir unnu honum land ok trúnað, þvíat Ingigerðr dróttning stóð á móti.


35. MAGNUS KJEM TIL NOREG. HARDSTYRET HANS.

En því næst kømr hann í land fjórum vetrum eftir fall fǫður sins Óláfs konungs, ok með því at þau Sveinn ok Alfíva vissu manna þokka við hann ok óvinsæld sína, þá flýðu þau til Danmarkar. En Magnús konungr tók við ríki með alþýðu þokka of síðir, þóat með margs angri væri fyrst, þvíat hann hóf ríki sitt með harðræði fyr œsku sinnar sakar ok ágirndar ráðuneytis. Hann var náliga .xi. vetra, er hann kom í land. Hann átti þing í Niðarósi ok reisti með freku sakargift við Þrœndi alla, ok stungu allir nefi í skinnfeld ok veittu allir þǫgn, en engi andsvǫr. Stóð upp þá maðr, Atli at nafni, ok mælti eigi fleiri orð en þessur: «Svá skorpnar skór at fœti mér, at ek má eigi ór stað komask,» en Sigvatr kvað þar þegar vísu þessa:


Hætt er þat er allir ætla,
áðr skal við því ráða,
hárir menn, er ek heyri,
hót, skjǫldungi á móti.
Gneypt er þat er hǫfðum hnifta
heldr ok niðr í feldi,
slegit hefir þǫgn á þegna,
þingmenn nǫsum stinga.


Ok raufsk þing þat með [þeima] hætti, at konungr bað alla menn finnask þar um morgininn. Ok fanzk þá í hans orðum, at guð hafði skipt skapi hans, ok var þá freka snúin til miskunnar, hét ǫllum mǫnnum gœzku, ok efndi sem hann hét eða betr, ok aflaðisk honum af því vinsæld mikil ok nafn þat, at hann var kallaðr Mǫgnús góði.


36. MAGNUS FÆR DANMARK.

En þá er hann hafði nokkvora vetr landi stýrt, lǫgum skipat ok ǫllum góðum siðum ok kristni styrkt, þá mintisk hann á rangyndi þau, er við fǫður hans hǫfðu verit gǫr, ok helt her til Danmarkar, er allir váru fullfúsir fyrir hefnda sakar. En þá var Sveinn frá fallinn í Danmǫrku ok svá Knútr faðir hans í Englandi, ok réð þá fyrir Danmǫrku bróðir Sveins, Hǫrðaknútr at nafni, ok helt her á móti Magnúsi ok fundusk í Brenneyjum. Fóru vitrir menn á meðal ók mæltu til sættar ok gerðu með þeima hætti, at með því at Knúti þótti sem hann ætti rétt tilmæli til Nóregs, þá hafði faðir hans aflat ok bróðir hans at setit; Mǫgnúsi þótti ok ilt misheldi þat, er faðir hans hafði haft af Knúti, svik ok lands flótta ok lífs aftak, þá sløru þeir þó máli í þá sætt, at sá þeira, er lengr lifði, skyldi taka við báðum lǫndum ok hvárr sínu ríki ráða, meðan báðir lifði þeir. Ok settu gísla, ok andaðisk Knútr fyrri, en Mǫgnús tók þá við Danmǫrk fyr útan gagnmæli, þvíat synir bǫztu manna váru í gíslinginni.


37. SVEIN ULVSSON GJER UPPREIST.

En þá er Sveinn, sunr Ulfs ok Ástríðar systur Knúts ríkja, spurði þetta í Englandi, þá aflaði hann alla vega hers, er hann mátti. En Mǫgnús [fór] at móti, ok funnusk á skipum við nes þat, er kallat er Helganes, ok heldu bardaga, ok flýði Sveinn til Vinðlands ok efldi þaðan her annat sinni, hvaðan ok er hann mátti fá, ok helt þeim her til Danmarkar, svát Mǫgnús hafði skǫmmu áðr vitorð af ok fyrir því lítinn viðbúnad ok óttaðisk af liðleysi ók bjósk þó, sem hann mátti, til viðrtǫku.


38. SLAGET PÅ LYRSKOGSHEIDI.

En of nóttina, er hann skyldi berjask of morguninn, ok honum var ótti mikill á ráði sinu, þá birtisk honum faðir hans í draumi ok bað hann ekki óttask, sagði honum, at hann skyldi sigr vinna, ok svá gafsk. Mœttusk þeir um morguninn á heiði þeiri, er Hlýrskógsheiðr heitir, er liggr við Skotborgará, ok skipaði Mǫgnús svá liði sínu í fylkingar, sem inn helgi Óláfr hafði áðr í draumi kent honum, ok á þeiri tíð gekk hann at berjask, er hann hafði áðr sagt honum of nóttina. Þat var þá er sól var í landsuðri, ok kom fylking hans á armfylkingu Sveins, ok snørisk hon ǫll fyrir, ok fekk Sveinn af mǫrgu því mikinn skaða, er hann hafði áðr til sígrs ætlat, þvíat hann hafði yxnum skipat í odd á liði sínu ok bundit spjót á bak, en fjalar fyr augu. En nautin snørusk fyrst á frá, ok veik svá til, at Sveinn var netjaðr meðal nauta flokksins ok flokks Mǫgnúss, ok fekk inn mesta Sveinn mannskaða, en hann frelstisk með flótta, ok rak Mǫgnús lengi með annan mann Svein ok flokk hans. En þat var orðlag Sveins sagt ok hans manna, at ef allir berðisk svá sem sá enn fríði maðr enn ungi í silkiskyrtunni, þá hefði ekki barn undan komizk, en þat var konungrinn sjalfr, ok vendi aftr síðan til hers síns, ok urðu allir honum fegnir. En áðr hǫfðu þeir óttazk fall hans, er hann dvalðisk svá lengi at reka flokkinn með eins manns hjǫlp. En Sveinn sótti sér friðland. Mǫgnús konungr sitr nú í Danmǫrku með kyrð ok með fullum friði.


39. HARALD SIGURDSSON KJEM TIL NOREG OG FÆR HALVE RIKET.

En nú er á stundina líðr, þá sœkir Haraldr, bróðir ens helga Óláfs, heim ór Garði um Austrveg á kaupskipi, vel búinn at fé ok at gørsimum, ok lendi at í Danmǫrk, þar er konungrinn Mǫgnús vissi hvárki til hans né til skips hans. Ok háttar svá, at hann kom þar í nánd, sem konungrinn var, ok kom þeim ráðgjafa konungs Mǫgnúss á fund við sik, er Ulfr hét stalleri, ok talaði við hann mál Haralds sem hann væri sendimaðr Haralds, en eigi sjalfr Haraldr. Bað hann síðan, at Ulfr skyldi frétta konunginn Mǫgnús, hvessu hann myndi taka við fǫðurbrœðr sínum, ef hann sœtti í land aftr, kvað verðleika mikinn á vera, at vel væri við honum tekit. «Tel ek til þess, kvað hann, skyldu þeira ok fylgð þá, er hann hafði veitt enum helga Ólafi, brœðr sínum ok fǫður Mǫgnúss,» kvað ok Harald vera vizkan mann ok styrkjan ok mǫrg ok mikil stórvirki hafa drýgt útan lands, «maðr ok nú vel at fé búinn ok at gersimum,» ok af ǫllu þessu mega hann mikinn styrk veita frænda sínum, ok mega standa ok til mikils vanda, ef hans viðrtaka væri eigi með veg. En Ulfr tók glaðlega við þessu ørendi, konungrinn Mǫgnús tók ok glaðlega undir, kvað sik af ǫllum góðum drengjum, er hann hafði með sér, vætta mikils styrks ok góðs ráðuneytis, en myklu mest þar sem fǫðurbróðir hans var. En eftir þessur andsvǫr konungs sœkir Haraldr til skips, en því næst á fund frænda síns, ok kendi Ulfr þann enn mikla mann ok inn listuliga þá vera Harald, er áðr hafði kallazk sendimaðr Haralds. Var hér nú síðan mikill fagnaðarfundr frænda, ok tekr Haraldr við hǫlfum Nóregi ok til sœkir, sem bæði leiddi hann til ætterni ok svá góð gjǫf góðs konungs, þvíat Haraldr var sunr Sigurðar sýrar, en Sigurðr sunr Halfdanar, er sumir kǫlluðu heikilnef, en sumir hvítbein, en Halfdan sunr Sigurðar hrísa, er var sunr Haralds hárfagra.


40. MAGNUS DØYR. SVEIN FÆR DANMARK.

En Mǫgnús réð síðan Danmǫrk ok hǫlfum Nóregi með kyrð ok með ró fyrir útan alt ákall, meðan hann lifði, ok réð alls hváru tveggja ríkinu .xiii. vetr með þeim sex, er hann hafði Danmǫrk, ok fekk sótt á Sjólandi ok andaðisk þar vetri síðar, en Haraldr kœmi í land, fǫðurbróðir hans; þá hafði hann nálega .iiii. vetr ok .xx. En lík hans var fœrt norðr í Þróndheim ok niðr sett í Kristskirkju þar sem faðir hans hvílir. Ok var þetta hóru tveggja landinu mikill harmdauði, þvíat engi lifði afspringr eftir hann nema ein dóttir, er hann fell í frá á ungum aldri. En í sótt sinni gerði hann Þóri bróður sinn sammœðra til Sveins Ulfssunar með þeim hætti, at hann sagði honum eigi andlát hans, sagði heldr svá, at hann hafði honum gefit upp ríkit. En Sveinn þóttisk þó vita andlát hans ok tók með blíðu við mikilli gjǫf ok sótti til ok lét standa alla þá skipan, er hann hafði skipat í ríkinu, ok svá gjafar bæði við Þóri bróður hans ok svá við alla aðra.


41. HARALD HARDRÅDE.

En Haraldr konungr tekr nú einn við ǫllum Nóregi ok stýrði með herðu mikilli ok þó með góðum friði, ok var eigi sá annarr konungr, er ǫllum mǫnnum stœði agi jammikill af fyr vizku sakir ok atgervi. En Haraldr kvángaðisk brátt, er hann kom í land, ok tók bróðurdóttur manns þess, er Fiðr hét, er bjó austr á Ranríki, kynstórr maðr ok at auð vel búinn. Ok veitti hann mági sínum, Haraldr konungr, veizlur miklar, ok gerðisk svá til enn síðar, at hann vildi þær rjúfa, ok gerðisk af því misdeild með þeim, ok sótti síðan ór landi með frændagengi sitt ok sótti til Sveins konungs í Danmǫrku með .vii. langskipum ok þá af honum jarlsnafn, vísaði heim þeim sem fylgt hǫfðu honum, vildi eigi, at þeir léti eignir sínar, svági konur eða bǫrn. En Sveinn ok hann drógu sveit saman ok fóru með her í Nóreg ok Haraldr konungr at móti, ok mœttusk við Nizi í Danmǫrk á Hallandi, ok lá Haraldr við ey þá, er inn er við meginland, ok hugðusk þeir Sveinn at sitja honum vatn, þvíat eigi vissu menn vatn í eynni. En Haraldr konungr lét leita, ef ormr kvikr fyndisk í eynni, ok hann fanzk ok var mœddr síðan við eld at ráði konungs, at hann skyldi þyrsta sem mest. Var síðan þráðr bundinn við sporðinn ok hann lauss látinn, sótti hann þegar til vaz at drekka, ok var svá vatn fundit. En þá er Haraldr þóttisk viðr búinn, þá lagði hann til bardaga, þegar lið hans var komit, þat er hann lá á bið, ok var Sveinn sigraðr með miklu mannspelli ok flýði undan með fámenni, en Fiðr varð handtekinn ok fríðr gefinn ok fluttisk heim með Haraldi til eigna sinna.


42. HARALD FER TIL ENGLAND, OG FELL.

En þá er Haraldr hafði .xix. vetr ráðit fyrir Nóregi ǫllum, síz Mǫgnús fell í frá, þá kømr maðr af Englandi, Tósti at nafni, hann var jarl ok bróðir Haralds Goðinasonar, þess er þá réð fyr Englandi, ok jamborinn til lands við Harald ok þó ǫllu svipþr, ok beiddisk liðveizlu af Haraldi ok hét honum hǫlfu Englandi, ef þeir fengi unnit. Ok Haraldr helt þangat her með honum, ok unnu þeir alt Norðimbraland. En Englands konungr var þá í Normandie, ok þegar er hann spyrr, þá skundar hann aftr með her, ok kom þá svá á óvart, at lið þeira var flest á skipum, en þeir vápnlausir nálega, er uppi váru, fyr útan hǫggvápn ok hlífðarvápn. Þá snørusk þeir í eina fylking allir ok bjoggusk við, en konungrinn sjalfr sat á hesti ok reið, meðan hann fylkþi liðinu, en hestrinn fell undir honum ok varp honum af baki. En konungrinn mælti, er hann stóð upp: «Sjaldan fór svá, þá er vel vildi,» kvað hann, ok svá var ok sem konungrinn sagði, at hann var eigi ljúgspár, fyrir því at í þeim bardaga enum sama of daginn fell bæði Haraldr konungr ok Tósti jarl ok mikit lið með þeim, en þat flýði til skipa, er undan kom. Var foringi fyrir liði því Óláfr, sunr Haralds, enn vænsti maðr, er var at aldri nálega .xx., er búandi var kallaðr fyr spekþar sakar ok hógværis. En hann beiddisk griða af Haraldi ok svá líkama fǫður síns, ok þá hvárt tveggja, fluttisk síðan með Póli jarli í Orkneyjar, en um várit eftir til Nóregs ok jarðaði lík hans í Maríukirkju í Niðarósi - en nú liggr hann á Elgjusetri, - þvíat þat þótti fallit, at hann fylgði kirkju þeiri, er hann hafði látit gera, en Eysteinn erkibyskup lét þangat fara hreinlífismǫnnum undir hendr, ok aukaði med því þá eign aðra, er hann sjalfr hafði þangat gefit.


43. OLAV BONDE.

En þá .xii. mánaðr, er Haraldr var vestr ok þeir feðgar, þá réð sunr hans fyrir Nóregi meðan, sá [er] Mǫgnús hét, enn fríðasti maðr, ok skipta þeir brœðr ok Óláfr nú ríki sín á miðal. En vánu skjótara, .ii. vetrum síðarr, fell Mǫgnús á frá ok átti son eftir, þann er Hókon hét, ok var sá fenginn Steigarþóri til fóstrs. En Ólafr réð einn fyr Nóregi .iiii. vetr ok .xx. síðan, ok var um enkis konungs æfi eftir Harald hárfagra Nóregr í slíkri farsælu sem um hans daga, ok skipaði hann mǫrgum þeim málum til vægðar, er Haraldr hafði með freku reist ok haldit. Hann var mildr af gulli ok af silfri ok góðum gripum ok gersimum, en fasthaldr á jǫrðum. Olli vit hans því ok hitt, at han sá, at konungdóminum gegndi, ok eru mǫrg hans verk góð at inna.


44.

Hann gerði upp steinkirkju at byskupsstólinum í Niðarósi yfir líkam ens helga Óláfs frænda síns ok bjó hana til lykþa. Ok hver hans gœzka hafi verit ok ástsemð við lýðinn, þá má skilja af orðum þeim, er hann mælti dag nokkorn í Miklagildi, var hann kátr ok í skapi góðu, ok gerðusk þeir til, er þetta mæltu: «Hérno, fǫgnuðr er oss á, konungr, attú ert svá kátr,» en hann svaraði: «Hví, kvað hann, skal ek nú eigi vera kátr, er ek sé bæði á lýð minum kæti ok frelsi ok sit ek í samkundu þeiri, er helguð er helgum fǫðurbróður mínum. Um daga fǫður míns þá var lýðr undir aga miklum ok ótta, ok fálu flestir menn gull sitt ok gersimar, en ek sé nú, at á hverjum skínn [þat] er á, ok er þeira frelsi min gleði.» Var ok svá gott um hans daga, at fyr útan orrostu þá friðaði hann fyrir sér ok fyrir lýð sínum útan lands, ok stóð hans næstu nágrǫnnum þó ógn af honum, at hann væri hœgr ok hógværr sem skáldit segir:


Varði ógnar orðum
Óláfr ok friðmálum
jǫrð, svá at engi þorði
allvalda til kalla.


45. OLAV DØYR.

En þá er hann hafði ráðit Nóregi .vii. vetr ok .xx. með þeim enum fyrsta, er hann var vestr eftir fall Haralds, er Mǫgnús bróðir hans var í Nóregi, þá sýkþisk hann á bœ þeim, er heitir Haukbœr austr á Ranriki, þar sem hann tók veizlu, ok andaðisk þar, ok var líkamr hans fluttr norðr í Niðarós ok var jarðaðr í kirkju þeiri, er hann hafði látit gera.


46. MAGNUS BERRLEGG OG HÅKON TORESFOSTRE VERT KONGAR.

En hér eftir stígr Mǫgnús berleggr sunr hans til ríkis; hann var þá nálega tvítøgr, er hann tók konungs nafn eftir fǫður sinn, ok Hókon frændi hans annarr, er Steigarþórir hafði at fœða, sem sagði fyrr, hann var vel halfþrítøgr þá. Ok váru einn vetr báðir ok þann í Niðarósi ok var Mǫgnús í konungs garði, en Hókon í Skúlagarði niðr frá Klemetskirkju, ok helt svá jólavist. Þá nam Hókon af jólagjafar ok skyldir allar ok landaura gjald við Þrœndi ok við Upplendinga alla, þá er við honum tóku, ok bœtti þar í mót mǫrgu ǫðru rétt landsmanna. En þá tók fyr þessa sǫk hugr Mǫgnúss at óróask, er hann þóttisk hafa minna af landi ok lands skǫttum en faðir hans hafði haft eða fǫðurbróðir eða forellrar. Þótti honum sinn hlutr eigi síðr uppgefinn í þessi gjǫf þeim til sœmðar en Hókonar, þóttisk í því óvirðr ok mishaldinn af frænda sínum ok ráðum þeira Þóris beggja. Varð þeim ok á því mikill uggr, hversu Magnúsi myndi líka, fyr því at hann helt allan vetrinn .vii. langskipum í opinni vǫk í kaupangi. En um várit nálega kyndilmessu þá lagði hann braut á náttarþeli ok tjǫlduðum skipum ok ljós undir, ok lagði til Hefringar, bjó þar of nóttina ok gerði elda stóra á landi uppi. En þá hugði Hókon ok lið þat, er í bœnum var, at þat væri gǫrt til svika, ok lét blása liði út ok sótti allr kaupangrs lýðr til ok váru í samnaði of nóttina. En um mǫrguninn, er lýsti, er Mǫgnús sá allsherjar lið á Eyrunum, þá helt hann út ór firðinum ok svá suðr í Golaþingslǫg.


47. HÅKON DØYR.

En Hókon byrjaði ferð sína í Vík austr ok helt mót í kaupangi áðr ok sat á hesti ok hét ǫllum mǫnnum vingan ok svá bað, kvað sér vera skugga á vilja frænda síns. Ok allir menn hétu honum vingan með góðum vilja ok fylgð, ef þyrfti, ok fylgði honum lýðr allr undir Steinbjǫrg út, en hann fluttisk þá til fjalls upp ok fór dag einn eftir rjúpu einni, er flaug undan honum, er hann reið. Þá varð hann sjúkr ok fekk banasótt ok andaðisk þar á fjallinu, ok kvámu á halfs mánaðar fresti aftr tíðindin til kaupangs. Ok menn skyldu ganga í móti líki hans, ok gekk allr lýðr á móti ok flestr allr grátandi, þvíat allir menn unnu honum hugástum, en lík hans var niðr sett í Kristskirkju.


48. STEIGARTORE GJER UPPREIST.

En eftir fráfall Hókonar þá mátti Þórir eigi víkva skapi sínu til Mǫgnúss, er þá tók við ríki, ok reisti upp mann þann, er Sveinn var kallaðr, sunr Haralds flettis, fyr ofmetnaðar sakar, ok efldusk af Upplǫndum ok kvámu niðr í Raumsdali ok á Sunnmœri ok ǫfluðu þar skipa ok heldu norðr í Þróndheim síðan. En þá er Sigurðr ullstrengr spurði ok margir aðrir konungs vinir þessa uppreist Steigarþóris ok fjandskap, þá sǫfnuðu þeir með ǫrvarskurð ǫllu liði í móti Þóri, er þeir máttu, ok stefndu því liði til Viggjar. En Sveinn ok Þórir heldu þangat liði sínu ok bǫrðusk við þá Sigurð ok náðu uppgǫngu ok urðu øfri ok veittu mikit mannspell, en Sigurðr flýði á fund konungs Mǫgnúss. Þeir Þórir fluttusk þaðan til kaupangs, ok hvǫrfluðu þar í firðinum. En þá er þeir Þórir váru búnir ór firðinum ok lagt skipum sínum við Hefring, þá kom Mǫgnús konungr útan í fjǫrðinn. En þeir Þórir lǫgðu skipum sínum yfir á Vagnvíkastrǫnd ok flýðu af skipum ok kvámu niðr í dal þeim, er heitir Þexdalr í Seljuhverfi, ok var Þórir borinn í bǫrum yfir fjallit. Sǫfnuðu skipum síðan ok fluttusk á Hólogaland, en konungrinn Mǫgnús eftir þeim ok sá hvárr flokkrinn annan á firði þeim, er Harmr heitir; lǫgðu hinir síðan til Hesjutúna. Þeir Þórir hugðusk hafa fengit meginland, en þat var ey, ok urðu þar margir handteknir með Steigarþóri, en hann sjalfr síðan hengðr í holmi þeim, er Vambarholmr heitir. Þá mælti Þórir, er hann sá galgann: «Ill eru ill ráð,» ok kvað þetta, áðr hann væri hengðr ok snaran látin á halsinn:


Várum félagar fjórir
forðum, einn við stýri.


En Egill Áskels sunr á Forlandi, enn vaskasti maðr, var ok þar drepinn ok hengðr með Þóri, þvíat hann vildi eigi flýja frá Ingibjǫrgu konu sinni Ǫgmundar dóttur, systur Skopta. Þá mælti konungrinn Mǫgnús, er hann Egill hekk á galganum: «Illa koma honum góðir frændr í hald.» En Sveinn flýði í haf út ok svá til Danmarkar ok var þar til þess er hann kom í sætt við Eystein konung sun Mǫgnúss, er hann tók í sætt ok gørði skutilsvein sinn ok hafði í kærleik ok í virktum. En Mǫgnús konungr hafði þá ríki einn saman ok ankannalaust ok friðaði vel fyr landi sínu ok eyddi ǫllum víkingum ok útilegumǫnnum ok var maðr herskár ok rǫskr ok starfsamr ok líkari í ǫllu Haraldi fǫðurfeðr sínum í skaplyndi heldr en fǫður sínum. Allir váru þeir miklir menn ok fríðir sýnum.


49. MAGNUS GJER HERFERD TIL GAUTLAND.

Mǫgnús fór margar herfarar ok fekk þat fyrst til ákalls á Gautland austr, at hann kvað Dal ok Véar ok Varðynjar með réttu eiga at liggja til Nóregs, kvað sína forellra haft hafa forðum, ok settisk konungrinn síðan við landamæri með miklu liði ok bjó í tjǫldum ok hugðisk til áreiðar á Gautland. En þá er Ingi konungr frá þat, þá samnaði hann brátt liði saman ok stefndi á fund hans, en þá er konunginum Mǫgnúsi kom sǫnn njósn of ferð hans, þá eggjuðu hǫfðingjar aftrhvarfs, en hann þekþisk eigi þat ok helt á mót konunginum Inga fyrr en hann verði ok á náttarþeli, ok gerði mikinn mannskaða, en konungrinn Ingi frelstisk með flótta. En síðan var máli snúit til sættar ok tók Mǫgnús konungr Margrétu, dóttur Inga konungs, ok þessar eignir með, er hann kallaði áðr til.


50. FYRSTE VESTERHAVSFERDI TIL MAGNUS.

Í þessi herfǫr váru með Mǫgnúsi konungi Ǫgmundr Skopta sunr, Sigurðr Sigurðar sunr ok Sigurðr ullstrengr ok margir aðrir. En eftir þetta leitar konungrinn Mǫgnús í Orkneyjar með liði. Váru þá með honum þessir hǫfðingjar: Dagr faðir Gregoris, Víðkuðr Jóans sunr, Ulfr Hrana sunr, bróðir Sigurðar fǫður Nikolaus, ok margir aðrir stórir hǫfðingjar. Tekr hann í Orkneyjum síðan jarlinn Erlend með sér ok Mǫgnús sun hans átján vetra gamlan, er nú er heilagr, lagðisk út síðan í hernað fyr Skotland ok fyr Bretland ok drap í þeiri jarl þann, er Hugi hét enn digri, hann (var] skotinn í auga ok gekk þar af til heljar. En hinn, er skotit hafði, kastaði boganum til konungs, at því er sumir segja, ok kvað svá at orði, at «heill skotit herra,» kendi þat skot konunginum. Vendi heim ór þessi herfǫr með hlǫðnum skipum gulls ok silfrs ok gersima.


51. ANDRE VESTERHAVSFERDI. MAGNUS FELL.

En fám vetrum síðar gørðisk hann vestr til Írlands með skipastóli ok ferr með miklu liði ok ætlar at vinna landit, ok vann nekkvern hlut í fyrstunni. Dirfðisk hann af því ok gerðisk síðan óvarari, með því at í fyrstu gekk honum með vildum sem Haraldi, fǫðurfeðr hans, er hann fell á Englandi, drógu hann til lífláts ok in sǫmu svik, þvíat Írir sǫmnuðu á mót Mǫgnúsi konungi óvígjum her með leynd umb aftaninn fyr Bartholomeus-messu, þá er þeir gengu frá skipum á land upp at hǫggva strandhǫgg. Fundu þeir eigi fyrr en liðit kom á miðal þeira ok skipanna, en þeir konungrinn lítt við búnir at herklæðum, þvíat konungrinn var upp genginn í silkihjúp ok hjalm á hǫfði, sverði gyrðr ok spjót í hendi, [í] stighosum, svá var hann oft vanr, ok fell í þessi Mǫgnús konungr ok mikit lið með honum. Þar heitir á Úlaðstíri, er hann fell, ok Eyvindr Finns sunr fell þar með honum ok margir aðrir stórir hǫfðingjar. Var Víðkuðr staddr næst konunginum ok fekk sár þrjú, en þá er konungrinn Mǫgnús sá sér vísan bana, þá bað hann Víðkunn hjalpa sér með flótta, ok sótti hann þá ok þat lið annat, sem undan komsk, til skipa ok svá heim í land aftr. Fekk hann síðan af því mikit metorð af sunum hans, at hann hafði svá vel þar haft sik. Þá var Mýrjartak Kondialfa sunr yfirkonungr á Írlandi, hans dóttur átti Sigurðr Mǫgnúss sunr nekkvera stund, hon hét Biaðmunio. Mǫgnús berleggr vas alls konungr .x. vetr.


52. MAGNUSSØNENE.

En eftir Mǫgnús þá stíga til ríkis synir hans þrír, Eysteinn ok Sigurðr ok Óláfr, allir góðir menn ok listuligir, róir menn, hœgsamir ok friðsamir, ok er mart gott ok dýrlikt frá þeim at segja. Var Óláfs þó of lítla hríð við freistat, þvíat hann lifði eigi lengr en tolf vetr eftir fráfall fǫður síns, andaðisk í kaupangi seytján vetra gamall ok var jarðaðr í Kristskirkju, ok hǫrmuðu allir menn hans fráfall. En í fyrstu, er þeir brœðr sitja í ríki þrír, Eysteinn ok Sigurðr ok Óláfr, þá fýsir Sigurð at ferðask ór landi til Jórsala með ráði brœðra sinna ok bǫztu manna í landinu. En at kaupa sér guðs miskunn ok vinsæld við alþýðu þá tóku þeir allir brœðr af áþjánar ok ánauðir ok illar álǫgur, er frekir konungar ok jarlar hǫfðu lagt á lýðinn, sem fyrr var sagt.


53. SIGURD FER TIL JORSAL.

Nú leiddu þeir brœðr svá ánauði til frelsis, en síðan ferðaðisk Sigurðr konungr ór landi til Jórsala með sex togu skipa, fjórum vetrum eftir fráfall Mǫgnúss fǫður síns, ok hafði með sér fjǫlment ok góðment ok þó þá eina, er fara vildu, sat á Englandi enn fyrsta vetrinn, en annan út til Jórsala ok sætti þar mikilli tígn ok þá þar dýrligar gørsimar.


54. DEN HEILAGE KROSSEN.

Beiddisk konungrinn af krossinum helga ok ǫðlaðisk, en eigi þó fyrr en tolf menn ok sjalfr hann enn þrettándi svóru, at hann skyldi fremja kristni með ǫllum mætti sínum ok erkibyskupsstól koma í land, ef hann mætti, ok at krossinn skyldi þar vera, sem inn helgi Óláfr hvíldi, ok at hann skyldi tíund fremja ok sjalfr gera, ok helt hann þessu sumu, þvíat tíund framði hann, en hinu brá hann, er til mikils geigs mundi standa, ef eigi hefði guð þann geig með jartegnum leyst, reisti kirkju við landsenda ok setti þar krossinn náliga undir vald heiðinna manna, sem síðan gafsk, hugði þar til lands gæzlu, ok varð at misræðum, kómu þar heiðnir menn ok brendu kirkjuna, tóku krossinn ok kennimanninn ok flutu hvárttveggja braut. Kom síðan at inum heiðnum hiti svá mikill, at þeir þóttusk nálega brenna ok óttuðusk þann atburð sem skyssi, en prestrinn segir þeim, at sá bruni kømr af guðs megni ok af kraft ens [hel]ga kross, ok þeir skutu þá báti ok settu bæði til lands, krossinn ok prestinn. Ok með því at prestinum þótti eigi heilt at setja hann annat sinni undir sama váða, þá flutti hann krossinn á launungu norðr til staðarins til ins helga Óláfs, sem hann var svarinn ok nú er hann síðan.


55 a. SIGURD KJEM HEIM ATT.

En mart var ok annat gott í ferð hans, sigr vann hann á nekkverum borgum heiðnum ok hét til tǫku einnar þeirar at fella af kjǫtátu á þváttdegi í Nóregi. Til Miklagarðs fór hann ok hlaut þar mikla tígn af viðrtǫku keisarans ok stórar gjafir ok lét þar eftir til minna þarvistar sinnar skip sín ok tók af skipi sínu einu hǫfuð mikil ok fjárverð ok setti á Pétrskirkju. En heim í Nóreg sœkir hann um Ungeraland ok Saxland, of Danmǫrk eftir þrjá vetr, er hann fór ór landi, ok fagnaði allr lýðr kvámu hans. Þá var hann tvítugr, er hann kom aftr í land ór þessi ferð, ok var orðinn enn tíðasti. Vetri var Eysteinn ellri þeira brœðra, en Óláfr þá .xii. vetra gamall. Eru enn margir hóstaðir skrýddir af þeim gørsimum, er þá flutti Si[gurðr konungr í land.]


[55 b. UM KONG ØYSTEIN.

(Ey)steinn konungr hafði ok eigi ekki at sýst í landinu meðan Sigurðr konungr var í útferðinni. Hann lét (g)era hǫllina miklu í Bjǫrgyn, er mest ok frægst herbergi hefir verit í Nóregi af tré gǫrt. (Hann lét reisa Mich)álskirkju í Norðnesi ok gaf þar fé til munkaklaustrs, ok er þat eitt it veg(ligsta steinmusteri. Hann lét ge)ra Postolakirkju í konungsgarði í Bjǫrgyn. Eysteinn konungr lét gera virkit við Agðanes (ok hǫfn ok kirkju í V)águm á Hálogalandi ok lagði próvendur til. Hann lét ok gera drekann mikla er gø(rr var í glíking þess sem) verit hafði Ormr enn langi. Eysteinn konungr lét gera Nikoláskirkju í Niðarósi. Hann aukaði konungdóminn, gørði orð vitrum mǫnnum af Jamtalandi ok lét þá koma í blíðu mikla við sik, ok gœddi þá gjǫfum, ok teygði svá hug þeira til vingunar við sik. Því næst fœrði hann í umrœðu við þá hvé mikil makyndi þeim væri hingat at sœkja þarfyndi, ok hvé erfiðligt þeim var austr at sœkja. Ok þeir skilðu at konungrinn mælti þeira þurft ok kómu á mál við hann ok hann optliga við þá. Fóru þeir austr síðan ok sneru landslýðnum til samþykþar um þetta mál ok tóku eiða af lýðnum. Ok eftir þat fóru þeir í Nóreg, ok svǫrðu Eysteini konungi Jamtaland með viti ok ástsemð, ok hefir þat haldizk síðan með staðfestu. Vann svá Eysteinn konungr Jamtaland með djúpsettu ráði, en eigi með úfriði né áhlaupum, sem sumir hans forellrar. Ok á þessa leið gerði hann sætt við Jamtr, ok í þeira vinmælum hafði þat orðit, þá er allir lendir menn á Jamtalandi fóru á fund Eysteins konungs ok svǫrðu honum með skǫttum Jamtaland ok gerðusk hans þegnar, at hann hét þeim þar í mót sínu trausti við úfriði Svía konungs, svá at hann skyldi jafnskyldr þeim at at veita sem Nóregs mǫnnum eða ǫðrum sínum þegnum, ok enn liggr þat undir Nóregs konung at skǫttum. Eysteinn konungr bœtti ok í marga staði rétt landsmanna, ok var mikill upphaldsmaðr lǫgunum, ok gørði sér mjǫk kunnig ǫll lǫg í Nóregi. Hann var spekingr mikill at viti, ok allra manna var hann fríðastr sjónum, hvítr á hár, meðalmaðr á vǫxt, snjallr í máli, ok enn mildasti af fé, ok allra konunga hefir hann verit ástsælastr við sína menn glaðr ok lítillátr í máli.]


56. KALMARLEIDANGEN. SIGURD OG FOLKET.

. . . ok lǫgðu vistagjald á smálǫnd, .xv. c. nauta, ok tóku við kristni. Ok vendi síðan Sigurðr konungr heim með mǫrgum stórum gørsimum ok fjárhlutum, er hann hafði aflat í þeiri, ok var sjá leiðangr kallaðr Kalmarna leiðangr; sjá leiðangr var sumri fyrr en myrkr et mikla. Gørðisk þá gott of hans daga bæði of ár ok of margfalda aðra gœzku, nema þat einu var, at hann mátti varla skapi sínu stýra, þá er at honum kom óhœgyndi, þá er á leið upp, en þó þótti hann allra konunga dýrligastr vera ok merkilegastr ok allra helzt af ferð sinni. Hann var ok inn ríkuligsti maðr ok manna hæstr sem faðir hans ok forellrar. Unni hann lýð sínum, en lýðrinn honum, ok birti hann ást sinni með þessum kviðlingi:


Búendr þykkja mér baztir,
byggt land ok fríðr standi.


57.

En af því trausti en hann þóttisk hafa af ástsemð lýðsins, þá lét hann sér lifanda sverja Magnúsi syni sínum landit í ǫllum Nóregi. Hann var frillu sunr ok allra manna vænstr, þeira er verit hafi.


58. HARALD GILLE KJEM TIL NOREG. SIGURD DØYR.

En eftir þetta þá sœkir sá maðr vestan af Írlandi, er Haraldr hét gillikrist, ok kallaðisk sunr Mǫgnúss ok bróðir Sigurðar, bauð til þess sǫnnur, ok konungrinn þekþisk [þat] meir með einvilja sínum en með vitra manna ráði, ok trað Haraldr .ix. plógjárn sindrandi ok varð skírr, var síðan í góðu yfirlæti með brœðr sínum, þvíat maðrinn var vaskr ok liðmannligr, hór vǫxtum ok inn vakrligsti sýnum, en eiðar stóðu sem unnir váru um Mǫgnús. Haraldr vann ok eið, áðr hann næði skírslum, at hann skyldi ekki til ríkis kalla meðan Mǫgnús lifði, ok vildi konungrinn með þeim eiðstaf staðfesta eið lýðsins ok ríki sunar síns ok váða úti byrgja ok stefja manntjón. En þessar skírslir váru gervar á Sæheimi, ok sýndisk mǫnnum skírslirnar frekeflt, af því at hann bar til faðernis en eigi til ríkis, er hann hafði fyrir svarit. En brátt eftir þetta andaðisk konungrinn austr í Ósló, en Haraldr ok Mǫgnús váru í Túnsbergi, ok váru þegar orð gǫr út til Mǫgnúss ok hann hvataði ferð sinni inn til Óslóar ok komsk hann svá at gørsimum. En líkamr Sigurðar konungs var jarðaðr í Hallvarðskirkju, þá er hann hafði alls ráðit Nóregi .vii. vetr ok .xx.


59. MAGNUS OG HARALD.

Nú vill Mǫgnús einn í ríki setjask, sem honum vísar með réttu tilskipan fǫður hans ok eiðr alþýðu, en Haraldi gezk eigi at því ok kallar til halfs ríkis ok vill hvárki muna eiða sína né skipan bróður síns. Ok gerisk nú á fyrstu .vii. nóttum með þeim ósamþykki ok dregsk nú í tvá staði hirðin ok hǫfðingjar ok alþýða, ok feksk Haraldi af því œrit lið ok . . .


60. ØYSTEIN, SIGURD OG INGE. GEIRSTEIN OG GYDA.

. . . fóstrar þeira, ok hǫfðu þeir eina hirð báðir Ingi konungr ok Sigurðr konungr, en Eysteinn konungr einn sér. Ok er þessir hǫfðingjar ǫnduðusk allir, er með sínum ráðum hǫfðu drengiliga stýrt ríkinu með þeim eptir lands lǫgum þeira, Ámundi, Þjóstolfr Álasunr ok Óttarr birtingr, er átti Ingiríði, móður Inga konungs, ok Ǫgmundr sviptir ok Ǫgmundr dengir, bróðir Erlings skakka sunar Kyrpingaorms, er bæði var miklu tígnari at metorðum Erlingi, meðan þeir lifðu báðir, ok ellri at vetratali, þá skilðu þeir brœðr Sigurðr ok Ingi bráðliga eptir þat hirð sína. Sigurðr konungr var mikill maðr vexti ok liðmannligr, ramr at afli, marglyndr ok málsnjallr, vandlyndr ok vanstiltr, hraustr ok glaðr. Eysteinn konungr var hár maðr ok styrkr ok bermálugr, slœgvitr, undirhyggjumaðr, fastr ok fégjarn, svartr ok skrúfhárr. Ingi konungr var hvítr maðr ok vænn í andliti, vanheill, hryggbrotinn ok visnaði fótr annarr, svá at hann fór mjǫk haltr, þýðr ok þekkr við sína menn. Sigurðr konungr var ofstopamaðr mikill of alla hluti ok óeiramaðr, þegars hann óx upp, ok svá þeir Eysteinn báðir brœðr, ok var þat nær sanni nøkkvi er Eysteinn var, en hann þótti þó allra fégjarnastr þeira. Ingi konungr var vinsæll við alþýðu. Ok nokkuru eptir andlát ráðuneytis konunganna gerðisk sá atburðr, at maðr hét Geirsteinn ok átti .ii. sunu Hjarranda ok Hísing ok hans dóttir var frilla Sigurðar konungs ok þeir í kærleikum við hann. Geirsteinn var óeirðarmaðr mikill ok ranglátr, sat í trausti konungsins. Skamt í frá honum bjó gǫfug ekkja, er Gyða hét, systir Ragnhildar, er átti Dagr Eilífs sunr austan ór Vík; hon var skǫrungr mikill. Geirsteinn ferr opt á hennar fund ok vill gjarna fá hennar ást, en þat var ón hennar vilja, ok þá ylmðisk hann í móti ok segr því munu vera misráðit. Er þat et fyrsta ráð hans ok bragð, at hann lætr reka fé hennar í akra sína ok gaf þar fyrir sakar henni ok þar með lætr hann með kappi fylgja sínu fé í hennar akra ok gera henni miklar meizlur á marga vega. Ok er hon sér hans óþokka svá mikinn ok sér skaða gǫrvan, þá mælir hon við sína vini, at hon missir mjǫk gǫfgra sinna vina ok forsjámanna, er hon skal svá marga vega óvirð vera. Þá sagði sá maðr henni, er Gyrðr hét, hann var þar upp fœddr við henni ok góðrar ættar ok vaskligr maðr: «Fróva, segr hann, þat er satt, er þú mælir, mikit vanhald hefir þú af þessum manni beðit, en sjóm vér, at hér til víkr þú máli, er vér-róm, at hafa atgerðir.» Ok þat bar at einn dag, er hon gekk of bœ sinn, at hon sá mart fé í sínum ǫkrum ok mart gera mikinn skaða, þá verðr hon reið, tekr eitt spjót ok hleypr út ok vendir þangat til, sem féit var. Nú kømr í móti henni Gyrðr ok tekr af henni spjótit ok gengr í mót fénu ok rekr á braut ok yfir brú, er á var ánni milli bœjanna, ok nú kømr í móti honum Geirsteinn ok hleypr þegar at honum ok segir, at þeir hafa of dregit fram þræla, er slíkir skulu honum jafnask, ok leggr til hans. Gyrðr berr af sér lagit ok høggr til hans í mót á vinstri síðu ok veitir honum banasár. Ferr síðan á fund Gyðu ok segr svá búit; hon hefir ok þá búit hesta .ii., annan við fé, en honum annan til reiðar, [ok sendir hann á fund Ragnhildar systur sinnar með jartegnum, at hon haldi hann í móti óvinum, ok til Gregoriuss sonar hennar; «en víst er at ek ætla at mikil eptirganga myni verða.» Sjá maðr kom austr í land, ok á fund Gregoriuss. Hann hafði mikla sveit manna, en heldr þótti hann fyrst úafskiptasamr, ok rœddu menn mjǫk misjafnt hverr skǫrungr . . . . . . . . . . . . . . . Ragnhildi ørendit með sǫnnum vitnum. Hon berr upp fyr Gregorius, ok segir mikla nauðsyn at (hann veiti manninum ásjá. Gregorius svarar: Litt he)fi ek enn við bundizk vandamál manna, ok ekki síðr þat orð á at ek sjá lítill forstjóri, en hins mundi þurfa, at sá hefði mikinn styrk er hann skal ganga í mót Sigurði konungi. Verðum vér me(irr) at ætla eptir lítilræði váru en því sem hér hœfir til.» Hon segir: «Veit manninum ásjá, at hann mætti lífit þiggja firir, þótt hann hafi þetta verk unnit; ok hefir hann mikit brigsli af tekit frændum várum; ok vírð orð mín ok sjalfs þíns sóma!» Gregorius svarar: «Þungt mun vera í móti rísa konunginum ok óvirðiligra sýnisk mér hlutrinn, at heita ásjá, ok komi fyr ekki.» Þá mælti hon reiðuliga: «Því muntu lengi lítill maðr vera, at ekki mun skipta þótt frændr þínir sé drepnir, ok muntu minkask af góðum frændum þínum, ok œrin nauðsyn helt til, áðr þetta verk væri gǫrt.» Gregoríus mælti: «Mjǫk eggjar þú, móðir; lát mik sjá manninn!» Ok hann gengr fram, ok flytr sitt ørendi með snild, ok segir honum allan atburðinn, sýnir honum jartegnir ok hvé mikit undir þótti frændum hans, at hann liti á málit. Ok segir þat ok ef hann skal hǫfðingi verða, at eitt sinn mun hann þat fyrst reyna verða. Ok með þessum ǫllum saman, framburð hans, ok nauðsyn, ok eggjun móður hans, þá mælti hann: «Með ákafa flytr þú, móðir, þetta mál. Verðr þat svá út leyst sem nú er á hendr tekizk, ok verði þat með sóma, þá njótum vér. En þó vil ek um þá menn er með mér eru, at þeir leggi sitt jáyrði til ok styrk ef ek geng í þenna vanda. Ok leggi þeir sik í ábyrgð með mér, ok þat með at þeir sveri at verja fjǫr hans ok líf, þá má ek nakkvat veita honum.» Þeir váru .lx. manna húskarla hans er frjálsir váru með honum. Hann tekr nú við manninum ok samlag við húskarla sína. Þetta spyrja synir Geirsteins, ok verða óðir við, ok segja konunginum Sigurði at þeir vilja brenna bœ Gyðu, en taka féit alt. Konungr biðr þá vægja fyrst, ok segir at hann vill leita eptir bótum ok vita sannleik. Þeir brœðr fara norðr ok vinna mǫrg illvirki, en eigi treystask þeir firi konungs boði at vinna svá ilt sem þeim er fýst á. Ok er þeir spyrja at maðrinn er kominn til Gregoriuss, þá segja þeir konungi, ok biðja hann fá sér lið at drepa hann ok alla þá er firi Gyrð standa. Ok segja, at lendir menn ætla firi sér mikla dirfð, er ganga vilja í móti konungi. Konungr segir, at fyrst skal leita eptir með vægð, ok sendir þann mann er Loðinn heitir á fund Gregoriuss. Hann var kunnigr at viti ok mǫrgum góðum hlutum, ok kømr hann á fund Gregoriuss ok leitar eptir vitrliga með mikilli góðgirnd fyr konungs hǫnd, segir honum þat hœfa at hneigjask til hans, ok spyrr hvat hann vill bjóða fyr aftak Geirsteins. Hann svarar: «Fyr þat er konungi þikkir misgǫrt við sik, ráði hann sjalfr. En til þess hefir Geirsteinn gǫrt sem nú er framkomit, ok synir hans hafa upp tekit mikinn ósóma síðan.» Loðinn ferr í brot ok segir konungi sitt ørendi. Ok er þeir brœðr heyra þetta, eggja þeir mjǫk. En konungr vill enn senda mann á fund Gregoriuss, þann er Rauðr heitir með .xxx. manna. Koma þeir á fund Gregoriuss, ok segja ørendit með meiri freku ok ákefð en fyrr var flutt, ok kváðusk ætla at konungr mundi ríkari vilja vera en lendir menn; tǫlðu hann trauðan til, «ok er þér át skyldara at kunna líta þitt mál.» Gregorius svarar: «Fyrri kom til vár, góðr maðr ok rak þetta ørendi með vizku ok góðgirnd, ok sýndisk mér eigi hans ráð hér um. En þú berr fram málit með freku, ok eigi lízk mér þú líkligr til at fá hér mikit at sýst tíl greiða.» Ok er þeir fara í brot gera þeir ráð sitt, ok sýnisk Rauð at þeir muni eigi skilja við svá búit; biðr þá bíða sín á skóginum, en hann vill sœkja aptr til bœjarins, «ok kann vera at þá fáim vér manninn er þeim varask minnr.» Þeir koma aptr til bœjarins .xv. saman, ok setjask á palla í þeiri stofu er Gregorius var vanr at drekka, ok fengu sér stafkarla búning um herklæði útan. Ok um kveldit er Gregorius kom í stofuna ok sveit hans, spurði hann hví stafkarlar væri þar inni, ok gekk at þeim ok verðr varr við hverir þeir eru. Lét síðan taka þá ok fjǫtra, ok um morg(uninn) váru þeir reknir í skóg til félaga sinna. Síðan var þings kvatt, ok sagði Gregorius hver svik þessir menn vildu fram (hafa). Þá váru þeir dœmðir til dráps, ok síðan upp festir. Þetta spyrr Sigurðr konungr ok þeir synir Geirsteins. Verða þeir við reiðir ok biðja konung fá sér lið, ok þat gørir hann. Fara þeir austr í Vík, ok kom engi frétt firir. Fóru þegar með hernaði, ok þá var Gregorius staddr í Túnsbergi, ok segja sumir at þat væri jóla-aptann, ok Gregorius hafði þá minsta vǫrðu á sér. Ræðr þó í mót þeim ok sendir menn alla vega í brot, ok samnask honum lið, ok verðr þeira fundr með mannspelli, ok lýkr svá at þeir flýja Geirsteins synir á konungs fund. Ok þat er sagt eitt sinn, at þeir spurðu at Gregorius skyldi taka veizlu at mágs síns. Heldu á vǫrðu, ok kómu til veizlunar ok drápu mennina er veita skyldu, en settusk sjalfir ok neyttu veizlunar. En Gregorius spurði þetta ekki, ok kom síðan á þann vág er skarsk firir bœinn. Ok þeir ætluðu þar í lægi at leggja. Þá mælti Gregorius: «Svá lízk mér sem fjǫlmenni mikit myni vera fyrir. Kann vera at úfriðr sé. Munu vér gøra raun til, leggja út til nestangans; eru þetta úfriðarmenn, þá munu þeir snúa í móti. En þat mætti at vér vikim þá skjótt inn at læginu, ok kœmim fyrr til bœjarins, ok ættim vér þá við þeim at taka.» Svá gafsk sem hann ætlaði. Þegar er þeir lǫgðu út, þá sóttu hinir á nesit, en Gregorius veik aptr þvers, ok náði bœnum fyrri. Ok nú finnask þeir ok berjask með miklu mannspelli. Gregorius var allra manna bezt vígr, ok nú gengr í móti honum Hísingr, ok ganga þeir saman ok berjask, ok fell þar Hísingr fyr Gregorius, ok er þat frægt orðit. Síðan tók hann sverð hans ok barðísk nú, ok þá kømr í móti honum bróðir hans ok vill hefna bróður síns. Ok lýkr svá at Gregorius fellir þá báða Geirsteins sunu. Hann fær af þessu mikinn sóma ok virðing. Eptir þessi stórvirki sœkir Gregorius á fund Inga konungs ok snýsk undir hans vald; ok leggja þeir mikla vingan sín í milli, ok gørisk Gregorius altrú hǫfuðbenda konunginum alla æfi. Gregorius var vellauðigr, en hann sparðí hvártkí sjalfan sik né fé sitt til fulltings við Inga konung. Þat hefir alþýðu manna mál verit, at hann hafi mestr verit ok framarst lendra manna í manna minnum í Nóregi.]