Helgakviða Hjörvarðssonar

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Eddukvæði
Sæmundar-Edda

GUÐNI JÓNSSON
bjó til prentunar

Helgakviða Hjörvarðssonar
(með Hrímgerðarmálum)

Frá Hjörvarði ok Sigrlinn.

Hjörvarðr hét konungr. Hann átti fjórar konur. Ein hét Álfhildr. Son þeira hét Heðinn. Önnur hét Særeiðr. Þeira son hét Humlungr. In þriðja hét Sinrjóð. Þeira son hét Hymlingr.
   Hjörvarðr konungr hafði þess heit strengt at eiga þá konu, er hann vissi vænsta. Hann spurði, at Sváfnir konungr átti dóttur allra fegrsta. Sú hét Sigrlinn. Iðmundr hét jarl hans. Atli var hans son, er fór at biðja Sigrlinnar til handa konungi. Hann dvalðist vetrlangt með Sváfni konungi. Fránmarr hét þar jarl, fóstri Sigrlinnar. Dóttir hans hét Álof. Jarlinn réð, at meyjar var synjat, ok fór Atli heim.
   Atli jarls son stóð einn dag við lund nökkurn, en fugl sat í limunum uppi yfir hánum ok hafði heyrt til, at hans menn kölluðu vænstar konur þær, er Hjörvarðr átti. Fuglinn kvakaði, en Atli hlýddi, hvat hann sagði. Hann kvað:

1.

"Sáttu Sigrlinn

Sváfnis dóttur,

mey ina fegrstu

í munarheimi?

Þó hagligar

Hjörvarðs konur

gumnum þykkja

at Glasislundi."

 

Atli kvað:

2.

"Mundu við Atla

Iðmundar son,

fugl fróðhugaðr,

fleira mæla?"

 

Fuglinn kvað:

"Mun ek, ef mik buðlungr

blóta vildi

ok kýs ek þats vil

ór konungs garði."

 

Atli kvað:

3.

"Kjós-at-tu Hjörvarð

né hans sonu

né inar fögru

fylkis brúðir,

eigi brúðir þær,

er buðlungr á;

kaupum vel saman,

þat er vina kynni."

 

Fuglinn kvað:

4.

"Hof mun ek kjósa,

hörga marga,

gullhyrnðar kýr

frá grams búi,

ef hánum Sigrlinn

sefr á armi

ok ónauðig

jöfri fylgir."

Þetta var, áðr Atli færi, en er hann kom heim ok konungr spurði hann tíðenda, hann kvað:

5.

"Höfum erfiði

ok ekki örindi,

mara þraut óra

á meginfjalli,

urðum síðan

Sæmorn vaða,

þá var oss synjat

Sváfnis dóttur,

hringum gæddrar,

er vér hafa vildum."

Konungr bað, at þeir skyldu fara annat sinn. Fór hann sjálfr. En er þeir kómu upp á fjall, ok sá á Sváfaland landsbruna ok jóreyki stóra. Reið konungr af fjallinu fram í landit ok tók náttból við á eina. Atli helt vörð ok fór yfir ána. Hann fann eitt hús. Fugl mikill sat á húsinu ok gætti, ok var sofnaðr. Atli skaut spjóti fuglinn til bana, en í húsinu fann hann Sigrlinn konungs dóttur ok Álofu jarls dóttur ok hafði þær báðar braut með sér. Fránmarr jarl hafði hamazt í arnar líki ok varit þær fyrir hernum með fjölkynngi. Hróðmarr hét konungr, biðill Sigrlinnar. Hann drap Sváfakonung ok hafði rænt ok brent landit. Hjörvarðr konungr fekk Sigrlinnar, en Atli Álofar.
   Hjörvarðr ok Sigrlinn áttu son mikinn ok vænan. Hann var þögull. Ekki nafn festist við hann. Hann sat á haugi. Hann sá ríða valkyrjur níu ok var ein göfugligust. Hon kvað:

6.

"Síð muntu, Helgi,

hringum ráða,

ríkr rógapaldr,

né Röðulsvöllum,

- örn gól árla, -

ef þú æ þegir,

þótt þú harðan hug,

hilmir, gjaldir."

 

Helgi kvað:

7.

"Hvat lætr þú fylgja

Helga nafni,

brúðr bjartlituð,

alls þú bjóða ræðr?

Hygg þú fyr öllum

atkvæðum vel.

Þigg ek eigi þat,

nema ek þik hafa."

 

Valkyrja kvað:

8.

"Sverð veit ek liggja

í Sigarsholmi

fjórum færi

en fimm tögu;

eitt er þeira

öllum betra

vígnesta böl

ok varit gulli.

 

9.

Hringr er í hjalti,

hugr er í miðju,

ógn er í oddi

þeim er eiga getr;

liggr með eggju

ormr dreyrfáiðr,

en á valböstu

verpr naðr hala."

Eylimi hét konungr. Dóttir hans var Sváfa. Hon var valkyrja ok reið loft ok lög. Hon gaf Helga nafn þetta ok hlífði hánum oft síðan í orrostum. Helgi kvað:

10.

"Ert-at-tu, Hjörvarðr

heilráðr konungr,

folks oddviti,

þótt þú frægr séir;

léztu eld eta

jöfra byggðir,

en þeir angr við þik

ekki gerðu.

 

11.

En Hróðmarr skal

hringum ráða,

þeim er áttu

órir niðjar;

sá sésk fylkir

fæst at lífi,

hyggsk aldauða

arfi at ráða."

Hjörvarðr svarar, at hann mundi fá lið Helga, ef hann vill hefna móðurföður síns. Þá sótti Helgi sverðit, er Sváfa vísaði hánum til. Þá fór hann ok Atli ok felldu Hróðmar ok unnu mörg þrekvirki. Hann drap Hata jötun, er hann sat á bergi nökkuru. Helgi ok Atli lágu skipum í Hatafirði. Atli helt vörð inn fyrra hluta nætrinnar. Hrímgerðr Hatadóttir kvað:

[Hrímgerðarmál]

12.

"Hverir ro hölðar

í Hatafirði?

Skjöldum er tjaldat á skipum;

fræknliga látið,

fátt hygg ek yðr séask,

kennið mér nafn konungs."

 

Atli kvað:

13.

"Helgi hann heitir,

en þú hvergi mátt

vinna grand grami;

járnborgir ro

of öðlings flota;

knegu-t oss fálur fara."

 

Hrímgerðr kvað:

14.

"Hvé þik heitir,

halr inn ámáttki,

hvé þik kalla konir?

Fylkir þér trúir,

er þik í fögrum lætr

beits stafni búa."

 

Atli kvað:

15.

"Atli ek heiti,

atall skal ek þér vera,

mjök em ek gífrum gramastr;

úrgan stafn

ek hefi oft búit

ok kvalðar kveldriður.

 

16.

Hvé þú heitir,

hála nágráðug?

Nefndu þinn, fála, föður;

níu röstum

er þú skyldi neðar vera

ok vaxi þér á baðmi barr."

 

Hrímgerðr kvað:

17.

"Hrímgerðr ek heiti,

Hati hét minn faðir,

þann vissa ek ámáttkastan jötun;

margar brúðir

hann lét frá búi teknar,

unz hann Helgi hjó."

 

Atli kvað:

18.

"Þú vart, hála,

fyr hildings skipum

ok látt í fjarðar mynni fyrir;

ræsis rekka

er þú vildir Rán gefa,

ef þér kæmi-t í þverst þvari."

 

Hrímgerðr kvað:

19.

"Duliðr ertu nú, Atli,

draums kveð ek þér vera,

síga lætr þú brýnn fyr bráar;

móðir mín

lá fyrir mildings skipum;

ek drekkða Hlövarðs sonum í hafi.

 

20.

Gneggja myndir þú, Atli,

ef þú geldr né værir,

brettir sinn Hrímgerðr hala;

aftarla hjarta,

hygg ek, at þitt, Atli, sé,

þótt hafir reina rödd."

 

Atli kvað:

21.

"Reini mun þér ek þykkja

ef þú reyna knátt,

ok stíga ek á land af legi,

öll muntu lemjask,

ef mér er alhugat,

ok sveigja þinn, Hrímgerðr, hala."

 

Hrímgerðr kvað:

22.

"Atli, gakk þú á land,

ef afli treystisk,

ok hittumk í vík Varins;

rifja rétti

er þú munt, rekkr, fáa,

ef þú mér í krummur kemr."

 

Atli kvað:

23.

"Munk-a ek ganga,

áðr gumnar vakna

ok halda of vísa vörð;

er-a mér örvænt,

nær óru kemr

skass upp undir skipi."

 

Hrímgerðr kvað:

24.

"Vaki þú, Helgi,

ok bæt við Hrímgerði,

er þú lézt höggvinn Hata;

eina nótt

kná hon hjá jöfri sofa,

þá hefr hon bölva bætr."

 

Helgi kvað:

25.

"Loðinn heitir, er þik skal eiga,

leið ertu mannkyni,

sá býr í Þolleyju þurs,

hundvíss jötunn,

hraunbúa verstr,

sá er þér makligr maðr."

 

Hrímgerðr kvað:

26.

"Hina vildu heldr, Helgi,

er réð hafnir skoða

fyrri nótt með firum;

marggullin mær

mér þótti afli bera;

hér sté hon land af legi

ok festi svá yðvarn flota;

hon ein því veldr,

er ek eigi mák

buðlungs mönnum bana."

 

Helgi kvað:

27.

"Heyr nú, Hrímgerðr,

ef ek bæti harma þér,

segðu görr grami:

Var sú ein vættr,

er barg öðlings skipum,

eða fóru þær fleiri saman?"

 

Hrímgerðr kvað:

28.

"Þrennar níundir meyja,

þó reið ein fyrir

hvít und hjalmi mær;

marir hristusk,

stóð af mönum þeira

dögg í djúpa dali,

hagl í háva viðu;

þaðan kemr með öldum ár,

allt var mér þat leitt, er ek leitk."

 

Helgi kvað:

29.

"Austr líttu nú, Hrímgerðr,

ef þik lostna hefr

Helgi helstöfum;

á landi ok á vatni

borgit er lofðungs flota

ok siklings mönnum it sama."

 

Atli kvað:

30.

"Dagr er nú, Hrímgerðr,

en þik dvalða hefr

Atli til aldrlaga;

hafnarmark

þykkir hlægligt vera,

þars þú í steins líki stendr."

Helgi konungr var allmikill hermaðr. Hann kom til Eylima konungs ok bað Sváfu dóttur hans. Þau Helgi ok Sváfa veittust várar ok unnust furðu mikit. Sváfa var heima með feðr sínum, en Helgi í hernaði. Var Sváfa valkyrja enn sem fyrr.
  Heðinn var heima með föður sínum, Hjörvarði konungi, í Nóregi.
   Heðinn fór einn saman heim ór skógi jólaaftan ok fann trollkonu. Sú reið vargi ok hafði orma at taumum ok bauð fylgð sína Heðni.
   "Nei," sagði hann.
   Hon sagði: "Þess skaltu gjalda at bragarfulli."
   Um kveldit óru heitstrengingar. Var fram leiddr sónargöltr. Lögðu menn þar á hendr sínar ok strengðu menn þá heit at bragarfulli. Heðinn strengði heit til Sváfu Eylimadóttur, unnustu Helga, bróður síns, ok iðraðisk svá mjök, at hann gekk á braut villistígu suðr á lönd ok fann Helga bróður sinn. Helgi kvað:

31.

"Kom þú heill, Heðinn,

hvat kanntu segja

nýra spjalla

ór Nóregi?

Hví er þér, stillir,

stökkt ór landi

ok ert einn kominn

oss at finna?"

 

Heðinn kvað:

32.

"[Erumk-a, stillir,

stökkt ór landi],

mik hefr miklu glæpr

meiri sóttan:

Ek hefi körna

ina konungbornu

brúði þína

at bagarfulli."

 

Helgi kvað:

33.

"Sakask eigi þú,

sönn munu verða

ölmál, Heðinn,

okkur beggja.

Mér hefir stillir

stefnt til eyrar,

þriggja nátta

skylak þar koma;

if er mér á því,

at ek aftr koma;

þá má at góðu

gerask slíkt, ef skal."

 

Heðinn kvað:

34.

"Sagðir þú, Helgi,

at Heðinn væri

góðs verðr frá þér

ok gjafa stórra;

þér er sæmra

sverð at rjóða,

en frið gefa

fjándum þínum."

Þat kvað Helgi, því at hann grunaði um feigð sína ok þat, at fylgjur hans höfðu vitjat Heðins, þá er hann sá konuna ríða varginum.
   Álfr hét konungr, son Hróðmars, er Helga hafði völl haslaðan á Sigarsvelli á þriggja nátta fresti. Þá kvað Helgi:

35.

"Reið á vargi,

er rökvit var,

fljóð eitt, er Heðinn

fylgju beiddi;

hón vissi þat,

at veginn myndi

Sigrlinnar sonr

á Sigarsvöllum."

Þar var orrosta mikil, ok fekk þar Helgi banasár.

36.

Sendi Helgi

Sigar at ríða

eftir Eylima

eingadóttur;

"Bið bráðliga

búna verða,

ef hon vill finna

fylki kvikvan."

 

Sigarr kvað:

37.

"Mik hefr Helgi

hingat sendan

við þik, Sváfa,

sjalfa at mæla;

þik kvaðsk hilmir

hitta vilja,

áðr ítrborinn

öndu týndi."

 

Sváfa kvað:

38.

"Hvat varð Helga

Hjörvarðs syni?

Mér er harðliga

harma leitat,

ef hann sær of lék

eða sverð of beit,

þeim skal ek gumna

grand of vinna."

 

Sigarr kvað:

39.

"Fell hér í morgun

at Frekasteini,

buðlungr, sá er var,

baztr und sólu;

Alfr mun sigri

öllum ráða,

þótt þetta sinn

þörfgi væri."

 

Helgi kvað:

40.

"Heil vertu, Sváfa,

hug skaltu deila,

sjá mun í heími

hinztr fundr vera;

téa buðlungi

blæða undir,

mér hefir hjörr komit

hjarta it næsta.

 

41.

Bið ek þik, Sváfa,

- brúðr grát-at-tu -,

ef þú vill mínu

máli hlýða,

at þú Heðni

hvílu gervir

ok jöfur ungan

ástum leiðir."

 

Sváfa kvað:

42.

"Mælt hafða ek þat

í munarheimi,

þá er mér Helgi

hringa valði,

myndig-a ek lostig

at liðinn fylki

jöfur ókunnan

armi verja."

 

Heðinn kvað:

43.

"Kysstu mik, Sváfa,

kem ek eigi áðr

Rogheims á vit

né Röðulsfjalla,

áðr ek hefnt hefik

Hjörvarðs sonar,

þess er buðlungr var

beztr und sólu."

Helgi ok Sváfa, er sagt, at væri endrborin.