Þorgríms þáttr Hallasonar ok Bjarna Gullbrárskálds

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Íslendinga sögur

Þorgríms þáttr Hallasonar ok Bjarna Gullbrárskálds

Guðni Jónsson

bjó til prentunar

1. Útanför Þorgríms ok Bjarna.

Þorgrímr hét maðr ok var Hallason. Hann var íslenzkr maðr. Þorgrímr var ríkr at penningum ok vinsæll. Hann bjó á Brúnastöðum í Fljótum. Hann hafði verit hirðmaðr Óláfs konungs ins helga ok þegit af honum góðar gjafir.
   Á einu sumri keypti hann skip hálft at norrænum mönnum, en hálft áttu íslenzkir bræðr tveir, synir Hallbjarnar skefils ór Laxárdal. Hét annarr Bjarni, en annarr Þórðr. Bjóst Þorgrímr þá til útanferðar ok með honum sonr hans, er hét Illugi, ok tveir fylgðarmenn Þorgríms. Hét annarr Galti, mikill maðr ok styrkr, annarr Kolgrímr, lítill ok fráligr.
   Svá hafði til borit áðr um vetrinn á ymbrudögum fyrir jól, at Þorgrímr fór með konu sína ok börn at erendum sínum. Þá gerði at þeim hríð svá mikla, at hríðin drap til dauðs son hans frumvaxta, er Ásbjörn hét. En Þorgrímr kostgæfði svá mjök at hjálpa föruneyti sínu, at hann fannst úti dauðvána ok örviti. Var hann fluttr til bæjar ok nærðr við heita mjólk.
   Nú er þar komit, at þeir bjuggu skip sitt um sumarit, sem fyrr er sagt, ok létu í haf, er þeir váru búnir. Þeir Bjarni ok Þórðr flimtu Þorgrím ok váru illa til hans, en hann lét sem hann vissi ekki. Þeim gaf vel byri ok kómu norðr við Þrándheim. Magnús konungr góði hafði ríki í Nóregi, en þó var hann þá suðr í Danmörku. Kálfr Árnason hafði þá mest völd í Þrándheimi. Var hann í bænum, ok bauð hann Íslendingum til sín. Váru þeir með honum um vetrinn, Bjarni ok Þórðr ok Þorgrímr, með sína félaga. Kálfr skipaði Þorgrími gagnvart sér, en þeim bræðrum it næsta sér.

2. Þorgrímr vá Bjarna ok Þórðr Þorgrím.

Þorgrímr var hljóðr um vetrinn ok jafnan með áhyggju yfirbragði. Minntist hann oft innar fyrri ævi ok vináttu Óláfs konungs ins helga. En þeir bræðr váru hávaðamiklir ok orðmargir of margt. Þeir lofuðu Kálf mjök, en váru illa við Þorgrím ok rægðu hann mjök.
   Þeir töluðu einn tíma við Kálf ok sögðu svá: "Hefir þú nökkut fundit þat, Kálfr, at Þorgrímr er yðr engi alúðarmaðr, ok er öll hans alvara til Óláfs konungs, en vér munum heldr þiggja vetrvistina eftir því, sem þú veitir?"
   Kálfr svaraði: "Fundit hefi ek þat, at Þorgrímr er engi vinr várr."
   Bjarni mælti: "Kvæði hefi ek ort um yðr, ok vilda ek fá hljóð til at flytja."
   "Hlýða skal kvæði þínu, skáld," sagði Kálfr, "því at ván er, at vel sé ort."
   Bjarni færði kvæðit fyrir fjölmenni, ok var þar mjök getit bardagans á Stiklastöðum ok hrósat þeim tíðendum, er þar gerðust, til lofs Kálfi.
   En er lokit var kvæðinu, mælti Þorgrímr: "Undarligt er þat, Kálfr, svá vitr maðr sem þú ert, er þér þykkir sæmð í slíku, at menn kveði um glæpi þína ok níðingsverk, er þér genguð í mót Óláfi konungi."
   Bjarni mælti: "Þegi þú, skemmðarmaðrinn. Þú slótt á þik skrópasótt, til þess at hellt var í þik mjólk á ymbrudögum út á Íslandi."
   Þorgrímr gekk út ór stofunni þar til, sem hann var vanr at sofa.
   Hann mælti: "Mikit er slíkt at heyra, lastanarorð til Óláfs konungs, en skemmðarorð við mik. Nú gakk inn, Illugi, ok drep Bjarna."
   Sveinninn svaraði: "Eigi ber ek traust til, þann veg sem vér erum við komnir."
   Þorgrímr snaraði þá inn í stofuna ok hjó Bjarna banahögg. Þórðr, bróðir hans, hljóp til vápna, ok stóðu menn þá í milli þeira.
   Kálfr mælti: "Þetta er illt verk ok hvárki hlíft í sæmð várri né vetrgestinum, en þó skal þetta mál fara allt at lögum."
   Lét hann þá þings kveðja ok bað alla menn vápnlausa til þings koma. Galti inn sterki, fylgðarmaðr Þorgríms, greip upp bolöxi ok lét koma í milli klæða sér, er hann gekk til þingsins. En er þing var sett, þá var sleginn mannhringr um Þorgrím.
   Kálfr mælti: "Hvat býðr þú fyrir þik, Þorgrímr?"
  Hann segir: "Ek býð allt mitt mál á konungsdóm."
   Kálfr svaraði: "Fjarri er nú konungr at dæma þetta mál."
   "Veit ek," sagði Þorgrímr, "at þú vildir dæma, en ek játta því eigi, ok sé ek gerla þinn áhuga, at þú kannt mik mest vinganar við Óláf konung."
   "Þat er eigi satt," sagði Kálfr, "en þó mun nú málit dæmt vera, nema Þórðr játti öðru."
   Þórðr kveðst engum boðum hans játta mundu.
   Kálfr mælti: "Dæmi hann þá sekan ok útlægan." Ok svá var gert, at ráði umboðsmanns konungs, fyrir dráp Bjarna.
   Þorgrímr mælti: "Nú fór svá sem mik varði, ok þykkist þú nú, Kálfr, hafa fyrir sét, at eigi skal til bóta mega komast eftir mik. En þat er þó vant at sjá, ef veitendr koma til." Þórðr hljóp þá at ok veitti honum bana. Þá mælti Kolgrímr inn litli, fylgðarmaðr Þorgríms: "Hefn þú hans, Galti, þú hefir öxina." Hann kvaðst eigi þora.
   "Mæl þú manna armastr," sagði Kolgrímr, "ok ert þú eigi meðalskræfa, svá mikill ok sterkr, er þú hefir engan hug í brjósti, ok fá mér öxina." "Þat þori ek eigi," sagði hann. "Þá skaltu ok eigi þora á at halda," sagði Kolgrímr ok kippði af honum öxinni ok hjó til Þórðar mikit högg á hrygginn, ok var þat sár banvænt. Kolgrímr var þá handtekinn, ok lét Kálfr varðveita hann í járnum, en vildi eigi láta drepa hann, fyrr en vitat væri, hvárt Þórðr rétti við. En þat var mjök jafnfram, at Magnús konungr kom sunnan ór Danmörk norðr til Þrándheims ok Þórðr dó af sári því, er Kolgrímr veitti honum.

3. Frá Magnúsi konungi ok Kolgrími.

Kálfr hafði búit veizlu konungi. Magnús konungr hafði frétt nökkura af vígum þessum, áðr hann kom til veizlunnar. Kolgrímr sat í fjötri í forstofunni, er konungr gekk inn.
   Hann mælti til konungs: "Dirfð mun yðr þykkja, herra, er bandinginn biðr yðr ásjá. En ek tel þat helzt til, at ek hefi ort kvæði um Óláf konung inn helga, föður yðvarn."
   Konungr nam staðar ok svaraði: "Vart þú með Þorgrími Hallasyni?"
   "Já, herra," sagði hann.
   "Hefndir þú hans?" sagði konungr.
   "Við leitaða ek," sagði Kolgrímr, "ok þótti mér verða hefndin alls til lítil eftir slíkan mann, enda stóðum vér eigi jafnt at vígi ok þeir, sem til móts váru."
   "Vera má svá," sagði konungr, "ok rými á honum fjötrunum, svá at hann megi ganga inn í stofu."
   En er hann var inn kominn, bað konungr hann flytja kvæðit. Hann gerði svá ok bar fram sköruliga. En er á leið kvæðit, var nökkut á vikit, hvat til dró um líflát Þorgríms ok þau mál öll saman, ok váru þessi orð í einni vísu:

Herstillis þarfk hylli.
Hölf eru völd und Kalfi.

   Þá mælti konungr: "Ekki er nú meir en svá, skáld."
   En er lokit var kvæðinu, mælti konungr: "Þau munu fyrst kvæðislaun mín við þik, Kolgrímr, at þú skalt vera lauss, ok er þat þó satt, Kálfr, at eigi vill þú oss frændhollr vera. En þótt þú létir dæma Þorgrím útlægjan ok sekan, þá skal hann nú svá bæta sem hann hafi sýkn drepinn verit. Skal Illugi taka þat fé af þeim penningum, sem þeir hafa átt, Bjarni ok Þórðr. En þú, Kolgrímr, skalt hafa umsjá á fé Illuga með honum, þar til er hann kemr til Íslands. En ek vil gefa þér fyrir þinn röskleik hálft skipit við Illuga."
   Kolgrímr svaraði: "Nú hafið þér, herra, sem jafnan sýnt stórmennsku yðra. En þat verðr segja, sem á liggr, at ek hefi heitit suðrgöngu ok skal hana at vísu af hendi inna."
   Kolgrímr gekk suðr, en Illugi beið í Nóregi með umsjá konungs. En er Kolgrímr kom aftr, bjó hann skip þeira til Íslands. Létu þeir í haf, er þeir váru búnir. Þeir kómu skipi sínu í Kolbeinsárós. Settist Illugi í bú á Brúnastöðum, en seldi Kolgrími sinn hlut í skipi. Fór hann landa í milli ok þótti inn bezti kaupdrengr.

Athugasemdir og skýringar: