Homilier

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

For at alle norrøne tegn som blir brukt i denne artikkelen skal vises korrekt må du ha fonttypen OldNordicTimes installert på din PC eller Mac. OldNordicTimes skal lagres i Fonts i Windows eller installeres i fontboken i Mac OS.

Gammel norsk Homiliebog

Homilier

De natiuitate domini sermo (Jul I)

Goðer brøðr, lyðið til, hvat hær sægir á þesse hinni helgu boc um þenna drottensdag, þvi at þesser dagr er hælgaðr hinum hælga kononge til lofs oc til dyrðar, sva vít sem cristin dómr er. Oc sva kømr guð til hværs briost, oc scalum vér oss væl halda a mot þessom dægi, sva sem Dauið mæler um þenna dag: Hec est dies, quam fecit deus, exultemus et letemur in ea. Ðesser er sa dagr er guð gęrði, f3gnom vér hanom oc glæðiumc vér.

Hvat var tit á þæirri not, er guð var boren vár drotten? Þa fór Augustus kæisare með mycdum hær til Bethléém borgar þæirrar er guð var boren í. En þa sa kæiseren up til himna, oc sa stiornu eina liosare en hann hafðe fyrr sena. Ða mintisc hann hvat spamenn h3fðu fyrir spát um burð guðs. Oc þæir sogðu, at æin maðr scyldi vera boren af ræinni møyiu, oc hann myndi vera callaðr Jesus, oc sa er hinn sælaste burðr er boren var. En sa er a hann truir hann man lifa með ænglum oc hans hælgum, þar er æigi hungr ne þorste, ne ælli, ne myrcr, ne óp, ne ræimr, ne væinan, ne gratr, ne sorg, ne sarlæicr. Ðar er lios fyri utan myrcr oc líf fyrir utan dauða, œska | fyrir utan ælli, hæilsa fyrir utan sótt. Oc þo at allt mankyn mælte fra uphafe hæimsens oc til væraldar ænda, þa mætte æigi sægia himna fagnað allan oc dyrð þa er þar er, er hann hæfir ætlat sinum vinum oc þæim er hans boðorðe fylgia. Væl er þæirra salo, at þæir í veroldo borner varo, er þat riki mego fa oc þa dyrð er þar er, sva sem Daniel prophete mælte þessom orðom: Ðusund þusunda þionaðo honum, oc tíu þusundum sinna hundrað þusunda stoðo fyrir honum oc syngia þessom orðom: Hæilagr, hæilagr, hæilagr er tu himna droten, fullir ero himnar oc iorð þinnar dyrðar. Sva sungu þæir ænglar drotne v3rom til dyrðar oc vægsemdar, oc sva sem hann var boren hingat í hæim þenna mankyni til hialpar, þa var þat undarlect. Atta vettrom fyrir burð guðs at samu tið, þa skæin sol í miðia not sva fagrt sem um miðian dag, þa er hon skin fægrst oc liosast.

Nu er þesse dagr harðla hæilagr, goðer vinir, oc allar þær salor, er í hælviti ero, þa fa þær ro, ef þæir fenge cristni fyrir hælgi þessa dags. Nu er þvi sia dagr sva hæilagr, at drotten vár var boren á þesse nott, sa er alt mankyn læysti fra hælviti. En aðr en guð lete berasc í þenna hæim, þa foro allar salor til hælvitis, goðar oc illar; sva mykit vældi atte diofullen aðr en drotten vár lete berasc í þenna hæim af Mariu møyiu, á þæim dægi er vér kallum sunnudag, þvi at sva vít sem cristit folc er, þa virða cristnir menn þenna dag.

En þa como orð til Herodes þess ens illa konongs, at þat barn være boret i Bethléém borg, er vera scyldi konongr allra kononga oc alz hæimsens. Oc þa sá smalamenn, er gætto s3uða á fialle noccoro, stiornu fagra yfir borgenne Bethléém oc myccla dyrð, oc hværsu ænglar sungu dyrlega, oc þat lios er skæin yfir sancta Mariu, þvi at hon bar hinn hæsta burð er boren var í hæim þenna. Sa var hinn sama ængil Gabriel, er boðaðe Mariu, at hon með barne vera scyldi, með þessom orðom: Hæil se þu, Maria, miscunnar sér þu full, droten se með þer, blæzað se þu meðal allra cvænna, oc blæzað se alden cviðar þins. Sva mælte sa ængil við Mariu, oc hon var þa með barne. En þa svaraðe Maria oc mælte: Hværsu ma þat sva vera, guðs engil, þvi at ec kænda æigi karlmannz barn at bera. | Þa svaraðe guðs ængil oc sagðe: Høyr þu, Maria mær Crist. Ande hæilagr cœmr yfir þic, oc craftr hins hæsta umscyggir þic. Ðvi at fyrir þinar sacar lýsir allan hæim, þvi at hann var áðr í myrcri, aðr þat barn boret værði, er þu scalt bera. Þvi at allt qvænkyn var bannat fyrir sacar Euo Adams kono, þvi at hon braut boðorð guðs fyrir órmsens kænning, þa er hon át æppli oc sældi Adame. Þa bannaðe guð þat allt cvænna kyn, þvi at þau ato af bannaðo tre. Oc en scolu þou blæzað vera, þvi at þu scalt barn bera hit sælsta oc hit dyrlægsta er í hæim boret værði.

Ðvi æigum vér væl at halda þessa tið með ræinum lutum, at vér mættem þoc oc lof væita varom drotne, þæim er oss scop hængat í þenna þæim, oc nu er hann her með oss þessa hina hælgu tið, þvi at hann bauð langfæðrom varom at halda með rétlæte, oc kirkiusocn, oc hælgum bønom, oc olmosugærðum. Vereð æigi í ofdryckiu eða í afáte, þvi at Salomon hinn spake mælte sva: Hvarr sem ofdryckia rikir manne, þar rikir diofullen. En drotten vár mælte í guðspialle sinu: Ðæir er her a veroldo lofa ofdrycciu eða offylli, oc vilia æigi til yfirbota ganga, oc una í þæim syndum til dauðaðags, þa hafa þæir ængi lut í himnum með guði, oc þæim er ætlat hælviti með dioflum. Þar er óp oc gratr, oc hungr oc þorste, oc svælgiande ældr .vii. lutum hæitare en á veroldo mege hinn hæitasta gera. Oc þar er æi myrcr 8n lios, ælli fyri utan øsko. Oc þo at hværr maðr hæfði hundrað hofða, oc í hværiu hofði være .c. tungna or iarne, oc þær allar mælte fra uphafe hæims þessa alt til veraldar enda, þa mætte þær æigi sægia allt þat hit illa, er í hælviti er. Þar er illr ræimr armra salna, oc mæla allar æinni roddu: Væi oss, væi oss, at vér scyldum alnar værða oc í slicum pinslum vera fyrir várar syndir.

Ða svarar drotten var með malom Dauið propheta. Quid gloriaris in malitia, qui potens es in iniquitate. Hvat dyrcaðer þu þa stund er þu vart a veroldo, at tu æcci gott gærðir oc ecci gott vildir þu gera? Þa er vesalingar como til hus þins oc baðo gefa sér almoso fyri guðs sacar, þa vildu þer æcci þæim gefa, oc racoð þa fra durum yðrum. Hvat! ætlaðer þu, hin arma sala, ef þu gæfer þæim | olmoso, at tu værer rænt fe þinn, er þu hafðer æigi mildt hiarta á veroldo? En þa mæler en var drotten við þær armar sálor: Mykit þolda ec fyrir yðr, en litla þocc kunnu þer mer. Ec fastaða fyrir yðr .xl. daga, oc sva natta. Ec var sældr gyðingum at crossfæsta. Þat þolda ec fyrir yðr, en þér vilduð æigi æit orð þola, er mælt var við yðr, sva at þér rækeð æigi. Ec mætta, ef ec vilda, með æinu orðe sænda yðr til hælvitis. Ec var fyridømdr a domom fyrir yðrar sacar. Ec var barðr oc hængðr a crosse. Ðæir toco þyrnihialm oc setto á hofuð mer til haðongar. Þæir logðu spiote í siðu mer, sva at bloð ran á iorð. Ec var grafen, oc ræís ec upp af dauða. Hvat gerðu þer fyrir mic á veroldo, siðan ec þolda sva mykit fyrir yðr? Ec gaf yðr solskin oc rægn oc iarðar blóm, mat oc clæðe, lif oc hæilsu, en þér kunnuð mer ænga þoc. Ða mæler vár drotten við þær salor: Osyniu gærða ec dyrð a veroldo fyrir yðrar sakar. Nu hafe þer sialfar fyrirgort þvi, er ec hafða yðr ætlat. Eigi ma retvisi mín døma yðr annan dóm en þer hafeð til gort. Nu þat er þér kusuð yðr, hafe ðer. Ðer orøcteð hit sanna lios, vero þer nu í myrcri. Þer ælscaðuð dauða, se þér glataðer. Fylgðo þer dioflinom, fara þer með honum til hælvitis ælz æi brennande. Þa fara þær til hælvitis pinsla, þar er endalaus vist.

Nu brøðr oc systr, varom oss við hælvitis pinslum þa stund er ver erom her. Guð an oss þess, at vér mættem þat riki oðlaz oc þa blezan, er P3ll postole mælte um þessom orðom: Eigi ma auga sia, oc æigi ma øyra hæyra, oc æigi ma í hiarta coma, hværsu myccla dyrð guð hæuir buit a mot vinum sinum, oc hværn dag byr hann. Nu scolum vér halda væl þessa goða tið oc tiðir søkia þessar tolf nætr, at guð se oss miscunsamr oc fyrigefe oss varar syndir, oc væri os við ollum uræinum losta, oc þiggi varar olmosor oc bøner fyrir hans burðartið, er vér dyrcum oc virðum. En sa er hældr þessa tið væl oc røker, hann man hafa lut í himnum með guði. En þæir er æigi vilia, þæir mono þola pinsl annars hæims en bardaga þessa hæims. Holdum vér nu væl tið þessa oc gofuglega, guði til dyrðar, oss til miscunnar bæðe þessa hæims oc annars. Se honum dyrð oc vægr per omnia secula seculorum. Amen. |

Sermo ad populum (Moralpreken I)

Deum tima et mandata eius observa, hoc est omnis homo. Goðer brøðr oc systr, lyðið til, hvat hinar hælgu bøcr segia oc bioða os, at ver lifim retlega lif vart oc með mykilli þolenmøðe, oc þionom sva drotne varum, oc gefum goða g3um at þvi er ver hetum guði, þa er ver tocum við cristni, oc gerum sua, at guði liki væl þa litlu stund, er hann lér os fresta her at vera í þessom hæimi, oc verom varer uið hofuðsyndir, oc við allar þær er os fysir til at gera á hveriu døgre. Ðat ero hofuðsyndir, er nu sculo þer hæyra: Kirkiu stuldr oc rán, mandráp, langræke, ofund, ofmetnaðr, mykillæte, hordómr, ofdryccia, stuldr oc allr ranglæicr, lausung, meinæiðar, mutufe, oc trua a lyf qvenna eða gerningar, eða a spas3gur. Þat er allt diofuls craftr, oc með þvi svicvir hann flesta menn fra Cristi oc til hælvitis. Fyrir þvi scolum ver við þvi ollu sia, oc við ópryði oc ofdrambe, allra męst af þæim coste, at fyrir ofund oc ofmetnað fello englar guðs af himnum oc urðu at svartum dioflum. Fyrir þvi er hverium manne mykil þorf at varaz við þæim syndum, sva at guð banne eigi s3l þæirra himinriki á domsdæigi.

Nu vilium ver yðr þes biðia oc bioða af guðs hende, at þer haldeð væl cristindom yðarn oc vereð lyðnir guðs boðorðe, fyrir þvi at mæiri þorf eigum ver til þes en ver kunnim ætla. Oc costom við at nema Pater noster oc Credo oc kenna siðan fram á læið hverr sinu barne, fyrir þvi at þat er bæðe oddr oc æg í mot allre costan fiandans, oc æcci þyccir fiandanom iamillt, sem þat er hann hœyrir menn biðia sér miscunnar til guðs. Fyrir þui at sva mælte guð sialfr: Ðat er þer biðið til min, þa mæle þer við mik sialfan; en þa er þer heyrið lesnar bœcr minar, þa heyri þer orð min sialfs.

Hværr maðr á at biðia fyrir ser, sva sem hann cann oc hefir numet, fyrir þvi at var droten can allar tungur; oc hvarge sem maðr er stadr, þa er þat ret, at hann biði ser goz, en þo er retast í kirkiu, oc eigum vér | fyrir þui þengat at sœkia, sua opt sem vér megom. Oc ængi maðr á 3nnur m3l at dæila í kirkiu nema biðia fyrir ser oc ollu cristnu folke, hon er hælgað til bœnahus, oc at taka þar hit hælga husl, en þat er hold oc bloð drottens vars. En sumir menn gera með ollu rangt í guðs husi, fara með glam oc uspeki, oc með mælgi oc ulyðni, oc hværn ósið, er mykil er, oc føra ólioðans æyru við guðs æmbæte oc halæitri þion3sto. En aller þæir er sva gera, þa være bettra, at þæir sæte kyrrir hæima, hælldr en þæir føre slics ærendis til guðs hus, fyrir þvi at aller þæir er sva gera, þa ero þæir í reiði vars drottens, oc sialfer þæir gremia guð at ser. En þæir menn er vaka í kirkiu til guðs vilia oc ser til miskunnar, þæir scola þat æit sysla, biðia fyrir sér oc ollu cristnu folke, er ret er fyrir at biðia.

Os er mykil þorf, goðer uinir, at ver callem opt til guðs af ollum hug oc hiarta, at hann hialpe os við hverri nauð, er os kømr til handa, bætr en ver seom verðir, fyrir þvi at opt misgerom ver vacande oc sofande, oc þurfum þvi opt hans miskunnar at niota. Sua sem likamr mannz lifir við matt oc drycc, sva scal sálen lifa við god vęrc oc guðs orð oc goðan hug oc retta atfærð. Þat er retvísum manne hverium scyldt, at ælsca guð oc goða menn, oc gefa olmoso fatœkium mannum, oc hialpa sva sér oc ond sinni. En gomlum manne hverium byriar at giata laga oc landz rettar, oc gera með þvi sér himinriki oc oðrum goðum verkum. En ungir menn eigu lyðnir at vera þæim m3nnum, er þæim kenna vit oc visdóm. En auðgir menn þęir sculo hialpa 3umum m3nnum oc fatœkium, oc vinna sér med þvi oc oðrum retvisum verkum himna vist. En konongar æigu at vera lyðnir boðorðum oc halda sic retlega, oc gefa hverium manne slican ret, sem hann vil ser siolfum kiosa. Oc hverr ricr maðr á at vera miscunsamr í orðum sinum oc vercum við þa menn, er undirmenn hans ero oc hann scal varðvæita. Ðat byriar oc hverium manne at vera eigi bacmalogr oc eigi senna við sina brøðr eða systr. Þat er oc rangt gort, at veslir menn se mykillater oc vili eigi biðia ser almosu til guz þacca. En þat er ret, at kennimenn gefe gaum at guðs boðorðe oc giate | væl með rettre tru, oc geresc malger um þorf þæirra manna, er þæir scolu varðvæita.

En ef þer vilið lyða þvi, er ec heui nu talt, þa scolo þer þat vita, at þer munoð her hafa gagn oc goða luti, ár oc frið, fagnað oc farsælo, meðan mer erom í þessom hæimi, oc himinrikis vist, er ver farom heðan or þvisa liose. En ef lannz hofðingiar oc aðrir menn vilia eigi varna við slicu, sem ec hefi nu fyrir yðr taldt, þa vil var drotten os beria fyrir þat, bæðe með manndauða oc úaran oc ufriði, oc hvivitna er ilt er, til þes at ver vitim þat, at vér fengum oll þau mæin af syndum varum. En sa maðr er eigi vil idraz oc bœta við guð her, hann scal þola fyrir þat hælvitis quol í oðrum hæimi.

Nu goðer vinir, iðrumc vara misgerninga, meðan vér megom oc guð ler os fresta her at vera, oc lyðum cristnum bocum oc kennimanna lęrdómi, fyrir þvi at vár drotten mælte sialfr þau orð oll fyrir læresvæinum sinum, oc þæir setto á bøcr siðan, sva sem þeir høyrðu or hans munni sialfs. Nu gerið þat, goðer brøðr, er yðr byriar væl, at iðraz þes alz, er þer hafeð misgort í hofuðsyndum oc hværsdagslegum syndum, oc bøteð yfir með ásio kennimanna, oc buið yðr sva til himinrikis vistar, þar er lif oc lios utan enda, þar er gleði oc gaman með guði siolfum. Hofum æinarða tru á hin hælga Crist, er os køypti með sinu bloðe fra nauð oc dauða oc hælvitis ældi, oc os vil giarna hafa með ser oc sinum englum i himinriki.

In natiuitate domini nostra Jesu Cristi sermo (Jul II)

Gvðspioll segia fra iarteinum burðar drottens vars Jesu Crist, þes er berasc let á þesse enne hælgasto not fra Mario møyio. Augustus konongr sende boðorð um allan hæim at lata rita manntal í hverri borg, at hann vissi hve mykin scatt hann scyldi hæimta or hverio heraðe. En sia ritning hofsc fyrst af Syrlannz iarle, þæim er Cyrinus het, oc for þa hver til sins heraðs. Đa for Joseph or Galilea i borg Dauið, þa er Bethléém hæitir, með festarkono sinni Marie, þui at þau varo or kyni Dauid. En er þau varo þar, þa fyldosc dagar Marie, oc bar hon son sin frumgeten, oc vafðe hon hann i ræifum oc lagðe hann í eto, þui at eigi var rum í gesta scala. En hirðar varo í þvi heraðe oc heldo natv3co yfir hiorð sinni, engil guðs stoð hia þæim oc skæin mykit lios yfir þa, oc ræddosc þæir. En engillen mælte við þa: Ęigi scolo þer ræðasc, þui at ec boða yðr mykin fagnað, þann er vera mǫn 3llum lyð, þui at i dag er boren grøðare hæims Cristr drottenn i borg Dauið. En þat er yðr at marke, at þer munuð finna barn vaft í ræifum oc lagt í eto. Đa gerðesc fiolðe engla með þessom æinum engle, oc louaðo aller guð oc mælto: Dyrð se guði á himnum, oc á iorðu friðr monnum er gott vilia. En er englar hurfu fra þæim, þa mælto hirðar með sér: F3rum ver allt í Bethléém, oc siom orð þat er gorzc heuir oc drottenn syndi os. Đa foro þæir scyndilega oc funno Joseph oc Maria oc barn í eto lagt. En er þæir s3, þa kendo þæir orð þat er þæim var sagt, oc undradosc allir, er þessor tiðende høyrðo, er hirðarner s3gðu. En Maria varðvæite oll orð þessor í hiarta sinu. En hirðar hurfu aptr oc lofaðo guð i ollum lutum, þæim er þeir hǫfdu sét eða hæyrt.

Omelia Gregorij (Homilie av Gregor)

Eigi megom vér langt mæla um scyring þessa guðspiallz, goðer brøðr, þvi at vér sculom þrysvar messo syngva á þessom dęgi. En þo scyldir os siolf burðartið lausnara vars at mæla noccot.

Hvi gegnir þat, at allr hæimr var ritat at manntale, þa er Cristr var borenn, nema þvi, at þa vitraðesc sa í licam, er ritat heuir tal allra valldra manna sinna á lifs boc. Ðar á mote er sva mælt um vánda menn: Másc þæir af lifs boc oc ritasc eigi með retlátom. Maclega var Cristr borenn i Bethleem, þui at Bethléém þyðisc brauðs hus. En sialfr drotenn mælte: Ec em brauð lifanda, er niðr ste ec af himni. Staðr sa, er drottenn var boren í, callaðesc aðr brauðs hus, þui at þat var fyrir ætlat, at sa myndi þar vitrasc í licam, er føða myndi himnescre føszlo hiarto sinna manna. Eigi var hann at frænda | sinna heimili borenn, heldr at fornom vege, þvi at hann var sua sem á annars oðale hęldr an sino, þa er usynilegr guð toc synilegan manndom á sic. Annars oðal callaðe ec eigi at veldi hans hældr at øðle, þvi at sva er ritat um velde hans, at hann com til sins ęigins. I sino øðle er hann getenn fyrir tiðir af feðr, en í varo øðle com hann a tið. En er eilifr guð gerðesc stundlegr maðr, þa var annars oðal þar er hann com. En sva mælte Ysaias spamaðr: Hvert hold er sem gras. En er guð gerðisc maðr, þa snere hann graslego øðle varo í hveiti, sva sem hann mælte um sialfan sic: Eit saman er hveiticorn nema þat falle a iorð oc døye.

Af þvi var hann lagðr í eto, þa er hann var borenn, þui at hann føðer heilog cyqvende, þat ero truaðer menn, at eigi missi ander þæirra ennar iðre føzlo, þa er þeir bergia holdi hans. Uxe oc asne stoðe yfir etonne, þui at noccorer af gyðingum oc af hæiðnum þioðum kendo burð Crist. Vxi merkir gyðinga, en asne hæiðna menn. Engil vitraðesc vac3ndum hirðum, oc skein lios guðs yfir þæim, þvi at þæir mego hælzt oðlasc himnesca luti, er mildlega cunnu styra guðs hiorð, oc skin þvi gnoglegar lios guðs miscunnar yfir þæim, sem þæir vaka trulegar yfir hiorð guðs. Maclega vittraðesc engil með liose, þa er Cristr var boren, þvi at hann er sialfr lios retlatra, þat er lysir hvern mann, er kemr í hæim.

Maclega vacto hirðar yfir hiorð, þui at sa var boren er þetta mælte: Ec em góðr hirðir. Hirðar merkia kennimenn, en not su, er þæir heldo vǫco yfir hiorð sinni, merkir haska freistonar. Við þæirri þæistni sculo varðvæita sic oc sina menn aller þæir, er algorlega reca fra sér urøctar svefn. En er engil hafðe boðat burð himnakonongs, þa sannaðo marger englafloccar mal hans oc callaðo oc mælto: Dyrð se guði á himnum, oc á iorðu friðr m3nnum, þæim er gott vilia. Fyrr en lausnare vár lete berasc, varum vér sundrþyccir við engla, þui at vér varom langt scildir fra hæilaglæic þæirra fyrir værðlæic ennar fyrsto syndar oc fyrir hvesdagslegar varar afgerðir. En er ver urðum utlager fra | guði fyrir syndir varar, þa virðo englar borgarmenn guðs os utlennda fra sinu samlage; en er ver kendom konong varn, þa kendo englar os borgarmenn sina. En með þvi at himnakonongr [toc á sic iorð licams vars, þa fyrirlitr eigi engla tign óstyrclæic varn. Englar hverfa aptr til friðar vars oc leggia niðr hit forna missæte, oc fagna þeir nu þæim sua sem sinum lagsm3nnum, er þæir fyrlito fyrr sva sem recninga. Af þui er sagt, at forner fædr luto ænglum oc var þæim eigi þat bannat, en Johannes postole vildi luta engle, en engillen bannaðe honom þat, oc mælte: Se við þu at gera þat, þui at ec em samþræl þin oc brøðra þinna. Hvi gegnir þat, er menn luto englom fyrir hingatquamo lausnara vars, oc var þæim ęigi þat bannat, en siðan vildo þæir eigi lata menn luta sér, nema þvi at þeir ræðasc at fyrlita øðle vart undir sér, siðan er þeir sia þat upp haft yfir sic með Criste lausnara varom, oc þora þæir eigi at sia manlect øðle undir ser sva sem ostyrct, með þvi at þeir gofga þat yfir sér á himnacononge, oc lata þeir lica ser at virða mannen iafningia sin, þui at þæir gofga guð mann yfir sér.

Costum vér oc þa, goðer brøðr, at ęngi oreinsa saurge os, þar er vér erom gorfen iafningiar engla oc borgarmenn guðs. Saurge eigi os lostasemi ne liot hugrenning. Biti eigi illzca hug varn ne ofund. Blase eigi á os ofmetnaðr ne tæle os ræiði. Dræiui eigi agirnd hug varom til iarðlegra luta. Virðum ver oc þa með mycclum athuga þat er englar mælto: Friðr se m3nnum á iorðu, þæim er gott vilia. Fyri hvi s3gðu þæir hældr frið þæim er gott vilia, en þæim er gott vinna, nema af þvi at goð værc mego gorr værða 8n goðom vilia, en góðr vili er aldrigi tomr af goðo verki. Ðat er goðr vili, at gera lystande alla goða luti, þa er maðr ma, oc vilia flæira gott gera en hann mege. Ðæir er þvilikir ero, muno æignasc sannan frið með guði, þo at þæir se sva mioc þrøngðer í mæinum hæims, at þæir mege fát góz gera, þui at guð dømer mæir at vilia en at vercum. En sumir synasc mart gott gera, þeir er þo æignasc | ęigi þenna frið, þui at þeir hafa eigi goðan vilia, þa er þeir lęita iarðlegrar ambonar fyri goð værc sin.

En er englar hurfu fra hirðum, segir í guðspialleno, þa mælto hirðar með ser: Forum vér allt í Bethleem oc siom orð þat er drotten syndi os. I orðum sinum oc í vercum syndo hirðar os, hvat ver sculum gera, eða hvessu ver scolum renna hug varom i Bethleem borg Dauið, oc minnasc þæirra luta, er þar gerðosc á þesse tið. En af þui mælto þæir sua: F3rum ver allt i Bethléém, sva sem þæir ætte langa læið at fara. I þui er þæir mælto sva, þa sýndu þæir os, hvat vér scolum gera. F3rum vér oc þa í hugrenningum varom allt í ena himnesco Bethleem, þat er brauðs hus, ęigi þes, er manna handum er gort, hældr lifanda brauðs, þes er niðr ste af himni, þar manum vér finna drotten ęigi liggianda í eto, hældr rikianda yfir ænglum. Hirðar foro scyndilega oc funno Mariam oc Joseph oc barn lagt i eto, oc kendo þæir, er þæir s3, orð þat er þæim var sagt fra svæini þessom. Hirðar funno drotten, þa er þæir foro scyndilega, þvi at þæir mego lita dyrð guðs, er æigi dvælia dag fra dægi at snuasc til drottens, hældr scynda þæir at læita hans með goðum verkum, oc fundo þæir Mariam oc Joseph oc barn lagt í eto.

Med gløggum athuga ero merkiande guðspialleg orð. Hirðar funno fyrst Joseph oc Mariam, oc siðan svæin, þui at þæir er guðs vilia læita, scolo fyrst søkia fulting arnaðarorz hæilagra, en siðan mono þæir finna guðs miskunn, þa er þæir læita. En er vér lysomsc af gæisla guðs miskunnar oc megom skilia t8cn guðs, þa scolom vér boða nangum varum þa ena s3mo guðs miscun, at aðrer rettesc af v8rom dømom oc kenningum oc lofe guð, þui at þat færr eptir i guðspialleno: Aller undraðosc, þæir er høyrðo þat er hirðar s3gðu þæim. Hirðar s3gðu þat er þæir sa oc høyrðo, en aller undraðo, er høyrðu orð þæirra, þvi at lærðir menn sculu væita lyð sinum kenningar, þær er þæir scilia á bocom, en lyðren scal varðvæita í hiortum sinum með athuga kenningar þær er hann hæyrir. Ða hurfu hirðar | aptr oc dyrcaðo guð í ollum lutum, er þæir s3 oc hæyrðu.

Hvat merkir þat, er hirðar foro fra hiorðu sinni oc læitaðo drottens, en þeir hurfo aptr til hiarðar, er þæir funno hann, nema þat, at vér sculom æigi gløyma guði fyri ælsco n3ngs, oc hafna æigi nangs ælsco fyrir guðs 3st. Hirðar hurfu aptr til hiarðar, þa er þæir funno drotten, þui at kennimenn sculu æigi fyrlita varðvæizlu lyðs, þo at þæir costgæfe at skilia tacn dyrðar guðs. Hirðar hurfu aptr oc lofaðo guð í ollum lutum, þæim er þæir s3 oc hæyrðu, þvi at hvær er scilia ma tacn guðs mattar, scal guði æigna en ęigi sér allt, þat er hann ma scilia got oc gera.

En með þvi at vér h3ldum i dag burðartid drottens vars Jesu Crist, goðer brøðr, þa scolum ver noccot røða um dyrð þessar h3tiðar. Ðat er vitanda, at hinn fyrsti maðr var scapaðr or ósaurgaðre iorðu, sa er glataðe í dauða ser siolfum oc ollu kyni sinu; af þui var maclect, at sa lete fra ræinni møyio berasc, er bøtte ens fyrsta mannz afgiærð oc aptr læidde kyn hans allt til lifs fra d3uða. Ðat var oc maclect, at Cristr bøtte með litillæte þa synd, er Adam gerðe með ofmetnaðe. Hin forne Adam braut boðorð guðs oc lýddi tøygingo diofuls, oc hof sic up i ofmetnað oc vildi lícr vera guði; en hinn nyie Adam, sa er Cristr, var lyðin guði fæðr oc lægðe sic, oc toc mannz licam á sic oc ste niðr til iarðar af himni, at hann læiddi til himins af iorðu mankyn, þat er farezct hafðe i enne fyrsto synd. Mykit er tacn astar guðs oc litillætes. Maðr hafnaðe guði oc hvarf braut fra honum, en guð ælscaðe mann oc com hingat til manna. Ælscaðe hann syngan, oc gerðe retlátan; ælscaðe hann siucan, oc gerðe hæilan; ælscaðe hann anauðgan, oc gerðe frialsan; oc ælscaðe sva framarla, at hann selði sic til dauða, at ver mættim lifa.

En þat er vitanda, at þriar ero tiðer hæims. Æin fyrir log, en onnur undir logum, en þriðia undir miskun. Tið var fyrir log allt fra upphafe hæims til þes er Moyses gaf hin forno log. Tið var undir l3gum fra Moysi allt til burðar Crist. En miskunnar | tið er fra burð Crist allt til enda hæims; þui at drotten væitti miskunn i burð sinum ollu mankyni þvi er var fyrir log oc undir logum, oc ollum þæim er eptir burð hans como í hæim. Ðessar tiðir þrennar merkia .iii.^ar messor, þær er þessa dags hotið þiona. Notmessa merkir þa tið er callasc fyrir log, þui at þa uar enn æigi lyst miskun burðar Crist fyrir alldarfæðrum, sva sem nǫtmesso scal syngua fyrir allt dagslios. Miðmessa, er sungin er at døgramote, merkir laga tið, þvi at log spamanna lysto noccot yfir burð Crist, þo at hann køme siðar fram, sva sem þessar messo tið hefir lut af nott oc af dæigi. Dagmessa merkir miskunnar tið, þvi at burðr drottens rac br3ut alla villunot or hiortum truaðra oc syndi æilift lios retlátum m3nnum, sva sem salmascaldet mælte: Upp rann lios retlatra eptir myrcr, miscunsamr oc retlátr drotten. Gofgum vér oc þa, goðer brøðr oc systr, t3cn endrbotar varar með ræinum hug, oc lofum vér drotten í ollum vercum miscunnar hans. Ęlscom ver drotten Jesum Crist boren i varom licam, at vér megem sia hann konong dyrðar lifanda oc rikianda i sinu velde fyr utan enda. Amen.

Sermo de sancto Stephano martire (St. Stefanus, 26. desember)

I gær heldom vér tiðlegan burðardag himnakonongs, en í dag h3ldum vér sigrsæla pinsl riðara hans. I gær scrydisc konongr var licams buningi, oc let ser soma at koma hingat i hæim ut gangande fra møyar quiði. En i dag for sigrsæl riðare til himins hallar ut gangande or tialdbuð licams sins. I gær var Cristr vafðr i ræifum, en i dag var Stephanus scrydr udauðlego scruði. I gær toc þrong eta við Cristi ungum svæini, en i dag toc rum holl himins við Stephano Crist riðara. I gær var Cristr boren á iorðu, at Stephanus være í dag boren á himni. Cristr ste niðr hollde hulldr, en Stephanus ste upp bloðe hælgaðr. I gær sungu ænglar glaðer lof guði, en í dag toko þæir Stephanum fagnendr i sina svæit. Fyr þa hotið, er i gær heldom ver, erom vér løystir, en fyrir hotið, er í dag hǫldum ver, er os synd døme eptirlikingar.

Hæilagr Stephanus var valldr til diacns af postolom Crist, en ór diacne | gerðisc hann frumvatr guðs. Frumvatr guðs callasc Stephanus, þvi at hann toc fyrstr pinsl eptir drotten. Petrus postole valðe Stephanum til diacns, en Stephanus kende Petro døme staðfastrar tru. Maclect nafn var Stephano gefet, þvi at Stephanus þyðisc á vara tungu prydr. Maclega callasc hann prydr, þvi at hann toc fyrstr pryði pinslarvættes fyrir guðs namne. Stephanus var fyldr af hælgum anda oc læit hann i himin oc sa dyrð guðs. Hæilagr ande, sa er briost hans fyldi, let hann æigi sia iarðlega luti hældr himnesca. Biðium vér oc þa, at sa hin same ande fylle hiorto v3r, sva at ver ælscim mæir himnesca luti an iarðlega, oc fysimc mæir æilifra luta en falvalltra.

Se ec himna opna, qvað Stephanus, oc son manz standa til høgre handar guðs f3ður. Af þvi callaðe hann hældr Crist mannz son en guðs, at hann nøycðe utru gyðinga, þæirra er æigi truðu Jesum Crist upp hafa risit af dauða ne upp stigit til himna. En fyrir hvi sa hann Crist standa, þar er almenneleg tru vár iater hann sitia til høgre handar guðs f3ður. Ðat vitum ver, at domendr sculo sitia, en sa stændr er 3ðrum vil [tyia í or3sto. Af þvi sęgiom ver Crist sitia til høgre handar f3ður, at ver iattum hann vera domanda allrar alldar. En Stephanus sa hann standa, þvi at Cristr teðe riðara sinum, at hann mætte stiga yfir grimlæic gyðinga. Stephanus var griote barðr, en Cristr helt lifscildi fyrir honum oc toc við stæinomenom. En er gyðingar grytu Stephan, þa callaðe hann oc mælte: Drotten Jesu, tac þu anda min. Sidan fel hann a kne oc callaðe mykille roddo, oc mælte: Droten, gialt þu æigi þæim synd þessa.

Hyggið at þer, goðer brøðr, hvesso myccla 3st Stephanus hafde. Standande bað hann fyrir ser, en hann fell á kne, þa er hann bað fyrir ovinum. Nemom ver oc þa døme Stephani, at ælsca vini vara í guði en uvini fyrir guð, at ver megem oðlasc æilifa fagnaðe. En su bøn, er Stephanus bað fyrir óvinum, var hæyrð af guði; þvi at Saulus, sa er æin gætte allra fata þæirra, er gryto Stephanum, hann sneresc til guðs af bønom Stephani oc gerðesc postole oc kennande þioða. Af þvi minnum vér yðr, | goðer brøðr, at sa er goðr er, likisc Stephano i staðfæste goðra luta; en sa er vandr er, [finni døme læiðretting P3ls. Sa er goðr er, halde retlæte alt til enda með Stephano, en sa er illr er, hverfe sciot fra illzcu með Paulo. Hyggi at góðr, at æigi falle hann, en illr coste upp at risa. Sa er illr er, leggisc hann með Paulo i illo, at hann risi upp með honum í goðo; þvi at hann fell niðr illr oc reis upp goðr. Niðr fell hann grimr ofstopamaðr, en hann ræis up agætr kennande. En nu er hann samtængr Stephano í dyrð á himni, þvi at hann gerðesc s3uðr or varge. Nu fagnar Paulus með Stephano, oc nytr guðs miskunnar með Stephano, oc æignasc æilift riki með Stephano, þvi at þangat sem fyrir for Stephanus grytr af stæinum Pauli, þangat com æptir Paulus læiðretr af bønom Stephani. Ðar scammasc æigi Paulus draps Stephani, hældr fagnar Stephanus af samlage Pauli, þvi at 3st fagnar í hvaromtvæggia. Aost Stephans ste yfir grimlæic gyðinga, en 3st P3ls bøtte fiolða synda. Aost er bruðr oc upphaf allra goðra luta oc ágæt lif við syndum, oc gata su er læiðir til himins. Hæilog 3st Stephans girnðisc at hialpa þæim i bønom, er hann matte æigi læiðretta í kænningum, þvi at æigi ælscaðe hann þa at æins uvini sina, er hann bað fyrir þæim, hældr ælscaðe hann þa, er hann avitaðe þa um utru. Sielf en sama 3st varðvæite sanna þolenmøðe í bøn, su er hellt retta stiorn hirtingar i kenningo. Af þvi varð bøn hans høyrð í hugvære, at æigi varo astlaus avit hans í kenningo. Ðvi at hvart sem hann bað fyrir ovinum eða hann avitaðe þa, þa varðvæiti hann 3st í hvarotvæggia; þvi at hann læitaðe avalt hæilso villtra, en hann syndi i bønenne, at avit hans varo æigi af hatre, hældr af 3st. En er guðs vatr gerðe sva, þa syndi hann 3st þæim er þa lifðo, en hann læifði nytsamleg døme ócomnum í hæim. Af þvi vere þer, goðer brøðr, staðfaster i goðom vercum, oc væitti hværr 3st oc miskun oðrum, at þer megeð sia himna opna með Stephano.

En með þvi at vér høyrðum sagt fra þolenmøðe Stephani, goðer vinir, þa hverfum ver aftr til vár sialfra, oc hyggium at, ef ver likiem í nocque 3st hans oc þolenmøðe | við vini vara eða ovini. Ðvi at þa stuðar os at halda hotiðir hæilagra eða vita lif þæirra, ef vér batnom i eptirlikingo atfærðar þæira. En þat er vitanda, at engi ma at retto tæliasc undan ælsco nangs. Ma maðr sægia, at maðr mege æigi fasta eða vaka eða fyrláta alla æigo sina, en þat ma hann æigi sægia, nema hann vili liuga, at hann mege æigi ælsca n3ng sin, eða hann mege æigi fyrgefa misger3ndum vid sic. Værðr at þui, at noccor mæle sva i hugrenningo: Mart hefir uvinr min misgort við mic, oc lætr en æigi af at misgera, af þvi ma ec honum æigi fyrgefa. Hverr er sva mæler í hug ser, þa hygr hann at, hvat misgort er við hann, en æigi hygr hann at þvi, hvat hann gerer sialfr af hværn dag við guð. En ef ver huglæiðum vandlega, hvat ver misgerum við guð, þa man os litils virðaz allt þat, er n3ngar varer misgera við es. En þvi gorsamlegar fyrirgefasc os syndir varar af guði, sem ver fyrgefom gørsamlegar ovinum varom þat er þæir misgerðo við os, sva sem sialfr mælte drotten var: Ef þer fyrgefeð m3nnum syndir þæira, þa man faðer yðar himnescr fyrgefa yðr syndir yðrar; en ef þer fyrgefeð æigi, þa man faðer yðar æigi fyrgefa yðr. Sa er ælscar uvin sin oc fyrgæfr misger3ndum við sic, urugr ma hann vera af fyrirhæiti guðs, at hǫnum m3nu syndir fyrgefasc. En þat er vitanda, at sa er fyrri vældr oscilum við n3ng sin, hann er scyldr at bøta fyrri yfir oc biðia fyrri sættar, en hinn er siðan scyldr at fyrgæfa honum af ollu hiarta. En ef annar vældr fyrri óscilum, en annar hęfnir oc gerir slic oskil á mote eða mæiri, þa er scyldr hvartvæggi yfir at bøta fyrri, oc hvartvæggi scyldr at fyrgiafa. En sa er fyrri bøter yfir við ovin sin oc vældr æigi fyrri afbrigðum, hann likisc drotne siolfum, er bað fyrir ovinum sinum, þa er hann var til crosfestingar læidr, oc mælte: Faðer fyrgef þu þæim þessa synd, þvi at þæir vitu æigi hvat þæir gera. Ef vér ælscom óvini vara oc fyrgefom misger3ndum við os, þa verðum | ver æigi at æins vinir guðs, hældr oc synir hans; sva sem hann mælte sialfr: Ęlsce þer uvini yðra, oc gereð væl við þa er yðr hata, oc biðið fyrir þæim, at þer seð synir f3ður yðars, er á himnum er.

Sløgr fræistare, þa er hann tøygir menn til missætes, þa fysir hann annan fyrri til oscila, en annan at hæfna mæingerðar, oc ber hann sigr af þæim, er hann getr tøygðan fyrri til mæingerðar. En ef annar ræiðisc æigi mæingerðom oc launar goðo illt, þa ma hinn forne fiande þann æigi yfir stiga, hældr tynir hann hinum, er hann hafðe aðr yfir stigit; þvi at sa man brat scammasc, er oscilom volle, oc iðrasc afbrigða oc yfir bøta, þa er hann røynir þolenmøðe annars í gøgn sinum oscilum. Ef ver erom þolenmoðer við mæingerðir nanga varra, þa m3num ver bera sigr af diofle oc gerasc verðir at sia dyrð guðs með Stephano, þæim er í dag h3ldum ver hotið. Ðat late ser soma at væita os sialfr drotten var Jesus Cristr, sa er með fæðr oc helgum anda lifir oc rikir per omnia secula seculorum. Amen.

Sermo de euuangelistis in die sancti Johannis (St. Johannes og de andre evangelistene, 27. desember)

Með þvi at ver h3ldum í dag, goðer brøðr, hotið Johannis postola oc guðspiallamanz, þa scolom vér mæla noccot um dyrð allra saman guðspiallamanna drottens. Ðes er fyrst leitanda, fyrir hvi drotten vildi hafa iiii^a kennendr boðorða sinna hældr an fære eða flæiri. Maclega valde drotenn sér .iiii.^a guðspiallamenn, þvi at kenningar hans atto at fara um fiorar ætter hæims. Ðessa .iiii.^a guðspiallamenn merkia .iiii.^ar ár, þær er falla or paradiso hingat i hæim; þvi at himnescar kenningar þæirra fliota um alla verold sem rennande ar oc døggva til andlegs groðar hiarta truaðra, oc sløccva andar þorsta oc ræinsa os af synda saure.

Ðessa fiogorra liking læit sia hinn sama Johannes, er vér holdum hotið í dag, þa er hann sa himnasyn, | oc mælte: Sa ec hia domstóle guðs fiogor kyquende 3ugna full utan oc innan umbhverfes. Guðspiallamenn callasc af þvi 3ugna fullir umbhverves, at þæir scygndo um allra þurft i kenningum sinum, oc s3 gløct hvat til hverskes atte at koma. Innan oc utan callasc þæir 3ugna fullir, þvi at þæir v3ro scygnir innan at varðvæita hug sin oc orð oc værc, oc scygnir utan at duga nauðsynium n3nga. En scyrðe Johannes gør likneske þessa kyqvenda, oc mælte: Æit af þessum cyqvendum var lict eno oarga dyre, annat var lict oxsa, hit þridia hafðe alit mannz, en hit fiorða var lict erne fliuganda. Ef vér litum á upphaf allra fiogorra guðspialla, þa megom ver skilia, hværn guðspiallamenn hvært þetta cyquende merkir, eða fyrir hvi þæir ero í þessom likiom syndir. Ðvi at Ezechiel spamaðr, er mycclu var fyrir burð Crist, sa þesse en s3mo cyqvende á himni, sem Johannes sa í himnasyn sinni.

Matheus hof sit guðspiall af langfæðra t3lo oc talðe kyn langfæðra alt fra Abraham til Crist; en siðan sagðe hann fra iartæinum burðar Crist. Af þvi er hann maclega sýndr sva sem maðr, er hann hof guðspiall sit af m3nnum, oc talðe þær iartæinir Crist gorsamlegast, er mandóm hans merkia.

Marcus hof guðspiall sit af guði hældr en af m3nnum, oc mælte sva: Ðetta er upphaf guðspiallz drotens vars Jesu Crist sonar guðs. Af þvi er Marcus syndr í licneskio ens oarga dyrs, er stærcst er allra dyra, at hann syndi í guðspialle sinu stærclæic mattar guðs, en læging mandóms. I þvi merkir et oarga dyr guðdóm, at sva sem oll dyr ero ræd við et oarga dyr, sva ræðesc oll skepna guð.

Lucas hof guðspiall sit af kennim3nnum, oc sagðe fyrst fra Zacharia kennimanne oc fra Johanne baptista, søne hans, en hann ræit í guðspialle sino þau værc drotens flæst, er hann gerðe í mysteri eða nær mysteri. Af þvi er Lucas merctr í uxsa liki, at kennimenn førðo forðum yxgn til mysteres oc søfðo þar í forn guðs. En þær forner, er søfðar v3ro guði forðum, mercto pinsl drotens, er søfðr var á crosse lifande forn til lausnar varar.

En sva sem Lucas er af þvi merctr sem uxse, at hann sagðe gørst fra pinsl Crist, sva er oc Marcus af þvi merctr sem hit aarga dyr, at | hann sagðe gørst fra upprisu drotens. Ðvi at hit oarga dyr er fyrst d3ut boret, en á hinum .iii.^ðia dæigi lifnar þat oc vacnar af r3ddo oc af bl3ste faður sins; en þat merkir upprisu drottens, er upp ræis af dauða á þriðia dægi i crafte f3ður.

Ðat er arnar øðle, at hann flygr hærra en aðrer foglar, oc drepr honom aldrigi sky í 3ugu, þo at hann se allan dag í gøgn solo. Johannes er af þvi merctr sem ørn, at honom drap alldrigi villiscy í hugscotz 3ugo, þo at hann sæ á guðdóms sol drottens. Aðrer guðspiallamenn gengo á iorðu með drotne, þvi at þæir mælto f3t um guðdóm hans, en þæir s3gðu flæira fra tacnum mandóms hans. En Johannes floug upp til himins með drotne, þvi at hann rødde fat um mandóm Crist, en hann scyrdi gløct t3cn guðdóms hans.

En þesser .iiii.^gor cyquende, er vér s3gðum í fra, merkia .iiii.^a guðspiallamenn. Ðau mego oc merkia droten sialfan, þann er boren var i hæim oc pindr fyrir varar syndir, þvi at sa er berasc let hingat í hæim fra møyio sem maðr, hann let sér soma at vera søfðr í pinsl sinni sem oxse, en í upprisu sinni licðesc hann eno oarga dyri, en hann hof sic upp yfir scy sem orn í uppstigningo.

En hvat stoðar os at scyra þesse t3cn í orðom nema vér varðvæitim liking þæirra í verkom. Ðvi at vér megom hafa i atfærð varre liking þessa fiogorra cyquenda, ef ver varðvæitum boðorð fiogorra guðspialla. Ða haldom ver manz ásiono í atfærð varre, ef ver væitum scynsamlega 3st oc mænzsco n3ngum v3rum oc dugum í þurftir þæirra; sva sem droten syndi 3st oc litillæte, þa er hann toc mandom á sic, sva synum vér 3st oc litillæte í ollum lutum, oc minnumc opt, at vér erom ór moldo scapaðer oc scolum í mold fara. Ða likiomc vér eno oarga dyri, ef ver risum up af andar dauða, þat er fra syndum, sva sem hit oarga dyr lifnar a .iii.^a deigi. I þrimr lutum algæresc hvær synd, þat er í hugrenningo oc í fysi oc í atláte. En þa lifnum ver á .iii.^a dæigi af r3ddo oc af blæste f3ður, ef ver h3ldum os með miskun hæilags anda fra atláte synda, þæirra er hugr oc fysi tøygir os at gera. Oxsa licneske synum vér í atfærð varre, ef ver berom þolenmoðlega mæingerðir n3nga varra oc dr3gum orðaplog guðs, þat ero hælgar kenningar, yfir hugscotz iorð n3nga varra. Sva sem fordum søfðr oxse mercte | Crist pindan, sva merkir nu sia oxse licams mæinlæte v8r, þau er vér møðom os fyrir syndir v3rar. En þa likiomc vér fliuganda ørne, ef vér hæfium hug varn yfir scý til himnescrar dyrðar oc ambonar fyrir allt þat er vér gerum got a iorðu. Ða likiumc ver fliuganda ørne, ef ver litum vandlega á biartlæic guðs oc hyggium opt at hælgum ritningum, þæim er os sýna guðdom Crist. En þessor .iiii.^gor cyquende sægiasc 3ugna full umhværfes, þvi at vér scolum um litasc á alla vega, oc sia við ollum vélum fianda oc við allre fræistni hæims.

Varðvæitum vér oc þa, goðer brøðr oc systr, kenningar guðspiallegra boðorða, at vér megem komasc til þæirra fagnaða, er os er hæitit í guðspiollum. Uæitum vér miskun oc menzco n3ngum v3rum, at vér megem niota þæirrar miscunnar, er drotenn toc mandom á sic fyrir os. Møðom vér likam varn í mæinlætom fyrir syndir varar, at vér megem gerasc eptirlikiendr pinslar drotens. Risum ver upp fra synda d3uða til goðra verka, at vér megem fagna dyrð upprisu Crist. Fliugum vér með tvinnum astar vængium, þat er með guðs ælsco oc n3ngs, til himnescra luta fra iarðlegum girndum, at vér megem upp stiga eptir ærfæðe þessa lifs til æilifra fagnaða, þæirra er guðspiallamenn sýndo os í kenningum sinum, þar er vér megem fagna með þæim oc með ollum guðs hælgum per infinita secula seculorum. Amen.

In die sanctorum innocentium, secundum Matheum (De uskyldige barn, 28. desember)

Sva segir Matheus guðspiallamaðr, at engil drotens vitraðesc Joséph í dr3umi oc mælte: Ris upp þu oc far til Egyptalannz með svæin oc með moðor hans, oc ver þar til þes er ec sægi þer, þvi at Herodes man læita svæinsens oc vilia glata honum. Ða ræis Joseph upp oc for til Egyptalannz með Mariam oc með svæin, oc var hann þar allt til dauða Herodis konongs, at fyldiz þat er sagt var fyr Ysaia spamann: Af Egyptalande kallaðe ec sun min. En er Herodes konongr sa, at hann var tæltr af austrvægs konongum, þa sendi hann menn í Bethleem oc let drepa alla tvevęttra svæina oc yngre, þa er varo í Bethleem oc í ollum endem3rkum hennar. Ða fyldisc þat er sagt var fyr | Ysaia spamann: Rodd var høyrð í loft, grátr mykil oc ryglæicr, þa er Rachel gret sono sina, oc vildi hon æigi huggasc, þvi at þæir ero æigi.

Omelia

Her er sagt i guðspialle fra dauða barna þæirra, er Herodes konongr let drepa. En þar er fyrir merctr dyrlegr dauði allra pinslarvatta guðs. Litil born v3ro hoggvin, þvi at litillater æinir oc mæinlausir mego verða pinslarvattar Crist, sva sem hann mælte sialfr: Ęigi mego þer in ganga i riki himna, nema þer lægeð yðr oc værðið mæinlausir sem born. I Bethleem oc í ollum endem3rcum hennar varo svæinar drepner, þvi at æigi at æins gerðesc ufriðr guðs vinum á gyðinga lande, þar er hæilog cristni toc upphaf, hældr ofraðesc grimlæicr utru manna en dyrcaðesc þolenmøðe retlátra í ollum endemorkum cristninnar, sva viða sem hon deilisc um hæim. Tvevettrer svæinar merkia algorfa menn at lærdome oc at góðum vercum, en ener yngri merkia ulærða menn oc æinfalda, þa er þo hafa iafna staðfeste rettrar tru sem hinir. Svæinar varo hognir, en Cristr forðaðesc lifande, oc var honom þo hælzt banen ætlaðr; þvi at vánder menn mego bana licamum retlátra, en þeir mego æigi scilia þa fra Cristi ne Crist fra þæim quicum ne d3uðum, oc gera þæir þo til þes æins allan ófrið cristnum m3nnum, at þæir mege þa scilia fra Cristi.

Rodd su oc gratr er Jheremias spamaðr sagðe hæyrða vera i lofte, merker grat hæilagrar cristni, þann er hon grætr dauða liða sinna, þæirra er óværðir ero dauðans. En su rodd var hæyrð í loft, þvi at gratr hæilagrar cristni er høyrðr á himnum i guðs augliti. Rachel þyðisc sauðr eða sianda guð, en hon merkir almennilega cristni, þa er alt costgæfe hefir til þes at sia guð. Sia hin sama cristni er sa sauðr, er goðr hirðir læitaðe á iorðu at eptirlatnum niu tigum oc niu sauðum engla liðs á himni, oc lagðe hann á axler ser s3uðen, er hann fann hann, oc bar hann aptr til himins. Rachel gret sono sina oc vildi æigi huggasc, þvi at þæir ero æigi. Þvi at hæilog cristni grætr br3uttæcning sinna manna ór hæimi, en æigi vil hon sva huggasc, at hon vildi aptr calla til hæims vandræða | þa, er með d3uða sinum stigo yfir hæimen. Ęigi ero í annat sin aptr callande i hæim þæir, er um sin forðaðosc vandræðe hæims oc como til Crist.

Droten flyði til Egyptalannz oc firðisc Herodem, þvi at guðs kenningar hurfu til hæiðinna þioða, þa er gyðingar gerðo ufrið guðs vinum. Ða er droten flyði undan ufriði Herodis, þa syndi hann þat, at hælgir menn myndo opt verða a braut recnir or sinum st3ðum oc dømðir í utlægðir. Ðar er oc gefet døme tru m3nnum, at þæir trøystisc at flyia ufrið illra manna, ef þes geresc føre, þa er þęir minnasc, at droten gerðe sva.

En með þvi at ver h3ldum í dag hotið enna fyrsto guðs vatta, goðer brøðr, þa scolum ver opt hyggia at æilifri hotið guðs vina á himni, oc likiast þæim í ollu þvi er vér megom, at vér verðim luttakendr dyrðar þæirra, þa er vér geromc eptirlikiendr pinslar þæirra. Ðvi at sa tæcr lut hugganar hæilagra, quað P3l postole, er tæcr lut mæinlætes þæirra. Eigi scolum ver iammioc grata umaclegan d3uða þæirra, sem ver sculum fagna maclego værckaupe sigrs þæirra. Ðvi at en himnesca Jerusalem heuir nu tækit við þæim oc senda þa í æilifan fagnað drottens sins.

Værðr at þvi, at noccorer spyri sva: Hværia eptirliking megum vér gera barna þessa, er vér h3ldum hotið i dag, þar er þau varo oll uvitar en sum umala. Drotten sialfr scyrði þat, hversu vér sculum bornum likiasc, þa er hann var spurðr af læresvæinum, hvær mestr være í riki himna. Ða setti hann svæin litin á milli þæirra, oc mælte: Sa yðar er sic læger sva sem svæin sia, sa man męstr værða i riki himna. Sva sem hann mælte þetta scyrra: Sva sem sia svein hældr æigi lenge hæift í hiarta sino, þo at hann værði ræiðr, oc girnisc æigi til golegrar kono, þo at hann se, oc hygr ęigi annat en hann mæle, sva mego þér æigi in ganga í riki himna, nema þer verðið iamæinfalder oc mæinlauser sem svæin sia. Sva mælte oc P3l postole: Vere þer bernskir at ilzsco en roscner at viti. Sa hældr hotið hæilagra er batnaðar døme tæcr af atfærð þæirra. Ðvi at þa stoðar os at halda hotið á iorðu, ef | vér lifum sva lif vart, at vér seom verðir at koma til sanrar hotiðar á himni, þar er vér megem fagna með þæim oc með ollum guðs hælgum æiliflega utan enda. Amen.

In circumcisione domini nostri Jesu Cristi sermo (Herrens omskjærelse, 1. januar)

A þessom dæigi var droten vár Jesus Cristr skirðr umscurðarskirn gyðinga, sem Lucas sægir í guðspialle, oc var hann callaðr Jesus, sva sem fyrir var sagt af ængle, fyrr en hann være geten í moðor quiði.

Omelia

I þesso guðspialle ero f8 orð, en þ3u en f8 hafa þo morg merki í sér. Ðes er fyrst læitanda, hvaðan scurðarskirn hofsc, at þa megem vér bætr skilia t3cn hennar.

Abraham alldarfaðer toc fyrstr scurðarskirn, þa er guð bauð honum oc ollu kyni hans. En þessa skirn toc hann at marke tru sinnar, at í þvi marke mætte greinasc allt kyn hans fra oðrum þioðum, þæim er æigi truðu guði. En á þæim dæigi, er Abraham toc scurðarskirn, þa blezaðe guð honum oc ióc nafn hans, þvi at hann var aðr callaðr Abram, en þat þyðisc hór faðer, en siðan callaðesc hann Abraham, þat er margra faðer. Ðvi at droten mælte sva við hann: Ec setta þic faður margra þioða. Ðat fyrirhæit guðs fyllisc nu sva viða, at vér, er af hæiðnum þioðum erom comner til tru hans, megum callasc andlega sønir Abrahams, þat ero eptirlikendr tru hans oc hæilaglæics. En þat er vitanda, at umscurðarskirn matte slict stoða til hialpar í gyðinga l3gum, sem nu stuðar vatzskirn, fyrir þat utan, at ængi naðe himinrikis ing3ngu áðr su lausn com, er hæitit var Abrahe at ór hans kyni myndi berasc. En þæirrar lausnar nutu aller þæir er gyðinga skirn heldo með rettre tru oc goðum verkum, allt þangat til er Cristr lauc scurðarskirn oc hælgaðe vatzskirn til synda lausnar. Ðæirrar lausnar v3n var m3nnum gefen forðum í scurðarskirn, en nu gefsc framquama í vatzskirn. Abraham toc nafnascifti með scurðarskirn, en os er oc geuet annat nafn í varre skirn, þvi at vér collomc cristnir oc gerðomsc guðs synir, er aðr varom synda þrælar.

Drotten Jesus toc umscurðarskirn, þvi at hann vildi fylla log | þau er hann gaf, en æigi briota. En er hann let sér soma fyr litillæte syndalaus at fylla laga boðorð, þau er syndugum m3nnum varo sæt til læiðretingar, þa mego vér sia, hversu scyldir vér erom syngir menn at fylla boðorð hans. En æigi þarf gløgra at scýra, fyrir hvi droten var callaðr Jesus, þat er grøðare, hældr þurfum vér costgæfs athuga, at vér megem niota þessa namns oc hialpaz fyrir þat, þvi at ængil guðs þyddi þetta namn oc mælte: Nafn hans scal callasc Jesus, þvi at hann man grøða lyð sin af syndum. En vér truum þvi, at sa m3n os grøða af ollum mæinum, er os grøðer af syndum, þvi at sva mælte Dauið í psalmenom: Sa er þer fyrgæfr syndir, hann grøðer allar syndir þinar.

At fyrgæfnum syndum grøðasc allar sotter varar, þa er vitrasc æilif dyrð ennar æfstu uprisu, at yuirstignum dauða oc ollum mæinsemdum. Sia er son oc full umbscurðarskirn v3r, er á dómsdæigi snuasc af os allar ostyrcðer licams oc andar, oc vér erom inlæiddir í himinrikis holl fyrir auglit scapara vars. Fyrir þvi at sva sem forðum varo born boren i mysteri i Jerusalem með fornom eptir scurðarskirn, sva ganga litillater in í himnesca Jerusalem með fornom goðra værca, skirðir oc skilðir fra ollum d3uðlegum ustyrcðum á domsdæigi. Ða ena s3mo himinrikis ingango merkir þat er scurðarskirn var framað hin atta dag, þvi at .vi. ero hæims alldrar, þæir er a þæim er nauðsyn at vinna goð værc oc bera ærfæðe fyrir æilifa hvild. Hin siaundi alldr er æigi í þesso lifi hældr annars hæims, þar er ander hvilasc allt til upprisutiðar. En hin atte aldr er sialfr uprisudagr sæl on ollo endemarke tiðar, þa er fram kømr oll dyrð scurðarskirnar.

En ef vér vilium æignasc þessa dyrð á himni, goðer brøðr, þa scolum ver varðvæita andlega scurðarskirn í hiortum v3rum oc likamum. En þat er at vér sniðem af os losto likams oc andar, þvi at scurðarskirn drotens merkir ræinlíui vart oc læiðreting siða varra, ef ver snuumc fra syndum. Ðessa ena andlego scurðarskirn syndi spamaðr guðs, þa er hann mælte: Sniði þer hiorto yður hældr en licame yðra. A þessom dægi fyldisc þat er spamaðr sagðe, þvi at droten toc til þes licamlega scurðarskirn | á sic, at hann gerðe hana andlega yuir os. En þat er vitanda, at vér megom varðvæita umscurðarskirn drotens a ollum vitum ens ytra manz oc ens iðra, ef vér lifum siðlega.

Sa skirir 3ugu hugar sins oc licams, er enga licamlega fægrð lætr tæla hug sin, oc hældr syn sinni fra þæim lutum ollum, er hug hans tøygia til rangra girnða. Ðvi at oskirð ero þes 3ugo, er opt vil sia þat, er hug hans eða likam tøygir til fræistni. Sva ero oc uskirð hugscotz augu þes, er unir við synda liknesce, þau er uræin ande synir hugscote hans. Sa skirir øyru ens ytra mannz oc ens iðra, er eigi vil hæyra unyt orð ne illgiarnleg, oc næigir æigi hug sinum ne atfærð fra retum athuga, þo at hann høyri rangar fyrirt3lur. Ðui at oskirð ero þes øyru, er gaman hændir at illum tiðendum eða sauryrðum. Oc ero allra hællzt uskirð hugscotz øyru þes, er vesnar af annarra orðum.

Sa skirir mun sin scurðarskirn guðs, er hann varasc við unyt orð, oc allra hællzt við þau, er verri ero en tóm. En sa skirir munn ens iðra mans, er æigi bolfar nange sinum í hugscote, oc ræiðir æcci þat i hiarta sinu, er mykil synd er at mæla. Sa skirir berging munz sins, er sic hældr fra afáte oc afdryccio, oc heuir stilling í allri agirni atz oc dryccio. En er en iðri berging su, er nauðsyn er at hvær sniði af hiarta sino, þat er synda fysi, su er þyngir oc ører hugen, sva sem afát oc afdryccia likam. Ðvi at en heuir æigi sa tækit scurðarskirn Crists i bergingu munz sins, sa er mæler kinroða n3nge sinum eða bolfar honom í hiarta sino, eða sa er saurgar licam sin í ostilto ate oc dryccio, eða hann etr í hiarta sino en iðri uræinende, þat er fysi oc atlat synda.

Oráðvándra quenna er vande, at bera í hus sin ilmande urtir, at þær tæle með þessom ilm oc tøyge til sin þa menn, er æigi kunnu sia við velum þæirra. En nauðsyn er, at hvær cristin maðr halde sér fra þessom ilm, er scira vil vit ilmingar sinnar. Ðan ilm scal oc cristin maðr hvær rækia, er heiðnir menn gera fyrir scurðguðum sinum. En er onnur ilming ens iðra mannz, su er þarf umscurðarskirnar Crist, þat er at hann verðe | æigi samdauni við syndir n3ngs sins. Sa værðr samd3uni við annarra syndir, er sva ælscar vini sina, at hann hatar æigi ill værc þæirra, hældr eflir hann þa til synda.

Sa skirir hændr sinar scurðarskirn, er þæim hældr fra stuld oc rane oc fra allre fet3co þæirri, er með rangyndum er. Ðvi at þes hændr ero uscirðar, þo at hann stele æigi ne ræne aðra menn, ef hann tæcr mutur eða fegiafar til þes at æfla noccor rangynde. En er onnur umscurðarskirn ens iðra manz, þat er at hann halde h3ndum hugar sins fra ágirni þæirra luta allra, er honom er æigi lofat at hafa. Ðvi at æigi ero hugscotz hændr þes manz skirðar, er hann girnisc annars æigins í hiarta sinu, þo at hann take þat æigi með h3ndum. Sa scirir føtr sina, er gerer þat er Salomon mælte: Ef syngir menn tøygia þic með ser at vela saclausan, gac þu æigi með þæim, oc banna fotum þinum stig þæirra, þvi at føtr þæira renna til illz. Føtr ens iðra manz ero hugrenningar, þær er bera hugen i ymsa staðe, sem føtr bera licamen. En þessa fota umscurðarskirn er at lata æigi liotar hugrenningar bera hugen fra guðs g3tu.

Af þvi ræinsom ver hiorto v3r oc licame, goðer brøðr, oc scirum syn v3ra, sva sem Dauið mælte: Snu þu fra augu min, droten, at æigi se þau unyt. Scirum ver øyru var, sva sem ritat er í guðspialle: Sa er af guði er, høyrir hann orð guðs. Scirum ver mun varn oc berging, sva sem salmascaldet mælte: Søtre en hunang ero munni minum m3l þin, drotten. Scirum vér ilming vara, at vér megem sva mæla með P3l postola: Goðr ilmr erom ver fyrir guði. Scirum vér hændr varar, sva sem Dauið mælte: Vpp hof ec hændr minar til boðorða þinna, drotenn. Scirum ver føtr v3ra, sva sem salmascaldet mælte: Bannaða ec fotum minum alla illa g3tu. Scirum vér hiorto v3r oc licame, sva sem en mælte Dauið: Hiarta mit oc holld mit fagnaðo í guði lifanda. Ef vér varðvæitum þessa luti í orðe oc í verki oc í hugrenningo, þa monum ver cuma í himnesca Jerusalem eptir enda þessa lifs, oc monum vér þar finna alla dyrð umscurðarscirnar | af guði drotne v3rum Jesu Criste, þæim er með fæðr oc helgum anda lifir oc rikir per omnia secula seculorum. Amen.

In epiphania domini sermo necessaria (Epifani I)

H3tið er vér h3ldum i dag, goðer brøðr, hefir hælgast af þrimr storrøkom. A þessom dæigi førðo þrir austrvægs konongar forner drotne v3rum Jesu Criste, gull oc røykelse oc mirro. A þessom dæigi var oc droten skirðr í Jorðan, þa er hann var þritugr at likams alldre. A þessom dæigi gerðe hann oc vin or vatne at brullaupe í heraðe þvi er Galilea hæitir. Ðrennum iartæinum let guð hælgasc æina h3tið, at hann syndi sic æin vera í þrinningo oc þrennan í æiningo.

En þat scolum ver scilia, hversu scyldir vér erom at gera þaccer guði, þæim er væitir ós annan fagnað á annan, oc gefr ós aðra hotið á aðra. Fyrir scommo fagnaðom vér burð Crist, en nu gleðiumc vér af skirn hans. Trout er en fyld hotið burðar hans, oc holdum vér nu þegar hotið skirnar hans. Sva vildi guð setia, at nalægiar yrðe hotið burðar hans oc scirnar, þo at þes være marger vætr á miðli, at sva sem vér dyrcaðum Crist boren fra usaurgaðre møyo, sva g3fgum vér hann nu þvægin í ræinni b8ro. Ðesso hvarotvæggia verke drotens æigum vér at fagna, þvi at mær gat son oc er ræin, oc Jordán þvo Crist oc er hæilog. Oc sva sem dyrcaðesc ræinlifi Marie eptir burð, sva g3ufgaðesc reinson vatz eptir skirn Crist, fyrir þat utan at vatnet oðlaðesc í sumu mæiri giof hæilaglæics. Ðvi at Maria oðlaðesc sér at æins giof ræinlifis, en vatn væiti os hæilaglæic. Maria naðe at forðasc allar syndir, en vatnet naðe at ræinsa syndir. Maria gat ein son oc er mær, en vatnet gat marga sono fyrir miscun hæilags anda, oc er ræint. Vm þenna suna getnoð mælte sialfr droten: Nema hver sem æin verðe endrgeten fyrir vatn oc hælgan anda, æigi ma hann in ganga í riki guðs.

I dag er a noccora lund annar burðardagr grøðara vars. | Ver vitum, at hann var boren með mycclum røkum, en þo var hann með mæirum t3cnum scirðr. Ðvi at hinn sama ande, sa er með honum var í moðor quiði, sa kom yfir hann i dufu liki í skirn. Oc sa er þa lysti Mariam, nu hælgaðe hann oll votn. Faðer af himni, sa er væitte scugga sins crafz í burð, nu callaðe hann í roddo oc bar vitni hinu sanna, oc mælte: Sia er sonr min, er ec an væl, honum sculo þer lyða. Sia er oc þa biartare burðr Crist an en fyrri, þvi at sa burðr sende Crist hingat í lioðe 8n vitni, en sia skirði droten með guðdóms vitni. Ða var Joseph ætlaðr faðer, sa er æigi var, en nu sýndi guð sic f3ður, sa er æigi var ætlaðr. Ða var moðer grunoð, þvi at engi gec í gægn faðerne, en nu vegsamaðesc moðer, þvi at guð vattaðe faðerne sunar. G3ufgare er oc þa en ęftre burðartið an en fyrri. Ðvi at her syndisc guð faðer, en þa var ætlaðr Joseph faðer, þvi at g3fgare er sa er callaðe af himni, en hinn er starfaðe á iorðu. Joseph smiðr var ætlaðr faðer Jesu Crist á iorðu. Ðat ma ráða til rettrar scilningar, er smiðr var ætlaðr faðer hans, þvi at guð er hinn sanne smiðr, sa er með oumrøðelegom mæte smiðaðe himin oc iorð oc sæ með ollu sínu scruði. Smiðr er hann, þvi at hann læger metnað oc hæfr upp litillæte, oc sniðir unyt værc af siðum varum, en styrkir nytsamleg.

I dag skirði Johannes baptista Crist í Jorðan. Hvilic er sia scirn, er sa er scirnarbrunne ræinni er scirðr er, oc vatnet blezasc en æigi s3urgasc af þæim er hann tæcr við? Hvilic er scirn grøðara vars, er i þæirri ræinsasc v3tn hældr en þou ræinse? Ðvi at með nyio tacne hæilaglæics var hældr vatnet scirt af Cristi an hann scirðisc i vatneno. Ðvi at þa er grøðare hæims ste niðr í vatnet, þa hælgaðe hann oll votn oc brunna í tacne sinnar scirnar, sva at hvær ma ræinsasc í Crist brunne, hvarge sem hann vil scirasc i nafne drotens. Til þes vildi droten scirasc, at hann hælgaðe os votn til ræinsonar, en æigi þurfti hann at ræinsasc sialfr fyr scirnena. Yfir hann flout vatnet, en þat bar varar syndir brout með sér. Af honum drupu scirnardropar, en af os flutu syndir | i þæim dropum. Allt gerir senn guðs matr oc mildi. Ęigi v3rum vér enn borner i hæim, oc varum þegar þvegnir i skirn. Ræinsaðer erom vér oc þa i skirn Crist fyrr en vér varum borner. Ðvi at su var scynseme scirnar hans, at af honum hælgaðosc votn þau, er os scyldo ræinsa af synðum.

En er hann ste upp or vatne, þa opnaðesc himin yfir honom. Ęigi opnaðesc þa nylega himin yfir honom, þvi at 3ugun hans s3 ávalt ena inzsto lute himins. En af þvi sýndisc þa himin opna, at scirnar tacn vitraðesc. Ðvi at þa ero manne uploken himinrikis dyr, er hann er skirðr. Hæilagr ande com yfir droten i skirn, þvi at þæir taka miscun hæilags anda, er skirasc i namne þrinningar guðs. En þes er læitanda, fyrir hvi hæilagr ande vitraðesc í dufu liki hældr en annars noccors kyquendes. Ecci er gall i dufu, oc grandar hon engu cyquende með nefi ne clóm. Rodd hennar er sem stynr, oc føðer hon annarrar unga sem sina, oc etr hon ecci rat ne uræint. Opt er hon von at sitia yfir v3tnum í triom, oc sia þaðan ef noccot færr at henne ræðelect, oc gerir hon ræiðr sit í stæinvæggium.

Ðesse oll dufo øðle scolum vér, goðer brøðr, likia í atfærð varre, ef ver vilium æignasc miscun hæilags anda. Ðvi at til þes vitraðesc hæilagr ande í dufu liki, at hann sýndi, hvilíca hann gerer þa er hann fyllir. Sva sem ecci er gall i dufu, oc grandar hon engo cyquende með nefi ne clom, sva scolum vér oc æigi hafa hæiftar beisclæic við nanga vara oc færa þæim æigi i orðum ne í verkum. Dufa etr ecci rat ne uræint; sva sculum vér oc æigi lata finnasc i munni varum saurug orð ne galausleg. Ðvi at sa etr uræint, er mun sin fyllir sauryrða. En sa etr rat, er mæler þat er honom kømr á munn ón athuga. Stynr dufo merkir bøner varar, þvi at vér sculum af 3llu hiarta calla á guð, sva sem styniendr i synda sot, sem Dauið mælte í psalme: Drotten, fyrir þer er oll fyse min, oc eigi er folgen fyrir þer stynr min. En þa verða hæyrðar af guði bøner varar, oc þa stoðar os til fullrar | hæilso at granda æigi n3ngum v3rum, ef vér costgæfum at duga þæim, sem vér megom. Sva sem dufa føðer annarrar unga iamt sem sina, sva sculum ver oc ælsca nanga vara sem os sialfa, oc duga þæim i þurftir, þvi at 3st læitar æigi sinnar þurftar, hældr n3ngs. Dufa sitr opt í limom yfir v3tnum, at hon mege sia scugga í vatne þes, er at henne færr ogorlect í lofte, oc forðasc þat. Vatn merkir hælgar ritningar, þær er os sýna allar fliugande velar ens forna fianda, sva sem scugga scaðsamlegra fogla. En þa sitium vér i limum yfir v3tnum sem dufur, ef vér minnumc opt pinslar drotens oc søkium opt hælgar kenningar, þær er os vara við scaðsamlegre fræistni. En þo at ver seom við syndum eða gerom goð værc, þa scolom vér ecci os siolvum æigna þat er vér gerum, hældr alt guðs miscun. Dufa er von at gera ræiðr í stæinveggiom. Stæinvægr merkir droten, sva sem P3l postole mælte: Cristr var stæin. Ða gerom vér ræiðr í stæinvæg sem dufa, ef vér virðum Crist til allz þes er vér gerom, oc æignum hans milde allt þat er vér megom væl gera. Hæilagr ande vitraðesc yfir Cristi í dufu liki, þvi at þa geromc vér verðir hæilags anda oc collomc liðir Crist, ef ver erom æinfalder i hiortum v3rum oc mæinlausir i orðum, mildir i værkum oc athugasamer i bønum, vaccrer í gægn allre fræistni, oc astsamer við guð, oc miskunsamer við n3nga.

Ðessor værc ero andlegar forner, þær er vér sculum hværn dag føra guði, í eptirlikingo þes er austrvegs konongar førðo Cristi forner á þessom dæigi, þvi at licamlegar forner þæira merkia andlegar varar forner. Sva sem þæir førðo þrennar forner dyrlegar, sva scolum vér oc føra guði þrennar forner, þat er ræinan hug oc scynsamleg orð oc goð værc. Gull merkir sanna speki hugar, sem Salomon mælte: Fysileg gulhirzla hvilisc í hiarta spacs manz. Røykęlsi merkir ilm hæilagra bøna, sva sem Dauið mælte í psalme: Greiðisc bøn min i 3ugliti þino, droten, sva sem røykelsi. Mirra, urt su er æigi letr funa | likame d3uðra, merkir ræinlifi oc synda viðsio, þa er ander varar oc licame varðvæitir við synda daune. Ðessar forner scolom vér føra guði uspiltar, þat er ublandnar hæimscr3ute, ef ver vilium oðlasc t3cn scirnar, þat er drotten gaf os á þessom dæigi i sinni skirn. Scirum ver hug varn í t8rum en licam varn i mæinlætum, oc oll værc v3r í 3st oc í litillæte, at vér megem sia himna opna yfir os oc komasc til þæira fagnaða, er droten lauc up fyrir os í skirn sinni, sa er lifir oc rikir per omnia secula seculorum. Amen.

Secundum Matheum in epiphenia (Epifani II)

Kærer brøðr, Matheus guðspiallamaðr segir sva, at droten vár oc lausnare let berasc í borg þęirri er Bethleem hæitir, oc fyrir þvi hældr i þæirri borg en i annarre, at Bethleem þyðir brauðs hus. En þvi let hann berasc í þvi brauðs husi, at hann er lifanda br3uð, sa er or himnum stæig, oc sa sæðr os með liflego brauði sins hæilags licams oc með dyrð sins hæilsamlegs bloðs.

A þæim d3gum er Cristr var borenn, þa var Herodes konongr gyðinga, sa er var af kyni Palestinorum. Sa bauð at lata drepa oll born, þau er varo á Jorsalalande, oc ætlaðe, at þa myndi hann drepa Crist með þæim bornum. Hann let oc brenna bøcr þær allar, er v3ro i mysterum, þæim er scrifat var konongleg tign gyðinga folcs. En þat gerði hann fyri þvi, at hann vildi at aðrer menn ætlaðe, at hann være konongr af kyni gyðinga, oc tryði þvi er fyrst var kononga kyn, oc vildi sva blanda sinu kyni við þæirra kyn. En á þæirri tið er Herodes var konongr á Jorsalalande, þa komo konongar þeir þingat, er mioc varo framvisir, til hans í Jorsalaborg, oc mælto sva: Hvar er sa konongr gyðinga, er nyliga er boren? ver som stiornu hans í austri, oc fyrir þvi komum vér hingat með giofum at føra honum, oc at biðia fyrir os til hans. En siðan er Herodes høyrði m3l þæirra, þa ugladdesc hann, oc aller hinu agæzto menn er með honum varo. Ða toc hann at samna saman ollum spekingum sinum, oc spurði þa át, hvar Cristr scyldi berasc lata. En þeir s3gðu honum: I Bethleem m3n hann berasc lata, sva sem spamaðr hafðe mælt: Ðu Bethléém | mant æigi vera minzt í hofuðborgum gyðinga lannz, þvi at í þér man berasc lata sa hertoge, er frælsa man allt cristit folc. En siðan callaðe hann kononga løynilega til sin, oc spurði þa át vandlega, á hværri tið þæir s3 stiornuna, þa er þæir s3gðu i fra. En siðan bauð hann þæim at fara til Bethleem, oc mælte sva við þa, at þæir scyldu vandlega spyria burðartið svæinsens: En siðan er þer finnið hann, þa fara þer aptr hingat oc segið mér, hvar hann er, þvi at ec vil oc þengat fara oc biðia fyrir mér. Oc hæddi at í hug sér. En siðan er hann hafðe við þa rød, þa foro þæir á bræu*t. En stiarna su er þæir h3fðu áðr sét, þa fór hon fyrir þæim til þes er hon com yfir huset, þat er svæinen var í. En siðan er þæir s3 stiornuna standa kyrra, þa f3gnaðu þæir þvi mioc. En siðan gengo þæir inn, oc funno þæir þar sveinen með Maria moðor sinni, oc fello til fota h3num oc baðo fyrir sér til hans. En siðan førðo þæir honom giafar þær, er þæir hǫfðu þengat haft með sér: gull oc røykelsi oc smyrsl. En siðan er þæir hurfu aptr, þa syndisc þæim engill guðs í svefne, oc mælte sva við þa, at þæir scyldu fara aðra g3tu aftr oc coma æigi til hans. En þeir gerðu sva sem hann bauð þæim.

Omelia

Nv høyrðu þer, goðer brøðr, hversu konongar þesser como með giofum til drotens vars oc baðu til hans fyrir sér, oc sva hæyrðu þer, hvessu ængillen bauð þæim aðra g3tu aptr at fara i svæfne. Oc sva gerðu þæir, sem hann bauð þæim. Nu scolum vér giarna høyra, hvat þessar giafar iartæina, er konongar førðo honom, oc sva forn þæirra, eða þat at Herodes konongr vildi lata drepa guð. En konongar láso í bocum sinum þat, at Baláám spamaðr sagðe sva oc spaðe vm hingatquamo drotens várs: Vpp man rinna biort stiarna or kyni Jacóbs, oc upp mon maðr risa or gyðinga folke, er allar þioðer munu haua on myccla til namns hans. En þæir konongar hugðu át vandlega himintunglum oc at hinu ágæzto øðli þæirra, þvi at þat var spát. En at fyrsto n3t iola þa s3 þæir konongarner myccla stiornu oc biarta oc olíca ollum 3ðrum stiornum, su er skein sem sol. En um hennar | biartlæic scilðu þæir þat, at þar var su stiarna, er Balaam spamaðr spaðe oc song um, at koma scyldi. En með hennar læizlu oc biartlæic foro þæir oc læitaðo konongs gyðinga í Jorsalaborg.

En þat er guð kende austrvægs konongum at gera licamlega, þat býðr hann os at fylla andlega, ef vér vilium retlega halda hotið guðs. Austrvægs konongar læitaðu guðs með fornum, þegar þæir s3 stiornu hans; sva scolum ver oc læita hans með goðum vercum, þegar er vér siom lios rettrar truar. Herodes ugladdesc, er hann fra burð Crist, þvi at dioful ryggvisc, er hann sér guðs craft magnasc í hiortum varum. Sæigia bað hann sér, ef þæir fyndi Crist, at hann mætte bæðe glata þæim oc svæininom. Ðvi at fiande scytr í hug os tómre hugrenning á meðal goðra verka, at hann mege scilia os fra Cristi, eða Crist fra os. Austrvægs konongum vitraðesc stiarna oc læiðdi þa til drotens, þa er þæir foro fra fundi Herodis, þvi at þa læiðir os lios sannrar truar til guðs, ef vér scilium os fra ollum verkum fiandans oc fra ollum vilia hans. Konongar førðo Cristi gull oc røykelse oc mirram, en vér æigum at føra ond hugscot oc licam varn syndalausan. Røykelse merkir guðdóm guðs, en gull droten drotna oc konong konunga, mirra mandóm hans. Ðrir konongar førðo forner, en æin selde fram allar, þvi at guð er æin faðer oc sonr oc hæilagr ande. Gull førum vér guði, ef vér skinum í fægrð andlegrar speke. Rœykelsi førom vér guði, ef vér brennum hugrenningar varar í viðkomnenga ælde, at bøner varar gere þægian ilm guði. Ðat ma mirra gera, at æigi fúni dauðir licamer. Ða førom vér Cristi mirram, ef vér holdum licamom vorom til ræinlifis. Austrvægs konongum var vitrat, at þæir fynni æigi Herodem, er þæir aptr føre, þvi at os er bannat at hverfa aftr til synda, siðan ver h3fum ført guði goð verc var. Aðra g3tu sculum ver aptr fara til heraðs vars, en vér þaðan forom, þvi at vér forom fra paradisar sælo fyrir ofmetnað, oc ulyðni, oc fyrir ágirni synilegra luta, fyrir afát oc ústilta gleði, oc er os nauðsyn aptr at hverfa til fostrlannz vars fyrir litillæte oc lyðni oc hamnan hæims, oc fyrir mæinlæte licams oc iðran synda.

| Ðær iartæinir ero en til þrettanda dags, þær er droten var Jesus Cristr var a þæim dægi scirðr í Jordan. En af þvi er halden en atte dagr fra enom þrettanda dægi, at þa ero allar tiðir gorfar af skirn, sva sem þrettanda dag um forner, þvi at æigi ma á æinum dægi tvinna tiðagiærð hafa. Ða er Jesus var þritugr at menzcum alldre, þa com hann til Jordanar. En Johannes baptista scirði hann, oc svaraðe Johannes oc mælte: Ec scylda skiraz af þér, en þu kømr til min. Jesus svaraðe honum: Lat þu sva vera sem ec vil, þvi at sva byriar at fylla allt retlæte. En er Jesus var scirðr, þa opnaðesc himin yfir honom, oc com hæilagr ande í dufu liki yfir hann, oc callaðe r3d af himni oc mælte: Sia er sonr mín, er mér likar væl, honum sculu þer lýða. Su scynsemi var til þes, at droten Jesus Cristr lete scirasc í vatne, at hann hælgaðe i scirn sinni oll votn til reinsonar varar. Maclega var Jesus í vatne scirðr. Vatn sløccver æld, oc þvær þat or er sauruct er, oc søler þorsta oc synir licneskio. Sva sløquer hæilog skirn æilifan æld oc þvær af os synda saur, oc søler andar þorsta með orðum guðs, oc synir með os licneskio guðs. I scirn drotens vitraðesc hæilog þrinning oc lucosc upp himnar, þvi at þa lucasc upp himinrikis dyr, er vér scirumc í nafne hæilagrar þrinningar. Maclega syndisc hæilagr ande í dufu liki, þvi at aller þæir er hans gift liota, værða mæinlauser, sva sem ecci er gall í dufu. Dufa grandar engo cyquende hvarke með nefi ne clóm, sva gera oc þæir er hælgan anda haua, gera hvarke mein n3ngum sinum í orðe ne í verki. Dufa heuir styn fyr sǫng í roddo sinni, sva sem hælgir menn calla til guðs 3llum sarlæic hiarta sins í bønum sinum. Dufa føðer annarrar unga sem sina, þvi at hver er hælgan anda hæfir, ælscar nanga sina sem sialfan sic, oc dugir æigi at æins frændum sinum oc vinum, hældr oc utlenzcum oc oscyldum oc uvinum.

Ðær ero hinar þriðiu iartæinir þessar hotiðar, at droten vár gerðe á þema dæigi vin or vatne at samcundu noccorre, oc syndi þar bæðe guðdóm sin oc mandóm. Mandóm syndi hann í þvi er hann for til brullaups, en guðdóm í þvi er hann snere scepnu sinni í annat en aðr være. Af | þvi er sia tið callað retlega birtinga tið, at nu birtusc þesser lutir aller, er nu ero talder.

De ammonitione bona (Moralpreken II)

Kærer brøðr, ec vil sægia yðr, at os er mykil nauðsyn, at vér hverfim til várs drotens með ollum hug oc hiarta, þvi at hann er buin at taca við os, ef vér vilium sialfer hyggia at þorf varre, sva sem hann sialfr mælte: Neme þer at mér, þvi at ec em miuclyndr oc litillatr í hiarta. Hverfið til mín oc haldeð boðorð min, en ec m3n taca við yðr, sem faðer tæcr við sinum b3rnum. Sva mælte ęin propheta guðs munni: A hværium dæigi er syndugr maðr hværfr fra syndum sinum, þa scal hann lifa með Cristi í himinriki oc æigi brenna í hælviti með dioflum. En mælte droten sva fyrir propheta: Ec lifi, quað droten vár, en æigi vil ec hins syndfulla mannz dauða, hældr vil ec, at hann lifi oc hværfi til min. Cristr mælte sialfr enn í þæirri hælgu lestr: Satt sęgi ec yðr, at aller englar oc allir hælgir menn er ero í himinriki fagna mæir þæim æinum manne, er syndum hafðe lengi fylgt oc lætr hann af þæim ollum, hældr an .ix. oc niutigum þæim m3nnum, er þæir vissu aðr vísa v3n til himinrikis.

Nu høyrum vér, goðer brøðr, hversu hollega vár droten kennir os oc lærer til dyrðar sinnar, ef vér vilium sialfer varðvæita os. En hvert vilium vér, ef vér vilium æigi þangat sem var scapare er? Hann gerði os or iorðu til þes at vér skyldum þann lut fylla himinrikis, er þæir tømdo, er fyrst v3ro ænglar en nu ero dioflar fyrir ofdrambe þæirra oc mykillæte oc ágirnd. En fianden svæic Adam hin fyrsta mann fra þæirri dyrð, er hann var til scapaðr oc aller vér, ef hann helde boðorð vars drotens. En siðan er hann braut boðorð guðs, þa for hann til hælvitis, oc hvær maðr sidan er andaðesc or þessom hæimi, til þes er vár droten let berasc í þenna hæim, oc þolde drap oc d3uda fyrir os, oc køypti os með sinu hælgu bloðe or hælviti oc fra diofuls veldi, oc bat fiandan í hælviti, er Adam hafðe sviqvit, | oc toc alla menn retvisa or hælviti oc førðe með sér til himinrikis, oc ero nu himinrikis dyr opnar fyrir os, er ængil guðs cherubin helt .v. þusundrað vettra fyrir ollu mankyni með brennanda sværði. Nu er ollum m3nnum løypt at fara i himinriki, er til þes vilia vinna, oc vera þar með englum oc með ollum hælgum m3nnum utan enda.

Nu biðium vér giarnsamlega, at hver cristin maðr, er noccora tru hefir, at hann hverfi til Crist almattigs með ollum hug oc hiarta, oc gere almoso sina i þa staðe sem boðet er, oc gęfe 3umum m3nnum slict hvær, sem efni á til oc guð hefir let. Þvi at með almoso ma syndir sløcqva sem æld með vatne, þvi at Cristr mæler sva a domadægi: Ðat er þer seldoð í hond fatøkium m3nnum oc l3gðuð til hælgra staða, þa gafo þer mér þat alt. En þeir menn scolu pinsl þola, er syniaðo veslum m3nnum 3lmoso, er coste h3fðu til. Hves væntum vér, hvat hinir manu af liota, er rænto hælga staðe oc vesla menn, oc fyrirdømdo með r3ngu oc bøtto ecci yfir, oc æigi iðraðosc misverca sinna, hvat mono þæir nema brenna æiliflega í hælviti með dioflum.

Purificatio sancte Marie, sermo (Kyndelsmesse, 2. februar)

H3tið su er vér h3ldum í dag, goðer brøðr, hofsc af þæim røkom, at á þessom dægi gec Maria moðer drotens vars i kirkiu með søne sinum fiorum tigum daga eptir burð hans, oc førðe forner guði fyrir h3num, sem boðet var í l3gum Moysi, tva turtura eða tvær dufur. Sia hotið callasc á bocom ræinson Marie, æigi af þvi at Maria være uræin eptir burð, ne hon þyrfti at ræinsasc eða sonr hennar fyrir forner, hældr af þvi at hon let sér soma fyrir litillæte at fylla þau boðorð, er log buðu uræinum møðrum til ræinsonar. Ðaðan af megum vér merkia, hversu scyldir vér erom at fylla þat, er guð byðr ós til synda botar, er Cristr sialfr eða Maria moðer hans léto sér soma syndalaus at ganga undir log þau, er syngum | m3nnum v3ro sætt til ræinsonar. Sia hotið er calloð ræinson hæilagrar Marie, oc hon merkir himinrikis ing3ngo retlátra með goðum vercum. Ðessa tacns minning gerum vér oc, er vér st3ndum í kirkiu með logandum kertum á þessom dægi. Ðvi at droten mælte sva í guðspialle: Se brennande kerti í h3ndum yðr. Ðat scyrði hann gløgra í oðru guðspialle oc mælte: Lysi lios yðart fyrir m3nnum, at þeir se værc yður goð oc dyrki f3ður yðarn, er á himnum er.

En þat er merkianda, at tvæir turturar eða tvær dufur varo fœrðar fyrir Cristi, en þetta var valaðra manna fórn, þvi at log buðu at føra lamb oc dufo eða turtura til altara, en ualaðer menn scyldo føra tva turtura eða tvær dufor. I þvi vildi droten syna enn litillæte sit, er hann let fra val3ðum m3nnum berasc hældr [en fra 3uðgum. En þes er leitanda, fyrir hvi þesser foglar v3ro hældr boðner í logum til guðs fornar en aðrer. Ðvi at Abraham, er mycclo var fyrir log, fœrðe þessa fogla guði, oc finz þat hvarvitna í fornum l3gum, at þessa fogla scyldi føra guði sa er ræinsonar þyrfti. Dufa er mæinlaus, en turture er ræinlifis fogl, sva at hann læitar æigi annars til lags með sér, ef þæim værðr noccot, er hanom hæuir fylgt. Af þvi merkir dufa æinfelde, en turturen ræinlíui, þvi at þæirra lif er þæg forn guði, er meinlausir ero oc ræinlifir. Hvartvæggia sia fogl heuir styn fyrir song, en þat merkir bøner hæilagra. Turturar ero fáer hvar saman, en dufur flycciasc, oc merkia af þvi turturar læyndar bøner hæilagra, en dufur merkia kirkiosocner, þær er menn søkia til tiða oc til kenninga. Sva sem alldrigi ma finnasc ræiðr turturans, sva matte alldrigi hin forne anzscote ransaca tacn burðar Crist.

Gamal maðr het Symeon í Jerusalem, sa var retlátr oc siðsamr, oc var hæilagr ande með hanum, oc fec hann þau svor bønar sinnar af hælgum anda, at hann myndi æigi døyia fyrr en hann sæ Crist droten. En þat er vitanda, at forner fæðr oc spamenn h3fðu myccla fysi at sia Crist, sva sem droten sagðe postolum sinum í guðspialle: Marger retláter oc spamenn | vildu sia þat er þer seð, oc s3 þæir æigi, oc høyra þat er þer høyrið, oc hœyrðu þæir æigi. En þat var væit þessom hinum retlata Symeoni, þvi at hann bað þes nott oc dag með allre fysi hiarta sins, at hann næðe at sia Crist. En er Jesus var boren í mystere, þa toc Symeon hondum við hanom. Mykils er virðande miscun guðs, er hann væitir os opt framar en vér kunnim biðia. Ðes bað Symeon, at hann næðe at sia Crist, en honom vár þvi framar væit, at hann naðe at hafa hann í h3ndum. Symeon toc i hændr sér mandoms ustyrcð, en hann kende guðdóms afl í mandome, oc mælte: Nu lætr þu, droten, þræl þin fara í friði eptir orðum þinum. Sva sem hann þetta mælte: Nu letr þu þræl þin fara í friði, þvi at ec se friðen sialfan, þvi at 3ugo mín s3 þrifseme þina, þa er þu biot fyrir augliti allra þioða. Ðrifseme guðs callasc droten Jesus Cristr, þvi at af honum liota aller þrifnað, þæir er þrifasc mego, bæðe á himni oc á iorðu. Sia þrifseme segisc buin vera fyrir augliti allra lyða, þui at aller toco hiolp af honum, þæir er hugscotz augum matto sia hann eða ælsca. Æigi at æins spaðe Symeon hiolp gyðinga í burð Crist, hældr oc leiðreting hæiðinna þioða, þvi at þessur orð fara eptir: Lios til vitranar þioða, oc dyrð kyni Israel. Fyrir hvi callaðe hann Crist lios þioða en dyrð kyns Israel, hældr en lios kyns Israel oc dyrð þioða? Hæiðnar þioðer v3ro í myrcre hugar, þvi at þæir s3 æigi hit sanna lios, þa er þæir kunnu æigi scapara sin, en gyðingar h3fðu lios, þvi at þæir truðu ret á guð. En af þvi callasc Cristr hældr lios hæiðinna þioða en gyðinga, at hæiðnar þioðer lystosc í hingatqv3mo Crist, en marger gyðingar tyndo þa þvi liose, er þæir h3fðu aðr, þvi at þæir vildu æigi trua á Crist. En hann callasc af þvi dyrð kyns Israel, at hann let or gyðinga kyni berasc, oc kende gyðingum allar kenningar, meðan hann var í hæimi. Anna het en spakona, su var g3mul æccia oc hafðe ræinlifi haldet fiora vætr ens niunda tigar eptir andlát buanda síns, hon toc en við Jesu Criste í mystere á þessom dægi, oc boðaðe 3llum himnesca lausn, þæim er biðu rikis guðs. Maclega toc carlmaðr oc cona við drotne, þa er hann var í kirkiu borenn, þvi at hann com hingat | í hæim at læysa bæðe karla oc konor.

En með þvi at vér h3ldum nu hotið í minning litillætes drotens vars Jesu Crist oc Marie moðor hans, goðer vinir, þa scolum vér varðvæita litillæte í allre atfærð varre, þvi at þa stoðar os at halda hotiðir, ef vér samþycciumc lif vart við hotiðir þær er vér holdum. Þvi at sva mælte sialfr droten: Neme þer at mer, þvi at ec em miuclyndr oc litillatr í hiarta. Førum vér oc þa guði turtura oc dufur, þat er æinfaldlæicr oc ræinlifi hugar oc licams oc costgæfe bøna. Birti astar loge hiortu v3r, oc brenne lios goðra verca í h3ndum os, sva at góð døme v3r lysi innan mystere guðs, en þat er cristin lyðr. Rennum vér a mot Cristi með 3st oc goðum siðum, oc laðum hann með miskunnar vercum til mysteres hiarta vars, oc takum við h3num með h3ndum retrar tru, at hann læiði os in í mysteri dyrðar sinnar oc late os fara í frið þann, er vér megem 3n enda sia þrifsemi guðs, sialfan droten Jesum Crist, þann er með fæðr oc helgum anda lifir oc rikir per omnia secula seculorum. Amen.

Euuangelium (Søndag seksagesima, såmannssøndag)

Þat var á æinnihverri tið, þa er droten vár var i hæimi með m3nnum, at mykil fioldi manna com til hans ór borgum oc af viðum vegum at høyra kenningar hans oc fyrirt3lur. En droten vár hof up dømes3gu oc sagðe þæim: Maðr sa var, er bar ut korn sit oc sere. En þa er hann sere, þa fell sumt á g3tu niðr, oc var troðet undir fotum, oc baro fǫglar á br3ut oc ato. En sumt fell á hellu oc þornaðe, þvi at þat fec enga væccu. En sumt fell í þyrni, en þa er þat scyldi upp vaxa, þa gecc þyrniren yfir þat oc fyrircom þvi, sva at þat matte æigi þrifasc. En sumo corneno sere hann í goða corniorð, oc fecc þar goðan ávoxt oc mykin. En droten vár mælte þa æinkar h3t: Hværr er øyrun hæfir, þa høyri þessor orð. En postolar hans svaraðo oc spurðu hann eptir, hvat su dømesaga þyddi. En hann svaraðe þæim: Yðr er gefet at vita iartægnir rikis guðs, en oðrum í dømes3gum. En dømesaga sia er á þa lund, sem ec man nu sæigia yðr. Corn þat er buanden sere, ero orð guðs oc fyrirt3lur kennimanna. Nu corn | þat er fell á g3tuna, iartægnir menn þa, er lyða kenningum, meðan þæir høyra, oc leggia æigi hug á siðan, tæcr þa fianden fra þæim, oc værðr þæim þa ængi hiolp at. En korn þat er fell á helluna, iartegnir menn þa, er fagnaðr er á fyrst at høyra guðs kenningar, en þæir haua ęigi briost þat er þæir þyrfte, oc æigi 3star veccu sér í brioste, er guðs sæðe mæte [þar røtasc þæim til gagns oc til goða. Þvi at þæir látasc væl á guð trua, meðan þæim gængsc væl þessa hæims, en siðan er guð sender þæim sin bardaga fyrir syndir þæirra, þa kunna þæir þvi illa, oc calla þat illa atkv3mo oc áslatto diofuls, en þæir scyldo allz hugar guði þacca fyrir þat, er hann sændir þæim stundlect mæinlæte þessa hæims fyrir misgerningar sinar, hældr en hann late þa hafa æilifar qvalar annars hæims. En korn þat er fell í þyrni, iartægnir menn þa, er auðræðe hafa mykil oc þessa hæims menn ero mycclir, oc lyða kenningum meðan þæir høyra talt fyrir sér, en siðan er þæir snua nacca við kirkiu oc kennimanne, þa ganga þæir fyrir ágirnd fear oc ælsca þessa hæims lif, sva at þæir mego æigi bæðe þiona auði sinum myccla oc almatkom guði. En þat corn er hann sere í goða iorð, þa fec hann þar mykit ár oc margfaldan ávoxt. En sa hinn goðe ácr, er upp ran af þæirri hinni goðo iorðu, iartægnir þæirra manna briost, er ælsca guð oc atfærð hafa goða, søkia væl kirkiu, oc lyða væl tiðum oc t3lum kennimanna, oc gera retlega tiund sina, hyggia at gorla, meðan þæir hæyra talt fyrir sér, at þæir scyldi þat hafa oc halda, oc þar sin hag eptir scapa bæðe i orðum oc i vercum.

Sermo ad populum (Moralpreken III - Klokkeprekenen)

Nv er at røða um cloccor, þær er kennimenn ringia í kirkium eða i cloccna husum, þær iartęgna sialfan Crist, þvi at þa cræfr hann os til kirkiu at ganga, sér soma at gera oc dyrð oc siolfum os æilifa hiolp. Cloccan iartægnir trumbulioð þat, er vér erom aller upp vacter með til myccla moz, er domadagr hæitir. Oc vilium ver nu | gera þæim m3nnum kunnict, er á kirkiu bøom ero stadder, oc liggia i hvilu sinni um ottosong eða aðrar tiðir nauðsynialaust, hvart er þæir sofa eða vaca eða læica, meðan tiðir ero væitar, ifanalaust er þa diofullenn með þæim, þvi at þæir drygia þa allyngis hans vilia. Nu ero cloccor tvær, oc sit sinni hvarre ringt, en samringt hit þriðia sinn; þa ertu þrysvar crafðr af guðs holfu, oc secciz þu a crofinni hverri við guð, ef þu vilt æigi þa til guðs hus ganga. Nu er vart æinkar uvarlect oc æigi gagnlect, er vér sculum sva litla gaum gefa guðs boðorðum oc iartægnum [þæim er os ero opt fyrir æyrum oc 3ugum. En mik grunar þat, at þæir menn ero sumir, er ænskis þyccir um vært, þo at kloccor hæyri, hældr en craca scræcte eða hundr gauli. En tre þat er cloccan er við fæst, iartęgnir cros almategs guðs. En strengirner er niðr hanga ór, iartægna boðorð guðs. En kirkian iartægnir paradisi, þvi er æigi lofat mandrápsm3nnum ne hordoms at ganga i kirkiu.

Sva sem Adame var visat ór paradisi, þa er hann hafðe brotet boðorð guðs, sva er ollum monnum þæim visat á domadægi fra himinriki, er með obøtom vercum oc hofuðsyndum foro or þesse veroldo, oc recnir til hælvitis qvala i þann ælld, er alldrigi slocnar, þo at þar renne á hafet allt. En iafnan er þar sva mykit frost, þo at tækit være hit mesta fiall, oc yrði þat at ęlde oc være þar í castat, þa yrði þat þegar at ioccli. En þetta mæler margr maðr: hvat man ec mæir en brenna þa allr oc verða þa at engu siðan. Sa hygr mykin hægóma, þvi at margr myndi vilia a æinum dægi opt at vettoge værða, ef costr være þes; en æigi være æilifar qvalar, ef endir yrði á. Sva hyggia oc sumir menn, ef þæir gera mioc mart væl, ganga opt til kirkiu oc biðia fyrir sér, gefa mat sin oc klæðe þæim er þurfu, oc liggia þo í hofuðsyndum oc vilia æigi til scripta ganga oc æigi iðraz ne af láta. Þes manz lif er á þa lund sem þes, er fenget heuir sar mykit, oc bærr á þegar smyrsl á | saret ufægt; hvat monu smyrslen þa nema renna ór sareno á brout með ulicans bloðe oc vage, oc grør ecci. Sva at s3mu renr oc goðgerning þes manz fra honum, er ligr í hofuðsyndum oc vil æigi aflata ne yfirbøta. Nu tæcr læcnir brodd ór sare eða or, ef í stændr, en siðan fæger hann saret, þa berr hann smyrsl við oc grøðer, til þes er hæilt er. En þa tæcr maðr or eina ór salosare sinu, þvi er diofullen hefir særðan hann með, er hann gængr til yfirbota. En þa fægir hann alshugar syndasar sitt, er hann berr til scripta við kennimann sin syndir sinar oc sægir honom til. En þa berr hann á smyrsl, er hann hældr upp yuirbot þæirri, er kennimaðr kennir honum, þa grøðer hann sit syndasar at hæilu. En ef maðr frestar of lengi scriftagang sinum fyrir storsyndum sinum, þa vaxa syndir hans, þo at hann gere æigi flæiri; sva sem sáret, er maðr heuir fenget, ef æigi er læcner til fengen, þa fyllir saret vags oc ulicans oc verkia, en þvi næst heuir hann bana.

Sva er os oc hascasamlect, ef vér liggium of lengi í licams munuð varre oc vilium æigi yfirbøta, þa likiumc vér dyri þvi, er á utl3ndum er, er hæitir lutolupus. Dyr þat heuir horn harlla long oc hvos sem iarn, oc ma hann cliufa tre i sundr með hornum sinum, ef hann vill. En þat er venia þess, at cuma til ár þæirrar er hæitir Eufratén oc drecca þar or. En siðan tæcr þat at læica við tre æit með hornum sinum sva lengi, at þat væfr sic sva í viðinum, at þat ma sic ængum coste ór læysa. En þa tæcr þat at belia oc illa at lata. En þa hæyrir væiðmaðrenn rodd þes oc cømr þar farande, er þat er fast orðet, oc lægr á spiote til bana. Sva er oc maðrenn, sa er færr mioc at licams munuð sinni oc vil æigi aflata ne yfirbøta, oc festir sic oc bindr sic fyrir dioflinum með syndum sinum. Nu ef hann fyrirfærsc i þvi syndabanda, oc getr hann æigi or læyst, þa tæcr diofull hann oc fører með sér til æilifra quala, þar er gratr oc gnastan tanna. Nu sculum vér varasc við, at æigi take os þau døme, siom við houuðsyndum sem vér | megom. En ef gorvar værða, snorumc or sem sciotast oc g3ngum til scripta oc til yfirbota, oc tocom eigi annat sin til þeira. Sva segir vár droten: A hværium dægi, segir droten, er syndugr maðr hværfr fra syndum, þa scal hann lifa með mer í riki himna.

In capite ieiunij sermo (Askeonsdag)

Nv er su tið comen at hændi ós, goðer brøðr, er os ma mæst stoða til hæilso andar várar, ef ver vilium nu af ollu hiarta snuasc til guðs oc iðrasc synda vara. Um þessa tið mælte sva P3l postole: Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis. Nu er tið tøkeleg oc nu ero hæilso dagar. A þessom d3gum sculum vér guði þiona i margre þolenmøðe, i f3stum oc i v3cum, oc i ulogenne 3st. En þes er fyrst læitanda, af hværium røkum hafzc hæfir fasta sia, eða hvær laun guð hefir gefet þæim, er hana f3staðo.

Moyses fastaðe .xl. daga oc .xl. natta í øyðimorc, oc gaf guð h3num log þau, er hann b3uð gyðingum at halda allt til þes, er sa køme sialfr at scipta l3gonom, er þau hafðe gefet. Helyas spamaðr guðs fastaðe þessa f3stu, oc var hann uppnumen eptir f3stu sina til himins í ældlegre kerro ór ufriði vándra manna, oc biðr hann nu i noccorum løyndum hvildarstað þæirrar tiðar, er hann scal koma i enda hæims a mot Antacristi. Ða er Jonás spamaðr com til borgar þæirrar er Niniué hæitir, oc sagðe þæim at borgen møyndi fyrirfarasc eptir .xl. daga, þa toko borgarmenn at iðraz synda sinna, oc f3staðo oc scryddo sic harclæðum oc s3to i moldo. En guð sa værc þæirra oc iðran, oc toc af þæim ræiði sina, oc fyrirforosc þæir æigi. I þesse eptirlikingu er sa vanðe um alla cristni, at aska er logð í h3fuð m3nnum á þessom dægi. Ða er aska er l3gð í h3fuð manne, þa er hann á þat mintr, at hann er mold oc hann scal i mold fara. Nu ero s3gð noccor døme at syna þat, hvaðan fasta sia hófsc, eða hvesso mykit hon stuðaðe, þar er sumir gáto log af guði fyrir f3stona, en sumir varo uppnumner til himins, en sumir løystusc fra raðenne ræiði guðs.

En eptir þetta allt, þa fastaðe sialfr Jesus Cristr droten vár, er hann var hær i hæimi .xl. daga oc .xl. natta. En þa hungraðe hann, oc com fiande at fræista hans í þrennum lutum, þat er i átgirni | oc i ofmetnaðe oc i fegirni. En sva sem hann hafðe yfirstigit hinn fyrsta mann Adam í þessum þrimr lutum, sva varð hann yfirstigin at fastande Cristi i enne s3mu fræistni. Virðum vér oc þa, goðer brøðr, hvesso mykin sigr os væitir craftr f3stunnar, eða hværia ánauð vér tocum af atgirninni. Hin forne fiande ste yfir þann er át, en hann varð yfirstigin af þæim er fastaðe. Meðan Adám at æigi, þa var hann sæl i paradiso, en siðan hann hafðe etet, þa var hann braut reken fra sælo til vesaldar þessa hæims. Maclega ste Cristr fastande yfir þann, er en fyrsta mann tælde í áte, at hann sýndi os þau døme, at f3stur ero en hv3ssasto v3pn í gægn diofli, oc en truaste lifscioldr við scotum hans. Ðvi at sva mælte sialfr droten, þa er læresvæinar hans spurðu hann, hvi þæir matto æigi dioful reca fra oðum manne noccorum: Ðetta dioflakyn ma æigi braut recasc nema fyrir f3stur oc bøner, þvi at þar hafa ureinir andar mæira traust in at ganga, er þæir sia opt fremiasc afát oc afdryckio. En þæir værða brát yfirstignir fyrir f3stur oc bøner. Fasta megrir likamen, en hon feitir ondena; møðer hon holdet, en hon styrkir hiartat; inn laðar hon engla, oc recr ut diofla; brýtr hon losto oc bøter costo.

En þes er læitanda, hvi sia fasta scal vera .xl. daga oc .xl. natta, þvi at æigi møyndi droten sialfr eða spamenn hans fasta þessa f3stu, nema hon hefði mykil merki i þesse t3lo. Fiorer tigir þat ero fiorum sinnum .x.; en licamr mannz er scapaðr af fiorum hofuðskepnum, þat er af ælde oc uindi oc af iorðu oc af sæ. En oll boðorð guðs hefiasc af .x. laga orðum. En með þvi at vér brutum .x. laga orð í eptirlifi licams, þes er af fiorum hofuðscepnum er scapaðr, þa er maclect, at vér møðum í f3stum oc í mæinlætum þann hin sama licam .iiii. sinnum .x. daga. Oll hin nyio boðorð fyllasc í .iiii. guðspiollum, en hin forno i .x. laga orðum. En með þvi at vér brutum bæðe hin nyio log oc hin forno, þa er maclect, at vér møðum os í mæinlætum oc i synda iðran .xl. daga. En ma á annan veg þetta skilia. At .vi. vicna f3sto, þa er upp hefiasc allar langaf3stu tiðir, þa ero fiorer tigir daga til pascha fra drotensdæiginom. | En er drotensdagar sciliasc fra f3stu, þa værða þar eptir .vi. dagar hins fiorða tigar til f3stunnar, en þat er hinn tiundi lutr allra missara. En sva sem i fornum logum var boðet ollum at gialda tiunder aura sinna, sva er nu boðet at gialda guði tiunder daga varra í mæinlætum, at ver lifim nu eptir guði þessa tið en tiunda lut missera, þar er vér lifðum eptir os siolfum allt missera hingat til, oc bøtum þat nu í synda iðron, er vér misgerðum a oðrum tiðum, þvi at sia tið er æincum til synda iðranar sætt. En þesser dagar fiorer, er nu ero til drotensdags, fylla þa t3lu er guð fastaðe .xl. daga oc .xl. natta.

En þat er vitanda, at sva sem aller goðgerningar stuða mæst til andar hæilso á þesse tið, sva ero oc allar syndir þyngstar oc torbøtstar við guð, er á þesse tið verða gorfar. Ðvi at syndir ero á ollum tiðum usømar, en þo allra ósømstar á þæirri tið, er til synda botar er sæt. Af þvi er nauðsyn, at vér fastem æigi at æins við ate oc dryc, hældr mæir við syndum oc liótum hugrenningum. Ðvi at litit tyr os at møða licam varn í f3stum, ef hugren unir við liotar girnðir eða licamren varnar æigi við rangum munuðum. Licams fasta er at varna við føzslo, en andar fasta er at sia við syndum. Ðessa tvinna f3sto merkir þat, er droten fastaðe æigi at æins .xl. daga, hældr oc .xl. natta. En með þvi at vér misgerðum í ond oc licam, þat er í hugrenningum oc orðum oc vercum, þa er maclect, at vér fastem daga oc nætr, þat er at vér haldem os fra syndum andar oc licams. En ma þat scilia annan væg. Dagr merkir farsælor hæims, en n3t meinsemðir. En með þvi at vér varum galausir í farsælum en uþolenmoðer í mæingerðum, þa er os nauðsyn at mæinlæta os daga oc nætr á þesse tið iðranar. Sa fastar andlega dagfasto, er hældr sic fra hæims ágirni í farsælum; en sa fastar andlega natf3stu, er varnar við allre úþolenmøðe, þa er hann værðr fyrir mæinum.

En með þvi at vér hefium nu upp þa tið, er set er til synda iðranar, þa scolum vér gera maclegan | ávoxt iðranar. En þat er maclegr avoxtr iðranar, at ganga til scripta oc sægia kennimanne til hofuðsynda sinna oc enda scriptir, þær er honom ero boðnar. Sva sem í tvinno lage ero syndir, þat ero hværs dags syndir oc hofuðsyndir, sva er oc tviðr scriptargangr, annar fyrir hværs dags syndir, þat er almanna scriptargangr, en annar scal vera æinca scriptargangr fyrir h3uuðsyndir. Sa er sic røgir her fyrir syndir sinar, þann ma diofull æigi røgia á domsdægi. Ðat er enn maclegr ávoxtr iðranar, at vér varnem við noccorum lutum þæim, allra hællzt á þesse tið, er os mætte lofat vera at hafa, þvi at vér h3fum þat mart gort, er os var æigi lofat. Sva sem maclect er, at maðr gialde sit æigin fyrir þat, er hann tæcr annars æigin. Af þvi sculom vér æigi at æins hægna os at syndum, hældr sculum vér oc næyta stillilega þæira luta sialfra, er þo verðum vér at hafa fyrir nauðsynium licamlegrar ustyrcðar, en þat er át oc drycr, oc svæfn oc oll scemtan oc gleði.

Verum vér oc þa vaccrer til bøna oc til tiðasocnar, þvi at sva mælte droten: Sa er snemma vaker til min, sa man mic finna. Gleðiumc ver í guði, en æigi í hæimi þessom, þat er at vér unim við hælgar kenningar oc við miscun guðs, en æigi við ǫuðæfe hæims ne við iarðlega oc ustilta gleði, þvi at vér hofum [greote æin af hæimi þessum, en af guði allan fagnað oc alla huggan. Um þenna en andlega fagnað mælte vár droten í guðspialle: Cum autem ieiunatis, nolite fieri sicut hypocrite tristes: Ða er þer fasteð, æigi sculu þér ryggvir vera sem skimenn. Ðeir ryggvasc sva sem skimenn, er fyrir manna augliti syna f3stu lit á sér, til þes at þæir róse goðgerninge sinum fyrir m3nnum. Syndir varar oc n3nga vara scolum vér grata, en þo scolum vér avalt biðia oc vætta allrar hugganar af guði. Ðetta hvartveggia scyra þau orð, er eptir fara í guðspialleno: Tu autem cum ieiunas, unge caput tuum at laua faciem tuam: Ða er þu fastar, smyr þu hofuð þit viðsmiorfe oc þva andlit þit. Viðsmior merkir 3st oc miscunn, en sa smyr hofuð sit viðsmiorfe oc þvær andlit sit, er hann birtir hug | sin i 3st guðs oc í miskunnar værcum, oc er hann fællir t3r í bønum fyrir iðran synda. Slicir lutir sculo f3sto fylgia; þvi at sva mælte spamaðrenn: Sanctificate ieiunium uestrum: Helge þer f3stu yðra. Sa hælgar f3sto sina, er fylgia letr 3nnur goð værc fostunne, sva sem droten mælte fyrir spamann: Su er fasta er ec valða, qvað droten: briot þu brouð þit fyrir hungraðan, oc læið in valaða oc vistlausa í hus þit, oc clæð þu nøctan, er þu sér hann. En þat er vitanda, at þa er algorr oc alþæg guði fasta v8r, ef vér væitum valaðum þat er vér t3kum af varre føzlo, þvi at sér fastar hældr en guði sa, er til sinnar þurftar hirðir þat er sparesc í f3stunni.

Hęlgum vér oc þa guði f3sto vara í goðum vercum, at vér megem sva ræinsasc á þesse f3stu af syndum, at vér sem verðir á enom hælgasta paschadægi at bergia holde oc bloðe drotens vars Jesu Crist, sva at vér sem með honum, oc hann se með os per omnia secula seculorum. Amen.

Dominica palmarum sermo (Palmesøndag)

Með þvi at nu nalgasc tið pinslar drotens vars Jesu Crist, goðer brøðr, þa byriar os at 3uca í nøcque mæinlæte var, oc likia í necqve eptir mæinlætom þæim, er droten toc á sic fyrir varar sakar, þvi at þa geromc vér verðir at fagna dyrð upprisu hans, ef vér h3ldum með litillæte oc þolenmøðe minning pinslar hans. Droten syndi oll døme litillætes oc þolenmøðe í pinsl sinni, þau er vér æigum eptir at likia, ef vér vilium gerasc liðir hans.

Litlu aðr droten være handlaðr oc læiðr til pinslar, þa varð hann rygr oc mælte: Faðer, ef þat ma verða, þa tac þu af mér þenna pinslardrycc, en þo verði þin vili, en ęigi min. Jesus Cristr syndi varcun við ustyrkia liðo sina, þa er hann úgladdesc fyrir pinsl sina, þvi at hann várcunner os, þo at hugr vár ryggvisc, þa er vér verðum fyrir sottum eða hælstriðum eða sc3ðum. Ret er manne at biðia sér hæilso eða hugganar í mæinum, þvi at droten bað f3ður taca | af sér pinslardrycc. En þes sculum vér minnasc, þa er vér biðium os licamlegrar hæilso eða hugganar, at vér læitim vilia guðs i allre bøn varre, þvi at hann væit geor en vér sialfer, hvat vér þurfum hællzt at hafa, oc vill os þat giafa, er vér þurfum. Vake þér oc biðið fyrir yðr, quað droten, mælte við læresvæina sina, at æigi kume þér í fræistni. I þessum orðum drotens megum vér skilia, hvesso myccla lif os væita v3cur oc bøner við allri fræistni, þvi at þa megum vér standasc fræistni, ef æigi þrøngvir os urøctar svæfn, hældr verum vér vaccrer oc biðium guð fultings í allar þurftir. Droten let æigi hefna sin ne veria sic, þa er hann var handlaðr oc bundin af gyðingum, hældr grødde hann øyra þræls, er Petrus hafðe áf hoggvit. Scammesc oc þa liotr ofstope vár oc hefniseme, er vér gerom þat er vér megom í giægn óvinum v3rum, oc hæitumc at gera þat er vér megom æigi. En droten vár, er ma gera þat er hann vill, hęfndi sin æigi sialfr, oc lét æigi aðra hæfna, hældr væiti hann goðgerning uvinum sinum oc grødde þann er særðr var.

Hvesso megum vér oc þa v3rða liðir Crist, ef vér gerom os aðra g3tu en hann gecc fyrir? Cristr sat þolenmoðlega gyðingum bond oc bardaga, brixli oc lygi, látr oc haðung, at hann løysti os or synda b3ndum oc fra qu3lum hælvitis, oc fra vélum oc latre diofla. Sva sculum vér oc sitia n3ngum v3rum þolenmoðlega mæingerðir, til þes at þæir mege læiðretasc af varre þolenmøðe. Ða er gyðingar báro liugvitni í gægn drotne, oc callaðo hann fiolcungan eða villumann, þa svaraðe hann æigi þæim, oc let døma sic til dauða með þiofum. Virðum vér oc þa, goðer brøðr, hvesso sundrlæit er uþolenmøðe var við þolenmøðe Crist. Vér ræiðomsc, þo at vér sem ávitaðer um sannar sakar, oc liugom lýtum á annan á móte, en droten svaraðe engu, þa er loget var á hann, oc gerði æigi avita uvini sina um sannar syndir þæirra, at æigi syndi hann hældr sic hæfna mæinmæla en væita kenning. Vér l3tum os æigi soma fyr ofstopa v3rum at þola rettan lagadóm af 3ðrum, hældr giefum vér fé rikism3nnum, at þæir efle os í gægn l3gum; en droten | var let ser sóma at sitia rangan dóm úvinum sinum. Vér holdum lenge hatr oc hæift í hiortum v3rum í gægn þæim, er os søkia um sannar sakar, en droten vár bað fyrir uvinum sinum, þæim er hann dømdo saclausan til crosfestingar, oc mælte: Faðer, fyrgef þu þæim synd þessa, þvi at þæir vitu æigi hvat þæir gera.

Ðat er merkianda, at droten bað æigi fyr ollum þæim er at pinsl hans varo, hældr fyrir þæim, er æigi visso hvat þæir gerðo, þvi at aller læiðrettosc þæir eptir upprisu oc uppstigning hans, er hann bað fyrir. Af þvi matto æigi hofðingiar gyðinga rettasc, at þæir misgerðo æigi af okønsco, hældr af illsco, þvi at þeir vissu um siðir, at Jesus var guðs sonr, en þæir vildu æigi trua á hann, er þæir ofundaðo fyrr en þeir vissu hvær hann var. En hinir læiðrettosc af kenningum postola, er uvitendr pindu droten, oc hugðu þat satt, er yfirgyðingar s3gðu þæim, at hann være fiolkunnigr. Af þessum dømum megom vér skilia þat, at torbøtre ero þær syndir, þo at þęr se minni at namne, er af illzco ero gorfar, en hinar er af ukønsko eða af ustyrcð verða gorfar, þo at þær sýnisc mæiri vera. Cristr let sér sóma at døyia meðal vándra manna, oc þæim d3uða sem tít var at bana v8ndum m3nnum, at hann syndi sic til þes hafa comet i hæim at samtengia goða menn oc illa þæirri samtengingo, er illir menn mætte batna af samvisto goðra oc hverfa fra illzcu, en þæim yrði at áfallzdome sia samtenging, er æigi vildi batna. Ðau døme sýna þiofar þæir er crosfestir váro með Cristi, þvi at annar hædde at drotne, en annar ávitaðe þann þegar oc mælte: Æigi ręðesc þu guð, oc erom vér nu aller í æinni fyrdømingo. Hofum vit þat, er vit erom verðir, en sia gerði ecci illt. Siðan mælte hann við Jesum: Minzt þu min, droten, þa er þu kømr i riki þit. Sið com ilvirki sia til tru, en mykil varð tru hans, þvi at hann iatte þa Cristi, er postolar flyðo oc þorðo æigi berlega at iatta honom.

Tvæir læresvæinar Crist gerðo myccla synd á tið pinslar hans: annar selde við fe droten, en annar næitti honom, oc iðraðosc baðer syndar | sinnar, oc læiðrettesc annar en annar æigi. Judas sælde droten oc fyrirfórsc, þvi at hann misgerðe af illzcu oc iðraðesc með órvilnon. Petrus nitti Cristi oc læiðrettisc, þvi at hann misgerðe af ustyrcð en æigi af illæu oc iðraðesc með viln3n. Tveir syngir varo crosfestir með drotne, annar fyrfórsc, en annar læiðrettisc, þvi at annar vildi æigi trua Cristi, en annar læitaðe bæðe sér oc oðrum hialpráðs. Oðrum læitaðe hann hialpraðs, þa er hann ávitaðe utruan þiof, er mælt hafðe guðl3ston, en sér, þa er hann mælte við Jesum: Minzt þu mín, er þu kømr í riki þit. En með þvi at þiofr iðraðesc synda sinna af 3llo hiarta oc toc algorfa tru, þa náðe hann brát miscunn þæirri er hann bað, þvi at droten svaraðe honom: Sat sægi ec þér, í dag man tu með mer vera í paradiso. Scamma stund læiðrétisc sá er lengi hafðe misgort, þvi at guð virðir æigi iammioc tiðarlængð iðranar sem hugscot iðrandans. Ęigi fyrlitr guð iðron synða, þo at scamrar tiðar se, ef hon er gor af ollu hiarta. Af þvi orvilnisc engi sér licnar, þo at hann hafe mart eða stórt misgert, þvi at þiofr sia hafðe lengi syndugr veret, en hann iðraðesc oc læiðretesc á enne øfstu stundu lifs, oc trøystisc ængi i siolfum sér ne drambe í goðgerningum sinum, þvi at Judas viltisc oc fyrirfórsc, er prýdr hafðe veret postolegre tign.

En þat er merkianda, er droten vildi hældr á crosse døyia en á 3ðru tre. Cros endar horfa í allar ætter hæims, er hann er niðr lagðr, þvi at d3uði Crist løysti fra æiliuum dauða þa, er byggva í fiorum ættum hæims. Droten rétte hændr sinar á tre pinslar, þvi at hann bøtte þæirra synd, er hændr sinar retto til girnðar tres. Ða er droten hecc á crosse, þa gerðe myrcr um allan hæim allt fra miðium dægi til nóns, þvi at þat var maclect, at licamlect liós slocnaðe, þa er andlect lios dó. Jorð scalf oc sprungu stæinar, oc opnaðosc læiði dauðra, þvi at scepna mátte æigi þola at sia scapara sin døyia á crosse. En alt þat er gerðesc í pinsl drotens vars merkir áfallzdóm utrura gyðinga, en hiolp þæirra, er af hæiðnum þioðum hurfu til tru. Sol gerði æigi | skína, þvi at postolar þorðo æigi at væita m3nnum liós kenninga sinna a tið pinslar Crist. Myrcr com um alla iorð, þvi at bront hvarf hit sanna lios fra hiortum gyðinga, þa er þæir píndu scapara lios. Jorð scalf oc sprungu stæinar, þvi at stæinleg oc iarðleg hiorto hæiðinna manna ræðosc oc hurfu til synda iðranar, þa er þæir høyrðu t8cn pinslar Crist. Læiði dauðra opnaðosc, oc risu upp margra hæilagra licamer, þæir er í moldo l8go, þvi at marger syngir opnaðo løýnda luti hiarta sins fyrir scriptarg3ngu, þa er postolar scýrðo andlega orð oc værc hæilagra fæðra eptir upprisu drotens, þau er áðr v8ro sva sem í iorð være grafen, meðan þau váro æigi andlega skilað.

H3ldum vér sva oc þa, goðer brøðr, tacn pinslar Crist, at ver likiumsc í nocque þæim, er vér truum pindan vera til várar hæilso. Leggium niðr alla flærð oc vél, oc mælom æigi þa fagrt, er vér hyggium flát, at æigi likiumsc vér þæim, er með cosse vélte droten sin. Leggium niðr ranga fegirni, oc tacum ænga fegiof til þes at efla þat, er í gegn guðs boðorðum er. Ðvi at sa sælr droten við verði, er fyrir fegirni næigisc fra guðs l3gum. H3uum ver til þes oll rað vár, at æfla retlæte oc siðsemi en æyða rangyndum oc usiðum, at æigi likiumc vér gyðingum, þæim er sældo Jesum til dauða, oc cusu þæir ser illvirkia oc leto þann undan ganga. H3fum vér oc þa þolenmøðe i hiortum v3rum oc hofsemi í m3lum, at siolf þolenmøðe v3r gere os eptirlikendr pinslar Crist. Crosfestum vér licame vara oc hiortu fra syndum oc r3ngum girnðum, þat er at vér møðem hold vart í mæinlætum, en hug varn í varcunn við n3nga. Døyðum i os rangar girnðir oc holdum i hiortum v3rum minning pinslar Crist oc d3uða, sva sem Joseph hulde licam drotens ræinum duki oc lagðe í grof. Hirtum ver os sva fra synðum, at vér sem d3uðir hæimi oc hæims girnðum en lifendr guði, til þes at vér megem oðlasc þann fagnað | á tið upprisu varar, er droten gaf os i pinsl sinni en syndi í upprisu sinni, sa er lifir oc rikir með fæðr oc helgum anda per omnia secula seculorum. Amen.

In die sancto pasce sermo ad populum (Påskedag)

Nv er os at hendi cumen, goðer brøðr, en hælgasta hotið hotiða, su er vér æigum aller męst at fagna oc dyrlegast at halda oc scyldlegast guði at þacca. A þesse miðri n3t sté droten vár Jesus Cristr til hælvitis oc læysti þaðan Adám oc alla kynsmenn hans, þa er með rétre tru váro oc noccorn værðlæic h3fðu til þes, at þæir være þaðan løystir. Siðan reis hann upp or grof með ond oc licam í lysing þessa dags, oc sýndisc astm3nnum sínum oc gerðe fęgna, er aðr varo ryggvir oc gréto d3uða hans. Engil com í ældlego álite oc i snehvitum clæðum oc vælti stæini af grof drotens, oc rædosc varðhalzmenn ógn ængilsens oc fello niðr sva sem dauðir. Maria Magdalena oc aðrar n3fnor hennar tvær foro með ilm3ndum smyrslum til grafar drotens oc vildu smyria licam hans. En þær como snemma þessa dags til grafar at upprunninni solo, oc s8 þær ængil guðs sitia til høgre handar, er þær como til grafarennar, oc ræddosc þær. En engillen mælte við þær: Ęigi scolu þér ræðasc, þvi at þér læitið Jesum ens crosfesta, ęigi er hann her, upp reis hann. Fare þér oc sæigið læresvæinum hans oc Petro, at hann man cuma fyrir yðr í Galileam, þar muno þer hann sia, sem hann sagðe yðr.

Ðenna atburð upprisu Crist sagðe Marcus í guðspialle. En þat allt merkir vara tru oc atfærð, ef vér vilium eptir þessom dømum likia, þvi at os er þes nauðsyn at hæyra með þæim áhuga guðs iartæinir, at vér læitim noccot eptir at likia. Konor foro með ilmandum smyrslum til grafar drotens, oc vildu þiona honom d3uðum, þvi at þær ælscaðo hann lifanda. Ef vér trúm oc ælscum dauða Crist oc læitum hans með ilm goðra verka, þa er sem vér cumem til grafar drotens með goðum smyrslum. Ðær | konor s8 ængla, er með góðum smyrslum cómu til grafar, þvi at þær hyggiur mego lita himnesca luti, er með goðra verka ilm læita drotens. At upprunninni solo s8 þær ængil hia grof, þvi at þa megom vér scilia himnesca luti, ef retlætes sol skin í hiortum v3rum. En þat er merkianda, er engil vitraðesc til høgre handar. Hvat merkir hin vinstri hond nema þessa hæims lif? þvi at á vinstri hond guði verða þæir, er þenna hæim ælsca framar en guð. En hin høgre hond merkir æilift lif, þvi at þes lifs unnendr verða til høgre handar guðs á dómsdægi. En með þvi at lausnare vár hafðe stigit yfir d3uðleic þessa lifs, þa var maclect, at ængil sá sýndisc til høgre handar, er boðaðe eilífa dyrð hans.

Hvítu scruði var hann scrýdr, þvi at hann boðaðe fagnað hotiðar varar. Maclega vitraðesc sia engil í eldlegre asiono oc i hvitum clæðum. I elde er ógn, en bliðleicr i biortu clæðe. En með þvi at droten er bliðr retlátum en ógorlegr syndugum, þa syndisc maclega vatr upprisu hans í ældlego álite oc í hvitum clæðum, at í siolfo álite sino oc buningi scælfðe hann rangláta oc huggaðe trufasta, þvi at utruir varðhallzmenn ræddosc ógn hans oc fello niðr sva sem dauðir. En er trufastar conor ræddosc, þa huggaðe ængillen þær, oc mælte: Ęigi sculu þer ræðasc, þvi at þér læitið Jesum ens crosfesta. Sva sem hann þetta mælte berlega: Ræðesc þæir, er liggia í iarðlegum girnðum oc læita æigi himnescra luta ne ælsca þa; en þér þurfuð æigi at ræðasc, er guðs læitið oc seð borgarmenn yðra. Fare þer oc sægið læresvæinum hans oc Petro, at hann man coma til fundar við yðr í Galilea.

Ðes er læitanda, fyrir hvi Petrus var hældr nęmdr á namn en aðrir læresvæinar. Petrus hafðe þrysvar Cristi næit á æinni not, oc møndi hann æigi þora at cuma með læresvæinum, ef engillenn nemdi hann eigi á nafn. En er hann var nęmdr á nafn, þa var honom tr3ust gefet at fara með oðrum læresvæinum til fundar drotens. En þat er með mycclum røcum, er droten vitraðesc i Galilea eptir upprisu sina. Galilea þyðisc framfor at | varo male. En með þvi at droten hafðe fram faret fra dauða til lifs, fra ustyrcleic til dyrðar, þa vitraðesc hann maclega í Galilea, þat er i framfor, þvi at þæir mego sia dyrð upprisu hans, er sialfer fara fra l3stum til costa, oc fra iarðlegum girnðum til himnescra.

En með þvi at vér h3ldum í dag uprisu drotens várs Jesu Crist, goðer brøðr, þa scolum vér samþyccia lif vart hotið varre oc risa upp fra d3uðlegum girndum oc iarðlegum áhyggium til himnescra hugrenninga, þvi at usømt er, at vér liggiem lágt í iarðlegum lutum, þa er vér h3ldum ena hæsto hotið himnakonongs. Hann sialfr føðer ander v3rar holde sino oc bloðe, af þvi er os nauðsyn at vita oc halda t3cn sva hæilagrar þionasto. Um hæilaglæic þessa mælte Moyses í fornum logum: Taka sculu þér af bloðe lambs oc riða hvarntveggia dyrastaf oc umdura husa yðarra, oc sculu þér eta holld þes um not í ældi stæict, oc eta við þiarft br3uð oc ácrsurur. Ecci sculu þér eta rát af þvi ne í vatne soðet, h3ldr í elde stæict. Hofuð oc føtr oc instere þes sculu þer svælgia. oc scal þes ecci eptir vera at morne; en ef noccot vęrðr eptir, þa sculu þér þat í elde brenna.

Ðessor orð oll væita os myccla kenning, ef vér scilium þau andlega. Gior vitum vér bergiendr an bøcr lesendr, hvert þetta lambs blóð er. En þvi bloðe riðum vér hvarntveggia durastaf, þa er vér t3kum sva hold oc bloð várs drotens með munni likams, at vér ælscem af ollum hug t8cn pinslar hans. Ðesso bloðe scal oc riða umdura husa. Hus vár andleg ero briost vár, þvi at í þæim byggua allar hugrenningar. Ðessa hus umdura er áhugi, sa er yfir ollum vercum varum er. En þa riðum vér lambs bloðe umdura hus vars, ef vér h3ldum til þes áhuga varum at gera oll værc í minningu pinslar Crist, oc likia eptir þvi er vér megom af mæinlætom hans. Ða riðum vér lambs bloðe umdura hus vars, er vér gerum pinslarmarc Crist í enni v3ro, þat er os væitir lif við allre freistni diofuls. Oc sculu þér eta lambs hold um not í eldi stæict. Vm nót etum | vér lambs hold, þvi at vér bergium nu holde drotens á þæirri tið, er engi má annars hugscot sia. En þetta hold scal vera í elde stæict. Sundr losnar hold þat, er soðet er í vatne, en þat harðnar, er í elde er stæict. Hold paschalambs vars var í elde stæict, þvi at licamr drotens styrctisc af pinslar elde til ud3uðleics, þar er hann var áðr dauðlegr oc pinilegr; sva sem Dauið mælte i psalme orðum sialfs drotens: Harðnaðe craftr min sem grýtukęr. Grýtukęr er bl3utr læir áðr þat como til ældz, en þat harðnar við æld, unz þat værðr hart sem stæin. Craftr drotens harðnaðe sem grýtukęr, þvi at þa efldisc hold hans til udauðleics, er þat com áðr til pinslar ældz.

En æigi er þat øret til ens sanna hotiðarhalz at bergia holde oc bloðe drotens, nema gerum oc hæilog værc, þa er vér t3cum hælga þionastu. Af þvi er sva mælt í þæim orðum er eptir fara: Oc eta þiarft brouð við ácrsúrum. Sa etr andlega þiarft brouð, er ond sína føðer við góð vęrc, þau er æigi ero hæimsscrauti blanden. En sá etr súrt brauð en æigi þiarft við lambs holde í gægn boðorðe, er hann blandar hæimscr3ute við goðgerninga sina. Ácrsurur ero rammar í munni, oc merkia þær licams mæinlæte. Ða etom vér þiarft brǫuð við ácrsurum, er vér møðum lícame vara í mæinlætum, oc dugum n3ngum v3rum fyrir guðs ælsco en æigi fyr ágirni manna lofs. Ecci sculu þér eta rát af þvi ne í vatne soðet, h3ldr stæict í elde. Ęigi var gyðinga lýðr forðum vánr at eta lamb r8t, sva at þat þyrfti at banna þæim í logum. En er siolf laga orð reca os fra licamlegre scilningo, þa værðr os scyldt at læita andlegrar. Sa etr paschalamb rát, er galauslega tæcr hold oc bloð Crist, at honum þyccir ænscis um þat vært hældr en um annat br3uð. Ðvi at þat sioðum vér, er vér velkium lengi í hugscote v8ro, þvi at þat er almæle, at menn sióðe þau rað, er þæir hafa lenge í hug sér. En vér sculum æigi rát lamb eta oc i vatne sioða. Vatn merkir manlega oc veraldlega speki í þesso m3le. I vatne syðr lambs hold sa, er með mennzcre scynsemi vil graua um | t8cn mandóms Crist, eða hygsc hann monu skilia af sínu hugvite, hverso verða ma hold oc bloð drotens ór br3uði oc vini oc vatne. En með þvi at vér sculum æigi rát eta paschalamb ne í vatne sioða, þat er mistrua æigi oc grafa æigi með manlego hugvite diup t8cn guðlegra iartæina, þa sculum vér stæicia lambs hold i eldi, þat er at trua fastlega þvi, er þær ritningar sægia, er af helgum anda ero settar, oc ælsca hæitri 8st t8cn mandóms Crist, þau er vér truum. Hofuð þes oc føtr oc instere sculu þér svælgia.

Hofuð þessa lambs merkir guðdóm drotens, en føtr mandom. Instere merkia enar iðre kenningar hans oc løynd t8cn boðorða hans. Ðetta allt svelgium vér, þa er vér læitum með graðugre ælsco at skilia t8cn guðdóms oc mandoms Jesu Crist oc kenninga hans. En hvi hældr sculum vér svælgia an eta? I þesso orðe avitasc tómlæte várt, er later erom at læita scynsamlegra scilninga í hælgum ritningum, oc vilium tr3ut taca við guðs kenningum, þo at os se boðnar. En logen bioða os at svælgia h3fuð oc føtr oc instere paschalambs vars. Ðat er at læita með graðugre ágirni tacnsamlegra scilninga um guðdóm oc mandom Crist oc en iðre t3cn kenninga hans; þvi at vér scyldum með sva myclu costgæfe læita at scilia oc fylla oll boðorð guðs, at ecci se eptir uscilat eða ugrøt, þa er droten kømr á domsdægi. Ðvi at sva er boðet í logomnom: Ecci scal eptir vera af þvi at morne.

Nott er allt þessa hæims lif, þvi at engi ma annars hug sia. En þa er morgon, er droten kømr, sa er lýsir oll fylsni myrcra oc vitrar oll løynd ráð hugscota. En þat ma trout eða æigi verða, at oll boðorð guðs verðe fyld eða scilð í þesso lifi; af þvi kenna logen os rað þat, er vér sculum nyta: Ef noccot værðr eptir, þa scolo þer þat í elde brenna. Ða brennum vér í elde þat, er vér megom æigi eta af lambe, ef vér hirðum í velde hæilags anda þat, er vér megum æigi skilia í helgum ritningum, oc biðum unz guð gefr os scilning, oc m3rcum ecci at v8ro hugviti 8n forráðe hæilags anda.

Lendir yðrar sculo þér gyrða, oc hafa stafa í h3ndum oc scva á fotum, oc eta scyndilega. Lendir v8rar gyrðum vér, þa er vér | h3ldum os fra rangre licams munuð. Stafar merkia hirðis syslu, en þat er varðvæizla guðs hiarðar, su er kennimenn sculu varðvæita lyðenn. En þat er merkianda, at fyrr var boðet at gyrða lendar, en siðan at hafa stafa í hondum. Ðvi at engum er fyrr lofat at taka syslu kennimannz en hann kan hægna licam sin fra munuðum, þvi at þa megom vér oðrum visa goða costa g3tu, ef vér liggium æigi sialfer undir lostum. Sqvar ero skin d3uðra kyquenda. Sqvar merkia døme liðinna fæðra, en føtr merkia g3ngu góðra verca. Ða h3fum mér sqva á fotum, ef vér biorgum os í vercum með dømum liðinna fæðra við fræistni fianda oc vándra manna, sva sem scHar lífa fótum við þyrni oc við ormum. Ðvi at os ero til þes sýnd døme hæilagra fæðra ór hæimi liðinna, at vér megem batna af þæim í eptirlikingu góðra verka, þa er vér siom hveria dyrð retláter menn h3fðu fyrir ærfæðe sit.

Virðum vér oc þa með mycclum athuga, er mælt er í logomnum: Oc sculu þér eta scyndilega. Sciot liða um allar tiðir v3rar, oc scyndum vér til enda lifs, hvart sem vér vilium eða æigi. Af þvi scyndi hvær sem æin at snuasc til guðs, meðan hann hefir ráðarúm at þvi, þvi at engi væit nęr su stund kømr, er æigi er costr at læiðretasc þo at vili. Etum vér oc þa scyndilega paschalamb várt, þat er at vér dvelim æigi dag fra dægi læiðreting v3ra, oc frestim æigi stund fra stund at snuasc til guðs. F3rum ver með dyrlegum smyrslum til grafar drotens, þat er at gera ilm góðra verka í minning dauða hans, at vér megem finna hann í Galilea, þat er í framfor, þa er vér farum fra lǫstum til costa, fra þessa hæims girnðum til himnescra hugrenninga. Ða framfor oc fagnaðarsyn væiti os sialfr droten vár Jesus Cristr, sa er með fæðr oc hælgum anda lifir oc rikir per infinita secula seculorum. Amen.

Sermo necessaria (Moralpreken IV)

Maðr scal guði unna fyrir hvetvitna fram af 3llu hiarta oc af 3llum hug oc af 3llu mægni sinu, þvi at guð an os góz, oc til himinrikis hefir hann os boðet, oc þangat monum vér koma, ef vér vilium til gera slict, er vér megum. | En þvi næst scal hværr vár annan ælsca sva sem sialfan sic, oc bioða hverium manne slict i orðum oc i vercum, sem hann vil af oðrum þiggia.

Halda hælgar tiðir væl oc røkilega, søkia til kirkiu opt oc høyra þar guðs orð oc tiðir kennimanz hugaðlega. Hafa cros í husi sinu, oc risa up arla oc falla á knebeð oc biðia fyrir sér oc fyri ollu cristnu folke, sva sem hann myndi þa, ef hann køme til kirkiu, þvi at þa biðia aller cristnir menn fyrir þér, ef þu biðr fyrir þæim. Sia við mandrape oc við horðome, við stuldum, við scrøcvitnum, við mæinæiðum, við ráne, við r3ngum dome, við svicum, við ofmetnaðe, við ofdryckiu, við ofpryði, við ofsincu, við fegirnð, við mutufe, við gullz læigu eða silfrs, við qvensemi, við vikingu, við ofund, við hatre, við lygi, við lausung, við bacmælge, við haðsemi, við roge, við morðe, við udaðum, við misiafnaðe, við fordæðuscap, við g3ldrum, við gerningum, við mykillæte, við roggirni, við bolfan, við g3uð, við hølne, við fianscap, við ugrandveri, við frygirni, við tortrygð, við ofgøytlan, við ofdæildum, við ofkappe, við ofþra, við tunguskøðe, við ofbræðe, við ofsenno, við ofindæle, við qvælne, við ofkæte, við oflátre, við ábersemi, við ulyðni, við flærðum 3llum. Fasta langaf3stu væl, oc imbrudaga, oc postolamesso aptan, oc allar þær f3stor aðrar, er byscup byðr m3nnum at fasta, oc lifa lif sit ræinlega iafnan; en þo þær tiðir ræinlegst, er nu talda ec, oc sva hælgar tiðir allar. Tiunda fe sit væl oc scynsamlega, oc sva scipta henne at s3mu. Ala geste oc ganganda með goðum hug til guzþacca, oc gera almosu slica hver sem coste a til, af þvi fe er retlega er fenget; þvi at sa maðr, er af r3ngu fær fe, hann ma æigi kaupa sér með þvi guðs hylli, hældr røker sa maðr syndir sinar oc gremr guð at ser. En sa maðr, er af rétum f3ngum gerer almosu sina, þa hyllir sa maðr guð at sér, oc bøter hann margar syndir oc storar, þo at hann gefe litla almosu, ef æigi er costr at gera myccla. Fæðr sinum oc møðr scal hvær maðr fyrst biarga, en þvi næst bornum sinum oc syzkinum, oc þæim | frændum er scyldaster ero, oc siðan hverium manne uscyldum, sva framarlega sem coster ero til. Ðat er guðs log, at maðr scal hialpa 3umum m3nnum 3llum. En þæir ero retir aumingiar: blindir menn oc haltir oc daufir, siukir oc sarer, likþraer oc væilir, oc þæir er sva ungir ero eða sva gamler, at þæir mego æigi ser sialfer hialpa. En þæir menn, er hæilir ero oc vilia æigi vinna sér til matar, þa sculu æigi fa mæiri almosu en matt þann oc clæðe, er þæir mege lifa við sem nauðulegst. Sva scal maðr almosu sina gera.

Nu með þvi, goðer brøðr, at vér sculum her vera litla stund í þessum hæimi, þa hyggium at varre þorf, oc gefum g3um at guðs boðorðe, oc fylgium hans l3gum oc gætum cristins doms vars, þa monum vér hafa þessa hæims miscun guðs, oc himinriki, þa er vér heðan f3rum. En himinriki er sva got, at engi maðr kan þat hyggia eða oðrum sægia. Þar er lif æilift, oc æi oc æi lios, þar er gaman oc gleði oc hversconar pryði, oc dyrð oc fagnaðr endalaus; þar værðr maðr æigi siucr, oc engi ofgamal, þar er hvarke hungr ne þorste, þar er æigi sut ne sorg, þar ann hvær maðr oðrum sem siolfum sér. Ðar sculu aller goðer menn guð sia æi oc æi, oc með honum lifa oc hans ænglum fyrir utan enda. Sæler ero þæir menn, er við slict sculu vera, en hinir ero vesler, er til hælvitis sculu rapa; þar sculu þæir vera með dioflum, þar er ei oc ei myrcr oc mæin, sut oc sorg, hungr oc þorste, firna frost oc ofhiti, oc hinar męsto piningar, oc allar endilausar. Þæir menn aller, er i þann illa stað coma, þa æigu þæir alldrigi v3n miscunnar siðan. Þvi er os mykil þorf, goðer brøðr, at calla opt til guðs með goðum hug oc rettre tru oc goðum vercum, at hann hialpe os við hverri n3uð, er os kømr á hændr, bætr en vér kunnim biðia eða ver sem verðir, at ver misgerum alopt. Ðvi þurfum ver opt at niota miscunnar guðs. Sva sem licamren þarf matar oc mungáz | oc clæða at lifa við, sva scal sála mannz lifa við guðs orð oc við bøner goðar.

In ascensione domini nostri Jesu Cristi sermo ualde necessaria (Kristi himmelferd)

Letatus sum in his, que dicta sunt mihi: in domum domini ibimus. Ða er hinn hælgi maðr hugði át ágæte þessa dags eptir hins hælga anda kenning, þa orte hann þetta uers um: Ec fagnaða þæim tiðendum, er mer ero sogð, at vér monum fara oc flytiasc til guðs hus. Hvær ero þau tiðendi, er sva agætr konongr var sva fegin? eða hvær hafðe honum þau fagnaðartiðende sagt? eða hvat husa er þat, er hann var sva fus til, sva dyrlegar hallir oc onnur hus, sem hann atte í lande sinu? Ðat er synt, at hinn helgi ande oc guðs prophetar h3fðu birt fyrir h3num, at h3num oc ollum guðs vinum møyndi buasc gatan til himnesca Jerusalem i uppstigning drotens várs til himnescrar borgar á himnum. Slica hafðe hann s3gumenn, er sva sanleg tiðende s3gðu, oc til þes hus oc til þæirrar borgar hafa þæir os stæmt, er Dauið orte um í oðrum stað: Gloriosa dicta sunt de te, ciuitas dei: Dyrleger lutir ero fra þér sagðer, borg guðs. Sva sem ec gat aðr. Droten var byggve os g3tuna sva sem á þema d3gi til þes hus, en þat er til himna vistar, með upstigning sinni oc með hæilagra kenning oc ængla røðo, er boðaðu hans aðra komo, sem hina fyrsto h3fðu þæir aðr boðat. Vm þenna er oc mælt í oðrum stað: Eleuata est magnificentia tua super celos, magnificentia tua id est filius tuus deus homo eleuatus est de terrena humilitate super celos, sedens ibi ad dexteram dei patris. Droten vár for upp til himna með licame oc holde, er hann hafðe tekit af Mariu møyiu, oc ræðr oc styrir ollu, sem hann sægir sialfr: Allt vald er mer gefit, bæðe i himnum oc á iarðriki, þo at syndugum m3nnum syndisc, at ec være maðr oc æigi guð.

En með hverium hætte þat være, er droten var for upp til himna, þa scyrir guðspiallet fyrir os sva: Hann syndisc postolom sinum oc 3ðrum læresvæinum þan dag, þa er þæir s3to yfir mat, oc avitaðe þa, þvi at þeir v3ro tortryggvir sumir um uprisu hans, sva sem Thomas var oc sumir aðrer, oc bauð þæim siðan at þæir scyldu tælia retta tru fyrir m3nnum, | oc gaf þæim vald at gera iartæinir. Siðan mataðesc hann með þæim oc for með þæim í Bethaniam, oc for upp í loptet oc siðan í himin fyrir ollum þæim, oc gaf þæim aðr blezan sina. Hundrað manna tolfrød var þat, er hans uppstigning s8, oc þar var en hælga Maria moðer hans. En meðan þæir stoðo þar oc kagaðu upp í himin eptir honum, sumskostar uglaðer oc ryggvir, þvi at lafarðr þæirra for fra þæim, þa s3 þæir ængla tva í hvitum clæðum, oc s3gðu þæim, at hann myndi coma til doms at døma alla verold í þvi manzliki, sem þa var hann. Siðan foro þau oll saman til Jerusalem oc dv3lðuz þar í bønum sinum, til þes er guð sendi þæim hinn hælga anda or himnum hvitasunnudag.

Nu var þat framkumet, er Salomon sagðe i þæirri boc, er hæitir Cantica Canticorum: Ecce iste uenit saliens in montibus transiliens colles: Sia mego þer, at sa kømr laupande um fioll, yfirlaupande biorg. Vissi sia hinn spake maðr, hvessu stor laup sa myndi gera. En hann mælte um þat, er droten var sialfr liop vist storum egressus af hæstum himni i qvið møyiarennar, þaðan á crossen, þes var a milli .iii. vætr oc .xxx., af crossenom i grofena, or grofenne til hælvitis, oc þaðan i hæimen, or hæiminum a þema d3gi aptr i himin. Sva er en oc um þetta mælt: Egressus eius á patre, regressus eius ad patrem, excursus usque ad inferos, recursus ad sedem dei. Nu er þesser dagr af slicu dyrcaðr; sa være sæl, er sin hug hefði þangat, sem hann er; sa være sæl, er til þes verkaðe, at hann mætte þa g3to fara, er hann for, sem aller monu fara, er hans vilia drygia, fyrst salen, en siðan bæðe licamr oc sala.

Nu segir enn fra fogli þæim, er tacnar uppstigning drotens vars oc hans dyrð við os. Ðat finzc í bocum, at aren flygr fogla hæst, hann sér oc í mote solenne, sva at hann blaccrar æigi 3ugum. En þa er ungar hans verða fløygir, þa flygr hann yfir þæim oc bræiðir vængi sina yfir þæim, meðan þeir veniasc við flog, at æigi verði aðrir foglar þæim at mæini. Vm þessa naturu arans mæler Moyses: Sicut aquila prouocat ad uolandum pullos suos | et super eos uolitat: [Sva sem aren loccar unga sina oc flýgr yfir þeim. Nær ero þesser lutir til drotens várs þyddir. Sva sem aren flýgr 3ðrum foglum hærra, sva gerðe droten vár, dum deus pater eum pre omnibus sanctis et angelis in celis exaltauit, þa er guð faðer dyrcaðe son sin i høð oc i himinriki yfir ollum helgum oc englum. Ðvi at hann hefir halæitare dyrð en englar eða hælgir menn. En þat sem aren sér sva í móte solenne, þa þyðir þat, quoniam plenitudo diuinitatis et scientie habitat in Cristo. En þat at hann er sva virkr at ungum sinum, þa tacnar þat mildi oc miscun, er droten vár hefir við os, hann breiðir yfir os [alas crucis, cros tácn í mote svicum oc mæinum fiandans.

Nu þingat sem droten vár fór, þa hefir hann os stæmd, oc er buin at luca upp himinriki fyrir os oc senda sina engla i mote os, sem faðer hans gerðe við hann. En droten vár te os til þes, at vér megem sva dyrca þessa hælgu tið hans, oc sva allar aðrar er yfir os ganga, oc hiartans 3ugum til hans kaga oc stunda, inter escas et pocula, inter pausationes et sompnia, at hann sendi os sin hinn hælga anda, sem hann sendi postolum sinum, oc gæte vár, bæðe s3lonnar oc licamsens, meðan ver erom stadder í þessa hæims lifi, oc siðan heðan sciliumc vér, læiði hann os til æilifrar dyrðar með guði fæðr oc hælgum anda, þæim er lifir oc rikir per omnia secula seculorum. Amen.

In die pentecosten sermo (Pinsedag)

Uerbo domini celi firmati sunt et spiritu oris eius omnis uirtus eorum. Dyrðardagr er mykil í dag, oc hefir sia dagr veret dyrcaðr bæðe í fornum logum oc í nyium. En þo at yðr se iamcunt sem mér, af huerium atburðum hvartveggia folc gyðingar oc cristnir menn dyrka þenna dag, cohortatio tamen nostri sermonis forte non erit onerosa scientibus et deuotis, nec inutilis imperitis, quia qui est ex deo uerba dei audit. Af þvi ma hvær marca með sér, hvart guð er með honum, þa þyccir honum got guðs orð oc góða kenning at høyra oc sér í nyt føra. En sa er við þat sticcisc oc þat er læit, þa taca þau orð til hans, er i guðspialle segir: Propterea uos non auditis, quia ex deo non estis. Et Dauid dicit: Omnem escam spiritualem abhominata est anima eorum. En þat folc | er Israel folc var callat, þa dyrcaðo þenna dag af þvi, at guð gaf þæim log þau er Moyses log ero kallað, sva sem á þema dægi in monte Synay. En þat scyrði hann fyrir þæim, hvessu þæir scyldu guði þiona, sva at honum være þocce á; [hvern hæilhuga eða retlæte þæir scyldu hafa hvær þæira við annan; licn oc yfirbøtr lagðar til hverrar misgerðar, hvart er være misgort við guð eða við menn; órskurðr um hvært m3l, setning oc boðorð um viðrscipti utlenzcra eða inlænzcra, carla eða qvenna. Erat igitur lex ampla discreta et sancta, sanctus qui dedit deus, sanctus qui detulit Moyses, beatus qui seruat. Vm þetta lesum vér oc syngium: Descendit Moyses de monte portans duas tabulas lapideas in manu sua scriptas [uerbis domini dei. En hversu var hann ásynum, þa er hann com ofan af fialleno, sem hann var .xl. daga oc .xl. natta fyrir utan mat oc dryc. Cornuta, inquid, erat faties eius ex consortio sermonis domini, et adeo splendida, uti non possent filij Israel intendere in eum, et ideo posuit uelamen super fatiem suam, et tunc loquebatur ad eos.

Nu með þvi at þau log varo sett með ógn oc mykilli dyrð oc iartæinum, þa dyrcaðu þæir þenna dag oc alla vicuna eptir at hældr, at guð sialfr bauð, at sva scyldi vera. En cristnir menn dyrka þenna dag af þvi, at droten vár sende postolum sinum oc læresvæinum hinn hælga anda af himnum sva á þema dægi, sem Lucas guzspiallamaðr segir in Actibus Apostolorum: Dum complerentur dies pentecostes, erant omnes pariter in eodem loco. Ða er .xl. dagar varo liðnir fra paschadægi, þa v3ro postolar aller oc læresvæinar saman í æinu husi, sva sem droten vár hafðe boðet þæim. En þa er þa varaðe minzt, þa høyrðisc dynr mykil af himnum at dagurðarmale, oc fylti huset allt, þar sem þæir v3ro stadder. Ðvi næst þa logaðe himinen allr yfir þæim, oc litu þæir upp oc s3 æld mykin í tungna liki, oc fór ofan a alla þa, oc hin helgi ande fylgði þæim ældi. En af hans crafte oc miscun, er með þæim oc i þæim var, þa toco þæir at mæla hverscunar mal oc tungu, er í verold er. En hværsconar folc var þar, er þangat h3fðu sot af 3llum l3ndum fyr ágætes sakar hotiðar þes dags, oc sva fyrir truar sakar, sem enn søkia menn, oc høyrðu þæir postola mæla hvessconar | m3l, hværr kendi sit m3l oc sins lanz tungu, sem vón er at. En þetta undraðe mioc oll alþyða, þvi at þat var m3rgum kunt, at þæir kunnu fyrr æcci m3l nema hebrescu eina.

Vm þetta orte Dauið þessa læið: Uerbo domini celi firmati sunt, et spiritu oris eius omnis uirtus eorum. Himna callaðe hann postola guðs, oc hinn hælgi ande styrcte sva með sinni qv8mo þenna dag, at þæir rædosc hvarke kononga ne aðra hofðingia. En fyrr rædost þæir sem aðrir menn, sva sem hinn hælgi Petrus, er sva rędisc orð ambótar æinnar í pinsl drotens vars, at hann nitti guði þrysvar. En siðan hann hafðe tækit við hinum hælga anda, þa ræðisc hann hvarke Herodem konong ne aðra Jorsalalannz hofðingia, æigi oc Nerónem keisara í Rumaborg. Sva var oc um aðra postola oc guðs vini, er lut hofðu af lotet. Ðæim var oc nu 3st á engu vetta nema á guði æinum oc þæim lutum, er til s3loþurftar horfðu, en fyrr var bæðe þræta oc ofund með þæim um metnað oc aðra luti. En droten vár gaf þæim tvisvar hinn hælga anda sin: æit sinni þa er hann var licamlega staddr með þæim, annat sinni af himnum. A iorðu var gefen til þes, at n8ng scyldi ælsca, en af himni var gefen til þes, at guð almatkan scylldi ælsca. Nu var fyrr hinn helgi ande á iorðu gefen, en siðan af himni sændr, oc þyðir þat í þvi male, sem Johannes postole sagðe, oc mælte sva: Sa er æigi ælscar broðor sin, þann er hann sér, hvessu ma hann guð ælsca, þann er hann ma æigi sia. Ælscum nanga vára, til þes at vér megem guð ælsca, oc vér oc nangar varer megem at fullu með guði gleðiasc. Nu er miscun drotens várs sva mykil oc halæit við alla þa er honom þiona, sem þa var honom, oc man hann senda ós hinn hælga anda, sem þæim sendi hann, ef æigi stændr vár ulyðni fyrir oc misgerðir.

Ðes mæiri vón æigum vér þæirrar miscunnar af honom, at vér hofum gort sem Petrus mælte um sic oc aðra postola: Ecce nos reliquimus omnia, et secuti sumus te. Vér hofum allt fyrirlátet fyrir guðs sakar, bæðe fe oc frændr, et omnem mundi pompam. Vér h3fum omnia communia, sem um þa er leset: Multitudinis credentium [erat c. u. et a. una. et cetera. Guð se þes lofaðr, | at sva erom vér oc aller saman comner til þessa staðar, æigum oc allt saman, hus oc hybøle, iarðer oc aðra fiarluti, sem þæir atto. Ðes þurfum vér mioc, at hugr v3r se æigi aptr til hæimsens ne til hægóma veraldlegra luta, sem var hugr suna Israel, qui respitiebant mente ad pépones et ad ollas carnis. Ða er þæir v3ro í øyðimorkenne, sem guð hafðe stæmd þæim, þa var hugr þæirra aptr til Egyptalannz oc til vista slicra oc kiotmatz, sem þæir h3fðu þar haft. Sva er oc hugr margra ræinlifismanna til veraldar scemtanar oc til hægóma lifs, er þæir v8ro vaner, þo at þæir se licamlega í claustra.

Nu ælscum guð droten várn oc n3nga vara, þa monu ver cuma til þes hins halæita fagnaðar, er vér sculum ei oc ei glaðer vera utan enda. Þar er hæilact samelde allra guðs engla, þar er eilif h3tið, þar er hinn sanne friðr, sa er æigi værðr fra os tækin, hældr [værðr hann os astsamlega gefen utan enda við miscun várs drotens Jesu Crist, þes er lifir oc rikir með fæðr oc hælgum anda æin guð utan enda. Amen.

In dedicatione templi sermo (Kirkevigsel I - Stavkirkeprekenen)

Fyrst er maðr cømr i hæim, þa scal hann til kirkiu bera oc þar skira, oc geresc hann þa guðs sonr, er hann var áðr syndar þræl.

Salomon konongr gerðe fyrst mysteri guði, oc bauð lyð sinum at halda hotið, þa er algort var mysteret. Ða stoð Salomon á bøn oc mælte sva: Høyrðir þu, droten, bøn þræls þins, þa er ec bað þic, at ec smiðaðe þér mystere; af þvi blæzaðu oc hælga hus þetta, er ec smiðaðe þino namfne. Høyr þu, droten, bøn þa er þræl þin biðr þic i dag, at 3ugu þin se upploken oc øyru þin hæyrande yfir hus þetta dag oc not. Ef lyðr þin misgerer, oc snysc til synda iðranar oc kømr til þessa mysteres at biðia fyrir sér, þa høyr þu bøner þæirra í þessum stað, oc løys þa ór úvina h3ndum. En er Salomon lauc bøn sina, þa vitraðesc droten, oc s3 aller dyrð guðs cuma yfir mysteret, oc lutu aller guði, þæir er hia stoðo, oc lofaðo droten. Af þessum røcum hofosc kirkiur oc allt kirkiudaga halld.

En með þvi at vér h3ldum kirkiu hælgi í dag, goðer | brøðr, þa er os fyrst nauðsyn at vita, hversu myccla miscun vér t3cum í kirkiunni. Fyrst er maðr cømr i hæim, þa scal hann til kirkiu bera oc þar skira, oc geresc hann þa guðs sonr, er hann var áðr syndar þræl. I kirkiu scal vígia hold oc bloð drotens várs Jesu Crist, þat er allr cristin lyðr scal bergia til lausnar. I þæirri þionasto lucasc upp himnar, oc coma englar guðs með m3nnum oc fylgia þionasto kennemanz. I kirkiu er setr satarfundr á milli guðs oc manna, oc verða þar allar bøner þægstar guði, þær er vér biðium fyrir os. Ef ver f3llum í storsyndir oc verðum missáter við guð, þa sculu vér en til kirkiu fara oc taka þar scriptir af kennim3nnum oc sætasc við guð. En þa er maðr andasc, þa scal licam hans til kirkiu føra oc þar grafa, oc sculu þar kennimenn fela a hende guði 3nd hans. Af þvi æigum vér, goðer vinir, at leggia myccla røct á kirkior v3rar, at vér søkium þangat miscun guðs, þegar er ver cumum í hæim, oc þengat, meðan vér erom í hæimi, oc þingat, þa er vér f3rum ór hæimi.

En með þvi at æino nafne callasc á bocum kirkian oc allr saman cristin lyðr, þa monum vér sægia, hvessu kirkian merkir lyðen eða hvessu cristen lyðr ma callasc holl guðs. Þvi at P3l postole mælte sva: Ðer eroð hæilact mystere guðs, þes er byggvir í yðr. Sva sem kirkia er gorr ór morgum samansamnaðum lutum, sva samnasc lyðr til æinnar tru af m3rgum þioðum oc tungum. Sumr cristin lydr er á himni með guði, en sumr er her í hæimi. En af þvi merkir sumt, þat er i kirkiunni er, himinrikis dyrð, en sumt iarðlega cristni.

Songhus merkir hælga menn á himni, en kirkian cristna menn á iorðu. Altare merkir Crist, þvi at sva sem forner, þær er guði ero førðar, hælgast æigi nema yfir altara, sva verða oc æigi værc v8r þæg, nema hælgisc í 3st Crist. Alteres clæðe ero hælgir menn, þæir er scryða Crist í goðum vercum; sva sem P3l postole mælte: Ðer aller, er skirðir eroð í Cristi, Crist scryddo þer. Syllostoccar kirkiunnar merkia postola guðs, er undirstoccar ero allrar cristni. Dyrr kirkiunnar | merkia tru retta, þa er os læiðir inn til almennilegrar cristni. Hurð fyrir durum merkir skynsama menn, þa er r3ustlega standa á mote villum3nnum, oc byrgia þa fyr utan cristni guðs í kenningum sinum. Golfþili í kirkiu merkir litillata menn, þa er sic lægia í allre virðingo oc væita þvi mæira upphald 3llum lyð, sem þæir verða mæir fyrir allra átroða. Setopallar kirkiunnar merkia varcunláta menn, þa er høgia mæinum ustyrcra n3nga í varcunlæte sine, sva sem pallar væita høgiende sitiandum. Tveir kirkioveggir merkia tvinnan lyð comen til einnar cristne, annan af gyðingum, en annan af hæiðnum þioðum. Briostþili er samtengir baða veggi i æinu husi, merkir droten várn, er samtengir tvinnan lyð i einni tru, oc er sialfr briost oc lifscioldr cristni sinnar. A þesso briostþili ero dyrr inn at ganga í kirkiu, oc gluggar þæir er lysa kirkiuna, þvi at droten sialfr lysir alla þa, er inn ganga í tru hans. Briostþili, þat er a milli kirkio oc songhus er, merkir hælgan anda, þvi at sva sem vér gangom inn fyrir Crist í cristnena, sva g3ngum vér oc inn í himna dyrð fyrir miscunnar dyrr hæilags anda. Oc sva sem Cristr samtængde tva veggi, þat er tvinna lyði, í einni tru, sva samtengir hæilagr ande þa eða s3mu lyði í æinni 3st. A þesso briostþili ero mykil dyrr, sva at sia ma oll tiðende í songhus ór kirkiu, þvi at hverr er fiðr miscunnar dyrr hæilags anda, má líta hugscotz 3ugum marga himnesca luti. Fiorer hornstafar kirkio merkia fiogur guðspioll, þvi at kenningar þæira ero enar stærgsto stoðir allrar cristni. Ræfr kirkio merkir þa menn, er hugscotz augo sin hæfia upp fra ollum iarðlegum lutum til himnescrar dyrðar, oc lífa sva cristninni í bønum við freistni, sem ræfr lifir kirkio við regne. Langviðir i kirkio, þat ero ásar oc staflægiur er styðia oc saman halda bæðe r3ftum oc vægþilium kirkiunnar, þæir merkia forráðsmenn, þa er settir ero til stiornar oc til | eflingar cristninnar, sva sem abotar yfir muncum eða hofðingiar yfir lyð. Ðværtre, er scorda staflægiur oc up halda þæim triom, er asa styðia, merkia þa menn í cristninni, er sætta veraldar hofðingia í raðum sinum, en þæir efla munclif oc hælga staðe með 3uðæfum. Cloccor merkia kennimenn, þa er fagrt lioð gera fyri guði oc monnum í bønum sinum oc kenningum. Crossar oc roðor merkia mæinlætesmenn, þa er bera pinslarmarc Crist á licam sinum, þa er þeir møða sic í f3stum oc í v3cum.

En sva sem vér sægium kirkio merkia allan cristin lyð, sva man hon merkia sérhværn cristin mann, þann er sanlega geresc mystere hæilags anda í góðum siðum. Ðvi at hvær maðr scal smiða andlega kirkio í sér, æigi ór triom ne stæinum, hældr or goðum vercum. Ðessar kirkio sanghus ero bøner oc salmasongar. Altare merkir 3st, en alteres clæðe góð værc, er 3st æigu at fylgia. Sva sem allar fórner hælgasc yfir altare, sva hælgasc oc þægiasc oll goð værc í 3st. En sia 3st sciptisc í tvin boðorð, þat er guðs ælsco oc n8ngs. Ða tvinna ælsco merkia tvin briostþili kirkio, hit ytra n3ngs ælsco, en hit iðra guðs ælsco. A eno iðra briostþili ero mykil dyrr í songhus, þvi at hverium synisc þvi siðr guðs gata þrong, sem hann ælscar guð framar. A eno ytra briostþili ero gluggar, þvi at liost er boðorð drotens, qvað salmascaldet, oc lýsir þat augu vár. Ðetta et liosa boðorð scyrði sialfr droten framar oc mælte: Ðat er boðorð mit, at hverr yðar ælsce annan. Hurð fyrir durum merkir tungu stilling, sva sem Dauið mælte í salme: Sett þu varðhald munni minum, droten, oc hurð at giata varra minna. Sva sem hann þetta mælte: Luc up þu mun min, þa er bætr gægnir at mæla an þegia, en þu byrg hann, þa er bettra er þagat an mælt. En ma hurð merkia scynseme, þa er can grein goðra luta oc illra, at vér lukem upp hiorto var í goðum lutum oc byrgiem uti allar liotar hugrenningar. Syllustoccar þessar kirkio merkia tru, þvi at yfir þann grundvoll oc undirstoc scolom vér smiða | oll góð værc, at vér megem værða guðs mysteri. Fiorer hornstafar merkia fiora hofuðcosto, þa er enar stærgsto stuðir ero annarra góðra verca, þat er vizka oc retlæte, styrcð oc hofsemi. Golfþili merkir litillæte oc lyðni oc þolenmøðe, þa er æigi scammesc at þola læging oc vanræte af m3nnum. Setopallar merkia miscunnar værc, þ3u er væita huggan þurf3ndum, sem þallar hvild sitiandum. Veggir merkia oll saman góð værc oc allt nytsamlect ærfeðe, þat er gort er fyrir 3st guðs oc n3ngs. Staflægior er saman halda vægþilium, merkia staðfeste goðra verka. Ræfr yfir vęggium, merkir v8n oc áhuga þan er ver sculum hafa upp til guðs yfir ollum góðum verkum. Asar er styðia ræfrviðo, merkia biðlund þa er styðr v8n vara, at æigi þriote os at vætta miscunnar af guði. Ðvertré, er veggi styðia, at æigi falle þæir fyrir ofveðre, merkia frið oc samþycki, þat er styðr oc samtengir oll góð værc væ8r, sva at þau falle æigi fyrir ofveðre diofullegrar freistonar. Crossar oc roðor merkia licams mæinlæte, þat ero f3stur oc v3cur. Cloccor merkia kenningar, þǽr er os vekia til góðra verka, sva sem clocca til tiða. Garðr um kirkiu merkir varðvæizlu þessa allra goðra luta, er nu ero her talder. En þa megum vér væl varðvæita þessa alla goða luti, ef vér hyggium at vercum þæirra, er fyrir os ero farner ór hæimi, sva at goð døme styrki os til eptirlikingar, en ill døme vare os við syndir. Ðenna athuga merkir groftr likama í kirkiugarðe.

En þat er vitanda, at allt ma andlega merkiasc oc fyllasc í os, þat er til kirkiu bunings eða til þionasto þarf at hafa, ef vér lifum sva ræinlega, at vér sem verðir at kallasc guðs mysteri. Af þvi er os n3uðsyn, goðer brøðr, þa er vér h3ldum kirkiudags hælgi, at vér reinsem briostkirkior várar, sva at ecki finni guð i mystere sino, þvi er vér erom sialfer, þat er hann styggvisc við. Oc sva sem vér vilium sýnasc fattpruðir oc ræinir á hotiðardægi, sva sculum vér oc innan þva í t3rum syndaflecca af 3nd varre oc prýða hana goðum vercum. Oc sva sem vér føðum os itarlegre føzlo um h3tiðir, sva scolum vér føða ond vara hotiðlegre føzlo, þat er orð guðs; þvi at | osømt er, at licamr føðesc oc clęðesc itarlega, en hinn iðre maðr se upruðr oc missi sinnar føzlo. Ecci stoðar at vér comem fattpruðer til ens ytra kirkiudags, ef vér urøkium ena iðri kirkiuhælgi, þat er varðvæizla goðra verka; þvi at til þes h3ldum vér kirkiodaga at iamlængðum á iorðu, at vér megem halda æilífan kirkiudag, þat er sannan fagnað allra hæilagra á himni. En þa megum vér þann fagnað oðlasc, ef vér væitum margfalda miscun n3ngum v3rum í þurftir þæirra. Gott er at gefa fe til kircna, en bettra er at hugga valaða n3nga í n3uðsynium þæirra; þvi at kirkiur farasc með hæimi, en andir farasc aldrigi.

Ef vér vilium vera mysteri hæilags anda, þa sculum vér þvilica miscun væita þurf3ndum n3ngum, sem kirkian væitir os. Sva sem kirkian læiðir os til handa guði fyrir scirnarbrun, sva scolum ver oc læiða fra villu n3nga vára fyr tára brun, þa er vér gratum syndir þæira; þvi at t8r ræinsa synðir sva sem scirnarbruðr. Oc sva sem vér t3cum scriptir í kirkiu fyrir syndir v8rar, sva scolum vér oc væita synda hægning n8ngum v8rum. Oc sva sem vér t3cum í kirkiu himnesca føzlo, þat er corpus domini, sva scolum ver væita þurf3ndum licamlega føzlo. Oc sva sem kirkian væitir hia sér groft licamum d3uðra, sva scolum vér oc væita bøner fyr ondum þæira.

Ef vér holdum með slicum áhuga stundlegar hotiðir á iorðu, þa munum vér æignasc eilífa hǫtið á himni með lausnara varum drotne Jesu Criste, þæim er lifir oc rikir guð með fæðr oc anda hælgum per omnia secula seculorum. Amen.

In dedicatione ecclesie sermo ad populum (Kirkevigsel II)

Os er mykil þorf, goðer vinir, at gefa g3um at cristnum dome v8rum oc kirkiu þesse, þvi at vér sculum her inni biðia várar þarfar til guðs, slicrar sem vér þurfum hvartveggia til þessa hæims vistar oc annars hæims. Þvi at sva mælte guð: Ðetta er bønahús mit kallat. Þvi scolum vér opt søkia til kirkiu, goðer brøðr, oc her inni biðia várn droten miscunn . . . . . . . . . . . . .

| sínum hælgum m3nnum oc englum með mykilli dyrð, sem engi maðr ma sinum hug á þat cuma eða með sinni tungu sægia allt þat hit goða, er guð hefir buit fyrir þæim m3nnum ollum, er hans boðorðe vilia gaum gefa. Nu goðer brøðr, hyggium vandlega at þorf varre oc latum af hofuðsyndum þæim ollum, er ec hefi nu yðr við varat, oc gerum æigi Crist ræiðan, er með os vil vera, ef vér h3ldum os ræinlega oc retlega. Þvi at tveir ero þæir, er girnasc at bua í brioste os, æinga droten vár, er os køypti fra hælviti með sinu hælgu bloðe, er Adámr hinn fyrsti maðr hafðe ós til gort með sinni ulyðni, en annar er hinn illi maðr, er oc vil í váro brioste bua, ef hann má til kuma, fyrir hatr er hann hefir við allt cristit folc. Þvi v3rumc vér, at vér rekim æigi Crist með syndum varum ór brioste váro, oc hyggi hværr ecki illt við sina cristna brøðr. Sva mæler P3l postole: Hværr sa er hatar broðor sin, hann er mandrápsmaðr. Hversu ma sa maðr til kirkiu ganga, er sva illt hefir í hug sér oc í brioste við brøðr eða systr, oc taka hit hælga husl, er hann hygr sva illt? Þvi er hverium manne mykil þorf, er til afscæiðis hefir gort við broðor sin, at hann hverfi til yfirbota oc bøte sem sciotast ma hann, þat er honum got fyrir guði, at hann mege urugt þessom orðum biðia: Droten fyrgef þu várar sakar, sva sem vér fyrgefum sculdarn3utum v3rum. Ver kennimenn æigum ængum manne at synia cristins dóms oc guðs þion3stu, en þér æiguð at føra born yður til scirnar oc til byscups at byscupa. Þa hafa born cristin dom sin fullan bæðe af preste oc byscupe, oc þa ero þau førð til handa guði oc ero buin til himinrikis, ef þau halda cristin dóm sin siðan. En þæir menn er þat ofrøkiasc oc vilia æigi born sin føra til cristins dóms, þæir gera ser til ræiði guðs, ef born døyia heiðin. Ðat sculu oc þæir menn vita, er born annarra manna hefia ór hæiðnum dome, at þæir menn ero scyldir at 3llum hæilum raðum oc mykilli vinato, þvi æigu þæir opt at minna þa á cristin dóm oc á retta tru, at þau mætte kunna Pater noster oc Credo. Ðat sculu oc aller vita | oc a þat trua, at ver sculum upp risa af dauða á dómadægi oc cuma til doms i gægn drotne v3rum oc taca þar slican dóm hværr, sem her hefir til gort. Nu sculu vér biðia giarnsamlega várn droten, er allz er valdande, at hann hæimti os til himinrikis vistar, oc late os þar vera með sér oc sinum hælgum m3nnum eiliflega utan enda. Amen.

Admontio ualde necessaria (Dommedag I)

Aller sculum vér at þvi hyggia, hversu vér varum borner i hæim þenna, oc þat vita at hvi vér sculum verða, er vér heðan hverfum. Adamr het sa maðr, er fyrstr var í heimi þema at nafne gorr; hann er allra manna faðer, oc var hann or iorðu gorr; þvi sculum vér oc aller sem Adamr menzkir menn at mold3uca verða. En 3nd v3r er sva scap3ð, at hon ma alldrigi døyia, oc hværfr hon þo heðan, oc þar kømr hon, er bæðe væit hon gott oc illt, sem her hefir hon til gort. Ðat mot værðr, er møtasc sculu allra manna licamer oc s3lor þæirra at s3mu, þa er domadagr er. Þa kømr droten vár Jesus Cristr ór himnum at lyða sv3rum v3rum oc giallda os þat, er vér h3fum gort hugt eða mælt i heimi þessum. A dómadægi verða diup l3un oc ill hverium manne, ef of villtr værðr oc vill æigi her yfirbøta syndir sinar oc misgerningar. Engi maðr var sa boren, er sva vis være eða sva væl lærðr, at hann mege sægia slicar iartæinir, sem værða sculu i verolld þesse litlu fyrir þann dag, er droten vár fær ór himnum til hins myccla móz. Þar scal þa allt mankyn kuma í gægn honum. Ða skelfr oll iorð fyrir aga mycclum, þa scal ór himnum cuma sa hinn hæiti ældr, en ór þæim ældi scal brenna hin viða verold, biorg oc stæinar monu þa renna sem vax hæit eða vællanda bly. I gøgnum þan æld scal þioð oll fara til þes doms, er droten vár lætr hværn fá giold góz oc illz, sem her hefir hværr til gort. Sa fær víti mæst, er konongdom hafðe í verold þesse oc vildi æigi rét halda honum. Rikir menn verða þa r3ðum nomner oc fa þar værst víti. Misvercar þæirra aller ubøter oc æigi til scripta borner monu þæim í gægn . . . . . . . .

| ei oc ei vera saman aller goðer menn með guði almatkom oc hans ænglum, sva at á þvi værðr alldrigi endir.

I(n i)nuentione sancte crucis sermo (Korsets gjenfinnelse, 3. mai)

Eptir pinsl drotens vars Jesu Crist, þa er cristnir menn toco at gofga pínsl hans, þa f3lo gyðingar cros hans i iorðu, oc n8ðu æigi cristnir menn at vita ne gofga stað pinslar fyrir hæiðnum m3nnum. En siðan er Constantinus konongr hafðe tru retta tæcna, oc Helena moðer hans, þa for hon til Jorsalaborgar oc samnaðe saman morgu gyðingaliði, oc spurði þa, hvar folgen være cros drotens. En engi þæirra vildi sægia. Ða b3uð Helena at brenna þa alla qvicva í ældi. En gyðingar ræddosc oc sældo fram vísan mann, þann er Judas het, oc qv8ðo hann vita myndo þat, er hon vildi spyria. En er Helena spurði hann, hvar folgen være cros drotens, oc hann lézc æigi vita, þa let Helena taca Judam oc sætia i grof, oc var hann þar føzlolaus .vii. daga. Siðan callaðe hann or grofenne oc mælte: Leiði þér mic ut, oc m3n ec sýna yðr cros Jesu Crist. Ða gerði landscialfta mykin. En er Judas grof í iorð, þar sem iarðscialften hofsc, þa fann hann .iii.^a crossa í iorðu, oc bar þa í Jorsalaborg oc førðe drotningo. En er hon vissi æigi á hverium crosse droten hafðe pinndr veret, þa var d3uðr maðr noccor boren til grafar at nóne dags. En er Judas lagðe cros drotens yfir hinn d3uða, þa ræis hann upp lifande, oc toko marger hæilso af crossenom, er aðr varo siukir, oc flyðo dioflar fra oðum m3nnum, oc letosc tynt hafa sigri sinum fyrir cros drotens. Ða let Helena cliufa crossen í miðiu oc senda annan lut Constantino søne sinum til Mycclagarz, en annan lut let hon eptir vera í Jerusalem. En Judas toc tru oc var siðan tækin til byscups í Jorsalaborg, oc gat hann iarteinir margar af guði, oc var hann callaðr oðru nafne Quiríacus, oc b3uð hann ollum lýð at halda hælgan hvært vár þann dag, er | crossen var funndin.

Nu er os af þvi nauðsyn at scilia vandlega iartæin pinslarmarc hans, er tácn er hæilsu v3rar oc lausnar. Cros var dauða marc illra manna, aðr Cristr være pindr a honum, en siðan varð hann lifs marc góðra manna. Fyrir pinsl Crist var m3nnum crossen andstygr oc læiðr, en nu er hann gofgaðr af englum oc vegsamaðr af m3nnum, en læiðr dioflum; þvi at þa stæig Cristr yfir diofulenn oc løysti alt mankyn ór anauð, er hann do á crossenom, oc bøte hann þat á pínslartre, er hinn fyrsti maðr misgerðe á girnðartre. Af þvi var droten i miðium hæimi pindr, þar er iamlangt er til allra hæims enda, at iamnær er ollum miscun pinslar hans, þæim er hann gofga með tru oc goðum vercum. Ðessa lausn allz mankyns merkir crossen í vexti sínum, þvi at fiorer endar hans horfa í fiorar ætter hæims, þa er hann er niðr lagðr. Sedulius scald sægir svá fra pinsl hans: Hofuð Jesu horfðe 3ustr, en fœtr væstr, en hin høgre hond norðr, en suðr hin vinstri. En hann var pindr fyrir norðan Jorsalaborg. Hofuð Crist merkir guðdóm hans, en føtr mandóm, þvi at hofuð horfer upp til himins, en føtr niðr til iarðar, sva sem guðdómr com af himni oc toc mandóm á iorðu. Austr merkir upprisu hans, en væstr dauða hans, þvi at sol renr upp i austri oc sezc í vestri. Hofuð Crist horfðe 3ustr, en føtr væstr, þvi at mandómr hans toc d3uða en guðdómr eflde hann til upprisu. Hin vinstri hond hans horfðe suðr, en norðr hin høgre, þvi at Jorsala lyðr oc gyðingar gerðusc vinstri handar menn, þat ero recningar fyrir utru sina, en hann valde eptir pinsl sina høgre handar menn sér af hæiðnum m3nnum or norðre. En þa er crossen er uppræistr, þa stændr hann sumr fastr í iorðu en sumr í lofte, þvi at Cristr samtængðe himnesca luti oc iarðlega, þa er hann sette iarðlega menn við sic oc engla sina. Rette hann fra sér baðar hændr á crossenom, þvi at hann byðr faðm miskunnar sinnar ollum þæim er hann ælsca. Ena høgre hond rétte hann, þvi at hann løysti alla sina vini ór hælviti, oc laðaðe þa til æilífrar dyrðar. Ena vinstri hond rétte hann, þvi at hann callar marga uverða til sinnar miscunnar | oc ræinsar þa af synda saure fyr iðran. Sa lutr crossens, er upp var fra hofði drotens, merkir vón þa er vér sculum vętta upp fra os til himna ambonar fyrir allt gott, þat er vér gerum. En armar crossens merkia tvinna 3st við guð oc menn. Sa lutr crossens er hæstr er, merkir en guðs 3st, en armarnen n3ngs ælsco bæðe við vini oc óvini. Føtr ero ender licams, þvi iartæinir sa lutr crossens, er føtr hans v8ro á negldir, staðfeste goðra verka alt til enda lifs. En sa lutr er í iorðu var, sva at eigi matte sia, en þo helt þat upp ollum hofga crossens, þat iarteinir tru usynilegs guðs máttar oc leyndra luta; þvi at sva sem þat helt upp ollum crosse, er í iorðu var oc eigi mate sia, sva styrir oc usynilegr guðs mátr ollum synilegum lutum. En hvat stoðar os at scyra iarteinir crossens i orðum, ef þo fyrlitum vér þær i vercum; þvi at sva mælte droten i guðspialle: Ęigi er sa mér maclegr, er æigi tæcr cross sin oc fylgir mér. Sa tæcr cros oc fylgir Cristi, er hans sporg3ngumaðr geresc í mæinlætum, sem helgir menn gerðu. A tva vega megum vér bera cross drotens, annan á licam, en annan i hugscote. Ða berum vér pinslarmarc guðs á licam, ef vér møðum holld vart i mæinlætum oc hirtum os fra syndum; sem P3l postole gerðe: Hirti ec licam min, qvað hann, oc læiði ec hann i an3uð, at æigi værða ec vándr, þa er ec kenni oðrum gott. Ða berum vér cross i hugscote, ef hiarta várt harmar annars mæin eða syndir; sem en mælte Paulus: Hvęr er sva siucr, qvað hann, eða sva viltr, at eigi kenna ec hvers mæina mér í brioste? Ðvi er os cross drotens ollum hælgum domum hælgare, at af honum hælgast oll cristnin oc oll su þionasta, er gift ens hælga anda fylgir. Ecci ma vigia ón crosse, oc engi ma cristin vera ón crosse, sva sem engi matte til himinrikis kuma ón pinsl Crist. Ða er vér gerum crosmarc yfir os siolfum, eða yfir þvi er vér vilium hælgast lata af crossenom, þa sculum vér minnasc, hvaðan hann hælgaðesc, eða hvat hann merkir, eða hvessu mykit hann má. Fyrir crosse guðs flyia dioflar, ræðesc hælviti |, dauði firrisc, syndir forðasc, scammasc úvinir, friðr magnasc, en 3st þroasc oc aller goðer lutir. Hæilagr cros er sigrmarc guðs oc lausnarmarc manna oc fagnaðarmarc engla, hælgaðr af guði, dyrcaðr af englum, gofgaðr af m3nnum, oc vegsamaðr af allre scepnu. Hæilagr cross er lifscioldr í mæinum oc hiolp í farsælegum lutum, huggon i harme, oc hugbot í fagnaðe, lif í hasca, en læcning i sottum, lausn í hoptum, en læiðretting fra syndum, sigr í orr3stum, oc æfling við allre fræistni, styrcð fatøkra, en stiorn auðigra, friðr goðra, en ógn v3ndum, fyrir miskun þess, er á crosse løysti fra dauða allt mankyn, [drotens várs Jesu Crist, honum se dyrð oc végr með fæðr oc anda helgum per omnia secula seculorum. Amen.

In die sancti Johannis baptiste (Johannes Døperen, 24. juni)

Bvrðartið Johannis baptiste er af þvi hotiðlega halden, at hinn sama engil vitraðe getnað hans sem drotens vars. Lucas segir sva í guðspialle sinu, at kennimaðr het Zacharias, sa er kono atte, þa er hét Elisabeth. En þau v8ro bæðe retlót fyri guði oc þionaðo ollum boðorðum hans vélláust. En þau atto æigi barn, þvi at Elisabeth var ubyria oc váro bæðe þau g3mol. En er Zacharias gecc in í mysteri guðs, at føra forner oc bera ræykælse um altare, þa vitraðesc honum Gabriel ængil standande til høgre handar, oc ræddesc hann, er hann sa engilen. En engillenn mælte við hann: Eigi scal tu ræðasc, Zacharia, þvi at høyrð er bøn þin, oc man Helisabeth cona þin son geta, þann er þu scalt nefna Johannem. Sa man mykil verða fyrir guði, oc man æigi drecca mioð ne vín, oc man hann fyllasc hæilags anda þegar í moðor qviði, oc man þer verða fagnaðr, oc mono marger fagna í burð hans, oc hann man morgum snua af sonum Israel til hins sanna guðs. Sialfr man hann fara fyrir guði í crafte oc í anda Helye oc snua viltum á retra g3tu oc bua algorfan lyð til handa drotne. Zacharias mælte: Hvessu ma þetta verða, þvi at ec em gamal en kona mín | óbyria. En engill svaraðe honum: Ec em Gabriel engil, ec stænd fyri guði, oc em ec hingat sændr at boða þer þetta ærende. En með þvi at þu truir æigi orðum minum, þa scalt þu vera umále unz þesser lutir fyllaz. En er engillen hvarf fra augliti hans, þa gecc Zacharias ut ór mysteri oc var ómale oc fór hæim til husa sinna.

En er Helisabeth hafðe .vi. manaðr faret með son sin, þa com Maria til hennar, siðan er Gabriel engil hafðe henne vitrasc, oc kende svein i moðor quiði droten oc fagnaðe. En Helisabeth fyldisc hæilags anda, oc mælte við Maria: Hversu barsc mer su gipt at hende, at moðer drotens mins køme til min, þvi at barn fagnaðe í quiði minum, siðan er rodd queðiu þinnar com í øyrom mér. En siðan er þæir dagar fyldusc, er Elisabeth bar son, þa como frændr hennar þangat oc fagnaðo þvi, er guð væitti henne miscun sina. En á hinum atta dægi, þa er svæinen toc scurðarscirn, þa callaðo frændr hans hann nafne f3ður hans Zachariam. Ða mælte moðer hans: Eigi scal hann sva heita, hældr Johannes. Frændr hennar svaraðo: Hvi scal hann sva hæita, þar er engi hæitir sva i þíno kyni? Ða spurðu þæir Zachariam, hvessu hann vildi hæita lata svæinen. En Zacharias ræit á þessa lund, oc mælte: Johannes er nafn hans. Ða l3usc upp muðr Zacharie, oc lofaðe hann guð, oc undraðosc aller, er þesse tiðende høyrðo oc røddo með sér: Hvat ætlom vér hvilicr svein sia man verða? En Zacharias fyldisc hæilags anda oc orte psalm þenna, oc mælte: Benedictus dominus deus Israel. Lofaðr se guð droten Israel, þvi at hann vitiaðe vár oc gerðe lausn þioðar sinnar.

En er Johannes ox upp, þa var hann ulicr oðru ungmenni, oc hafðe spamanna orð í briosti ser. A ungum aldre gec hann í øyðimorc oc forðaðesc samvistur syndugra, oc hafðe hann ænga aðra føzlo en alden scogar oc vatn, oc var hann clæddr harclæðum. Han kendi m3nnum fyrstr synda iðron oc scirði menn í vatne, oc gerðesc fyrirrennere Crist í burð sinum oc í kenningum, oc í skirn, oc í d3uða sinum. Sva var hann agætr af reinlifi sinu oc gøsco, at marger hugðu hann Crist vera. En hann helt | litillæte sinu oc mælte: Eigi em ec Cristr, en sa man cuma eptir mer, er mér betri er oc yðr man scira i hælgum anda. Ðat vitni bar honum sialfr droten Jesns Cristr, at engi være bettri fra karle oc cono boren an Johannes baptiste. En af þvi segisc hann fara fyrir Criste í crafte oc í anda Helye, at hann boðaðe sva hina fyrre hingatqv8mo drotens, sem Helyas boðar hina eftre. Oc sva sem Johannes boðaðe burð Crist í burð sinum, oc scirn hans í skirn sinni, sva boðaðe hann oc douða Crist í sinum d3uða. Oc sva sem hann sagðe nalgast frið oc fagnað þæim er í hæimi v3ro, sva sagðe hann oc nalgasc lausn guðs vinum, þæim er í hælviti varo.

Herodes konongr let taca Johannem baptistam oc setia í myrcvastofo, þvi at Johannes avitaðe hann um þat, er hann atte kono þa, er Philippus broðer hans hafðe áðr atta, en hon hét Herodias. En er Johannes talde opt fyrir Herodes kononge, at hanum være æigi lofat at æiga kono broðor sins, þa reiðisc konan orðum Johannis, oc læitaðe honum saca oc matte æigi finna. En Herodes let halda burðardag sin sem hotið, oc bouð þa morgum lyð til sín oc let gera fagnað mykin. En mær æin ung scemti m3nnum væl, su var stiupdotter konongsens, í song oc i fiðluslætte, oc licaðe m3nnum væl scemtan hennar. Þa sór konongr þes, at hann myndi væita henne þa bøn, er hon bæðe fyrsta, þo at hon bæiðisc halft riki hans. En hon rann þegar til moðor sinnar oc mælte: Hvers scal ec biðia? En Herodias svaraðe: Enscis annars en hofuð Johannis baptiste. Ða gecc mær fyrir konong, oc mælte: Ðes vil ec biðia þic, at þu gefer mer á disci hofuð Johannis baptiste. Þa varð konongr óglaðr fyrir sakar æiðs sins, oc vildi hann æigi verða hæit sit, hældr sendi hann menn til myrcvastofo oc bouð at hoggva hofuð af Johanne baptista. En þa er þat var gort, þa fœrðo þæir hofuð møyio á diski, en hon førðe moðor sinni. En er læresvæinar Jóhannis frago andlát hans, þa como þæir oc toco licam hans oc l3gðu i grof.

Nu er fyrir þvi hotið sia gofuleg halden, sem þer høyrðuð nu fra sagt. En þa stoðar | os at høyra sagt fra slicum hofðingium oc astvinum guðs, er sva myccla ælsco hofðu við almatkan guð, at þeir gengo undir iórn oc æggiar oc toko bana fyrir hans sakar. En ef vér likium noccot eptir þæim í goðum vercum, sva at vér sem biarter af bindandi, skinandi af 3st, en af 3lmosugerðum alræinir, oc vér megom með noccorum værðlæic þa biðia arnaðarorz við guð á domsdægi, sva at vér mætem niota æilifrar sælo i himinrikis dyrð með almatkom guði oc hinum hælga Johanne baptista, er ver holdum hotið i dag, oc ollum hælgum per omnia secula seculorum. Amen.

In die sancti Olaui regis et martiris

In die sancti Olaui regis et martiris

Sermo de sancta Maria (Jomfru Maria, 15. august - 8. september)

En hælga Maria mær moðer drotens várs var ens bæzta kyns, komen fra Abraham oc ór kyni Dauiðs konongs. Hinir nanæsto frændr hennar varo retláter oc hofðu mykit craftalán af guði, en litit auralan af hæimi. En þegar er Maria kunni grein góz oc illz, þa lagðe hon þegar alla 3st við guð, sva at hon var ávalt i guðs þionasto, annat tvæggia á bønum, eða hon hugði at spamanna bocum, eða var í noccoro góðo verke. Fyrst quenna hét hon at halda ræinlifi, oc nam hon þat æigi af annarra manna dømum ne kenningum, hældr licðe hon þat eptir guðs englum. Hafa mego goðir menn ræinlifi, þat er Maria hafðe áðr hon bære Crist, en þo er hennar ræinlifi dyrlegra an annarra, þvi at mæiri vægr er at sýna en bæzto døme en eptir at likia. En siðan hon bar droten várn, þa var alt lif hennar hælgara an menn mege eptir likia eða fra sægia. En af þvi er hon tócsc mæira á hændr guði at þiona an boðorð være til eða døme, þa lét guð hana framar ná goðum vercum an aðra hælga menn. Oll goð værc þou er aðrir menn gera við liðu guðs, þau gerðe Maria við sialfan droten. Aðrir menn gefa hungraðum føzslo oc þyrstum | dryc, en Maria fødde droten varn sialfan á brioste sér oc af sínu ærfæðe. Aðrir menn clæða þa er calner ero guðs þræla, en Maria clæde sun guðs holde sino oc ræifum oc clæðum. Aðrir menn vitia þæirra, er í myrcvastofum ero, eða væita þæim miscunn, er fyrirdømdir verða af ufriði vándra manna, en Maria flyði undan ufriði Herodis með droten várn til Egyptalannz. En meðan droten vár var þessa hæims, þa fylgði Maria honum oc nam at honom alla speke oc gøzsco, sem maðr má nema eða vita, oc framar mycclo en hvær annarra hæilagra manna. En þo at guð væitti henni þessa luti, þa mat hon sic æigi mykils, hældr var hon þes at litillatare avallt í allre atfærð sinni, sem guð væitti henne mæiri dyrð. Ðeir menn ero oc mykils verðir af guði, er pining taka af v3ndum m3nnum fyrir hans sacar, en þo hefir Maria þessa dyrð framar en aðrir, þvi at aðrir menn hælgir toco piningar á licame sina, en ónd Mario var pind, þa er hon sá augum sinum á, er droten vár var crosfæstr. En þat ma marca at likendum, hve s8r henni myndi vera su sýn, at sia æinga son sin pindan, þann er hon hafðe geten af helgum anda, oc hon vissi hann hafa allan guðdóm með þæim licam, er hann tóc af hennar holde, er oðrum m3nnum fællr þo nær, at litit sé í mæin gort barne þæirra, þvi er af syndum er getet oc siolfum heuir litils góz coste. En þæim mun unne Maria mæiri 3st oc hælgare sinum syni, sem hennar sunr var hælgare en aðrir. Þa ma oc sia hve mycclo hon myndi vilia hældr taca piningar allar siolf á sin licam, hældr an sia son sin pindan, þar er hon unne honum mycclo mæira en sialfre sér. Ðvi er hennar pining meiri oc hælgare an annarra manna, at ond hennar var sarare við d3uða drotens en engi maðr mege kenna á sínum licam.

Eptir pining drotens oc upprisu hans þa fylgði Maria postolum guðs, oc varðvæiti allra mest hag hennar Jon postole systursonr hennar, sva sem droten bauð honum, þa er hann hec á crosse, at hann scyldi henni þiona sem sinni moðor. Meðan hon var í þessom hæimi, þa var hon í þæim stoðum, er Cristr var boren eða pindr eða hann ste til himna, eða hon for þar á miðli, at henni scyldi alldrigi | fyrnaz stormerki drotens vars. En eigi er þat sagt, at hon gerðe iartæinir í lifi sino, þvi at allt líf hennar var iartæinum øðra, af þvi at vánder menn gøra iartæinir stundum sem goðer, en ecci var þess í lifi Marie, er vándir menn hafa, en mart hælgare en goðer menn náe. En þo er ein hennar iartæin hælgare oc øðre en allar iartæinir hæilagra manna, su er hon bar droten várn, þann er allar iartæinir oc alla miscun væitir hælgum m3nnum. Oc þat allt er guð hefir os væit til miscunnar í hingatqv3mo sonar síns, þa h3fum vér af henne, þvi at hon gerðisc værð at høyra ængils orð oc boðan, sva sem í dag er, at hon scyldi bera þann í hæim, er ós løysti með sinu bloðe fra hælvitis qv3lum. Eða hvat i3fnum vér oðrum m3nnum við hana, þar er hon heuir sva mycclo mæiri navistu hafða við guðdómen sialfan en aðrir menn, er þæir náðo framast, er s3 droten eða høyrðu orð hans eða váro samhus h3num, eða ato matt við hann oc svefn. En Maria naðe þvi framar, at hon hafðe hann nio mon3ðr sér í cviði, oc toc hann af hennar holde allt licamlect øðle.

Oc sva sem aller lutir urðo at hælgum domum, þæir er drotne varum urðu nalegster, sem etan er hann var í lagðr, þa er hann var barn, eða clæðe hans, eða margir lutir aðrir, þa ma af slicu marca, hve heilog sia mær er, er alla æfe hafðe guði þionat, oc licare guðs ænglum an m3nnum í atfærð sinni þegar aðr hon bære droten várn, oc naðe sva mykilli samvisto guðs, at hon hafðe hann luctan licama sinum. Nu þar er uscynsamleg scepna scyldi hælgasc af samvisto guðs, þa ma sia, hve maðren myndi hælgasc af mæiri samvisto guðs en engi scepna hafðe nát annarra, þar er maðren var scapaðr í liking hæilagrar þreningar guðs, oc oll iarðleg scepna til þionasto við hann. En þar er vér erom iarðleger at atfærð varre, þa megom vér eigi hug varum nær koma himnescum lutum, nema vér takem døme af licamlegum lutum, at vér megem et andlega scilia. En þau døme tæcr til þessa mals, er sol skin á glær í hæiði oc í læ veðre, þa er glæret lysisc oc hitnar | af solenne, en gæisle, sa er skin i gøgnum glæret, lysisc oc hitnar af solenne, en hefir licnesce af glereno. Solen merkir guðdóm, en glæret ena hælgo Maria, en geislen droten varn Jesum Crist. Þa er solen scín á glæret, þa er hon iambiort á himni sem áðr, oc tæcsc ecci af lýsi hennar; sva var oc guðdómrin hæil oc uscaddr í ollum crafte sinum á himnum, þo at hann tøke mandom á sic her á iorðunni. En glæret er gagnsæt, sva at í gøgnum þat ma sia, sva sem ecci se fyrir, bæðe sol oc onnur himintungl; sva ma oc lita himnæsct líf í atfærð Mario, er sva ræint hugscot hafðe avalt til guðs, at engi matte verða lichamleg munuð í holde hennar, sva at hon kendi aldrigi munuðarennar, heldr en lerept, er þat er scoret í sundr. Ðvi mátte hon maclega son geta af hælgom anda, at hon var þæim mun ollum ræinlifre en aðrer menn sem glær er ræinna oc gagnsæra en annat smiði. En droten vár atte at taka licam með þæirri møyio, er sva være ræinlíf, sem licnesche værðr með þæim gæisla, er scín í gøgnum ræint glær. En þo at gull eða silfr se í solscini, þa er þo engi gæisli í gøgnum þat, þvi at þat er æigi gagnsæt. Sva sem margar hælgar konor h3fðu dyrlega atfærð, sem gull eða silfr ero gørsemar, en þvi v3ro þær æigi verðar at bera droten, at þær h3fðu æigi þvi líct ræinlífi sem Maria, sva sem æigi ma gæisli scina í gøgnum þat smiði, er æigi er gagnsæt, þo at þat se fagrt alite oc gott at røyna. A góðo glere er bæðe gullz litr oc silfrs oc aller ener fægrsto litir, sva var oc í atfærð Mario aller ener dyrlegsto craftar, sva at hon hafðe eigi ræinlífi at æins nema hælldr oc alla gøzsco, þa er menn vissu døme til, oc þæim mun hværn góðgerning framar en aðrir menn, sem aller litir verða biartari á glærino í solskini en hvar annars staðar. Glær þat er hvit at æins er, iartæinir guðs engla, þvi at þat er allra ræinst oc skirst, sva sem góðer englar ero sva hælgir oc ræinir, at þæir hafa í engum lut sit øðle saurgat. Ef sol skin á hvit glær, þa er geisli i gøgnum oc æigi licnesce með þæim gæisla, þvi at glæret er með æinum lit oc með ængu licnesce; sva hafa oc guðs englar liking guðdóms birtinnar | í øðle síno, en þo mate æigi mandóm taca af øðli þæirra, þar er þæir hafa æigi licame, sva sem æigi ma licnesci verða með gæislanum, ef æigi er á glerino. En þat glær þyccir bazt, er alla hefir ena fægrsto lito, sva er dyrlegre en hælga Maria an guðs englar, þvi at hon hefir slict ræinlifi sem þæir oc alla mandyrð at aucalut. Ðvi máte hon maclega vera moðer guðs, at hon hafðe ræinlifi sem guðs englar en manlect øðle, sva at guðdómren máte mandóm af hennar licam taca, sva sem guð hafðe scapat fyrir andverðo, at maðr scyldi fra manne getasc. En geislen scin í gøgnom glæret oc hefir bæðe birti solskinsens oc licnesce af glerino; sva hefir oc droten vár Jesus Cristr bæðe guðdóm af guði en mandóm af Mario. En alla gøzco sina varðvæite Maria með litillæte, sva at henne grandaðe alldrigi ofmetnaðr, oc qvazc hon hafa litillætes sins at þvi notet, er guð væitti henne sva myccla dyrð. En meðan hon var i þessom hæimi, þa scipti hon ser litit af flesto, var lioð avallt oc hugvær, hafðe í hug sér guðs dyrð oc iarteinir, oc gerðe þat æit at uppburðum er nauðsynium sætte. En við andlat hennar varo aller postolar, þvi at hon andaðesc fyrr en þæir sciptiz til landa.

Þat finnzc opt í s3gum hæilagra manna, at englar guðs vitrasc í andláte þæirra með liose, eða þeir er hia standa kenna himnescan ilm eða høyra fagran song. En ef droten vár Jesus Cristr væitir opt slica dyrð í andláte þræla sinna, þa megom vér at likendum marca, hvessu myccla dyrð hann myndi sýna í andláte moðor sinnar, er drotning er allra hæilagra, eða ella hefði hann æigi haldet log sín sialfr, þau er hann bauð hverium manne at gofga f3ður sín oc moðor. Af þvi sculum vér trua, at droten sialfr Jesus Cristr fór í gegn ond moðor sinnar með allre himna dyrð oc goðum ilm, oc var sén í andláte hennar oc høyrð oll dyrð, su er menn matto standasc at sia eða høyra. En ond hennar var upp hofð yfir oll engla fylki, oc luta aller englar henni oc aller helgir menn á himni. En licamr hennar var grafen í dal þæim er Vallis Josaphat hæitir, oc var þar siðan gor dyrleg kirkia henne til dyrðar, | en nu er grof hennar fundin tóm. En með þvi at licamr hennar finnzc æigi í grof, þa hyggia margir, at hon hafe upp veret numen með ond oc licam. En Jeronimus prestr segir scýrt, at hon andaðesc oc var grafen, en æigi segir hann vist, hvárt hældr var, at hon tóc upprisu licams síns litlu eptir andlát sit, eða guð fal licam hennar, at syndgir menn næðe æigi at sia.

Hotið upnumningar moðor guðs væitir mykinn fagnað ænglum á himni oc m3nnum á iorðu. En droten sagðe fagnað vera englum á himni yfir æinum manne þæim er synda iðrasc, þa ma sia at likendum, hvessu mykil fagnaðr þæim myndi gerasc, þa er þengat com drotning þæirra oc moðer drotens þæirra. A iorðu er oc monnum scylt at fagna dyrð hennar, þvi at hon vill hialpa ollum, þæim er hana dyrca, oc má hon ollum hialpa, þæim er hon vill. En sa dyrcar sanlega moðor guðs, er lif sit myndir eptir hennar atfærð, sva at hann metr son hennar til allra goðgerninga sinna oc lætr hans 3st sér banna munoðer sinar rangar. En hverr er sva gerir man oðlasc arnaðarorð ennar hælgu Mario við droten várn oc fulting hennar við allre fræistni fiandans í þessom hæimi, en samvisto hennar eptir andlát sit í himinrikis dyrð með guði oc ollum hælgum.

Maclega holdum vér hælgan upnumningarðag Mario moðor guðs, þvi at hennar dyrð vataðo aller aldarfæðr oc spamenn, oc langaðu til hennar burðar aller retláter, þæir er guðs orðum truðu. En nu æigum vér þar til at sia til fultings oc arnaðarórz, er hon er; þvi at hon er miscunnsom oc hugvær oc varcunlát oc litill8t, oc c3llum á hana næst guði, at hon biði hin almatka guð, at hann fyrirgefe os allar syndir v8rar oc styrki ós til viðrsió synda, at vér megem með guði vera oc guð með os per omnia secula seculorum. Amen.

In exaltatione sancte crucis (Korsets opphøyelse, 14. september)

Cosdroe hét konongr hæiðin ut á Serclande, er heriaðe til Jorsalaborgar oc br3ut kirkiur margar oc hafðe br3ut með sér cros drotens várs oc mart fenge annat. Þa toc hann at dramba af sigri þessom oc þotesc guð vera, oc let gera sér glærhimin | á ho fialle oc liking allra himintungla, oc sat hann þar á gulstole. Vatne let hann oc veita þegat í løynilegum trumbum, oc lauc hann upp stundum sva ræu*fum þæim er á vatntrumbunum v8ro, oc þotesc hann þa gefa rægn af himni sem guð. Son sin ungan at alldre hafðe hann með sér á himni sinum oc allt fenge, þat er hann hafðe brout tækit ór Jorsalaborg. En annan son sin setti hann konong yfir landæign sina, en sic let hann gofga sem guð.

Eraclius hét konongr Jorsalamanna, er liði samnaðe í gægn søne Cosdroa, oc funnusc þæir hia á noccorre. Eraclius gerðe þann cost hinum hæiðna konongi, at þeir scyldu tvæir beriasc oc gera æigi mannzspæl mæira. Ða gengo þæir á bru oc b3rðusc, oc hafðe Eraclius gagn, oc gecc allt lið Cosdroa á hond honum oc tóc tru. Þa gecc Eraclius upp á glærhimin Cosdroa með liði sinu, oc varð Cosdroe h3ndum gripin oc hoggvin, þvi at hann vildi æigi tru taka. En Eraclius gerðe son hans hin unga sér at fostra, oc tóc hann tru. Ða let Eraclius briota glærhiminen oc toc a braut fe þat allt, er Cosdroe hafðe tækit ór Jorsalom, oc fór hann hæim með sigri oc mycclo fenge, oc vildi hann riða með crosse drotens várs í þat lið Jorsalaborgar, er Jesus fór til pinslar. En liðet lǫucsc aptr fyrir honum oc varð sem æin væggr. En er konongr varð uglaðr við þat oc allt lið hans, þa stoð engil guðs með biartum crosse á borgararme oc mælte: Þa er konongr himins oc iarðar for í gognum þetta lið til pinslar, þa var hann æigi scrydr konongs scruði, hælldr ræið hann óitarlegre asno oc gaf litillætes døme þrælum sinum. Ða varp konongr af ser tignarscruði, oc gengo aller berføtter til borgar oc sungu lof guði, oc laucsc upp borgarliðet fyrir þæim. En er cros drotens vars com aptr til Jorsala, þa gerðosc slicar iartæinir allar, sem þa er crossen fanzc, þvi at þa ræis maðr af dauða, oc fengo siukir hæilso, oc er sia dagr halden siðan með hotiðum.

Allzvaldande Jesus Cristr droten vár, er ser let sóma at taca pinsl á crosse fyrir nauðsyniar varar oc læysti os fra æilifum dauða, læiði os á dómsdæigi fyrir miscunn sina oc tacn hæilags cros til æilifra fagnaða, sa er lifir oc rikir guð per omnia secula seculorum. Amen.

Admonitio ualde necessaria, sanctorum angelorum, in die sancti Michaelis (St. Mikael og englene, 29. september)

| Hotið su er vér h3ldum i dag, er sætt til dyrðar ollum guðs englum, þæim er guð scapaðe sér til þionastu í uphafe hæims oc h3num þionaðo siðan. En af þvi callasc sia dagr Mikaels h3tið, at hæilagr Michael engil guðs vitraðe craft sin á þessom dægi í þvi, at hann gaf sigr m3nnum i borg þæirri, er Sepontus hæitir, þa er heiðnir menn heriaðo á hændr þæim. Eldingar flugu oc com veðr mykit á mot þæim oc i gægn hæiðnum m3nnum, oc fell mykil lute liðs þæirra, sumir fyrir eldingum, en sumir fyrir vapnum borgarmanna. En er borgarmenn como aptr með sigri, þa léto þeir kirkiu gera til dyrðar Mikaels engils i fialle þvi, er Norðmenn calla Monte Gargan. Sia kirkia var gorr fyrir hellis durum þæim er Michael engil hafðe sialfr vigðan til bønastaðar, sva sem hann vitraðe fyrir m3nnum á þessom dægi, þa er menn gengo inn í hellin hit fyrsta sinni, oc fengo þar siukir menn hæilsu, oc kendo menn himnescan ilm, þa er byscup song þar ena fyrsto messo, oc verða þar opt siðan storar iartæinir. Af þessum røkom hofsc sia hotið, oc er nu boðen siðan um alla cristni at halda til lofs guði oc hinum hælga Michaele oc ollum guðs englum.

En með þvi at vér holdum í dag hotið engla guðs, þa er nu væl fallet at scyra í noccorum orðum dyrð þæirra oc þionasto. Ðes er fyrst leitanda þa, fyrir hvi noccorer englar se nemdir á nafn. Eigi hafa englar af þvi nomn, at þæir þurfi namna með guði, þvi at sva mykil er speke allra á himnum, at hvær væit annars hug oc vilia ón n3mn. En er þæir ero sendir til vár hingat á hæim, þa taca þæir nómn af m3nnum, þau er macleg ero syslu þæirra. Michael þyðisc hver sem guð, Gabriel callasc styrcð guðs, Raphael læcning guðs. Þa er agætlegar iarteinir gerasc, þa kømr Michael til þeirrar syslu, er í siolfu namne hans oc i verke megem vér þat scilia, at guð æin má þat gera, er engi má annarra. En af þvi er sva á bocom sagt, at í enda heims þessa scyli Mykael beriasc á mót oc í gægn Anticriste oc drepa hann, þvi at þat er maclect, at | sa er í ofmetnaðe vildi magnasc í gogn guði, verði af þæim engle drepen, er þat synir í nafne sino, at engi er slicr sem guð. En Gabriel var sendr til Marie, sa er callasc styrcð guðs. Retlega callasc hann styrcð guðs, sa er þes hingatqvámo boðaðe, er sva er um ritat í salme: Droten er styrcr oc matogr í orr3sto, droten crafta, sialfr er hann konongr dyrðar. Droten callasc matugr í orr3sto, þvi at hann com at beriasc i gægn fianda oc ste æin yfir alt veldi hans. En Raphael þyðisc læcning guðs, þvi at hann com til þes at grøða Tobiam sva sem með læcningar iðrot oc lauc upp 3ugu hans.

En með þvi at vér þyddum nu nomn engla oc s3gðum hvat þau merkia, þa sculum vér nu oc scyra gior þionasto þæirra, þvi at æigi þiona á æin væg aller englar guði. Þat er vitanda, at niu ero engla fylki, þau er guði þiona, oc er a sin væg hværs þæirra þionasta. Ðat ero englar oc hofuðenglar, craftar oc veldisenglar, hofðingiar oc drotnar, stólar oc fyllendr speki, oc brennendr eða logendr. Englar callasc ærendrecar, þat ero þæir englar, er optast ero sendir í hæim hingat at reca guðs ærende. Hofuðenglar ero þæir englar callaðer, er en størsto guðs ærende reca, sva sem Gabriel, er hingatcv3mo Crist boðaðe, eða sva sem Michael, er opt vitraðe himnesca luti spam3nnum. Craftar hæita þæir englar, er til þes ero sendir at gera iartæinir. Veldisenglar ero þæir, er til þes ero sendir af guði at stoðfa uræina anda, at þæir grande eigi m3nnum framar en guð lofar. Hofðingiar ero þæir, er aðra engla mego senda til hæilagrar þionastu. Drotnar callasc þeir englar, er þou metorð hafa af guði, at onnur engla fylki þiona þæim. Stolar callasc þat engla fylki, er vitrar løynda doma guðs, þvi at guð sitr yfir þæim sem domande á stole, þa er hann lysir doma retlætis sins. Fyllendr speke callasc þæir englar, er þvi mæira hafa af speke guðs, sem þæir ero nære guði en onnur engla fylki, þvi at droten sialfr callasc son speke, oc ero þeir spacaster, er honum ero næster. Brennendr eða logendr callasc þæir englar, er hæitasto 3st unnu guði, þvi at þeir ero honum | næster allra engla. Loge þæirra oc bruni er 3st þæirra, en guð er 3st. Af þvi hæita þeir brennendr eða logendr, at þæir ero unnendr guði.

En hvat stoðar os at vita þionasto engla guðs á himni, nema vér dragem noccor døme til várs batnaðar af eptirlikingo þæirra, þvi at þa munum vér verða luttakendr dyrðar þæirra, ef ver verðum eptirlikendr þionasto þæirra. Sva finzc sagt í hælgum ritningum, at iammart scal manna coma til himna, sem þar ero englar fyrir, oc er þa vist, at menn sculu hverfa í allar engla svæitir. En með þvi at menn sculu fylla oll engla fylki, þa er scylt, at hværr liki í noccve þionasto þæirra, er fylla vil svæit þæirra. Ðeir ero sumir, er litils láns er her lét í hæimi, oc gefa þo þeir opt góð dǿme n3ngum sinum af þvi hinu litlu láne, er þeir hafa, oc þiona trulega guði með þæirri vizcu, er þæim er gefen; þesser mego maclega fylla þat engla lið, er englar hæita, þvi at þeir ero guðs ærendrecar í atfærð sinni, þo at þæir mege æigi diup tácn scilia. Sumir hafa her lærdóm mycin oc hyggiande, oc lata aðra væl nióta vitro sinnar, oc boða hina hæsta luti í kenningum sinum, oc gefa m3nnum nytsamleg døme í vercum sinum, þeir ero macleger at fylla þat lið, er hofuðenglar hæita. Sumir ero sva gofgaðer af guði fyrir goðan verðlæic sin, at þæir mego iartæinir gera oc syna hæilaglæic sin með berlegum iartæinum, oc hværfa þæir í lið með þæim englum, er craftar hæita. Ðeir ero sumir, er sva væl hafa ræinsaðan hug sin fra uræinum hugrenningum oc licam fra syndum, at þæir mego diofla reca fra m3nnum oc hægna vánda menn at usiðum, þvi at þeir verða stercre an ureinir andar, er raustlega stíga yfir syndir sinar; slikir æigu at hværfa í svæit með veldisenglum. Sumir lifa sva dyrlega lif sit, at þæir ero góðum bettri, oc verða þæir af þvi tecnir til forraðs oc til stiornar yfir oðrum goðum m3nnum; en er þæir varðvæita sic oc sér á hende folgna men í guðs þionasto, þa gera þeir sic maclega at hverfa i svæit með þæim englum, er hofðingiar hæita. Sumir varðveita sic æigi at eins fra licamlegum syndum, hældr | halda þeir oc hiortu sin sva costgæflega fra ollum unytsamlegum hugrenningum, at þeir mego retlega callasc drotnar hugar sins. En með þvi at þeir hafa noccora eptirliking guðs í þessum ræinlæic hugar, þa verða þeir gofgaðer af m3nnum oc hverfa þæir í svæit með englum, er drotnar callasc. Ðeir ero sumir, er sva aldyglega halda retlǽte, at þæir næigiasc hvergi fra rettum dóme, þar er þæir æigu at scipta sín á milli oc annarra, oc ero þeir sva iamgiarner, at þeir vilia hvergi sin lut framar virða an annars, ne vina sinna framar en uvina; en er þæir døma sva alt at retto en ecci at þocca ne at óþocca, þa mego þæir retlega callasc stolar guðs, þvi at retlátr domande guð sitr yfir hiortum þæirra, þa er þeir virða í ollu hans vilia framar an sin. Sumir ero fyldir ælsco n3nga sinna, at þeir hafa til þes alt costgǽfe sit oc vizco oc 3uðæfe, at flestir mege batna oc farsælasc af þæim, oc enda þeir þat er P8l postole mælte: Bere hverr annars byrði oc fylli þér þa log Crist. En mælte hann sva: Ęlsca n3ngs viðr æigi illt, þvi at ælsca er fylling laga, en hvat er fylling laga nema fylling speke. Af þvi callasc retlega fyllendr speke þeir, er fylla þesse astar boðorð. Ðeir ero sumir, er halda í hiortum sinum algorfa ælscu guðs oc n8ngs, en þo scilia þeir sic fra ollum fiolscyldum oc fra alþyðu þys, at þeir mege guði æinum þiona oc at honum æinum hyggia; en hvat ero slikir nema brennendr oc logendr, er sva hæita 3st unnu guði, at þæir vilia at honum æinum hyggia oc hafna ollum þessa hæims fiolscyldum.

En er vér mælum þessa luti, þa liti hværr sem æin á líf sít oc ransake hugscot sit oc atfærð, oc hyggi át, ef hann finni í sinu lífi noccon lut þenna, er nu er her tíndr; þvi at sá er bolfaðr oc skildr fra samvistu engla, er engi eptirliking þeirra hefir í sínu lifi, nema iðrisc urøctar sinnar oc samtenge sic englum guðs í noccorum goðum lutum. En sa er mart hefir í sinni atfærð af þesse eptirlikingo, þa þacce hann þat guði með litillǽte oc drambe æigi yfir þæim, er ustyrcri ero; þvi at ef hinn fyrsti engil týndi biartleic sinum fyrir ofmetnað oc varð at diofli, þa man maðren eigi mega drambande cumasc þangat, er engillen matte æigi haldasc fyrir | ofmetnaðe. En sa er fát hefir oc þo noccot í sinni atfærð af engla eptirlikingo, þa ofunde hann æigi þann, er flæira hefir, heldr ælske hann í oðrum þat, er hann hefir æigi sialfr í sínu scape, oc fagne þvi, er hann sér annan bætr gera, oc eignisc hann þa mykit í annars goðgerninge. Þvi at engi ofundar annan þæirra, er á himnum ero, þo at æigi se þar aller iafner, hældr fagnar þar þo hværr annars dyrð sem sinni, oc þycciz hværr þat sialfr hafa, er hann sér annan hafa. Su er en fyrsta oc en scyrsta eptirliking engla, at hverr fagne annars þrifum oc ælsce í oðrum þann góðgerning, er hann ma æigi sialfr hafa í sér. En þat er vitanda, at oll engla fylki eigu saman alla dyrð með guði, en af þæim metorðum tæcr hværr þæirra nafn, er þæim ero framar gefen en oðrum. Oll engla fylki unnu hæita 3st guði, en þo callasc þæir brennendr eða logendr, er mesta hafa astarhitan. Oll engla fylki ero fyld af himnescre speke, oc callasc þo þæir fyllendr speke, er mæst ero spacter af guði. Eit engla fylki callasc stolar, en engi ma sǽl vera nema guð siti yfir hiarta hans, þat er at hann byggve í hugscote hans.

Ðat finzc í noccorom ritningum, at æigi sé ór flæirum fylkium englar sendir, en af þæim er englar hæita oc hofuðenglar. Þvi male man gagnstaðlect þyccia þat vera, er Ysaias spamaðr mælte: Floug til min, quað hann, ein af log3ndum oc hafðe gloð í hende, þa er hann toc með tong af altare, oc brá hann þvi á mun mér oc mælte: Ðetta com við varrar þinar, til þes at syndir þinar ræinsesc. Hvessu sagðe spamaðren fliuga til sín æin af log3ndum, ef þat finnzc í sumum scynsamlegum ritningum, at æigi se flæiri sendir an englar oc hofuðenglar?

Þat vitum vér, at oll engla fylki liota nomn af þionastu sinni oc af syslu þæirri, er þau fremia. Ðat vitum vér oc, at englar senda engla til manna, sva sem Zacharias spamaðr mælte: Ða er engil hvarf fra mér, sa er mér hafðe vitraz, þa com annar engil á mot honum oc mælte við hann: Renn þu aptr oc sæg svæini þessum, at øyðaz man Jorsalaborg. En með þvi at þat er víst, at englar senda engla til manna, þa er eigi æinsýnt, at sa engil, er Ysaia spamanna vitraðesc, være hældr æin af log3ndum en sendr af þæim ór oðru fylki. En þo var hann maclega callaðr æin af log3ndum, þvi at hann framde þeirra æmbǽte, þa er hann bra ælde á varrar spamannz oc brende syndir af munni hans. Sva sem englar mego engla senda, þa mego oc sva þeir englar, er sendir ero, taca nomn af hinum, er þa sendo, ef þeir fremia hinna þionasto, þo at þæir se ór oðru fylki sender. Þat sannar oc Daniel spamaðr, at fǽre se englar sendir í hæim, en fiæiri lofe guð á himnum; þvi at hann quað sva at orðe: Þusund þusunda þionaðe guði, oc tiu þusundum sinna hundrað þusunda stoðo fyrir honum. Annat er at þiona guði, en annat er standa fyrir guði. Þeir þiona guði, er fara þangat er hann sender þa, en þeir standa fyrir guði, er hværge hefiasc fra augliti hans oc avalt ero staðfaster i navisto hans. Þusund þusunda þionaðe honum, en tiu þusundum sinna hundrað þusunda stoðo fyrir honum, þvi at fære ero sendir hingat í hæim at fremia guðs þionastu, en flæiri standa avalt i augliti hans a himni. En þeir er sender ero, coma hingat í hæim til syslu sinnar, en þo missa þæir aldrigi guðs dyrðar fyrir 3ugum sér, þvi at guðdóms máttr er allr í 3llum st3ðum, oc mego af þvi hverge þes sendir vera, er æigi hafe þæir guð fyrir augum ser, þo at þeir se í æinum stað séner. En eigi er englum dvol at for sinni, þvi at þæir fara á æinu augabragðe í milli himins oc iarðar, sva skiot sem maðr ma renna hug sinum, oc fremia þeir syslu sina usynilega, sva sem þæir ero sialfer usynileger. En þo mego englar vitrasc m3nnum synilega, þa er þeir vilia, vac3ndum eða sof3ndum, í noccorre licamlegre asióno, þeirri er þeir taca í lopte, oc øyðisc su asiona í lopte, þa er þæir fara tll himins. En til þes vitrasc englar sýnilega stundum, at vér scylim trua usynilegom crafte þæirra, þvi at til þes gerasc allar synilegar iartæinir, at ver truim usynilegom.

En með þvi at ver holdum i dag hotið þa, er Michael engil vitraðe at halda scyldi, þa scolom ver røða noccot scyrra um dyrð þessa engils, at ver vitim, hvert ver æigum traust undir honum, ef ver vilium calla a hann os til arnaðarorðs; þvi at helgar ritningar sægia hann a margar lundir af guði umfram aðra engla vegsamaðan oc sættan hofðingia annarra engla. Sia engil hefir opt vittrazc spam3nnum oc sýnda þæim uorðna luti oc þægðar bøner þæirra fyrir guði, sva sem hann mǽlte sialfr við Daniel spamann: Ec em sa engil, er fører bøner yðrar guði. Þessa engils dyrð sa Joan í himnasyn sinni, oc mælte: Engil stoð hia altare oc hafðe gullect røykelsesker i hendi, oc var honum selt mart røykelse, þat ero bǿner hæilagra, at hann gerðe dyrlegan ilm fyrir gullego altare, þat er fyrir augliti guðs. Af þvi scolom ver opt calla engla guðs til fultings os, þvi at þæir þǽgia bǿner oc efla os a sinu arnaðarorðe. Sia engil Michael er sættr hofðingi paradisar, oc hefir hann veldi yfir allar ander rétlátra, at læiða þær í paradisum fra quolom. Af þvi er guð beðen í hverium licsonge, at hann sende Michaelem engil a mót 3ndum manna, at læiða þǽr til friðar fra veldi diofla. Af þvi scolum vér at hyllasc þenna engil í bønum oc í goðgerningum, at hann sǽtte ander varar við guð með sino fultingi. Sia engil scal coma a enum efstum dogum a mot Antacristi oc drepa hann með ældingo oc fyrfara veldi hans, þvi er hann hafðe aðr í gægn guðs vinum. Af þvi biðium ver þenna engil guðs, at hann arne os sigrs af guði i gægn uvinum v3rum oc stoðve fiandr vara synilega oc usynilega. Af þvi er os nauðsyn at dyrca hælga engla i bønum varum oc calla á þa til fultings í allre fræistni varre, þvi at ver megom engu goðs afla ne yfir fræistni stiga ón guðs crafte oc engla fultingi.

Varðhalzengil er sendr hverium manne til fultings, þa er hann er skirðr, sa er mannen efle til goðra luta oc lífi við illu. En er maðren vicr eptir tøygingo fiandans oc gerir syndir, þa hverfr fra honum varðhallzengil uglaðr, en engil andscotans cømr í stað hans, sa er mannen fysir avalt til synda oc til galøysis. En ef guðs miscunn gefr mannenum at iðrasc synda af 3llu hiarta, þa kømr aftr varðhalzengil til þes manz fagnande oc recr braut fra honum anscotaengil þann, er hann hafðe tældan, oc eftir hann mannen | í annat sin til endrbotar lífs. En af þvi vitraðusc forðum synilega varðhalzenglar hælgum fæðrum oc spam3nnum, at vér scylim þvi trua, at os fylgia oc varðhalzenglar slict hit sama sem þeim, ef vér vilium eptir þæim dǿmum lifa. Rennum vér oc þa opt hug v8rum til himnescra fagnaða, oc fysumz af ollum hug til engla dyrðar, oc minnumc þo at vér erom sialfer mold oc asca, oc ræinsum os í tara brunni af synda sauri. Sa er lítit lán hefir hér, þione hann trulega guði í litlu láne oc gefe oðrum góð dǿme sinna verka, at hann sé maclegr ærendreke guðs. Sa er mykit lán hefir, vere ór við n8nga sina af mycclo láne, at hann mege verða h3fuð8r guðs.

Synum vér góð syzkin n8ngum várum crafta værc, oc væitum upphald ustyrkium með varcun, at vér megem fylla lið himnescra crafta. St3ndum vér r3ustlega í gøgn fræistni fianda oc h3fum alt costgǽfe til þes at firra n8nga vara syndum, til þes at vér megem hværfa í svæit með veldisenglum. Hverfum vér fra unytum hugrenningum, sva at æigi at æins læiðrétisc vánder menn af várum dømum, heldr batne oc goðer, til þes at vér verðim likir hofðingium oc drotnum. Holdum vér iamgirni í ollum lutum oc verum holler oc hæilráðer n3ngum várum, at vér megem verða stólar guðs oc fyllendr speke. Ęlscum vér guð framar en allt annat, til þes at vér sem brennendr í ast guðs. Ef vér varðveitum þessa luti alla í lifi varo, þa monum vér æignasc himnescan fagnað með guði oc með hans englum per omnia secula seculorum. Amen.

In die omnium sanctorum sermo (Allehelgensdag, 1. november)

Sva er sagt á bócum, at hæilagr Bonefatius pafe, er hinn fiorðe var fra Gregorio, let kirkiu vigia í Rumaborg guði til dyrðar oc ollum hælgum m3nnum hans, er aðr hafðe veret allra diofla blotstaðr; þvi at þat syndisc maclect, at þar heldesc minning allra hæilagra, er áðr var brautreken saurgan allra diofla. Þenna dag b3uð Bonefatius pafe allre cristni at halda hotiðlegan í upphafe m3naðar þes, er Nouember hæitir, til lofs oc dyrðar drotne oc sancte Marie oc ollum hælgum, til þes at í þesso hotiðarhalde | mætte ræinsasc alt þat, er manleg urøct saurgaðe í vanþyrmslu annarra hotiða.

En nu sculum vér fyrst at upphafe nefna oc dýrca oc lofa þann sialfan, er scop alla hælga menn oc ein er allz upphaf oc ender, sialfr on upphaf oc enda, allrar scepnu scapare, ein guð í þrinningo, ein í guðdóme, þrimr n3fnum næmdr í skilningu: faðer oc sonr oc ande heilagr. Með guði oc næst guði er sia hotið hælgoð sancte Marie moðor drotens vars Jesu Crist, er sva ræinlega varðvæiti hiarta sit oc licam sin, at hon var værð at høyra engils orð oc bera af sínu holde sannan guð oc mann í hæim ón sot oc synd. Ðessa hotið æignasc oc aller helgir englar, þæir er scapaðer v8ro í upphafe hæims andleger oc ulicamleger at þiona andlegum oc ulicamlegum guði, þeir er greinasc í .ix. sveitir, þat ero englar oc hofuðenglar oc craftar, veldisenglar oc hofðingiar, drotnar oc stolar, cherubin, þat er fylling speke, oc seraphin, þat ero brennendr eða logendr.

En sia hotið er æigi at æins halden englum hældr oc ollum hælgum m3nnum, þæirra er fyrstir v3ro alldarfæðr, siðsamer menn í lífi sino oc matker at licams afle, þeir er náðo at sia guð sialfan oc toco við englum á gistingo. Ðes liðs hofðingiar v3ro Abél hinn retlate oc Enoch, er upp var numen til himins, Noe, Abraham, Ysáác oc Jacob. Þessom næster v3ro domendr undir logum þæim, er guð gaf Moysi, retdømer menn, þæir er hægndo usið oc ęfldo retlǽte oc friðaðo fyrir lyð guðs, oc borðusc stærclega í gægn guðs uvinum oc sinum. Ðar næst v3ro spamenn, þeir er fyrir s3gðu uorðna luti, sva sem guð sialfr vitraðe fyrir þæim burð Crist, oc pinsl oc upprisu, oc sendi þa at sægia m3nnum l3usn, þa er hann hafðe ráðet at læysa menn fra hælvitis qv3lum. Þessum ollum, er nu t3ldum vér, er sia hotið hælgoð, bæði þæim er fyrir log v3ro oc undir logum.

En nu er at røða um þa, er undir miscunn v8ro oc náðo at sia Crist í mennzcum licam oc høyra kenningar hans oc styrchiasc af iartæinum hans. Ðæirra fyrstr var Johannes baptista, sa er fyrstr kende m3nnum synda iðron oc ruddi g3tur fyrir Criste í hiortum manna, oc lifði sva dyrlego lifi á øyðimorc, at marger ætlaðo | hann sialfan Crist vera. Honum bar droten vár þat vitni, at engi vǽre honum bettre maðr boren fra carle oc cono. Hann æignasc oc lut í þesse hotið. En er sia dagr hælgaðr svæinum þæim, er Herodes konongr let drepa í Bethleem hinn næsta vætr eptir burð Crist, oc eigu þessa hælgi með þeim oll born, þou er heileg ero með guði. Ðessar hotiðar luttakendr ero oc aller postolar oc læresvæinar Crist, þeir er sialfr droten valðe af alþyðo oc sende um hæim innan at setia grundvoll cristni sinnar, sva at kenningar þæira efldisc um alla iorð. Þessa hotið æignasc oc pinslarvattar guðs, þæir er fyrlito þessa hæims lif oc boðorð hæiðinna kononga. Sumir v3ro sverði hognir, en sumir í eldi brendir, sumir í vatne cafðer, en sumir stongum barðir, sumir hængdir, en sumir í hvéle brotner, sumir sveltir, en af sumum qvicum skin flegit. En fyrir slica luti alla toco þæir æilifa dyrð á himni. En er sia hotið æignað hælgum byscupum oc Crist iattarum, þæim er guldo drotne með ávexte lán, þat er hann væiti þæim, oc hofðu þeir þann áhuga, at þæir myndi fuslega taka pinslir, ef guð vildi þa þes creuia. Sva er oc sia hotið hælgað æinsetom3nunnum, þeim er fyrlito hæims 3uðæfe oc veraldar metnað, oc byrgðu sic í þrongum hellisscutum oc réðo sic fra alþyðu skiale, at þæir mætte tømasc avalt til bøna oc sia við ollum tomum orðum. En er sia hotið halden hælgum møyum, þæim er gengo í spor hæilagrar Marie drotningar oc hafnaðo ollum licams munuðum fyr 3st guðs, oc vildu hældr þiona himnescum bruðguma í ollu athæfe an saurgasc af iarðlegre munuð. Ðessa hotið trum vér hælgaða þæim ollum, er ander þæirra lifa í fagnaðar stoðum, þo at licamr þeirra liggi í iorðu eða menn vite æigi hæilaglæic þeirra fyrir guði.

En með þvi at vér holdum í dag hotið allra hæilagra, goðer brøðr oc systr, þa er nauðsyn at liciaz þæim í siðum, er vér dyrcum í hotiðarhalde; þvi at hvat stoðar at halda ena ytre hotið hæilagra á iorðu, ef hiortu v8r fysasc æigi til ennar iðre hotiðar þeirra á himni. Ef vér erom mysteri guðs, sem P3l postole segir, þa sculum vér br3ut reca fra os alla diofulega illzcu oc syndir, sva at hiortu vár verðe æigi | diofla hof, hældr bygð guðs oc allra hæilagra.

Þa hælgum vér guði mysteri í hiarta váro, ef vér virðum hans 8st æina saman til allra goðgerninga varra. Guðs moðor hælgum vér mysteri, ef ver verðum þvi litillatare avalt oc virðum os sialfer þvi minna, sem vér h3fum mæira lán af guði. Níu engla svæitum hælgum vér mysteri, ef hværr vár er lyðin boðorðum guðs í þæirri þionasto, er hann er til sætr, oc ofundi æigi þann, er mæira lán hefir en hann sialfr. Hælgum aldarfæðrum vígium vér mysteri, ef vér skilium oc fyllum andlega værc, þau er þæir gerðu licamlega. L3gm3nnum hælgum vér mysteri, ef vér varðvæitum með retlǽte log guðs, þau er os ero boðen.

En þes er nauðsyn, at vér cunnem rétta græin góz oc íllz, oc hafum ávalt s8t oc frið við goða luti en orręsto í gægn syndum, þat er at vígia kirkiu hælgum konongom oc domandum. Ða vigium vér kirkiu spam3nnum, er ver sióm fyrir oc rǽðumc ógn ens efsta dóms oc stund dauða várs, sva sem spamenn s3 fyrir oc s3gðu uorðna luti. En ef vér ræðumzc en æfsta dóm, þa monum ver gera iðran synda oc bua guði gatu í hiortum v3rum, en þat er at hælga kirkiu Johanne baptista, er fyrstr kende m3nnum synda iðron. Sa vígir hælgum b3rnum mysteri, er uslotegr er oc æinfaldr, oc fyllir þat er droten mælte í guðspialle: Sa er sic læger sem litil svæin, sa man mykil verða í riki himna. En ef vér vilium vera mycclir oc 3uðgir í riki himna, þa sculum vér væita þurfandum 3uð várn a iorðu; þvi at sva hælgum vér kirkiu postolum, ef vér likium eptir mildi þæirra, er gerðo iafndæilda aura með ollum, sva at engi var 3uðigr ne valaðr.

En þa holdum vér maclega hotið pinslarvatta guðs, ef ver likium noccon lut af þolenmøðe þæirra. Þeir báro þolenmoðlega sárar pinslir, en vér sculum standasc þolenmoðlega uscil n3nga. Ðeir seldo licam sin til dauða, en vér sculum døyða í os rangar girndir. Þa dýrcum vér maclega hotið hæilagra byscupa, ef vér erom lyðnir boðorðum kennimanna, þvi at su lyðni hælgar byscupum kirkiu í hiortum v3rum. En ef vér firrumc unyt orð oc hægómlega gleði, oc recum br3ut þys liotra hugrenninga fra byrgi hugar várs með oflgum bønum, þa hælgum vér mysteri muncum oc | æinsetom3nnum. Sa hældr maclega hotið møyium guðs, er varðvæitir lícam sín fra s3urlífi en hiarta sit fra andlegum hordóme, en þat er fra uræinum hugrenningum. En þa vigium vér mysteri þæim hælgum m3nnum, er með guði ero hælgir en heilaglæicr þæirra læyniz fyrir m3nnum, ef vér gerum þ3u værc, er þǽg ero guði oc løynasc mego fyrir m3nnum.

Ðetta er andlect hotiðarliald oc sia son pryði, er fegrir hiortu var oc licame oc laðar til hugscota varra droten sialfan oc engla hans oc alla hælga. Ef vér h3ldum á þessa lund hotið allra hæilagra, þa monu þæir lata sér soma at vera [arnendr várer oc tyiendr á domsdægi við droten varn Jesum Crist, þann er lifir oc rikir guð með fæðr oc hælgum anda per omnia secula seculorum. Amen.

Sermo de decimis (Om tienden)

Goðer vinir, þér megoð hæyra hvat bóc segir, hvesso cristnir menn scolu scipta guðs láne, ef ver gerum sva sem Cristr byðr. Guð sialfr bauð á þeirri fyrri æfe, oc sva mæler hann nu við os, at hværr cristinna manna scal með goðum hug gefa til guðs þacca hinn tinndalut alz [ávaxtar, er hann fǽr á hverium tolfmanaðum, til þes at hann scal væl niota þæirra níu luta oc sins hæilendis sialfs oc syndalaust hafa með signan Crist almátegs. Þvi at sva er sagt oc ritat á hælgum bocum: Hværr þæirra manna er eigi vil tiunda fe sit, sem Cristr mælte sialfr oc bouð os, þa er þæim fyrirboðet himinriki ok kendr til hælvitis, oc þaðan coma sótter á menn oc illviðri oc uáran. En mæler sva í hælgum ritningum: Ef vér rænum Crist hinum tiunda lut, þa ræner hann os hinum níu lutum oc lætr os hafa hinn tiunda lut með reiði sinni. En almátigr guð, er os lér allt, þa vil hann hafa hin tiunda lut af sinni giof, æigi fyrir þvi at hann þurfi þes, nema þvi at þat er vár þorf honum til dyrðar oc os til þarfar, þvi at þa lyðum vér væl hans boðorðe, sva sem hann hét Simone propheta oc mælte sva: Gereð glaðlega tiund yðra til minna þacca með goðum hug oc vilia, oc fræistið min, oc vitið hvárt ec gæf yðr þa got væðr oc got ár eða æigi. | Nu scal þæirri tiund sva scifta sem guðs boðorð stændr til. En Cristr sialfr kende þat m3nnum, at sva scyldi gera, at hværr maðr scal tiunda þann ávoxt, er hann fǽr á hværium tolfmanaðum, hvart sem er kaupmaðr eða iðnaðarmaðr þa scal hann sva gera sem boanden. Sa maðr er æin kalf á eða æit lamb eða æin grís, þa scal meta þat, sem vært er, oc gefa tiunda lut værðsens guði, oc af hvivitna er maðr fǽr með retto, þar af scal hann gera tíund til guðs þacca, til þes at þæir níu lutir sculu væl þrifasc, er eptir ero. En ef æigi er sva gort, þa man þat taca til yðar, er prophetan mæler guðs munni: Dabis impio militi, si non uis dare sacerdoti, Vmildum riðara scaltu gefa tiund þina n3uðigr, ef þu vilt æigi gefa guði almatkom oc kennimanne þinum lostigr. Nu goðer brøðr, fyrir guðs sakar huglæiðið þat, er yðr scal til hialpar vera þessa hæims oc til æilifrar sælo annars hæims, oc guðs er dyrð í oc goðra manna, oc gereð tiund yðra af ollum þæim lutum, er guð almatigr lér yðr, oc dyrkið várn droten væl með þvi ollu, er nu h3fum vér ifra sagt, oc hæiðvirðlega, oc á minnisc þann, er ǽ var oc ǽ man vera utan enda. Amen.

Sermo ad populum ualde necessaria (Dommedag II)

Guðs friðr se með ollum yðr bæðe karlom oc conom. Þat er atcvǽðe norrønna manna, at ærvætt er litlum fugli með lamdum vęngium at hefia hótt sina flaug. Sva er oc ęrvett miðlungar snotrom með usniallre tungu at mæla um almatkan guð eða hina høsto luti, en þo ma mykit | vili, ef goðr er. Nu stuði guð læmstr malhellti minnar, oc gefe ufroðre tungu horskleg orð at mæla, þau er minum drotne snuisk til lofs oc dyrðar, oc ollom þeim til himnescra hæilræða, er á lyða með litillætes øyrum.

En hvar mega ec bætr mina røðo hęfia hælldr en minna goða menn á þa ena miclu ogn, er ęftir þetta man verða, þá er þriu fylki scalu saman coma á domadegi, allr en helgi himnęscr vars drottens lyðr oc allt mankyn, hværr í þeim sama licam sem nu hefir, oc aller dioflar or hælviti coma þar. Engi er sva gafugr at ǽtt eða at ęignum, engi er oc sva aumr eða harðhugaðr, at þenna dom mege flyia, oc í þęirri scialfando tið þa verða aller ransacaðer fra hvirfli oc ofan í tær, bæðe konor oc carlar. Engi ma þa scildi firi sic sciota ne garplegom orðom, hælldr scyldum ver minnasc nu á, hvesso mykin fagnað þeir manu liota, er nu ero lyðnir guðs boðorðom oc lærðra manna firirtalum. Þvi at þa standa aller retvisir menn sva lioser sem sol á høgra veg varom drotne oc hæyra friðleg heimboð með fagnaðareyrum, þa er hin milldaste konongr mæler sva, oc snyst til þęirra með bliðlegre ásyn oc með margfaldu þoccagøðe oc męler þessom orðom: Uenite benedicti patris mei, possidete regnum quod vobis paratum est a constitutione mundi. Come þer blæzað born faður mins, oc takeð þat riki, er buit er í mot yðr í uphafe heims þessa. Oc en letr hann þetta fylgia: Ec var hungraðr, oc þer gafoð mer at eta; mic þyrsti, oc þer gafoð mer at drecca; ec var noccviðr, oc þer gafoð mer klæðe; ec var siucr oc í myrcvastofo sættr, oc þer vitiaðoð mín. En þeir svara með sanlegre rodd eilifrar gleði oc sva mæla: Drotten, nǽr, cveða þeir, nær var þat, er ver sam þic hungraðan eða þyrstan, noctan eða siucan eða í myrcvastofo, oc ver vitiaðom þin. Ða svarar vár drotten þeim oc mæler sva: Þat allt, er þer gerðoð veslom mannom oc fatøkiom, þat allt gerðu þer mer. En nu kuma eptir grimleg orð með græyplego langrǽke. Hværr er sva harðr eða illzcufullr, eða hverr er sva cafðr undir gramlegre byrði læiðilegra synda, eða hværr er sva fast tekin í flærð hins bannaða fianda, at ęigi ræðesc eða ognesc eða scelvisc þesse saryrði, er snuasc á hals þeim, er þa standa á vinstra veg varom drotne sva svarter sem dioflar. Ða mæler guð á þessa lund: Discedite a me maledicti in ignem eternum, qui paratus est diabolo et angelis eius. Fareð þer a braut afra mer í eilifan æld, þan er buin var diofle oc hans englum. Ec var hungraðr oc þyrstr, en þer gafoð mer hvarke mat ne drycc; ec var nocviðr oc clæðlaus, en þer gafoð mer engi; ec var siucr oc í myrcvastofo setr, | en þer vitiaðoð mín ęigi. Ða svara þær armu salor með liotlegom grat: Nær var þat, drotten, er vér saom þic sva halden, sem þu segir nu, oc ver vildum eigi hialpa þer? Þa svarar vár drotten þęim: Ða er þer saoð vesla menn oc fatøkia illa haldna oc í mycclum nauðum, en þer hulpuð þeim eigi, þa firihugðu þer mic sialfan. Þa fara þesser veinande oc valande með fianda til hælvitis oc hins diupazta pyz, oc kveliasc þar siðan ęi oc ęi ændalaust. En guðs astvinir fara með sinum fæðr í þan fagnað, er P8ll postole sægir, quod oculus non uidet, nec auris audit, nec in cor hominis ascendit, que preparauit deus diligentibus se. Ecci auga ma yfir sia, oc ecci œyra ma yfir hæyra, oc ecci hiarta matte sva margfalda dyrð fa hugt, sem þeir scalu þa hafa, er þetta heimboð liota oc nu unna guði oc gera iafnan hans vilia.

Nu tæcr sia rœða til þęirra manna, er ælsca hordom oc natdrycciur, þeir mæla sva: Lǽrðer menn ræða oss við hælviti, sęgia þeir, sem kona ræðer barn sit: Þęgi þu, barn, sęgir hon, ec læt refenn at þer, ef þu þegir ęigi. En sumir mæla þetta, þęir er drucnaðer ero i dulnaðar hafe eða syslu heims þessa, at væl ma min sála bita gras með aðrum sálom, þa er ec em andaðr. En þeir er slict mæla, þa lyði þeir nu til vandlega, hvat vár drotten mæler um otru þæirra manna, er slict mæla: Ecce uenio cito, et merces mea mecum est, reddere unicuique secundum opera sua. Se nu, segir hann, ec køm sciott, oc laun man fylgja mer, ec scal gialda hvęrium æftir sinum vercum. Oc en í aðrum stað sęgir hann sva: Nolite errare, deus non irridetur. Hirðið ęigi at villa Crist, þvi at guð lætr æigi skiælkiasc. Oc enn mæler vár drotten propheta mal eitt: Non est sapientia, non est prudentia, non est consilium contra deum. Eigi er spæct, oc eigi er horsclǽicr, oc æigi ráð a mote guði. Nu mætte ognasc þessor harðyrði þęir, er dvalder ero i drambe hęims þessa oc hyggiasc ǽ manu lifa. En fyrr kemr oft dauða snara um hals oss en sialfa oss vare. Nu goðer brøðr, hvat er oss til licna syndugum mannum, með þvi at ver erom sva mioc kvalder í imisum snarum vars ovinar, þat er fianden sialfr oc hans erændrecar, nema þessor mildleg orð várs scapara, er hann mæler sva: Nolo mortem peccatoris, sed ut impius conuertatur et uiuat. Ðat segir sva: Eigi vil ec dauða syndugs manz, hælldr vil ec, at hann lifi oc snuisc til min. En mæler hann í aðrum stað: Mæiri er mer fagnaðr oc minum ænglum á æinum syndugum manne, þæim er snyst til truar af allum hug oc hiarta oc stændr siðan í iðran oc i yfirbotom, hældr en á niu oc niu tigum manna, þæirra er sva goðer ero, at eigi þurfu scriptar. En kallar guð oss sonar roddu með goðlegre louan, þa er hann mæler þetta: Venite, filii, audite me, timorem domini docebo uos. Comeð með ræzlo, en [ec man kenna yðr. Oc enn ognar os . . . . . .

---

Fotnoter: