Forskjell mellom versjoner av «I. Mosebog»

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
m (Flyttet indholdsfortegnelsen)
 
(8 mellomliggende revisjoner av 2 brukere er ikke vist)
Linje 8: Linje 8:
  
  
<center><div class="toccolours">For at alle norrøne tegn som blir brukt i denne artikkelen skal vises korrekt må du ha fonttypen [http://www.heimskringla.no/fonts/OLD1NT__.TTF OldNordicTimes] installert på din PC eller Mac. OldNordicTimes skal lagres i Fonts i Windows eller installeres i fontboken i Mac OS.</div>
+
<center><big>'''[[Stjórn]]'''</big>
 
 
 
 
<big>'''[[Stjórn]]'''</big><br>udgivet af
 
 
 
'''[[Carl Richard Unger biografi|C. R. Unger]]'''
 
 
 
Christiania 1862
 
  
  
Linje 26: Linje 19:
 
===Her segir af þui huersu almattigr guð skapaði himin ok iorð ok huersu Lucifer braut meðr sinu drambi ok ofund i moti gvði sialfum ok huersu guð drottinn heiðraði þa englana sem honum sneruz til staðfastligs ok &#281;uenligs ki&#281;rleiks i himinrikis dyrð meðr sialfum ser vtan enda<ref>''Ovskr.'' B; ''mgl.'' A</ref>===
 
===Her segir af þui huersu almattigr guð skapaði himin ok iorð ok huersu Lucifer braut meðr sinu drambi ok ofund i moti gvði sialfum ok huersu guð drottinn heiðraði þa englana sem honum sneruz til staðfastligs ok &#281;uenligs ki&#281;rleiks i himinrikis dyrð meðr sialfum ser vtan enda<ref>''Ovskr.'' B; ''mgl.'' A</ref>===
  
[[File:001.The Creation of Light.jpg|right|thumb|500px|<center>'''J vpphafi skapadi gud himin ok iordina'''</center>]]'''2.''' J vpphafi skapadi gud [himin þat er sealft<ref>[''mgl.'' B</ref> himinriki. huat er medr sinum englum ok himneskum krauptum uar þegar i stad fyllt sua sem fyrst ok fremzt milli allra þeirra hluta sem hann skapadi. ok iordina þat er at skilia samblandit ok usamit efni til fiogurra h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>futskepna elldz ok loptz. vatz ok iardar. sua sem freo ok vndirst<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>du til allra likamligra luta.<ref>ok syniligra ''tilf.'' B</ref> Var himinriki þa þegar allt skipat ok skreytt af ut<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>luligum fiolda heilagra engla ok annarra himneskra ok usyniligra krapta. [þeir sem þa i fyrstunni voru sua<ref>[sem kirkiunnar kennifeðr ok heilugh skript segir ok meðr andalegum skyringum eru skiliandi. þo at þa luti sem aðra uerði meðr þess haattar orðum ok &#491;ðrum haattum millum váár likamlegra ok dauðlegra manna skilianlega at giora ok i frasagnir f&#281;ra. Skyrir ritningin huerir er þa i fyrstu voru sua skapadir ok, B</ref> uordnir sik. at þeir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu fullkomit ok frealst sealfrædi [at snuaz<ref>[''tilf.'' B</ref> at einu sinni huart þeir uilldi til elsku uid almattkan gud edr eigi enn eigi optarr. sua sem andaligh nattura utan likhams er til. Þeir uoru ok eigi þa enn fulluliga sælir. fyrir þann skylld at þeir uissu eigi sitt eptirkomanda æuintyr. Eigi h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu þeir ok þaa fyrst<ref>enn, B</ref> fullkominn ki&#281;rleik til guds. enn þo elskadu þeir hann af sealfri natturunni yfir alla hluti framm af þeim girndar elskhuga er þeir gl<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dduz medr sealfum honum um framm allt annat af sealfs hans aasynd. enn medr uinattu ki&#281;rleik elskadu þeir sealfa<ref>''mgl.'' B</ref> sik mest. þiat þeir uilldu<ref>sialfum ''tilf.'' B</ref> ser bezt.  
+
[[File:001.The Creation of Light.jpg|right|thumb|500px|<center>'''J vpphafi skapadi gud himin ok iordina'''</center>]]'''2.''' J vpphafi skapadi gud [himin þat er sealft<ref>[''mgl.'' B</ref> himinriki. huat er medr sinum englum ok himneskum krauptum uar þegar i stad fyllt sua sem fyrst ok fremzt milli allra þeirra hluta sem hann skapadi. ok iordina þat er at skilia samblandit ok usamit efni til fiogurra h&#7887;futskepna elldz ok loptz. vatz ok iardar. sua sem freo ok vndirst&#7887;du til allra likamligra luta.<ref>ok syniligra ''tilf.'' B</ref> Var himinriki þa þegar allt skipat ok skreytt af ut&#7887;luligum fiolda heilagra engla ok annarra himneskra ok usyniligra krapta. [þeir sem þa i fyrstunni voru sua<ref>[sem kirkiunnar kennifeðr ok heilugh skript segir ok meðr andalegum skyringum eru skiliandi. þo at þa luti sem aðra uerði meðr þess haattar orðum ok &#491;ðrum haattum millum váár likamlegra ok dauðlegra manna skilianlega at giora ok i frasagnir f&#281;ra. Skyrir ritningin huerir er þa i fyrstu voru sua skapadir ok, B</ref> uordnir sik. at þeir h&#7887;fdu fullkomit ok frealst sealfrædi [at snuaz<ref>[''tilf.'' B</ref> at einu sinni huart þeir uilldi til elsku uid almattkan gud edr eigi enn eigi optarr. sua sem andaligh nattura utan likhams er til. Þeir uoru ok eigi þa enn fulluliga sælir. fyrir þann skylld at þeir uissu eigi sitt eptirkomanda æuintyr. Eigi h&#7887;fdu þeir ok þaa fyrst<ref>enn, B</ref> fullkominn ki&#281;rleik til guds. enn þo elskadu þeir hann af sealfri natturunni yfir alla hluti framm af þeim girndar elskhuga er þeir gl&#7887;dduz medr sealfum honum um framm allt annat af sealfs hans aasynd. enn medr uinattu ki&#281;rleik elskadu þeir sealfa<ref>''mgl.'' B</ref> sik mest. þiat þeir uilldu<ref>sialfum ''tilf.'' B</ref> ser bezt.  
  
Nu sem Lucifer einn hinn fremzti af englanna skipan. skryddr ok pryddr um framm adra þa. hugleiddi ok uirdi fegrd ok forprisan sinnar natturu ok diupsetta uitru ser ueitta. hof hann<ref>''tilf.'' B</ref> sik sua haatt medr sinn ofdrambi. at hann uilldi iafnaz edr uidrlikiaz sealfan gud. ok fyrir þa sauk skildi hann sik ifra sannleikinum þegar i hridinni. ok þar medr i brott af aullum s&#281;tleik ok eylifri sælu. sua at þar af feck hann medr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llu <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguan þef edr kenning. En hann fell sua haatt. eigi at eins af þeirri sælu sem hann hafdi þegit. utan ok þar medr af þeirri sem gud mundi honum gefit hafa ef hann hefdi uiliat honum lydinn vera. at hann uard aullum<ref>''saal.'' B; aullu, A</ref> ueslari ok lægri fyrir sinn <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rbøtiligan skada ok glæp. þiat hann misgerdi utan n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurs annars áeggian edr freistni. Ok sem hann fell dróó hann medr ser mikinn fiolda engla þeirra sem honum samþyktuz ok sinnadu sialfkrafi i sinum glæp ok ugiptu. utan alla freistni nema at eins af sinni eiginligri aufund ok ofbelldi. þiat þessir glodduz sua af sinni mekt ok ualldi. sem sealfir þeir uæri ok ueitti ser þann hinn hæsta fagnat ok heidr sem þeir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu. ok fyrir þi steyptuz þeir nidr til sinna eiginligra stada. i brott af allri þeirra sameiginligri sælu ok fagnadi sem i godu stadfestuz. hafandi fullt ofmetnadar frammferdi i stad hins haleitazta eilifleiks. hegoma slægdir fyrir hinn uissuligzta sannleik. aaskilnadar studeran ok aastundan fyrir usundrskiptiligan<ref>''saal.'' B; sundrskiptiligan, A</ref> k&#281;rleik. ofbelldiss fullir ok aufundsiukir. lygnir ok lastsamir. ok i ollum lutum miok slægir. stirdir ok stadfastir i sinni illzku. harda<ref>harðla, B</ref> lystugir iafnan ok giarnir mein at<ref>''tilf.'' B</ref> gera.
+
Nu sem Lucifer einn hinn fremzti af englanna skipan. skryddr ok pryddr um framm adra þa. hugleiddi ok uirdi fegrd ok forprisan sinnar natturu ok diupsetta uitru ser ueitta. hof hann<ref>''tilf.'' B</ref> sik sua haatt medr sinn ofdrambi. at hann uilldi iafnaz edr uidrlikiaz sealfan gud. ok fyrir þa sauk skildi hann sik ifra sannleikinum þegar i hridinni. ok þar medr i brott af aullum s&#281;tleik ok eylifri sælu. sua at þar af feck hann medr &#7887;llu &#7887;nguan þef edr kenning. En hann fell sua haatt. eigi at eins af þeirri sælu sem hann hafdi þegit. utan ok þar medr af þeirri sem gud mundi honum gefit hafa ef hann hefdi uiliat honum lydinn vera. at hann uard aullum<ref>''saal.'' B; aullu, A</ref> ueslari ok lægri fyrir sinn &#7887;rbøtiligan skada ok glæp. þiat hann misgerdi utan n&#7887;ckurs annars áeggian edr freistni. Ok sem hann fell dróó hann medr ser mikinn fiolda engla þeirra sem honum samþyktuz ok sinnadu sialfkrafi i sinum glæp ok ugiptu. utan alla freistni nema at eins af sinni eiginligri aufund ok ofbelldi. þiat þessir glodduz sua af sinni mekt ok ualldi. sem sealfir þeir uæri ok ueitti ser þann hinn hæsta fagnat ok heidr sem þeir h&#7887;fdu. ok fyrir þi steyptuz þeir nidr til sinna eiginligra stada. i brott af allri þeirra sameiginligri sælu ok fagnadi sem i godu stadfestuz. hafandi fullt ofmetnadar frammferdi i stad hins haleitazta eilifleiks. hegoma slægdir fyrir hinn uissuligzta sannleik. aaskilnadar studeran ok aastundan fyrir usundrskiptiligan<ref>''saal.'' B; sundrskiptiligan, A</ref> k&#281;rleik. ofbelldiss fullir ok aufundsiukir. lygnir ok lastsamir. ok i ollum lutum miok slægir. stirdir ok stadfastir i sinni illzku. harda<ref>harðla, B</ref> lystugir iafnan ok giarnir mein at<ref>''tilf.'' B</ref> gera.
  
Nu sua sem þessir sn<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruz ifra skaparanum at sinni aufund ok stadfestuz i illu. þa sn<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruz adrir englarnir medr hans fulltingi til stadfastligs ok æuinligs k&#281;rleiks nidr sealfan hann. ok upp ifra þessu stadfesti gud þessa i godu ubrigdilega. glediandi þa ok sæmandi medr sealfum ser sem honum samtengduz litillatliga. fyllandi þa medr sinum andaligum ástgi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fum. eptir þi sem huerr sem einn fyrir sinn astarhita uar uerdugr ok uidrtøkiligr. ok greinandi þa medr ymissligum gradum ok stettum i sueitir ok fylki eptir ymissari giafanna tign ok uirding. Allir þeir ok sem af sealfum gudi sendaz til n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurs. þa geriz þat manninum til hialpar ok heilsu giafar fyrir sealfra þeirra uerdleik ok þa iafnskiptiliga uinattu<ref>i naatturu, B</ref> ok elskhuga sem milli manzins er ok engilsins. ok til þess at madrinn uidr kenniz sina tign ok uirðing. Sumir af þeim eru prouinciales. fyrir þann skylld at þeir eru medr einkannligri dispenseran einum ok ymisligum þiodum til uerndar ueittir ok skipadir. Adrir af þeim eru personaligir. fyrir þa sauk at þeir eru serhuerium saalum settir til uerndar ok uardueitzlu.
+
Nu sua sem þessir sn&#7887;ruz ifra skaparanum at sinni aufund ok stadfestuz i illu. þa sn&#7887;ruz adrir englarnir medr hans fulltingi til stadfastligs ok æuinligs k&#281;rleiks nidr sealfan hann. ok upp ifra þessu stadfesti gud þessa i godu ubrigdilega. glediandi þa ok sæmandi medr sealfum ser sem honum samtengduz litillatliga. fyllandi þa medr sinum andaligum ástgi&#7887;fum. eptir þi sem huerr sem einn fyrir sinn astarhita uar uerdugr ok uidrtøkiligr. ok greinandi þa medr ymissligum gradum ok stettum i sueitir ok fylki eptir ymissari giafanna tign ok uirding. Allir þeir ok sem af sealfum gudi sendaz til n&#7887;ckurs. þa geriz þat manninum til hialpar ok heilsu giafar fyrir sealfra þeirra uerdleik ok þa iafnskiptiliga uinattu<ref>i naatturu, B</ref> ok elskhuga sem milli manzins er ok engilsins. ok til þess at madrinn uidr kenniz sina tign ok uirðing. Sumir af þeim eru prouinciales. fyrir þann skylld at þeir eru medr einkannligri dispenseran einum ok ymisligum þiodum til uerndar ueittir ok skipadir. Adrir af þeim eru personaligir. fyrir þa sauk at þeir eru serhuerium saalum settir til uerndar ok uardueitzlu.
  
Madrinn hefir tuifallda meinandi skadsemð eptir syndina fengit. þat er syndarinnar kueyking<ref>''saal.'' B; hneyking, A</ref> innan medr sealfum ser ok fiandans freistni fyrir utan sik. Fyrir þi saa gud medr sinni signadu miskunn sua fyrir. at hann setti honum tuifallda g&#281;tzlu ok geymslu. þat er sealfs sins miskunn moti syndarinnar kueykingu. en geymslu engilinn moti pukanum ok hans aaeggian. Miskunnsamligr ok almattigr gud ueitti manninum þrenna u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdu ok geymara af hinni saumu natturu til tekna moti þrennum hans uuinum. sua sem hann uar i þessa utlegd brott ifra sealfs hans aaseonu fyrir tilskylldan skyfðr ok rekinn. þat er godan g&#281;tzlu engil moti fiandanum. pinu uars herra likama moti h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rundinu. enn moti heiminum ok ueralldligum girndum heilagra manna b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nir ok þeirra eptird<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mi sem af heiminum eru til eylifs rikis<ref>''saal.'' B; lifs, A</ref> háleitliga upp hafdir. Þessir godu englar saalnanna geymarar ok heilagir hirdar stunda oss medr hardla mikilli umhyggiu. tendrandi medr oss godar ok gudligar hugrenningar enn hinar brott rekandi sem þeim eru gagnstadligar. hugadsamliga ok godfusliga milli farandi guds ok uaar. Þann tima ok sem þeir flytia truliga ok dyggliga uarar idranar sutir ok þar medr alla uara goda luti til almattigs guds. ord ok uerk ok iafnuel hugrenningar. þa glediaz þeir ok gera gudi þackir. fyrir þann skylld at þeir elska sina samborgarmenn ok samfagna þeim. styrandi þeim ok styrkiandi. lifandi ok lærandi. uernandi<ref>verndandi, B</ref> þa ok i ollum lutum forseo ueitandi. Þeir girnaz ok giarna uara tilkuamu. þiat þeir bida uæntandi at af oss ok uaarri tilkuamu man leidrettaz ok aptr bøtaz þat skard ok skadi. sem aa uard sealfra þeirra borg i nidrfalli Luciferi ok hans fylgiara. Huar fyrir er þeir eru medr mikilli skemtan ok gledi þo at usyniliga hia oss þann tima som u&#281;r syngium sømiliga ok bidiumz fyrir rækiliga. ok stoda iafnuel oss andadum huat er þeir mega stetta. Þeir flytia ok godra manna saalur i paradisum medr fiorfalldri grein eptir þi sem ritningin segir. Su er ein at þeir<ref>''saal.'' B; þær, A</ref> flytia þær iafnan ok eggia til gods. huar fyrir [þær goraz makligar<ref>[þeir gi&#491;raz makligir, B</ref> þagat at koma. J annan stad eggia þeir saalurnar aa sealfum andlatz timanum at girnaz upp aa paradisar fagnat ok tendra þær sua framarliga þar til. at þær skiliaz giarnsamliga uidr likaminn. at nidrlagðri þeirri natturligri astuð ok alu<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ru sem þær h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu uid hann haft ok lagit langan tima. J þridiu deilld reka þeir uhreina anda aa brott fra þeim þann tima sem þær fara framm af likamanum. til þess at þeir megi saalunum onga taalman eðr hindran þa g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra. Medr fiordu grein flytia þeir iafnual syniliga n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurra forprisadra<ref>heilagra ''tilf.'' B</ref> manna saalur til himinrikis [sua sem hins heilaga<ref>[epter andlaatið sua sem &#491;nd heilags Martini ok hins sæla, B</ref> Benedicti.
+
Madrinn hefir tuifallda meinandi skadsemð eptir syndina fengit. þat er syndarinnar kueyking<ref>''saal.'' B; hneyking, A</ref> innan medr sealfum ser ok fiandans freistni fyrir utan sik. Fyrir þi saa gud medr sinni signadu miskunn sua fyrir. at hann setti honum tuifallda g&#281;tzlu ok geymslu. þat er sealfs sins miskunn moti syndarinnar kueykingu. en geymslu engilinn moti pukanum ok hans aaeggian. Miskunnsamligr ok almattigr gud ueitti manninum þrenna u&#7887;rdu ok geymara af hinni saumu natturu til tekna moti þrennum hans uuinum. sua sem hann uar i þessa utlegd brott ifra sealfs hans aaseonu fyrir tilskylldan skyfðr ok rekinn. þat er godan g&#281;tzlu engil moti fiandanum. pinu uars herra likama moti h&#7887;rundinu. enn moti heiminum ok ueralldligum girndum heilagra manna b&#7887;nir ok þeirra eptird&#7887;mi sem af heiminum eru til eylifs rikis<ref>''saal.'' B; lifs, A</ref> háleitliga upp hafdir. Þessir godu englar saalnanna geymarar ok heilagir hirdar stunda oss medr hardla mikilli umhyggiu. tendrandi medr oss godar ok gudligar hugrenningar enn hinar brott rekandi sem þeim eru gagnstadligar. hugadsamliga ok godfusliga milli farandi guds ok uaar. Þann tima ok sem þeir flytia truliga ok dyggliga uarar idranar sutir ok þar medr alla uara goda luti til almattigs guds. ord ok uerk ok iafnuel hugrenningar. þa glediaz þeir ok gera gudi þackir. fyrir þann skylld at þeir elska sina samborgarmenn ok samfagna þeim. styrandi þeim ok styrkiandi. lifandi ok lærandi. uernandi<ref>verndandi, B</ref> þa ok i ollum lutum forseo ueitandi. Þeir girnaz ok giarna uara tilkuamu. þiat þeir bida uæntandi at af oss ok uaarri tilkuamu man leidrettaz ok aptr bøtaz þat skard ok skadi. sem aa uard sealfra þeirra borg i nidrfalli Luciferi ok hans fylgiara. Huar fyrir er þeir eru medr mikilli skemtan ok gledi þo at usyniliga hia oss þann tima som u&#281;r syngium sømiliga ok bidiumz fyrir rækiliga. ok stoda iafnuel oss andadum huat er þeir mega stetta. Þeir flytia ok godra manna saalur i paradisum medr fiorfalldri grein eptir þi sem ritningin segir. Su er ein at þeir<ref>''saal.'' B; þær, A</ref> flytia þær iafnan ok eggia til gods. huar fyrir [þær goraz makligar<ref>[þeir gi&#491;raz makligir, B</ref> þagat at koma. J annan stad eggia þeir saalurnar aa sealfum andlatz timanum at girnaz upp aa paradisar fagnat ok tendra þær sua framarliga þar til. at þær skiliaz giarnsamliga uidr likaminn. at nidrlagðri þeirri natturligri astuð ok alu&#7887;ru sem þær h&#7887;fdu uid hann haft ok lagit langan tima. J þridiu deilld reka þeir uhreina anda aa brott fra þeim þann tima sem þær fara framm af likamanum. til þess at þeir megi saalunum onga taalman eðr hindran þa g&#7887;ra. Medr fiordu grein flytia þeir iafnual syniliga n&#7887;ckurra forprisadra<ref>heilagra ''tilf.'' B</ref> manna saalur til himinrikis [sua sem hins heilaga<ref>[epter andlaatið sua sem &#491;nd heilags Martini ok hins sæla, B</ref> Benedicti.
  
Eigi fær godr engill af sealfs sins natturu sééd andarinnar hugrenningar einar saman sua lengi sem hon lifir i likamanum. huadan af er hann undirstendr eigi ne skilr manzins innri hluti utan af nockurri likams gi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd edr ath<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fn ellar af krapti þess lysanda spegils sem hann birtiz af. Eigi fær ok fiandinn þess hattar hugrenningar skilit edr seed. Englarnir taka ok n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fn af sinum <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rindum edr embøtti. huern tima sem þeir eru til mannanna sendir. sua sem Michael. Gabriel ok Raphael. Hinum heilaga Michaeli eru .iiii. lutir kendir ok einkannliga eignadir. þat er eitt at hann berst moti drekanum þat er i moti sealfum feandanum. annat er þat at hann kemr til at hialpa guds folki ok fulltingia. þat er hit þridia at hann flytr godra manna saalur til hinnar himnesku paradisar. i fiorda stad er hann prepositus paradisar forstiori. þat er þeirrar heilagrar kristni sem her stridir<ref>nu ''tilf.'' B</ref> fyrir guds skylld i uerolldinni. sua sem hann uar i fyrrunni<ref>fyrstunni, B</ref> fyrir uars herra pining forstiori sinagoge. Nu þa at þeir sé til n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurs gudligs embættis sendir. þa sea þeir allt at eins iafnliga guds f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dur aaseonu ok iafnan girnaz þeir hana at sea. Ok þo at andlig skepna megi takaz edr skilia undir stadarins grein edr endimarki. medr þi at hon se sua i n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurum stað at hon se eigi i odrum stad. ok hon lidi or odrum ok i annan. þa g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rir hon þo eigi medr sinni tilkuamu mæling<ref>''r. f.'' næring</ref> edr naueru grein. þiat eigi þr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngdi margir andar edr minnkadi sua rum allt at eins. þo at þeir k&#281;mi ut<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>luligir i einn stad allir samt ok i senn. at þar mætti fyrir þann skylld þa færi menn ok adrir likamligir lutir uera enn adr. ok uæri þo engin þeirra andanna annarr i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>drum. utan helldr mundu þeir allir greiniliga uera skildir huerr uidr annan ok ifra <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>drum sin i milli. þiat andarnir einir saman fylla <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguan stad meðr likamligum mikilleik. huersu miklir ok margir sem þeir eru. utan helldr medr heilagum ok haleitum krapti.
+
Eigi fær godr engill af sealfs sins natturu sééd andarinnar hugrenningar einar saman sua lengi sem hon lifir i likamanum. huadan af er hann undirstendr eigi ne skilr manzins innri hluti utan af nockurri likams gi&#7887;rd edr ath&#7887;fn ellar af krapti þess lysanda spegils sem hann birtiz af. Eigi fær ok fiandinn þess hattar hugrenningar skilit edr seed. Englarnir taka ok n&#7887;fn af sinum &#7887;rindum edr embøtti. huern tima sem þeir eru til mannanna sendir. sua sem Michael. Gabriel ok Raphael. Hinum heilaga Michaeli eru .iiii. lutir kendir ok einkannliga eignadir. þat er eitt at hann berst moti drekanum þat er i moti sealfum feandanum. annat er þat at hann kemr til at hialpa guds folki ok fulltingia. þat er hit þridia at hann flytr godra manna saalur til hinnar himnesku paradisar. i fiorda stad er hann prepositus paradisar forstiori. þat er þeirrar heilagrar kristni sem her stridir<ref>nu ''tilf.'' B</ref> fyrir guds skylld i uerolldinni. sua sem hann uar i fyrrunni<ref>fyrstunni, B</ref> fyrir uars herra pining forstiori sinagoge. Nu þa at þeir sé til n&#7887;ckurs gudligs embættis sendir. þa sea þeir allt at eins iafnliga guds f&#7887;dur aaseonu ok iafnan girnaz þeir hana at sea. Ok þo at andlig skepna megi takaz edr skilia undir stadarins grein edr endimarki. medr þi at hon se sua i n&#7887;ckurum stað at hon se eigi i odrum stad. ok hon lidi or odrum ok i annan. þa g&#7887;rir hon þo eigi medr sinni tilkuamu mæling<ref>''r. f.'' næring</ref> edr naueru grein. þiat eigi þr&#7887;ngdi margir andar edr minnkadi sua rum allt at eins. þo at þeir k&#281;mi ut&#7887;luligir i einn stad allir samt ok i senn. at þar mætti fyrir þann skylld þa færi menn ok adrir likamligir lutir uera enn adr. ok uæri þo engin þeirra andanna annarr i &#7887;drum. utan helldr mundu þeir allir greiniliga uera skildir huerr uidr annan ok ifra &#7887;drum sin i milli. þiat andarnir einir saman fylla &#7887;nguan stad meðr likamligum mikilleik. huersu miklir ok margir sem þeir eru. utan helldr medr heilagum ok haleitum krapti.
  
''Af genesi.'' J<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdin uar þa aud ok aauaxtar laus ok utan alla prydi. ''af scolastica historia.'' Þat er sua mikit at segia at fyrr sagt heimsins smidi sua skapat uar usyniligt autt ok usamit. eptir þi sem Augustinus segir i sinni fyrr nefndri bok. þartil er gud skipadi ollum lutum eiginligar myndir huerium sem einum i sinum st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dum ok stettum.
+
''Af genesi.'' J&#7887;rdin uar þa aud ok aauaxtar laus ok utan alla prydi. ''af scolastica historia.'' Þat er sua mikit at segia at fyrr sagt heimsins smidi sua skapat uar usyniligt autt ok usamit. eptir þi sem Augustinus segir i sinni fyrr nefndri bok. þartil er gud skipadi ollum lutum eiginligar myndir huerium sem einum i sinum st&#7887;dum ok stettum.
  
''Af genesi.'' Ok uoru myrkr af loptzins skugga ok usk&#281;rleik alla uegna um iordina. En guds heilagr andi fluttiz yfir u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnin. ''af historia scolastica.'' þat er yfir [fyrir sagt<ref>''saal.'' B; sagt fyrir, A</ref> heimsins smidi edr efni medr sealfs sins uilia ok fyrirhugsan til eptirfarandi skapanar. Fyri sagt heimsins smidi edr efni kallar bokin fyrir þann skylld stundum i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd. annan tima undirdiup. ok stundum u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn. at þat syniz þa fleirum til heyra. sem þat er eigi at eins medr einnar h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>futskepnu nafni nefnt. Fyrir þi uar þat þa þegar kallad himinn ok i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd. at himinn ok i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd uurdu ok skapaduz þar af. fyrir þa sok uar iordin kollut<ref>s&#491;gð, B</ref> usyniligh ok usamit ok myrkr yfir undirdiupit. at hon uar þa utan alla eptirfarandi formeran. ok hon hefdi þa enn medr engarri mynd megat sén edr handlat uerda. þo at n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurr madr hefdi þa til þess uerit at hafa profuat þat. Fyrir þi uar þat sama smidi uatnit nefnt. at þat var þeim auduelligt ok eptirlátsamt. sem af þi skapadi eptirfarandi luti. ok fyrir þa grein adra at allir þeir lutir som aa iardriki fødaz. huart som þat eru helldr kuikindi vaxandi uidir edr groandi gr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>s ok þilikir lutir. þa taka allir af u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>kunni ok af uatninu næring ok sina formeran.
+
''Af genesi.'' Ok uoru myrkr af loptzins skugga ok usk&#281;rleik alla uegna um iordina. En guds heilagr andi fluttiz yfir u&#7887;tnin. ''af historia scolastica.'' þat er yfir [fyrir sagt<ref>''saal.'' B; sagt fyrir, A</ref> heimsins smidi edr efni medr sealfs sins uilia ok fyrirhugsan til eptirfarandi skapanar. Fyri sagt heimsins smidi edr efni kallar bokin fyrir þann skylld stundum i&#7887;rd. annan tima undirdiup. ok stundum u&#7887;tn. at þat syniz þa fleirum til heyra. sem þat er eigi at eins medr einnar h&#7887;futskepnu nafni nefnt. Fyrir þi uar þat þa þegar kallad himinn ok i&#7887;rd. at himinn ok i&#7887;rd uurdu ok skapaduz þar af. fyrir þa sok uar iordin kollut<ref>s&#491;gð, B</ref> usyniligh ok usamit ok myrkr yfir undirdiupit. at hon uar þa utan alla eptirfarandi formeran. ok hon hefdi þa enn medr engarri mynd megat sén edr handlat uerda. þo at n&#7887;ckurr madr hefdi þa til þess uerit at hafa profuat þat. Fyrir þi uar þat sama smidi uatnit nefnt. at þat var þeim auduelligt ok eptirlátsamt. sem af þi skapadi eptirfarandi luti. ok fyrir þa grein adra at allir þeir lutir som aa iardriki fødaz. huart som þat eru helldr kuikindi vaxandi uidir edr groandi gr&#7887;s ok þilikir lutir. þa taka allir af u&#7887;kunni ok af uatninu næring ok sina formeran.
  
''Af genesi.'' Ok þa sagdi gud sua. Verdi lios. Ok þegar i stad uard liosit. ok sealfr hann saa at liosit uar gott ok skildi hann þat i brott fra myrkrinu. ok gaf þi nafn at þat skylldi heita dagr enn myrkrunum at heita nátt. ''af scolastica historia.'' Sem þessi skilnadr gerdiz milli lioss ok myrkrsins. uard eigi sidr medr guds bodi af glæp ok tilskylldan Luciferi ok hans fylgiara englanna skilnadr. þiat fyrir liossins nefnd merkiaz þeir englar<ref>''tilf.'' B</ref> sem stódu ok stadfestuz i guds ast ok elskhuga. enn fyrir myrkrin merkiz fiandinn ok þeir sem medr honum fellu. uoru þeir allir keyrdir brott. sumir allt nidr til heluitiss. en sumir i þat hit þokufulla lopt milli himins ok iarðar. sem eigi er sua ofarliga at þeir hafi n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurn fagnat edr gledi af liosinu. eigi ok miok nedarliga<ref>sua ''tilf.'' B</ref> at þeir megi sua mikla freistni ok margan vfagnat oss g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra sem þeirra uili er til. ok þo fylgir þeim æfinliga sin heluitis pina huar som þeir eru.
+
''Af genesi.'' Ok þa sagdi gud sua. Verdi lios. Ok þegar i stad uard liosit. ok sealfr hann saa at liosit uar gott ok skildi hann þat i brott fra myrkrinu. ok gaf þi nafn at þat skylldi heita dagr enn myrkrunum at heita nátt. ''af scolastica historia.'' Sem þessi skilnadr gerdiz milli lioss ok myrkrsins. uard eigi sidr medr guds bodi af glæp ok tilskylldan Luciferi ok hans fylgiara englanna skilnadr. þiat fyrir liossins nefnd merkiaz þeir englar<ref>''tilf.'' B</ref> sem stódu ok stadfestuz i guds ast ok elskhuga. enn fyrir myrkrin merkiz fiandinn ok þeir sem medr honum fellu. uoru þeir allir keyrdir brott. sumir allt nidr til heluitiss. en sumir i þat hit þokufulla lopt milli himins ok iarðar. sem eigi er sua ofarliga at þeir hafi n&#7887;ckurn fagnat edr gledi af liosinu. eigi ok miok nedarliga<ref>sua ''tilf.'' B</ref> at þeir megi sua mikla freistni ok margan vfagnat oss g&#7887;ra sem þeirra uili er til. ok þo fylgir þeim æfinliga sin heluitis pina huar som þeir eru.
  
''Af genesi.'' Ok sua uard aptann ok morginn. bædi samt einn natturlighr dagr. ''af scolastica historia.'' Þat eru uár .ij. dæghr. þiat i fyrstu er gud skapadi himin ok iorð. skapadi hann ok liosit sem sagt uar. Nu sem þat settiz ok minkadi<ref>minnkaðiz &#281;, B</ref> seint ok seint. þa uard þaþan af fyrsta dags aptann<ref>ok morginn ''tilf.'' B</ref> eptir uarum uana. ok þi sama liosi umlidandi<ref>umliðanda, B</ref> i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdina ok siþan upprennanda<ref>upprennandi, B</ref> uard morginn. ''Af Augustino.'' Fyrr nefndir uillumenn Manichei. kallzandi þat at dagrinn hefdi af aptninum hafiz. skildu eigi at sua sem liosit uar kallat dagr enn myrkrit<ref>myrkrin, B</ref> natt heyrdi deginum til. enn aptanninn uard eptir þat sama uerk sua sem lidnum ok lyktadum sealfum deginum. Enn fyrir þa skynsemd at nattin heyrdi sinum degi til. þa segiz eigi einn dagr hafua odru uiss<ref>''saal.'' B; uegs, A</ref> lyktaz ok umlidit utan at lidinni nattinni sua sem morginn uard. Teliaz sua sidan medr sama hætti adrir dagarnir fra morni ok til annars morgins. Leid sua nattin ok lyktadiz. enn annarr dagr byriadiz.
+
''Af genesi.'' Ok sua uard aptann ok morginn. bædi samt einn natturlighr dagr. ''af scolastica historia.'' Þat eru uár .ij. dæghr. þiat i fyrstu er gud skapadi himin ok iorð. skapadi hann ok liosit sem sagt uar. Nu sem þat settiz ok minkadi<ref>minnkaðiz &#281;, B</ref> seint ok seint. þa uard þaþan af fyrsta dags aptann<ref>ok morginn ''tilf.'' B</ref> eptir uarum uana. ok þi sama liosi umlidandi<ref>umliðanda, B</ref> i&#7887;rdina ok siþan upprennanda<ref>upprennandi, B</ref> uard morginn. ''Af Augustino.'' Fyrr nefndir uillumenn Manichei. kallzandi þat at dagrinn hefdi af aptninum hafiz. skildu eigi at sua sem liosit uar kallat dagr enn myrkrit<ref>myrkrin, B</ref> natt heyrdi deginum til. enn aptanninn uard eptir þat sama uerk sua sem lidnum ok lyktadum sealfum deginum. Enn fyrir þa skynsemd at nattin heyrdi sinum degi til. þa segiz eigi einn dagr hafua odru uiss<ref>''saal.'' B; uegs, A</ref> lyktaz ok umlidit utan at lidinni nattinni sua sem morginn uard. Teliaz sua sidan medr sama hætti adrir dagarnir fra morni ok til annars morgins. Leid sua nattin ok lyktadiz. enn annarr dagr byriadiz.
  
  
===Her segir fra þi er gud skapadi aa oðrum degi festingar himin ok sundrskiptingh aa u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnum===
+
===Her segir fra þi er gud skapadi aa oðrum degi festingar himin ok sundrskiptingh aa u&#7887;tnum===
  
'''3.''' A odrum degi skipadi gud hinum hæstum þessa heims haalfum. þiat himinriki var þegar fyllt ok skreytt medr helgum englum [sem fyrr var sagt. þa er þat uar skapat<ref>[er þat var skapat sem fyrr var sagt, B</ref>. Gordi hann þa festingarhimin. hafanda innan i ser alla þa hluti sem u&#281;r h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fum n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckura<ref>skilning eðr ''tilf.'' B</ref> uissu af. ok skildi medr honum i sundr aull þau u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn. sem hann uilldi at her u&#281;ri eptir i uerolldinni. fra hinum sem yfir honum eru. sua saman strengdum ok þr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngdum sem kristallus edr hinn hardazti gleriss til at iafna. utan þat at þau megu litt edr ecki bradna af n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurum elldzhita. ok sagdi sua. ''af genesi.'' Verdi festingarhiminn i milli uatnanna ok skili þau i sundr sin i milli. ''af scolastica hystoria.'' Gordi gud þa festingarhimin af uatzins h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fudskepnu sua sterkliga samantengdan ok strengdan. at hann hefir i ser allar himinfastar sti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnur. ok þi likaz ski&#281;ran<ref>af sialfum ser ''tilf.'' B</ref> sem kristallus. sua huelfdan til litils lutar at iafna sem b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llott eggskurn. ok greindi sua i sundr medr honum þau u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn sem undir honum eru fra þeim sem yfir honum eru. Þa skapadi hann ok undir festingarhiminsins nafni adra himnana enn sealft himinriki. Enn fyrir hueria sauk er gud uilldi at u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnin uæri yfir festingarhimninum. þa er þat sealfum honum kunnigt. eptir þi sem segir Commestor. þo at nockurir menn hafi þa &#281;tlan aa at [þaþan komi<ref>[i suma staði komi þaðan, B</ref> regn aa sumartima. Augustinus segir at huilik u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn er þar eru ok medr huerium hætti þau eru.<ref>þar ''tilf.'' B</ref> þa efum uer medr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu moti at þau eru þar. þiat meiri er r<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ksemd þessarrar ritningar segir hann enn allr gl<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggleikr ok skodan mannligs skilnings ok huguitz er til. ''Af genesi.'' Ok þegar i stad uard sua. gaf<ref>þa ''tilf.'' B</ref> gud honum þat nafn at hann heti himinn. ''af scolastica hystoria.'' þiat himinninn hefir i þessum stad allt eitt at þyda ok hulning. fyrir þa sauk at hann hylr ok hirdir fyrir oss alla usyniligha luti.
+
'''3.''' A odrum degi skipadi gud hinum hæstum þessa heims haalfum. þiat himinriki var þegar fyllt ok skreytt medr helgum englum [sem fyrr var sagt. þa er þat uar skapat<ref>[er þat var skapat sem fyrr var sagt, B</ref>. Gordi hann þa festingarhimin. hafanda innan i ser alla þa hluti sem u&#281;r h&#7887;fum n&#7887;ckura<ref>skilning eðr ''tilf.'' B</ref> uissu af. ok skildi medr honum i sundr aull þau u&#7887;tn. sem hann uilldi at her u&#281;ri eptir i uerolldinni. fra hinum sem yfir honum eru. sua saman strengdum ok þr&#7887;ngdum sem kristallus edr hinn hardazti gleriss til at iafna. utan þat at þau megu litt edr ecki bradna af n&#7887;ckurum elldzhita. ok sagdi sua. ''af genesi.'' Verdi festingarhiminn i milli uatnanna ok skili þau i sundr sin i milli. ''af scolastica hystoria.'' Gordi gud þa festingarhimin af uatzins h&#7887;fudskepnu sua sterkliga samantengdan ok strengdan. at hann hefir i ser allar himinfastar sti&#7887;rnur. ok þi likaz ski&#281;ran<ref>af sialfum ser ''tilf.'' B</ref> sem kristallus. sua huelfdan til litils lutar at iafna sem b&#7887;llott eggskurn. ok greindi sua i sundr medr honum þau u&#7887;tn sem undir honum eru fra þeim sem yfir honum eru. Þa skapadi hann ok undir festingarhiminsins nafni adra himnana enn sealft himinriki. Enn fyrir hueria sauk er gud uilldi at u&#7887;tnin uæri yfir festingarhimninum. þa er þat sealfum honum kunnigt. eptir þi sem segir Commestor. þo at nockurir menn hafi þa &#281;tlan aa at [þaþan komi<ref>[i suma staði komi þaðan, B</ref> regn aa sumartima. Augustinus segir at huilik u&#7887;tn er þar eru ok medr huerium hætti þau eru.<ref>þar ''tilf.'' B</ref> þa efum uer medr &#7887;ngu moti at þau eru þar. þiat meiri er r&#7887;ksemd þessarrar ritningar segir hann enn allr gl&#7887;ggleikr ok skodan mannligs skilnings ok huguitz er til. ''Af genesi.'' Ok þegar i stad uard sua. gaf<ref>þa ''tilf.'' B</ref> gud honum þat nafn at hann heti himinn. ''af scolastica hystoria.'' þiat himinninn hefir i þessum stad allt eitt at þyda ok hulning. fyrir þa sauk at hann hylr ok hirdir fyrir oss alla usyniligha luti.
  
''Af genesi.'' Ok sua uard aptann ok morginn medr fyrri grein annarr dagr. ''Af scolastica historia.'' Ebreskir menn segia at engill inn uard aa þessum degi fiandi. ok draga þat eigi sizt til dømiss þar um. þo at þessa dags uerk se gott sem allra þeirra annarra sem gud g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi. þa er þo allt at eins eigi her af þessu<ref>þessum, B</ref> þat einkannliga lesit. at gud saa at þat uar [god skepna.<ref>[gott, B</ref> Huerium er þeir synaz samþyckiaz sem aa manadagh<ref>maanadaga, B</ref> ueniaz englum messur at syngia. sua sem þeim til lofs er stadfestuz i guds þeonostu. Enn heilagir kennifedr hallda annat fyrir sannara. at þat se helldr sua meirr uordit fyrir annarrar merkingar skylld. Guð er sealf eining ok samþykt. ok fyrir þi leiðiz hann allan aaskilnat ok sundrþykt. enn tuitalan greiniz ut af eininginni fyrst. ok fyrir þann skylld takaz aðrar t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lur i heilagri ritningu medr meiri uirkt ok metare<ref>''saal.'' B; mø ok, A</ref> merkingu. Ma þat ok uel audsynaz af uárs herra ordum. at engillinn hafi aa hinum fyrsta degi fallit. þar sem sealfr hann talar sua af honum milli annarra luta i Jons gudspialli. at hann uar allt fra upphafi manndrápari ok hann stód engan tima ne staðfestiz i sannleikinum. Enn af þi at sua ma synaz ok segiaz at hins þridia dags uerk greiniz ut af annars dags uerki. sem sidarr má synaz. þa lofaz þat eigi sua sem <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur fyrr enn aa þridia degi. sua sem þat er fulluliga lyktat ok alg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt.  
+
''Af genesi.'' Ok sua uard aptann ok morginn medr fyrri grein annarr dagr. ''Af scolastica historia.'' Ebreskir menn segia at engill inn uard aa þessum degi fiandi. ok draga þat eigi sizt til dømiss þar um. þo at þessa dags uerk se gott sem allra þeirra annarra sem gud g&#7887;rdi. þa er þo allt at eins eigi her af þessu<ref>þessum, B</ref> þat einkannliga lesit. at gud saa at þat uar [god skepna.<ref>[gott, B</ref> Huerium er þeir synaz samþyckiaz sem aa manadagh<ref>maanadaga, B</ref> ueniaz englum messur at syngia. sua sem þeim til lofs er stadfestuz i guds þeonostu. Enn heilagir kennifedr hallda annat fyrir sannara. at þat se helldr sua meirr uordit fyrir annarrar merkingar skylld. Guð er sealf eining ok samþykt. ok fyrir þi leiðiz hann allan aaskilnat ok sundrþykt. enn tuitalan greiniz ut af eininginni fyrst. ok fyrir þann skylld takaz aðrar t&#7887;lur i heilagri ritningu medr meiri uirkt ok metare<ref>''saal.'' B; mø ok, A</ref> merkingu. Ma þat ok uel audsynaz af uárs herra ordum. at engillinn hafi aa hinum fyrsta degi fallit. þar sem sealfr hann talar sua af honum milli annarra luta i Jons gudspialli. at hann uar allt fra upphafi manndrápari ok hann stód engan tima ne staðfestiz i sannleikinum. Enn af þi at sua ma synaz ok segiaz at hins þridia dags uerk greiniz ut af annars dags uerki. sem sidarr má synaz. þa lofaz þat eigi sua sem &#7887;nnur fyrr enn aa þridia degi. sua sem þat er fulluliga lyktat ok alg&#7887;rt.  
  
  
 
===Her segir fra þi er gud let iordina birtaz ok fræuaz. af speculo historiale. Capitulum.===
 
===Her segir fra þi er gud let iordina birtaz ok fræuaz. af speculo historiale. Capitulum.===
  
'''4.''' A þridia degi let gud þau u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn sem undir festingarhimninum uoru. samnaz saman i einn stad. ok iorðina birtaz. skipadi hann sua fiorum fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdum h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fudskepnum huerri medr sinni spera innan festingarhiminsins eptir þij sem<ref>''tilf.'' B</ref> sealfra þeirra þykt ok þungleiki [er til.<ref>[''tilf.'' B</ref> Elldinn efztan næst festingarhimninum. þiat hann er lettaztr. af huerium er truiz at sealf himintunglin hafi g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r uerit. þa loptit er þat i sinum efra part skiært i ser. enn i hinum nedra hefir þat marga ruglan af uindum ok uætum. þokum ok reiðarþrumum. sniofum ok elldingum ok odrum þeim lutum tilkomandi sem u&#281;r h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fum fulla raun af. þar næst uatnit. huert er hann samnadi saman i undirdiupit. dreifandi þadan sua sem af einu modur kyni aull ueralldarinnar u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn um leyniligar iarðarinnar raasir ok umferdir. henni til freouanar ok manninum til nytsemdar. nedsta skipaði hann iordina ok innzta i aullum þeim. þiat hon er þunguz. iafnuættandi hana<ref>''saal.'' B; þeim, A</ref> sua sem medr einni uaag ok setiandi i miðian heimsins punct medr aullum sinum yfiru&#281;ttis þunga. molldu ok allzkyns maalma kyni. grioti ok gimsteinum ok<ref>meðr &#491;llum, B </ref> annars hattar steinum. Ok sem hann byriaði þessa dags uerk sagdi hann sua. ''af genesi.'' Samniz saman i einn stad u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn þau sem undir himninum eru. at [þurr grandi<ref>[þurrlendi, B</ref> megi synaz. ok þegar i stad uard sua. ''af Augustino.'' Skildiz þa ok i sundr skiptiz i þær myndir sem nu seam uær þat hit usyniliga heimsins efni sem stundum uar kallad aud iord<ref>i&#491;r (!) B</ref> ok usamit. annan tima myrkr edr<ref>ok, B </ref> undirdiup ella uatn. fyrir huert er guds andi fluttiz medr fyrri grein. sua at i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdin formerat af þi sama efni birtiz audsyniliga i sinum stad eptir þi sem nu syniz þat. ok er bædi sallt ok sætt. Matti þat uel uera at þau u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn sem medr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurri [d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gguan af þoku<ref>[þoku d&#491;ggvan, B</ref> huldu ok um foru allt þat rum ok uidattu sem i loptinu er. sua sem medr smáregni edr isinghu. fengi uerit i litlum stad hia þi sem adr. siþan er þeim uar sua sterkliga saman strengt. Kalladi hann þa þurrlendit i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd enn allt saman uatnanna megin kalladi hann hauf.
+
'''4.''' A þridia degi let gud þau u&#7887;tn sem undir festingarhimninum uoru. samnaz saman i einn stad. ok iorðina birtaz. skipadi hann sua fiorum fyrr s&#7887;gdum h&#7887;fudskepnum huerri medr sinni spera innan festingarhiminsins eptir þij sem<ref>''tilf.'' B</ref> sealfra þeirra þykt ok þungleiki [er til.<ref>[''tilf.'' B</ref> Elldinn efztan næst festingarhimninum. þiat hann er lettaztr. af huerium er truiz at sealf himintunglin hafi g&#7887;r uerit. þa loptit er þat i sinum efra part skiært i ser. enn i hinum nedra hefir þat marga ruglan af uindum ok uætum. þokum ok reiðarþrumum. sniofum ok elldingum ok odrum þeim lutum tilkomandi sem u&#281;r h&#7887;fum fulla raun af. þar næst uatnit. huert er hann samnadi saman i undirdiupit. dreifandi þadan sua sem af einu modur kyni aull ueralldarinnar u&#7887;tn um leyniligar iarðarinnar raasir ok umferdir. henni til freouanar ok manninum til nytsemdar. nedsta skipaði hann iordina ok innzta i aullum þeim. þiat hon er þunguz. iafnuættandi hana<ref>''saal.'' B; þeim, A</ref> sua sem medr einni uaag ok setiandi i miðian heimsins punct medr aullum sinum yfiru&#281;ttis þunga. molldu ok allzkyns maalma kyni. grioti ok gimsteinum ok<ref>meðr &#491;llum, B </ref> annars hattar steinum. Ok sem hann byriaði þessa dags uerk sagdi hann sua. ''af genesi.'' Samniz saman i einn stad u&#7887;tn þau sem undir himninum eru. at [þurr grandi<ref>[þurrlendi, B</ref> megi synaz. ok þegar i stad uard sua. ''af Augustino.'' Skildiz þa ok i sundr skiptiz i þær myndir sem nu seam uær þat hit usyniliga heimsins efni sem stundum uar kallad aud iord<ref>i&#491;r (!) B</ref> ok usamit. annan tima myrkr edr<ref>ok, B </ref> undirdiup ella uatn. fyrir huert er guds andi fluttiz medr fyrri grein. sua at i&#7887;rdin formerat af þi sama efni birtiz audsyniliga i sinum stad eptir þi sem nu syniz þat. ok er bædi sallt ok sætt. Matti þat uel uera at þau u&#7887;tn sem medr n&#7887;ckurri [d&#7887;gguan af þoku<ref>[þoku d&#491;ggvan, B</ref> huldu ok um foru allt þat rum ok uidattu sem i loptinu er. sua sem medr smáregni edr isinghu. fengi uerit i litlum stad hia þi sem adr. siþan er þeim uar sua sterkliga saman strengt. Kalladi hann þa þurrlendit i&#7887;rd enn allt saman uatnanna megin kalladi hann hauf.
  
Ok sua sem uatnanna uerk uar fyllt ok framm komit. segir Moyses at þat uar gott ok ual gort. ok lagdi þar til iafnframm annat uerk medr þessu. ok sagdi sua. ''af genesi.'' Groi i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdin ok freoiz medr blomberanda<ref>blomganda, B</ref> gras gerandi sitt saad. ok medr epliberandi treo ok allzkyns alldinuid gerandi allan sinn aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xt eptir þi kyni sem þat er uordit sik til. huers saad er i sealfu ser skal aa iordunni uera. Ok þetta uard allt.<ref>sua ''tilf.'' B </ref> at i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdin bar þegar grænt gras meðr hinn bezta bloma ok saadberanda medr sinu kyni ok epliberandi treo gerandi fagran aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xt. ok huert sem eitt hafanda medr ser sealfs sins saad meðr sinni eiginni mynd. ''af speculo historiale.'' Eigi leiddi iordin þa ok sua seint ok aa l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngum timum framm sinar plantanir sem nu. helldr uar <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll þessi hennar fegrd ok frygð þegar i stad medr sinum eiginlighum blomum ok aauexti. ''af scolastica historia.'' Ok þo at nockurir menn hafi þrætt um ok á greint huart er helldr hefir heimrinn uerit skapadr aa uaartima. þiat þa blomgaz ok aauaxtaz flestir hlutir. edr aa haustar<ref>''saal. ogs.'' B</ref> tima i augusto manadi. af fyrirfarandum ordum at i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdin bar framm epliberandi treo g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>randi fagran aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xt ok gras hafanda sitt saad. ok helldr heilog kirkia þat stadfastliga fyrir satt i sinum kenningum ok læridomi. at hann hafui aa uarit i marcio skapadr uerit. A þeima degi plantadi gud ok iardneska paradis. þat land er sua heitir ok liggr til austrættar af þeirri heimsins halfu er Asia heitir. miklu hæra enn n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>kkut annat land aa uáru byggiligu iardriki. ok þui matti Noa flod huergi námunda þi ganga. ok fylldi<ref>''saal.'' B; skylldi, A</ref> þat þegar medr aullum lystugleik ok unadsemd upprennandi ædar medr f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>grum frammfliotandi u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnum medr iardarinnar berligum<ref>b&#281;relegum, B</ref> blomstrum ok allz haattar þeim treom sem full uoru af frygd ok f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>grum aauexti. Nu sua gort sem uar. sá gud at þetta uar allt saman god skepna. ok sua uard aptann ok morginn ok lyktadiz medr þui hinn þriði dagr.  
+
Ok sua sem uatnanna uerk uar fyllt ok framm komit. segir Moyses at þat uar gott ok ual gort. ok lagdi þar til iafnframm annat uerk medr þessu. ok sagdi sua. ''af genesi.'' Groi i&#7887;rdin ok freoiz medr blomberanda<ref>blomganda, B</ref> gras gerandi sitt saad. ok medr epliberandi treo ok allzkyns alldinuid gerandi allan sinn aau&#7887;xt eptir þi kyni sem þat er uordit sik til. huers saad er i sealfu ser skal aa iordunni uera. Ok þetta uard allt.<ref>sua ''tilf.'' B </ref> at i&#7887;rdin bar þegar grænt gras meðr hinn bezta bloma ok saadberanda medr sinu kyni ok epliberandi treo gerandi fagran aau&#7887;xt. ok huert sem eitt hafanda medr ser sealfs sins saad meðr sinni eiginni mynd. ''af speculo historiale.'' Eigi leiddi iordin þa ok sua seint ok aa l&#7887;ngum timum framm sinar plantanir sem nu. helldr uar &#7887;ll þessi hennar fegrd ok frygð þegar i stad medr sinum eiginlighum blomum ok aauexti. ''af scolastica historia.'' Ok þo at nockurir menn hafi þrætt um ok á greint huart er helldr hefir heimrinn uerit skapadr aa uaartima. þiat þa blomgaz ok aauaxtaz flestir hlutir. edr aa haustar<ref>''saal. ogs.'' B</ref> tima i augusto manadi. af fyrirfarandum ordum at i&#7887;rdin bar framm epliberandi treo g&#7887;randi fagran aau&#7887;xt ok gras hafanda sitt saad. ok helldr heilog kirkia þat stadfastliga fyrir satt i sinum kenningum ok læridomi. at hann hafui aa uarit i marcio skapadr uerit. A þeima degi plantadi gud ok iardneska paradis. þat land er sua heitir ok liggr til austrættar af þeirri heimsins halfu er Asia heitir. miklu hæra enn n&#7887;kkut annat land aa uáru byggiligu iardriki. ok þui matti Noa flod huergi námunda þi ganga. ok fylldi<ref>''saal.'' B; skylldi, A</ref> þat þegar medr aullum lystugleik ok unadsemd upprennandi ædar medr f&#7887;grum frammfliotandi u&#7887;tnum medr iardarinnar berligum<ref>b&#281;relegum, B</ref> blomstrum ok allz haattar þeim treom sem full uoru af frygd ok f&#7887;grum aauexti. Nu sua gort sem uar. sá gud at þetta uar allt saman god skepna. ok sua uard aptann ok morginn ok lyktadiz medr þui hinn þriði dagr.  
  
  
===Her segir af fiorda degi er gud skapadi sol ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll onnur himintungl. af speculo hystoriale. Capitulum.===
+
===Her segir af fiorda degi er gud skapadi sol ok &#7887;ll onnur himintungl. af speculo hystoriale. Capitulum.===
  
'''5.''' A fiorda degi pryddi gud<ref>ok prisulega skreytti ''tilf.'' B</ref> himininn ok þa luti medr himneskum liosum. sem adr hafdi hann g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. einkannliga fyrst hinar efztu haalfur heimsins. skapandi þa oll himintungl huer er i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdina skylldi birta bædi um notr ok um daga huart eptir sinum hætti ok greina alla tima huert<ref>huart, B</ref> medr margfalldri<ref>''tilf.'' B</ref> sinni ræringu.<ref>''r. f.'' næringu</ref> ok sagði sua. ''af genesi.'' Uerdi lysandi stiornur i festingarhimninum. at þær greini i sundr sér huart dagh ok nátt. at þær se til taakna ok tima. dagha ok aara. ok lysi i festingarhimninum ok birti i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdina. ok þegar uard sua. ''Scolastica historia.''Eigi at eins let gud þessi lysandi lios sem uær k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum himintungl uerda uerolldinni til fegrdar ok liossins nytsemdar. nema ok þar medr til taakna edr marka. at af þeim megi merkiaz huart sem<ref>er helldr, B</ref> eru skir uedr edr uskir. blid edr hridir. ella til þess at af þeim skylldi uerda þau .xij. taakn er u&#281;r k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum sti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnum<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rk sem zodiacus hefir i sér. ok at greina tima. þat er uaar ok sumar haust ok uetr. ok þar medr þa sem uær k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum solst<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>du tima aa uetr ok sumar ok iafnnættis tima aa haust ok uár. ok at greina daga. uikur ok manadi. aar ok alldir.
+
'''5.''' A fiorda degi pryddi gud<ref>ok prisulega skreytti ''tilf.'' B</ref> himininn ok þa luti medr himneskum liosum. sem adr hafdi hann g&#7887;rt. einkannliga fyrst hinar efztu haalfur heimsins. skapandi þa oll himintungl huer er i&#7887;rdina skylldi birta bædi um notr ok um daga huart eptir sinum hætti ok greina alla tima huert<ref>huart, B</ref> medr margfalldri<ref>''tilf.'' B</ref> sinni ræringu.<ref>''r. f.'' næringu</ref> ok sagði sua. ''af genesi.'' Uerdi lysandi stiornur i festingarhimninum. at þær greini i sundr sér huart dagh ok nátt. at þær se til taakna ok tima. dagha ok aara. ok lysi i festingarhimninum ok birti i&#7887;rdina. ok þegar uard sua. ''Scolastica historia.''Eigi at eins let gud þessi lysandi lios sem uær k&#7887;llum himintungl uerda uerolldinni til fegrdar ok liossins nytsemdar. nema ok þar medr til taakna edr marka. at af þeim megi merkiaz huart sem<ref>er helldr, B</ref> eru skir uedr edr uskir. blid edr hridir. ella til þess at af þeim skylldi uerda þau .xij. taakn er u&#281;r k&#7887;llum sti&#7887;rnum&#7887;rk sem zodiacus hefir i sér. ok at greina tima. þat er uaar ok sumar haust ok uetr. ok þar medr þa sem uær k&#7887;llum solst&#7887;du tima aa uetr ok sumar ok iafnnættis tima aa haust ok uár. ok at greina daga. uikur ok manadi. aar ok alldir.
  
''Af genesi.'' Gud gordi tuau stor himintungl. hit meira. þat er solina. til þess at þat skyllde medr sinni birti deghinum lysa. hit minna. þat er tunglit. at þat lysti nattinni. Sti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnur gerdi hann ok þar medr ok setti þær allar i festingarhimninum. utan eigi þær .vij. medr solu ok tungli. sem planete heita. þær reika ok leika lausar i loptinu ok ganga i gegn fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdum festingarhimni. at þær medr sinn gangh tempri hans uelltingh ok umturnan. Setti hann þær fyrir þa sauk þar. at þær skylldi medr þi liosi sem þær h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu<ref>hefði, B</ref> af solinni birta alla uerolldina ok gora grein milli lioss ok myrkrs. ''af [scolastica historia.''<ref>[''saal.'' B; genesi, A</ref> Eigi let gud fyrir þann einn skylld bædi tungl ok sti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnur birta nattina. at hon skylldi eigi medr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llu fegrdar laus uera. sua som þa uæri ef hon hefdi medr ollu ekki lios ok birti. utan ok til þess eigi sidr. at þeir menn sem a nattartimanum starfadi skylldi þar af hialp ok huggan hafua. sua sem skiparar ok adrir farandi menn ok einkannliga i Blalandz eydim<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkum edr sandhaufum. þar sem litill uindzblærr sléttir ok hylr þa uegu. sem adr hafa farnir uerit. ''Ysidorus dicit.'' Þeir eru sumir fuglar sem eigi megu þola at sea solarinnar lios. sua sem noctua. er allr er einn ok nocticorax. huerr er fyrir þa sauk heitir noctua. at hann flygr um nøtr ok sézt<ref>''saal.'' B; setz, A</ref> <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngan tima um daga. þuiat þegar i stad sliouaz hans syn sem dagrinn birtiz. Hann er engin i þeirri ey sem Creta heitir. ok þo at hann se þagat fluttr af odrum st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dum. þa deyr hann þegar<ref>leið ''tilf.'' B</ref> sem hann kemr þar. Sa fugl sem strix heitir er<ref>ok ''tilf.'' B</ref> náttfugl medr fleirum odrum. ok f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>daz þeir flestir miok aa nattinni. ''scolastica historia.'' Eigi uar solin ok þui sidr naudsynligh ok þarfligh at þat hit biarta sky gordi ok fylldi hennar embøtti sem uerolldina birti. þuiat þat sama sky hafdi litit lios ok læmegit.<ref>''saal. ogs.'' B</ref> ok lysti lettliga huergi edr litit utan hina hæsta hluti sua sem nu lysa sti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnur. Eru ymsar getur aa ok ætlanir huat af þui skyi hafi uordit. annat huart at þat hafi aptr horfit i þat sama efni sem þat uar skapat af. sua sem su stiarna er Austruegs konungum uitradiz. ella at þat sama fari ok fylgi iafnan medr solinni. ella þat at solarinnar likamr se af þi sama g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rr. Sua finnz ok skrifat at solin uar g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r aa morgintima ok i austri. enn tunglit at aptni sua sem tilkomandi nátt ok i austri. Enn þo uilia [sumir sanna<ref>[n&#491;ckurir segia B</ref> at þau uæri bædi samt g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r aa morgintima. sol i austri en tungl i uestri. ok þann tima sem solin settiz. hyrfi tunglit at tilkomandi nátt til austrs. Heilagr Augustinus syniz hinni fyrri greininni samþyckiaz<ref>samþykkia B</ref> i fyrr nefndri sinni bok yfir genesim. her segir sua milli þeirra som malugligha ok kauisliga<ref>''saal. ogs.'' B</ref> kallaz. sua sem eptirfrettandi huilikt er tunglit uar skapat i fyrstunni.<ref>fyrstu B</ref> huart helldr þilikt sem þa er prim er. sakir þess at þa ætti sua at telia. edr fullt ok .xiiii. natta. fyrir þann skylld at þat hefdi þa átt uskatt<ref>vskadt, B</ref> at hafa uerit. at hann sinnar huarigum ne samþyckir i alla staði. helldr gengr þar i milli<ref>hann ''tilf.'' B</ref> segiandi berliga medr fullkomnum orskurd. at huart sem þeir kalla i þann punct uerit hafa sem prim er edr fullt sua sem .xiiii. nátta. at gud g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi þat alg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. ''af genesi.'' Ok sealfr hann sa at þetta uar enn ein god skepna. vard sua aptann ok morginn ok lyktadiz hinn fiordi dagr.  
+
''Af genesi.'' Gud gordi tuau stor himintungl. hit meira. þat er solina. til þess at þat skyllde medr sinni birti deghinum lysa. hit minna. þat er tunglit. at þat lysti nattinni. Sti&#7887;rnur gerdi hann ok þar medr ok setti þær allar i festingarhimninum. utan eigi þær .vij. medr solu ok tungli. sem planete heita. þær reika ok leika lausar i loptinu ok ganga i gegn fyrr s&#7887;gdum festingarhimni. at þær medr sinn gangh tempri hans uelltingh ok umturnan. Setti hann þær fyrir þa sauk þar. at þær skylldi medr þi liosi sem þær h&#7887;fdu<ref>hefði, B</ref> af solinni birta alla uerolldina ok gora grein milli lioss ok myrkrs. ''af [scolastica historia.''<ref>[''saal.'' B; genesi, A</ref> Eigi let gud fyrir þann einn skylld bædi tungl ok sti&#7887;rnur birta nattina. at hon skylldi eigi medr &#7887;llu fegrdar laus uera. sua som þa uæri ef hon hefdi medr ollu ekki lios ok birti. utan ok til þess eigi sidr. at þeir menn sem a nattartimanum starfadi skylldi þar af hialp ok huggan hafua. sua sem skiparar ok adrir farandi menn ok einkannliga i Blalandz eydim&#7887;rkum edr sandhaufum. þar sem litill uindzblærr sléttir ok hylr þa uegu. sem adr hafa farnir uerit. ''Ysidorus dicit.'' Þeir eru sumir fuglar sem eigi megu þola at sea solarinnar lios. sua sem noctua. er allr er einn ok nocticorax. huerr er fyrir þa sauk heitir noctua. at hann flygr um nøtr ok sézt<ref>''saal.'' B; setz, A</ref> &#7887;ngan tima um daga. þuiat þegar i stad sliouaz hans syn sem dagrinn birtiz. Hann er engin i þeirri ey sem Creta heitir. ok þo at hann se þagat fluttr af odrum st&#7887;dum. þa deyr hann þegar<ref>leið ''tilf.'' B</ref> sem hann kemr þar. Sa fugl sem strix heitir er<ref>ok ''tilf.'' B</ref> náttfugl medr fleirum odrum. ok f&#7887;daz þeir flestir miok aa nattinni. ''scolastica historia.'' Eigi uar solin ok þui sidr naudsynligh ok þarfligh at þat hit biarta sky gordi ok fylldi hennar embøtti sem uerolldina birti. þuiat þat sama sky hafdi litit lios ok læmegit.<ref>''saal. ogs.'' B</ref> ok lysti lettliga huergi edr litit utan hina hæsta hluti sua sem nu lysa sti&#7887;rnur. Eru ymsar getur aa ok ætlanir huat af þui skyi hafi uordit. annat huart at þat hafi aptr horfit i þat sama efni sem þat uar skapat af. sua sem su stiarna er Austruegs konungum uitradiz. ella at þat sama fari ok fylgi iafnan medr solinni. ella þat at solarinnar likamr se af þi sama g&#7887;rr. Sua finnz ok skrifat at solin uar g&#7887;r aa morgintima ok i austri. enn tunglit at aptni sua sem tilkomandi nátt ok i austri. Enn þo uilia [sumir sanna<ref>[n&#491;ckurir segia B</ref> at þau uæri bædi samt g&#7887;r aa morgintima. sol i austri en tungl i uestri. ok þann tima sem solin settiz. hyrfi tunglit at tilkomandi nátt til austrs. Heilagr Augustinus syniz hinni fyrri greininni samþyckiaz<ref>samþykkia B</ref> i fyrr nefndri sinni bok yfir genesim. her segir sua milli þeirra som malugligha ok kauisliga<ref>''saal. ogs.'' B</ref> kallaz. sua sem eptirfrettandi huilikt er tunglit uar skapat i fyrstunni.<ref>fyrstu B</ref> huart helldr þilikt sem þa er prim er. sakir þess at þa ætti sua at telia. edr fullt ok .xiiii. natta. fyrir þann skylld at þat hefdi þa átt uskatt<ref>vskadt, B</ref> at hafa uerit. at hann sinnar huarigum ne samþyckir i alla staði. helldr gengr þar i milli<ref>hann ''tilf.'' B</ref> segiandi berliga medr fullkomnum orskurd. at huart sem þeir kalla i þann punct uerit hafa sem prim er edr fullt sua sem .xiiii. nátta. at gud g&#7887;rdi þat alg&#7887;rt. ''af genesi.'' Ok sealfr hann sa at þetta uar enn ein god skepna. vard sua aptann ok morginn ok lyktadiz hinn fiordi dagr.  
  
  
 
===Her segir fra þi er gud skapadi fiska ok fugla. scolastica historia ok speculum historiale. Capitulum.===
 
===Her segir fra þi er gud skapadi fiska ok fugla. scolastica historia ok speculum historiale. Capitulum.===
  
'''6.''' A fimta degi pryddi gud loptit medr fliugandum fuglum ok uatnit medr suimandum fiskum. takandi af uatninu efni til þessa huarstueggia. þiat uatnit snyz lettliga til loptzins sua sem þat þynniz. loptit snyz ok aa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu leid auduelldliga til uatzins sua sem þat þykknar. ''Augustinus.'' Skulu þeir allir skynsamir menn. sem þessor ord ok atku&#281;di g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra nockura hrøring<ref>r&#281;ring, B</ref> edr efadsemd. þat ual mega uita. at hinir uisuztu menn þeir sem þess<ref>''tilf.'' B</ref> hattar hluti skoda ok skynia uanduirkliga. taka þetta hit þokufulla lopt ok hit u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>kumikla medr u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnunum. sem fuglarnir fliuga i. þiat loptit þr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguiz sua ok þycknar af þeim uætam ok andargust sem upp leggr af ollu saman i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdunni ok uatninu. at þat þolir harðla uel fuglanna flug. Þar af uerda sua mikil dauggfaull um nøtr. iafnuel at heidskirum uedrum. at grasit er aluátt af þeirri saumu daugg einni saman um morgininn. eptir þi sem uær megum sea sealfir. Sua finnz ok skrifat i hinum skiluisuztum bokum ok r<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ksamligum ritningum. at þat fiall sem Olimpus heitir. ok stendr i þeirri haalfu Grecie sem heitir Macedonia. se sua ytiruættis hátt. at aa þess efztum hædum uerdi huarki sky ne uindr. fyrir þann skylld at þat er <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llu þessu uætuloptinu hæra. i hueriu er fuglarnir fliuga. ok fyrir þa sauk segiz at þar fliugi eigi nockurr fugl. Enn þessa uard sua uist ok kunnigt gort. at þeir menn sem til þess uolduz ok u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nduz aar fra aari at fara upp aa ofanuert þat sama fiall sakir nockurra sinna fornfæringa. eigi ueit ek huerra hellz segir hinn helgi Augustinus. þa skrifadu þeir nockura merkiliga luti uppi þar aa molldunni edr duptinu. hueria er þeir fundu meðr aullu uskadda annat aarit eptir sem þeir þar komu. Matti þat medr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu moti uera. sem huerr skynsamr madr ma skilia. utan þar k&#281;mi huarki uindr ne uæta. Enn af þi at þar uar loptit miklu þunnara enn þeir mætti þat standaz sakir engis andargustz moti uana sinum ok natturu. þa baru þeir upp þannig meðr ser uáta suoppu<ref>su&#491;ppu, B</ref> ok logðu uidr nasirnar<ref>nasar aa, B</ref> sealfum sér. at þaþan af tøki þeir þykkara lopt ok likara [sinum natturu uana.<ref>[sinni natturu, B</ref> sogdu þeir sik eigi at<ref>''mgl.'' B</ref> einn fugl þar seeð hafa. Eigi segir siá hin skiluisligzta ok hin truanligzta skrift uskynsamliga at þi edr urettliga. eigi at eins fiska ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur þau kuikendi sem i u&#491;tnum flytiaz utan ok iafnuel fliugandi fugla af u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnunum fædz hafa. fyrir þa grein at þeir megu uel ok fagrliga um þetta loptit fliuga. sem af iarðarinnar ok hafsins u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>kum ok uætum riss ok þykknar.
+
'''6.''' A fimta degi pryddi gud loptit medr fliugandum fuglum ok uatnit medr suimandum fiskum. takandi af uatninu efni til þessa huarstueggia. þiat uatnit snyz lettliga til loptzins sua sem þat þynniz. loptit snyz ok aa s&#7887;mu leid auduelldliga til uatzins sua sem þat þykknar. ''Augustinus.'' Skulu þeir allir skynsamir menn. sem þessor ord ok atku&#281;di g&#7887;ra nockura hrøring<ref>r&#281;ring, B</ref> edr efadsemd. þat ual mega uita. at hinir uisuztu menn þeir sem þess<ref>''tilf.'' B</ref> hattar hluti skoda ok skynia uanduirkliga. taka þetta hit þokufulla lopt ok hit u&#7887;kumikla medr u&#7887;tnunum. sem fuglarnir fliuga i. þiat loptit þr&#7887;nguiz sua ok þycknar af þeim uætam ok andargust sem upp leggr af ollu saman i&#7887;rdunni ok uatninu. at þat þolir harðla uel fuglanna flug. Þar af uerda sua mikil dauggfaull um nøtr. iafnuel at heidskirum uedrum. at grasit er aluátt af þeirri saumu daugg einni saman um morgininn. eptir þi sem uær megum sea sealfir. Sua finnz ok skrifat i hinum skiluisuztum bokum ok r&#7887;ksamligum ritningum. at þat fiall sem Olimpus heitir. ok stendr i þeirri haalfu Grecie sem heitir Macedonia. se sua ytiruættis hátt. at aa þess efztum hædum uerdi huarki sky ne uindr. fyrir þann skylld at þat er &#7887;llu þessu uætuloptinu hæra. i hueriu er fuglarnir fliuga. ok fyrir þa sauk segiz at þar fliugi eigi nockurr fugl. Enn þessa uard sua uist ok kunnigt gort. at þeir menn sem til þess uolduz ok u&#7887;nduz aar fra aari at fara upp aa ofanuert þat sama fiall sakir nockurra sinna fornfæringa. eigi ueit ek huerra hellz segir hinn helgi Augustinus. þa skrifadu þeir nockura merkiliga luti uppi þar aa molldunni edr duptinu. hueria er þeir fundu meðr aullu uskadda annat aarit eptir sem þeir þar komu. Matti þat medr &#7887;ngu moti uera. sem huerr skynsamr madr ma skilia. utan þar k&#281;mi huarki uindr ne uæta. Enn af þi at þar uar loptit miklu þunnara enn þeir mætti þat standaz sakir engis andargustz moti uana sinum ok natturu. þa baru þeir upp þannig meðr ser uáta suoppu<ref>su&#491;ppu, B</ref> ok logðu uidr nasirnar<ref>nasar aa, B</ref> sealfum sér. at þaþan af tøki þeir þykkara lopt ok likara [sinum natturu uana.<ref>[sinni natturu, B</ref> sogdu þeir sik eigi at<ref>''mgl.'' B</ref> einn fugl þar seeð hafa. Eigi segir siá hin skiluisligzta ok hin truanligzta skrift uskynsamliga at þi edr urettliga. eigi at eins fiska ok &#7887;nnur þau kuikendi sem i u&#491;tnum flytiaz utan ok iafnuel fliugandi fugla af u&#7887;tnunum fædz hafa. fyrir þa grein at þeir megu uel ok fagrliga um þetta loptit fliuga. sem af iarðarinnar ok hafsins u&#7887;kum ok uætum riss ok þykknar.
  
''Af genesi.'' Gud sagdi þa sua. Leidi u&#491;tnin ut af ser skridanda lifs anda kuikenda ok fliuganda fugla kyn undir festingarhimninum upp yfir i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rðina. ''scolastica historia.'' Fyrir þann skylld eru fiskarnir her kalladir [skridlig kuikendi.<ref>skriðkuikendi, B</ref> at þann tima er þeir lengia sik suimandi i u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnum som aakafligaz. flytiaz þeir þo at lettligarr yfir sin briost á uatninu. likara skridandum iardar kuikendum enn þeim er ganga. [Af þui orði villtiz mi&#491;k hinn visi Plato þann tima sem hann kom niðr a Egiptaland ok las þar bekr Moysi. at fliuganda fugla kyn leiddiz upp yfir i&#491;rðina. Hugði hann at Moyses hefði þann skilniag aa haft. at fliugandi fuglar u&#281;ri loptzens skraut ok pryði at eins niðri viðr i&#491;rðina. enn goðer englar ok illir veri hinu efra loptinu til skrautz ok fegrðar. Enn þat er ekki sva. þiat goðer englar eru i himinriki sem fyrr var sagt. enn iller voru i brott keyrðer ok rekner i þetta hið þokufulla lopt. sialfum ser til eylifrar pinu enn ekki til n&#491;kkurs skrautz eðr pryði.<ref>[''tilf.'' B</ref> ''Genesis.'' Ok þa skapaði guð stora huali ok annan lifanda ok hræriligan fiska kyns anda. huat er u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnin h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu gefit ut af ser medr sinum eiginligum myndum. ok fliugandi fugla. huera medr sinu kyni. Gud sa at þetta uar ein god skepna. ok blezadi bædi fiskum ok fuglum sua segiandi. Uaxit þer ok fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lgiz ok fyllit seofarins u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn. fiolgiz ok fuglarnir eigi sidr yfir alla i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdina. Vard sua aptann ok morginn ok lyktadiz hinn fimti dagr.
+
''Af genesi.'' Gud sagdi þa sua. Leidi u&#491;tnin ut af ser skridanda lifs anda kuikenda ok fliuganda fugla kyn undir festingarhimninum upp yfir i&#7887;rðina. ''scolastica historia.'' Fyrir þann skylld eru fiskarnir her kalladir [skridlig kuikendi.<ref>skriðkuikendi, B</ref> at þann tima er þeir lengia sik suimandi i u&#7887;tnum som aakafligaz. flytiaz þeir þo at lettligarr yfir sin briost á uatninu. likara skridandum iardar kuikendum enn þeim er ganga. [Af þui orði villtiz mi&#491;k hinn visi Plato þann tima sem hann kom niðr a Egiptaland ok las þar bekr Moysi. at fliuganda fugla kyn leiddiz upp yfir i&#491;rðina. Hugði hann at Moyses hefði þann skilniag aa haft. at fliugandi fuglar u&#281;ri loptzens skraut ok pryði at eins niðri viðr i&#491;rðina. enn goðer englar ok illir veri hinu efra loptinu til skrautz ok fegrðar. Enn þat er ekki sva. þiat goðer englar eru i himinriki sem fyrr var sagt. enn iller voru i brott keyrðer ok rekner i þetta hið þokufulla lopt. sialfum ser til eylifrar pinu enn ekki til n&#491;kkurs skrautz eðr pryði.<ref>[''tilf.'' B</ref> ''Genesis.'' Ok þa skapaði guð stora huali ok annan lifanda ok hræriligan fiska kyns anda. huat er u&#7887;tnin h&#7887;fdu gefit ut af ser medr sinum eiginligum myndum. ok fliugandi fugla. huera medr sinu kyni. Gud sa at þetta uar ein god skepna. ok blezadi bædi fiskum ok fuglum sua segiandi. Uaxit þer ok fi&#7887;lgiz ok fyllit seofarins u&#7887;tn. fiolgiz ok fuglarnir eigi sidr yfir alla i&#7887;rdina. Vard sua aptann ok morginn ok lyktadiz hinn fimti dagr.
  
  
 
===Her segir fra þi er gud skapadi lauf ok gras ok skryddi iordina medr allzkonar blómstrum ok kuikendum ferfættum. Capitulum.===
 
===Her segir fra þi er gud skapadi lauf ok gras ok skryddi iordina medr allzkonar blómstrum ok kuikendum ferfættum. Capitulum.===
  
'''7.''' A hinum setta degi pryddi gud i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdina seinaz. sua sem einn af þeim fiorum fyrr nefndum h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>futskepnum sem þungaz er<ref>''tilf.'' B</ref> oc lægz liggr. aullum hinum hærum halfum heimsins þat er himninum loptinu ok þar medr uatninu fyrri<ref>''tilf.'' B</ref> fagrliga skipadum ok skryddum. Skapadi<ref>''saal.'' B; skipadi, A</ref> hann aa þeima degi upp aa iorðina þrenn kuikenda kyn. eitt er alidyr. þat som u&#281;r kollum busmala. annat skridkuikendi. þridia aunnur ferfætt kuikendi sem uillidyr. Ok fyrir þa sauk at gud uissi fyrir at madrinn mundi syndaliga falla. þa skapadi hann buit honum til fæðu ok uidrhialpar eptir komanda erfidi. þiat iumentum er upp aa norrænu<ref>at segia sua sem ''tilf.'' B</ref> ein hialpadar skepna. A þann sama dag skapadi hann ok manninn eigi sidr til at byggia uerolldina þessa heims. sua sem hann hafdi hana algort ok fagrliga prydda. gorandi hann af tueimr natturum. likaminn af iarðarinnar molldu samtengiandi honum skynsamligha lifs anda af <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu efni utan at eins medr sealfs sins almætti skapadan. Ok sem hann byriadi þessa dags uerk ok skapan sagdi han sua. ''genesis.'' Leidi i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdin framm ok gefi ut af ser lifanda anda medr sinu kyni. busmala. skridkuikendi ok ferfætt kuikendi.<ref>''saal.'' B; kukuendi, A</ref> huert sem eitt medr sinum eiginlighum myndum. Vard ok þegar i stadinum<ref>i stað, B</ref> sua. at gud gordi <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll iardarinnar skridkuikendi eptir sinu eigin<ref>eignu, B</ref> kyni. Ok sem gud fadir saa at þetta uar ein god skepna. sagdi hann sua til sins s&#281;ta sunar ok heilags anda. Gorum u&#281;r manninn eptir uarri liking ok likneskiu. at hann se stiornari yfir siofar fiskum ok himinsins fuglum. ferfættum kuikendum ok aullu iarðrikinu. ok þar meðr ollu þi skridkuikendi sem nockura lifs ræring hefir i uerolldinni. Skapadi gud manninn eptir sealfs sins mynd ok likneskiu. skapadi hann bædi karlmann ok kuenmann. ok þo sidarr konuna sem ofarr meirr man heyraz mega.
+
'''7.''' A hinum setta degi pryddi gud i&#7887;rdina seinaz. sua sem einn af þeim fiorum fyrr nefndum h&#7887;futskepnum sem þungaz er<ref>''tilf.'' B</ref> oc lægz liggr. aullum hinum hærum halfum heimsins þat er himninum loptinu ok þar medr uatninu fyrri<ref>''tilf.'' B</ref> fagrliga skipadum ok skryddum. Skapadi<ref>''saal.'' B; skipadi, A</ref> hann aa þeima degi upp aa iorðina þrenn kuikenda kyn. eitt er alidyr. þat som u&#281;r kollum busmala. annat skridkuikendi. þridia aunnur ferfætt kuikendi sem uillidyr. Ok fyrir þa sauk at gud uissi fyrir at madrinn mundi syndaliga falla. þa skapadi hann buit honum til fæðu ok uidrhialpar eptir komanda erfidi. þiat iumentum er upp aa norrænu<ref>at segia sua sem ''tilf.'' B</ref> ein hialpadar skepna. A þann sama dag skapadi hann ok manninn eigi sidr til at byggia uerolldina þessa heims. sua sem hann hafdi hana algort ok fagrliga prydda. gorandi hann af tueimr natturum. likaminn af iarðarinnar molldu samtengiandi honum skynsamligha lifs anda af &#7887;ngu efni utan at eins medr sealfs sins almætti skapadan. Ok sem hann byriadi þessa dags uerk ok skapan sagdi han sua. ''genesis.'' Leidi i&#7887;rdin framm ok gefi ut af ser lifanda anda medr sinu kyni. busmala. skridkuikendi ok ferfætt kuikendi.<ref>''saal.'' B; kukuendi, A</ref> huert sem eitt medr sinum eiginlighum myndum. Vard ok þegar i stadinum<ref>i stað, B</ref> sua. at gud gordi &#7887;ll iardarinnar skridkuikendi eptir sinu eigin<ref>eignu, B</ref> kyni. Ok sem gud fadir saa at þetta uar ein god skepna. sagdi hann sua til sins s&#281;ta sunar ok heilags anda. Gorum u&#281;r manninn eptir uarri liking ok likneskiu. at hann se stiornari yfir siofar fiskum ok himinsins fuglum. ferfættum kuikendum ok aullu iarðrikinu. ok þar meðr ollu þi skridkuikendi sem nockura lifs ræring hefir i uerolldinni. Skapadi gud manninn eptir sealfs sins mynd ok likneskiu. skapadi hann bædi karlmann ok kuenmann. ok þo sidarr konuna sem ofarr meirr man heyraz mega.
  
''Scolastica historia.'' Af þrennum lutum<ref>greinum, B</ref> ma einkannligha merkia manzins tign ok uirðing. Þat er hit fyrsta at eigi at eins uard hann i sinu kyni sem fyrri sagdir lutir. helldr ok iafnuel at hann er þar medr guds likneskia. fyrir þui at hann gaf honum einum skynsemdar skilning af ollum ueralldar kuikendum. Er likneskia heilagrar þrenningar medr þrifalldri grein<ref>mynd, B</ref> ok skilning mannzins aund ok hugskot. þat er til<ref>''tilf.'' B</ref> minnis. til skynsemdar skilningar ok til uilia edr elskhuga.<ref>''her. beg.'' Fragm. I.</ref> þiat þessir .iii. lutir eru ein ueran ok eitt lif medr huerium manni sem einum. sua sem .iii. personur eru i guds þrenningu fadir ok sonr ok heilagr andi. ok þær allar eru þo einn gud. Þat er annat at hann uar skapadr medr stadfestri<ref>''saal. ogs.'' B; staðfastre, Fragm.</ref> fyrirhugsan. þiat i odrum sinum uerkum baud gud at eins. ok uurdu þeir lutir. enn i þessu s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu guds personur fadir ok sonr ok heilagr andi sua fyrirhugsandi ok stadfestandi sin i milli. Gorum uær manninn. Þat er hit þridia manzins tign ok forprisan. at hann uar skapadr herra ok sua sem konungr allra<ref>annarra ''tilf.'' B, Fragm.</ref> iardneskra kuikenda. ok at þau skylldu honum til klædnadar ok fædu ok til erfuidis lettis<ref>letta B, Fragm.</ref> ok til uidrhialpar. sidan er hann hafdi misgert. þiat fyrir syndina gaf gud bædi manninum ok odrum kuikendum iardarinnar aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xtu til fødu. [ok þi<ref>[fyrir þui, Fragm.</ref> at iordin leiddi þa <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguan lut ufrean<ref>''saal. ogs.'' B ''og'' Fragm.</ref> ut af ser edr<ref>skepnunni ''tilf.'' B, Fragm.</ref> skadsamligan. Enn þessarrar drottnanar misti hann af syndarinnar tilskylldan. bædi yfir hinum størstum kuikendum ok hinum smærstum. yfir hinum stærstum sua sem leonum. til þess at hann uiti ok uidrkenniz at hann hefir latit sitt ualld ok drottnan yfir þeim. enn yfir hinum smæstum sem flugunum.<ref>fuglunum B, Fragm.</ref> til þess at hann skili ok undirstandi þar af huersu uanmegn<ref>vanmeginn, B, Fragm.</ref> ok herfiligr hann er þar af uordinn. yfir medalkuikendunum hefir hann enn ualld séér til hugganar. ok at hann uiti þadan af at hann hafdi sua fyrir syndina yfuir odrum sem þessum.
+
''Scolastica historia.'' Af þrennum lutum<ref>greinum, B</ref> ma einkannligha merkia manzins tign ok uirðing. Þat er hit fyrsta at eigi at eins uard hann i sinu kyni sem fyrri sagdir lutir. helldr ok iafnuel at hann er þar medr guds likneskia. fyrir þui at hann gaf honum einum skynsemdar skilning af ollum ueralldar kuikendum. Er likneskia heilagrar þrenningar medr þrifalldri grein<ref>mynd, B</ref> ok skilning mannzins aund ok hugskot. þat er til<ref>''tilf.'' B</ref> minnis. til skynsemdar skilningar ok til uilia edr elskhuga.<ref>''her. beg.'' Fragm. I.</ref> þiat þessir .iii. lutir eru ein ueran ok eitt lif medr huerium manni sem einum. sua sem .iii. personur eru i guds þrenningu fadir ok sonr ok heilagr andi. ok þær allar eru þo einn gud. Þat er annat at hann uar skapadr medr stadfestri<ref>''saal. ogs.'' B; staðfastre, Fragm.</ref> fyrirhugsan. þiat i odrum sinum uerkum baud gud at eins. ok uurdu þeir lutir. enn i þessu s&#7887;gdu guds personur fadir ok sonr ok heilagr andi sua fyrirhugsandi ok stadfestandi sin i milli. Gorum uær manninn. Þat er hit þridia manzins tign ok forprisan. at hann uar skapadr herra ok sua sem konungr allra<ref>annarra ''tilf.'' B, Fragm.</ref> iardneskra kuikenda. ok at þau skylldu honum til klædnadar ok fædu ok til erfuidis lettis<ref>letta B, Fragm.</ref> ok til uidrhialpar. sidan er hann hafdi misgert. þiat fyrir syndina gaf gud bædi manninum ok odrum kuikendum iardarinnar aau&#7887;xtu til fødu. [ok þi<ref>[fyrir þui, Fragm.</ref> at iordin leiddi þa &#7887;nguan lut ufrean<ref>''saal. ogs.'' B ''og'' Fragm.</ref> ut af ser edr<ref>skepnunni ''tilf.'' B, Fragm.</ref> skadsamligan. Enn þessarrar drottnanar misti hann af syndarinnar tilskylldan. bædi yfir hinum størstum kuikendum ok hinum smærstum. yfir hinum stærstum sua sem leonum. til þess at hann uiti ok uidrkenniz at hann hefir latit sitt ualld ok drottnan yfir þeim. enn yfir hinum smæstum sem flugunum.<ref>fuglunum B, Fragm.</ref> til þess at hann skili ok undirstandi þar af huersu uanmegn<ref>vanmeginn, B, Fragm.</ref> ok herfiligr hann er þar af uordinn. yfir medalkuikendunum hefir hann enn ualld séér til hugganar. ok at hann uiti þadan af at hann hafdi sua fyrir syndina yfuir odrum sem þessum.
  
''Speculum historiale.'' Medr þeirri<ref>þessi B, Fragm. </ref> hinni fyrstu ok hinni fremstu fyrr sagdri heilagrar þrenningar likneskiu sem manzins hugskoti er.<ref>''tilf.'' B, Fragm.</ref> i huerri er hann samlikiz gudi meðr heilagum englum. berr madrinn ok guds liking einkannliga i .v. lutum. Hin fyrsta er su drottnanar r<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ksemd ok ualld sem i fyrstunni uar honum ueitt. þiat sua sem gud er allra luta drottinn ok herra. himneskra ok<ref>''tilf.'' B, Fragm.</ref> iardneskra ok þeirra sem i heluiti eru. aa þa leid uar madrinn sem drottnari ok herra yfir skipadr eigi at eins fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdum kuikendum utan ok þar medr allri þessa heims ueralldar bygd. sem fyrr uar sagt. Annat er upphafsins r<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ksemd. þiat aa þann haatt sem gud er upphaf allra luta fyrir sina skapan. sua er Adám allra manna upphaf ok fyrstr fyrir getnadarins skylld. Þat er hit þridia at sua sem n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurir hlutir eru samkuæmiligir milli guds ok annarra hluta. sua<ref>''tilf.'' Fragm.</ref> kemr ok mart saman medr manninum ok audrum ueralldligum lutum. ok þaþan af kallaz hann minni heimr. Þat er hit fiorda at sua sem gud er allra luta endalykt. sua er madrinn ok sidarst<ref>siðaztr B, Fragm.</ref> eptir natturu skipaninni.<ref>''saal.'' B, Fragm.; skapaninni, A</ref> þiat hann var seinaz skapadr. þo at hann uæri allra iardligra hluta fyrstr ok fremztr eptir skynsemdar skipan. Þat er hit .v<sup>ta</sup>. at sua sem gud er hueruetna allr medr sinn almatt i hinum meira heimi. sua er aundin i sinum minna heimi þat er i ollum likamsins limum medr huerium sem einum ueralldligum manni. Madrinn medr sinni skynsemd er eigi þaleidis skapadr lutr ok nidrleitr sem skynlaus kuikendi. er hans likams u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xtr rettr formeradr upp til himinsins sua sem sealfan hann aaminnandi. at hann hafi aa þann haatt sin hugskotz augu ok skilningaruit til himneskra hluta. sem hans likamligh augu skilningaruit ok aaseona ueit<ref>''saal. ogs.'' B, Fragm. </ref> upp til himinsins. Hann uar ok þa litlu stund sem hann stod i þeirri<ref>''mgl.'' B, Fragm.</ref> meinleysiss stett. ok skylldi æfinliga uerit hafa. utan alla piniliga angist. af hann hefdi eigi misgort. þiat honum skylldi huarki hungr ne þorsti. eigi kuldi ne hiti. eigi erfidi ne nockurs háttar krankleiki angrat hafa. Eigi hefdi hann ok þurfat<ref>þarft, B, Fragm.</ref> likams dauðann at ottaz. þiat lifandiss [likaminum skylldi hann<ref>[likamrinn skylldi, Fragm.</ref> flutz hafa til eilifrar dyrdar. Eigi hefdi hann ok þurft klædnat at hafa. ok þo hefdi hann [þar af<ref>[''mgl.'' Fragm.</ref> <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngua skamfylling fengit. þiat engan kendi hann þa uera sinn leyndarlim. helldr enn hofudit hendr edr føtr. Madrinn hefdi þa getinn uerit utan alla synd ok suiuirdu. enn føddr utan allrar sutar<ref>''saal. ogs.'' B; sottar, Fragm.</ref> ok sárleiks.
+
''Speculum historiale.'' Medr þeirri<ref>þessi B, Fragm. </ref> hinni fyrstu ok hinni fremstu fyrr sagdri heilagrar þrenningar likneskiu sem manzins hugskoti er.<ref>''tilf.'' B, Fragm.</ref> i huerri er hann samlikiz gudi meðr heilagum englum. berr madrinn ok guds liking einkannliga i .v. lutum. Hin fyrsta er su drottnanar r&#7887;ksemd ok ualld sem i fyrstunni uar honum ueitt. þiat sua sem gud er allra luta drottinn ok herra. himneskra ok<ref>''tilf.'' B, Fragm.</ref> iardneskra ok þeirra sem i heluiti eru. aa þa leid uar madrinn sem drottnari ok herra yfir skipadr eigi at eins fyrr s&#7887;gdum kuikendum utan ok þar medr allri þessa heims ueralldar bygd. sem fyrr uar sagt. Annat er upphafsins r&#7887;ksemd. þiat aa þann haatt sem gud er upphaf allra luta fyrir sina skapan. sua er Adám allra manna upphaf ok fyrstr fyrir getnadarins skylld. Þat er hit þridia at sua sem n&#7887;ckurir hlutir eru samkuæmiligir milli guds ok annarra hluta. sua<ref>''tilf.'' Fragm.</ref> kemr ok mart saman medr manninum ok audrum ueralldligum lutum. ok þaþan af kallaz hann minni heimr. Þat er hit fiorda at sua sem gud er allra luta endalykt. sua er madrinn ok sidarst<ref>siðaztr B, Fragm.</ref> eptir natturu skipaninni.<ref>''saal.'' B, Fragm.; skapaninni, A</ref> þiat hann var seinaz skapadr. þo at hann uæri allra iardligra hluta fyrstr ok fremztr eptir skynsemdar skipan. Þat er hit .v<sup>ta</sup>. at sua sem gud er hueruetna allr medr sinn almatt i hinum meira heimi. sua er aundin i sinum minna heimi þat er i ollum likamsins limum medr huerium sem einum ueralldligum manni. Madrinn medr sinni skynsemd er eigi þaleidis skapadr lutr ok nidrleitr sem skynlaus kuikendi. er hans likams u&#7887;xtr rettr formeradr upp til himinsins sua sem sealfan hann aaminnandi. at hann hafi aa þann haatt sin hugskotz augu ok skilningaruit til himneskra hluta. sem hans likamligh augu skilningaruit ok aaseona ueit<ref>''saal. ogs.'' B, Fragm. </ref> upp til himinsins. Hann uar ok þa litlu stund sem hann stod i þeirri<ref>''mgl.'' B, Fragm.</ref> meinleysiss stett. ok skylldi æfinliga uerit hafa. utan alla piniliga angist. af hann hefdi eigi misgort. þiat honum skylldi huarki hungr ne þorsti. eigi kuldi ne hiti. eigi erfidi ne nockurs háttar krankleiki angrat hafa. Eigi hefdi hann ok þurfat<ref>þarft, B, Fragm.</ref> likams dauðann at ottaz. þiat lifandiss [likaminum skylldi hann<ref>[likamrinn skylldi, Fragm.</ref> flutz hafa til eilifrar dyrdar. Eigi hefdi hann ok þurft klædnat at hafa. ok þo hefdi hann [þar af<ref>[''mgl.'' Fragm.</ref> &#7887;ngua skamfylling fengit. þiat engan kendi hann þa uera sinn leyndarlim. helldr enn hofudit hendr edr føtr. Madrinn hefdi þa getinn uerit utan alla synd ok suiuirdu. enn føddr utan allrar sutar<ref>''saal. ogs.'' B; sottar, Fragm.</ref> ok sárleiks.
  
Ok eptir þat er gud hafdi sua skapat þau. blezadi hann þeim ok sagdi sua. ''genesis.'' Vaxit þit ok fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lgiz ok fyllit iordina ok stiornit henni. Drottnit ok siofarins fiskum himinsins fuglum ok ollum þeim kuikendum sem røraz aa iardriki. ''af scolastica hystoria.'' Þar sem gud sagdi sua. Vaxit þit ok fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lgiz. huat er eigi matti<ref>m&#281;tti, B</ref> uerda utan þeirra samblandan. þa skapadi hann hiuskap milli karlmanz ok konu. huar af er þeir uillumenn eru af sinni s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn aptrsettir ok suiuirdir. sem þat s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu at sambud milli karlmanz ok konu mætti alldrigin uerda utan synd ok saalu haaska. ''Augustinus.'' Varu þeir menn ok er þess spurdu. huersu madrinn hafdi n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut ualld yfir dyrum fiskum edr fuglum ok ollum audrum daudligum kuikendum. medr þui at u&#281;r seam mennina af m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum dyrum drepna uerda ok marga fugla þa oss mein g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra. sem uer uilldim feginsamliga fordaz ella giarnsamliga gripa þa ok faam þat eigi gert.<ref>þui helldr ''tilf.'' B, Fragm.</ref> huersu t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>kum u&#281;r at þi ualld yfir þilikum lutum. Medr fyrstu grein ma þi þeim uel suara. at þeir uillazst mikilliga þar sem þeir hugleida eigi<ref>''mgl.'' B, Fragm. </ref> manzins stett. huersu hann fordæmdiz<ref>''saal.'' B; fyrdæmðiz, Fragm.; fordadiz, A</ref> meðr daudleik þessa lidanda lifs eptir syndina. tyndi sua ok misti þess alg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rleiks. sem hann uar skapadr til guds likneskiu. Nu ef manzins [fyrdømingar stettr<ref>fordemingar stettr, B</ref> eflir ok orkar sua miklu. at hann styri ok stiorni sua m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum kuikendum sem busmalinn er edr enn fleirum odrum.<ref>ok ''tilf.'' B, Fragm.</ref> þo at hann megi sakir likamsins breyskleiks af m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum dyrum drepinn uerda. þa<ref>sua, B, Fragm.</ref> ma hann [af <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngum þeim þo tamidr edr tempradr uerda. Enn<ref>[af (at, Fragm.) engum kosti þeim tamðr uerða, B, Fragm.</ref> sua morg ok mikils háttar dyr sem hann temr. huat er af hans riki þa hugsanda. þi sem honum endrnyiadum ok frealsadum [er af<ref>[ok af sialfum ''tilf.'' B, Fragm.</ref> gudi fyrir heitit. J adra deilld eru oll<ref>&#491;nnur ''tilf.'' B, Fragm.</ref> kuikendi manninum undir lagin. eigi fyrir likamsins skylld utan helldr fyrir þá skynsemd ok skilning sem u&#281;r h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fum ok þau hafa eigi. þo at likaminn uarr séé iafnual sua g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rr ok uordinn sik. at hann syni þat aa sealfum ser. at [ver sém<ref>''saal.'' B, Fragm.; hann se, A</ref> betri enn <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur kuikendi. ok fyrir þa grein gudi likir. þiat manzins likamr at eins er rettr skapadr ok uppreistr<ref>''saal.'' B, Fragm.; upprettr, A</ref> til himins sem fyrr uar sagt.
+
Ok eptir þat er gud hafdi sua skapat þau. blezadi hann þeim ok sagdi sua. ''genesis.'' Vaxit þit ok fi&#7887;lgiz ok fyllit iordina ok stiornit henni. Drottnit ok siofarins fiskum himinsins fuglum ok ollum þeim kuikendum sem røraz aa iardriki. ''af scolastica hystoria.'' Þar sem gud sagdi sua. Vaxit þit ok fi&#7887;lgiz. huat er eigi matti<ref>m&#281;tti, B</ref> uerda utan þeirra samblandan. þa skapadi hann hiuskap milli karlmanz ok konu. huar af er þeir uillumenn eru af sinni s&#7887;gn aptrsettir ok suiuirdir. sem þat s&#7887;gdu at sambud milli karlmanz ok konu mætti alldrigin uerda utan synd ok saalu haaska. ''Augustinus.'' Varu þeir menn ok er þess spurdu. huersu madrinn hafdi n&#7887;ckut ualld yfir dyrum fiskum edr fuglum ok ollum audrum daudligum kuikendum. medr þui at u&#281;r seam mennina af m&#7887;rgum dyrum drepna uerda ok marga fugla þa oss mein g&#7887;ra. sem uer uilldim feginsamliga fordaz ella giarnsamliga gripa þa ok faam þat eigi gert.<ref>þui helldr ''tilf.'' B, Fragm.</ref> huersu t&#7887;kum u&#281;r at þi ualld yfir þilikum lutum. Medr fyrstu grein ma þi þeim uel suara. at þeir uillazst mikilliga þar sem þeir hugleida eigi<ref>''mgl.'' B, Fragm. </ref> manzins stett. huersu hann fordæmdiz<ref>''saal.'' B; fyrdæmðiz, Fragm.; fordadiz, A</ref> meðr daudleik þessa lidanda lifs eptir syndina. tyndi sua ok misti þess alg&#7887;rleiks. sem hann uar skapadr til guds likneskiu. Nu ef manzins [fyrdømingar stettr<ref>fordemingar stettr, B</ref> eflir ok orkar sua miklu. at hann styri ok stiorni sua m&#7887;rgum kuikendum sem busmalinn er edr enn fleirum odrum.<ref>ok ''tilf.'' B, Fragm.</ref> þo at hann megi sakir likamsins breyskleiks af m&#7887;rgum dyrum drepinn uerda. þa<ref>sua, B, Fragm.</ref> ma hann [af &#7887;ngum þeim þo tamidr edr tempradr uerda. Enn<ref>[af (at, Fragm.) engum kosti þeim tamðr uerða, B, Fragm.</ref> sua morg ok mikils háttar dyr sem hann temr. huat er af hans riki þa hugsanda. þi sem honum endrnyiadum ok frealsadum [er af<ref>[ok af sialfum ''tilf.'' B, Fragm.</ref> gudi fyrir heitit. J adra deilld eru oll<ref>&#491;nnur ''tilf.'' B, Fragm.</ref> kuikendi manninum undir lagin. eigi fyrir likamsins skylld utan helldr fyrir þá skynsemd ok skilning sem u&#281;r h&#7887;fum ok þau hafa eigi. þo at likaminn uarr séé iafnual sua g&#7887;rr ok uordinn sik. at hann syni þat aa sealfum ser. at [ver sém<ref>''saal.'' B, Fragm.; hann se, A</ref> betri enn &#7887;nnur kuikendi. ok fyrir þa grein gudi likir. þiat manzins likamr at eins er rettr skapadr ok uppreistr<ref>''saal.'' B, Fragm.; upprettr, A</ref> til himins sem fyrr uar sagt.
  
''Genesis.'' Ok enn taladi gud til þeirra. Se herna. at ek gaf yckr huert sem eitt gras beranda sitt saað. ok annan eiginligan aauoxt yfir alla iordina. ok aull þau tre sem i ser hafa saad ok freo sins eigin<ref>eigins B, Fragm.</ref> kyns. at þeir lutir se yckr til fædiss ok<ref>''her end.'' Fragm. I</ref> uidrlifiss ok aullum iardarinnar kuikendum. aullum himinsins fuglum eigi sidr. ok aullum þeim iardneskum lutum<ref>''saal.'' B; kuikendum, A </ref> sem røraz megu ok lifs<ref>lifandis, B</ref> andi er medr. ok<ref>at, B</ref> þau megi þar af fødaz. Ok þetta uard allt sem hann baud. Sa gud alla þa hluti sem hann hafdi g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. ok uoru hardla godir. ok uard sua aptann ok morginn ok lyktadiz hinn setti dagr. ''Augustinus.'' Þeir menn er þess spyria. fyrir hueria grein er gud gordi sua morg þau kuikendi. huart sem helldr i sio edr aa landi. sem manninum eru þi sidr naudsynlig edr nytsamligh. at m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgh af þeim eru honum helldr miok hrædiligh ok haskasamligh.<ref>skaðsamlig, B</ref> þa skilia<ref>þat ''tilf.'' B</ref> eigi ne undirstanda. huersu allir lutir eru skaparanum fagrir ok fægiligir. þeim sem alla þa hefir ok nytir til at drottna ok stiorna þar medr allri sinni skepnu. huerri er hann drottnar medr hinu haleitazta logmaali. Et sua berr til. at einn uuitr madr gengr inn i n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurs forhags manz hus edr smidiu. þar sem hann flytr fram sina orku. þa sér hann morg þau tol ok tæki. sem hann ueit alldrigi<ref>eigi, B</ref> til huers skulu edr fyrir huers<ref>huern, B</ref> skylld þau eru gor. ok hyggr þau unyt ok til engiss hæf. ef hann er miok uuitr madr. Einkannliga ok ef hann er<ref>mi&#491;k ''tilf.'' B</ref> uforsiall.<ref>eðr ''tilf.'' B</ref> hefir fallit i einnhuern ofn edr hefir sært sik medr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckuru iaarni huossu þij sem hea smidnum hefuir legit. sua sem hann handlar<ref>h&#491;ndlar, B</ref> þat uuarliga. þa ætlar hann ok hyggr marga luti þar liggiandi miok meinsamliga ok skaðsamligha uera. huerra naudzyn ok nytsemd er smidrinn ueit hardla uel. ok fyrir þi spottar hann ok dárar hins uuitzku. ok gefr ser ecki uætta um hans uuitrleik ok uuidrkiæmiligh ord. fremiandi sina idn ok orku fasta fari sua sem hann hefir adr ætlat. Ok þo eru margir menn sua uuitrir ok heimskir. at þa luti sem þeir uita eigi meðr manninum einshuerium<ref>einshueria, B</ref> smid til huers þeir eru hæfir ok<ref>eðr, B</ref> nytir. þora þeir eigi at lasta. [helldr trua þeir þa nauzunlega ok til n&#491;kkurra nytsemða giorfa vera þegar sem þeir sia þa. enn þeir þora marga þa luti at lasta<ref>[''tilf.'' B</ref> ok lyta i þessarri uerolldu. huerrar skapari ok ueitari almattigr gud er. sem þeir uita eigi fyrir huern skylld skapaðir eru. uilia þeir sua i uerkum ok smiduælum almattigs guðs hofudsmids allra luta ok hans hagleiks tolum synaz þat uita sem þeir uita medr ongu moti. Ek iatir<ref>iatar, B</ref> ok uel uidr gengr seghir hinn heilagi<ref>mickli, B</ref> Augustinus. at ek ueit eigi fyrir huern skylld myss ok madkar flugur ok froskar eru skapaðir. ok þo séér ek allt at eins oll kuikendi i sinu kyni f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gr uera eigi sidr. þo at m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rg af þeim syniz meinsamligh<ref>meinsom, B</ref> uera bædi ok oss motstaðlig sakir synda uarra. Eigi hugleidir ok sua n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>kkurs kyns kuikendi edr sér likam edr limu segir hann. at ek finni þar eigi matéér<ref>maatéér, B</ref> ok mælingar skilrikis<ref>''saal.'' B; skilrekkis, A</ref> t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lur ok skipanir til sæmiligs sama ok samþycktar einingar samankoma. Eigi fær ek ok skilit. huadan af þessir lutir allir munu til koma. utan af þeirri hinni hæstu mælingu skipan ok t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lu sem i sealfri usundrskiptiligri ok eylifri guds tign<ref>ok s&#281;mð ''tilf.'' B</ref> eru ok saman standa. af huerium er þat er hardla uidrkæmiligt ok sannliga skrifat. at hann skipar alla luti meðr uág<ref>ok t&#491;lu ''tilf.'' B</ref> matéér ok mælingu. Aull ueralldarinnar kuikendi eru manninum annat huart nytsamligh. ella skiæð ok skadsamlig. ella i þridia stad huarki medr ne moti. Af nytsamlighum þarf eigi at spyria ne segia fyrir hueria s&#491;k er þau uaru skapað. Af<ref>ok, B</ref> skadsamligum lutum pinumz u&#281;r. fremiumz edr rædumz.<ref>reiðumz, B</ref> til þess at uær of elskim eigi ne fysumz<ref>''saal. ogs.'' B</ref> of miok upp aa þetta lidanda lif. sem m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum háskasamlighum lutum er ladit ok undirgefit. helldr elskim<ref>elskum, B</ref> u&#281;r ok girnumz upp aa annat lifit. þat sem miklu er betra. þar sem hinn hæsti fridr ok<ref>vrugg ''tilf.'' B</ref> farsælld er. kaupim<ref>kaupum, B</ref> þat ok uerdskylldim<ref>verðskylldum, B</ref> medr milldleiks uerkum. Madrinn pinaz ok miok. þa er hann uerdr meiddr ok<ref>eðr, B</ref> skaddr medr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckuru moti af þeim edr ottaz at uerda meiddr. þiat otti ok hrædzla er harðla mikil pina. huar af er hann ma hialpsamliga hirtaz. sua sem hann ser þessa luti fyrir sakir synda sinna ser til hafa fallit. þar af ma hann ok mikilligha læraz sua at ottaz ok undraz guds uerk. Ok sem hann séér ok hugleidir hina minztu luti sér mega mein g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra. þa endrminniz hann sins breyskleiks. huar af er hann mætti ok ætti einkannliga at lægiaz ok litillætaz. Vurdu þau fyrir þessa<ref>þrenna ''tilf.'' B</ref> grein manninum skadsamlig eptir syndina. at þar af pinadiz hann hirtiz ok lærdiz. þar sem þau varu miok hoguær skapað i fyrstunni fyrir syndina. Morgh af þeim uerda ok odrum at skada. huer er ecki pinaz þaaleidis þar af sem madrinn. ok eigi hirtaz þau ne læraz. Af þessum dæmum ma madrinn enn eigi sidr læraz<ref>læridóm faa, B</ref> ef hann hugsar sik um. Nockur af þeim eru sua skapad. at þau skulu odrum kuikendum uera til fædu ok uidrlifiss. En til huers at uær grafimz eptir greinum af þeim kuikendum sem huarki eru medr oss ne i moti segir Augustinus. Mislikar þer madr þat at þau stoda þer ecki ne stetta. þa lat þer þat lika at þau meina þer ecki uætta.
+
''Genesis.'' Ok enn taladi gud til þeirra. Se herna. at ek gaf yckr huert sem eitt gras beranda sitt saað. ok annan eiginligan aauoxt yfir alla iordina. ok aull þau tre sem i ser hafa saad ok freo sins eigin<ref>eigins B, Fragm.</ref> kyns. at þeir lutir se yckr til fædiss ok<ref>''her end.'' Fragm. I</ref> uidrlifiss ok aullum iardarinnar kuikendum. aullum himinsins fuglum eigi sidr. ok aullum þeim iardneskum lutum<ref>''saal.'' B; kuikendum, A </ref> sem røraz megu ok lifs<ref>lifandis, B</ref> andi er medr. ok<ref>at, B</ref> þau megi þar af fødaz. Ok þetta uard allt sem hann baud. Sa gud alla þa hluti sem hann hafdi g&#7887;rt. ok uoru hardla godir. ok uard sua aptann ok morginn ok lyktadiz hinn setti dagr. ''Augustinus.'' Þeir menn er þess spyria. fyrir hueria grein er gud gordi sua morg þau kuikendi. huart sem helldr i sio edr aa landi. sem manninum eru þi sidr naudsynlig edr nytsamligh. at m&#7887;rgh af þeim eru honum helldr miok hrædiligh ok haskasamligh.<ref>skaðsamlig, B</ref> þa skilia<ref>þat ''tilf.'' B</ref> eigi ne undirstanda. huersu allir lutir eru skaparanum fagrir ok fægiligir. þeim sem alla þa hefir ok nytir til at drottna ok stiorna þar medr allri sinni skepnu. huerri er hann drottnar medr hinu haleitazta logmaali. Et sua berr til. at einn uuitr madr gengr inn i n&#7887;ckurs forhags manz hus edr smidiu. þar sem hann flytr fram sina orku. þa sér hann morg þau tol ok tæki. sem hann ueit alldrigi<ref>eigi, B</ref> til huers skulu edr fyrir huers<ref>huern, B</ref> skylld þau eru gor. ok hyggr þau unyt ok til engiss hæf. ef hann er miok uuitr madr. Einkannliga ok ef hann er<ref>mi&#491;k ''tilf.'' B</ref> uforsiall.<ref>eðr ''tilf.'' B</ref> hefir fallit i einnhuern ofn edr hefir sært sik medr n&#7887;ckuru iaarni huossu þij sem hea smidnum hefuir legit. sua sem hann handlar<ref>h&#491;ndlar, B</ref> þat uuarliga. þa ætlar hann ok hyggr marga luti þar liggiandi miok meinsamliga ok skaðsamligha uera. huerra naudzyn ok nytsemd er smidrinn ueit hardla uel. ok fyrir þi spottar hann ok dárar hins uuitzku. ok gefr ser ecki uætta um hans uuitrleik ok uuidrkiæmiligh ord. fremiandi sina idn ok orku fasta fari sua sem hann hefir adr ætlat. Ok þo eru margir menn sua uuitrir ok heimskir. at þa luti sem þeir uita eigi meðr manninum einshuerium<ref>einshueria, B</ref> smid til huers þeir eru hæfir ok<ref>eðr, B</ref> nytir. þora þeir eigi at lasta. [helldr trua þeir þa nauzunlega ok til n&#491;kkurra nytsemða giorfa vera þegar sem þeir sia þa. enn þeir þora marga þa luti at lasta<ref>[''tilf.'' B</ref> ok lyta i þessarri uerolldu. huerrar skapari ok ueitari almattigr gud er. sem þeir uita eigi fyrir huern skylld skapaðir eru. uilia þeir sua i uerkum ok smiduælum almattigs guðs hofudsmids allra luta ok hans hagleiks tolum synaz þat uita sem þeir uita medr ongu moti. Ek iatir<ref>iatar, B</ref> ok uel uidr gengr seghir hinn heilagi<ref>mickli, B</ref> Augustinus. at ek ueit eigi fyrir huern skylld myss ok madkar flugur ok froskar eru skapaðir. ok þo séér ek allt at eins oll kuikendi i sinu kyni f&#7887;gr uera eigi sidr. þo at m&#7887;rg af þeim syniz meinsamligh<ref>meinsom, B</ref> uera bædi ok oss motstaðlig sakir synda uarra. Eigi hugleidir ok sua n&#7887;kkurs kyns kuikendi edr sér likam edr limu segir hann. at ek finni þar eigi matéér<ref>maatéér, B</ref> ok mælingar skilrikis<ref>''saal.'' B; skilrekkis, A</ref> t&#7887;lur ok skipanir til sæmiligs sama ok samþycktar einingar samankoma. Eigi fær ek ok skilit. huadan af þessir lutir allir munu til koma. utan af þeirri hinni hæstu mælingu skipan ok t&#7887;lu sem i sealfri usundrskiptiligri ok eylifri guds tign<ref>ok s&#281;mð ''tilf.'' B</ref> eru ok saman standa. af huerium er þat er hardla uidrkæmiligt ok sannliga skrifat. at hann skipar alla luti meðr uág<ref>ok t&#491;lu ''tilf.'' B</ref> matéér ok mælingu. Aull ueralldarinnar kuikendi eru manninum annat huart nytsamligh. ella skiæð ok skadsamlig. ella i þridia stad huarki medr ne moti. Af nytsamlighum þarf eigi at spyria ne segia fyrir hueria s&#491;k er þau uaru skapað. Af<ref>ok, B</ref> skadsamligum lutum pinumz u&#281;r. fremiumz edr rædumz.<ref>reiðumz, B</ref> til þess at uær of elskim eigi ne fysumz<ref>''saal. ogs.'' B</ref> of miok upp aa þetta lidanda lif. sem m&#7887;rgum háskasamlighum lutum er ladit ok undirgefit. helldr elskim<ref>elskum, B</ref> u&#281;r ok girnumz upp aa annat lifit. þat sem miklu er betra. þar sem hinn hæsti fridr ok<ref>vrugg ''tilf.'' B</ref> farsælld er. kaupim<ref>kaupum, B</ref> þat ok uerdskylldim<ref>verðskylldum, B</ref> medr milldleiks uerkum. Madrinn pinaz ok miok. þa er hann uerdr meiddr ok<ref>eðr, B</ref> skaddr medr n&#7887;ckuru moti af þeim edr ottaz at uerda meiddr. þiat otti ok hrædzla er harðla mikil pina. huar af er hann ma hialpsamliga hirtaz. sua sem hann ser þessa luti fyrir sakir synda sinna ser til hafa fallit. þar af ma hann ok mikilligha læraz sua at ottaz ok undraz guds uerk. Ok sem hann séér ok hugleidir hina minztu luti sér mega mein g&#7887;ra. þa endrminniz hann sins breyskleiks. huar af er hann mætti ok ætti einkannliga at lægiaz ok litillætaz. Vurdu þau fyrir þessa<ref>þrenna ''tilf.'' B</ref> grein manninum skadsamlig eptir syndina. at þar af pinadiz hann hirtiz ok lærdiz. þar sem þau varu miok hoguær skapað i fyrstunni fyrir syndina. Morgh af þeim uerda ok odrum at skada. huer er ecki pinaz þaaleidis þar af sem madrinn. ok eigi hirtaz þau ne læraz. Af þessum dæmum ma madrinn enn eigi sidr læraz<ref>læridóm faa, B</ref> ef hann hugsar sik um. Nockur af þeim eru sua skapad. at þau skulu odrum kuikendum uera til fædu ok uidrlifiss. En til huers at uær grafimz eptir greinum af þeim kuikendum sem huarki eru medr oss ne i moti segir Augustinus. Mislikar þer madr þat at þau stoda þer ecki ne stetta. þa lat þer þat lika at þau meina þer ecki uætta.
  
''Scolastica historia.''Af hinum minztum kuikendum. þeim sem af daudra kuikenda lik<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mum edr uandzligum uætum.<ref>uokum, B</ref> daligum [tream edr<ref>[ok, B</ref> dygdarlausum gr&#491;sum eru u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>n at fødaz. hefir umrøda uerit manna i milli. huart þau rynni þa þegar upp sua sem <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur kuikendi. Enn þar til er su orlausn gefin. at þau sem eigi fødaz af nockurri spellan edr skadsemd uurdu þa þegar. enn þau sem af einum ok odrum spelladum lutum<ref>''tilf.'' B</ref> fødaz. runnu af þeim s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mum upp eptir syndina. Þess ma ok einnhuerr lettliga spyria. fyrir huern<ref>hueria, B</ref> skylld er gud gaf manninum fædzlu fyrir syndina til uidrlifis. þar sem hann uar þa udaudligr. En þat uar fyrir þa sauk at sa udaudleikr sem hann uar skapadr med. uar medr fødzlu nærandi ok stydiandi. ok eigi þar um medr þeim hætti sem hinn er ukominn er. huerr er ongarrar fødu þarf edr þess háttar næringer. þiat i hinum fyrra matti madrinn þat at deyia eigi. enn i hinum sidarra ma hann eigi deyia.  
+
''Scolastica historia.''Af hinum minztum kuikendum. þeim sem af daudra kuikenda lik&#7887;mum edr uandzligum uætum.<ref>uokum, B</ref> daligum [tream edr<ref>[ok, B</ref> dygdarlausum gr&#491;sum eru u&#7887;n at fødaz. hefir umrøda uerit manna i milli. huart þau rynni þa þegar upp sua sem &#7887;nnur kuikendi. Enn þar til er su orlausn gefin. at þau sem eigi fødaz af nockurri spellan edr skadsemd uurdu þa þegar. enn þau sem af einum ok odrum spelladum lutum<ref>''tilf.'' B</ref> fødaz. runnu af þeim s&#7887;mum upp eptir syndina. Þess ma ok einnhuerr lettliga spyria. fyrir huern<ref>hueria, B</ref> skylld er gud gaf manninum fædzlu fyrir syndina til uidrlifis. þar sem hann uar þa udaudligr. En þat uar fyrir þa sauk at sa udaudleikr sem hann uar skapadr med. uar medr fødzlu nærandi ok stydiandi. ok eigi þar um medr þeim hætti sem hinn er ukominn er. huerr er ongarrar fødu þarf edr þess háttar næringer. þiat i hinum fyrra matti madrinn þat at deyia eigi. enn i hinum sidarra ma hann eigi deyia.  
  
  
 
===Her segir huersu uidrlikiz .vii. daga uerk almattigs guds uidr .vii. alldra heimsins===
 
===Her segir huersu uidrlikiz .vii. daga uerk almattigs guds uidr .vii. alldra heimsins===
  
'''8.''' Himinn ok i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd uaru nu alg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r. ok oll þeirra fegrd ok prydi fylldi gud ok lyktadi. þat er sua mikit at hann syndi fullgort uera sitt uerk aa hinum .vii<sup>da</sup>. degi. ok huilldiz aa honum af aullu þi uerki. sem hann hafdi þa gort ok framit. eigi sua sem af nockurri mødu. helldr af lettandi sinni fyrr sagdri skipan ok g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd aa þeim sama deghi. þiat guð hafði þa skapad<ref>skipat, B</ref> efni til allra likamligra luta ok<ref>liking ''tilf.'' B</ref> saalna. þeirra sem hann skapadi sidan hueria aa sinum skapanar tima. Hafdi hann nu framit ok algort þessi .vi.<ref>.vii., B</ref> daga uerk medr fyrr sagdri skapan skipan ok skyringu. Meðr skapan aa hinum fyrsta degi sua sem hann framdi sina skapan af <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu efni. ok medr skipan þa er hann skipadi<ref>skildi, B</ref> liosit fra myrkrinu. medr skipan edr sundrskiptingu aa <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>drum ok hinum þridia. enn medr skreyting aa .iii. hinum sidarstum.
+
'''8.''' Himinn ok i&#7887;rd uaru nu alg&#7887;r. ok oll þeirra fegrd ok prydi fylldi gud ok lyktadi. þat er sua mikit at hann syndi fullgort uera sitt uerk aa hinum .vii<sup>da</sup>. degi. ok huilldiz aa honum af aullu þi uerki. sem hann hafdi þa gort ok framit. eigi sua sem af nockurri mødu. helldr af lettandi sinni fyrr sagdri skipan ok g&#7887;rd aa þeim sama deghi. þiat guð hafði þa skapad<ref>skipat, B</ref> efni til allra likamligra luta ok<ref>liking ''tilf.'' B</ref> saalna. þeirra sem hann skapadi sidan hueria aa sinum skapanar tima. Hafdi hann nu framit ok algort þessi .vi.<ref>.vii., B</ref> daga uerk medr fyrr sagdri skapan skipan ok skyringu. Meðr skapan aa hinum fyrsta degi sua sem hann framdi sina skapan af &#7887;ngu efni. ok medr skipan þa er hann skipadi<ref>skildi, B</ref> liosit fra myrkrinu. medr skipan edr sundrskiptingu aa &#7887;drum ok hinum þridia. enn medr skreyting aa .iii. hinum sidarstum.
  
'''Augustinus.''' J þeim ordum sem Moyses segir at gud huilldiz aa hinum .vii<sup>da</sup>. deghi af þeim sinum hardla godum uerkum sem hann hafdi gort. ma ok eigi sidr medr andaligum<ref>andligum, B</ref> skilninghi ok skyrum merkiaz uár eptirkomandi huilld. þa sem hann man oss gefa af ollum uarum uerkum. ef uær h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fum þau god g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. þiat <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll uár god uerk er honum at kenna ok eigna. sem oss eggiar<ref>kallar, B</ref> til godg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rninganna ok medr þeim tekr. synir oss sannleiksins ueg. lockar oss ok leidir<ref>laðar, B</ref> til þess at u&#281;r gangim hann. gefr oss þar til efni ok orku. at u&#281;r fyllim þat medr frammku&#281;md sem hann bydr oss. Enn þat er<ref>''tilf.'' B</ref> innuirduligha hugleidanda segir Augustinus. fyrir hueria skynsemd þessi huilld ueitiz aa hinum. .vii<sup>da</sup>. deghi. Hann suarar ser sealfr ok [segir. at hann<ref>[''mgl.'' B</ref> seer .vi. alldra uinnufulla um allan texta gudligra ritninga. sua sem greinda medr sinum eiginligum endim<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkum. til þess at huilldin ueitiz aa hinum .vii<sup>da</sup>. Ok fyrir þi segir hann þa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu alldra .vi. hafa mynd ok merking þessarra .vi. daga. aa huerium er gud g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi þa fyrr sagda luti sem scriptin skyrir ok nu var fra sagt.
+
''Augustinus.'' J þeim ordum sem Moyses segir at gud huilldiz aa hinum .vii<sup>da</sup>. deghi af þeim sinum hardla godum uerkum sem hann hafdi gort. ma ok eigi sidr medr andaligum<ref>andligum, B</ref> skilninghi ok skyrum merkiaz uár eptirkomandi huilld. þa sem hann man oss gefa af ollum uarum uerkum. ef uær h&#7887;fum þau god g&#7887;rt. þiat &#7887;ll uár god uerk er honum at kenna ok eigna. sem oss eggiar<ref>kallar, B</ref> til godg&#7887;rninganna ok medr þeim tekr. synir oss sannleiksins ueg. lockar oss ok leidir<ref>laðar, B</ref> til þess at u&#281;r gangim hann. gefr oss þar til efni ok orku. at u&#281;r fyllim þat medr frammku&#281;md sem hann bydr oss. Enn þat er<ref>''tilf.'' B</ref> innuirduligha hugleidanda segir Augustinus. fyrir hueria skynsemd þessi huilld ueitiz aa hinum. .vii<sup>da</sup>. deghi. Hann suarar ser sealfr ok [segir. at hann<ref>[''mgl.'' B</ref> seer .vi. alldra uinnufulla um allan texta gudligra ritninga. sua sem greinda medr sinum eiginligum endim&#7887;rkum. til þess at huilldin ueitiz aa hinum .vii<sup>da</sup>. Ok fyrir þi segir hann þa s&#7887;mu alldra .vi. hafa mynd ok merking þessarra .vi. daga. aa huerium er gud g&#7887;rdi þa fyrr sagda luti sem scriptin skyrir ok nu var fra sagt.
  
 
Manndomsins upphaf. sua sem madrinn tokh at neyta ok niota þessa ueralldar lioss i paradiso. samuirdiz uel ok uidrku&#281;miliga hinum fyrsta degi. aa huerium er gud gerdi liosit. Þessi alldr ma ok<ref>eigi siðr ''tilf.'' B</ref> sua takaz sem hin yngzta barnæska allrar þessar ueralldar. Hans lengd uar fra Adami til Noa flods. ok þat sama flod uard sua sem aptann þessa dags eðr heimsalldrs. þiat uárr hinn yngzti barndomr. fra þi er madrinn er føddr ok til þess er hann er .vii. uetra gamall. eydiz ok af mááz<ref>máiz, B</ref> sua sem i uminnis ok<ref>''mgl.'' B </ref> gleymsku flodi.
 
Manndomsins upphaf. sua sem madrinn tokh at neyta ok niota þessa ueralldar lioss i paradiso. samuirdiz uel ok uidrku&#281;miliga hinum fyrsta degi. aa huerium er gud gerdi liosit. Þessi alldr ma ok<ref>eigi siðr ''tilf.'' B</ref> sua takaz sem hin yngzta barnæska allrar þessar ueralldar. Hans lengd uar fra Adami til Noa flods. ok þat sama flod uard sua sem aptann þessa dags eðr heimsalldrs. þiat uárr hinn yngzti barndomr. fra þi er madrinn er føddr ok til þess er hann er .vii. uetra gamall. eydiz ok af mááz<ref>máiz, B</ref> sua sem i uminnis ok<ref>''mgl.'' B </ref> gleymsku flodi.
  
Annarr alldr meðr sinn morgin byriaz eptir flodit af Noa ok er til Abrahams æfi. Samuirdiz hann uel ok<ref>viðr ''tilf.'' B</ref> likiz audrum deginum. aa huerium er festingarhiminninn uar skapadr milli nedri uatnanna ok efri. Sua uard [<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkin ok<ref>[ok orkin, B</ref> Noa af sinum monnum sterk ok stadligh festingh milli þeirra nedri uatna. sem hon fluttiz i. ok þeirra hinna efri sem ofan rigndi at henni. Þessi alldr fyrir uerdr sik eigi af flodinni. þiat annarr manzins alldr sueindomrinn. fra þi er hann er .vii. uetra ok til þess er hann er .xiiii. uetra gamall. þuæz eigi ne fellr iafngiarna medr nockurri gleymsku or hans minni sem hinn fyrsti. þiat uær munum þat sem u&#281;r uárum smásueinar. enn neppiliga edr eigi þat er u&#281;r uárum smáb<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn. Tungna skiptit ok þeirra neyking<ref>hneykingh ok niðran. B</ref> sem g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdu st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>pulinn Babel uar aptann þessa heimsalldrs. Eigi gat þessi helldr guds lyd en hinn fyrri. þiat annarr manzins alldr er umuguligr<ref>eigi m&#491;guligr, B</ref> afspringh at geta.
+
Annarr alldr meðr sinn morgin byriaz eptir flodit af Noa ok er til Abrahams æfi. Samuirdiz hann uel ok<ref>viðr ''tilf.'' B</ref> likiz audrum deginum. aa huerium er festingarhiminninn uar skapadr milli nedri uatnanna ok efri. Sua uard [&#7887;rkin ok<ref>[ok orkin, B</ref> Noa af sinum monnum sterk ok stadligh festingh milli þeirra nedri uatna. sem hon fluttiz i. ok þeirra hinna efri sem ofan rigndi at henni. Þessi alldr fyrir uerdr sik eigi af flodinni. þiat annarr manzins alldr sueindomrinn. fra þi er hann er .vii. uetra ok til þess er hann er .xiiii. uetra gamall. þuæz eigi ne fellr iafngiarna medr nockurri gleymsku or hans minni sem hinn fyrsti. þiat uær munum þat sem u&#281;r uárum smásueinar. enn neppiliga edr eigi þat er u&#281;r uárum smáb&#7887;rn. Tungna skiptit ok þeirra neyking<ref>hneykingh ok niðran. B</ref> sem g&#7887;rdu st&#7887;pulinn Babel uar aptann þessa heimsalldrs. Eigi gat þessi helldr guds lyd en hinn fyrri. þiat annarr manzins alldr er umuguligr<ref>eigi m&#491;guligr, B</ref> afspringh at geta.
  
Hins þridia heimsalldrs morginn byreadiz af Abraham. hæfir hann hardla uidrkæmiliga hinum þridia manzalldrinum. fra þi er hann er .xiiii. uetra. ok hann hefir .viii. uetr um tuitugt. þiat sa alldr er uel meginn ok mattugr afspring at geta. Hann samuirdiz ok hardla ual ok uidrku&#281;miliga hinum þridia deghinum. aa huerium er i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdin uar i brott skipt ok fraskila g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnunum. fyrir þann skylld at aa þeima heimsalldri greindiz guds lydr ok fraskila g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdiz þeim hinum mikla heidinna þeoda hegoma ok uaandu uillu fyrir truarinnar fedr hinn aag&#281;ta Abraham. sem þeir i u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fduz medr margskonar skyrsilighum skurdgoda blotum sua sem j hrædiligum [ok vstaðleghum vazens vindbárum. ok enn helldr sem i hr&#281;ðilegum<ref>[''tilf.'' B</ref> hafbaarum ok sterkum brimstormum. frealsadiz guds lydr þa ok fra skildiz upp aa þann haatt þessarri þeirra uantru. sem iordin af u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnunum þann tima sem hon birtiz ok þurrlendit syndiz. Girntiz<ref>greindiz (!), B</ref> hann þa ok þyrsti þaleidis himneska skur gudligra bodorda dyrkandi einn saman<ref>''saal. ogs.'' B</ref> ok lifanda gud. sem su i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd<ref>''saal.'' B; u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd, A</ref> matuliga dogguad sem sidan mundi fagran frykt ok nytsamligha aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xtu heilagra ritninga h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fudfedra ok spamanna gefa megha. Fyrir þi taladi gud sua til Abrahams. Margra<ref>''saal.'' B; Margar, A</ref> þioda feþr skipadi ek þik. Þessi alldr uanz allt til daga Dauids. Var hans aptann i syndaligum lifnadi Saul konungs ok ferligum framferdum þess folks sem undir hans stiornan<ref>stiorn, B</ref> uar.
+
Hins þridia heimsalldrs morginn byreadiz af Abraham. hæfir hann hardla uidrkæmiliga hinum þridia manzalldrinum. fra þi er hann er .xiiii. uetra. ok hann hefir .viii. uetr um tuitugt. þiat sa alldr er uel meginn ok mattugr afspring at geta. Hann samuirdiz ok hardla ual ok uidrku&#281;miliga hinum þridia deghinum. aa huerium er i&#7887;rdin uar i brott skipt ok fraskila g&#7887;r u&#7887;tnunum. fyrir þann skylld at aa þeima heimsalldri greindiz guds lydr ok fraskila g&#7887;rdiz þeim hinum mikla heidinna þeoda hegoma ok uaandu uillu fyrir truarinnar fedr hinn aag&#281;ta Abraham. sem þeir i u&#7887;fduz medr margskonar skyrsilighum skurdgoda blotum sua sem j hrædiligum [ok vstaðleghum vazens vindbárum. ok enn helldr sem i hr&#281;ðilegum<ref>[''tilf.'' B</ref> hafbaarum ok sterkum brimstormum. frealsadiz guds lydr þa ok fra skildiz upp aa þann haatt þessarri þeirra uantru. sem iordin af u&#7887;tnunum þann tima sem hon birtiz ok þurrlendit syndiz. Girntiz<ref>greindiz (!), B</ref> hann þa ok þyrsti þaleidis himneska skur gudligra bodorda dyrkandi einn saman<ref>''saal. ogs.'' B</ref> ok lifanda gud. sem su i&#7887;rd<ref>''saal.'' B; u&#7887;rd, A</ref> matuliga dogguad sem sidan mundi fagran frykt ok nytsamligha aau&#7887;xtu heilagra ritninga h&#7887;fudfedra ok spamanna gefa megha. Fyrir þi taladi gud sua til Abrahams. Margra<ref>''saal.'' B; Margar, A</ref> þioda feþr skipadi ek þik. Þessi alldr uanz allt til daga Dauids. Var hans aptann i syndaligum lifnadi Saul konungs ok ferligum framferdum þess folks sem undir hans stiornan<ref>stiorn, B</ref> uar.
  
Þaþan byriadiz hins fiorda heimsalldrs morginn af hinum fræga konungi Dauid. Hann er ok likr hinum fiorda manzalldrinum. þeim sem er fra þi er hann hefir .viii. uetr ok tuitugt<ref>.xx. B</ref> ok framm til þess sem hann er fimt<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gr. [Rikir saa alldr roskinleiksins sæmiliga<ref>[Nu berr sia roskinleikinn sennilega til allra (!), B</ref> millum annarra alldranna. ok er hann fastligt ok frygdarsamligt. sterkt ok stadfastligt skart ok skraut allra annarra alldranna. ok fyrir þa sauk samuirdiz hann heiðrs uel ok fagrliga hinum fiorda deghinum. aa. huerium er himintunglin uaru ger i festingarhimninum. edr huat megi biartligarr ok auðsyniligarr merkia heidr ok birti konungligs rikis ok þann lyd sem honum er uel hlydinn enn solarinnar fegrð ok forprisan. tunglsins birti merkir sealfa synagogam. stiornurnar hennar h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdingia. ok alla luti sua grunduallada ok stadfesta [i rikis stiorn<ref>[''tilf.'' B</ref> sem stiornur i festingarhimni. Aptann þessa heimsalldrs [uard aa æfi<ref>[var þa i &#281;fi ok syndalegum lifnaði, B</ref> hinna sidarri konunga. huar fyrir ebreskra manna þiod uar hertekin ok i þrældom rekin.
+
Þaþan byriadiz hins fiorda heimsalldrs morginn af hinum fræga konungi Dauid. Hann er ok likr hinum fiorda manzalldrinum. þeim sem er fra þi er hann hefir .viii. uetr ok tuitugt<ref>.xx. B</ref> ok framm til þess sem hann er fimt&#7887;gr. [Rikir saa alldr roskinleiksins sæmiliga<ref>[Nu berr sia roskinleikinn sennilega til allra (!), B</ref> millum annarra alldranna. ok er hann fastligt ok frygdarsamligt. sterkt ok stadfastligt skart ok skraut allra annarra alldranna. ok fyrir þa sauk samuirdiz hann heiðrs uel ok fagrliga hinum fiorda deghinum. aa. huerium er himintunglin uaru ger i festingarhimninum. edr huat megi biartligarr ok auðsyniligarr merkia heidr ok birti konungligs rikis ok þann lyd sem honum er uel hlydinn enn solarinnar fegrð ok forprisan. tunglsins birti merkir sealfa synagogam. stiornurnar hennar h&#7887;fdingia. ok alla luti sua grunduallada ok stadfesta [i rikis stiorn<ref>[''tilf.'' B</ref> sem stiornur i festingarhimni. Aptann þessa heimsalldrs [uard aa æfi<ref>[var þa i &#281;fi ok syndalegum lifnaði, B</ref> hinna sidarri konunga. huar fyrir ebreskra manna þiod uar hertekin ok i þrældom rekin.
  
Hins fimta alldrs morginn uar hin mikla herleiding i Babilonem. Var hann eigi ulikr þeim luta manzins alldrs ok æfi. sem honom þyngiz ok honum hallar af roskinleikinum til ellinnar. hann kallaz i bokinni þungleika alldr. hann er fra þi er madrinn er fimtugr ok til þess er hann er seaurædr. ok se þo enn eigi sealfr ellidomrinn kominn. A þessum alldri halladiz aa þa leid rikiss stiorn ok stadfesta meðr Gydingha folki. sem madrinn þann tima sem hann liðr af roskinleikinum til ellidomsins. Hans lengd uar af nefndam tima til hegatburdar uars herra Jesu Kristi. Samuirdiz hann uel hinum .v<sup>ta</sup>. deginum. aa huerium er fiskar ok fuglar uaru skapadir. fyrir þann skylld at Judar<ref>uiðara, B</ref> toku þa uidr<ref>niðr, B</ref> at hafaz milli heidinna þioda sua sem i seofar haska. ok at hafa uuissligha<ref>uuislegu, B</ref> tru ok ustadfasta sem fliugandi fuglar renna ok reika hegat ok þegat. Varu þar ok uissuliga storir hualir. þar eru þeir sterkir ok stadfastir menn. sem giarnari uilldu ok uel mattu helldr stiorna ser ok odrum i ueralldarinnar bylgium ok baarum enn þiona edr i þrældom leggiaz i þeirri herleidingu. þiat þeir uurðu medr engiss kyns otta edr ræzlu til skurdgoða blotz edr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurrar annarrar uillu ok uantru leiddir edr lockadir. Þat er geymanda er guð blezadi þessum kuikendum ok sagdi sua. Vaxit þer ok fiolgiz. fyllit seofarins u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn. enn fuglarnir fiolgiz yfir iorðina. þiat Gydinga þiod freouadiz ok fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lgaðiz harðla mikit upp fra þeim tima sem hon dreifdiz millum heidinna þioda. Þessa alldrsins aptann uard þat hit mikla ok hit margfallda syndafang meðr Gydinga folki. er þeir [voru sua blindaðer. at þeir<ref>[''tilf.'' B</ref> kendu eigi uárn herra Jesum Kristum til sin komanda higat i uerolldina.
+
Hins fimta alldrs morginn uar hin mikla herleiding i Babilonem. Var hann eigi ulikr þeim luta manzins alldrs ok æfi. sem honom þyngiz ok honum hallar af roskinleikinum til ellinnar. hann kallaz i bokinni þungleika alldr. hann er fra þi er madrinn er fimtugr ok til þess er hann er seaurædr. ok se þo enn eigi sealfr ellidomrinn kominn. A þessum alldri halladiz aa þa leid rikiss stiorn ok stadfesta meðr Gydingha folki. sem madrinn þann tima sem hann liðr af roskinleikinum til ellidomsins. Hans lengd uar af nefndam tima til hegatburdar uars herra Jesu Kristi. Samuirdiz hann uel hinum .v<sup>ta</sup>. deginum. aa huerium er fiskar ok fuglar uaru skapadir. fyrir þann skylld at Judar<ref>uiðara, B</ref> toku þa uidr<ref>niðr, B</ref> at hafaz milli heidinna þioda sua sem i seofar haska. ok at hafa uuissligha<ref>uuislegu, B</ref> tru ok ustadfasta sem fliugandi fuglar renna ok reika hegat ok þegat. Varu þar ok uissuliga storir hualir. þar eru þeir sterkir ok stadfastir menn. sem giarnari uilldu ok uel mattu helldr stiorna ser ok odrum i ueralldarinnar bylgium ok baarum enn þiona edr i þrældom leggiaz i þeirri herleidingu. þiat þeir uurðu medr engiss kyns otta edr ræzlu til skurdgoða blotz edr n&#7887;ckurrar annarrar uillu ok uantru leiddir edr lockadir. Þat er geymanda er guð blezadi þessum kuikendum ok sagdi sua. Vaxit þer ok fiolgiz. fyllit seofarins u&#7887;tn. enn fuglarnir fiolgiz yfir iorðina. þiat Gydinga þiod freouadiz ok fi&#7887;lgaðiz harðla mikit upp fra þeim tima sem hon dreifdiz millum heidinna þioda. Þessa alldrsins aptann uard þat hit mikla ok hit margfallda syndafang meðr Gydinga folki. er þeir [voru sua blindaðer. at þeir<ref>[''tilf.'' B</ref> kendu eigi uárn herra Jesum Kristum til sin komanda higat i uerolldina.
  
Hins setta alldrs morginn byriaz<ref>upp ''tilf.'' B</ref> ok hefz af gudspiallzins predican fyrir lausnara uaarn Jesum Kristum. [Er hann eptir þi sem uerolldinni sealfri til heyrir þeim luta mannzins æfi likaztr. sem hans gamall ellidomr birtiz ok audsyniz.<ref>''mgl.'' B</ref> A þessum hinum .vi<sup>ta</sup>. heimsins alldrinum lamdiz storliga miok ok nidr lagðiz þat hit likamligha ok hit ueralldligha riki Juda. aa huerium er þeirra musteri uar nidr brotit ok þeirra fornfæringar eyddar ok unyttar. ok su þiod er driugum komin at endalykt lifsins. eptir þi sem rikissins afli ok orku heyrir til. A þessum alldri føddiz þa nyr madr sua sem i ellidomi hins gamla manz. saa sem nu lifir andliga. A hinum .vi<sup>ta</sup>. degi uard maðrinn til guds likneskiu ok likingar. Ok aa þessum hinum .vi<sup>ta</sup>. heimsalldri føddiz uaarr herra hegat i heim likamliga. af huerium er spamadrinn segir sua. Madr er hann ok huerr man kenna hann. Ok sua sem aa þeim deghi uard bædi karlmadr ok kona. medr þeima hætti er aa þessum alldri Jesus Kristus ok hans kristni. A þeim degi var madrinn upp aa þann haatt yfir skapaðr busm<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lum h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggormum ok himinsins fuglum. sem Kristr styrir ok stiornar þeim hugskotum aa þessum alldri sem honum goraz hlydin ok til hans kristni koma ok kriupa. huart sem þat er helldr af heidnum þioðum eðr Gyðinga folki. til þess at þeir temiz ok tempriz af sealfum honum. edr huat manna sem þeir eru er hoguærir g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>raz ok honum hlydnir. huart sem þeir hafa fyrir likams fystum of gefnir uerit sem busmalar. edr hafa þeir i myrkra<ref>''saal.'' B; uillu, A</ref> þoku sua sem i uillu eðr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurri uantru uafdir ok blindadir uerit sem eitrormar. edr hafa þeir ofmetnadar fullir uerit ok frammgiarnir sem fliugaudi fuglar. Biðium nu<ref>''mgl.'' B</ref> þess gud at sa ueralldarinnar timi. sem er sua sem aptann þessa heims alldrs<ref>''saal.'' B; dags alldrs, A</ref> taki oss eigi ne beri aa uára lifdaga. þiat þat er ueralldarinnar endalykt ok timar Antikristi. af huerium er gud segir. Hyggr þu eðr ætlar at mannzins son mun<ref>muni, B</ref> n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckura tru finna aa iardriki þann tima sem hann hefir komit.
+
Hins setta alldrs morginn byriaz<ref>upp ''tilf.'' B</ref> ok hefz af gudspiallzins predican fyrir lausnara uaarn Jesum Kristum. [Er hann eptir þi sem uerolldinni sealfri til heyrir þeim luta mannzins æfi likaztr. sem hans gamall ellidomr birtiz ok audsyniz.<ref>''mgl.'' B</ref> A þessum hinum .vi<sup>ta</sup>. heimsins alldrinum lamdiz storliga miok ok nidr lagðiz þat hit likamligha ok hit ueralldligha riki Juda. aa huerium er þeirra musteri uar nidr brotit ok þeirra fornfæringar eyddar ok unyttar. ok su þiod er driugum komin at endalykt lifsins. eptir þi sem rikissins afli ok orku heyrir til. A þessum alldri føddiz þa nyr madr sua sem i ellidomi hins gamla manz. saa sem nu lifir andliga. A hinum .vi<sup>ta</sup>. degi uard maðrinn til guds likneskiu ok likingar. Ok aa þessum hinum .vi<sup>ta</sup>. heimsalldri føddiz uaarr herra hegat i heim likamliga. af huerium er spamadrinn segir sua. Madr er hann ok huerr man kenna hann. Ok sua sem aa þeim deghi uard bædi karlmadr ok kona. medr þeima hætti er aa þessum alldri Jesus Kristus ok hans kristni. A þeim degi var madrinn upp aa þann haatt yfir skapaðr busm&#7887;lum h&#7887;ggormum ok himinsins fuglum. sem Kristr styrir ok stiornar þeim hugskotum aa þessum alldri sem honum goraz hlydin ok til hans kristni koma ok kriupa. huart sem þat er helldr af heidnum þioðum eðr Gyðinga folki. til þess at þeir temiz ok tempriz af sealfum honum. edr huat manna sem þeir eru er hoguærir g&#7887;raz ok honum hlydnir. huart sem þeir hafa fyrir likams fystum of gefnir uerit sem busmalar. edr hafa þeir i myrkra<ref>''saal.'' B; uillu, A</ref> þoku sua sem i uillu eðr n&#7887;ckurri uantru uafdir ok blindadir uerit sem eitrormar. edr hafa þeir ofmetnadar fullir uerit ok frammgiarnir sem fliugaudi fuglar. Biðium nu<ref>''mgl.'' B</ref> þess gud at sa ueralldarinnar timi. sem er sua sem aptann þessa heims alldrs<ref>''saal.'' B; dags alldrs, A</ref> taki oss eigi ne beri aa uára lifdaga. þiat þat er ueralldarinnar endalykt ok timar Antikristi. af huerium er gud segir. Hyggr þu eðr ætlar at mannzins son mun<ref>muni, B</ref> n&#7887;ckura tru finna aa iardriki þann tima sem hann hefir komit.
  
Eptir þenna aptan man morginn koma. sua sem sealfr gud man hegat koma meðr sinni signadu birti. Þa manu þeir huilaz af aullum sinum uerkum medr Jesu Kristo. sem alaz af hans eptirdømum (ok) hafa god uerk g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. þiat eptir þilik dømi<ref>uerk, B</ref> er ollum godum monnum huilldin uæntandi aa hinum .vii. deginum. þat er aa hinum .vii<sup>da</sup>. heimsalldrinum. þeim er <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngan hefir aptaninn. Vønti huerr sem einn goðr madr seer at þi eylifrar dyrdar eptir hardla god .vi.<ref>vii, B</ref> dagha uerk. þat er eptir .vi.<ref>vii, B</ref> daga umlidna. ok skili sua huat er þat hefir at þyda. er gud huilldiz aa hinum .vii<sup>da</sup>. deghinum af aullum sinum uerkum. þiat sealfr hann uinnr meðr oss alla þa goða hluti sem u&#281;r g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rum. ok af þi er þat rettliga sagt at hann huiliz. þiat eptir <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll þessi uerk mun hann oss<ref>þessum, B</ref> meðr sealfum ser æfinliga huilld ueita.
+
Eptir þenna aptan man morginn koma. sua sem sealfr gud man hegat koma meðr sinni signadu birti. Þa manu þeir huilaz af aullum sinum uerkum medr Jesu Kristo. sem alaz af hans eptirdømum (ok) hafa god uerk g&#7887;rt. þiat eptir þilik dømi<ref>uerk, B</ref> er ollum godum monnum huilldin uæntandi aa hinum .vii. deginum. þat er aa hinum .vii<sup>da</sup>. heimsalldrinum. þeim er &#7887;ngan hefir aptaninn. Vønti huerr sem einn goðr madr seer at þi eylifrar dyrdar eptir hardla god .vi.<ref>vii, B</ref> dagha uerk. þat er eptir .vi.<ref>vii, B</ref> daga umlidna. ok skili sua huat er þat hefir at þyda. er gud huilldiz aa hinum .vii<sup>da</sup>. deghinum af aullum sinum uerkum. þiat sealfr hann uinnr meðr oss alla þa goða hluti sem u&#281;r g&#7887;rum. ok af þi er þat rettliga sagt at hann huiliz. þiat eptir &#7887;ll þessi uerk mun hann oss<ref>þessum, B</ref> meðr sealfum ser æfinliga huilld ueita.
  
''De genesi.'' Blezadi gud þa hinn .vii<sup>da</sup>. daghinn ok helgadi hann. þat er sua at skilia. at hann skapadi at saa dagr u&#281;ri haleitr ok heilagr halldinn. þiat aa honum letti hann af aullu uerki sinu. þi sem hann hafdi þa skapat. ''scolastica historia.'' Þar sem segir at gud huilldiz aa hinum .vii<sup>da</sup>. degi af ollu þi uerki sem hann hafdi fyllt ok framit. þa tééz ok syniz þat uerkit sem hann hafdi þa enn eigi g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. af hueriu er hann lettir enn eigi edr huiliz. Þriu fyrr sogd uerk hafði hann þa gort. skapat skipat ok skreytt. Hit fiorda hans uerk lettir alldrigi af. sua lengi sem hann lætr mannkynit aukaz. skapandi ok samtengiandi huers sem eins saal sinum eiginligum likam. Hit fimta man hann fremia annars heims. synandi þa aullum godum monnium sealfs sina aaseonu sem þionandi madr. sediandi þa ok somandi æfinligha meðr sealfum ser i himinriki.  
+
''De genesi.'' Blezadi gud þa hinn .vii<sup>da</sup>. daghinn ok helgadi hann. þat er sua at skilia. at hann skapadi at saa dagr u&#281;ri haleitr ok heilagr halldinn. þiat aa honum letti hann af aullu uerki sinu. þi sem hann hafdi þa skapat. ''scolastica historia.'' Þar sem segir at gud huilldiz aa hinum .vii<sup>da</sup>. degi af ollu þi uerki sem hann hafdi fyllt ok framit. þa tééz ok syniz þat uerkit sem hann hafdi þa enn eigi g&#7887;rt. af hueriu er hann lettir enn eigi edr huiliz. Þriu fyrr sogd uerk hafði hann þa gort. skapat skipat ok skreytt. Hit fiorda hans uerk lettir alldrigi af. sua lengi sem hann lætr mannkynit aukaz. skapandi ok samtengiandi huers sem eins saal sinum eiginligum likam. Hit fimta man hann fremia annars heims. synandi þa aullum godum monnium sealfs sina aaseonu sem þionandi madr. sediandi þa ok somandi æfinligha meðr sealfum ser i himinriki.  
  
  
 
===Her greinir ok skyrir af skapan ok setning heimsins ok mannzins skapan ok sundrgreining natturu hans===
 
===Her greinir ok skyrir af skapan ok setning heimsins ok mannzins skapan ok sundrgreining natturu hans===
  
'''9.''' Fyrir þa sok at um hrid uar sagt bædi i senn af skapan karlmanz ok konu. huat er þa uard eigi allt i senn ok aa einum tima. þa endrtekr Moyses medr nockuru moti aptr [til fyrr sagdra luta.<ref>[fyrr sagða luti, B</ref> til þess at hann þi fylliligarr<ref>fullegarr, B</ref> til lykta leiði þat sem hann hefir adr medr skiotu maali ok sk<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mmu uidr komit. ok tekr i fyrstunni sua til ordz. ''genesis.'' Þessor eru g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdir ok getnadir himins ok iarðar þann tima sem þau uaru skapat. aa þann sama dagh sem gud g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi himin ok i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd ok allan akrsins blomstr ok grænsku ok hans foðr ok fædzlu. fyrr enn þat rynni upp yfir iordina. ok þar medr allt iardarinnar gras fyrr enn þat friouadiz. þiat gud hafdi þa enn eigi n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurn stad latit rigna yfuir alla i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdina. eigi uar ok nockurr madr til þa hana at yrkia edr uinna. helldr reis einn storr uppsprettubrunnr edr<ref>ok, B</ref> uatnzædr upp af iordinni d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gguandi allan hennar aauoxt ok aasynd.
+
'''9.''' Fyrir þa sok at um hrid uar sagt bædi i senn af skapan karlmanz ok konu. huat er þa uard eigi allt i senn ok aa einum tima. þa endrtekr Moyses medr nockuru moti aptr [til fyrr sagdra luta.<ref>[fyrr sagða luti, B</ref> til þess at hann þi fylliligarr<ref>fullegarr, B</ref> til lykta leiði þat sem hann hefir adr medr skiotu maali ok sk&#7887;mmu uidr komit. ok tekr i fyrstunni sua til ordz. ''genesis.'' Þessor eru g&#7887;rdir ok getnadir himins ok iarðar þann tima sem þau uaru skapat. aa þann sama dagh sem gud g&#7887;rdi himin ok i&#7887;rd ok allan akrsins blomstr ok grænsku ok hans foðr ok fædzlu. fyrr enn þat rynni upp yfir iordina. ok þar medr allt iardarinnar gras fyrr enn þat friouadiz. þiat gud hafdi þa enn eigi n&#7887;ckurn stad latit rigna yfuir alla i&#7887;rdina. eigi uar ok nockurr madr til þa hana at yrkia edr uinna. helldr reis einn storr uppsprettubrunnr edr<ref>ok, B</ref> uatnzædr upp af iordinni d&#7887;gguandi allan hennar aauoxt ok aasynd.
  
''Augustinus'' segir at saa madr er þi sidr aufundandi edr lastandi. sem þessa luti fær sua uel ok uitrliga skilit eptir þi sem letrit heyriz lioda. at hann forðaz allar gudlastanir ok adra þa luti sem kristiligri tru eru gagnstadligir. ok at hann sec helldr sem einkannligr [ok harðla lofsamlegr<ref>[''tilf.'' B</ref> skilningarmadr hafandi ok halldandi. Enn ef þar til er engi uidku&#281;miligr uegr milldr ne gudi makligr. at þessir fáir framm sagðir hlutir se odruuiss enn medr merkingum ok skyringum skildir.<ref>''saal.'' B; skyrdir, A </ref> þa h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fum þann haatt ok hugsan aa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdum ordum. sem sealfr hann hefir medr þess fulltingi gort ok gefit. sem oss eggiar at bidia leita ok knyia. Fyrrom<ref>''saal.'' B; fyrrunni, A</ref> uaaru .vii. dagar tindir ok taldir. enn nu er einn dagr nefndr<ref>anefndr, B</ref> ok til tekinn. aa huerium er gud gorði himin ok i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rð ok alla akrsins blomgan ok hans fødzlu [ok þar medr allt iardarinnar gras. Ecki uarð akrs edr engiss blomstr ok hans fødzlu<ref>[''mgl.'' B</ref> kyn i upphafui sua sem sagt er at gud skapadi himin ok i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rð. er þat ok berliga lesit. at iarðarinnar blomstr ok hennar fæðu kyn uard aa hinum þridia degi. ok þo skapadi gud eigi odruuiss himin ok i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd enn adr hefir sagt uerit aa hinum fyrsta degi. J þessum hinum faam ordum tecr fyrr nefndr spamadr oss ok skyrir meðr merkinger skilningh alla skepnuna fyrir andar syndina. Vndir nafni himins ok iarðar merkiz aull synilig skepna. J nafni dagsins merkiz allr timi þessa lidanda lifs. aa huerium er eigi at eins uard himinn ok i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd. utan þar medr styriz ok stiornaz skipaz ok ueitiz <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll synilig skepna. Vndir akrsins blomstri ok hans føðu kyni uill hann at usynilig skepna skiliz. sua sem aundin fyrir lifsins blomgan ok sterkleik. Enn þat sem hann leggr þa til ok segir. fyrr enn þat akrsins blomstr upp rann yfir iordina edr uard. er sua skilianda. adr enn <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndin misgorði. þiat þann tima segiz hon uera eðr fødaz yfuir i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rðina. sem hon saurgaz i<ref>af, B</ref> ueralldligum girndum ok ferligum fystum. Fyrir þij sagdi hann at guð hafdi þa enn eigi regna latit yfir i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdina. sem hann segdi sua opinberligarr. eigi ueitti uaarr herra ritninganna skyium þa enn læringar regn til at d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggua ok endrlifga saalina medan er hon hafdi eigi misg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. Spamanna bøkr ok postolanna ritningar uerda m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum sua<ref>''tilf.'' B</ref> myrkar ok uskilianligar. sem þær se meðr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurum þokum edr skyflokum skyggdar ok huldar. enn þa uerda þær uel skiliandi monnum sua sem nytsamligh sannleiks skúúr. ef þær eru medr [margfalldri ok<ref>''tilf.'' B</ref> uitrligri tracteran talaðar<ref>''tilf.'' B</ref> ok skynsamliga skyrðar. Enn þessa ritningarinnar regns þurfti aundin eigi [medan hon misgerði ecki.<ref>[aaðr hon misgiorði, B</ref> Eigi hefdi uaarr herra þa enn fyrir mannzins skylld. þess sem i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdin kallaz ok er. uaars likama hulningh ok sky tekit upp aa sinn signada guðdom. fyrir huat er hann ueitti hardla noglige gudspiallzins skurir. ok fyrir hueria sauk. eigi utan þa at madrinn uar enginn sa er iordina ynni. þat er sua [at skilia.<ref>[mikit at segia, B</ref> at madrinn misgordi eigi þa. ok fyrir þi uar honum [eigi naudsyn<ref>[eingi nauzum(!), B</ref> þa aa scriptarinner skurum ok ritningarinnar regnum. sem þeim manni er iordina uinnr ok erfidar. at almattigr gud daugguadi fyrr nefndan akrsins blomstr þann sem eigi hafdi þa enn yfir iorðina komit. þat er syndalausa<ref>syndalaus, B</ref> saal. medr hinni innri ok andaligri sannleiksins æði ok uppsprettu. sediandi hana meðr sinum innztum ok<ref>''mgl.'' B</ref> leyndum lutum. fyrir innan i sealfrar hennar skynsemd ok skilningu. sem uel ma skilia af þeim uitranum ok uisdomi sem Adami birtuz<ref>birtiz, B</ref> fyrir syndina ok sidarr man heyraz. Af þessarri ædi edr uppsprettubrunni segir bokin. at einn brunnr reis upp af i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rðinni ok d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gguaði allt iardarinnar yfirbragð ok aaseonu. ok af þeirri iordu þo sem psalmista<ref>psalmistinn, B</ref> segir af til sealfs guðs. Þu ert min uán ok mitt hlutskipti aa lifuandi manna i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rðu.
+
''Augustinus'' segir at saa madr er þi sidr aufundandi edr lastandi. sem þessa luti fær sua uel ok uitrliga skilit eptir þi sem letrit heyriz lioda. at hann forðaz allar gudlastanir ok adra þa luti sem kristiligri tru eru gagnstadligir. ok at hann sec helldr sem einkannligr [ok harðla lofsamlegr<ref>[''tilf.'' B</ref> skilningarmadr hafandi ok halldandi. Enn ef þar til er engi uidku&#281;miligr uegr milldr ne gudi makligr. at þessir fáir framm sagðir hlutir se odruuiss enn medr merkingum ok skyringum skildir.<ref>''saal.'' B; skyrdir, A </ref> þa h&#7887;fum þann haatt ok hugsan aa s&#7887;gdum ordum. sem sealfr hann hefir medr þess fulltingi gort ok gefit. sem oss eggiar at bidia leita ok knyia. Fyrrom<ref>''saal.'' B; fyrrunni, A</ref> uaaru .vii. dagar tindir ok taldir. enn nu er einn dagr nefndr<ref>anefndr, B</ref> ok til tekinn. aa huerium er gud gorði himin ok i&#7887;rð ok alla akrsins blomgan ok hans fødzlu [ok þar medr allt iardarinnar gras. Ecki uarð akrs edr engiss blomstr ok hans fødzlu<ref>[''mgl.'' B</ref> kyn i upphafui sua sem sagt er at gud skapadi himin ok i&#7887;rð. er þat ok berliga lesit. at iarðarinnar blomstr ok hennar fæðu kyn uard aa hinum þridia degi. ok þo skapadi gud eigi odruuiss himin ok i&#7887;rd enn adr hefir sagt uerit aa hinum fyrsta degi. J þessum hinum faam ordum tecr fyrr nefndr spamadr oss ok skyrir meðr merkinger skilningh alla skepnuna fyrir andar syndina. Vndir nafni himins ok iarðar merkiz aull synilig skepna. J nafni dagsins merkiz allr timi þessa lidanda lifs. aa huerium er eigi at eins uard himinn ok i&#7887;rd. utan þar medr styriz ok stiornaz skipaz ok ueitiz &#7887;ll synilig skepna. Vndir akrsins blomstri ok hans føðu kyni uill hann at usynilig skepna skiliz. sua sem aundin fyrir lifsins blomgan ok sterkleik. Enn þat sem hann leggr þa til ok segir. fyrr enn þat akrsins blomstr upp rann yfir iordina edr uard. er sua skilianda. adr enn &#7887;ndin misgorði. þiat þann tima segiz hon uera eðr fødaz yfuir i&#7887;rðina. sem hon saurgaz i<ref>af, B</ref> ueralldligum girndum ok ferligum fystum. Fyrir þij sagdi hann at guð hafdi þa enn eigi regna latit yfir i&#7887;rdina. sem hann segdi sua opinberligarr. eigi ueitti uaarr herra ritninganna skyium þa enn læringar regn til at d&#7887;ggua ok endrlifga saalina medan er hon hafdi eigi misg&#7887;rt. Spamanna bøkr ok postolanna ritningar uerda m&#7887;rgum sua<ref>''tilf.'' B</ref> myrkar ok uskilianligar. sem þær se meðr n&#7887;ckurum þokum edr skyflokum skyggdar ok huldar. enn þa uerda þær uel skiliandi monnum sua sem nytsamligh sannleiks skúúr. ef þær eru medr [margfalldri ok<ref>''tilf.'' B</ref> uitrligri tracteran talaðar<ref>''tilf.'' B</ref> ok skynsamliga skyrðar. Enn þessa ritningarinnar regns þurfti aundin eigi [medan hon misgerði ecki.<ref>[aaðr hon misgiorði, B</ref> Eigi hefdi uaarr herra þa enn fyrir mannzins skylld. þess sem i&#7887;rdin kallaz ok er. uaars likama hulningh ok sky tekit upp aa sinn signada guðdom. fyrir huat er hann ueitti hardla noglige gudspiallzins skurir. ok fyrir hueria sauk. eigi utan þa at madrinn uar enginn sa er iordina ynni. þat er sua [at skilia.<ref>[mikit at segia, B</ref> at madrinn misgordi eigi þa. ok fyrir þi uar honum [eigi naudsyn<ref>[eingi nauzum(!), B</ref> þa aa scriptarinner skurum ok ritningarinnar regnum. sem þeim manni er iordina uinnr ok erfidar. at almattigr gud daugguadi fyrr nefndan akrsins blomstr þann sem eigi hafdi þa enn yfir iorðina komit. þat er syndalausa<ref>syndalaus, B</ref> saal. medr hinni innri ok andaligri sannleiksins æði ok uppsprettu. sediandi hana meðr sinum innztum ok<ref>''mgl.'' B</ref> leyndum lutum. fyrir innan i sealfrar hennar skynsemd ok skilningu. sem uel ma skilia af þeim uitranum ok uisdomi sem Adami birtuz<ref>birtiz, B</ref> fyrir syndina ok sidarr man heyraz. Af þessarri ædi edr uppsprettubrunni segir bokin. at einn brunnr reis upp af i&#7887;rðinni ok d&#7887;gguaði allt iardarinnar yfirbragð ok aaseonu. ok af þeirri iordu þo sem psalmista<ref>psalmistinn, B</ref> segir af til sealfs guðs. Þu ert min uán ok mitt hlutskipti aa lifuandi manna i&#7887;rðu.
  
Eptir þessa syning ok skyringh syniligrar ok usyniligrar skepnu ok þar medr almennilighan gudligrer ædar ok uppsprettu uelg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rninginn uidr sealfs hans usyniliga skepnu. er til s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gunnar aptr huerfanda ok þar til takanda sem fra uar horfit. ''genesis.'' at gud drottinn formeradi manzins likam af iarðarinnar leiri. sem fyrr uar sagt. ok bles lifs anda af engu efni skapaðan i hans aaseonu ok þar meðr allan likaminn. ok sua uarð madrinn til lifandi<ref>''saal.'' B; lifandis, A</ref> saalar ok skynsemdar. ''af scolastica historia.'' Her hit fyrsta sinn kallar bokin gud drottin edr herra. þiat þa hafdi hann ser þionostumann. Þenna stad skildi Plato urettligha. segiandi guð hafa skapat aundina at eins enn engla gort hafa likamann. Sua ma þat ok eigi standa ne fyrir satt hallda. sem sumir segia. at <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndin se gor af gudligri ueran ok undirst<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ðu. þiat þa matti hon edr madrinn medr engu moti misg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra. Madrinn uar ok skapadr aa rosknum alldri ok fullkomnum. daudligr ok udaudligr. þiat hann matti deyia ef hann skylldadi til þess. sem raun bar<ref>berr, B</ref> aa. ok hann matti uerit hafa udaudligr sem fyrr uar sagt.
+
Eptir þessa syning ok skyringh syniligrar ok usyniligrar skepnu ok þar medr almennilighan gudligrer ædar ok uppsprettu uelg&#7887;rninginn uidr sealfs hans usyniliga skepnu. er til s&#7887;gunnar aptr huerfanda ok þar til takanda sem fra uar horfit. ''genesis.'' at gud drottinn formeradi manzins likam af iarðarinnar leiri. sem fyrr uar sagt. ok bles lifs anda af engu efni skapaðan i hans aaseonu ok þar meðr allan likaminn. ok sua uarð madrinn til lifandi<ref>''saal.'' B; lifandis, A</ref> saalar ok skynsemdar. ''af scolastica historia.'' Her hit fyrsta sinn kallar bokin gud drottin edr herra. þiat þa hafdi hann ser þionostumann. Þenna stad skildi Plato urettligha. segiandi guð hafa skapat aundina at eins enn engla gort hafa likamann. Sua ma þat ok eigi standa ne fyrir satt hallda. sem sumir segia. at &#7887;ndin se gor af gudligri ueran ok undirst&#7887;ðu. þiat þa matti hon edr madrinn medr engu moti misg&#7887;ra. Madrinn uar ok skapadr aa rosknum alldri ok fullkomnum. daudligr ok udaudligr. þiat hann matti deyia ef hann skylldadi til þess. sem raun bar<ref>berr, B</ref> aa. ok hann matti uerit hafa udaudligr sem fyrr uar sagt.
  
  
 
===Her segir fra sællifiss paradis ok huersu almattigr gud skipadi hennar blomstrum===
 
===Her segir fra sællifiss paradis ok huersu almattigr gud skipadi hennar blomstrum===
  
'''10.''' Sællifiss paradis hafdi gud plantat fra upphafi. þat er a hinum þridia degi. þar er hann baud at iordin skylldi birtaz ok freouaz. sem fyrr uar sagt. i hueria er hann flutti ok setti manninn. er hann hafdi skapat aa þeim uelli her aa uarri byggiligri haalfu<ref>i&#491;rðu, B</ref> sem Campus Damascenus heitir. Þenna stad let hann audgaz ok alskipaðan uerda medr allskyns ynniligum uidum ok alldintream.<ref>alldintriom, B </ref> þeim sem bædi uáru manninum lystiliga f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gr at sea upp aa ok sæt at bergia. milli huerra er hann skipadi þeim .ii. tream<ref>triom, B</ref> i midri paradis sem aagi&#281;taz uaru af ollum þeim. er annat het lifstre af þeirri natturu er þat hafdi medr ser. þiat sa madr sem optsinnis æti af þi matti eigi deyia likams dauda. eigi siukleik edr elli edr nockurs konar angist faa. enn annat uitzkutre milli gods ok illz. þiat fyrr enn madrinn aat þar af. kunni hann fyrir þann skylld aungua grein aa illu. að hann hafdi þat eigi adr prouat. þiat siukleik uanmegn ok allt meinlæti kaullum uær illt. enn heilsu styrkleik ok annat eptirlæti k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum u&#281;r gott. ''scolastica historia.'' Kent hafdi Adam þo þegar þessa fyrr sagda illa luti af sinni uitru medr nockuru moti i sealfs sins samuitzku. enn eigi medr nockurri raun edr profan. upp aa þann haatt sem godr læknir þann tima sem hann er heill undirstendr hann annars krankleika. ok saa hinn sami læknir skilr hann þo allt at eins gi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rr meirr þann tima sem hann hefir hinn sama krankleik aa sealfum ser. þiat þa er bædi at hann skilr ok kennir. at sua sem sa smasueinn sem hann er uirduligha ok fagrliga uppfæddr ueit eigi driugum skyn aa illu. Ella merkiz uhlydni rettliga fyrir illt enn hlydni fyrir gott. þiat sua sem hann hafdi etit af þi sama tre. þa uissi hann huersu mikit gott hlydnin matti. ok huersu mikit illt uhlydnin<ref>''saal.'' B; hlydnin, A</ref> stetti.
+
'''10.''' Sællifiss paradis hafdi gud plantat fra upphafi. þat er a hinum þridia degi. þar er hann baud at iordin skylldi birtaz ok freouaz. sem fyrr uar sagt. i hueria er hann flutti ok setti manninn. er hann hafdi skapat aa þeim uelli her aa uarri byggiligri haalfu<ref>i&#491;rðu, B</ref> sem Campus Damascenus heitir. Þenna stad let hann audgaz ok alskipaðan uerda medr allskyns ynniligum uidum ok alldintream.<ref>alldintriom, B </ref> þeim sem bædi uáru manninum lystiliga f&#7887;gr at sea upp aa ok sæt at bergia. milli huerra er hann skipadi þeim .ii. tream<ref>triom, B</ref> i midri paradis sem aagi&#281;taz uaru af ollum þeim. er annat het lifstre af þeirri natturu er þat hafdi medr ser. þiat sa madr sem optsinnis æti af þi matti eigi deyia likams dauda. eigi siukleik edr elli edr nockurs konar angist faa. enn annat uitzkutre milli gods ok illz. þiat fyrr enn madrinn aat þar af. kunni hann fyrir þann skylld aungua grein aa illu. að hann hafdi þat eigi adr prouat. þiat siukleik uanmegn ok allt meinlæti kaullum uær illt. enn heilsu styrkleik ok annat eptirlæti k&#7887;llum u&#281;r gott. ''scolastica historia.'' Kent hafdi Adam þo þegar þessa fyrr sagda illa luti af sinni uitru medr nockuru moti i sealfs sins samuitzku. enn eigi medr nockurri raun edr profan. upp aa þann haatt sem godr læknir þann tima sem hann er heill undirstendr hann annars krankleika. ok saa hinn sami læknir skilr hann þo allt at eins gi&#7887;rr meirr þann tima sem hann hefir hinn sama krankleik aa sealfum ser. þiat þa er bædi at hann skilr ok kennir. at sua sem sa smasueinn sem hann er uirduligha ok fagrliga uppfæddr ueit eigi driugum skyn aa illu. Ella merkiz uhlydni rettliga fyrir illt enn hlydni fyrir gott. þiat sua sem hann hafdi etit af þi sama tre. þa uissi hann huersu mikit gott hlydnin matti. ok huersu mikit illt uhlydnin<ref>''saal.'' B; hlydnin, A</ref> stetti.
  
''Genesis.'' Ein hardla f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gr [ædr edr uppsprettu<ref>[uppspretta &#281;ðr eðr, B</ref> brunnr geck ut ok flaut af þessum stad hinum ynniligzta at d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggua til freouanar ok aauaxtar aull hennar tre. ok þessi sama uppspretta skiptiz þaþan ok sundr greiniz i .iiii. størstu h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>futaar. er menn hafa sogur af. heitir ein Phison ok odru nafni Ganges af Gangaro Jndialandz konungi. þiat hon kemr þar fram ok fellr um þat sama land. finnz þar ok fæz betra gull enn i odrum londum ok einn hinn dyrazsti steinn onichinus. [''scolastica historia.''<ref>[''mgl.'' B</ref> Hon skiptiz ok medr ymissligum litum sua sem hon er i ymsum londum edr st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ðum. þiat i odrum stad er hon ski&#281;r. enn i oðrum ruglat ok blandin. [i annan stað er hon litil enn i annan stað mikil ok dreifiz uida.<ref>[''tilf.'' B</ref> j odrum stad<ref>''her mgl. 2 Blade i'' B</ref> er hon k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lld enn i audrum heit. Enn Phison aa ebresku er flockr upp i norrænu. þiat hon fylliz ok aukaz af þeim .x. aam sem fella i hana. ''genesis.'' Aunnur heitir Gyon er fellr bæði um Bláland ok Egiptaland. ok heitir hon þar Nilus. Hin þridia heitir Tigris. er fellr um austanuert þat land er Mesopotamia heitir ok allt moti þi landi er Assiria heitir. ''scolastica historia.'' Tigris heitir eitt hit skiotazta dyr. Er þessi aa fyrir þann skylld af sinum stridum straumi ok fliotum forsfaullum kalled Tigris. ''genesis.'' Hin fiorða er Eufrates. er fellr um uestanuerða Mesopotamiam ok allt i Kalldeam. huaðan er Abraham er kyniaðr. ''scolastica historia.'' Þessar .iiii. aar fliota ok framm renna af einni uppsprettu sem sagt uar. ok skiliaz þa fyrst. enn siðen koma saman nockurar af þeim. skiliaz þa enn annan tima. þiat þær uikia ok uenda sinni raas optligha nidr i i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdina. koma siðan upp i einum ok ymsum st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dum ok l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum. Þaþan af er þat. at eigi hafa allir eine fras<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn huar þeirra uppspretta er i uarri byggiligri uerolldu. Sua segiz af sumum monnum. at Ganges komi upp eigi fiarri fialli þi sem Caucasus heitir. enn Nilus næri þi mikla fialli sem Athlans heitir. enn Tigris ok Eufratés af Armenia.
+
''Genesis.'' Ein hardla f&#7887;gr [ædr edr uppsprettu<ref>[uppspretta &#281;ðr eðr, B</ref> brunnr geck ut ok flaut af þessum stad hinum ynniligzta at d&#7887;ggua til freouanar ok aauaxtar aull hennar tre. ok þessi sama uppspretta skiptiz þaþan ok sundr greiniz i .iiii. størstu h&#7887;futaar. er menn hafa sogur af. heitir ein Phison ok odru nafni Ganges af Gangaro Jndialandz konungi. þiat hon kemr þar fram ok fellr um þat sama land. finnz þar ok fæz betra gull enn i odrum londum ok einn hinn dyrazsti steinn onichinus. [''scolastica historia.''<ref>[''mgl.'' B</ref> Hon skiptiz ok medr ymissligum litum sua sem hon er i ymsum londum edr st&#7887;ðum. þiat i odrum stad er hon ski&#281;r. enn i oðrum ruglat ok blandin. [i annan stað er hon litil enn i annan stað mikil ok dreifiz uida.<ref>[''tilf.'' B</ref> j odrum stad<ref>''her mgl. 2 Blade i'' B</ref> er hon k&#7887;lld enn i audrum heit. Enn Phison aa ebresku er flockr upp i norrænu. þiat hon fylliz ok aukaz af þeim .x. aam sem fella i hana. ''genesis.'' Aunnur heitir Gyon er fellr bæði um Bláland ok Egiptaland. ok heitir hon þar Nilus. Hin þridia heitir Tigris. er fellr um austanuert þat land er Mesopotamia heitir ok allt moti þi landi er Assiria heitir. ''scolastica historia.'' Tigris heitir eitt hit skiotazta dyr. Er þessi aa fyrir þann skylld af sinum stridum straumi ok fliotum forsfaullum kalled Tigris. ''genesis.'' Hin fiorða er Eufrates. er fellr um uestanuerða Mesopotamiam ok allt i Kalldeam. huaðan er Abraham er kyniaðr. ''scolastica historia.'' Þessar .iiii. aar fliota ok framm renna af einni uppsprettu sem sagt uar. ok skiliaz þa fyrst. enn siðen koma saman nockurar af þeim. skiliaz þa enn annan tima. þiat þær uikia ok uenda sinni raas optligha nidr i i&#7887;rdina. koma siðan upp i einum ok ymsum st&#7887;dum ok l&#7887;ndum. Þaþan af er þat. at eigi hafa allir eine fras&#7887;gn huar þeirra uppspretta er i uarri byggiligri uerolldu. Sua segiz af sumum monnum. at Ganges komi upp eigi fiarri fialli þi sem Caucasus heitir. enn Nilus næri þi mikla fialli sem Athlans heitir. enn Tigris ok Eufratés af Armenia.
  
''Genesis.'' Eptir þat flutti gud manninn i brott af þeim stad sem hann hafði skapað hann. ok setti hann i þann enn ynniliga stað paradis. at hann skylldi þar uera ok uinna eigi n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurs kyns erfiði helldr ser til lystiligrar næringer. ok hann skylldi hennar geymari uera enn gud beggia þeirra. ''Augustinus.'' Su uinna uar hardla lofsamlig enn eigi erfidisssaum. þiat manzins aastundan ok uinna i huilld ok kyrrleik þess sæla lifs. sem &#491;nguan biðr dauðann. er at geyma þat ok hirða sem hann helldr upp aa. ''scolastica historia.'' Ok þa setti guð honum eitt boðorð. huadan at er hann skylldi uita sik undir sealfs hans ualldi uera eiga ok drottnan. Ok aa þann hátt sem oll uerolldin ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur skepna uar honum hlydin. sua skylldi hann ok skaparanum hlydinn uera. Ok fyrir þi sagði hann sua. ''genesis.'' Et ok føðz af hueriu tre sem einu. þi sem her bidr i paradis. utan af uitzku tre milli gods ok illz skallt þu eigi eta. fyrir þann skylld at aa þeim degi sem þu hefir af þi etit mant þu endliga deyia ok daudligr uerda. ''scolastica historia.'' Karlmanninum uer þetta boðord gefit ok sett af guði. enn fra honum skylldi þat koma til konunnar. ella uar þat eigi fyrri sett ok skipat enn þau uaru bæði skapað.
+
''Genesis.'' Eptir þat flutti gud manninn i brott af þeim stad sem hann hafði skapað hann. ok setti hann i þann enn ynniliga stað paradis. at hann skylldi þar uera ok uinna eigi n&#7887;ckurs kyns erfiði helldr ser til lystiligrar næringer. ok hann skylldi hennar geymari uera enn gud beggia þeirra. ''Augustinus.'' Su uinna uar hardla lofsamlig enn eigi erfidisssaum. þiat manzins aastundan ok uinna i huilld ok kyrrleik þess sæla lifs. sem &#491;nguan biðr dauðann. er at geyma þat ok hirða sem hann helldr upp aa. ''scolastica historia.'' Ok þa setti guð honum eitt boðorð. huadan at er hann skylldi uita sik undir sealfs hans ualldi uera eiga ok drottnan. Ok aa þann hátt sem oll uerolldin ok &#7887;nnur skepna uar honum hlydin. sua skylldi hann ok skaparanum hlydinn uera. Ok fyrir þi sagði hann sua. ''genesis.'' Et ok føðz af hueriu tre sem einu. þi sem her bidr i paradis. utan af uitzku tre milli gods ok illz skallt þu eigi eta. fyrir þann skylld at aa þeim degi sem þu hefir af þi etit mant þu endliga deyia ok daudligr uerda. ''scolastica historia.'' Karlmanninum uer þetta boðord gefit ok sett af guði. enn fra honum skylldi þat koma til konunnar. ella uar þat eigi fyrri sett ok skipat enn þau uaru bæði skapað.
  
Ok þa sagði guð. ''genesis.'' Eigi er manninum gott eðr gledilight at hann séé einn saman. gerum honum fulltingiara sealfum honum likan. Nu sem guð drottinn hafdi skapat ok formerat oll iardnesk kuikendi. ok þar meðr fiska ok fugla. þa let hann aull þau koma fyrir Adam. ok at hann skylldi sea ok segia huersu hann uilldi huert þeirra heita láte. þiat þat er huers kuikendis nafn allt til þessa dags sem Adam gaf þi. talandi upp aa ebresku tungu. þiat hon ein uar fra upphafi allt til tungna skiptis. Fyrir tuenna s&#491;k let guð aull kuikendi fyrir Aadam koma at hann gi&#281;fi þeim n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fn. þa aðra at þaþan af mætti þau uita hann uera sinn formann ok stiornera. enn þa aðra at hann sæi þat uissuligha. at þess haattar kuikendi uar sealfum honum (u)likt. ok honum uar fyrir þa s&#491;k konan naudsynligh. Þaa let gud þilikt sem suefn ok enn helldr nockurs konar umegin falla aa Adam. ok i þessu sama umegni truiz. at hann hafi andliga leiddr uerit ok uppnuminn til himinrikiss hirðar. þiat siðan er hann uaknaði. uar hann fullkominn ok sua fremr spaamaðr. at hann spaadi fyrir samband Jesu Kristi ok heilagrar kirkiu. ok þat hit mikla floð er uarð aa d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum Noe. ok þar meðr eigi sidr hinn efzta dom. er fyrir elldinn skal uerða. ok sagði ella þessa luti sinum sunum.
+
Ok þa sagði guð. ''genesis.'' Eigi er manninum gott eðr gledilight at hann séé einn saman. gerum honum fulltingiara sealfum honum likan. Nu sem guð drottinn hafdi skapat ok formerat oll iardnesk kuikendi. ok þar meðr fiska ok fugla. þa let hann aull þau koma fyrir Adam. ok at hann skylldi sea ok segia huersu hann uilldi huert þeirra heita láte. þiat þat er huers kuikendis nafn allt til þessa dags sem Adam gaf þi. talandi upp aa ebresku tungu. þiat hon ein uar fra upphafi allt til tungna skiptis. Fyrir tuenna s&#491;k let guð aull kuikendi fyrir Aadam koma at hann gi&#281;fi þeim n&#7887;fn. þa aðra at þaþan af mætti þau uita hann uera sinn formann ok stiornera. enn þa aðra at hann sæi þat uissuligha. at þess haattar kuikendi uar sealfum honum (u)likt. ok honum uar fyrir þa s&#491;k konan naudsynligh. Þaa let gud þilikt sem suefn ok enn helldr nockurs konar umegin falla aa Adam. ok i þessu sama umegni truiz. at hann hafi andliga leiddr uerit ok uppnuminn til himinrikiss hirðar. þiat siðan er hann uaknaði. uar hann fullkominn ok sua fremr spaamaðr. at hann spaadi fyrir samband Jesu Kristi ok heilagrar kirkiu. ok þat hit mikla floð er uarð aa d&#7887;gum Noe. ok þar meðr eigi sidr hinn efzta dom. er fyrir elldinn skal uerða. ok sagði ella þessa luti sinum sunum.
  
[[File:002.The Creation of Eve.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Þessi skal kerlingh heita. þiat hon er af karlmanninum komin.'''</center>]]''Genesis.'' Ok sem hann uar sofnaðr<ref>''r. f.'' skapaðr </ref> tok guð brott af honum eitt hans rif ok sua mikit ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>t sem þii til heyrdi. enn let ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>t koma i stað rifsins. ok skapadi konuna fyrir englanna þeonostu af þi sama rifi. gorandi hennar likam af ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tinu enn beinin af sealfu rifinu. let hana siðan koma fyrir Adám. ok þa sagði hann sua. Þetta bein er nu af minum beinum. ok þetta ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>t er af minum likam til tekit. ''scolastica historia.'' Af þessu hinn litla orði .nu. fengu Judar mikla uillu ok uantru. er Adam sagði sua. þetta bein er nu af minum beinum. þiat þeir segia honum adra konu fyrr hafa uerit skapaða. þar sem sua er sagt i hinu .vi<sup>ta</sup>. dagsuerki guds. at hann gerði bæði karlmann ok konu. Enn þeir segia at hann gerði nu adra konu. ok taka Adams ord sem sua hafi hann talat. Hin fyrri konan uar gor medr mer af molldu ok leiri. enn þessi er nu g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r af sealfs mins likama. Hegoma þeir ok liuga marger ættart<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lur fra .ii. hans husfreyium. enn þeirra uilla ok hegomi auðsyniz af sialfum texta Genesis. þar sem iafnan talar einfalldliga af einni husfru. ''genesis.'' Gaf Adam henni þa nafn sua sem hennar herra. ok sagði sua. Þessi skal kerlingh heita. þiat hon er af karlmanninum komin. Uard þetta fyrir þa s&#491;k hennar eiginlight nafn. Ok þegar eptir spaaði hann sua segiandi. Fyrir þenna skylld at hon er sua til komin. man margr madr fyrirlata sinn f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ður ok moður ok samtengiaz sinni husfru sem einum part af sealfum ser. ok manu þau .ii. uera medr einn likam. af þi at af semblandningh beggia þeirra bloðs byriaz barnit. ok huarki þeirra hefir meðr ollu eitt saman ualld yfir sealfs sins likam.
+
[[File:002.The Creation of Eve.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Þessi skal kerlingh heita. þiat hon er af karlmanninum komin.'''</center>]]''Genesis.'' Ok sem hann uar sofnaðr<ref>''r. f.'' skapaðr </ref> tok guð brott af honum eitt hans rif ok sua mikit ki&#7887;t sem þii til heyrdi. enn let ki&#7887;t koma i stað rifsins. ok skapadi konuna fyrir englanna þeonostu af þi sama rifi. gorandi hennar likam af ki&#7887;tinu enn beinin af sealfu rifinu. let hana siðan koma fyrir Adám. ok þa sagði hann sua. Þetta bein er nu af minum beinum. ok þetta ki&#7887;t er af minum likam til tekit. ''scolastica historia.'' Af þessu hinn litla orði .nu. fengu Judar mikla uillu ok uantru. er Adam sagði sua. þetta bein er nu af minum beinum. þiat þeir segia honum adra konu fyrr hafa uerit skapaða. þar sem sua er sagt i hinu .vi<sup>ta</sup>. dagsuerki guds. at hann gerði bæði karlmann ok konu. Enn þeir segia at hann gerði nu adra konu. ok taka Adams ord sem sua hafi hann talat. Hin fyrri konan uar gor medr mer af molldu ok leiri. enn þessi er nu g&#7887;r af sealfs mins likama. Hegoma þeir ok liuga marger ættart&#7887;lur fra .ii. hans husfreyium. enn þeirra uilla ok hegomi auðsyniz af sialfum texta Genesis. þar sem iafnan talar einfalldliga af einni husfru. ''genesis.'' Gaf Adam henni þa nafn sua sem hennar herra. ok sagði sua. Þessi skal kerlingh heita. þiat hon er af karlmanninum komin. Uard þetta fyrir þa s&#491;k hennar eiginlight nafn. Ok þegar eptir spaaði hann sua segiandi. Fyrir þenna skylld at hon er sua til komin. man margr madr fyrirlata sinn f&#7887;ður ok moður ok samtengiaz sinni husfru sem einum part af sealfum ser. ok manu þau .ii. uera medr einn likam. af þi at af semblandningh beggia þeirra bloðs byriaz barnit. ok huarki þeirra hefir meðr ollu eitt saman ualld yfir sealfs sins likam.
  
  
===Her segir fra Adam ok Euo huersu h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggormr kom til þeirra ok eggiadi þau til at briota moti gudi sealfum. Capitulum.===
+
===Her segir fra Adam ok Euo huersu h&#7887;ggormr kom til þeirra ok eggiadi þau til at briota moti gudi sealfum. Capitulum.===
  
'''11.''' Huartueggia þeirra Adams ok hans husfru uaru medr ollu nauckuit utan alle skammfylling sem fyrr uer sagt. ''scolastica hystoria.'' Hugdu þau fyrir þa sauk <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguan hlut aa ser hylia þurfa. at þau kendu aungua þa girnd edr freistni medr ser. sem þau þyrfti at staudua. sua sem uær skammfyllumz eigi. huerr sem sér aa oss h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fuð ok føtr. þiat utilheyrilig ok uuiðrku&#281;milig limanna hræring g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rir þá skamfulliga. Ok sem smasueinar skammfyllaz eigi. þo at þeirra leyndarlimir see litnir eðr senir. þiat þeir kenna eigi af g&#281;tzku sins unga alldrs medr sér n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckura skamfulligha ræringh. edr huar af mundu þau skammfyllaz segir hinn heilagi Augustinus. þar sem þau kendu eigi l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ghmaal i sinum limum gagnstadligt hugskotzins l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmaali. Merkti þess haattar þeirra n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckleiki andarinnar skirleik ok einfalldleik.
+
'''11.''' Huartueggia þeirra Adams ok hans husfru uaru medr ollu nauckuit utan alle skammfylling sem fyrr uer sagt. ''scolastica hystoria.'' Hugdu þau fyrir þa sauk &#7887;nguan hlut aa ser hylia þurfa. at þau kendu aungua þa girnd edr freistni medr ser. sem þau þyrfti at staudua. sua sem uær skammfyllumz eigi. huerr sem sér aa oss h&#7887;fuð ok føtr. þiat utilheyrilig ok uuiðrku&#281;milig limanna hræring g&#7887;rir þá skamfulliga. Ok sem smasueinar skammfyllaz eigi. þo at þeirra leyndarlimir see litnir eðr senir. þiat þeir kenna eigi af g&#281;tzku sins unga alldrs medr sér n&#7887;ckura skamfulligha ræringh. edr huar af mundu þau skammfyllaz segir hinn heilagi Augustinus. þar sem þau kendu eigi l&#7887;ghmaal i sinum limum gagnstadligt hugskotzins l&#7887;gmaali. Merkti þess haattar þeirra n&#7887;ckleiki andarinnar skirleik ok einfalldleik.
  
H<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggormrinn uar klokaztr ok slægaztr af ollum kuikendum. þeim er til beið aa iardriki ok guð hafdi gert. þiat hann uar þegar samdægris fullr af fianda sem hann uar skapadr. Ok fyrir þann skylld at sua sem Lucifer uar brott rekinn af himneskri paradis. aufundadi hann manninum at uera i iardneskri paradis. uitandi þat at hann mundi þadan brott rekinn. ef hann gengi af guds bodordi. þa kom hann til konunnar i þeim einum h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggormi sem hann hafdi meyiar aaseonu. eptir þi sem Beda prestr segir. þiat likir hlutir blidkaz af ser likum lutum. ok stod þa upp sem allir adrir ormer fyrir syndina sua sem madr. þiat hann uar i b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>luaninni lægðr ok nidradr. ok fyrir þi til hennar. at hann ottadiz at uera kendr af sinum suikum af karlmanninum. ok hann uissi hana ueykari ok uuitrari uera enn karlmanninn. ok rærdi eitromsins tungu ok þo uuitanda. sua sem hann hefir g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt medr odum monnum ok uitlausum. talandi sua til hennar. Fyrir hueria sauk baud gud yckr. at þit skylldit eigi eta af hueriu þi tréé sem her er i paradis. Fyrir þa sauk spurdi hann. at hann uilldi af hennar andsu<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rum mega finna sauk ok tildrátt at tala þat sem hann hefdi til hugat. sua sem ok uard. Hon suaradi. Af aauexti allra trea þeirra sem bidr i paradis skulum mit fødaz. er ockr likar. enn af þii tre ok þess aauexti sem stendr i midri paradis baud gud at mit skylldim eigi eta ok eigi þi nær koma. lettliga fyrir þa sauk at mit dæim eigi þar af. Ok efandi madr uikr higat ok þigat ok er i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruggr. þa þottiz fiandinn <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruggr at faa þat er hann uilldi. ok segir sua. Meðr engu moti munut (þit) deyia þar af. er hitt helldr sannara. at hann uilldi eigi ok fyrirmundi yckr fyrir aufunder sakir. at þit liktiz honum i uitzku ok uisdomi. þiat hann ueit at yck(u)r augu lukaz upp a þann degh sem þit etit af þii. ok uerdit þit þa sua uis sem guð skyniandi bæði gott ok illt.
+
H&#7887;ggormrinn uar klokaztr ok slægaztr af ollum kuikendum. þeim er til beið aa iardriki ok guð hafdi gert. þiat hann uar þegar samdægris fullr af fianda sem hann uar skapadr. Ok fyrir þann skylld at sua sem Lucifer uar brott rekinn af himneskri paradis. aufundadi hann manninum at uera i iardneskri paradis. uitandi þat at hann mundi þadan brott rekinn. ef hann gengi af guds bodordi. þa kom hann til konunnar i þeim einum h&#7887;ggormi sem hann hafdi meyiar aaseonu. eptir þi sem Beda prestr segir. þiat likir hlutir blidkaz af ser likum lutum. ok stod þa upp sem allir adrir ormer fyrir syndina sua sem madr. þiat hann uar i b&#7887;luaninni lægðr ok nidradr. ok fyrir þi til hennar. at hann ottadiz at uera kendr af sinum suikum af karlmanninum. ok hann uissi hana ueykari ok uuitrari uera enn karlmanninn. ok rærdi eitromsins tungu ok þo uuitanda. sua sem hann hefir g&#7887;rt medr odum monnum ok uitlausum. talandi sua til hennar. Fyrir hueria sauk baud gud yckr. at þit skylldit eigi eta af hueriu þi tréé sem her er i paradis. Fyrir þa sauk spurdi hann. at hann uilldi af hennar andsu&#7887;rum mega finna sauk ok tildrátt at tala þat sem hann hefdi til hugat. sua sem ok uard. Hon suaradi. Af aauexti allra trea þeirra sem bidr i paradis skulum mit fødaz. er ockr likar. enn af þii tre ok þess aauexti sem stendr i midri paradis baud gud at mit skylldim eigi eta ok eigi þi nær koma. lettliga fyrir þa sauk at mit dæim eigi þar af. Ok efandi madr uikr higat ok þigat ok er i &#7887;ngu &#7887;ruggr. þa þottiz fiandinn &#7887;ruggr at faa þat er hann uilldi. ok segir sua. Meðr engu moti munut (þit) deyia þar af. er hitt helldr sannara. at hann uilldi eigi ok fyrirmundi yckr fyrir aufunder sakir. at þit liktiz honum i uitzku ok uisdomi. þiat hann ueit at yck(u)r augu lukaz upp a þann degh sem þit etit af þii. ok uerdit þit þa sua uis sem guð skyniandi bæði gott ok illt.
  
Nu af þi at konan uar metnaðargi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn. i þi er hon uilldi samlikiaz uid gud af ormsins aeeggien. enn saa at treit uer fagrt ok lystiligt at lita. enn skildi af aatekning þess at þat mundi uera eigi sidr sætt at eta. tok þaa eitt epli af aauexti þess sama tress ok aat. ok gaf siden bonda sinum þar af. eggiendi hann til at eta eigi sidr. Var hann henni þar um audsottr ok eptirlaatr. fyrir þi at sua sem hann saa. at hon dóó eigi þegar hon hafði etit eplit af þi tre. eptir þii sem hann skildi guds orð til uera. at hon mundi deyia þegar i stað. þa trudi hann. at hann hefdi þat til uarhygdar at eins talat ok bøtingar. sem hann hafdi þeim daudenum ognat. aat þa af þeim sama aauexti. ok þegar i stad lukuz upp augu þeirra beggia. Huersu þa. utan af sealfra þeirra girnd sin i milli. upp aa þann haatt at þeim þotti n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckleiki sins likama hardla liotr uera. sua sem þau kendu ok undirstodu at þau uaru nockuið. þiat þau haufdu adr medr ser natturuligar girndir ok ræringer sua hogliga stilltar ok stoðuadar medr sealfum ser. sem meðr ungum smásueinum fyrr enn n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurr girndarinnar gneisti k&#281;mi til þeirra. Varu þeirra leynderlimir þeim upp aa sina natturu sua hægir ok eptirlaatir i alle staði sem hendr eðr føtr. Enn siþan er þau urdu uhlyðin sinum yfirboda. þat er skaparanum. þa kendu þau þegar n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckura ræring þa i sinum leyndarlimum. sem þau skildu at i moti skynsemdinni ok andarinnar l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmaali uaru ok þau h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu eigi fyrr kent. ok fyrir þi skammaðuz þau at uera nockuit. at þeim rærdiz þa uuidrk&#281;miligt at þeir limir uæri berir. huar af þeir heita siden leynderlimir. Adrir limir hafa sik eptir manzins boði ok bendingu utan þessir eigi. ''genesis.'' Gordu þau ser þa til hulningar litil klæði af fiktrea leufum. þiilikt sem stuttar brøkr. ok sua sem þau heyrdu gud drottins ord. sem hann for ok fluttiz eptir midian dag um paradis. þa<ref>''r. f.'' þau</ref> faalu sik bødi Adamr ok hans husfru milli þeirra trea. sem uaru miok i midri paradis. at þau uyrði eigi fyrir gud drottins augum.
+
Nu af þi at konan uar metnaðargi&#7887;rn. i þi er hon uilldi samlikiaz uid gud af ormsins aeeggien. enn saa at treit uer fagrt ok lystiligt at lita. enn skildi af aatekning þess at þat mundi uera eigi sidr sætt at eta. tok þaa eitt epli af aauexti þess sama tress ok aat. ok gaf siden bonda sinum þar af. eggiendi hann til at eta eigi sidr. Var hann henni þar um audsottr ok eptirlaatr. fyrir þi at sua sem hann saa. at hon dóó eigi þegar hon hafði etit eplit af þi tre. eptir þii sem hann skildi guds orð til uera. at hon mundi deyia þegar i stað. þa trudi hann. at hann hefdi þat til uarhygdar at eins talat ok bøtingar. sem hann hafdi þeim daudenum ognat. aat þa af þeim sama aauexti. ok þegar i stad lukuz upp augu þeirra beggia. Huersu þa. utan af sealfra þeirra girnd sin i milli. upp aa þann haatt at þeim þotti n&#7887;ckleiki sins likama hardla liotr uera. sua sem þau kendu ok undirstodu at þau uaru nockuið. þiat þau haufdu adr medr ser natturuligar girndir ok ræringer sua hogliga stilltar ok stoðuadar medr sealfum ser. sem meðr ungum smásueinum fyrr enn n&#7887;ckurr girndarinnar gneisti k&#281;mi til þeirra. Varu þeirra leynderlimir þeim upp aa sina natturu sua hægir ok eptirlaatir i alle staði sem hendr eðr føtr. Enn siþan er þau urdu uhlyðin sinum yfirboda. þat er skaparanum. þa kendu þau þegar n&#7887;ckura ræring þa i sinum leyndarlimum. sem þau skildu at i moti skynsemdinni ok andarinnar l&#7887;gmaali uaru ok þau h&#7887;fdu eigi fyrr kent. ok fyrir þi skammaðuz þau at uera nockuit. at þeim rærdiz þa uuidrk&#281;miligt at þeir limir uæri berir. huar af þeir heita siden leynderlimir. Adrir limir hafa sik eptir manzins boði ok bendingu utan þessir eigi. ''genesis.'' Gordu þau ser þa til hulningar litil klæði af fiktrea leufum. þiilikt sem stuttar brøkr. ok sua sem þau heyrdu gud drottins ord. sem hann for ok fluttiz eptir midian dag um paradis. þa<ref>''r. f.'' þau</ref> faalu sik bødi Adamr ok hans husfru milli þeirra trea. sem uaru miok i midri paradis. at þau uyrði eigi fyrir gud drottins augum.
  
  
 
===Her segir fra þi er gud rak Adam ok Euo ut af paradis ok hueria hann skipadi til geymslu lifstressins. Capitulum.===
 
===Her segir fra þi er gud rak Adam ok Euo ut af paradis ok hueria hann skipadi til geymslu lifstressins. Capitulum.===
  
'''12.''' Eptir þetta kallaði gud Adam ok sagdi sua til hans fyrir skepnunner embætti i manz mynd. eptir þij sem heilagr Augustinus (segir) i elliftu bok yfir Genesim. eigi sem uuitendi. helldr sem aasakandi ok skylldandi hann til at iata sina synd. Huar er þu Adam. þat hefir sua mikit at þyða. Se nu i hueria eymd ok uesolld þu ert uolltinn. ''scolastica hystoria.'' Fyrir þa s&#491;k uar karlmadrinn fyrri spurdr. at honum uar fyrri bodordit sett. ok hann skylldi þat konunni kunnight g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra sem fyrr uar sagt. ''genesis.'' Hann suaradi. Ek heyrda þina r<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dd her i paradis. ok ottadiz ek fyrir þann skylld at ek uar nockuiðr. ok þi fat ek mik. ''Commestor.'' Hardla heimsklig andsu<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r ok af mikilli uillu ok uantru. at maðrinn mundi fyrir n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckleikann gudi mislika. þar sem hann uar medr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>cleikinum skapadr. Ok þa sagdi gud sua til hans. Huerr sagdi þer at þu uærir nockuidr. nema þat er þu átz af þi tre. hueriu er ek baud þer at þu skylldir eigi eta. Sealldan edr alldrigi segir ofmetnaðarmadrinn. Ek misgerda. Adam suaradi ok. eigi sua sem litillatliga iatandi sina synd. helldr snarandi ok snuandi hana upp aa sina eiginkonu ok enn helldr upp aa sealfan skapara konunner. ok sagdi sua. Kona su sem þu gaft mer til semlaghs. gaf mer af þi tre. ok aat ek. ''Augustinus.'' Eigi at eins sagdi hann. konan gaf mer. utan helldr lagði hann þat til þar meðr. at su kona sem þu gaft mer til samlegs. rópandi sik eigi ne rægiandi um þat er hann hafdi samþyckz konunni. utan helldr kennandi henni sinn gløp eptir ofmetnadarmanna uuana. uilldi hann sua reyndar medr klokskap i lioði guði kenna þat er hann hafði misg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. Reis þat upp ok renn af þeirri ofmetnaðar uillu ok uppsprettu. at hann misgordi sua. at hann uilldi uiðrlikiaz guði i þi. at uera freals ok lidugr af hans drottnan. þar sem hann er allra drottinn ok herra. ''genesis.'' Gud drottinn sagdi þa til konunnar. Fyrir hui gordir þu þetta. Hon svaradi. ''scolastica hystoria.'' eigi sua sem asakandi sealfa sik. helldr sua sem snuandi syndinni upp aa orminn. ok þo reyndar i hliodi upp aa ormsins skapara. ok sagdi. ''af genesi.'' H<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggormrinn sueik mik ok aat ek fyrir þa sauk af trenu.
+
'''12.''' Eptir þetta kallaði gud Adam ok sagdi sua til hans fyrir skepnunner embætti i manz mynd. eptir þij sem heilagr Augustinus (segir) i elliftu bok yfir Genesim. eigi sem uuitendi. helldr sem aasakandi ok skylldandi hann til at iata sina synd. Huar er þu Adam. þat hefir sua mikit at þyða. Se nu i hueria eymd ok uesolld þu ert uolltinn. ''scolastica hystoria.'' Fyrir þa s&#491;k uar karlmadrinn fyrri spurdr. at honum uar fyrri bodordit sett. ok hann skylldi þat konunni kunnight g&#7887;ra sem fyrr uar sagt. ''genesis.'' Hann suaradi. Ek heyrda þina r&#7887;dd her i paradis. ok ottadiz ek fyrir þann skylld at ek uar nockuiðr. ok þi fat ek mik. ''Commestor.'' Hardla heimsklig andsu&#7887;r ok af mikilli uillu ok uantru. at maðrinn mundi fyrir n&#7887;ckleikann gudi mislika. þar sem hann uar medr n&#7887;cleikinum skapadr. Ok þa sagdi gud sua til hans. Huerr sagdi þer at þu uærir nockuidr. nema þat er þu átz af þi tre. hueriu er ek baud þer at þu skylldir eigi eta. Sealldan edr alldrigi segir ofmetnaðarmadrinn. Ek misgerda. Adam suaradi ok. eigi sua sem litillatliga iatandi sina synd. helldr snarandi ok snuandi hana upp aa sina eiginkonu ok enn helldr upp aa sealfan skapara konunner. ok sagdi sua. Kona su sem þu gaft mer til semlaghs. gaf mer af þi tre. ok aat ek. ''Augustinus.'' Eigi at eins sagdi hann. konan gaf mer. utan helldr lagði hann þat til þar meðr. at su kona sem þu gaft mer til samlegs. rópandi sik eigi ne rægiandi um þat er hann hafdi samþyckz konunni. utan helldr kennandi henni sinn gløp eptir ofmetnadarmanna uuana. uilldi hann sua reyndar medr klokskap i lioði guði kenna þat er hann hafði misg&#7887;rt. Reis þat upp ok renn af þeirri ofmetnaðar uillu ok uppsprettu. at hann misgordi sua. at hann uilldi uiðrlikiaz guði i þi. at uera freals ok lidugr af hans drottnan. þar sem hann er allra drottinn ok herra. ''genesis.'' Gud drottinn sagdi þa til konunnar. Fyrir hui gordir þu þetta. Hon svaradi. ''scolastica hystoria.'' eigi sua sem asakandi sealfa sik. helldr sua sem snuandi syndinni upp aa orminn. ok þo reyndar i hliodi upp aa ormsins skapara. ok sagdi. ''af genesi.'' H&#7887;ggormrinn sueik mik ok aat ek fyrir þa sauk af trenu.
  
''Scolastica hystoria.'' Þa bannaði gud þeim ok bauluadi ok hóf af h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggorminum. hafandi uidrk&#281;miliga skipan ok t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lu medr oll þau sem uán uar. H<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggormrinn misg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi fyrst ok mest. þiat hann misg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi i .iii. hlutum. Konan misg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rði minnr enn hann enn meirr en karlmaðrinn. þiat hon misgordi i .ii. lutum. Hann misg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rði minnr enn þau. Talaði gud þa til h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggormsins. ''genesis.'' Bauluaðr muntu uera milli allra iarðarinnar kuikenda ok dyra. fyrir þa sauk at þu gorðir þetta. Yfir sealfs þins briost skalltu skrida enn føðaz meðr iardarinnar molld alla þina lifdaga. Fullan fiandskap ok uuinattu man ek setia milli þin ok konunnar. milli þins afspringis ok hennar afku&#281;mis. Hon mun lemia þitt h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fut. enn þu munt hennar hæli ok enn helldr afkuæmi umsaatir ueita. ''scolastica hystoria.'' H<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggormrinn uar fyrir þann skylld eigi spurðr. at hann g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi eigi mest fyrir sealfan sik. helldr mællti feandinn fyrir hann. Af þi at ormrinn misgerdi medr þrennum greinum. feck hann ok þrennar b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>luanir þar i mot. Fyrir þi at hann aufundadi manzins tign. uar honum sagt þar sem hann stod aðr rettr upp. yfir þitt eiginligt briost skalllu skrida. Enn þar i mot sem hann laug at manninum. uar hann ok i munninum pinadr. þa er honum uar sua sagt. meðr iardarinnar molld skalltu fædaz alla þina lifdaga. Enn fyrir þat er hann sueik manninn. uar honum sagt. uuinattu man ek setia milli þin ok konunnar. ok hon man lemia þitt h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fuð. J þessum ordum syniz at konan hefir þa þegar angraz ok idraz af sinum gløp. er gud sagdi til ormsins. hon man lemia þitt hofuð. þiat hann geymir ok hirdir sua sitt h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fud. sem þar at eins se driugum hans lif geymt i. Ok aa þa leið sem hatr ok uuinatta er millum hesta ok dyra þeirra er grifes heita. milli hunda ok uarga. sua er ok milli manzins ok eitrormsins. þiat sua sem ormsins eitr drepr manninn. sua ma þat uerda at fastanda manz raaki drepi eitrorminn. Ok af þi at þau bædi Adam ok hans husfru uaru n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckuið. þa er hann sueik þau. þa ottaz nu eitrormrinn iafnan ok flyr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ktan mann. enn ræðr aa þann som klæddr er. Konan misgerdi meðr tuennum greinum. Um þat framm sem hon eggiadi sinn bonda at eta eplit ok afsakaði sik siþan. kennandi sina synd orminum ok enn helldr þeim sem orminn hafdi skapað. hon misgerdi medr ofmetnaði. þa er hon hugdiz ok uilldi uerda sua uitr sem guð. Ok þar i mot lægði gud hana. þa er hann sagði sua. Þinar eymdir ok uesalldir munu fiolgaz. ok undir bonda þins ualldi skalltu iafnan uera. Fyrir syndina uar hon ok skylldi honum hlydin uera medr einum saman k&#281;rleik ok elskhuga. enn siþan uard hon af skylldan ok skilmaala honum at uera hlyðin meðr otta ok hræðzlu. Ok fyrir þa sauk at hon misgordi etandi af tressins aauexti. uar hon æfinliga pinat i sealfrar sinnar aauexti ok afkuæmi. eptir þi sem gud taladi til hennar sua segiandi. Meðr sut ok saarleik mantu føda sunu þina ok born. Adam misgerdi mest i þi. er hann aat af tre þi sem honum uar fyrirbodit. Ok fyrir þa s&#491;k setti gud honum þa pinu þar i mot. at hann skylldi medr sealfs sins sueita ok erfidi afla ser føðu her aa iardriki. þa er hann sagdi sua til hans. ''af genesi.'' Fyrir þann skylld at þu hlyddir ordum konu þinnar ok aaeggian ok dirfdiz at eta af þi tre. hueriu er ek fyrirbaud at þu skylldir eta. er iorðin b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>luad i uerki þinu. ''scolastica historia.'' Þat er af þinni synd. fyrir huerrar skylld er iordin. su sem fyrri gerdi ok gaf ut af ser noga ok goda aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xtu. man upp i fra þessu gefua sealldg&#281;ta aauoxtu. ok þo eigi utan manzins starf ok erfidi. ''genesis.'' Þiat alla þina lifdaga skalltu medr erfiði af henni fødaz. medr þorn ok klungr skal hon þer aauaxtaz ok groa. ok þo muntu iardarinnar gras eta. Sua sem hann segdi. i þessu skalltu ok skynlausum busmala likiaz. Medr sueita þinnar eiginnar aaseonu skalltu þer braud ok adra fødu faa. allt til þess er þu skallt aptr huerfa til iarðarinnar. þeirrar s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu sem þinn likami uar af tekinn. þiat þu ert dupt ok molld ok i þa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu molld skalltu aptr huerfa. ''scolastica historia.'' Þiat sua sem þu mundir ok mættir i þeim sama stétt stadit hafa. ef þu hefdir uiliat. sua muntu nu or annarri uesold æ huerfa ok falla i adra sem fliotanda uatn.
+
''Scolastica hystoria.'' Þa bannaði gud þeim ok bauluadi ok hóf af h&#7887;ggorminum. hafandi uidrk&#281;miliga skipan ok t&#7887;lu medr oll þau sem uán uar. H&#7887;ggormrinn misg&#7887;rdi fyrst ok mest. þiat hann misg&#7887;rdi i .iii. hlutum. Konan misg&#7887;rði minnr enn hann enn meirr en karlmaðrinn. þiat hon misgordi i .ii. lutum. Hann misg&#7887;rði minnr enn þau. Talaði gud þa til h&#7887;ggormsins. ''genesis.'' Bauluaðr muntu uera milli allra iarðarinnar kuikenda ok dyra. fyrir þa sauk at þu gorðir þetta. Yfir sealfs þins briost skalltu skrida enn føðaz meðr iardarinnar molld alla þina lifdaga. Fullan fiandskap ok uuinattu man ek setia milli þin ok konunnar. milli þins afspringis ok hennar afku&#281;mis. Hon mun lemia þitt h&#7887;fut. enn þu munt hennar hæli ok enn helldr afkuæmi umsaatir ueita. ''scolastica hystoria.'' H&#7887;ggormrinn uar fyrir þann skylld eigi spurðr. at hann g&#7887;rdi eigi mest fyrir sealfan sik. helldr mællti feandinn fyrir hann. Af þi at ormrinn misgerdi medr þrennum greinum. feck hann ok þrennar b&#7887;luanir þar i mot. Fyrir þi at hann aufundadi manzins tign. uar honum sagt þar sem hann stod aðr rettr upp. yfir þitt eiginligt briost skalllu skrida. Enn þar i mot sem hann laug at manninum. uar hann ok i munninum pinadr. þa er honum uar sua sagt. meðr iardarinnar molld skalltu fædaz alla þina lifdaga. Enn fyrir þat er hann sueik manninn. uar honum sagt. uuinattu man ek setia milli þin ok konunnar. ok hon man lemia þitt h&#7887;fuð. J þessum ordum syniz at konan hefir þa þegar angraz ok idraz af sinum gløp. er gud sagdi til ormsins. hon man lemia þitt hofuð. þiat hann geymir ok hirdir sua sitt h&#7887;fud. sem þar at eins se driugum hans lif geymt i. Ok aa þa leið sem hatr ok uuinatta er millum hesta ok dyra þeirra er grifes heita. milli hunda ok uarga. sua er ok milli manzins ok eitrormsins. þiat sua sem ormsins eitr drepr manninn. sua ma þat uerda at fastanda manz raaki drepi eitrorminn. Ok af þi at þau bædi Adam ok hans husfru uaru n&#7887;ckuið. þa er hann sueik þau. þa ottaz nu eitrormrinn iafnan ok flyr n&#7887;ktan mann. enn ræðr aa þann som klæddr er. Konan misgerdi meðr tuennum greinum. Um þat framm sem hon eggiadi sinn bonda at eta eplit ok afsakaði sik siþan. kennandi sina synd orminum ok enn helldr þeim sem orminn hafdi skapað. hon misgerdi medr ofmetnaði. þa er hon hugdiz ok uilldi uerda sua uitr sem guð. Ok þar i mot lægði gud hana. þa er hann sagði sua. Þinar eymdir ok uesalldir munu fiolgaz. ok undir bonda þins ualldi skalltu iafnan uera. Fyrir syndina uar hon ok skylldi honum hlydin uera medr einum saman k&#281;rleik ok elskhuga. enn siþan uard hon af skylldan ok skilmaala honum at uera hlyðin meðr otta ok hræðzlu. Ok fyrir þa sauk at hon misgordi etandi af tressins aauexti. uar hon æfinliga pinat i sealfrar sinnar aauexti ok afkuæmi. eptir þi sem gud taladi til hennar sua segiandi. Meðr sut ok saarleik mantu føda sunu þina ok born. Adam misgerdi mest i þi. er hann aat af tre þi sem honum uar fyrirbodit. Ok fyrir þa s&#491;k setti gud honum þa pinu þar i mot. at hann skylldi medr sealfs sins sueita ok erfidi afla ser føðu her aa iardriki. þa er hann sagdi sua til hans. ''af genesi.'' Fyrir þann skylld at þu hlyddir ordum konu þinnar ok aaeggian ok dirfdiz at eta af þi tre. hueriu er ek fyrirbaud at þu skylldir eta. er iorðin b&#7887;luad i uerki þinu. ''scolastica historia.'' Þat er af þinni synd. fyrir huerrar skylld er iordin. su sem fyrri gerdi ok gaf ut af ser noga ok goda aau&#7887;xtu. man upp i fra þessu gefua sealldg&#281;ta aauoxtu. ok þo eigi utan manzins starf ok erfidi. ''genesis.'' Þiat alla þina lifdaga skalltu medr erfiði af henni fødaz. medr þorn ok klungr skal hon þer aauaxtaz ok groa. ok þo muntu iardarinnar gras eta. Sua sem hann segdi. i þessu skalltu ok skynlausum busmala likiaz. Medr sueita þinnar eiginnar aaseonu skalltu þer braud ok adra fødu faa. allt til þess er þu skallt aptr huerfa til iarðarinnar. þeirrar s&#7887;mu sem þinn likami uar af tekinn. þiat þu ert dupt ok molld ok i þa s&#7887;mu molld skalltu aptr huerfa. ''scolastica historia.'' Þiat sua sem þu mundir ok mættir i þeim sama stétt stadit hafa. ef þu hefdir uiliat. sua muntu nu or annarri uesold æ huerfa ok falla i adra sem fliotanda uatn.
  
''Speculum historiale.'' Eigi misgordi Adam iafnmiok meðr þeirri aastundan etandi fyrr sagt epli. at hann girntiz upp aa guddominn sem konan. helldr lokkadiz hann eptir hennar aaeggian sua sem af n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurum ofmiklum uinattu goðuilia ok eptirlæti. fyrir þi at hann ugdi at hon mundi stygguaz uidr. ef hann æti eigi eplit er hon bar honum. ''Augustinus.'' Ok uilldi fyrir þann skylld eigi er hon stygdiz þar af eðr rygdiz. at hann hugdi at hon mundi af þess haattar þeirra sundrþycki mikilligha þrá eðr med ollu helstrid fáá. Enn eigi leiddiz hennar lockan af likamsins girnd edr munud at þi sinni. huerrar er hann kendi eigi fyrr en hann hafdi etit eplit. helldr af nockurum ofmiklum ok uanstilltum uinattu k&#281;rleik. sem sagt uar. af huerium er þat uerdr ok ueitir optliga. at madrinn uinnr þat til. at uin hans uerdi honum eigi uuin. sem gudi er gagnstadligt. ''speculum hystoriale.'' Ok fyrir þi misg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi hann upp aa tuenna grein. þa adra sem fyrr uar fra sagt. at hann bergdi aa bannadum aauexti. enn þa adra at hann afsakadi sik kennandi konunni sina sekt. Var konunni þi enn meiri ok fleiri pina sett. sem hon misg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rði enn margfalldligarr. sem fyrr uar greint. Enn þo misg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi karlmadrinn þungligarr upp aa þann haatt. þiat hann misgerði uisuitandi. þar sem hon uar lockad til medr lygiligum suikum. misgerandi þar fyrir meirr af n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurri uuitzku. Eigi at eins setti gud þeim pinu af þessarri tilskylldan i sealfum ser. sem heyra matti. utan ok i ollu þeirra afku&#281;mi. ok þar medr i allri syniligri skepnu. Ok enn þar medr hefði þau at sidurstu fengit heluiliss pinu. ef þau hefði eigi iðraz af sinum gløp ok fengit þar fyrir likn ok miskunn af guði. Enn fyrir þann skylld bannadi gud i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rðinni en eigi uatninu. at af hennar aauexti uard hit fyrsta lagabrot ok bannað uerk. Þadan af er þat lesit af uarum lausnara. at hann aat fisk medan hann uar her i uerolldinni enn alldrigi ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>t.
+
''Speculum historiale.'' Eigi misgordi Adam iafnmiok meðr þeirri aastundan etandi fyrr sagt epli. at hann girntiz upp aa guddominn sem konan. helldr lokkadiz hann eptir hennar aaeggian sua sem af n&#7887;ckurum ofmiklum uinattu goðuilia ok eptirlæti. fyrir þi at hann ugdi at hon mundi stygguaz uidr. ef hann æti eigi eplit er hon bar honum. ''Augustinus.'' Ok uilldi fyrir þann skylld eigi er hon stygdiz þar af eðr rygdiz. at hann hugdi at hon mundi af þess haattar þeirra sundrþycki mikilligha þrá eðr med ollu helstrid fáá. Enn eigi leiddiz hennar lockan af likamsins girnd edr munud at þi sinni. huerrar er hann kendi eigi fyrr en hann hafdi etit eplit. helldr af nockurum ofmiklum ok uanstilltum uinattu k&#281;rleik. sem sagt uar. af huerium er þat uerdr ok ueitir optliga. at madrinn uinnr þat til. at uin hans uerdi honum eigi uuin. sem gudi er gagnstadligt. ''speculum hystoriale.'' Ok fyrir þi misg&#7887;rdi hann upp aa tuenna grein. þa adra sem fyrr uar fra sagt. at hann bergdi aa bannadum aauexti. enn þa adra at hann afsakadi sik kennandi konunni sina sekt. Var konunni þi enn meiri ok fleiri pina sett. sem hon misg&#7887;rði enn margfalldligarr. sem fyrr uar greint. Enn þo misg&#7887;rdi karlmadrinn þungligarr upp aa þann haatt. þiat hann misgerði uisuitandi. þar sem hon uar lockad til medr lygiligum suikum. misgerandi þar fyrir meirr af n&#7887;ckurri uuitzku. Eigi at eins setti gud þeim pinu af þessarri tilskylldan i sealfum ser. sem heyra matti. utan ok i ollu þeirra afku&#281;mi. ok þar medr i allri syniligri skepnu. Ok enn þar medr hefði þau at sidurstu fengit heluiliss pinu. ef þau hefði eigi iðraz af sinum gløp ok fengit þar fyrir likn ok miskunn af guði. Enn fyrir þann skylld bannadi gud i&#7887;rðinni en eigi uatninu. at af hennar aauexti uard hit fyrsta lagabrot ok bannað uerk. Þadan af er þat lesit af uarum lausnara. at hann aat fisk medan hann uar her i uerolldinni enn alldrigi ki&#7887;t.
  
''De genesi.''<ref>''her beg. atter'' B</ref> Adam sytandi þa afku&#281;missins uesold ok pinu. gaf sidan husfru sinni þat nafn at hon skylldi heita Eua. fyrir þa sauk at hann uissi hana modur allra lifandis<ref>lifandi, B</ref> manna mundu uera. Sua sem hann segdi þetta. Allir þeir menn munu segia e edr á. sem fædaz af Eua.<ref>''saal. ogs.'' B</ref> þiat nyfætt sueinbarn byriar sinn grát medr<ref>af, B</ref> á. en meybarn af e. Eua þydiz upp i uárt maal eymd edr ue. eptir þi sem Ysidorus segir. ma þar af marka ok undirstanda. at hann angradi þa þegar ok idradiz af sinum gløp. Let gud drottinn þa fyrir englanna þeonostu kyrtla af daudra kuikenda skinnum uerda g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rua Adam ok Eue. synandi þeim sua mark sealfra þeirra daudleiks. Taladi þa heilog þrenning sin i milli. ella taladi gud til sinna heilagra engla. medr hirtanda edr harmanda manz r<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dd ok hætti sua segiandi. Se herna. Adam er nu<ref>''saal.'' B; uti, A</ref> uorðinn sua sem einn af oss skiliandi ok skyniandi bædi gott ok illt. huerr er oss skylldi likr hafa uerit meðr udaudleik. ef hann hefdi rettliga stadit. Fyrir þa sauk seait nu ok uidr uariz. at eigi beri<ref>beriz, B</ref> sua til. at hann hafi sina h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd af<ref>''saal. ogs.'' B; aa 225</ref> lifstrenu sealfu takandi þar af. ok eti ok lifi sidan æfinligha. Rak gud hann þa sidan brott af sællifis paradis. ok let hann koma nidr aa þeim sama uelli edr eng Damasceno. af huerrar molldu hans likami uar tekinn ok g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rr. at hann skylldi hana uinna ok erfida. ok þar sidan iarðadr uera meðr sinni husfru ok þeim fleirum sinum afkuæmissmonnum. sem ofarr meirr man heyraz mega.
+
''De genesi.''<ref>''her beg. atter'' B</ref> Adam sytandi þa afku&#281;missins uesold ok pinu. gaf sidan husfru sinni þat nafn at hon skylldi heita Eua. fyrir þa sauk at hann uissi hana modur allra lifandis<ref>lifandi, B</ref> manna mundu uera. Sua sem hann segdi þetta. Allir þeir menn munu segia e edr á. sem fædaz af Eua.<ref>''saal. ogs.'' B</ref> þiat nyfætt sueinbarn byriar sinn grát medr<ref>af, B</ref> á. en meybarn af e. Eua þydiz upp i uárt maal eymd edr ue. eptir þi sem Ysidorus segir. ma þar af marka ok undirstanda. at hann angradi þa þegar ok idradiz af sinum gløp. Let gud drottinn þa fyrir englanna þeonostu kyrtla af daudra kuikenda skinnum uerda g&#7887;rua Adam ok Eue. synandi þeim sua mark sealfra þeirra daudleiks. Taladi þa heilog þrenning sin i milli. ella taladi gud til sinna heilagra engla. medr hirtanda edr harmanda manz r&#7887;dd ok hætti sua segiandi. Se herna. Adam er nu<ref>''saal.'' B; uti, A</ref> uorðinn sua sem einn af oss skiliandi ok skyniandi bædi gott ok illt. huerr er oss skylldi likr hafa uerit meðr udaudleik. ef hann hefdi rettliga stadit. Fyrir þa sauk seait nu ok uidr uariz. at eigi beri<ref>beriz, B</ref> sua til. at hann hafi sina h&#7887;nd af<ref>''saal. ogs.'' B; aa 225</ref> lifstrenu sealfu takandi þar af. ok eti ok lifi sidan æfinligha. Rak gud hann þa sidan brott af sællifis paradis. ok let hann koma nidr aa þeim sama uelli edr eng Damasceno. af huerrar molldu hans likami uar tekinn ok g&#7887;rr. at hann skylldi hana uinna ok erfida. ok þar sidan iarðadr uera meðr sinni husfru ok þeim fleirum sinum afkuæmissmonnum. sem ofarr meirr man heyraz mega.
  
''Scolastica hystoria.'' Þenna brottrekstr uarra fyrstu feðgina af fyrr sagdri paradis presenterar ok endrminniz heil<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>g kirkia á <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>skuodinsdagh. þann tima sem hon strengir uti storgløpamenn medr stridi af heilagri kirkiu. Herfiligt haarklædi gefr hon þeim i merking fyrr sagðra skinnkyrtla. &#491;sku gefr hon þeim i minningh þessarra orda. þu ert molld ok i molldina mant þu aptr huerfa. Þat er ok sumra kirkna uani af<ref>ok, B</ref> tilskylldan þess uerks. at þeir bera brennandi kerti sua sem þeir eru utreknir. i minningh þess at brennandi elldr uar tilsettr at ueria paradisum af tilskylldan þess uerks. er þau rettu sinar hendr til hins bannada eplis. Þeir fara ok fra hinni fyrstu kirkiu til annarrar. ok eru þar eigi sidr dyrr aptrbyrgdar fyrir þeim. i merkingh þess at hinum uar fordum oll tilferd [bannad<ref>[ok vegr aptrbyrgðr, B</ref> til paradisum. Þeir taka ok sina fødu eigi af bordi helldr af i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rðu. þiat sua er<ref>uar, B</ref> sagt. B<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>luad er iorðin af<ref>i, B</ref> þinu uerki. Engin segir þeim<ref>''tilf.'' B </ref> heilsanarordit Aue. þiat eigi uar þa enn umskipt nafnit Eue.
+
''Scolastica hystoria.'' Þenna brottrekstr uarra fyrstu feðgina af fyrr sagdri paradis presenterar ok endrminniz heil&#7887;g kirkia á &#7887;skuodinsdagh. þann tima sem hon strengir uti storgløpamenn medr stridi af heilagri kirkiu. Herfiligt haarklædi gefr hon þeim i merking fyrr sagðra skinnkyrtla. &#491;sku gefr hon þeim i minningh þessarra orda. þu ert molld ok i molldina mant þu aptr huerfa. Þat er ok sumra kirkna uani af<ref>ok, B</ref> tilskylldan þess uerks. at þeir bera brennandi kerti sua sem þeir eru utreknir. i minningh þess at brennandi elldr uar tilsettr at ueria paradisum af tilskylldan þess uerks. er þau rettu sinar hendr til hins bannada eplis. Þeir fara ok fra hinni fyrstu kirkiu til annarrar. ok eru þar eigi sidr dyrr aptrbyrgdar fyrir þeim. i merkingh þess at hinum uar fordum oll tilferd [bannad<ref>[ok vegr aptrbyrgðr, B</ref> til paradisum. Þeir taka ok sina fødu eigi af bordi helldr af i&#7887;rðu. þiat sua er<ref>uar, B</ref> sagt. B&#7887;luad er iorðin af<ref>i, B</ref> þinu uerki. Engin segir þeim<ref>''tilf.'' B </ref> heilsanarordit Aue. þiat eigi uar þa enn umskipt nafnit Eue.
  
Þessi guds domr ok orskurdr syniz miok hardr. er hann lagdi þenna brottrekstr af paradiso medr fyrr sagdri hegnd ok pinu aa fyrr nefnd uaar fedgin. Enn þat er þo allt at eins rett sua sem oll onnur sealfs hans g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd. þiat her medr tempradi hann miskunnsamliga þa pinu sem hann hafdi þeim sett. Þiat þar sem þau skylldu æfuinliga medr uá ok uesold lifa. þa uar þeirra lif æ þi ueslara er þat uar lengra. ok sua sem þau hefdi bergt af lifstrénu. þa hefdi þau þi lengr uesol uerit<ref>vorðit, B</ref> sem þau hefdi lengr lifat. Ma þat eigi undarligt þickia edr otruligt.<ref>segir Commestor ''tilf.'' B</ref> at þau bædi hefdi hardla lengi lifat. iafnual eptir þat er þau misg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdu. ef þau hefdi etit af þi sama tre. medr þi at þær eyiar finnaz meðr lifandi monnum her i uárri byggiligri uerolldu. i huerium er menn deyia seint edr eigi. ok þar sem aa trea laufum. medr þeim þiodum er Seres heita. uerdr þilikt sem hy edr fiua.<ref>fifa, B</ref> af huers aati er þeirra manna lif lengiz sem þar af eta. ok sua sem Alexander konungr skrifuaði til Aristotilem af kennimonnum solar ok tungls. at af epla aati fengi þeir<ref>harðla ''tilf.'' B</ref> langt lif. Nu sa sem [hann uill þetta<ref>[þetta vill, B</ref> lygiligt kalla. þa lesi hann fyrri historiam scolasticam. en hann segi þetta þann logit hafa eðr diktet, sem snarat hefir.
+
Þessi guds domr ok orskurdr syniz miok hardr. er hann lagdi þenna brottrekstr af paradiso medr fyrr sagdri hegnd ok pinu aa fyrr nefnd uaar fedgin. Enn þat er þo allt at eins rett sua sem oll onnur sealfs hans g&#7887;rd. þiat her medr tempradi hann miskunnsamliga þa pinu sem hann hafdi þeim sett. Þiat þar sem þau skylldu æfuinliga medr uá ok uesold lifa. þa uar þeirra lif æ þi ueslara er þat uar lengra. ok sua sem þau hefdi bergt af lifstrénu. þa hefdi þau þi lengr uesol uerit<ref>vorðit, B</ref> sem þau hefdi lengr lifat. Ma þat eigi undarligt þickia edr otruligt.<ref>segir Commestor ''tilf.'' B</ref> at þau bædi hefdi hardla lengi lifat. iafnual eptir þat er þau misg&#7887;rdu. ef þau hefdi etit af þi sama tre. medr þi at þær eyiar finnaz meðr lifandi monnum her i uárri byggiligri uerolldu. i huerium er menn deyia seint edr eigi. ok þar sem aa trea laufum. medr þeim þiodum er Seres heita. uerdr þilikt sem hy edr fiua.<ref>fifa, B</ref> af huers aati er þeirra manna lif lengiz sem þar af eta. ok sua sem Alexander konungr skrifuaði til Aristotilem af kennimonnum solar ok tungls. at af epla aati fengi þeir<ref>harðla ''tilf.'' B</ref> langt lif. Nu sa sem [hann uill þetta<ref>[þetta vill, B</ref> lygiligt kalla. þa lesi hann fyrri historiam scolasticam. en hann segi þetta þann logit hafa eðr diktet, sem snarat hefir.
  
[[File:003.Adam and Eve Are Driven out of Eden.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Ok sem gud hafdi Adam brott rekit ok Euam brott af paradiso. þa skipadi hann þar fyrir til uerndar .ii. hluti. at engi mætti lifstrenu námunda koma.'''</center>]]''Genesis.'' Ok sem gud hafdi Adam brott rekit ok Euam brott af paradiso. þa skipadi hann þar fyrir til uerndar .ii. hluti. at engi mætti lifstrenu námunda koma. Cherubin er einn engill af þi engla fylki er cherubim heitir. setti hann moti fiandans aahlaupum enn elldinn moti manninum. huern er Moyses nefnir elldligt suerd ok snuanligt eðr brott tækilight. af þi sua. at þenna sama elld let gud bædi fra snuaz þann tima sem Enoch uar vppnuminn i fyrr nefnda paradis. ok sua þa er Helyas uar uppnuminn. [''scolastica hystoria.''<ref>[''mgl.'' B </ref> Ef nockur spyr huat er saa elldr hafi ser til næringar. þa ma þi uel þar til suara. at nockur elldzins mynd er su. er eigi þarf n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut efni ser til næringhar. sem sa er lesit er af i sogu hins heilaga Nicholai. af huerium er madr kennir hita. ef hann rettir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd sina at honum. en brennr þo eigi. en þess hattar elldr brennir andana. eptir þi sem i skiluisum bokum finnz skrifuat.  
+
[[File:003.Adam and Eve Are Driven out of Eden.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Ok sem gud hafdi Adam brott rekit ok Euam brott af paradiso. þa skipadi hann þar fyrir til uerndar .ii. hluti. at engi mætti lifstrenu námunda koma.'''</center>]]''Genesis.'' Ok sem gud hafdi Adam brott rekit ok Euam brott af paradiso. þa skipadi hann þar fyrir til uerndar .ii. hluti. at engi mætti lifstrenu námunda koma. Cherubin er einn engill af þi engla fylki er cherubim heitir. setti hann moti fiandans aahlaupum enn elldinn moti manninum. huern er Moyses nefnir elldligt suerd ok snuanligt eðr brott tækilight. af þi sua. at þenna sama elld let gud bædi fra snuaz þann tima sem Enoch uar vppnuminn i fyrr nefnda paradis. ok sua þa er Helyas uar uppnuminn. [''scolastica hystoria.''<ref>[''mgl.'' B </ref> Ef nockur spyr huat er saa elldr hafi ser til næringar. þa ma þi uel þar til suara. at nockur elldzins mynd er su. er eigi þarf n&#7887;ckut efni ser til næringhar. sem sa er lesit er af i sogu hins heilaga Nicholai. af huerium er madr kennir hita. ef hann rettir h&#7887;nd sina at honum. en brennr þo eigi. en þess hattar elldr brennir andana. eptir þi sem i skiluisum bokum finnz skrifuat.  
  
  
 
===Her segir fra þi er Kayn ok Abel uaru føddir ok Kain drap Abel brodur sinn. speculum historiale.===
 
===Her segir fra þi er Kayn ok Abel uaru føddir ok Kain drap Abel brodur sinn. speculum historiale.===
  
'''13.''' Adam ok Eua. sua sem truat er. gengu af guðs bodordum aa sealfum fyrsta degi sinnar skapanar. þat er a .vi<sup>ta</sup>. degi heimsins i sealfri paradiso sem sagt uar nærr middegi. ok litlu sidarr aa niundu tid dags þess hins sama varu þau rekin ut af paradiso. Ok fyrir þi krossfestiz Kristr hinn nyi madr aa þeim sama deghi eptir m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rg aar umlidin. þat uar aa .vi<sup>ta</sup>. degi uiku hinn attanda kalendas aprilis aa settu tid dags. leysandi mannkynit af sekt þeirrar s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu syndar. Ok þa er hann saaladiz aa hinum heilagha krossi uid .ix<du</sup>. tið dagsins. lauk hann sealfr upp inng<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu paradisar illuirkianum.
+
'''13.''' Adam ok Eua. sua sem truat er. gengu af guðs bodordum aa sealfum fyrsta degi sinnar skapanar. þat er a .vi<sup>ta</sup>. degi heimsins i sealfri paradiso sem sagt uar nærr middegi. ok litlu sidarr aa niundu tid dags þess hins sama varu þau rekin ut af paradiso. Ok fyrir þi krossfestiz Kristr hinn nyi madr aa þeim sama deghi eptir m&#7887;rg aar umlidin. þat uar aa .vi<sup>ta</sup>. degi uiku hinn attanda kalendas aprilis aa settu tid dags. leysandi mannkynit af sekt þeirrar s&#7887;mu syndar. Ok þa er hann saaladiz aa hinum heilagha krossi uid .ix<sup>du</sup>. tið dagsins. lauk hann sealfr upp inng&#7887;ngu paradisar illuirkianum.
  
Sem þau Adam ok Eua uaru brott rekin af paradiso i utlegd þessar ueralldar. þa leitadu þau til mannligrar hugganar. þiat þau foru meðr meydom af paradiso ok siðan komu þau samt likamligha. Nu aa fimtanda aari [lifs Adam<ref>[lif Adams, B</ref> uar føddr Kain ok systir hans Kalmana. Enn eptir <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur .xv. aar føddiz honum Abel ok hans systir Delbora. ''scolastica hystoria.'' Enn sua sem Adam hafdi lifat .c. aara tirætt ok .xxx. aara. drap Kain Abel broður sinn. Syttu þau Adam ok Eua .c. aara tirætt eptir hans drap. þar til er þau gátu at eiga son þann er Seth het. eptir þi sem Petrus Commestor segir. Genesis segir. at hann hafdi .c. ok .xxx. aara er hann atti Seth. sem sidarr man heyraz. Sakir skundanar ok skammmælis lidr Moyses skiotliga um kynkuislir Adams. sua at hann getr ecki margra hans suna ok døtra. skundandi sua sinni fras<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn til Abraham.<ref>Abrahams, B</ref> f&#491;dur ebreskra manna.
+
Sem þau Adam ok Eua uaru brott rekin af paradiso i utlegd þessar ueralldar. þa leitadu þau til mannligrar hugganar. þiat þau foru meðr meydom af paradiso ok siðan komu þau samt likamligha. Nu aa fimtanda aari [lifs Adam<ref>[lif Adams, B</ref> uar føddr Kain ok systir hans Kalmana. Enn eptir &#7887;nnur .xv. aar føddiz honum Abel ok hans systir Delbora. ''scolastica hystoria.'' Enn sua sem Adam hafdi lifat .c. aara tirætt ok .xxx. aara. drap Kain Abel broður sinn. Syttu þau Adam ok Eua .c. aara tirætt eptir hans drap. þar til er þau gátu at eiga son þann er Seth het. eptir þi sem Petrus Commestor segir. Genesis segir. at hann hafdi .c. ok .xxx. aara er hann atti Seth. sem sidarr man heyraz. Sakir skundanar ok skammmælis lidr Moyses skiotliga um kynkuislir Adams. sua at hann getr ecki margra hans suna ok døtra. skundandi sua sinni fras&#7887;gn til Abraham.<ref>Abrahams, B</ref> f&#491;dur ebreskra manna.
  
[[File:004.Cain and Abel Offer Their Sacrifices.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Kayn offradi gudi þat korn sem bitit uar ok fottrodit af þeim kuikendum sem uida gengu. Enn Abel offradi gudi miolk ok þar medr þat sem honum uirðiz fægiligaz ok feitaz af frumburdum sinnar hiarðar.'''</center>]]''Speculum historiale.'' Enn þat trua menn. at Adam hafi andliga lærda sunu sina at offra gudi tiundir ok frumfornir. Abel uar einn einfalldr madr ok meinlauss. ok at þi uilldi hann uera saudahirdir. Enn fyrir þann skylld at Kayn uar aagiarn ok aufundsiukr. þa pløgði hann fyrstr manna iordina sakir sinnar aagirni. Sua bar til eptir m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgh aar. at Kayn offradi gudi þat korn sem bitit uar ok fottrodit af þeim kuikendum sem uida gengu. enn hellt hinu ser sem betra uar. Enn Abel offradi gudi miolk ok þar medr þat sem honum uirðiz fægiligaz ok feitaz af frumburdum sinnar hiarðar. Ok af þi at hans lif ok hiarta likadi gudi uel. þa uaru hans fornir gudi þægiligar. ok þat gordi gud bert upp aa þann haatt. at logi kom or loptinu ok brendi þær. eptir þi sem uidara finnz at gud hafi<ref>''saal.'' B; hafði, A</ref> þat birt i hinu forna l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ghmaali. Enn af þi at Kayn uar aufundsiukr ok illskeptr. þa aufundadi hann miok giptu ok gi&#281;tzku sins brodur. ok fyrir þa sauk at hans fornir uaru medr agirnd byriadar ok offradar likadu þær eigi gudi. ''de genesi.'' Ok þegar sem Kayn fann þat reiddiz hann storligha miok. [&#491;fundandi sua at þat matti sia<ref>[''saal.'' B; sua, A</ref> upp aa sealfs hans aaseonu. at hinn yngri uar meira uirdr. Asakadi gud þa Kayn ok sagdi sua. Fyrir huern skylld reidiz þu ok synir þat i þinu yfirbragði. edr man eigi þin gi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>f þa þægiligh uera ok þu þar fyrir af mer ambun taka. ef þu hefir uel g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. Hefir þu ok illa gert. þa mun syndin nær þer ok sealfs þins uilia uera ok fullu sealfræði. Skalltu ok hennar girnd ok fysi tempra mega aa hueria leid er þer likar. ''scolastica historia.'' Rettliga hafdi Kayn gudi offrat. enn urettligha hafdi hann sina offran diuiserat. fórnandi sealfan sik fiandanum. er miklu betri forn hefði uerit. ella fyrir þann skylld<ref>''tilf.'' B</ref> at hann hellt<ref>ser ''tilf.'' B</ref> eptir hinu betra. enn offradi gudi þau <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>x sem hia uegum uáru fottrodin ok etin.
+
[[File:004.Cain and Abel Offer Their Sacrifices.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Kayn offradi gudi þat korn sem bitit uar ok fottrodit af þeim kuikendum sem uida gengu. Enn Abel offradi gudi miolk ok þar medr þat sem honum uirðiz fægiligaz ok feitaz af frumburdum sinnar hiarðar.'''</center>]]''Speculum historiale.'' Enn þat trua menn. at Adam hafi andliga lærda sunu sina at offra gudi tiundir ok frumfornir. Abel uar einn einfalldr madr ok meinlauss. ok at þi uilldi hann uera saudahirdir. Enn fyrir þann skylld at Kayn uar aagiarn ok aufundsiukr. þa pløgði hann fyrstr manna iordina sakir sinnar aagirni. Sua bar til eptir m&#7887;rgh aar. at Kayn offradi gudi þat korn sem bitit uar ok fottrodit af þeim kuikendum sem uida gengu. enn hellt hinu ser sem betra uar. Enn Abel offradi gudi miolk ok þar medr þat sem honum uirðiz fægiligaz ok feitaz af frumburdum sinnar hiarðar. Ok af þi at hans lif ok hiarta likadi gudi uel. þa uaru hans fornir gudi þægiligar. ok þat gordi gud bert upp aa þann haatt. at logi kom or loptinu ok brendi þær. eptir þi sem uidara finnz at gud hafi<ref>''saal.'' B; hafði, A</ref> þat birt i hinu forna l&#7887;ghmaali. Enn af þi at Kayn uar aufundsiukr ok illskeptr. þa aufundadi hann miok giptu ok gi&#281;tzku sins brodur. ok fyrir þa sauk at hans fornir uaru medr agirnd byriadar ok offradar likadu þær eigi gudi. ''de genesi.'' Ok þegar sem Kayn fann þat reiddiz hann storligha miok. [&#491;fundandi sua at þat matti sia<ref>[''saal.'' B; sua, A</ref> upp aa sealfs hans aaseonu. at hinn yngri uar meira uirdr. Asakadi gud þa Kayn ok sagdi sua. Fyrir huern skylld reidiz þu ok synir þat i þinu yfirbragði. edr man eigi þin gi&#7887;f þa þægiligh uera ok þu þar fyrir af mer ambun taka. ef þu hefir uel g&#7887;rt. Hefir þu ok illa gert. þa mun syndin nær þer ok sealfs þins uilia uera ok fullu sealfræði. Skalltu ok hennar girnd ok fysi tempra mega aa hueria leid er þer likar. ''scolastica historia.'' Rettliga hafdi Kayn gudi offrat. enn urettligha hafdi hann sina offran diuiserat. fórnandi sealfan sik fiandanum. er miklu betri forn hefði uerit. ella fyrir þann skylld<ref>''tilf.'' B</ref> at hann hellt<ref>ser ''tilf.'' B</ref> eptir hinu betra. enn offradi gudi þau &#7887;x sem hia uegum uáru fottrodin ok etin.
  
[[File:005.Cain Slays Abel.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Ok sua sem þeir uaru badir samt aa einum akri. hliop Kayn upp i moti brodur sinum ok drap hann.'''</center>]]''Genesis.'' Eptir þat taladi hann<ref>Kayn, B</ref> til brodur sins. G<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngum ut aa u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll. Ok sua sem þeir uaru badir samt aa einum akri. hliop Kayn upp i moti brodur sinum ok drap hann medr suikum aa þeim akri sem nu er borgin<ref>við borgina, B</ref> Damascum. Þa taladi gud til Kayns. eigi sem uuitandi helldr aasakandi hann ok brigzlandi honum brodurdrápit. ok sagdi sua. Huar er þinn brodir Abel. Hann uilldi giarna fela sina synd ok gløp fyrir gudi. ok sagði sua. Ek ueit minn herra eigi. edr er ek n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut skipadr geymslumadr brodur mins. Eptir þat taladi gud til Kayns. sua sem hann fann at hann uilldi fela<ref>felaz, B</ref> fyrir sealfum honum ok yfirhylma<ref>yfirdylia, B</ref> sitt uerk. Huat gordir þu. blods uthelling þins brodur kalladi til min af i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdinni ok gorir alkunniga þina g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd. Þin gerd ok glæpr þarf <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguan aki&#281;rumann. fyrir þa s&#491;k at blodsins uthelling birtir hann audsyniliga. Nu fyrir þessa s&#491;k mantu b&#491;luadr uera yfir alla i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdina huer er til þess rymdi sik ok opnadi. at hon tok ok sualg þitt brodurblod af sealfs þins hendi. Eigi man hon gefa ne g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra sinn aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xt þann tima sem þu hefir hana unnit ok erfidat. helldr man hon medr klungr ok þyrni gróa þer ok aauaxtaz. Sem einn uallari ok forflottamadr mantu iafnan uera [i uerolldinni.<ref>[a i&#491;rðinni, B</ref> ''scolastica historia.'' Verduliga<ref>Verðuglega, B</ref> uar þessi Kayn b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>luadr. huat er eigi uar uidr Adam gert. þiat sua sem hann uissi huilik pina fyrir hafdi komit hit fyrsta l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gbrot. þa framdi hann eigi þi sidr brodurdrápit. Enn fyrir þa sauk at hann óttadiz. at dyr mundu rifa hann i sundr ok suelgia honum sidan. ef hann færi i brott fra odrum monnum. ella at menninir<ref>mennerner, B</ref> mundu<ref>mundi, B</ref> drepa hann fyrir sinn hinn ogurliga gløp. ef hann uæri hia þeim. þa auruilnadiz hann fordæmandi sealfan sik ok sagði sua. ''genesis.'' Meiri er minn glæpr ok illzka. enn ek mega nockura miskunn faa. Se. þu tekr mik brott af iardrikinu ok ifra þinni aaseonu. ok af þii man ek felaz ella fara aa i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdunni sem einn uallari eðr forflotti. Huerr er mik finnr man mik drepa uilia. Þetta taladi hann annathuart af hræzlu ella fyrir þi at hann æskti þess at hann uæri skiott drepinn. Þa taladi gud til hans sua segiandi. Meðr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu moti man sua uerda. Ecki skalltu skiotliga deyia. helldr skal sa madr seaufalldliga pinaz. sem þik drepr Kayn ok frealsar þik sua af þessi uesolld ok erfidi. ''scolastica historia.'' Meðr annan skilning man saa huerr seaufalldliga pinaz sem Kayn drepr. þiat hann man meirr pinaz enn Kayn. fyrir þa sauk at nu er enn berligarr bannat manndrapit enn þa<ref>þat, B</ref> uar Kayn bannat. ''genesis.'' Lagdi gud þa eitt audkent mark upp aa Kayn. þat uar h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fudskialfti sua sem af ridusótt. at [þar af skylldi allir uita.<ref>[þat skylldi af &#491;llum sieð vera ok vitat, B</ref> at hann uar fyrir sinn glæp af gudi pinaðr ok bannsettr ok umakligr sealfs hans miskunnar. ok þar medr at hann skylldi eigi af nokkurum þeim manni sem hann flydi drepinn uerða. Geck hann sidan brott af sealfs drottins augliti ok bygði austrhaalfu iardrikissins moti iarðnesku paradis sem utlagi ok forflotti.
+
[[File:005.Cain Slays Abel.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Ok sua sem þeir uaru badir samt aa einum akri. hliop Kayn upp i moti brodur sinum ok drap hann.'''</center>]]''Genesis.'' Eptir þat taladi hann<ref>Kayn, B</ref> til brodur sins. G&#7887;ngum ut aa u&#7887;ll. Ok sua sem þeir uaru badir samt aa einum akri. hliop Kayn upp i moti brodur sinum ok drap hann medr suikum aa þeim akri sem nu er borgin<ref>við borgina, B</ref> Damascum. Þa taladi gud til Kayns. eigi sem uuitandi helldr aasakandi hann ok brigzlandi honum brodurdrápit. ok sagdi sua. Huar er þinn brodir Abel. Hann uilldi giarna fela sina synd ok gløp fyrir gudi. ok sagði sua. Ek ueit minn herra eigi. edr er ek n&#7887;ckut skipadr geymslumadr brodur mins. Eptir þat taladi gud til Kayns. sua sem hann fann at hann uilldi fela<ref>felaz, B</ref> fyrir sealfum honum ok yfirhylma<ref>yfirdylia, B</ref> sitt uerk. Huat gordir þu. blods uthelling þins brodur kalladi til min af i&#7887;rdinni ok gorir alkunniga þina g&#7887;rd. Þin gerd ok glæpr þarf &#7887;nguan aki&#281;rumann. fyrir þa s&#491;k at blodsins uthelling birtir hann audsyniliga. Nu fyrir þessa s&#491;k mantu b&#491;luadr uera yfir alla i&#7887;rdina huer er til þess rymdi sik ok opnadi. at hon tok ok sualg þitt brodurblod af sealfs þins hendi. Eigi man hon gefa ne g&#7887;ra sinn aau&#7887;xt þann tima sem þu hefir hana unnit ok erfidat. helldr man hon medr klungr ok þyrni gróa þer ok aauaxtaz. Sem einn uallari ok forflottamadr mantu iafnan uera [i uerolldinni.<ref>[a i&#491;rðinni, B</ref> ''scolastica historia.'' Verduliga<ref>Verðuglega, B</ref> uar þessi Kayn b&#7887;luadr. huat er eigi uar uidr Adam gert. þiat sua sem hann uissi huilik pina fyrir hafdi komit hit fyrsta l&#7887;gbrot. þa framdi hann eigi þi sidr brodurdrápit. Enn fyrir þa sauk at hann óttadiz. at dyr mundu rifa hann i sundr ok suelgia honum sidan. ef hann færi i brott fra odrum monnum. ella at menninir<ref>mennerner, B</ref> mundu<ref>mundi, B</ref> drepa hann fyrir sinn hinn ogurliga gløp. ef hann uæri hia þeim. þa auruilnadiz hann fordæmandi sealfan sik ok sagði sua. ''genesis.'' Meiri er minn glæpr ok illzka. enn ek mega nockura miskunn faa. Se. þu tekr mik brott af iardrikinu ok ifra þinni aaseonu. ok af þii man ek felaz ella fara aa i&#7887;rdunni sem einn uallari eðr forflotti. Huerr er mik finnr man mik drepa uilia. Þetta taladi hann annathuart af hræzlu ella fyrir þi at hann æskti þess at hann uæri skiott drepinn. Þa taladi gud til hans sua segiandi. Meðr &#7887;ngu moti man sua uerda. Ecki skalltu skiotliga deyia. helldr skal sa madr seaufalldliga pinaz. sem þik drepr Kayn ok frealsar þik sua af þessi uesolld ok erfidi. ''scolastica historia.'' Meðr annan skilning man saa huerr seaufalldliga pinaz sem Kayn drepr. þiat hann man meirr pinaz enn Kayn. fyrir þa sauk at nu er enn berligarr bannat manndrapit enn þa<ref>þat, B</ref> uar Kayn bannat. ''genesis.'' Lagdi gud þa eitt audkent mark upp aa Kayn. þat uar h&#7887;fudskialfti sua sem af ridusótt. at [þar af skylldi allir uita.<ref>[þat skylldi af &#491;llum sieð vera ok vitat, B</ref> at hann uar fyrir sinn glæp af gudi pinaðr ok bannsettr ok umakligr sealfs hans miskunnar. ok þar medr at hann skylldi eigi af nokkurum þeim manni sem hann flydi drepinn uerða. Geck hann sidan brott af sealfs drottins augliti ok bygði austrhaalfu iardrikissins moti iarðnesku paradis sem utlagi ok forflotti.
  
''Scolastica historia.'' Brottrekstr ok utlegd Kayns endrminniz heil<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>g kirkia. bannsetiandi manndrapara einkannliga medr steyptum kertum ok ringdum klokkum. fyrir þann skylld at bædi hann ok þeir sl<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ktu brædra sinna lif. Hinn uisi sagnamadr<ref>sagnameistari, B</ref> Josephus segir at hann rakz uiða ueralldar sua sem<ref>einn ''tilf.'' B</ref>uallari medr sinni husfru Chalmana. ok eptir þat settiz hann i þeim stad sem Naydda er nefndr. ok gat ser þar syni. Hinn heilagi Jeronimus segir at hann hafi uerit aa þi landi er Nodh heitir ok bygt þar. [''speculum hystoriale.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Enn hann uar drepinn meðr atburð af Lamech. er hinn .vii<sup>di</sup>. uar af hans ættlegg. sem [ofar meirr man sagt uerda.<ref>[siðarr man heyraz mega ok ofarr meirr, B</ref> þiat hann framdi .vii. storsyndir. þat fyrst er hann skipti eigi rett til um offrit sem fyrr uar sagt. ok aufundadi broður sinn. vællti hann meðr suikum kallandi<ref>hann ''tilf.''</ref> ut. ok drap hann. nitadi hann fyrir gudi sitt uerk<ref>illvirki, B</ref> medr mikilli ofdirfd. ok auruænti ser miskunnar. ok eigi gordi hann iðran þa er hann feck fyrdøming. Ok fyrir þi uar hann seaufalldliga pinadr. þat er allt i seaunda sinn afspringh. vard þat<ref>þa, B</ref> ok endir aa hans þess haattar pinum ok sua lifi.  
+
''Scolastica historia.'' Brottrekstr ok utlegd Kayns endrminniz heil&#7887;g kirkia. bannsetiandi manndrapara einkannliga medr steyptum kertum ok ringdum klokkum. fyrir þann skylld at bædi hann ok þeir sl&#7887;ktu brædra sinna lif. Hinn uisi sagnamadr<ref>sagnameistari, B</ref> Josephus segir at hann rakz uiða ueralldar sua sem<ref>einn ''tilf.'' B</ref>uallari medr sinni husfru Chalmana. ok eptir þat settiz hann i þeim stad sem Naydda er nefndr. ok gat ser þar syni. Hinn heilagi Jeronimus segir at hann hafi uerit aa þi landi er Nodh heitir ok bygt þar. [''speculum hystoriale.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Enn hann uar drepinn meðr atburð af Lamech. er hinn .vii<sup>di</sup>. uar af hans ættlegg. sem [ofar meirr man sagt uerda.<ref>[siðarr man heyraz mega ok ofarr meirr, B</ref> þiat hann framdi .vii. storsyndir. þat fyrst er hann skipti eigi rett til um offrit sem fyrr uar sagt. ok aufundadi broður sinn. vællti hann meðr suikum kallandi<ref>hann ''tilf.''</ref> ut. ok drap hann. nitadi hann fyrir gudi sitt uerk<ref>illvirki, B</ref> medr mikilli ofdirfd. ok auruænti ser miskunnar. ok eigi gordi hann iðran þa er hann feck fyrdøming. Ok fyrir þi uar hann seaufalldliga pinadr. þat er allt i seaunda sinn afspringh. vard þat<ref>þa, B</ref> ok endir aa hans þess haattar pinum ok sua lifi.  
  
  
 
===Her segir af Kayn ok hans afspringi.<ref>ok huerer fyrst fundu iarnsmið ok s&#491;nglist ''tilf.'' B </ref> genesis.===
 
===Her segir af Kayn ok hans afspringi.<ref>ok huerer fyrst fundu iarnsmið ok s&#491;nglist ''tilf.'' B </ref> genesis.===
  
'''14.''' Kayn ok hans husfru Kalmana komu saman likamliga. ok gatu at eiga sun þann er Enoch het. Sidan g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi hann eina borg aa Jndialandi. ok gaf henni þilikt nafn sem syni sinum fyrr nefndum. ''scolastica historia.'' Hedan af er þat audsynt. at þann tima hafa uerit margir sterkir menn. [þa sem Kayn kalladi<ref>[sua sem K. kallaði þa, B</ref> saman. medr huerra fulltingi er hann smidadi þessa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu borg. hueria er hann fyllti meðr einum saman fiolda sins afkuæmis. Sua segir Josephus. at hann afladi ser eigna ok audæfa medr raanum ok ofbelldi. leidandi menn ok lockandi til raananna ok at hafa rangar uagir ok mælikerolld. skiptandi sua medr sinni áeggian ok eptirdømum godra manna einfalldleik til slægdar ok skaðsamligs klokskapar. Hann setti fyrstr manna landa skipti ok iardar endimork ok muraði borgir. Ok fyrir þi at hann ottadiz þeirra manna ufrið. sem hann hafdi storum rangt gort. þa uarðueitti hann sik ok sina menn i storum borgum.
+
'''14.''' Kayn ok hans husfru Kalmana komu saman likamliga. ok gatu at eiga sun þann er Enoch het. Sidan g&#7887;rdi hann eina borg aa Jndialandi. ok gaf henni þilikt nafn sem syni sinum fyrr nefndum. ''scolastica historia.'' Hedan af er þat audsynt. at þann tima hafa uerit margir sterkir menn. [þa sem Kayn kalladi<ref>[sua sem K. kallaði þa, B</ref> saman. medr huerra fulltingi er hann smidadi þessa s&#7887;mu borg. hueria er hann fyllti meðr einum saman fiolda sins afkuæmis. Sua segir Josephus. at hann afladi ser eigna ok audæfa medr raanum ok ofbelldi. leidandi menn ok lockandi til raananna ok at hafa rangar uagir ok mælikerolld. skiptandi sua medr sinni áeggian ok eptirdømum godra manna einfalldleik til slægdar ok skaðsamligs klokskapar. Hann setti fyrstr manna landa skipti ok iardar endimork ok muraði borgir. Ok fyrir þi at hann ottadiz þeirra manna ufrið. sem hann hafdi storum rangt gort. þa uarðueitti hann sik ok sina menn i storum borgum.
  
''Speculum historiale.'' Sua segir heilagr Augustinus. at af þessum .ii. fyrstum sonum Adams. þat er Kayn ok Abel. h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu uppraas tuær borgir. Ein heilagra manna su sem her aa iardriki er sua sem i utlegd ok bidr sua<ref>eylifrar ''tilf.'' B</ref> byggingar i himinriki. þessi er hin himneska Jherusalem. Aunnur er daudra manna ok fyrirdæmdra. þeirra sem her skipa sina borg ok bygð ok eiga <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nga uan til eylifra fagnaða. þessi er andlig Babilon. Ok fyrir þi segiz kirkian eðr kristnin hafa uppraas af Abel. þiat hon hafdi eigi halldiz ubrigdiliga. ef hon segdiz af Adami hafa uppraas tekit. enn þi at illzka guds uuina tok i fyrstu i Kayn at ædaz moti guds helgum monnum. enn i Abel hofz ok þroadiz heilagt lif ok þolinmødi. Sua finnz ok skrifuat at fyrir þann skylld uar hinn uersti madr føddr fyrr enn hinn rettlati Abel. at i þi skylldi<ref>vera ''tilf.'' B</ref> synt. at allt mannkyn fra Adam komit uar rettliga fyrirdømt. Ok þa er gud giorir þat medr sinni miskunn. at n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurr af mannkyninu uerdr ualidr<ref>valit, B</ref> ker guds til eylifrar sæmdar. þa uerdr þat ecki af mannligri natturu. helldr ueitiz þat af gudligri miskunnsemd.
+
''Speculum historiale.'' Sua segir heilagr Augustinus. at af þessum .ii. fyrstum sonum Adams. þat er Kayn ok Abel. h&#7887;fdu uppraas tuær borgir. Ein heilagra manna su sem her aa iardriki er sua sem i utlegd ok bidr sua<ref>eylifrar ''tilf.'' B</ref> byggingar i himinriki. þessi er hin himneska Jherusalem. Aunnur er daudra manna ok fyrirdæmdra. þeirra sem her skipa sina borg ok bygð ok eiga &#7887;nga uan til eylifra fagnaða. þessi er andlig Babilon. Ok fyrir þi segiz kirkian eðr kristnin hafa uppraas af Abel. þiat hon hafdi eigi halldiz ubrigdiliga. ef hon segdiz af Adami hafa uppraas tekit. enn þi at illzka guds uuina tok i fyrstu i Kayn at ædaz moti guds helgum monnum. enn i Abel hofz ok þroadiz heilagt lif ok þolinmødi. Sua finnz ok skrifuat at fyrir þann skylld uar hinn uersti madr føddr fyrr enn hinn rettlati Abel. at i þi skylldi<ref>vera ''tilf.'' B</ref> synt. at allt mannkyn fra Adam komit uar rettliga fyrirdømt. Ok þa er gud giorir þat medr sinni miskunn. at n&#7887;ckurr af mannkyninu uerdr ualidr<ref>valit, B</ref> ker guds til eylifrar sæmdar. þa uerdr þat ecki af mannligri natturu. helldr ueitiz þat af gudligri miskunnsemd.
  
Fyrr sagðr Enoch gat at eiga þann son er het Yrach. Yrach gat þann son er het Manuel. Manuel gat þann son sem het Matusael. hans son var Lamech fyrr nefndr. er hinn seaundi uar i þann ættlegg<ref>''saal.'' B; attlegg, A </ref> af Adam ok einn hinn uesti maðr. þiat hann leiddi fyrstr inn ok byriadi at bua medr .ii. konum ok þo systrum sin i milli. ''scolastica historia.'' Ok fyrir þann skylld<ref>''tilf.'' B</ref> g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi hann bædi moti gudi ok natturu l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gunum horandi. þiat i hinni fyrstu manzins skapan uar ein kona einum manni g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r ok ætlut. Hafdi gud ok sua stadfastliga fyrir [Adams munn bodit<ref>[boðit Adama munuð, B</ref> ok aakuedit sem fyrr uar sagt. manu þau<ref>tuau ''tilf.'' B</ref> medr einum likam uera. En þessi Lamech tok ser .ii. systr til eiginkuenna. het <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur Oda enn <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur Sella. Þessi Oda gat son medr nefndum Lamech ok het Jabel. hann fann fyrstr allra manna landtiolld at g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra. til þess at bua uti i þeim ef likadi. hann gerdi ok fyrstr manna skipan ok grein aa sinni hi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd. ok greindi medr morkum ok einkunnum skiliandi brott færsaudi fra geitsaudum. einlita fra fleckottum. ok eptir aulldrum sem uetrgamla fra ellrum saudum. ok skildi giorla aa huerium timum þeirra brundr edr burðr uilldi uera. Hans brodir sammøddr het Jubal. er fann s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nglist ok hlioda grein. er eyrnanna lystingh tilheyrir. at hirdanna starf skylldi þi lystiligra þickia. Hans brodir samfeddr het<ref>''tilf.'' B</ref> Tubulchayn. er fyrstr fann þa list at gora iarn ok smida þat ok gora annan malm meðr gr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ft ok þeim oðrum hagleik. sem augun lystir at sea upp aa. Þiat sua sem þeir brendu medr storum baalum ok elldum þyrna ok klungrotta i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rð. þa runnu málmædarnar sua sem beckir þar undan. ok sem þeir toku slaarnar edr spengrnar kolnadar upp. þa uaru þilikar myndir sua sem grafnar aa þeim. sem i þeim st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dum edr lutum h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fðu uerit er þær h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu [legið. Ok þar meðr framdi<ref>[''saal.'' B; uerit er þær h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu, A</ref> hann frækiliga ok frammi hafdi fyrstr bardaga listir. ''genesis.'' Nu sem hann smidadi iarnit. ok hans brodir Juhal sat þar i hea glediandiz af hamarganginum ok þeirra hlioðan. sua sem hann heyrdi upp aa. þa hugleiddi hann af h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gguanna mishliodan<ref>misblandan, B </ref> ok uirdi þar af samhliodan ok adrar hliodagreinir til s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nglistar ok allz strengleiks. þo at Girkir<ref>Grikkir, B</ref> segi at Pytagoras hafi fundit þessa<ref>list ok ''tilf.'' B</ref> iþrott. Ok fyrir þann skylld at hann uissi. at Adam hafdi fyrir spaad .ii. hina stærstu doma. annan fyrir uatn ok annan fyrir elld. þa skrifadi hann þessa list. sem hann hafdi þaleidis fundit. upp á .ii. pilara. annan af tigli en annan af marmara. ok alla listina upp aa huarn þeirra. til þess at ef saa fyrirfæriz i flodinu sem af tiglinu uar g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rr. þa skylldi sa halldaz sem af marmaranum uar g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rr. k&#281;mi brunadomrinn ok fyrri framm. þa skylldi sa standa ok uidr halldaz sem medr tiglit [var gi&#491;rr.<ref>[''tilf.'' B</ref> Nu af þi at su fyrirdæming kom fyrri framm yfir mannkynit. sem af flodinu uard. þa finnz sua ritat i Josepho. at fyrr sagdr marmarapilarr standi enn ut aa Syrlandi. [''speculum hystoriale.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Systir fyrr nefadra brædra sammødd uidr Tubulchayn het Noemia. hon fann eigi sidr þa list at uefa klædi medr ymissligum hætti. Ok nær allar ueralldligar listir ok uisdomr. huart sem helldr er þat i handauerkum eðr bokfrødi til skemtanar ok foruitni. edr iafnuel þær listir er þiona mannligri naudsyn edr nytsemd. þa hafa fundiz af sunum þessarrar ueralldar at þi sem lesit er. þiat þess haattar listir sem manninum uaru eigi til andaligrar hialpar. attu finnaz medr þeirra studeran ok erfidi. sem eigi uaru synir eylifrar heilsu. Enn þo eru þær s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu listir [i sumu lagi<ref>[''mgl.'' B</ref> bædi nytsamligar ok naudsynligar sunum liossins. Nu skylldadiz þetta starf upp aa þilika þessa heims menn. enn hinum uarðueitiz þo þar af aauoxtrinn sem guðs þionostumenn g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>raz.
+
Fyrr sagðr Enoch gat at eiga þann son er het Yrach. Yrach gat þann son er het Manuel. Manuel gat þann son sem het Matusael. hans son var Lamech fyrr nefndr. er hinn seaundi uar i þann ættlegg<ref>''saal.'' B; attlegg, A </ref> af Adam ok einn hinn uesti maðr. þiat hann leiddi fyrstr inn ok byriadi at bua medr .ii. konum ok þo systrum sin i milli. ''scolastica historia.'' Ok fyrir þann skylld<ref>''tilf.'' B</ref> g&#7887;rdi hann bædi moti gudi ok natturu l&#7887;gunum horandi. þiat i hinni fyrstu manzins skapan uar ein kona einum manni g&#7887;r ok ætlut. Hafdi gud ok sua stadfastliga fyrir [Adams munn bodit<ref>[boðit Adama munuð, B</ref> ok aakuedit sem fyrr uar sagt. manu þau<ref>tuau ''tilf.'' B</ref> medr einum likam uera. En þessi Lamech tok ser .ii. systr til eiginkuenna. het &#7887;nnur Oda enn &#7887;nnur Sella. Þessi Oda gat son medr nefndum Lamech ok het Jabel. hann fann fyrstr allra manna landtiolld at g&#7887;ra. til þess at bua uti i þeim ef likadi. hann gerdi ok fyrstr manna skipan ok grein aa sinni hi&#7887;rd. ok greindi medr morkum ok einkunnum skiliandi brott færsaudi fra geitsaudum. einlita fra fleckottum. ok eptir aulldrum sem uetrgamla fra ellrum saudum. ok skildi giorla aa huerium timum þeirra brundr edr burðr uilldi uera. Hans brodir sammøddr het Jubal. er fann s&#7887;nglist ok hlioda grein. er eyrnanna lystingh tilheyrir. at hirdanna starf skylldi þi lystiligra þickia. Hans brodir samfeddr het<ref>''tilf.'' B</ref> Tubulchayn. er fyrstr fann þa list at gora iarn ok smida þat ok gora annan malm meðr gr&#7887;ft ok þeim oðrum hagleik. sem augun lystir at sea upp aa. Þiat sua sem þeir brendu medr storum baalum ok elldum þyrna ok klungrotta i&#7887;rð. þa runnu málmædarnar sua sem beckir þar undan. ok sem þeir toku slaarnar edr spengrnar kolnadar upp. þa uaru þilikar myndir sua sem grafnar aa þeim. sem i þeim st&#7887;dum edr lutum h&#7887;fðu uerit er þær h&#7887;fdu [legið. Ok þar meðr framdi<ref>[''saal.'' B; uerit er þær h&#7887;fdu, A</ref> hann frækiliga ok frammi hafdi fyrstr bardaga listir. ''genesis.'' Nu sem hann smidadi iarnit. ok hans brodir Juhal sat þar i hea glediandiz af hamarganginum ok þeirra hlioðan. sua sem hann heyrdi upp aa. þa hugleiddi hann af h&#7887;gguanna mishliodan<ref>misblandan, B </ref> ok uirdi þar af samhliodan ok adrar hliodagreinir til s&#7887;nglistar ok allz strengleiks. þo at Girkir<ref>Grikkir, B</ref> segi at Pytagoras hafi fundit þessa<ref>list ok ''tilf.'' B</ref> iþrott. Ok fyrir þann skylld at hann uissi. at Adam hafdi fyrir spaad .ii. hina stærstu doma. annan fyrir uatn ok annan fyrir elld. þa skrifadi hann þessa list. sem hann hafdi þaleidis fundit. upp á .ii. pilara. annan af tigli en annan af marmara. ok alla listina upp aa huarn þeirra. til þess at ef saa fyrirfæriz i flodinu sem af tiglinu uar g&#7887;rr. þa skylldi sa halldaz sem af marmaranum uar g&#7887;rr. k&#281;mi brunadomrinn ok fyrri framm. þa skylldi sa standa ok uidr halldaz sem medr tiglit [var gi&#491;rr.<ref>[''tilf.'' B</ref> Nu af þi at su fyrirdæming kom fyrri framm yfir mannkynit. sem af flodinu uard. þa finnz sua ritat i Josepho. at fyrr sagdr marmarapilarr standi enn ut aa Syrlandi. [''speculum hystoriale.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Systir fyrr nefadra brædra sammødd uidr Tubulchayn het Noemia. hon fann eigi sidr þa list at uefa klædi medr ymissligum hætti. Ok nær allar ueralldligar listir ok uisdomr. huart sem helldr er þat i handauerkum eðr bokfrødi til skemtanar ok foruitni. edr iafnuel þær listir er þiona mannligri naudsyn edr nytsemd. þa hafa fundiz af sunum þessarrar ueralldar at þi sem lesit er. þiat þess haattar listir sem manninum uaru eigi til andaligrar hialpar. attu finnaz medr þeirra studeran ok erfidi. sem eigi uaru synir eylifrar heilsu. Enn þo eru þær s&#7887;mu listir [i sumu lagi<ref>[''mgl.'' B</ref> bædi nytsamligar ok naudsynligar sunum liossins. Nu skylldadiz þetta starf upp aa þilika þessa heims menn. enn hinum uarðueitiz þo þar af aauoxtrinn sem guðs þionostumenn g&#7887;raz.
  
  
===Her segir fra þi er Lamech drap Chayn af tiluisan sueinsins ok sidan sueininn. ok fra ættum h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fuðfedra.===
+
===Her segir fra þi er Lamech drap Chayn af tiluisan sueinsins ok sidan sueininn. ok fra ættum h&#7887;fuðfedra.===
  
'''15.''' Fyrr nefndr Lamech uerandi frammsynn ok forspár um marga luti. ok fyrir þi uissi hann. at Kayn uar undir lagdr æfinliga pinu ok þat meðr at sealfum honum mundi þo til skylldaz enn meiri pina. <ref>þa ''tilf.'' B </ref>taladi hann sua einn tima viðr<ref>''saal.'' B; til, A</ref> sinar husfrur Odam ok Sellam upp aa spaamanz haatt. segiandi sua fra þeim lutum er ukomnir uaru sem [þa uæri<ref>[þeir v&#281;ri þa, B</ref> framm komnir. Heyrit upp aa mitt maal badar husfrur minar ok geymit at minum orðum. þiat ek drap roskinn mann medr særingu ok ungan mann mer til blámanar. Þat er sua mikit at segia. at hann drap Kayn ok ungan mann mer til blámanar sagði hann. þiat þegar eptir lamdi hann til ulifiss hinn unga mann. sem sidarr mun sagt uerda. Ok enn sagdi<ref>''saal.'' B; segdi, A</ref> hann sua. Kayns sekt ok synð man seaufalldliga pinaz. ok hegnaðr<ref>hegnat, B</ref> uerða. enn ek Lamech man seautugfalldliga hegndr uera. ''scolastica historia.'' Þessi Lamech uar hinn mesti bogmaðr. ok sem hann hafdi langan alldr lifat. uard hann blindr badum augum. hafdi ser þa einn ungan mann fyrir augnasuein. sua sem hann for at ueida. hæfandi af hans tiluisan huat er hann uilldi. eigi sakir þess at þa uæri enn ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>t etit. þiat eigi uar mikill uani til þess fyrir Noa floð. helldr sakir lystugleiks ok skemtanar. ok at hann hefði skinn af þeim dyrum sem hann skaut. Nu sem Kayn leyndiz aa n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurum tima milli þorna ok klungra. skaut Lamech hann til bana af sueinsins aauisan. ætlandi þo allt at eins at þar mundi dyr fyrir uera. Ok fyrir þa sauk at hann drap hann skiotandi af hins unga manz aauisan<ref>''her mgl. 2 Blade i'' B</ref>. þa reiddiz hann sua miok. at hann lamdi hann medr sinum boga til dauda. Kom þat þa fram sem Lamech hafdi fyrir sagt. at hann drap Kayn meðr saari. sua sem hann skaut hann. ok hinn unga mann meðr saarsins blaaman. Þat uar sealfum honum til langæligrar fyrirdømingar. ok fyrir þi uar hans sekt þar seautugfalldligha pinað. Er þat sua skilianda upp aa eina grein milli fleiri annarra. at .lxx. ok .vii. menn. þeir sem hans bloð ok afku&#281;mi uaru. drucknuðu ok fyrirforuz i Noa flodi. Hans husfrur handladu hann opt illa ok uandzliga. huarf hann af þa er hann reiddiz. ok taladi sua til þeirra. at hann þyldi þetta allt fyrir þessi tuenn manndráp. Enn þo allt at eins hræddi hann þær ognandi þeim hegningu. sem hann taladi sua. Fyrir hueria sauk uilit þit drepa mik. vitit þat fyrir uist. at þungligarr ok hardligarr mun sa hegndr uerda er mik drepr. enn ek fyrir dráp ok dauda Kayns.  
+
'''15.''' Fyrr nefndr Lamech uerandi frammsynn ok forspár um marga luti. ok fyrir þi uissi hann. at Kayn uar undir lagdr æfinliga pinu ok þat meðr at sealfum honum mundi þo til skylldaz enn meiri pina. <ref>þa ''tilf.'' B </ref>taladi hann sua einn tima viðr<ref>''saal.'' B; til, A</ref> sinar husfrur Odam ok Sellam upp aa spaamanz haatt. segiandi sua fra þeim lutum er ukomnir uaru sem [þa uæri<ref>[þeir v&#281;ri þa, B</ref> framm komnir. Heyrit upp aa mitt maal badar husfrur minar ok geymit at minum orðum. þiat ek drap roskinn mann medr særingu ok ungan mann mer til blámanar. Þat er sua mikit at segia. at hann drap Kayn ok ungan mann mer til blámanar sagði hann. þiat þegar eptir lamdi hann til ulifiss hinn unga mann. sem sidarr mun sagt uerda. Ok enn sagdi<ref>''saal.'' B; segdi, A</ref> hann sua. Kayns sekt ok synð man seaufalldliga pinaz. ok hegnaðr<ref>hegnat, B</ref> uerða. enn ek Lamech man seautugfalldliga hegndr uera. ''scolastica historia.'' Þessi Lamech uar hinn mesti bogmaðr. ok sem hann hafdi langan alldr lifat. uard hann blindr badum augum. hafdi ser þa einn ungan mann fyrir augnasuein. sua sem hann for at ueida. hæfandi af hans tiluisan huat er hann uilldi. eigi sakir þess at þa uæri enn ki&#7887;t etit. þiat eigi uar mikill uani til þess fyrir Noa floð. helldr sakir lystugleiks ok skemtanar. ok at hann hefði skinn af þeim dyrum sem hann skaut. Nu sem Kayn leyndiz aa n&#7887;ckurum tima milli þorna ok klungra. skaut Lamech hann til bana af sueinsins aauisan. ætlandi þo allt at eins at þar mundi dyr fyrir uera. Ok fyrir þa sauk at hann drap hann skiotandi af hins unga manz aauisan<ref>''her mgl. 2 Blade i'' B</ref>. þa reiddiz hann sua miok. at hann lamdi hann medr sinum boga til dauda. Kom þat þa fram sem Lamech hafdi fyrir sagt. at hann drap Kayn meðr saari. sua sem hann skaut hann. ok hinn unga mann meðr saarsins blaaman. Þat uar sealfum honum til langæligrar fyrirdømingar. ok fyrir þi uar hans sekt þar seautugfalldligha pinað. Er þat sua skilianda upp aa eina grein milli fleiri annarra. at .lxx. ok .vii. menn. þeir sem hans bloð ok afku&#281;mi uaru. drucknuðu ok fyrirforuz i Noa flodi. Hans husfrur handladu hann opt illa ok uandzliga. huarf hann af þa er hann reiddiz. ok taladi sua til þeirra. at hann þyldi þetta allt fyrir þessi tuenn manndráp. Enn þo allt at eins hræddi hann þær ognandi þeim hegningu. sem hann taladi sua. Fyrir hueria sauk uilit þit drepa mik. vitit þat fyrir uist. at þungligarr ok hardligarr mun sa hegndr uerda er mik drepr. enn ek fyrir dráp ok dauda Kayns.  
  
  
 
===Her segir fra afku&#281;mi Seths allt til Noa. speculum hystoriale.===
 
===Her segir fra afku&#281;mi Seths allt til Noa. speculum hystoriale.===
  
'''16.''' Adam uar storliga hugsiukr eptir dauða sonar sins Abel. ok girntiz miok at eiga n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurn afspring i hans stad. ok fyrir þi bio hann medr husfru sinni ok gat son þann er Seth het. þa er hann hafdi .c. ok .xxx. aara. eptir þi sem skrifat stendr i sannfrodum bokum ebreskum. ''scolastica historia.'' Strabus<ref>''r. f.'' Sirabus, A</ref> einn uillumaðr segir Adam þi hafa heitit eptir drap ok dauða Abel. at hann skylldi alldrigi sidan bua meðr husfru sinni likamligha. huat er hann braut eptir þi sem engillinn uitraði honum eptir guds bodi. til þess at guds son skylldi af honum ok hans afku&#281;mi føðaz. Þessi sami Seth gat Enos. þa er hann hafdi .c. ok .v. aar. enn þa uar liðit fra upphafi heims .cc. ok .xxx. ok .v. aar. Þessi Enos g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi sér ki&#281;rt at kalla ok heita upp aa guds nafn. lettligha segir Petrus Commestor. at hann fann bønarord til þess at bidiaz fyrir til guds. Enn ebreskir menn hyggia. at hann hafi hugsat at gora likneskiur til at uekia menn upp til guds minningar. sem þar til h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu adr hardla litlir ok latir uerit. Enos gat Chaynan. þa er hann hafði niutigi uetra. er liðit uar fra upphafi heims .ccc. aara ok .xxv. aara. Chaynan gat Malaleel. þa er hann uar .lxx. aara. enn fra upphafi heims uaru .ccc. ok .ix. tigir ok .v. aar ok .xx. Malaleel gat Jareth. þa er hann hafði halfan seaunda t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>g uetra. enn fra upphafi heims uaru lidin .cccc. ok .lx. aara. Jareth gat son er het Enoch. þa er hann hafdi .c. ok .lx. ok .ii. aar. enn af upphafi heimsins uaru .dc. ok .xxii. aar. Enoch gat Matusalem. þa er hann uar halfseauræðr. enn þa uaru lidin fra heims upphafi .dc. ok .lxxx. ok .vii. aar. Enn siþan er Enoch uar sua gamall at hann hafdi .ccc. .lx. ok .v. aar. þa uar hann fluttr at guds uilia i paradisum. ok skal hann þar lifa sua langan tima sem gud hefir fyrir sééd. til þess at hann skal koma enn i uerolldina aptr medr Helia spaamanni. at snua hi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rtum suna til fedranna. Þiat þessi hinn .vii<sup>di</sup>. uar hinn bezti madr i þeirri godu ætt sem af Seth uar komin. sua sem Lamech uar hinn .vii<sup>di</sup>. uerstr maðr i þeirri saumu uándu ætt er komin uar af Kayn. Þessi Enoch fann ok ritzhaatt ok skrifaði n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurar bøkr. eptir þi sem lesit er. ok aa hans d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum truiz at Adam hafi andaz. Matusalem gat Lamech. þa er hann hafði .c. uetra ok .lxxx. ok .vii. aar. enn fra heims upphafi uaru lidin .dccc. uetra ok .lxx. ok .vii. aar. Lamech gat Noa þa er hann hafði .c. uetra .lxxx. uetra ok .ii. aar. enn lidit uar fra upphafi heims .m. uetra .l. ok .vi. aar. Fyrr sagdr Matusalem f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>durfaðir Noe andadiz aa þi sama aari sem flodit uard. eptir þi sem hinn heilagi Jeronimus prestr segir. þo at nockurir uisir menn hafi þar um adra fras<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn haft. sua gamall at hann hafði .cm.<ref>''rettet for'' .cc.</ref> aara .lx. ok .ix. aar. Noe uar hinn tiundi at langfeðga tali fra Adám. bádum þeim til tauldum. aa huers d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum er hinn fyrsti heimsalldr lyktadiz uidr floðit um .x. nefndar kynkuislir. hafandi i ser .mm. (aara) eptir fras<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn hins heilaga Jeronimi ok enn fleiri annarra uisaztu manna. Ysidorus telr .mm. ok .cc. enn speculum historiale segir .mdl. ok .vi. aar.  
+
'''16.''' Adam uar storliga hugsiukr eptir dauða sonar sins Abel. ok girntiz miok at eiga n&#7887;ckurn afspring i hans stad. ok fyrir þi bio hann medr husfru sinni ok gat son þann er Seth het. þa er hann hafdi .c. ok .xxx. aara. eptir þi sem skrifat stendr i sannfrodum bokum ebreskum. ''scolastica historia.'' Strabus<ref>''r. f.'' Sirabus, A</ref> einn uillumaðr segir Adam þi hafa heitit eptir drap ok dauða Abel. at hann skylldi alldrigi sidan bua meðr husfru sinni likamligha. huat er hann braut eptir þi sem engillinn uitraði honum eptir guds bodi. til þess at guds son skylldi af honum ok hans afku&#281;mi føðaz. Þessi sami Seth gat Enos. þa er hann hafdi .c. ok .v. aar. enn þa uar liðit fra upphafi heims .cc. ok .xxx. ok .v. aar. Þessi Enos g&#7887;rdi sér ki&#281;rt at kalla ok heita upp aa guds nafn. lettligha segir Petrus Commestor. at hann fann bønarord til þess at bidiaz fyrir til guds. Enn ebreskir menn hyggia. at hann hafi hugsat at gora likneskiur til at uekia menn upp til guds minningar. sem þar til h&#7887;fdu adr hardla litlir ok latir uerit. Enos gat Chaynan. þa er hann hafði niutigi uetra. er liðit uar fra upphafi heims .ccc. aara ok .xxv. aara. Chaynan gat Malaleel. þa er hann uar .lxx. aara. enn fra upphafi heims uaru .ccc. ok .ix. tigir ok .v. aar ok .xx. Malaleel gat Jareth. þa er hann hafði halfan seaunda t&#7887;g uetra. enn fra upphafi heims uaru lidin .cccc. ok .lx. aara. Jareth gat son er het Enoch. þa er hann hafdi .c. ok .lx. ok .ii. aar. enn af upphafi heimsins uaru .dc. ok .xxii. aar. Enoch gat Matusalem. þa er hann uar halfseauræðr. enn þa uaru lidin fra heims upphafi .dc. ok .lxxx. ok .vii. aar. Enn siþan er Enoch uar sua gamall at hann hafdi .ccc. .lx. ok .v. aar. þa uar hann fluttr at guds uilia i paradisum. ok skal hann þar lifa sua langan tima sem gud hefir fyrir sééd. til þess at hann skal koma enn i uerolldina aptr medr Helia spaamanni. at snua hi&#7887;rtum suna til fedranna. Þiat þessi hinn .vii<sup>di</sup>. uar hinn bezti madr i þeirri godu ætt sem af Seth uar komin. sua sem Lamech uar hinn .vii<sup>di</sup>. uerstr maðr i þeirri saumu uándu ætt er komin uar af Kayn. Þessi Enoch fann ok ritzhaatt ok skrifaði n&#7887;ckurar bøkr. eptir þi sem lesit er. ok aa hans d&#7887;gum truiz at Adam hafi andaz. Matusalem gat Lamech. þa er hann hafði .c. uetra ok .lxxx. ok .vii. aar. enn fra heims upphafi uaru lidin .dccc. uetra ok .lxx. ok .vii. aar. Lamech gat Noa þa er hann hafði .c. uetra .lxxx. uetra ok .ii. aar. enn lidit uar fra upphafi heims .m. uetra .l. ok .vi. aar. Fyrr sagdr Matusalem f&#7887;durfaðir Noe andadiz aa þi sama aari sem flodit uard. eptir þi sem hinn heilagi Jeronimus prestr segir. þo at nockurir uisir menn hafi þar um adra fras&#7887;gn haft. sua gamall at hann hafði .cm.<ref>''rettet for'' .cc.</ref> aara .lx. ok .ix. aar. Noe uar hinn tiundi at langfeðga tali fra Adám. bádum þeim til tauldum. aa huers d&#7887;gum er hinn fyrsti heimsalldr lyktadiz uidr floðit um .x. nefndar kynkuislir. hafandi i ser .mm. (aara) eptir fras&#7887;gn hins heilaga Jeronimi ok enn fleiri annarra uisaztu manna. Ysidorus telr .mm. ok .cc. enn speculum historiale segir .mdl. ok .vi. aar.  
  
  
===Her segir af niu uikna f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>stu merking===
+
===Her segir af niu uikna f&#7887;stu merking===
  
'''17.''' Niu uikna fasta er skipad i heilagri kirkiu einkannliga sakir þriggia skynsemda. sua sem birtiz i bok meistara Jons af Belach af embøtti heilagrar kirkiu. Hin fyrsta er sakir uarrar lausnar ok aptrkaups edr umskiptingar uppstigningardags uárs herra Jesu Kristi. aa huerium er uár náttura stigandi upp til himna uar upphafit yfir <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll engla fylki. þiat heilagir fedr skipadu sua i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nduerdri kristninni. at hinn fimti dagr i huerri uiku skylldi sua hatidligr halldinn uera sem hinn fyrsti dagr i huerium .vii. náttum. þat er sunnudagr. Ok aa þann tima uard aa huern þorsdagh sæmiligh processio lærdra manna. at merkia ok presentera þa processionem lærisueina uars herra Jesu Kristi. sem þeir g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdu aa fyrr nefndan dagh til fiallzins Oliueti ok aptr þadan i Hierusalem eptir sealfs hans uppstigning. ok eptir skipan Melchiadis paua uar aa þann dag enga f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>stu skyllt at fasta. þiat hann uar þa iafnheilagr sem sunnudagr. Enn fyrir þann skylld at heilagra manna hátidir komu sidan til. ok þat þotti mikil þuingan at hallda sua marger haatidir. þa gafz upp iafnlengd þessa dags hatidarhalldz. enn fyrr nefnd processio uar færd upp aa sunnudag. Nu i aptrkaup þeirra daga uiku helgir fedr til bindandi ok þarnanar niu uikna f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>stu. Aunnur skynsemi er sakir merkingar edr endrfórnar. huerri er heil<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>g kirkia tiar ok presenterer .vii. tigi herleidingar aara Jsraels folks i Babilonia. sem sidarr man sagt uerda. Hin þridia skynsemi er sakir merkingar timans ok hans tida skipanar. þiat fyrir þenna tima merkiz uilluglapstigr utlegd ok þr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguing edr endrmøding allz mannkynsins fra Adám allt til ueralldarinnar endalyktar. er hlautz af hans tilskylldan ok Eue. sua sem bæði þau gengu brott af guds bodorðum. sem fyrr uar saght. Þessi utlegd skyriz senniliga ok fullg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>riz fyrir umlidning edr aptruellting .vii. daga ok inni byrgiz undir .vii. þusundrudum aara ueralldarinnar. Enn fra upphafi ueralldarinnar allt til uppstigningar uárs herra Jesu Kristi. telium uær .v(i). þusundrud ára. enn fra þeim tima huat er fylgir allt til enda ueralldarinnar fyrir utan hit .vii<sup>da</sup>. þusundrad. þa megum uær eigi uita timans lengd at t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lu. þiat einum saman uárum herra er kunnigh þessi grein ok timanna skipan allt til domsdags. hueria er guð fadir eptir ordum sins sæta sonar setti i sealfs hans ualldi. Jesus Kristus lifandi guds sun frealsadi oss aa hinum .vi<sup>ta</sup>. heimsalldri fyrir heilaga skirn af þessarri utlegð at aptr golldnum meinleysiss stola. þat er at skilia uaru flecklausu ok huitu skirnarklædi. fyrir huert er uær skulum uænta uarum saalum hialpar ok huilldar ok eylifrar <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mbunar eptir uart andlát. Enn at lyktadum ueralldarinnar tima ok uárrar utlegdar man uárr herra pryda oss ok søma medr huarumtueggia stolanum. fullkomliga ueitandi oss uart frelsi ok eylifan fagnad <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum ok lik<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mum eptir domsdag. Niu uikna fasta endrfórnar ok tér herleidingartima Jsraels folks i Babilonem. sem fyrr uar sagt. Nabugodonosor herleiddi Gyðinga lyð fyrir þeirra<ref>''rettelse; Codex har'' þetta</ref> syndagialld brot or Jorsalaborg i Babiloniam. þrælkadi hann þar ok angradi medr h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdum ok herfilighum uerkum aa lxx aarum. Sua langan tima sem þeir uaru þar logdu þeir nidr ok letu alldrigi heyra sin organa h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rpur edr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngtól. moti þi sem þeir uaru uanir at g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra heima i Jerusalem. sua segiandi. Huersu munum uær syngia guð drottins lofs<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ng i utlegd ok annarra manna landi. helldr klædduz þeir sorgsamligum uesaldar klædum. Enn at lidnum .lx. uetra sigradi Cyrus konungr. er <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dru nafni het Kristus. ok undir sik uann konung af Babilonia. ok gaf nefndu folki Jsrael gott orlof ok frelsi til heimferdar. For þa mikill partr af Judum heim i sitt eigit erfdaland eptir þa .lx. aara meðr þeim mikils hattar kennimanni sem Jesus het. endrbøttu þa ok uppsmidadu i annan tima i Jorsalaborg templum domini. enn nockurr partr af þeim uar eptir i fyrr sagðri herleidingu þar til er .lxx. aara uaru lidin. huerium fylldum ok frammkomnum foru þeir allir heim aptr medr fridi ok farsælld. sumir sua sem Darius ok Assuerus lifdu. adrir þann tima sem Esdras uar formadr. ok enn nockurir sua sem i þann tima er þeirra formadr uar Neemias. ok h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu sua tuifalldan fagnad. Til andaligs skilnings at tala þa hefir Nabugodonosor at merkia fiandann. Babilon heim þenna edr heluiti. Jorsalaborg paradisum. Jsraels folk mannkynit. Nabugodonosor herleiddi Jsraels folk or Hierusalem i Babilon. enn fiandinn rak mannkynit brott or paradiso i þessa ueslu uerolld edr heluiti. Nabugodonosor þiadi hann þar ok þrælkadi um .lxx. aara. þiat þetta ueralldar lif lidr ok aptr kemr um .vii. daga. ella fyrir þann skylld at þat lyktaz um .vii. þushundrad aara sem fyrr uar sagt. Jsraels folk gaf þa upp gledis<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngua ok sin s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngtol. ok mannkynit þagði af gledis<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngum til guds. Sa lydr klæddiz sorgsamligum klædum. enn mannkynit klæddi sik meðr b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>luanar hulningu ok klædnadi. eptir þi sem psalmista segir. Verdi hann þaleidiss sem sealfs hans klæði. Fyrr sagðr Jsraels lyðr frealsadiz ok aptr huarf eptir .lx. aara til sins eigins fostrlandz undir ualldi Jesu kennimanz. Mannkynit frealsadiz ok aa hinum .vi<sup>ta</sup> .heimsalldri fyrir Jesum Kristum sannan kennimann. Nockurir af Judum fengu sitt frelsi ok heimferdar orlof undir ualldi ok formannskap Esdre. enn sumir undir ualldi Neemie. Esdre ma uel segiaz fulltingiari eðr hialpari upp i norrænu. enn Néémias huggari. þiat allir godir menn ok retttruandi munu aptr huerfa til sinnar f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ðurleifðar. þat er til himinrikis. fyrir Jesum Kristum sinn hialpara ok fulltingiara ok fyrir helgan anda sinn sannan huggara. ok munu þa fá ok finna tuifalldan fagnað i dy(r)kan andar ok likama. J aðra deilld endrfórnar ok teer heilog kirkia alla þessa luti fra þeim tima er niu uikna fasta hefz ok allt til laugardags i páska uiku. ok fyrir þann skylld at Jsraels folk ok eigi sidr allt mannkynit hafdi uolltit ok fallit i fullkomna uesolld ok eymd. sem nu var fra sagt. þa byriar messu upphaf nu aa sunnudaghinn ok hennar embætti meðr þessum ordum sem her fylgia. Circumdederunt me gemitus mortis et cetera. Þessi orð eru sua at skilia til norrænu. Daudans stynir eðr sutir kringdu um mik hueruetna. ok heluitis harmar edr sorgir kringdu um mik. ok i minni þr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguing ok angist het ek upp aa gud drottin. ok af sinu heilagu musteri heyrði hann aakall mitt. J þessum ordum synir ok iatar heil<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>g kirkia sik h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rmuliga ok margfalldliga <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngda uera i allzkyns þrautum. þeim sem hon þolir ok kennir sik mikilliga saman krepta sakir uesalligra synda uárra. Ok fyrir þi at hon angraz nu sakir margfalldligrar pinu meðr m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum erfidum þeim sem aa hana leggiaz. sua sem er hungr ok þorsti. frost ok ofrhiti. møding ok margskyns siukleiki. ok þar meðr sealfr daudinn fyrir uánda ok saara sina samuitzku. hiartans beiskleiki. myrkr ok daalig deyning. huilikir er heluitis harmar ok saarleikar eru. Enn til þess at þessi harmsamligr stynr ok syting gefi eigi edr g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ri medr oss hrygd ok gudleti. huer er manninum gorir auruilnan ok andaligan dauda. þa leggr hon til heilsamligha huggan i uersinu sua segiandi. Diligam te domine uirtus mea. huat er sua er at skilia til norrænu. Heyr þu drottinn uerandi minn kraptr. þik man ek elska. gud drottinn er minn styrkr ok studningh ok mitt rááskinn<ref>''saal. ogs. 225; en Haand fra 17de Aarh. har i'' A ''overstreget dette Ord og i Margen tilskrevet'' hressing. </ref> ok frealsari. Nu fyrir þi at uéér endrminnumz at tilkomandi niu uikna f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>stu upp a uara uesolld. i hueria er uær fellum fyrir syndagialld uarra fyrstu fedgina. sem fyrr uar sagt. þa lesum uær bokina Genesim. i huerri er segiz af þeirra brottrekstri af paradiso ok odrum þeim lutum er þar fylgia. af hueriu or uær syngium þetta responsorium. Jn sudoro uultus tui uesceris pane tuo. Medr sueita sealfs þins aaseonu mantu fædaz uidr sealfs þins braud edr fæðzlu. Ok til enn meiri uesalldar merkianda ok munanda. þa lesum uær fyrr ok syngium af manzins tign ok uirding. þat fyrst at hann uar eptir likingh ok likneskiu sealfs guds g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rr ok skapadr. þar meðr at hann uar skipaðr i paradiso. þat hit þridia at konan uar skaupud hans samsiði honum til hugganar ok eptirlætis. þat hit fiorda at hann skylldi eigi hafua daait edr nockura pinu hafa þolat. utan þat hefdi af hans glæp ok syndagialldi til komit. Þat er ok mikilligha merkianda. at fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gd ord. Circumdederunt me gemitus mortis. eru ord ok aakall <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nduerdrar kristninnar sytandi ok gratandi eptir guds frumuatt Abel. huers blod er af þeirri s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu iordu kalladi til guds. sem sik rymdi til þess. at hon drack þat sama blod. sem ut uar hellt meðr hendi sealfs hans brødr Kayns. Nu sua (sem) Jsraels lydr lagði niðr sin s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngtol i Babilone ok þagdi af sinum gledis<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngum. a þessum timum þegir ok heil<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>g kirkia aa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu leid af sinum festiflighum gleðis<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngum. sem er Alleluia. Gloria in excelsis deo ok Te deum laudamus. Ok af þi at þat sama folk misti þa sins sømdarklædis. sua berr nu ok eigi heil<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>g kirkia sinn dyra ok hátidliga skruda. sua sem dalmatikur ok subtila ok onnur þess hattar klædi. sem synaz megu gledibunadr edr skemtanarskrudi. helldr berr hon suartan ok syrgiligan bunad. J fædzlutekiu endrfornum u&#281;r ok þeirra hrygd fastandi. huadan af er hinn heilaghi Zacharias spamadr taladi sua til þeirra i .vii<sup>da</sup>. capitulo sinnar bøkr. Faustudut þer nockut þa f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>stu fyrir mina skylld. sem þer fostudut um þessa .lxx. aara. Ok fyrir þessa skynsemi fasta Girkir þessa næstu uiku ok margir adrir godir menn. Sa lydr feck af Cyro. er odru nafni het Kristus. aa hinu sext<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ganda aari frealsi af fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdum þrældomi ok hægt heimferðar leyfi til sinnar f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>durleifdar. sua uarum uær ok aa setta heimsalldri leystir ok frealsaðir af fiandans aanaud ok þrældom fyrir Jesum Kristum. gafz oss þa ok aptr galltz meinleysis stole fyrir skirnarinnar lausn ok fyrirgefningh. Syngium u&#281;r fyrir þann skylld eitt alleluia i messunni aa laugardaginn fyrir paschir. sua fagnandi nu þegar af uán eylifrar dyrdar ok endrbøtingar uarrar fodurleifðar. þat er himinrikiss dyrdar ok eylifrar <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mbunar. Ok sua sem n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurr partr af Jsraels folki for þegar medr hertoga Zorobabel heim i sitt f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>durland. ok margir uaru þa enn eptir i hertekninginni. sua reis ok mikill andaðra manna partr. þeirra sem rettlatir hofdu uerit. upp af dauda medr uarum lausnara Jesu Kristo. ok margir uaru eptir i bidlundar uán ok huggan. Ok sua sem þeir er heim foru til Hierusalem erfidadu mikit i sinum bunadi i samnan byrda sinna fearhluta ok þar medr mikilli leidarlengd. sua erum uær ok frealsadir. ef uær erfidum meðr frammkuæmd i fyllingu guds bodorda. Ok fyrir þann skylld syngium uær þegar eptir alleluia tractum Laudate. er starf ok erfidi merkir. huerr er þo er einkannligha sagdr ok sunginn af uars herra lofi. samfagnandi þa meðr af upprisu uárs herra Jesu Kristi. Fyrr sagdir menn medr gledi aptr huerfandi erfidadu mikit i ueginum. Vær syngium ok i páskauikunni graduale medr alleluia. merkianda starf ok erfidi fyrir graduale enn fagnad ok gledi fyrir alleluia. At sidarstu komu þeir heim allir i sitt eigit fostrland at fylldum ok frammkomnum lxx<sup>m</sup>. aara. ok fengu þar þa sinn fagnad ok gledi. Vær syngium ok .ii. alleluia laugardag i paskauiku. aa huerium er saa timi lyktaz fullkomligha. sem nu byriaz ok septuagesima heitir. merkiandi þat medr tuif<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lldu alleluia. at uár herleiding man leysaz at lyktaðum ok umlidnum uarum utlegdartima. ok godra manna stole man þa tuifalldaz. þat er eylif dyrkan bædi til andar ok likama. A þessum timum þegiaz ok nidr leggiaz gledis<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguar. sem fyrr uar sagt. af huerium er hinn heilagi Jeremias segir sua i .vii<sup>da</sup>. capitulo sinnar bøkr. Huilaz man ek láta ok af letta gledis<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngua ok fagnadar ok þar medr bædi bruðguma rodd ok brudar. Leo paui segir sua. at fyrir þann skylld leggium uær niðr i niu uikna fostu engilliga lofs<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngua sua sem alleluia ok gloria in excelsis deo. at uær brott reknir ok af reiddir samkundu engilligrar skemtanar ok gledi fyrir glæp ok synd hins fyrsta manz sitium i Babilon. þat er i hneyking ok hneisu þessa heims yfir hennar eymd ok ymissleik. sytum þar ok grátum þar til er uær minnumz þeirrar Syon i huerri er allr lofs<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngr byr(iar) ok samir sealfum guði. Leggium uær ok niðr aa .ix. uikum i heilagri kirkiu Te deum laudamus. fra þi er niu uikna fasta hefz ok lesit er af þi er hinn fyrsti madr fell ok til hins fyrsta paschadags. af huerium er Jesus Kristus af dauda upprisandi sneri uarri hrygð i gudligha gleði. ok gallt oss aptr ok endrnyiadi alleluia. Septuagesima byriar medr sorg ok sut. en lyktaz meðr gledi ok gudligum fagnadi. þat er ok merkianda. (uer) reppeterum ok endrnyinm alleluia opt ok iðuliga aa næsta laugardag fyrir .ix. uikna fostu i kirkiunnar embætti. fyrir þann skylld at uær elskum þat ok hirðum i hiartans herbergi. upp aa þann hátt sem ner f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dmum ok haalsspennum giarnsamliga ok kyssum uárn uin. þann er sik byr i brott ok byriar sina ferð um langan ueg. Meðr annarri skilning margfalldaz alleluia fyrir þann skylld aa fyrrsagdan langardags aptan. er forðom kallaðiz ok uar huilldardagr. at uær tyndum ok mistum uárs fagnaðar i falli þess fyrsta manz. sem i mikla huilld ok sælu uar settr. huer er aundunum endrb<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tiz eptir andlaatit i eylifri huilld til hinnar efztu upprisu. enn tuifalldaz sidan bædi aundum ok lik<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mum medr eylifri dyrð. Drottinsdaga embætti fra .ix. uikna f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>stu til paska. einkannliga messu upph<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>f. breytaz eðr skiptaz<ref>''rett. for'' skiptiz </ref> ual uidrku&#281;miliga fyrir þaa s&#491;k. at uær t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>kum eðr skilium allan tima þessa lidanda lifs fyrir .ix. uikna f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>stu. fyrir huat er skipan ok stettr uars lifnadar edr huerrar<ref>''rett. for'' þeirrar</ref> kristinnar saalu megu uel noteraz. sem hon hefir þo nockut misgert. Fyrir hit fyrsta officium Circumdederunt megum uær skynsamligha skilia einn huern iátanda sinar syndir. þar sem hann segir sua. Daudans stynir edr sutir kringdu um mik hueruetna. heluitis harmar edr saarleikar kringdu um mik. ok i minni þr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguingh ok angist kallada ek aa gud drottin minn.
+
'''17.''' Niu uikna fasta er skipad i heilagri kirkiu einkannliga sakir þriggia skynsemda. sua sem birtiz i bok meistara Jons af Belach af embøtti heilagrar kirkiu. Hin fyrsta er sakir uarrar lausnar ok aptrkaups edr umskiptingar uppstigningardags uárs herra Jesu Kristi. aa huerium er uár náttura stigandi upp til himna uar upphafit yfir &#7887;ll engla fylki. þiat heilagir fedr skipadu sua i &#7887;nduerdri kristninni. at hinn fimti dagr i huerri uiku skylldi sua hatidligr halldinn uera sem hinn fyrsti dagr i huerium .vii. náttum. þat er sunnudagr. Ok aa þann tima uard aa huern þorsdagh sæmiligh processio lærdra manna. at merkia ok presentera þa processionem lærisueina uars herra Jesu Kristi. sem þeir g&#7887;rdu aa fyrr nefndan dagh til fiallzins Oliueti ok aptr þadan i Hierusalem eptir sealfs hans uppstigning. ok eptir skipan Melchiadis paua uar aa þann dag enga f&#7887;stu skyllt at fasta. þiat hann uar þa iafnheilagr sem sunnudagr. Enn fyrir þann skylld at heilagra manna hátidir komu sidan til. ok þat þotti mikil þuingan at hallda sua marger haatidir. þa gafz upp iafnlengd þessa dags hatidarhalldz. enn fyrr nefnd processio uar færd upp aa sunnudag. Nu i aptrkaup þeirra daga uiku helgir fedr til bindandi ok þarnanar niu uikna f&#7887;stu. Aunnur skynsemi er sakir merkingar edr endrfórnar. huerri er heil&#7887;g kirkia tiar ok presenterer .vii. tigi herleidingar aara Jsraels folks i Babilonia. sem sidarr man sagt uerda. Hin þridia skynsemi er sakir merkingar timans ok hans tida skipanar. þiat fyrir þenna tima merkiz uilluglapstigr utlegd ok þr&#7887;nguing edr endrmøding allz mannkynsins fra Adám allt til ueralldarinnar endalyktar. er hlautz af hans tilskylldan ok Eue. sua sem bæði þau gengu brott af guds bodorðum. sem fyrr uar saght. Þessi utlegd skyriz senniliga ok fullg&#7887;riz fyrir umlidning edr aptruellting .vii. daga ok inni byrgiz undir .vii. þusundrudum aara ueralldarinnar. Enn fra upphafi ueralldarinnar allt til uppstigningar uárs herra Jesu Kristi. telium uær .v(i). þusundrud ára. enn fra þeim tima huat er fylgir allt til enda ueralldarinnar fyrir utan hit .vii<sup>da</sup>. þusundrad. þa megum uær eigi uita timans lengd at t&#7887;lu. þiat einum saman uárum herra er kunnigh þessi grein ok timanna skipan allt til domsdags. hueria er guð fadir eptir ordum sins sæta sonar setti i sealfs hans ualldi. Jesus Kristus lifandi guds sun frealsadi oss aa hinum .vi<sup>ta</sup>. heimsalldri fyrir heilaga skirn af þessarri utlegð at aptr golldnum meinleysiss stola. þat er at skilia uaru flecklausu ok huitu skirnarklædi. fyrir huert er uær skulum uænta uarum saalum hialpar ok huilldar ok eylifrar &#7887;mbunar eptir uart andlát. Enn at lyktadum ueralldarinnar tima ok uárrar utlegdar man uárr herra pryda oss ok søma medr huarumtueggia stolanum. fullkomliga ueitandi oss uart frelsi ok eylifan fagnad &#7887;ndum ok lik&#7887;mum eptir domsdag. Niu uikna fasta endrfórnar ok tér herleidingartima Jsraels folks i Babilonem. sem fyrr uar sagt. Nabugodonosor herleiddi Gyðinga lyð fyrir þeirra<ref>''rettelse; Codex har'' þetta</ref> syndagialld brot or Jorsalaborg i Babiloniam. þrælkadi hann þar ok angradi medr h&#7887;rdum ok herfilighum uerkum aa lxx aarum. Sua langan tima sem þeir uaru þar logdu þeir nidr ok letu alldrigi heyra sin organa h&#7887;rpur edr &#7887;nnur s&#7887;ngtól. moti þi sem þeir uaru uanir at g&#7887;ra heima i Jerusalem. sua segiandi. Huersu munum uær syngia guð drottins lofs&#7887;ng i utlegd ok annarra manna landi. helldr klædduz þeir sorgsamligum uesaldar klædum. Enn at lidnum .lx. uetra sigradi Cyrus konungr. er &#7887;dru nafni het Kristus. ok undir sik uann konung af Babilonia. ok gaf nefndu folki Jsrael gott orlof ok frelsi til heimferdar. For þa mikill partr af Judum heim i sitt eigit erfdaland eptir þa .lx. aara meðr þeim mikils hattar kennimanni sem Jesus het. endrbøttu þa ok uppsmidadu i annan tima i Jorsalaborg templum domini. enn nockurr partr af þeim uar eptir i fyrr sagðri herleidingu þar til er .lxx. aara uaru lidin. huerium fylldum ok frammkomnum foru þeir allir heim aptr medr fridi ok farsælld. sumir sua sem Darius ok Assuerus lifdu. adrir þann tima sem Esdras uar formadr. ok enn nockurir sua sem i þann tima er þeirra formadr uar Neemias. ok h&#7887;fdu sua tuifalldan fagnad. Til andaligs skilnings at tala þa hefir Nabugodonosor at merkia fiandann. Babilon heim þenna edr heluiti. Jorsalaborg paradisum. Jsraels folk mannkynit. Nabugodonosor herleiddi Jsraels folk or Hierusalem i Babilon. enn fiandinn rak mannkynit brott or paradiso i þessa ueslu uerolld edr heluiti. Nabugodonosor þiadi hann þar ok þrælkadi um .lxx. aara. þiat þetta ueralldar lif lidr ok aptr kemr um .vii. daga. ella fyrir þann skylld at þat lyktaz um .vii. þushundrad aara sem fyrr uar sagt. Jsraels folk gaf þa upp gledis&#7887;ngua ok sin s&#7887;ngtol. ok mannkynit þagði af gledis&#7887;ngum til guds. Sa lydr klæddiz sorgsamligum klædum. enn mannkynit klæddi sik meðr b&#7887;luanar hulningu ok klædnadi. eptir þi sem psalmista segir. Verdi hann þaleidiss sem sealfs hans klæði. Fyrr sagðr Jsraels lyðr frealsadiz ok aptr huarf eptir .lx. aara til sins eigins fostrlandz undir ualldi Jesu kennimanz. Mannkynit frealsadiz ok aa hinum .vi<sup>ta</sup> .heimsalldri fyrir Jesum Kristum sannan kennimann. Nockurir af Judum fengu sitt frelsi ok heimferdar orlof undir ualldi ok formannskap Esdre. enn sumir undir ualldi Neemie. Esdre ma uel segiaz fulltingiari eðr hialpari upp i norrænu. enn Néémias huggari. þiat allir godir menn ok retttruandi munu aptr huerfa til sinnar f&#7887;ðurleifðar. þat er til himinrikis. fyrir Jesum Kristum sinn hialpara ok fulltingiara ok fyrir helgan anda sinn sannan huggara. ok munu þa fá ok finna tuifalldan fagnað i dy(r)kan andar ok likama. J aðra deilld endrfórnar ok teer heilog kirkia alla þessa luti fra þeim tima er niu uikna fasta hefz ok allt til laugardags i páska uiku. ok fyrir þann skylld at Jsraels folk ok eigi sidr allt mannkynit hafdi uolltit ok fallit i fullkomna uesolld ok eymd. sem nu var fra sagt. þa byriar messu upphaf nu aa sunnudaghinn ok hennar embætti meðr þessum ordum sem her fylgia. Circumdederunt me gemitus mortis et cetera. Þessi orð eru sua at skilia til norrænu. Daudans stynir eðr sutir kringdu um mik hueruetna. ok heluitis harmar edr sorgir kringdu um mik. ok i minni þr&#7887;nguing ok angist het ek upp aa gud drottin. ok af sinu heilagu musteri heyrði hann aakall mitt. J þessum ordum synir ok iatar heil&#7887;g kirkia sik h&#7887;rmuliga ok margfalldliga &#7887;ngda uera i allzkyns þrautum. þeim sem hon þolir ok kennir sik mikilliga saman krepta sakir uesalligra synda uárra. Ok fyrir þi at hon angraz nu sakir margfalldligrar pinu meðr m&#7887;rgum erfidum þeim sem aa hana leggiaz. sua sem er hungr ok þorsti. frost ok ofrhiti. møding ok margskyns siukleiki. ok þar meðr sealfr daudinn fyrir uánda ok saara sina samuitzku. hiartans beiskleiki. myrkr ok daalig deyning. huilikir er heluitis harmar ok saarleikar eru. Enn til þess at þessi harmsamligr stynr ok syting gefi eigi edr g&#7887;ri medr oss hrygd ok gudleti. huer er manninum gorir auruilnan ok andaligan dauda. þa leggr hon til heilsamligha huggan i uersinu sua segiandi. Diligam te domine uirtus mea. huat er sua er at skilia til norrænu. Heyr þu drottinn uerandi minn kraptr. þik man ek elska. gud drottinn er minn styrkr ok studningh ok mitt rááskinn<ref>''saal. ogs. 225; en Haand fra 17de Aarh. har i'' A ''overstreget dette Ord og i Margen tilskrevet'' hressing. </ref> ok frealsari. Nu fyrir þi at uéér endrminnumz at tilkomandi niu uikna f&#7887;stu upp a uara uesolld. i hueria er uær fellum fyrir syndagialld uarra fyrstu fedgina. sem fyrr uar sagt. þa lesum uær bokina Genesim. i huerri er segiz af þeirra brottrekstri af paradiso ok odrum þeim lutum er þar fylgia. af hueriu or uær syngium þetta responsorium. Jn sudoro uultus tui uesceris pane tuo. Medr sueita sealfs þins aaseonu mantu fædaz uidr sealfs þins braud edr fæðzlu. Ok til enn meiri uesalldar merkianda ok munanda. þa lesum uær fyrr ok syngium af manzins tign ok uirding. þat fyrst at hann uar eptir likingh ok likneskiu sealfs guds g&#7887;rr ok skapadr. þar meðr at hann uar skipaðr i paradiso. þat hit þridia at konan uar skaupud hans samsiði honum til hugganar ok eptirlætis. þat hit fiorda at hann skylldi eigi hafua daait edr nockura pinu hafa þolat. utan þat hefdi af hans glæp ok syndagialldi til komit. Þat er ok mikilligha merkianda. at fyrr s&#7887;gd ord. Circumdederunt me gemitus mortis. eru ord ok aakall &#7887;nduerdrar kristninnar sytandi ok gratandi eptir guds frumuatt Abel. huers blod er af þeirri s&#7887;mu iordu kalladi til guds. sem sik rymdi til þess. at hon drack þat sama blod. sem ut uar hellt meðr hendi sealfs hans brødr Kayns. Nu sua (sem) Jsraels lydr lagði niðr sin s&#7887;ngtol i Babilone ok þagdi af sinum gledis&#7887;ngum. a þessum timum þegir ok heil&#7887;g kirkia aa s&#7887;mu leid af sinum festiflighum gleðis&#7887;ngum. sem er Alleluia. Gloria in excelsis deo ok Te deum laudamus. Ok af þi at þat sama folk misti þa sins sømdarklædis. sua berr nu ok eigi heil&#7887;g kirkia sinn dyra ok hátidliga skruda. sua sem dalmatikur ok subtila ok onnur þess hattar klædi. sem synaz megu gledibunadr edr skemtanarskrudi. helldr berr hon suartan ok syrgiligan bunad. J fædzlutekiu endrfornum u&#281;r ok þeirra hrygd fastandi. huadan af er hinn heilaghi Zacharias spamadr taladi sua til þeirra i .vii<sup>da</sup>. capitulo sinnar bøkr. Faustudut þer nockut þa f&#7887;stu fyrir mina skylld. sem þer fostudut um þessa .lxx. aara. Ok fyrir þessa skynsemi fasta Girkir þessa næstu uiku ok margir adrir godir menn. Sa lydr feck af Cyro. er odru nafni het Kristus. aa hinu sext&#7887;ganda aari frealsi af fyrr s&#7887;gdum þrældomi ok hægt heimferðar leyfi til sinnar f&#7887;durleifdar. sua uarum uær ok aa setta heimsalldri leystir ok frealsaðir af fiandans aanaud ok þrældom fyrir Jesum Kristum. gafz oss þa ok aptr galltz meinleysis stole fyrir skirnarinnar lausn ok fyrirgefningh. Syngium u&#281;r fyrir þann skylld eitt alleluia i messunni aa laugardaginn fyrir paschir. sua fagnandi nu þegar af uán eylifrar dyrdar ok endrbøtingar uarrar fodurleifðar. þat er himinrikiss dyrdar ok eylifrar &#7887;mbunar. Ok sua sem n&#7887;ckurr partr af Jsraels folki for þegar medr hertoga Zorobabel heim i sitt f&#7887;durland. ok margir uaru þa enn eptir i hertekninginni. sua reis ok mikill andaðra manna partr. þeirra sem rettlatir hofdu uerit. upp af dauda medr uarum lausnara Jesu Kristo. ok margir uaru eptir i bidlundar uán ok huggan. Ok sua sem þeir er heim foru til Hierusalem erfidadu mikit i sinum bunadi i samnan byrda sinna fearhluta ok þar medr mikilli leidarlengd. sua erum uær ok frealsadir. ef uær erfidum meðr frammkuæmd i fyllingu guds bodorda. Ok fyrir þann skylld syngium uær þegar eptir alleluia tractum Laudate. er starf ok erfidi merkir. huerr er þo er einkannligha sagdr ok sunginn af uars herra lofi. samfagnandi þa meðr af upprisu uárs herra Jesu Kristi. Fyrr sagdir menn medr gledi aptr huerfandi erfidadu mikit i ueginum. Vær syngium ok i páskauikunni graduale medr alleluia. merkianda starf ok erfidi fyrir graduale enn fagnad ok gledi fyrir alleluia. At sidarstu komu þeir heim allir i sitt eigit fostrland at fylldum ok frammkomnum lxx<sup>m</sup>. aara. ok fengu þar þa sinn fagnad ok gledi. Vær syngium ok .ii. alleluia laugardag i paskauiku. aa huerium er saa timi lyktaz fullkomligha. sem nu byriaz ok septuagesima heitir. merkiandi þat medr tuif&#7887;lldu alleluia. at uár herleiding man leysaz at lyktaðum ok umlidnum uarum utlegdartima. ok godra manna stole man þa tuifalldaz. þat er eylif dyrkan bædi til andar ok likama. A þessum timum þegiaz ok nidr leggiaz gledis&#7887;nguar. sem fyrr uar sagt. af huerium er hinn heilagi Jeremias segir sua i .vii<sup>da</sup>. capitulo sinnar bøkr. Huilaz man ek láta ok af letta gledis&#7887;ngua ok fagnadar ok þar medr bædi bruðguma rodd ok brudar. Leo paui segir sua. at fyrir þann skylld leggium uær niðr i niu uikna fostu engilliga lofs&#7887;ngua sua sem alleluia ok gloria in excelsis deo. at uær brott reknir ok af reiddir samkundu engilligrar skemtanar ok gledi fyrir glæp ok synd hins fyrsta manz sitium i Babilon. þat er i hneyking ok hneisu þessa heims yfir hennar eymd ok ymissleik. sytum þar ok grátum þar til er uær minnumz þeirrar Syon i huerri er allr lofs&#7887;ngr byr(iar) ok samir sealfum guði. Leggium uær ok niðr aa .ix. uikum i heilagri kirkiu Te deum laudamus. fra þi er niu uikna fasta hefz ok lesit er af þi er hinn fyrsti madr fell ok til hins fyrsta paschadags. af huerium er Jesus Kristus af dauda upprisandi sneri uarri hrygð i gudligha gleði. ok gallt oss aptr ok endrnyiadi alleluia. Septuagesima byriar medr sorg ok sut. en lyktaz meðr gledi ok gudligum fagnadi. þat er ok merkianda. (uer) reppeterum ok endrnyinm alleluia opt ok iðuliga aa næsta laugardag fyrir .ix. uikna fostu i kirkiunnar embætti. fyrir þann skylld at uær elskum þat ok hirðum i hiartans herbergi. upp aa þann hátt sem ner f&#7887;dmum ok haalsspennum giarnsamliga ok kyssum uárn uin. þann er sik byr i brott ok byriar sina ferð um langan ueg. Meðr annarri skilning margfalldaz alleluia fyrir þann skylld aa fyrrsagdan langardags aptan. er forðom kallaðiz ok uar huilldardagr. at uær tyndum ok mistum uárs fagnaðar i falli þess fyrsta manz. sem i mikla huilld ok sælu uar settr. huer er aundunum endrb&#7887;tiz eptir andlaatit i eylifri huilld til hinnar efztu upprisu. enn tuifalldaz sidan bædi aundum ok lik&#7887;mum medr eylifri dyrð. Drottinsdaga embætti fra .ix. uikna f&#7887;stu til paska. einkannliga messu upph&#7887;f. breytaz eðr skiptaz<ref>''rett. for'' skiptiz </ref> ual uidrku&#281;miliga fyrir þaa s&#491;k. at uær t&#7887;kum eðr skilium allan tima þessa lidanda lifs fyrir .ix. uikna f&#7887;stu. fyrir huat er skipan ok stettr uars lifnadar edr huerrar<ref>''rett. for'' þeirrar</ref> kristinnar saalu megu uel noteraz. sem hon hefir þo nockut misgert. Fyrir hit fyrsta officium Circumdederunt megum uær skynsamligha skilia einn huern iátanda sinar syndir. þar sem hann segir sua. Daudans stynir edr sutir kringdu um mik hueruetna. heluitis harmar edr saarleikar kringdu um mik. ok i minni þr&#7887;nguingh ok angist kallada ek aa gud drottin minn.
  
  
===Her hefz upp annarr partr þessarrar g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdar eptir fors<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn uirðulighs herra Hakonar Noreghs konungs hins koronaða. byriar hann i fyrstu af Noe ok arkarinnar smid. eptir þi sem odrum sunnudegi i niu uikna f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>stu ok þeirri uikunni til heyrir. Scolastica historia. capitulum.===
+
===Her hefz upp annarr partr þessarrar g&#7887;rdar eptir fors&#7887;gn uirðulighs herra Hakonar Noreghs konungs hins koronaða. byriar hann i fyrstu af Noe ok arkarinnar smid. eptir þi sem odrum sunnudegi i niu uikna f&#7887;stu ok þeirri uikunni til heyrir. Scolastica historia. capitulum.===
  
'''18.''' Sva sem Moyses byreaði sina fras<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn af flodinu. spurdi hann aðr fyrir hueria sauk flodit uard sua segiandi. Þann tima sem mannfolkit tok at fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lgaz i uerolldinni. þa sa synir guds dætr mannanna. at þær uaru miok u&#281;nar. Þat er sua at skilia. at sidferdugir menn synir Seth saa girndar<ref>''her beg. atter'' B</ref> augum til dætra Kayns ok þeirra afkuæmiss. l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gduz medr þeim ok toku þær ser til eiginkuinna.<ref>eiginkuenna, B</ref> af huerri sambud er þeim fædduz risar. Þat er eigi aakuedit aa huerium tima er þetta uard. huart þat uard aa d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum Noe edr fyrr. eigi ok huart þat uard miklu fyrir hans daga edr litlu. Fødduz ok adrir risar eptir flodit i þeirri borg sem Ebron heitir. huerir er sidan staðfestuz i þeirri borg aa Egiptalandi sem Tham heitir. ok þar af uaru þeir kalladir Tythanes. af huerra ætt er Enath fæddiz. ok bygdu hans synir i fyrr sagdri Ebron. af huerium er Golias medr fleirum oðrum uar kominn.
+
'''18.''' Sva sem Moyses byreaði sina fras&#7887;gn af flodinu. spurdi hann aðr fyrir hueria sauk flodit uard sua segiandi. Þann tima sem mannfolkit tok at fi&#7887;lgaz i uerolldinni. þa sa synir guds dætr mannanna. at þær uaru miok u&#281;nar. Þat er sua at skilia. at sidferdugir menn synir Seth saa girndar<ref>''her beg. atter'' B</ref> augum til dætra Kayns ok þeirra afkuæmiss. l&#7887;gduz medr þeim ok toku þær ser til eiginkuinna.<ref>eiginkuenna, B</ref> af huerri sambud er þeim fædduz risar. Þat er eigi aakuedit aa huerium tima er þetta uard. huart þat uard aa d&#7887;gum Noe edr fyrr. eigi ok huart þat uard miklu fyrir hans daga edr litlu. Fødduz ok adrir risar eptir flodit i þeirri borg sem Ebron heitir. huerir er sidan staðfestuz i þeirri borg aa Egiptalandi sem Tham heitir. ok þar af uaru þeir kalladir Tythanes. af huerra ætt er Enath fæddiz. ok bygdu hans synir i fyrr sagdri Ebron. af huerium er Golias medr fleirum oðrum uar kominn.
  
''Genesis.'' Noe gat Sém Chám ok Japheth. þa er hann uar .d. uetra at alldri. Josephus segir at synir Seth ok hans ættmenn uaru godir alt til hinnar seaundu kynkuislar ok knerunnz. Siþan sn<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruz þeir til illgerda. fyrirlatandi þær hatidligar dyrkanir sem þeirra feðr h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu framit ok fyrir þeim halldit. huar fyrir er þeir reittu guds reidi i moti ser. Sua segir hinn heilagi Methodius pinslaruattr. huerium er gud birti fyrir sinn helgan anda af heimsins upphafi ok endalykt þann tima sem hann sat<ref>var, B</ref> i myrkuastofu halldinn. at Seth skildi sina kynsmenn ok afspring<ref>afspringi, B</ref> brott fra kynsmonnum Kayns farandi aptr til sins fostrlandz ok faudurleifdar. þiat fadir hans Adam baud þat fastliga sua sem hann lifdi. at þeirra ættir skylldu meðr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu moti saman blandaz sin i milli. ok byggdi Seth þa i fialli nockuru þi sem nalægaz uar paradiso. enn Kayn bygdi i þeim sama stad sem hann hafði drepit brodur sinn Abel. Þa geck illzka mannanna sua miok af ser. at gud baud Noa. at hann skylldi fyrir þi aurk smida hundradi uetra fyrir floðit. ok gaf þenna tima folkinu til idranar. A þessu hundradi uetra predicadi Noe fyrir folkinu. medan hann let aurkina smida. ok leitadi at snua þeim til hialpsamligrar iðranar. þiat hann einn uar þa fullkominn i rettlæti ok g&#281;tzku. ok sagdi þeim fyrir þa guds reidi ok pinu. sem fyrir hondum uar ok þeir mattu þa fordaz. ef þeir uilldi snuaz til guds medr sannri idran. þiat miok sua allt mannkynit hafdi þa lengi rangan ueg gengit. J fyrstu h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fðu synir Kayns herfiliga spillt ser i margfalldligu saurlifi meðr husfrum brædra sinna miok afleitliga. ok konurnar g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rduz sua gintar ok galnar. at þær toku karlmennina ok l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu undir sik til saurlifiss medr liotligri orskemd.
+
''Genesis.'' Noe gat Sém Chám ok Japheth. þa er hann uar .d. uetra at alldri. Josephus segir at synir Seth ok hans ættmenn uaru godir alt til hinnar seaundu kynkuislar ok knerunnz. Siþan sn&#7887;ruz þeir til illgerda. fyrirlatandi þær hatidligar dyrkanir sem þeirra feðr h&#7887;fdu framit ok fyrir þeim halldit. huar fyrir er þeir reittu guds reidi i moti ser. Sua segir hinn heilagi Methodius pinslaruattr. huerium er gud birti fyrir sinn helgan anda af heimsins upphafi ok endalykt þann tima sem hann sat<ref>var, B</ref> i myrkuastofu halldinn. at Seth skildi sina kynsmenn ok afspring<ref>afspringi, B</ref> brott fra kynsmonnum Kayns farandi aptr til sins fostrlandz ok faudurleifdar. þiat fadir hans Adam baud þat fastliga sua sem hann lifdi. at þeirra ættir skylldu meðr &#7887;ngu moti saman blandaz sin i milli. ok byggdi Seth þa i fialli nockuru þi sem nalægaz uar paradiso. enn Kayn bygdi i þeim sama stad sem hann hafði drepit brodur sinn Abel. Þa geck illzka mannanna sua miok af ser. at gud baud Noa. at hann skylldi fyrir þi aurk smida hundradi uetra fyrir floðit. ok gaf þenna tima folkinu til idranar. A þessu hundradi uetra predicadi Noe fyrir folkinu. medan hann let aurkina smida. ok leitadi at snua þeim til hialpsamligrar iðranar. þiat hann einn uar þa fullkominn i rettlæti ok g&#281;tzku. ok sagdi þeim fyrir þa guds reidi ok pinu. sem fyrir hondum uar ok þeir mattu þa fordaz. ef þeir uilldi snuaz til guds medr sannri idran. þiat miok sua allt mannkynit hafdi þa lengi rangan ueg gengit. J fyrstu h&#7887;fðu synir Kayns herfiliga spillt ser i margfalldligu saurlifi meðr husfrum brædra sinna miok afleitliga. ok konurnar g&#7887;rduz sua gintar ok galnar. at þær toku karlmennina ok l&#7887;gdu undir sik til saurlifiss medr liotligri orskemd.
  
[[File:006.The World Is Destroyed by Water.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Þa sagdi gud sua. Ek skal á aullu iarðriki eyða manninum utan ok þar meðr aullum lifandiss kuikendum.'''</center>]]''Genesis.'' Ok af þi at gud saa. at hardla mikil ok haduligh uar illzka mannanna i uerolldinni. ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll þeirra hiartaligh aastundan uar alla<ref>allan, B</ref> tima til illra luta. þa reiddiz gud þeirra syndum ok sektum. ok angradi hann þat er hann hafdi manninn skapad aa iorðina. eigi sua at hann hefdi þar af nockura angist. helldr eptir mannanna dømum ok uidrliking til frasagnar. ok sagdi sua medr sealfum ser .xx. uetrum fyrr enn aurkin uar smidat. Eigi man minn andi<ref>lifsandi, B</ref> æfinliga medr manninum uera. þiat hann uill at eins eptir likaminum frammfara ok lifa. ok fyrir þi skulu hans lifdagar uerda .c. tirætt ok .xx. aar. ''scolastica historia.'' Eigi eru þessi guðs orð mest af lifnaðar lengd manzins<ref>mannkynsins, B</ref> eptir flodit skiliandi. þiat margir menn urðu miklu ellri allt framm um Abrahams<ref>Adams (!) B</ref> æfi. ok sealfr hann hafði .c. aara tirætt .lxx. ok .v. aar adr hann andaðiz. helldr taladi gud .xx. aarum ok .c. tirædu [fyrir flodit.<ref>[fyrr enn flodit varð, B</ref> sem hann segdi sua. Eigi man ek hann æfinliga pina sua sem pukann. þiat hann er breyskr. helldr skal ek honum eptir þi hegna sem hann hefir til skylldat. ok skal ek ueita honum idranar tima til þess. ef hann uill idraz af sinum syndum. ok ueita honum .c. tirætt ok .xx. aar til iðranarinnar. ''gensis.'' Ok fyrir þann skylld at gud uilldi bera uarygd fyrir eptirkomanda tima af angrsamligri manzins tilskylldan. þa sagdi hann<ref>enn ''tilf.'' B</ref> sua. Ek skal á aullu iarðriki eyða manninum utan<ref>''mgl.'' B</ref> ok þar meðr aullum lifandiss kuikendum. sua fliugandum himinsins fuglum sem hinum lægztum skridkuikendum. skal ek þaleidiss eyda þessarri minni g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rð. sem sa madr er hann idraz sinnar g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdar ok fyrir þi eydir hann hana ok onytir.
+
[[File:006.The World Is Destroyed by Water.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Þa sagdi gud sua. Ek skal á aullu iarðriki eyða manninum utan ok þar meðr aullum lifandiss kuikendum.'''</center>]]''Genesis.'' Ok af þi at gud saa. at hardla mikil ok haduligh uar illzka mannanna i uerolldinni. ok &#7887;ll þeirra hiartaligh aastundan uar alla<ref>allan, B</ref> tima til illra luta. þa reiddiz gud þeirra syndum ok sektum. ok angradi hann þat er hann hafdi manninn skapad aa iorðina. eigi sua at hann hefdi þar af nockura angist. helldr eptir mannanna dømum ok uidrliking til frasagnar. ok sagdi sua medr sealfum ser .xx. uetrum fyrr enn aurkin uar smidat. Eigi man minn andi<ref>lifsandi, B</ref> æfinliga medr manninum uera. þiat hann uill at eins eptir likaminum frammfara ok lifa. ok fyrir þi skulu hans lifdagar uerda .c. tirætt ok .xx. aar. ''scolastica historia.'' Eigi eru þessi guðs orð mest af lifnaðar lengd manzins<ref>mannkynsins, B</ref> eptir flodit skiliandi. þiat margir menn urðu miklu ellri allt framm um Abrahams<ref>Adams (!) B</ref> æfi. ok sealfr hann hafði .c. aara tirætt .lxx. ok .v. aar adr hann andaðiz. helldr taladi gud .xx. aarum ok .c. tirædu [fyrir flodit.<ref>[fyrr enn flodit varð, B</ref> sem hann segdi sua. Eigi man ek hann æfinliga pina sua sem pukann. þiat hann er breyskr. helldr skal ek honum eptir þi hegna sem hann hefir til skylldat. ok skal ek ueita honum idranar tima til þess. ef hann uill idraz af sinum syndum. ok ueita honum .c. tirætt ok .xx. aar til iðranarinnar. ''gensis.'' Ok fyrir þann skylld at gud uilldi bera uarygd fyrir eptirkomanda tima af angrsamligri manzins tilskylldan. þa sagdi hann<ref>enn ''tilf.'' B</ref> sua. Ek skal á aullu iarðriki eyða manninum utan<ref>''mgl.'' B</ref> ok þar meðr aullum lifandiss kuikendum. sua fliugandum himinsins fuglum sem hinum lægztum skridkuikendum. skal ek þaleidiss eyda þessarri minni g&#7887;rð. sem sa madr er hann idraz sinnar g&#7887;rdar ok fyrir þi eydir hann hana ok onytir.
  
Fyrr nefndr Noe fann ok feck miskunn af sealfum gudi. uar hann rettlátr ok alg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rr madr eptir sinum kynkuislum. ''speculum historiale.'' þiat hann uar eigi þaleidiss alg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rr sem madrinn sua sem hann er i sinu f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>durlandi. þat er i himinriki. helldr eptir sinni kynferd sem ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tligum manni er mattulight. ''genesis.'' Gekk hann ok frammfor gudligan ueg. ok gat þessa .iii. syni Sém Chám ok Japheth fyrir flodit. sem fyrr uar sagt. Nu af þi at aull uerolldin uar spellat i guds augliti ok fylldiz upp af illzku ok ranglæti. ok hann saa at huerr [sem einn<ref>[einn, B</ref> ok annarr ueralldar madr hafdi spellat sinn ueg ok framferd. þa taladi hann sua til Noe. Allr lifandis likami man lyktaz ok fyriruerdaz i minu augliti. þiat aull iordin er full af mannanna illzku ok ranglæti. ok fyrir þann skylld skal ek ollum þeim tapa ok tyna meðr iarðarinnar frykt ok freoleik.<ref>''Scolastica hystoria. tilf.'' B</ref> Fylldiz þat ok framm kom. þiat sua segiz ok truiz fylliliga<ref>fullulegha, B</ref> at allr iarðarinnar freoleiki uar miklu minni<ref>eptir floðit ''tilf.'' B</ref> enn aðr. Ok þaþan af kom saa uani. at menn áátu ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>t eptir flodit. þar sem þeir fædduz adr medr iardarinnar aauexti. ''genesis.''<ref>''tilf.'' B</ref> G<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r þer eina aurk af telgdum uidum<ref>uiði, B</ref> ok pulizadum treám. sagði gud til Noe. skalltu ok uista greinir ok golf i henni hafa. medr bik ok ti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ru skalltu hana bræda bædi utan ok innan. ok þaleidiss skalltu hana g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra sem nu segir ek þer fyrir. Hennar lengd skal uera .ccc. alna. enn breidleikinn .l. alna. ok hennar hæd skal uera .xxx. alna til efzta<ref>hins h&#281;sta, B</ref> þaksins. [Einn glugg skalltu a ofanverðri orkinni gi&#491;ra. ok laat hana þar eigi uiðari verða enn einnar aalnar. enn neðarlegha a hennar hlið eðr siðu skulu hennar dyrr vera. skalltu hana meðr golfum greina ok aa þann haatt sem meðr lopthusum.<ref>[''tilf.'' B</ref> Enn sidan er þat er alg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. man ek láta u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn flæda yfir alla uerolldina. til þess at ek [drep ok deydi<ref>[deyði ok drepi, B</ref> huern þann likam. sem undir himninum er ok lifs andi er medr ok utan arkarinnar er. þiat allir þeir skulu fyrirfaraz ok eydaz aa iardrikinu. Enn meðr þer man ek mitt sááttmaal g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra. ok skalltu ganga i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkina ok synir þinir. husfru þin ok þar medr husfrur sona þinna. Medr þessum .viii. monnum uardueitiz saad ok freo allz mannkynsins ok eptirkomanda afkuæmiss. Nefndi gud ok ser huart karlmenn ok konur til inng<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu i aurkina. sem hann segði sua. A þessum pinadar ok kualar tima byriar ydr at bindaz af<ref>likamlegre ''tilf.'' B</ref> sambud ok fadml<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum. Af ollum likamligum ueralldar kuikendum skalltu Noe taka tuinn<ref>tuenne, B</ref> karlkyns ok kuenkyns ok leida inn i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkina. at þau lifi þar medr þer. af fuglum eigi sidr i sinu kyni. af aullum ferfættum kuikendum medr sitt kyn. ok þar medr af aullum iardarinnar skridkuikendum meðr sinu eigin kyni. Af aullum þessum skulu æ [tuinne ok tuinne<ref>[tuenna ok tuenna, B</ref> ganga inn medr þer. at þau megi lif sitt hafa. ''scolastica historia.'' Af hinum minztum kuikendum. þeim sem eigi getaz af nockurri sambud. segir hinn heilagi Augustinus. at eigi uar naudsyn at<ref>at at, B</ref> þau uæri i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkinni. sua sem þau er fædaz af iardar dupti edr molldu. af u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>kum edr nætum. af skadsemd edr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurs kyns spellan. eptir þi sem fyrr uar sagt. Ma þat ok synaz af ordum sealfrar Genesis. at þau ein kuikendi uaru i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkina leidd edr latin. sem af sambud getaz ok fødaz. sua sem þar segir meðr sialfs sins eigin kyni. '''genesis.''' Af ollum þeim føðzlum sem ætar eru skalltu ok taka ok bera inn i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkina meðr þer. at þær se<ref>''tilf.'' B </ref> sua þer sem þeim til føðzlu ok uidrlifis. Noe gerdi alla luti sem gud baud honum.
+
Fyrr nefndr Noe fann ok feck miskunn af sealfum gudi. uar hann rettlátr ok alg&#7887;rr madr eptir sinum kynkuislum. ''speculum historiale.'' þiat hann uar eigi þaleidiss alg&#7887;rr sem madrinn sua sem hann er i sinu f&#7887;durlandi. þat er i himinriki. helldr eptir sinni kynferd sem ki&#7887;tligum manni er mattulight. ''genesis.'' Gekk hann ok frammfor gudligan ueg. ok gat þessa .iii. syni Sém Chám ok Japheth fyrir flodit. sem fyrr uar sagt. Nu af þi at aull uerolldin uar spellat i guds augliti ok fylldiz upp af illzku ok ranglæti. ok hann saa at huerr [sem einn<ref>[einn, B</ref> ok annarr ueralldar madr hafdi spellat sinn ueg ok framferd. þa taladi hann sua til Noe. Allr lifandis likami man lyktaz ok fyriruerdaz i minu augliti. þiat aull iordin er full af mannanna illzku ok ranglæti. ok fyrir þann skylld skal ek ollum þeim tapa ok tyna meðr iarðarinnar frykt ok freoleik.<ref>''Scolastica hystoria. tilf.'' B</ref> Fylldiz þat ok framm kom. þiat sua segiz ok truiz fylliliga<ref>fullulegha, B</ref> at allr iarðarinnar freoleiki uar miklu minni<ref>eptir floðit ''tilf.'' B</ref> enn aðr. Ok þaþan af kom saa uani. at menn áátu ki&#7887;t eptir flodit. þar sem þeir fædduz adr medr iardarinnar aauexti. ''genesis.''<ref>''tilf.'' B</ref> G&#7887;r þer eina aurk af telgdum uidum<ref>uiði, B</ref> ok pulizadum treám. sagði gud til Noe. skalltu ok uista greinir ok golf i henni hafa. medr bik ok ti&#7887;ru skalltu hana bræda bædi utan ok innan. ok þaleidiss skalltu hana g&#7887;ra sem nu segir ek þer fyrir. Hennar lengd skal uera .ccc. alna. enn breidleikinn .l. alna. ok hennar hæd skal uera .xxx. alna til efzta<ref>hins h&#281;sta, B</ref> þaksins. [Einn glugg skalltu a ofanverðri orkinni gi&#491;ra. ok laat hana þar eigi uiðari verða enn einnar aalnar. enn neðarlegha a hennar hlið eðr siðu skulu hennar dyrr vera. skalltu hana meðr golfum greina ok aa þann haatt sem meðr lopthusum.<ref>[''tilf.'' B</ref> Enn sidan er þat er alg&#7887;rt. man ek láta u&#7887;tn flæda yfir alla uerolldina. til þess at ek [drep ok deydi<ref>[deyði ok drepi, B</ref> huern þann likam. sem undir himninum er ok lifs andi er medr ok utan arkarinnar er. þiat allir þeir skulu fyrirfaraz ok eydaz aa iardrikinu. Enn meðr þer man ek mitt sááttmaal g&#7887;ra. ok skalltu ganga i &#7887;rkina ok synir þinir. husfru þin ok þar medr husfrur sona þinna. Medr þessum .viii. monnum uardueitiz saad ok freo allz mannkynsins ok eptirkomanda afkuæmiss. Nefndi gud ok ser huart karlmenn ok konur til inng&#7887;ngu i aurkina. sem hann segði sua. A þessum pinadar ok kualar tima byriar ydr at bindaz af<ref>likamlegre ''tilf.'' B</ref> sambud ok fadml&#7887;gum. Af ollum likamligum ueralldar kuikendum skalltu Noe taka tuinn<ref>tuenne, B</ref> karlkyns ok kuenkyns ok leida inn i &#7887;rkina. at þau lifi þar medr þer. af fuglum eigi sidr i sinu kyni. af aullum ferfættum kuikendum medr sitt kyn. ok þar medr af aullum iardarinnar skridkuikendum meðr sinu eigin kyni. Af aullum þessum skulu æ [tuinne ok tuinne<ref>[tuenna ok tuenna, B</ref> ganga inn medr þer. at þau megi lif sitt hafa. ''scolastica historia.'' Af hinum minztum kuikendum. þeim sem eigi getaz af nockurri sambud. segir hinn heilagi Augustinus. at eigi uar naudsyn at<ref>at at, B</ref> þau uæri i &#7887;rkinni. sua sem þau er fædaz af iardar dupti edr molldu. af u&#7887;kum edr nætum. af skadsemd edr n&#7887;ckurs kyns spellan. eptir þi sem fyrr uar sagt. Ma þat ok synaz af ordum sealfrar Genesis. at þau ein kuikendi uaru i &#7887;rkina leidd edr latin. sem af sambud getaz ok fødaz. sua sem þar segir meðr sialfs sins eigin kyni. ''genesis.'' Af ollum þeim føðzlum sem ætar eru skalltu ok taka ok bera inn i &#7887;rkina meðr þer. at þær se<ref>''tilf.'' B </ref> sua þer sem þeim til føðzlu ok uidrlifis. Noe gerdi alla luti sem gud baud honum.
  
''Speculum hystoriale.'' Orkin uar sua smidat. at hon uar tuihusat ok þrihusad. hon uar ok ferhyrnd. ok þi miori at rumi er ofarr uar i henni. ok þar dyrrin aa sem þat møttiz er hon uar tuihusat ok þrihusad. Hon hafdi .v. hus<ref>rum, B</ref> i ser um framm austrrumit.<ref>austrumit ''her og siden'' B</ref> þiat Augustinus segir sua. at yfir þi golfi sem yfir stod austrruminu uar hon tuihusat. stod uid<ref>um, B</ref> sina sidu arkarinnar huart husit. uar i oðru kuikenda føda. enn i annat samnadiz saurr þeirra. Enn yfir þessum uaru onnur hus þrigreind. ok uar skipat i einu husinu olm kuikendi ok i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dru mannhæg kuikendi. Enn i þi husinu sem þar stod i milli uaru bædi menn ok fuglar. Nockurir menn setia oll þessi hus i einni saman hæd arkarinnar. enn Josephus segir .iiii. husin uerit hafa ok telr þa ecki þar medr austrrumit. ''scolastica hystoria.'' Hon uar ok .ccc. alna l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ng .l. alna breið ok .xxx. aalna diup. sem sagt uar. upp aa þann háátt ok mynd sem manzins likamr er uordinn ok uaxinn. eptir þi sem skrifat er. at hans hæð er .vi. lutum lengri enn breidd hans. enn .x. lutum lengri enn þyckleiki manzins er. huat er margir uilia skilia at eins talat uera af likama lausnara uárs Jesu Kristi.
+
''Speculum hystoriale.'' Orkin uar sua smidat. at hon uar tuihusat ok þrihusad. hon uar ok ferhyrnd. ok þi miori at rumi er ofarr uar i henni. ok þar dyrrin aa sem þat møttiz er hon uar tuihusat ok þrihusad. Hon hafdi .v. hus<ref>rum, B</ref> i ser um framm austrrumit.<ref>austrumit ''her og siden'' B</ref> þiat Augustinus segir sua. at yfir þi golfi sem yfir stod austrruminu uar hon tuihusat. stod uid<ref>um, B</ref> sina sidu arkarinnar huart husit. uar i oðru kuikenda føda. enn i annat samnadiz saurr þeirra. Enn yfir þessum uaru onnur hus þrigreind. ok uar skipat i einu husinu olm kuikendi ok i &#7887;dru mannhæg kuikendi. Enn i þi husinu sem þar stod i milli uaru bædi menn ok fuglar. Nockurir menn setia oll þessi hus i einni saman hæd arkarinnar. enn Josephus segir .iiii. husin uerit hafa ok telr þa ecki þar medr austrrumit. ''scolastica hystoria.'' Hon uar ok .ccc. alna l&#7887;ng .l. alna breið ok .xxx. aalna diup. sem sagt uar. upp aa þann háátt ok mynd sem manzins likamr er uordinn ok uaxinn. eptir þi sem skrifat er. at hans hæð er .vi. lutum lengri enn breidd hans. enn .x. lutum lengri enn þyckleiki manzins er. huat er margir uilia skilia at eins talat uera af likama lausnara uárs Jesu Kristi.
  
  
===Her segir fra þi er Noe geck medr sinu hyski ok aakuednum kuikendum i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkina ok huersu aull <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur iardnesk kuikendi fyrirforuz i flodinu. Genesis. capitulum.===
+
===Her segir fra þi er Noe geck medr sinu hyski ok aakuednum kuikendum i &#7887;rkina ok huersu aull &#7887;nnur iardnesk kuikendi fyrirforuz i flodinu. Genesis. capitulum.===
  
[[File:007.The Great Flood.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Dóó þa ok fyrirforst huerr sa lifandiss likami. sem aa iardrikinu uar. bæði menn ok fuglar ferfætt kuikendi ok þar meðr aull skridkuikendi.'''</center>]]'''19.''' Eptir þat er orkin uar alg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r. taladi gud sua til Noe. Gack inn þu i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkina ok hyski þitt medr þer. fyrir þi at þik einn fann ek rettlatan af þessarri kynkuisl i minu augliti. Af <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum reinum kuikendum ok himinsins fuglum skallt þu æ taka [.vii. ok .vii. kar(l)kyns ok kuenkys.<ref>[.vii. karlkyns ok .vii. kuenkyns, B</ref> enn af hinum uhreinum medr sama hætti tuinni ok tuinne. at<ref>''saal.'' B; ok, A</ref> þeirra freo ok afku&#281;mi megi hialpaz ok halldaz her i uerolldinni. þiat eptir næstu .vii. daga man ok regna láta .xl. daga ok .xl. nátta yfir alla iordina. Skal ek sua eyda allri lifandiss skepnu.<ref>þeirri ''tilf.'' B</ref> er ek gorda ok til er aa iardriki. Noe g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi alla hluti<ref>eptir þi ''tilf.'' B</ref> sem gud baud honum. Geck hann þa fyrir flædarinnar skylld. ok synir hans husfru hans ok sunakonur hans meðr honum. inn i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkina meðr ollum iardarinnar kuikendum fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdum. huer er meðr guðs bodi ok bendingu ok þar meðr af englanna<ref>styrk ok ''tilf.'' B</ref> þeonostu uaru inn leidd. Ok sem næstu .vii. dagar uaru lidnir. toku u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnin at æsaz ok yfir at fliota alla i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdina. Nu sem Noe uar .dc. áára. ok hann hafdi medr aullu sinn hyski gengit i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkina ok sua kuikendi.<ref>meðr &#491;llu sinu kyni ''tilf.'' B</ref> enn almuginn lá enn i sinu fullifi. þa let gud æðar ok uppsprettur þess mikla undirdiups. sem hann hafdi mestum lut iarðrikissins uatna til samnat sem fyrr uar sagt. opnaz ok upp lukaz aa hinum .xvii<sup>da</sup>. degi annars mánadar eptir ebreskra manna t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lu. þat er i Maio manadi. Opnaduz þa ok upp lukuz þar medr allar himinsins uatnraasir ok urdu ytiruættiss regn .xl. daga ok .xl. nátta. Voxu u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnin þa sua miok. at þau hofu <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkina af i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdunni. ok æstuz sua ákafligha. at þau huldu alla iordina<ref>ok hennar asynd ''tilf.'' B</ref> ok flutu .xv.<ref>.xii., B</ref> alna diup yfir hin hæstu fioll i uerolldinni. ''scolastica historia.'' til þess at þau hreinsadi loptit af saurum ok suiuirdligum mannanna uerkum. er allt þagat hofdu nálgaz. ok allt til þess<ref>sama ''tilf.'' B</ref> stadar man elldrinn ganga upp at hinum efzta domi. til at hreinsa þa enn loptit af saurligum<ref>sauruglegum, B</ref> ok syndsamligum mannkynsins uerkum. einkannliga þa er þeir fórnfærandi sinum [falsadum gudum<ref>falsguðum, B</ref> kueiktu þar til ellda aa hinum hæstum fiollum. huers f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lskar eimr ok reykr mattu hardla langt upp leiðaz ok saurga sua loptit. þo at meðr odrum hætti mætti manna uerkin uarla sua langt hafa uppgengit. medr þi at þat fiall er Olimphus<ref>''saal. ogs.'' B</ref> heitir er sua háátt. at þat tekr allt upp or uedrinu i sk&#281;rt lopt. eptir þi sem i skiluisum bokum finnz skrifuat ok fyrri uar sagt af ordum hins heilaga Augustini.<ref>a hueriu er þat sama letr sem a þurru dufti var skrifat fannz meðr &#491;llu vskadt ok vblasit aari siðarr. huar er fuglar fa eigi lifat. ok eigi þeir hinir visaztu meistarar philosophi. sem opp þagat komu sakir skemtanar ok foruitni. mattu þar viðr halldaz eigi(!) nokkura stund. utan þeir hefði haft meðr ser siofa(r) suoppu fulla meðr vatn. hveria er þeir h&#491;fðu viðr sinar nasar. at þeir dregi þaðan af at sér þykkara lopt. eptir sinum vana ok matere. Eru þeir ok n&#491;kkurir sem fi&#491;llin segia þi eigi sua haa hafa verit sem nu eru þau ''tilf.'' B</ref> ''genesis.'' Ok sem Noe hafdi medr fyrr sagðri grein gengit inn i orkina. þa let gud hennar dyrr uerda byrgdar utan. ok þar medr uerda bikadar ok bræddar. Dóó þa ok fyrirforst huerr sa lifandiss likami. sem aa iardrikinu uar. bædi menn ok fuglar ferfætt kuikendi ok þar meðr aull skridkuikendi. Einn saman Noe lifði þa eptir. ok þeir .vii. menn ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur kuikendi sem medr honum uaru i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkinni. Hellduz u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnin medr þiliku yfiruættiss diupi ok æsingi<ref>&#281;singu, B</ref> halft annat hundrad daga tirætt fra þeim fyrsta degi sem Noe hafdi gengit i orkina.
+
[[File:007.The Great Flood.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Dóó þa ok fyrirforst huerr sa lifandiss likami. sem aa iardrikinu uar. bæði menn ok fuglar ferfætt kuikendi ok þar meðr aull skridkuikendi.'''</center>]]'''19.''' Eptir þat er orkin uar alg&#7887;r. taladi gud sua til Noe. Gack inn þu i &#7887;rkina ok hyski þitt medr þer. fyrir þi at þik einn fann ek rettlatan af þessarri kynkuisl i minu augliti. Af &#7887;llum reinum kuikendum ok himinsins fuglum skallt þu æ taka [.vii. ok .vii. kar(l)kyns ok kuenkyns.<ref>[.vii. karlkyns ok .vii. kuenkyns, B</ref> enn af hinum uhreinum medr sama hætti tuinni ok tuinne. at<ref>''saal.'' B; ok, A</ref> þeirra freo ok afku&#281;mi megi hialpaz ok halldaz her i uerolldinni. þiat eptir næstu .vii. daga man ok regna láta .xl. daga ok .xl. nátta yfir alla iordina. Skal ek sua eyda allri lifandiss skepnu.<ref>þeirri ''tilf.'' B</ref> er ek gorda ok til er aa iardriki. Noe g&#7887;rdi alla hluti<ref>eptir þi ''tilf.'' B</ref> sem gud baud honum. Geck hann þa fyrir flædarinnar skylld. ok synir hans husfru hans ok sunakonur hans meðr honum. inn i &#7887;rkina meðr ollum iardarinnar kuikendum fyrr s&#7887;gdum. huer er meðr guðs bodi ok bendingu ok þar meðr af englanna<ref>styrk ok ''tilf.'' B</ref> þeonostu uaru inn leidd. Ok sem næstu .vii. dagar uaru lidnir. toku u&#7887;tnin at æsaz ok yfir at fliota alla i&#7887;rdina. Nu sem Noe uar .dc. áára. ok hann hafdi medr aullu sinn hyski gengit i &#7887;rkina ok sua kuikendi.<ref>meðr &#491;llu sinu kyni ''tilf.'' B</ref> enn almuginn lá enn i sinu fullifi. þa let gud æðar ok uppsprettur þess mikla undirdiups. sem hann hafdi mestum lut iarðrikissins uatna til samnat sem fyrr uar sagt. opnaz ok upp lukaz aa hinum .xvii<sup>da</sup>. degi annars mánadar eptir ebreskra manna t&#7887;lu. þat er i Maio manadi. Opnaduz þa ok upp lukuz þar medr allar himinsins uatnraasir ok urdu ytiruættiss regn .xl. daga ok .xl. nátta. Voxu u&#7887;tnin þa sua miok. at þau hofu &#7887;rkina af i&#7887;rdunni. ok æstuz sua ákafligha. at þau huldu alla iordina<ref>ok hennar asynd ''tilf.'' B</ref> ok flutu .xv.<ref>.xii., B</ref> alna diup yfir hin hæstu fioll i uerolldinni. ''scolastica historia.'' til þess at þau hreinsadi loptit af saurum ok suiuirdligum mannanna uerkum. er allt þagat hofdu nálgaz. ok allt til þess<ref>sama ''tilf.'' B</ref> stadar man elldrinn ganga upp at hinum efzta domi. til at hreinsa þa enn loptit af saurligum<ref>sauruglegum, B</ref> ok syndsamligum mannkynsins uerkum. einkannliga þa er þeir fórnfærandi sinum [falsadum gudum<ref>falsguðum, B</ref> kueiktu þar til ellda aa hinum hæstum fiollum. huers f&#7887;lskar eimr ok reykr mattu hardla langt upp leiðaz ok saurga sua loptit. þo at meðr odrum hætti mætti manna uerkin uarla sua langt hafa uppgengit. medr þi at þat fiall er Olimphus<ref>''saal. ogs.'' B</ref> heitir er sua háátt. at þat tekr allt upp or uedrinu i sk&#281;rt lopt. eptir þi sem i skiluisum bokum finnz skrifuat ok fyrri uar sagt af ordum hins heilaga Augustini.<ref>a hueriu er þat sama letr sem a þurru dufti var skrifat fannz meðr &#491;llu vskadt ok vblasit aari siðarr. huar er fuglar fa eigi lifat. ok eigi þeir hinir visaztu meistarar philosophi. sem opp þagat komu sakir skemtanar ok foruitni. mattu þar viðr halldaz eigi(!) nokkura stund. utan þeir hefði haft meðr ser siofa(r) suoppu fulla meðr vatn. hveria er þeir h&#491;fðu viðr sinar nasar. at þeir dregi þaðan af at sér þykkara lopt. eptir sinum vana ok matere. Eru þeir ok n&#491;kkurir sem fi&#491;llin segia þi eigi sua haa hafa verit sem nu eru þau ''tilf.'' B</ref> ''genesis.'' Ok sem Noe hafdi medr fyrr sagðri grein gengit inn i orkina. þa let gud hennar dyrr uerda byrgdar utan. ok þar medr uerda bikadar ok bræddar. Dóó þa ok fyrirforst huerr sa lifandiss likami. sem aa iardrikinu uar. bædi menn ok fuglar ferfætt kuikendi ok þar meðr aull skridkuikendi. Einn saman Noe lifði þa eptir. ok þeir .vii. menn ok &#7887;nnur kuikendi sem medr honum uaru i &#7887;rkinni. Hellduz u&#7887;tnin medr þiliku yfiruættiss diupi ok æsingi<ref>&#281;singu, B</ref> halft annat hundrad daga tirætt fra þeim fyrsta degi sem Noe hafdi gengit i orkina.
  
[[File:008.A Dove Is Sent Forth from the Ark.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Kom dufu þa at apni þann sama dag aptr til hans. berandi honum i sinum munni einn blomgadan kuist af þi tre sem oliua heitir.'''</center>]]Eptir þat mintiz guð Noa medr sinni miskunnsemd ok allra þeirra kuikenda sem með honum uaru i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkinni. let þa blasanda uind komi yfir i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdina upp fra þeim degi. Toku þadan af u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnin at minkaz. vndirdiupsins ædar ok uppsprettur ok eigi sidr himinsins uatnraasir byrgduz þa ok aptr lukuz. st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>duuduz þa ok aflettu þar meðr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll regn. Toku þa u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnin eptir .c. ok .l. fyrr sagda daga at minkaz ok fram at falla. þar til er aurkin stod grunn ok st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>duadiz. aa hinum seaunda degi ok .xx<sup>ta</sup>. til hins .vi<sup>da</sup>. manadar. aa fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum þess landz er Armenia heitir. aa huerium er segiz at enn meghi finnaz m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rk ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rmul af <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkinni. ''scolastica historia.'' Josephus segir. at iafnuel hafi þeir menn minz ok getit flodsins ok arkarinnar i sinum fras<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gnum. sem heidinna manna s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gur samsettu ok skrifadu. huar af er Berosus er Kalldeus uar kalladr sagði sua. Nockurr partr þess skips sem uid Armeniam kom. segiz enn at eptir se uid fiallit Cordithum. ok at þar af takiz þat bik ok flytiz brott. af hueriu er menn taki hardla mikla hreinsan ok heilsubot. Saa madr sem het Manases uar kalladr Damascenus talar sua af fyrr nefndum hlutum. Upp fra Numidia er eitt fiall hátt i Armenia. er Baris heitir. aa hueriu er margir menn frealsaduz aa flædartimanum. þeir er þagat flydu eptir þi sem flytz. ''de genesi.'' Votnin þurru þa ok framm flutu allt til hins .x<sup>da</sup>. manadar. [enn á hinum fyrsta degi þers manaðar mattu<ref>[''saal.'' B; maattu þa, A</ref> seaz ofanuerdar fiallahædir. Eptir .xl. daga lidna lauk Noe upp arkarinnar glugg. þann sem hann hafdi g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. ok sendi ut einn rafn. uiliandi af hans brottsending ok aptrkuamu uiss uerda. huart er honum uæri utganganda edr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>drum kuikendum af <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkinni fyrir uatna sakir edr eigi. Ok sem hann uard lauss ok lidugr. flaug hann i brott ok kom ecki sidan aptr til Noa. Lettliga segir Commestor. at u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn hafi angrat honum. ellar hafi hann fundit þat dautt kuikendis fliotanda ræ. sem hann hafi til lyst ok sidan aa setz. Þi næst sendi hann ut eina dufu. til þess at hann mætti þaþan af uita. ef hinum mesta uatnaganginum letti i uerolldinni. Ok sem hon fann þat huergi ne framm kom. at hennar fætr mætti huilld eðr nádir fáa. fyrir þann skylld at u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnin huldu þa enn<ref>hueruitna ''tilf.'' B</ref> uerolldina. þa huarf hon aptr til arkarinnar. tok Noe hana meðr sinni hendi ok hafdi inn til sin i aurkina. Matti þat ual uera. at hinar hæstu fiallahædir uæri eigi þegar medr ollu þurrar. þo at þær sæiz medr nockuru moti. ok fyrir þi feck hon eigi huilld aa þess haattar ti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnum edr uatlendi helldr enn aa odru uatni. Eptir .vii.<ref>''saal.'' B; .v., A</ref> daga lidna sendi Noe dufuna ut af aurkinni annan tima. kom hon þa at apni þann sama dag aptr til hans. berandi honum i sinum munni einn blomgadan kuist af þi tre sem oliua heitir. Skildi Noe af þi er hon hafdi iarðarinnar aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xt fundit. at hinum mesta uatnaganginum yfir iordina mundi þa letta. Beid hann þo allt at eins adra .vii.<ref>''saal.'' B; .v., A</ref> daga sendi hann þa enn dufuna ut af orkinni. kom hon þa ecki sidan aptr til hans.
+
[[File:008.A Dove Is Sent Forth from the Ark.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Kom dufu þa at apni þann sama dag aptr til hans. berandi honum i sinum munni einn blomgadan kuist af þi tre sem oliua heitir.'''</center>]]Eptir þat mintiz guð Noa medr sinni miskunnsemd ok allra þeirra kuikenda sem með honum uaru i &#7887;rkinni. let þa blasanda uind komi yfir i&#7887;rdina upp fra þeim degi. Toku þadan af u&#7887;tnin at minkaz. vndirdiupsins ædar ok uppsprettur ok eigi sidr himinsins uatnraasir byrgduz þa ok aptr lukuz. st&#7887;duuduz þa ok aflettu þar meðr &#7887;ll regn. Toku þa u&#7887;tnin eptir .c. ok .l. fyrr sagda daga at minkaz ok fram at falla. þar til er aurkin stod grunn ok st&#7887;duadiz. aa hinum seaunda degi ok .xx<sup>ta</sup>. til hins .vi<sup>da</sup>. manadar. aa fi&#7887;llum þess landz er Armenia heitir. aa huerium er segiz at enn meghi finnaz m&#7887;rk ok &#7887;rmul af &#7887;rkinni. ''scolastica historia.'' Josephus segir. at iafnuel hafi þeir menn minz ok getit flodsins ok arkarinnar i sinum fras&#7887;gnum. sem heidinna manna s&#7887;gur samsettu ok skrifadu. huar af er Berosus er Kalldeus uar kalladr sagði sua. Nockurr partr þess skips sem uid Armeniam kom. segiz enn at eptir se uid fiallit Cordithum. ok at þar af takiz þat bik ok flytiz brott. af hueriu er menn taki hardla mikla hreinsan ok heilsubot. Saa madr sem het Manases uar kalladr Damascenus talar sua af fyrr nefndum hlutum. Upp fra Numidia er eitt fiall hátt i Armenia. er Baris heitir. aa hueriu er margir menn frealsaduz aa flædartimanum. þeir er þagat flydu eptir þi sem flytz. ''de genesi.'' Votnin þurru þa ok framm flutu allt til hins .x<sup>da</sup>. manadar. [enn á hinum fyrsta degi þers manaðar mattu<ref>[''saal.'' B; maattu þa, A</ref> seaz ofanuerdar fiallahædir. Eptir .xl. daga lidna lauk Noe upp arkarinnar glugg. þann sem hann hafdi g&#7887;rt. ok sendi ut einn rafn. uiliandi af hans brottsending ok aptrkuamu uiss uerda. huart er honum uæri utganganda edr &#7887;drum kuikendum af &#7887;rkinni fyrir uatna sakir edr eigi. Ok sem hann uard lauss ok lidugr. flaug hann i brott ok kom ecki sidan aptr til Noa. Lettliga segir Commestor. at u&#7887;tn hafi angrat honum. ellar hafi hann fundit þat dautt kuikendis fliotanda ræ. sem hann hafi til lyst ok sidan aa setz. Þi næst sendi hann ut eina dufu. til þess at hann mætti þaþan af uita. ef hinum mesta uatnaganginum letti i uerolldinni. Ok sem hon fann þat huergi ne framm kom. at hennar fætr mætti huilld eðr nádir fáa. fyrir þann skylld at u&#7887;tnin huldu þa enn<ref>hueruitna ''tilf.'' B</ref> uerolldina. þa huarf hon aptr til arkarinnar. tok Noe hana meðr sinni hendi ok hafdi inn til sin i aurkina. Matti þat ual uera. at hinar hæstu fiallahædir uæri eigi þegar medr ollu þurrar. þo at þær sæiz medr nockuru moti. ok fyrir þi feck hon eigi huilld aa þess haattar ti&#7887;rnum edr uatlendi helldr enn aa odru uatni. Eptir .vii.<ref>''saal.'' B; .v., A</ref> daga lidna sendi Noe dufuna ut af aurkinni annan tima. kom hon þa at apni þann sama dag aptr til hans. berandi honum i sinum munni einn blomgadan kuist af þi tre sem oliua heitir. Skildi Noe af þi er hon hafdi iarðarinnar aau&#7887;xt fundit. at hinum mesta uatnaganginum yfir iordina mundi þa letta. Beid hann þo allt at eins adra .vii.<ref>''saal.'' B; .v., A</ref> daga sendi hann þa enn dufuna ut af orkinni. kom hon þa ecki sidan aptr til hans.
  
 +
===Her segir af utg&#7887;ngu Noa ok hans manna af orkinni ok þat<ref>þui, B</ref> er gud blezadi þeim. Genesis.===
  
===Her segir af utg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu Noa ok hans manna af orkinni ok þat<ref>þui, B</ref> er gud blezadi þeim. Genesis.===
+
'''20.''' Nu sem Noe hafði .dc. aara ok eitt áár umfram. aa hinum fyrsta degi ok manadi til annars aars. let hann arkarinnar þekiu opnada uerda. litadiz þa um ok sáá. at u&#7887;tnin h&#7887;fdu sua minnkaz ok þorrit. at i&#7887;rdin uar þa miok sua þurr uordin. enn þo uilldi hann bida guddrottins<ref>guðsdrottins boðorðz ok, B</ref> atkuædiss um utg&#7887;nguna. A næsta manadi eptir aa hinn .vii<sup>da</sup>. dag ok .xx. þess manadar. sem i&#7887;rdin uar fulluliga þurr uordin. taladi gud aa þessa leid til Noa. Gack ut þu af aurkinni ok husfru þin medr þer. synir þinir ok husfrur þeirra medr þeim. ok aull þau lifandis kuikendi sem medr þer eru skalltu ut leida. huart sem helldr eru þat fugla kyn edr ferfætt iardarinnar kuikendi edr skridkuikendi. þa gangit aull ut aa iordina. uaxit þar ok fi&#7887;lgiz. Baud gud nu serhuerium hiunum samfestiliga ut at ganga. i gegn þi sem þeim uar bodit i inng&#7887;ngunni. sua sem hann taladi upp aa þenna háátt. Nu er sambudartimi aptr kominn. at þer freoiz<ref>friofiz, B</ref> ok fiolgiz i uerolldinni. Geck Noe þa ut ok hans husfru. synir hans ok þeirra husfrur. aa þann sama dag eptir aarit umlidit sem hann geck inn i &#7887;rkina. ok oll þau kuikendi sem meðr þeim h&#7887;fðu geymd uerit ok hirð. ''scolastica hystoria.'' Þann stað sem þau Noe gengu ut af &#7887;rkinni kalla [landzmenn i<ref>[''saal.'' B; landz, A</ref> Armenia egressor(i)um. sua sem utg&#7887;ngu stad. enn synir Noe nefndu hann Tamnon. sua sem .viii. manna stad. af t&#7887;lu þeirra manna sem ut gengu af aurkinni.
  
'''20.''' Nu sem Noe hafði .dc. aara ok eitt áár umfram. aa hinum fyrsta degi ok manadi til annars aars. let hann arkarinnar þekiu opnada uerda. litadiz þa um ok sáá. at u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnin h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu sua minnkaz ok þorrit. at i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdin uar þa miok sua þurr uordin. enn þo uilldi hann bida guddrottins<ref>guðsdrottins boðorðz ok, B</ref> atkuædiss um utg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguna. A næsta manadi eptir aa hinn .vii<sup>da</sup>. dag ok .xx. þess manadar. sem i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdin uar fulluliga þurr uordin. taladi gud aa þessa leid til Noa. Gack ut þu af aurkinni ok husfru þin medr þer. synir þinir ok husfrur þeirra medr þeim. ok aull þau lifandis kuikendi sem medr þer eru skalltu ut leida. huart sem helldr eru þat fugla kyn edr ferfætt iardarinnar kuikendi edr skridkuikendi. þa gangit aull ut aa iordina. uaxit þar ok fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lgiz. Baud gud nu serhuerium hiunum samfestiliga ut at ganga. i gegn þi sem þeim uar bodit i inng<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngunni. sua sem hann taladi upp aa þenna háátt. Nu er sambudartimi aptr kominn. at þer freoiz<ref>friofiz, B</ref> ok fiolgiz i uerolldinni. Geck Noe þa ut ok hans husfru. synir hans ok þeirra husfrur. aa þann sama dag eptir aarit umlidit sem hann geck inn i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkina. ok oll þau kuikendi sem meðr þeim h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fðu geymd uerit ok hirð. ''scolastica hystoria.'' Þann stað sem þau Noe gengu ut af <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkinni kalla [landzmenn i<ref>[''saal.'' B; landz, A</ref> Armenia egressor(i)um. sua sem utg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu stad. enn synir Noe nefndu hann Tamnon. sua sem .viii. manna stad. af t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lu þeirra manna sem ut gengu af aurkinni.
+
''Genesis.'' Eptir þat g&#7887;rdi Noe alltari eitt af .viii. steinum. eptir þi sem nockurir menn segia i minning þeirra .viii. manna sem i<ref>''tilf.'' B</ref> aurkinni hialpaduz. tok hann þa hit .vii<sup>da</sup>. huert af aullum hreinum kuikendum ok fuglum er hann hafdi medr ser haft. ok fornfærdi þau gudi. Hafdi gud fyrir þann skylld boðit. at æ skylldi .vii. ok .vii. i aurkinni geymaz. at .vi. skylldi eptir uera at aukaz ok aauaxtaz sidan er hit .vii<sup>da</sup>. uar fornfært. Var þessi hans fórn gudi sua þægilig. at hann blidkadiz sua sem<ref>''mgl.''</ref> medr miklum sætleiks ilm. talandi sua til Noa. Medr ongu moti man ek upp fra þessum tima i&#7887;rðinni baulua ne banna fyrir mannanna skylld. þiat mannkynsins skilningaruit ok þess hiartaligh hugrenning hneigia sik ok sueigia [til illra<ref>[giarna til allra(!), B</ref> luta allt fra sinum barndomi. man ek eigi upp fra þeima tima þilikt slag ueita hueriu sem einu lifanda kuikendi sem nu gorda ek. Alla daga man iardarinnar saadtimi ok kornskurdartimi. frost ok hiti. uetr ok sumar eigi huilaz. sua at eigi geymiz<ref>geymaz, B</ref> þeirra timar. Lettliga segir Petrus at aarsins timar uaru ecki sua fulluligha greindir fyrir flodit. þiat eigi hofdu u&#7887;tnin til skyiaana samnad uerit fyrir floðit. Blezadi gud þa Noa ok sonum hans. ok sagdi sua til þeirra. Vaxit þer ok freoiz ok fyllit uerolldina. skal ydur ogn ok otti yfir uera aullum himinsins fuglum ok iarðar<ref>''tilf.'' B</ref> kuikendum. medr ollum þeim lutum sem aa i&#7887;rdunni ræraz. ''scolastica historia.'' Þessa luti taladi gud þeim til hugganar. at sua fááir menn skylldu eigi ottaz nockura þr&#7887;nguing edr haaska af sua m&#7887;rgum storum ok hrædiligum dyrum ok kuikendum. ''speculum hystoriale.'' Blezadi gud Noa ok sonum hans. endrnyiandi þa s&#7887;mu blezan. sem hann hafdi fyrr gefit Adami. þiat fyrir þenna<ref>skylld ''tilf.'' B</ref> uar þa mannkynit [annan tima<ref>[''tilf.'' B</ref> fiolganda. Enn þessi blezan stendr saman i .iii. lutum. sem bædi fyrirfarandum ordum ok eptirfarandum ma uel heyraz. fyrst i fi&#7887;lgan afkuæmissins. ok þar næst i drottnan yfuir oðrum kuikendum sem sagt uar. ok i þridia stað i þi er gud ueitti manninum til fædzlu ok uidrlifiss. en þo uar nu meirr fi&#7887;lgat føðzlufangit manninum enn fyrr. einkannliga fyrir þann skylld at i&#7887;rdin uar miklu ofreouari eptir flodit enn fyrir. ok þar meðr fyrir ustyrkleik mannzins uar þat nu til lagit. at manninum uar lofat at eta kuikendanna ki&#7887;t utan blods.
  
''Genesis.'' Eptir þat g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi Noe alltari eitt af .viii. steinum. eptir þi sem nockurir menn segia i minning þeirra .viii. manna sem i<ref>''tilf.'' B</ref> aurkinni hialpaduz. tok hann þa hit .vii<sup>da</sup>. huert af aullum hreinum kuikendum ok fuglum er hann hafdi medr ser haft. ok fornfærdi þau gudi. Hafdi gud fyrir þann skylld boðit. at æ skylldi .vii. ok .vii. i aurkinni geymaz. at .vi. skylldi eptir uera at aukaz ok aauaxtaz sidan er hit .vii<sup>da</sup>. uar fornfært. Var þessi hans fórn gudi sua þægilig. at hann blidkadiz sua sem<ref>''mgl.''</ref> medr miklum sætleiks ilm. talandi sua til Noa. Medr ongu moti man ek upp fra þessum tima i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rðinni baulua ne banna fyrir mannanna skylld. þiat mannkynsins skilningaruit ok þess hiartaligh hugrenning hneigia sik ok sueigia [til illra<ref>[giarna til allra(!), B</ref> luta allt fra sinum barndomi. man ek eigi upp fra þeima tima þilikt slag ueita hueriu sem einu lifanda kuikendi sem nu gorda ek. Alla daga man iardarinnar saadtimi ok kornskurdartimi. frost ok hiti. uetr ok sumar eigi huilaz. sua at eigi geymiz<ref>geymaz, B</ref> þeirra timar. Lettliga segir Petrus at aarsins timar uaru ecki sua fulluligha greindir fyrir flodit. þiat eigi hofdu u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnin til skyiaana samnad uerit fyrir floðit. Blezadi gud þa Noa ok sonum hans. ok sagdi sua til þeirra. Vaxit þer ok freoiz ok fyllit uerolldina. skal ydur ogn ok otti yfir uera aullum himinsins fuglum ok iarðar<ref>''tilf.'' B</ref> kuikendum. medr ollum þeim lutum sem aa i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdunni ræraz. ''scolastica historia.'' Þessa luti taladi gud þeim til hugganar. at sua fááir menn skylldu eigi ottaz nockura þr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguing edr haaska af sua m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum storum ok hrædiligum dyrum ok kuikendum. ''speculum hystoriale.'' Blezadi gud Noa ok sonum hans. endrnyiandi þa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu blezan. sem hann hafdi fyrr gefit Adami. þiat fyrir þenna<ref>skylld ''tilf.'' B</ref> uar þa mannkynit [annan tima<ref>[''tilf.'' B</ref> fiolganda. Enn þessi blezan stendr saman i .iii. lutum. sem bædi fyrirfarandum ordum ok eptirfarandum ma uel heyraz. fyrst i fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lgan afkuæmissins. ok þar næst i drottnan yfuir oðrum kuikendum sem sagt uar. ok i þridia stað i þi er gud ueitti manninum til fædzlu ok uidrlifiss. en þo uar nu meirr fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lgat føðzlufangit manninum enn fyrr. einkannliga fyrir þann skylld at i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdin uar miklu ofreouari eptir flodit enn fyrir. ok þar meðr fyrir ustyrkleik mannzins uar þat nu til lagit. at manninum uar lofat at eta kuikendanna ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>t utan blods.
+
''Genesis.'' Ok enn sagdi hann sua. Allir seofarins fiskar eru yðarri hendi undirgefnir.<ref>gefnir i valld, B</ref> ok sua sem fyrr meirr gaf ek monnum græn kaal ok annan iardarinnar aauoxt [til feðu. sua veiti ek yðr nu kuikenda ki&#491;t<ref>[''tilf.'' B</ref> til fædu ok uidrlifiss. at fra teknu þui at þer skulut eigi blodugt eta ki&#7887;t ok eigi þat nockut kuikendi sem [sealfdautt hefir ordit.<ref>[kafnat hefir eðr suidda vordit, B</ref> Eptir þat bannaði gud þeim manndrapit ok sagdi sua. Mannzins aund ok hans lifsblod man ek af manzins ok hans brodur hendi krefia ok utheimta. ok eigi at eins af honum nema ok þar medr af kuikendum. fyrir þaa s&#7887;k at huerr sem rangliga hefir ut hellt mannzins blodi. þa hefir hann fyrirgert sinu blodi. fyrir þa skynsemd at madrinn er eptir guds likneskiu gorr. Vaxit nu ok fiolgiz. farit sua framm i uerolldinni ok fyllit hana. Ok af þi at þeir ottaduz hardla miok. huart gud mundi eigi u&#7887;tnin æsaz láta ok flodit uerda annan tima. ok Noe bad þess dagliga. at þat skylldi eigi uerda. eptir þi sem Josephus segir. þa taladi gud enn sua til Noa ok sona hans. Se hérna. mitt sáttmaal ok skildaga man ek meðr ydr stadfesta ok medr ydru kyni eptir ydra daga. ok til huers sem eins lifandis kuikendiss. sem medr ydr eru. sua fuglum sem aullum iardarinnar kuikendum. þeim sem ut gengu af &#7887;rkinni. Sua man ek mitt sáttmaal medr ydr stadfesta. at alldrigin hedan fra man aull likamlig skepna i flodinu deyia ok fyrirfaraz. ok &#7887;nguan tima upp fra þuisa man i&#7887;rdin af fløðinni eydaz. Ok enn sagði gud sua til þeirra. Þetta er þat sááttmaals mark sem ek man g&#7887;ra ok gefa milli min ok yduar ok allz annars lifandiss anda. þess sem meðr yðr er. um æfinligar kynkuislir. at ek man minn boga i skyiunum setia ok stadfesta. ok skal hann uera saattmaals mark milli min ok iarðrikissins. ok þann tima sem ek hefir himininn skyia latit. þa man minn bogi þar synaz. man ek mins sáttmaals [með yðr<ref>[''tilf.'' B</ref> endrminnaz ok medr &#7887;llum þeim lifandiss anda. sem sinn likam flytr ok hrærir. ok alldrigi upp fra þessum tima manu u&#7887;tn ok floð aullum lifandum kuikendum eyda. Ok sem fyrr sagðr minn bogi man i skyium uera.<ref>synaz, B</ref> man ek hann sea ok sua endrminnaz þess eylifs sattmaals. sem sett er ok stadfest milli guds ok allz likamligs lifandis kuikendiss. er til bidr aa iardriki. ''scolastica hystoria.'' Hefir þetta sáttmaals mark milli guds ok mannkynsins. sem u&#281;r kallum regnboga. i séér teikn ok mark tueggia hinna mestu guds doma her i uerolldinni. annars fyrir uatnit þess sem umlidinn er. at enginn þurfi þann hedan af ottaz. þess annars sem um elldinn kemr. þa er uerolldin skal brigdaz. Ok þo at hann<ref>segiz eðr ''tilf.'' B</ref> syniz hafa .vi. litu i ser. þa hefir hann allt at eins .ii. skyrazta af þeim aullum. [þat er d&#7887;ckgrænn litr<ref>[þat (er) d&#491;kkgrenan, B</ref> næst hinum yzta kompasinum.<ref>kumpasinum, B </ref> til marks um þann dominn er uatnit geck yfir uerolldina. ok fyrir þann skylld er hann utarr meirr skipadr at hann er umlidinn. ok raudan er innarr meirr stendr. til marks um þann dominn sem at sidurstunni kemr um elldinn aa iardriki. Finnz ok sua i heilagra manna bokum ok frasaugnum.<ref>skrifat ''tilf.'' B</ref> at hann man [.xl. daga fyrir domsdagh alldregi seenn verða.<ref>[''saal.'' B; aa .xl. daga fyrir domsdagh sénn uerda sénn uerda(!), A</ref> hvat er aungum mun sidr synir eptir loptzins natturu þurkanina [þa þegar<ref>[''tilf.'' B</ref> til hafa tekit.
  
''Genesis.'' Ok enn sagdi hann sua. Allir seofarins fiskar eru yðarri hendi undirgefnir.<ref>gefnir i valld, B</ref> ok sua sem fyrr meirr gaf ek monnum græn kaal ok annan iardarinnar aauoxt [til feðu. sua veiti ek yðr nu kuikenda ki&#491;t<ref>[''tilf.'' B</ref> til fædu ok uidrlifiss. at fra teknu þui at þer skulut eigi blodugt eta ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>t ok eigi þat nockut kuikendi sem [sealfdautt hefir ordit.<ref>[kafnat hefir eðr suidda vordit, B</ref> Eptir þat bannaði gud þeim manndrapit ok sagdi sua. Mannzins aund ok hans lifsblod man ek af manzins ok hans brodur hendi krefia ok utheimta. ok eigi at eins af honum nema ok þar medr af kuikendum. fyrir þaa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>k at huerr sem rangliga hefir ut hellt mannzins blodi. þa hefir hann fyrirgert sinu blodi. fyrir þa skynsemd at madrinn er eptir guds likneskiu gorr. Vaxit nu ok fiolgiz. farit sua framm i uerolldinni ok fyllit hana. Ok af þi at þeir ottaduz hardla miok. huart gud mundi eigi u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnin æsaz láta ok flodit uerda annan tima. ok Noe bad þess dagliga. at þat skylldi eigi uerda. eptir þi sem Josephus segir. þa taladi gud enn sua til Noa ok sona hans. Se hérna. mitt sáttmaal ok skildaga man ek meðr ydr stadfesta ok medr ydru kyni eptir ydra daga. ok til huers sem eins lifandis kuikendiss. sem medr ydr eru. sua fuglum sem aullum iardarinnar kuikendum. þeim sem ut gengu af <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkinni. Sua man ek mitt sáttmaal medr ydr stadfesta. at alldrigin hedan fra man aull likamlig skepna i flodinu deyia ok fyrirfaraz. ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguan tima upp fra þuisa man i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdin af fløðinni eydaz. Ok enn sagði gud sua til þeirra. Þetta er þat sááttmaals mark sem ek man g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra ok gefa milli min ok yduar ok allz annars lifandiss anda. þess sem meðr yðr er. um æfinligar kynkuislir. at ek man minn boga i skyiunum setia ok stadfesta. ok skal hann uera saattmaals mark milli min ok iarðrikissins. ok þann tima sem ek hefir himininn skyia latit. þa man minn bogi þar synaz. man ek mins sáttmaals [með yðr<ref>[''tilf.'' B</ref> endrminnaz ok medr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum þeim lifandiss anda. sem sinn likam flytr ok hrærir. ok alldrigi upp fra þessum tima manu u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn ok floð aullum lifandum kuikendum eyda. Ok sem fyrr sagðr minn bogi man i skyium uera.<ref>synaz, B</ref> man ek hann sea ok sua endrminnaz þess eylifs sattmaals. sem sett er ok stadfest milli guds ok allz likamligs lifandis kuikendiss. er til bidr aa iardriki. ''scolastica hystoria.'' Hefir þetta sáttmaals mark milli guds ok mannkynsins. sem u&#281;r kallum regnboga. i séér teikn ok mark tueggia hinna mestu guds doma her i uerolldinni. annars fyrir uatnit þess sem umlidinn er. at enginn þurfi þann hedan af ottaz. þess annars sem um elldinn kemr. þa er uerolldin skal brigdaz. Ok þo at hann<ref>segiz eðr ''tilf.'' B</ref> syniz hafa .vi. litu i ser. þa hefir hann allt at eins .ii. skyrazta af þeim aullum. [þat er d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckgrænn litr<ref>[þat (er) d&#491;kkgrenan, B</ref> næst hinum yzta kompasinum.<ref>kumpasinum, B </ref> til marks um þann dominn er uatnit geck yfir uerolldina. ok fyrir þann skylld er hann utarr meirr skipadr at hann er umlidinn. ok raudan er innarr meirr stendr. til marks um þann dominn sem at sidurstunni kemr um elldinn aa iardriki. Finnz ok sua i heilagra manna bokum ok frasaugnum.<ref>skrifat ''tilf.'' B</ref> at hann man [.xl. daga fyrir domsdagh alldregi seenn verða.<ref>[''saal.'' B; aa .xl. daga fyrir domsdagh sénn uerda sénn uerda(!), A</ref> hvat er aungum mun sidr synir eptir loptzins natturu þurkanina [þa þegar<ref>[''tilf.'' B</ref> til hafa tekit.
 
  
 +
===Her segir af b&#7887;luan Kams ok af Jonita syni Noa [ok huersu Noe skipti heiminum meðr sunum sinum ok hversu hans ættir hafa dreifz yfir iorðina.<ref>[''tilf.'' B</ref> speculum hystoriale. capitulum.===
  
===Her segir af b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>luan Kams ok af Jonita syni Noa [ok huersu Noe skipti heiminum meðr sunum sinum ok hversu hans ættir hafa dreifz yfir iorðina.<ref>[''tilf.'' B</ref> speculum hystoriale. capitulum.===
+
[[File:009.Noah Curses Ham and Canaan.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Sagði Noe sua. Bauluadr smasueinn Chanaan man þræll ok þionustumadr uera sinna brøðra.'''</center>]]'''21.''' Sém einn af fyrr sogdum sunum Noe. af huerium er allt mannkynit i uerolldinni freouadiz ok aukadiz. lifdi .ii. aar eptir flodit. adr hann gat at eiga son þann sem hann kalladi Aarphaxath. aa huers d&#7887;gum er su hin uidfræga ofdryckia Noa faudur hans barst at. af huerri er þat hlautz. at sa hinn sami hans fadir blezadi honum ok hans brodur Japhet. sakir sæmiligrar skammfyllingar ok fodurligrar uegsemdar er þeir ueittu honum. en hann b&#7887;luadi hinum þridia sinum syni Chám einkannliga i hans frumgetnum syni þeim sem Chanaan het. sakir þess haduligs spottz er Cham hafdi gort at sinum fedr. ''genesis.'' Noe tok þenna tima eptir flodit i&#7887;rdina at yrkia ok hana at fáága. vingard at planta ok uin at g&#7887;ra. Ok af þi at hann uar þess hattar dryck uuanr<ref>ekki vanr, B</ref> ok hann uissi eigi uinsins megin ok styrk. uard hann auloðr. ok sem hann uar sofnaðr. hofdu klæðin farit af honum i tialldbud hans sealfs. sua at hans getnadarlimr uard berr. Ok sem Káám kom at fedr sinum sua liggianda. ok hann saa huersu hann laa. þa spottadi hann ok hlóó at honum. geck sidan ut medr skalkeid<ref>skaalkheið, B</ref> ok sagði brødrum sinum. Þeir toku m&#7887;ttul einn aa herdar ser ok gengu aufugir inn i herbergit. til þess at þeir sæi eigi hans leyndarlim. ok huldu hann sua meðr sama m&#7887;ttli. at þeir saa hann eigi. ''scolastica hystoria.'' Hedan<ref>at ''tilf.'' B</ref> þickir þat likt. at þa hafi enn litill uani til þess uerit. at menn hafi brøkr haft. Nu sem Noe uaknaði af suefninum ok ofdryckiunni. ok hann uard uiss huat er Cham hafdi honum gert. sagdi hann sua. Bauluadr smasueinn Chanaan man þræll ok þionustumadr uera sinna brøðra. Fyrir þi taladi hann sua. at hann uissi þa fyrir af spádoms anda. at eigi mundi Cham uerda þræll edr undirmadr brødra sinna. helldr hans afspringi. ok þo eigi allt hans afspringi utan Chanááns afku&#281;mi. Kann þat ok m&#7887;rgu sinni ueita. at synir ok annat eptirkomanda kyn giallda<ref>gialldi, B</ref> þess. sem fedr ok adrir forelldrismenn hafa til skylldat. [sem forn orðzkuiðr kemr til. at griser giallda þess er g&#491;mul suin vallda.<ref>[''tilf.'' B</ref> Sem fyrr nefndr Noe segdi sua til sins sonar Cháms. Eigi skalltu meiri gledi edr yfiru&#281;ttiss<ref>''mgl.'' B</ref> fagnað fáá af þinum syni Chanaan. enn ek fær af þer. Ok enn taladi hann sua. Blezadr se guddrottinn Sém. uerdi Chanaan hans þræll ok þionostumadr. Varu þetta fullkomin spádoms orð. þiat hann saa þat fyrir. at guds nafn ok hans dyrkan mundi medr sunum Sém æfinliga uera ok stadfestaz. Ok enn taladi Noe. Mikli gud ok uaxa lati Japheth. hafi hann sina bygd i tialldbudum ok herbergium Sém. verði Canaan ok hans þeonostumadr.
 
 
[[File:009.Noah Curses Ham and Canaan.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Sagði Noe sua. Bauluadr smasueinn Chanaan man þræll ok þionustumadr uera sinna brøðra.'''</center>]]'''21.''' Sém einn af fyrr sogdum sunum Noe. af huerium er allt mannkynit i uerolldinni freouadiz ok aukadiz. lifdi .ii. aar eptir flodit. adr hann gat at eiga son þann sem hann kalladi Aarphaxath. aa huers d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum er su hin uidfræga ofdryckia Noa faudur hans barst at. af huerri er þat hlautz. at sa hinn sami hans fadir blezadi honum ok hans brodur Japhet. sakir sæmiligrar skammfyllingar ok fodurligrar uegsemdar er þeir ueittu honum. en hann b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>luadi hinum þridia sinum syni Chám einkannliga i hans frumgetnum syni þeim sem Chanaan het. sakir þess haduligs spottz er Cham hafdi gort at sinum fedr. ''genesis.'' Noe tok þenna tima eptir flodit i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdina at yrkia ok hana at fáága. vingard at planta ok uin at g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra. Ok af þi at hann uar þess hattar dryck uuanr<ref>ekki vanr, B</ref> ok hann uissi eigi uinsins megin ok styrk. uard hann auloðr. ok sem hann uar sofnaðr. hofdu klæðin farit af honum i tialldbud hans sealfs. sua at hans getnadarlimr uard berr. Ok sem Káám kom at fedr sinum sua liggianda. ok hann saa huersu hann laa. þa spottadi hann ok hlóó at honum. geck sidan ut medr skalkeid<ref>skaalkheið, B</ref> ok sagði brødrum sinum. Þeir toku m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ttul einn aa herdar ser ok gengu aufugir inn i herbergit. til þess at þeir sæi eigi hans leyndarlim. ok huldu hann sua meðr sama m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ttli. at þeir saa hann eigi. ''scolastica hystoria.'' Hedan<ref>at ''tilf.'' B</ref> þickir þat likt. at þa hafi enn litill uani til þess uerit. at menn hafi brøkr haft. Nu sem Noe uaknaði af suefninum ok ofdryckiunni. ok hann uard uiss huat er Cham hafdi honum gert. sagdi hann sua. Bauluadr smasueinn Chanaan man þræll ok þionustumadr uera sinna brøðra. Fyrir þi taladi hann sua. at hann uissi þa fyrir af spádoms anda. at eigi mundi Cham uerda þræll edr undirmadr brødra sinna. helldr hans afspringi. ok þo eigi allt hans afspringi utan Chanááns afku&#281;mi. Kann þat ok m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgu sinni ueita. at synir ok annat eptirkomanda kyn giallda<ref>gialldi, B</ref> þess. sem fedr ok adrir forelldrismenn hafa til skylldat. [sem forn orðzkuiðr kemr til. at griser giallda þess er g&#491;mul suin vallda.<ref>[''tilf.'' B</ref> Sem fyrr nefndr Noe segdi sua til sins sonar Cháms. Eigi skalltu meiri gledi edr yfiru&#281;ttiss<ref>''mgl.'' B</ref> fagnað fáá af þinum syni Chanaan. enn ek fær af þer. Ok enn taladi hann sua. Blezadr se guddrottinn Sém. uerdi Chanaan hans þræll ok þionostumadr. Varu þetta fullkomin spádoms orð. þiat hann saa þat fyrir. at guds nafn ok hans dyrkan mundi medr sunum Sém æfinliga uera ok stadfestaz. Ok enn taladi Noe. Mikli gud ok uaxa lati Japheth. hafi hann sina bygd i tialldbudum ok herbergium Sém. verði Canaan ok hans þeonostumadr.
 
  
 
''Speculum hystoriale.'' Ættleggir af .iii. sunum Noa eru taldir .ii. ok .lxx. þiat .xv. varu af Japhet .xxx. af Cham. en .xxvii. af Sém. Sua segiz at Noe sealfr hafi sua skipt heiminum medr sunum sinum. at Sém ok hans afku&#281;mi fengi Asiam ser til bygdar. enn Cham ok hans kynsmenn Affricam. enn Europam Japhet ok hans kynsmenn.<ref>&#281;ttmenn, B</ref> Kom þat þo einkannliga mest framm eptir tungnaskiptit i Babilone. sem sidarr man heyraz. Ysidorus hefir sua skrifat i .xiiii<sup>du</sup>. bok Ethimologiarum. at heimrinn se skiptr i .iii. parta. ok þo eigi iafnstorir.<ref>iafnstora, B</ref> þiat Asia gengr af [sudrhaalfu heimsins um austr<ref>[utsuðrs haalfu til austrs, B</ref> ok allt til nordrættar. enn Europa fra nordri ok i uestr. enn þaþan af er Affrica allt til sudrættar. Ok hefir sua einsaman Asia helming heimsbygdarinnar. enn annan helming Europa ok Affrica. Eru þær af þi skiptar i .ii. luti. at hinn mikli miðiarðarsior gengr inn i milli þeirra or uthafinu.
 
''Speculum hystoriale.'' Ættleggir af .iii. sunum Noa eru taldir .ii. ok .lxx. þiat .xv. varu af Japhet .xxx. af Cham. en .xxvii. af Sém. Sua segiz at Noe sealfr hafi sua skipt heiminum medr sunum sinum. at Sém ok hans afku&#281;mi fengi Asiam ser til bygdar. enn Cham ok hans kynsmenn Affricam. enn Europam Japhet ok hans kynsmenn.<ref>&#281;ttmenn, B</ref> Kom þat þo einkannliga mest framm eptir tungnaskiptit i Babilone. sem sidarr man heyraz. Ysidorus hefir sua skrifat i .xiiii<sup>du</sup>. bok Ethimologiarum. at heimrinn se skiptr i .iii. parta. ok þo eigi iafnstorir.<ref>iafnstora, B</ref> þiat Asia gengr af [sudrhaalfu heimsins um austr<ref>[utsuðrs haalfu til austrs, B</ref> ok allt til nordrættar. enn Europa fra nordri ok i uestr. enn þaþan af er Affrica allt til sudrættar. Ok hefir sua einsaman Asia helming heimsbygdarinnar. enn annan helming Europa ok Affrica. Eru þær af þi skiptar i .ii. luti. at hinn mikli miðiarðarsior gengr inn i milli þeirra or uthafinu.
  
''Scolastica historia.'' Einn hardla frodr madr er Philo het segir sua i þeirri bok sem hann gordi yfir Genesim. at af .iii. fyrir nefndum sonum Noa uaru komnir at honum lifanda .xxiiii<ref>fi&#491;gur ok .xx. B</ref>; þusundrat karlmanna. ok enn .c. umframm at ut<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ldum konum ok b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnum. Þetta folk hafdi þa yfir ser .iii. hertoga. Hinn fyrsti af þeim uar Nemroth sunarsun Chams. þiat Chus hans fadir uar [þa andadr<ref>[annarr, B</ref> sun Chams. Þessi Nemroth rikti yfir sinum ættmonnum. lærdr þar til af einum uisum manni syni Noa. huers er Moyses getr ecki i Genesi. af huerium er sua segir Methodius einn uiss meistari. at Noe gat sun eptir flodit i ellidomi sinum ser likan. huern er hann nefndi Jonitum. Ok sem hann hafdi .ccc. aara eptir flodit umlidit. gaf hann þessum syni sinum storar giafir ok ueitzlur. veitti hann honum þat land er Ethan heitir. for Jonitus þagat ok bygdi þar. Hann audladiz þa giof af gudi. at hann uar spekingr mikill at uiti ok uisdom ok forspáár um marga luti. ok fann Astronomiam. þa sem uær kaullum stiornuiþrott.<ref>stiornubokar list, B</ref> Ok af þi at hann uar hardla frægr af sinni uitru ok uisdomi. þa kom fyrr nefndr Nemroth risi sunarsun Chams til hans. at nema af<ref>at, B</ref> honum uitzku ok læridom. einkannliga til radagordar. at hann mætti n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckur<ref>nokkut, B</ref> riki fá. þiat þessi Jonithus saa fyrir nockur þau tidindi ok æuintyr er l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu sidarr komu framm. ok mest af uppruna ok upphafi .iiii. hinna fræguztu rikia. þeirra er uerit hafa i uerolldinni. ok ofarr meirr af þeirra hallan ok niðrfalli. af huerium er hinn heilagi Daniel spaadi longu sidarr aa sinum d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum. Sagdi Jonitus sidan<ref>fyrir ''tilf.'' B</ref> sinum frænda ok lærisueini Nemroth. at Cháms afkuæmi ok ættmenn mundi<ref>mundu, B</ref> fyrstir rikia. þiat Belus hinn fyrsti konungr i Babilon uar son þessa sama Nemroths ok fadir Nini konungs. er g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra lét þa þina miklu borg Niniuen. ok at þar næst mundi synir Sém ok hans kynsmenn rikia. Þessi Ninus aukadi sua mikit Niniuen. at hon uar .iii. dagferda l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ng. ok kalladi hana sidan af sinu nafni Niniuen. Þat uar fra þi sem til tok ok hellzt Serkia riki. meðr huerium er hinn frægi Cyrus<ref>''saal.'' B; Tyrus, A</ref> konungr ok hinn mikli Xerxes. Nabugodonosor. Assuerus er odru nafni het Arthaserxes ok Darius son Arsami riktu. ok margir adrir uolldugir menn ok mikils haattar konungar. ok eigi sidr um Girkia<ref>Grikkia, B</ref> riki er<ref>''saal.'' B; ok, A</ref> hofzt af hinum mikla Alexandro. ok sua lengi sem þat helltz. enn sidan<ref>siðazt, B</ref> ættmenn ok afku&#281;mi Japheth sem Romueria riki tok til. ok sua langan tima sem þat uannz ok uidr hellz. Nu sem fyrr nefndr Nemroth for brott fra nefndum Jonitho. ok hann hafdi heyrt af honum þess hattar spaar ok forsagnir. þa fystiz hann miok at hafa<ref>fá, B</ref> ualld ok drottnan yfir folkinn. yrkti þa ok unádaði kynsmenn Sém. at þeir skylldu odrum uilia<ref>þiona eðr ''tilf.'' B</ref> stiorna sem þeir uaru bornir til. þiat þeir uaru komnir af hinum ellzta ok frumgetnum syni Noa. ella at hann skylldi rikia ok fullkomna drottnan yfir þeim hafa. enn þeir uilldu þat meðr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu moti. Fór hann siðan til fodurfedr sins Cháms ok hans kynsmanna. ok toku þeir hann séér til formannz. ok setti hann sitt riki i Babilon. [''scolastica hystoria.''<ref>[''mgl.'' B</ref> Hann uar einn hinn fyrsti ok hinn mesti ofbelldissmadr ok sterkr ueidimadr fyrir gudi. þat er sua mikit at segia. at hann uar ramr at afli mandrapari ok hinn mesti ágangsmadr. sakir þess at hann uilldi yfir <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ðrum<ref>valld ok ''tilf.'' B</ref> ægishialm bera. Hann neyddi menn ok kugadi til þess at dyrka elldinn. þadan af uar sa ordzkuidr þann tima kiærr manna i milli. þa er talat uar af n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurum rommum ribballda. at hann uar sterkr madr ok illr sem Nemroth. ''speculum hystoriale.'' Af hans dømum<ref>eptird&#281;mum, B</ref> tok Jetthan at rikia yfir sonum Sém. enn saa madr sem Suphne<ref>Suphene, B</ref> hét yfir ættmonnum ok afkuæmi Japheths. Noe lifði .ccc. ok .l. aara eptir flodit. andadiz hann sua sem hann hafdi .ix. hundrad uetra ok .l.
+
''Scolastica historia.'' Einn hardla frodr madr er Philo het segir sua i þeirri bok sem hann gordi yfir Genesim. at af .iii. fyrir nefndum sonum Noa uaru komnir at honum lifanda .xxiiii<ref>fi&#491;gur ok .xx. B</ref>; þusundrat karlmanna. ok enn .c. umframm at ut&#7887;ldum konum ok b&#7887;rnum. Þetta folk hafdi þa yfir ser .iii. hertoga. Hinn fyrsti af þeim uar Nemroth sunarsun Chams. þiat Chus hans fadir uar [þa andadr<ref>[annarr, B</ref> sun Chams. Þessi Nemroth rikti yfir sinum ættmonnum. lærdr þar til af einum uisum manni syni Noa. huers er Moyses getr ecki i Genesi. af huerium er sua segir Methodius einn uiss meistari. at Noe gat sun eptir flodit i ellidomi sinum ser likan. huern er hann nefndi Jonitum. Ok sem hann hafdi .ccc. aara eptir flodit umlidit. gaf hann þessum syni sinum storar giafir ok ueitzlur. veitti hann honum þat land er Ethan heitir. for Jonitus þagat ok bygdi þar. Hann audladiz þa giof af gudi. at hann uar spekingr mikill at uiti ok uisdom ok forspáár um marga luti. ok fann Astronomiam. þa sem uær kaullum stiornuiþrott.<ref>stiornubokar list, B</ref> Ok af þi at hann uar hardla frægr af sinni uitru ok uisdomi. þa kom fyrr nefndr Nemroth risi sunarsun Chams til hans. at nema af<ref>at, B</ref> honum uitzku ok læridom. einkannliga til radagordar. at hann mætti n&#7887;ckur<ref>nokkut, B</ref> riki fá. þiat þessi Jonithus saa fyrir nockur þau tidindi ok æuintyr er l&#7887;ngu sidarr komu framm. ok mest af uppruna ok upphafi .iiii. hinna fræguztu rikia. þeirra er uerit hafa i uerolldinni. ok ofarr meirr af þeirra hallan ok niðrfalli. af huerium er hinn heilagi Daniel spaadi longu sidarr aa sinum d&#7887;gum. Sagdi Jonitus sidan<ref>fyrir ''tilf.'' B</ref> sinum frænda ok lærisueini Nemroth. at Cháms afkuæmi ok ættmenn mundi<ref>mundu, B</ref> fyrstir rikia. þiat Belus hinn fyrsti konungr i Babilon uar son þessa sama Nemroths ok fadir Nini konungs. er g&#7887;ra lét þa þina miklu borg Niniuen. ok at þar næst mundi synir Sém ok hans kynsmenn rikia. Þessi Ninus aukadi sua mikit Niniuen. at hon uar .iii. dagferda l&#7887;ng. ok kalladi hana sidan af sinu nafni Niniuen. Þat uar fra þi sem til tok ok hellzt Serkia riki. meðr huerium er hinn frægi Cyrus<ref>''saal.'' B; Tyrus, A</ref> konungr ok hinn mikli Xerxes. Nabugodonosor. Assuerus er odru nafni het Arthaserxes ok Darius son Arsami riktu. ok margir adrir uolldugir menn ok mikils haattar konungar. ok eigi sidr um Girkia<ref>Grikkia, B</ref> riki er<ref>''saal.'' B; ok, A</ref> hofzt af hinum mikla Alexandro. ok sua lengi sem þat helltz. enn sidan<ref>siðazt, B</ref> ættmenn ok afku&#281;mi Japheth sem Romueria riki tok til. ok sua langan tima sem þat uannz ok uidr hellz. Nu sem fyrr nefndr Nemroth for brott fra nefndum Jonitho. ok hann hafdi heyrt af honum þess hattar spaar ok forsagnir. þa fystiz hann miok at hafa<ref>fá, B</ref> ualld ok drottnan yfir folkinn. yrkti þa ok unádaði kynsmenn Sém. at þeir skylldu odrum uilia<ref>þiona eðr ''tilf.'' B</ref> stiorna sem þeir uaru bornir til. þiat þeir uaru komnir af hinum ellzta ok frumgetnum syni Noa. ella at hann skylldi rikia ok fullkomna drottnan yfir þeim hafa. enn þeir uilldu þat meðr &#7887;ngu moti. Fór hann siðan til fodurfedr sins Cháms ok hans kynsmanna. ok toku þeir hann séér til formannz. ok setti hann sitt riki i Babilon. [''scolastica hystoria.''<ref>[''mgl.'' B</ref> Hann uar einn hinn fyrsti ok hinn mesti ofbelldissmadr ok sterkr ueidimadr fyrir gudi. þat er sua mikit at segia. at hann uar ramr at afli mandrapari ok hinn mesti ágangsmadr. sakir þess at hann uilldi yfir &#7887;ðrum<ref>valld ok ''tilf.'' B</ref> ægishialm bera. Hann neyddi menn ok kugadi til þess at dyrka elldinn. þadan af uar sa ordzkuidr þann tima kiærr manna i milli. þa er talat uar af n&#7887;ckurum rommum ribballda. at hann uar sterkr madr ok illr sem Nemroth. ''speculum hystoriale.'' Af hans dømum<ref>eptird&#281;mum, B</ref> tok Jetthan at rikia yfir sonum Sém. enn saa madr sem Suphne<ref>Suphene, B</ref> hét yfir ættmonnum ok afkuæmi Japheths. Noe lifði .ccc. ok .l. aara eptir flodit. andadiz hann sua sem hann hafdi .ix. hundrad uetra ok .l.
  
''Scolastica historia.''Josephus segir <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguan mistrua þurfua edr hyggia þat fals uera. sem af æuinlengd ok ellidomi hinna fyrri manna finnz skrifat. þiat gud ueitti þeim fyrir sin<ref>''saal.'' B; sinn, A</ref> kraptauerk ok dyrdarsamligar nytsemdir lengri lifstundir. þar sem þeir skodadu skynsemliga ok reiknaðu opt ok iduliga himintungla gang ok þa list sem astrologia heitir. hueria er þeir hefdi eigi megat i fyrstunni skiluislega<ref>''saal.'' B; skiliga, A</ref> skilia ok gloggliga greina. utan þeir hefdi lifat um .dc. aara. þiat hin gamla aulld ferr ok fylliz um sua morg áár.  
+
''Scolastica historia.'' Josephus segir &#7887;nguan mistrua þurfua edr hyggia þat fals uera. sem af æuinlengd ok ellidomi hinna fyrri manna finnz skrifat. þiat gud ueitti þeim fyrir sin<ref>''saal.'' B; sinn, A</ref> kraptauerk ok dyrdarsamligar nytsemdir lengri lifstundir. þar sem þeir skodadu skynsemliga ok reiknaðu opt ok iduliga himintungla gang ok þa list sem astrologia heitir. hueria er þeir hefdi eigi megat i fyrstunni skiluislega<ref>''saal.'' B; skiliga, A</ref> skilia ok gloggliga greina. utan þeir hefdi lifat um .dc. aara. þiat hin gamla aulld ferr ok fylliz um sua morg áár.  
  
  
 
===Her segir af Arphaxath ok [st&#491;plinum Babel ok tungnaskipti ok hinum dramblata Nemroth<ref>[''saal.'' B; hans afspringi. capitulum, A</ref>===
 
===Her segir af Arphaxath ok [st&#491;plinum Babel ok tungnaskipti ok hinum dramblata Nemroth<ref>[''saal.'' B; hans afspringi. capitulum, A</ref>===
 
   
 
   
'''22.''' Fyrr nefndr son Sém Arphaxath gat sér son er hét Sale. sem hann uar halffertugr at alldri. enn fra upphafi annars heimsalldrs uaru lidin .vii. aar ok .xxx. Sale gat Heber sua sem hann uar þritugr at alldri. enn af oðrum heimsalldri uaru lidin .vii. aar ok .lx.<ref>''saal.'' B; .xl., A</ref> Af þessarra tueggia fedga d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum Arphaxath ok Sale<ref>''saal.'' B; Phale, A</ref> bar ecki þat til. at miok hafi frægt edr i frasagnir fært uerit. Heber gat Phalech. þa er hann hafdi .iiii. uetr hins fiorda tigar. enn lidit uar fra upphafi annars alldrs heimsins .c. uetra ok eitt áár. Sua segir Josephus. at Ebrei eru kalladir af nafni Heber. þiat i hans husi at eins hellz ebresk tunga eptir tungnaskiptit. enn fyrr uar hon ecki kaullut ebresk tunga. helldr mannligh tunga einfalldliga sua sem uán<ref>von, B</ref> uar. þa er menn h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu ongar fleiri tungur at tala medr. ''speculum hystoriale.'' Sun Heber tok nafn af tungnaskipti ok þiodanna. þiat Phalech þydiz sundrskipting. fyrir þann skylld at aa hans d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum skiptiz i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdin medr þiodunum. þiat fyrr nefndir hertogar Nemroth Jethan ok Suphene ok margir adrir risar medr þeim færdu sina bygd austan eptir Asia. þadan sem adr h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu þeir uerit. eptir þat er Noe uar allr. ok komu saman aa einum [slettum uelli.<ref>[velli edr slettlendi, B</ref> sem heitir Sennáár. Uard þaþan at ryma ok brott at flyia Assur einn af sonum Sém Noa sunar. þiat Nemroth rak hann medr ofriki ok uiafnadi brott af sinn erfðarlandi. Þessi sami Assur einn af .v. sunum Sém fann fyrstr purpura ok smyrsl at g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra. af huers nafni er Assiria heitir.<ref>þat land er sua er kallat ''tilf.'' B</ref>
+
'''22.''' Fyrr nefndr son Sém Arphaxath gat sér son er hét Sale. sem hann uar halffertugr at alldri. enn fra upphafi annars heimsalldrs uaru lidin .vii. aar ok .xxx. Sale gat Heber sua sem hann uar þritugr at alldri. enn af oðrum heimsalldri uaru lidin .vii. aar ok .lx.<ref>''saal.'' B; .xl., A</ref> Af þessarra tueggia fedga d&#7887;gum Arphaxath ok Sale<ref>''saal.'' B; Phale, A</ref> bar ecki þat til. at miok hafi frægt edr i frasagnir fært uerit. Heber gat Phalech. þa er hann hafdi .iiii. uetr hins fiorda tigar. enn lidit uar fra upphafi annars alldrs heimsins .c. uetra ok eitt áár. Sua segir Josephus. at Ebrei eru kalladir af nafni Heber. þiat i hans husi at eins hellz ebresk tunga eptir tungnaskiptit. enn fyrr uar hon ecki kaullut ebresk tunga. helldr mannligh tunga einfalldliga sua sem uán<ref>von, B</ref> uar. þa er menn h&#7887;fdu ongar fleiri tungur at tala medr. ''speculum hystoriale.'' Sun Heber tok nafn af tungnaskipti ok þiodanna. þiat Phalech þydiz sundrskipting. fyrir þann skylld at aa hans d&#7887;gum skiptiz i&#7887;rdin medr þiodunum. þiat fyrr nefndir hertogar Nemroth Jethan ok Suphene ok margir adrir risar medr þeim færdu sina bygd austan eptir Asia. þadan sem adr h&#7887;fdu þeir uerit. eptir þat er Noe uar allr. ok komu saman aa einum [slettum uelli.<ref>[velli edr slettlendi, B</ref> sem heitir Sennáár. Uard þaþan at ryma ok brott at flyia Assur einn af sonum Sém Noa sunar. þiat Nemroth rak hann medr ofriki ok uiafnadi brott af sinn erfðarlandi. Þessi sami Assur einn af .v. sunum Sém fann fyrstr purpura ok smyrsl at g&#7887;ra. af huers nafni er Assiria heitir.<ref>þat land er sua er kallat ''tilf.'' B</ref>
  
[[File:010.The Tower of Babel.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Gorum oss eina stora ok sterka borg edr st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>pul. huers turn edr hæd taki allt upp til himna.'''</center>]]Ok af þi at þeir ottaduz þa enn flodit ok uilldu rikia yfir odrum monnum at radi Nemroths. þa taladi huerr uid sinn naaungh. ''genesis.''<ref>''tilf.'' B</ref> Komum her ok gerum n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurt aag&#281;tisuerk. at þadan af frægimz uær fyrr enn uær deyim. edr uær skilimz ok skiptimz til ymissa landa. Gorum oss eina stora ok sterka borg edr st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>pul. huers turn edr hæd taki allt upp til himna. Toku þeir þa at reisa einn mikinn staupul af tigli ok þi limi sem likaz uar biki medr griotmol<ref>griotmi&#491;l, B</ref> g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. Af þessum staupli segir Josephus. at hans uiðleiki uar sua sterklegr. at þeim er nærri uaru syndiz hans hæd ok lengd litils uerd.<ref>var hann sua mikill at .xiii. milur var vm hann at m&#281;la. huern uegar(!). Mikinn stað gi&#491;rðu þeir ok utan um st&#491;pulinn. hann var.iiii. milna ok .lx. huern ueginn um at m&#281;la ''tilf.'' B</ref> Gud drottinn geymdi at huat er þeir gordu. sua sem hugsandi þeim þar fyrir hegnd ok pinu. ok sa þa borg ok turn sem þeir smiðaðu. ok sagdi sua til sinna heilagra engla. Ein tunga gengr medr ollu þessu folki. er þaleidis er talat sem einn samlendr lydr. Hófu þeir ok sua upp þessa sina gerd ok fyrirætlan. at þeir munu ecki sealfkrafi af henni letta.<ref>laata, B</ref> þar til er þeir hafa hana medr uerkum fyllt ok frammkomit. Nidrum þa ok neisum þeirra tungur. sua at engin þeirra skili annars tal. Ok þegar i stad uard sua. at engin þeirra feck annars tal ne tungu undirstadit. þiat ef nockurr bad faa ser steina.<ref>vatn, B</ref> þa baru þeir til hans uatn<ref>steina, B</ref> edr eitthuert annat. Braut þat ok annarr nidr sem annarr g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi upp. Vurdu þeir sua af at lata uppteknu uerki. þiat .ii. ok .lxx. uurðu þa maalsgreinir ok tungnaskipti. eptir þi sem i skiluisum bokum finnz skrifat. ''scolastica historia.'' Petrus Commestor segir. at gud uann <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngua nyskapada g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd i þessu tungnaskipti. þiat hinar<ref>hinu, B</ref> s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu raddir ok ord eru af hinu sama efni medr aullum þiodum. enn medr ymissu kyni skildi hann ok greindi ordanna myndir ok maalshaattu. Var þessi staupull kalladr Babel. þiat af hans smid ok uppgord nidraduz tungurnar ok umskiptuz. þiat Babel er sua sem neyking edr suiuirding. ''genesis.'' Var borgin ok af þessu <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llu saman kallat Babilon. Dreifduz þeir sua sidan um þenna þrigreindan heim. sem fyrr uar sagt. at afku&#281;mi Sém bygdi at mestum luta Asiam. kynsmenn Cháms Affricam. enn Japheths ættmenn Europam. Fyrir huern skylld er<ref>at, B</ref> þat ma eigi uuidrkuæmiligt synaz at segia her n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut af landanna skipan. eptir þi sem Ysidorus segir ok eigi sidr Speculum historiale. huer er mestz haattar ok fræguz l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd liggia i séér huerium haalfum heimsins. ok huat er mætaz ok faagi&#281;taz i hueriu landinu er ok minniligaz til frasagnar.
+
[[File:010.The Tower of Babel.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Gorum oss eina stora ok sterka borg edr st&#7887;pul. huers turn edr hæd taki allt upp til himna.'''</center>]]Ok af þi at þeir ottaduz þa enn flodit ok uilldu rikia yfir odrum monnum at radi Nemroths. þa taladi huerr uid sinn naaungh. ''genesis.''<ref>''tilf.'' B</ref> Komum her ok gerum n&#7887;ckurt aag&#281;tisuerk. at þadan af frægimz uær fyrr enn uær deyim. edr uær skilimz ok skiptimz til ymissa landa. Gorum oss eina stora ok sterka borg edr st&#7887;pul. huers turn edr hæd taki allt upp til himna. Toku þeir þa at reisa einn mikinn staupul af tigli ok þi limi sem likaz uar biki medr griotmol<ref>griotmi&#491;l, B</ref> g&#7887;rt. Af þessum staupli segir Josephus. at hans uiðleiki uar sua sterklegr. at þeim er nærri uaru syndiz hans hæd ok lengd litils uerd.<ref>var hann sua mikill at .xiii. milur var vm hann at m&#281;la. huern uegar(!). Mikinn stað gi&#491;rðu þeir ok utan um st&#491;pulinn. hann var.iiii. milna ok .lx. huern ueginn um at m&#281;la ''tilf.'' B</ref> Gud drottinn geymdi at huat er þeir gordu. sua sem hugsandi þeim þar fyrir hegnd ok pinu. ok sa þa borg ok turn sem þeir smiðaðu. ok sagdi sua til sinna heilagra engla. Ein tunga gengr medr ollu þessu folki. er þaleidis er talat sem einn samlendr lydr. Hófu þeir ok sua upp þessa sina gerd ok fyrirætlan. at þeir munu ecki sealfkrafi af henni letta.<ref>laata, B</ref> þar til er þeir hafa hana medr uerkum fyllt ok frammkomit. Nidrum þa ok neisum þeirra tungur. sua at engin þeirra skili annars tal. Ok þegar i stad uard sua. at engin þeirra feck annars tal ne tungu undirstadit. þiat ef nockurr bad faa ser steina.<ref>vatn, B</ref> þa baru þeir til hans uatn<ref>steina, B</ref> edr eitthuert annat. Braut þat ok annarr nidr sem annarr g&#7887;rdi upp. Vurdu þeir sua af at lata uppteknu uerki. þiat .ii. ok .lxx. uurðu þa maalsgreinir ok tungnaskipti. eptir þi sem i skiluisum bokum finnz skrifat. ''scolastica historia.'' Petrus Commestor segir. at gud uann &#7887;ngua nyskapada g&#7887;rd i þessu tungnaskipti. þiat hinar<ref>hinu, B</ref> s&#7887;mu raddir ok ord eru af hinu sama efni medr aullum þiodum. enn medr ymissu kyni skildi hann ok greindi ordanna myndir ok maalshaattu. Var þessi staupull kalladr Babel. þiat af hans smid ok uppgord nidraduz tungurnar ok umskiptuz. þiat Babel er sua sem neyking edr suiuirding. ''genesis.'' Var borgin ok af þessu &#7887;llu saman kallat Babilon. Dreifduz þeir sua sidan um þenna þrigreindan heim. sem fyrr uar sagt. at afku&#281;mi Sém bygdi at mestum luta Asiam. kynsmenn Cháms Affricam. enn Japheths ættmenn Europam. Fyrir huern skylld er<ref>at, B</ref> þat ma eigi uuidrkuæmiligt synaz at segia her n&#7887;ckut af landanna skipan. eptir þi sem Ysidorus segir ok eigi sidr Speculum historiale. huer er mestz haattar ok fræguz l&#7887;nd liggia i séér huerium haalfum heimsins. ok huat er mætaz ok faagi&#281;taz i hueriu landinu er ok minniligaz til frasagnar.
  
  
 
===Her segir af skipan heimsins [ok fyrst af Asia ok huer l&#491;nd hon hefir i seer.<ref>[''tilf.'' B</ref> speculum hystoriale. capitulum.===
 
===Her segir af skipan heimsins [ok fyrst af Asia ok huer l&#491;nd hon hefir i seer.<ref>[''tilf.'' B</ref> speculum hystoriale. capitulum.===
  
'''23.''' Asia er kallat af nafni nockurrar konu. huer er i fyrndinni hellt riki i austrhaalfu ueralldarinnar. Þessi Asia liggr ok er skipat i þridia part ueralldar. sem fyrr uar sagt. ok hefir endimark af austri undir solarinnar uppraas. af sudri endir hana uthafit. enn fyrir uestan midiardarsior. enn af nordri endiz hon uid aa þa er Tanais heitir ok þann l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>g er þar fellr or. Asia hefir i sér stór laund ok morg riki. huerra n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fn ok skipan ek man skiotliga greina. hefiandi fyrst af hennar haufdi ok hinum hæsta part paradiso.
+
'''23.''' Asia er kallat af nafni nockurrar konu. huer er i fyrndinni hellt riki i austrhaalfu ueralldarinnar. Þessi Asia liggr ok er skipat i þridia part ueralldar. sem fyrr uar sagt. ok hefir endimark af austri undir solarinnar uppraas. af sudri endir hana uthafit. enn fyrir uestan midiardarsior. enn af nordri endiz hon uid aa þa er Tanais heitir ok þann l&#7887;g er þar fellr or. Asia hefir i sér stór laund ok morg riki. huerra n&#7887;fn ok skipan ek man skiotliga greina. hefiandi fyrst af hennar haufdi ok hinum hæsta part paradiso.
  
Paradisus er einn aag&#281;tr stadr i austrhaalfu. huers nafn snuit af girzku i latinu er hortus. þat kaullum uær grasgard. enn aa ebreska tungu kallaz þessi stadr Eden. þat þydaz<ref>þyðez, B</ref> krásir edr sællifi at uáru maali. Enn þetta huarttueggia samtengt g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rir krásagrasgard<ref>[krasagarð, B</ref> ok sællifiss. þiat þessi stadr er allzkyns uidum ok alldintream audgadr. Hann hefir i séér<ref>iafnuel ''tilf.'' B</ref> lifstre. þar er alldrigi frost ne ofmikill hiti. helldr er þar iafnan hin bezta tempran loptzins. J midri paradis sprettr upp uatn mikit. þat sem at nogu d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gguir allan alldinuiðinn. enn þat<ref>''saal.'' B; þiat, A</ref> sama uatnfall skiptiz þadan i fiorar h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>futaar. Tilferd þessa stadar uar manninum eptir syndina byrgd ok bannat. Segir sua heilog ritning. at hann er aullum megin uardr ok uerndadr medr elldligu suerdi. Þat er sua at skilia. at elldligr hiti gengr umhuerfiss sua haatt. at hans bruni tekr nær til himins. Þar eru skipadir til uerndar cherubim. þat eru guds englar. at elldzins<ref>storr elldzens, B</ref> logi byrgi mennina uti ok i brott reki. enn englar guds reki brott andskotans engla. sua at huarki megi þar<ref>n&#491;kkurr ''tilf.'' B</ref> madr ne andi [inn ganga<ref>[inngang faa, B</ref> sa sem eigi er gudi hlydinn.
+
Paradisus er einn aag&#281;tr stadr i austrhaalfu. huers nafn snuit af girzku i latinu er hortus. þat kaullum uær grasgard. enn aa ebreska tungu kallaz þessi stadr Eden. þat þydaz<ref>þyðez, B</ref> krásir edr sællifi at uáru maali. Enn þetta huarttueggia samtengt g&#7887;rir krásagrasgard<ref>[krasagarð, B</ref> ok sællifiss. þiat þessi stadr er allzkyns uidum ok alldintream audgadr. Hann hefir i séér<ref>iafnuel ''tilf.'' B</ref> lifstre. þar er alldrigi frost ne ofmikill hiti. helldr er þar iafnan hin bezta tempran loptzins. J midri paradis sprettr upp uatn mikit. þat sem at nogu d&#7887;gguir allan alldinuiðinn. enn þat<ref>''saal.'' B; þiat, A</ref> sama uatnfall skiptiz þadan i fiorar h&#7887;futaar. Tilferd þessa stadar uar manninum eptir syndina byrgd ok bannat. Segir sua heilog ritning. at hann er aullum megin uardr ok uerndadr medr elldligu suerdi. Þat er sua at skilia. at elldligr hiti gengr umhuerfiss sua haatt. at hans bruni tekr nær til himins. Þar eru skipadir til uerndar cherubim. þat eru guds englar. at elldzins<ref>storr elldzens, B</ref> logi byrgi mennina uti ok i brott reki. enn englar guds reki brott andskotans engla. sua at huarki megi þar<ref>n&#491;kkurr ''tilf.'' B</ref> madr ne andi [inn ganga<ref>[inngang faa, B</ref> sa sem eigi er gudi hlydinn.
  
Jndia<ref>land ''tilf.'' B</ref> feck nafn af aanni Jndo. hon er endimark landzins af uestrhaalfu. Þetta sama land liggr af sudrætt med<ref>meðr, B</ref> uthafinu allt austr til heims enda. ok allt tekr þat nordr<ref>austr, B</ref> til þess haa fiallz Caucasus.<ref>er Caucasus heitir, B</ref> Jndia hefir i seer marger þiodir ok fiolda storstada. Þar fædaz Cenocephali. þeir menn sem fyrir þann skylld heita sua. at þeir hafa hundz h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fut. huerra gaud er þa synir<ref>ok sannar ''tilf.'' B</ref> litlu sidr hunda uera enn menn. eru þeir ok eigi sidr i suma stadi taldir medr skynlausum kuikendum [enn medr monnum sem apyniur.<ref>[sem apyniur en meðr monnum, B</ref> þiat þeim eru þeir utan at h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdunum eigi ulikir. Þar fædaz ok Cipodes.<ref>i&#491;tnar cypodes, B</ref> þeir eru sua uordnir sik. at þeir hafa eitt augat i midiu enninu. eptir þi sem segiz. þeir heita <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dru nafni Agriophagite. fyrir þa grein at þeir eta ecki uætta nema dyra ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>t. Þar segiz ok at su þiod se sem Acroni heitir.<ref>heita, B</ref> þeir menn eru sua langir at þeir eru .xii. fota hafir. Þeir menn hafaz ok þar uidr i Jndialandz fiallbygdum næri sialfu uthafinu. sem eigi eru lengri enn einnar alnar hafir. hueria er Girkir<ref>Grikkir ''her og senere'' B</ref> kalla Pigmeos. Þess haattar kuendi [er þar n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut.<ref>[n&#491;kkut segia þeir ok þar vera, B</ref> at þær geta b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn sua sem þær eru .v. uetra gamlar. ok uerda sealldan eðr alldrigi ellri enn .viii. uetra gamlar. þar er ey su er Probana<ref>Thaprobana, B</ref> heitir. hafandi um .dccc. ok .lxx. skrefa aa lengd. enn um .dc. ok .xx. skref aa breidd. full medr m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum frægilighum<ref>ok f&#491;grum ''tilf.'' B</ref> hinum dyruztum gimsteinum. er hon hefir af þeirri aa sem um hana flytr ok fellr. Annarr hennar partr er af monnum bygdr. en annarr er driugum fullr ok alskipadr af filum ok odrum dyrum. J þessarri ey segiz at .ii. uetr ok .ii sumur séé aa einn aari. ok at saa stadr beri sit<ref>sinn, B</ref> blomstr upp aa huert aar .ii. sinnum. Adrar .ii. eyiar þær sem i Jndialandz uthafi liggia. kalla induerskir menn Crisen ok Argiren. ok fyrir þi sua. at i þeim er harðla mikit gull ok silfr. ok margir menn segia. at þar see sua til at sea sem aa gull ok silfr seai. huar af er þær fengu þessi n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fn. Tilen kalla þeir hina þridia. þar þrytr alldri grænt gras edr lauf aa uidum. Yfiruættis storar aar falla um Jndialand. þær sem mikit bøta landit. Ein af þeim er hin mikla Ganges. takandi nafn af Gangaro konungi. sem fyrr uar sagt. hueria er Genesis nefnir Phison. enn þat þydiz flockr. Heitir hon fyrir þa sauk sua. at hon aukaz ok fylliz af þeim .x. storáám. sem i hana falla ok uerda allar at einni áá. Sua segiz. at hon reisiz aa þa leid ok takiz upp ok freoui l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndin i austrhalfunni sem aain Nilus Egiptaland. Adra kalla þeir Jndum ok þina þridiu Ypponen. Sua segiz at þeir aalar finniz ok faiz i aanni Jndo. sem .xxx. fota lengd hafi. Ysidorus segir hans uppráás af leiri uordna uera. ok fyrir þann skylld sua háálan ok sléttan skapadan. at hann sleppr manninum æ þi skiotara sem hann gripr hann fastara. Hann segir ok at madrinn uerdi uuiliugr sidan uin at drecka. ef hann hefir druckit af þi uini sem aalarnir hafa uerit drepnir i. Jndia er hardla gott land ok heilsamligt af þi ski&#281;ra lopti. sem þar uerdr af heilsamligum uestanuindi. Þar eru tysuar akrar skornir aa hueriu áári. Solar hiti meinar þar um sumar i stad kulda þess sem uidaz er aa uetrar tima. Þar getaz ok fædaz menn medr ymissum litum. Storir fuglar eru þar ok einhyrnd dyr monoceron. Binoceron edr monoceron er allt eitt dyr ok unicornis. huert er fyrir þa sauk heitir sua. [at þat hefir eitt horn fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gurra fota langt. er stendr upp or midiu hofðinu sua huast ok sterkt. at huat er unicornis hefir til radit. lemr þat edr leggr igegnum med ollu. Þat dyr uid stendr sterkum filum ok uinnr opt yfir þa upp aa þann haatt. at þat særir edr horninu kuidinn aa filnum ok fellir hann sua. þat<ref>[hafandi sitt hit vaaðalega horn fi&#491;gurra fota langt af miðiu enninu sem siðarr verðr sagt. at þat, B</ref> er sua sterkt ok klokt. at þat uerdr medr engarra ueidimanna afla<ref>orku, B</ref> ueitt edr uunnit. helldr eptir þi sem hinir uisuztu menn segia. þeir sem kuikendanna natturur uissu ok skrifadu. þa setia menn eina skiæra ok uskadda iungfru moti þi dyri. huer er sinn fadm skal breida moti þi. þann tima sem þat nalgaz henni. ok þegar i stað leggr þat sitt h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fut blidliga i hennar fadm. allri sinni grimd niðr lagðri. ok sidan sem þat er þar sætliga sofnat. uerdr þat ok sua<ref>fangit ok ''tilf.'' B</ref> yfirunnit sem þat hafi ecki ser til uapns ok uerndar. Fugl sa sem psitacus heitir grænn at lit. fæðiz þar ok aa Jndialandz utstr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum. hann hefir miklu størri tungu. einkannliga uidari ok breidari enn adrir fuglar. huadan af er hann heyriz tala nockur articulerat ord. sua at ual megi madr skilia. ok ef hann seer eigi sealfan fuglinn. þa skal hann þat ætla at maðrinn tali. Hefir hann þat þo mest af [sealfs sins<ref>[sinni, B</ref> natturugi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>f. at heilsa giarna ok segia sua. Ver heill edr uel kominn kiæri. Aunnur naufn eþr tal enn heilsa [eðr kalla kiæra sinn.<ref>[''mgl.'' B</ref> nemr hann sua sem af n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurri manna tilskipan. Þar af eru þessi uers.
+
Jndia<ref>land ''tilf.'' B</ref> feck nafn af aanni Jndo. hon er endimark landzins af uestrhaalfu. Þetta sama land liggr af sudrætt med<ref>meðr, B</ref> uthafinu allt austr til heims enda. ok allt tekr þat nordr<ref>austr, B</ref> til þess haa fiallz Caucasus.<ref>er Caucasus heitir, B</ref> Jndia hefir i seer marger þiodir ok fiolda storstada. Þar fædaz Cenocephali. þeir menn sem fyrir þann skylld heita sua. at þeir hafa hundz h&#7887;fut. huerra gaud er þa synir<ref>ok sannar ''tilf.'' B</ref> litlu sidr hunda uera enn menn. eru þeir ok eigi sidr i suma stadi taldir medr skynlausum kuikendum [enn medr monnum sem apyniur.<ref>[sem apyniur en meðr monnum, B</ref> þiat þeim eru þeir utan at h&#7887;fdunum eigi ulikir. Þar fædaz ok Cipodes.<ref>i&#491;tnar cypodes, B</ref> þeir eru sua uordnir sik. at þeir hafa eitt augat i midiu enninu. eptir þi sem segiz. þeir heita &#7887;dru nafni Agriophagite. fyrir þa grein at þeir eta ecki uætta nema dyra ki&#7887;t. Þar segiz ok at su þiod se sem Acroni heitir.<ref>heita, B</ref> þeir menn eru sua langir at þeir eru .xii. fota hafir. Þeir menn hafaz ok þar uidr i Jndialandz fiallbygdum næri sialfu uthafinu. sem eigi eru lengri enn einnar alnar hafir. hueria er Girkir<ref>Grikkir ''her og senere'' B</ref> kalla Pigmeos. Þess haattar kuendi [er þar n&#7887;ckut.<ref>[n&#491;kkut segia þeir ok þar vera, B</ref> at þær geta b&#7887;rn sua sem þær eru .v. uetra gamlar. ok uerda sealldan eðr alldrigi ellri enn .viii. uetra gamlar. þar er ey su er Probana<ref>Thaprobana, B</ref> heitir. hafandi um .dccc. ok .lxx. skrefa aa lengd. enn um .dc. ok .xx. skref aa breidd. full medr m&#7887;rgum frægilighum<ref>ok f&#491;grum ''tilf.'' B</ref> hinum dyruztum gimsteinum. er hon hefir af þeirri aa sem um hana flytr ok fellr. Annarr hennar partr er af monnum bygdr. en annarr er driugum fullr ok alskipadr af filum ok odrum dyrum. J þessarri ey segiz at .ii. uetr ok .ii sumur séé aa einn aari. ok at saa stadr beri sit<ref>sinn, B</ref> blomstr upp aa huert aar .ii. sinnum. Adrar .ii. eyiar þær sem i Jndialandz uthafi liggia. kalla induerskir menn Crisen ok Argiren. ok fyrir þi sua. at i þeim er harðla mikit gull ok silfr. ok margir menn segia. at þar see sua til at sea sem aa gull ok silfr seai. huar af er þær fengu þessi n&#7887;fn. Tilen kalla þeir hina þridia. þar þrytr alldri grænt gras edr lauf aa uidum. Yfiruættis storar aar falla um Jndialand. þær sem mikit bøta landit. Ein af þeim er hin mikla Ganges. takandi nafn af Gangaro konungi. sem fyrr uar sagt. hueria er Genesis nefnir Phison. enn þat þydiz flockr. Heitir hon fyrir þa sauk sua. at hon aukaz ok fylliz af þeim .x. storáám. sem i hana falla ok uerda allar at einni áá. Sua segiz. at hon reisiz aa þa leid ok takiz upp ok freoui l&#7887;ndin i austrhalfunni sem aain Nilus Egiptaland. Adra kalla þeir Jndum ok þina þridiu Ypponen. Sua segiz at þeir aalar finniz ok faiz i aanni Jndo. sem .xxx. fota lengd hafi. Ysidorus segir hans uppráás af leiri uordna uera. ok fyrir þann skylld sua háálan ok sléttan skapadan. at hann sleppr manninum æ þi skiotara sem hann gripr hann fastara. Hann segir ok at madrinn uerdi uuiliugr sidan uin at drecka. ef hann hefir druckit af þi uini sem aalarnir hafa uerit drepnir i. Jndia er hardla gott land ok heilsamligt af þi ski&#281;ra lopti. sem þar uerdr af heilsamligum uestanuindi. Þar eru tysuar akrar skornir aa hueriu áári. Solar hiti meinar þar um sumar i stad kulda þess sem uidaz er aa uetrar tima. Þar getaz ok fædaz menn medr ymissum litum. Storir fuglar eru þar ok einhyrnd dyr monoceron. Binoceron edr monoceron er allt eitt dyr ok unicornis. huert er fyrir þa sauk heitir sua. [at þat hefir eitt horn fi&#7887;gurra fota langt. er stendr upp or midiu hofðinu sua huast ok sterkt. at huat er unicornis hefir til radit. lemr þat edr leggr igegnum med ollu. Þat dyr uid stendr sterkum filum ok uinnr opt yfir þa upp aa þann haatt. at þat særir edr horninu kuidinn aa filnum ok fellir hann sua. þat<ref>[hafandi sitt hit vaaðalega horn fi&#491;gurra fota langt af miðiu enninu sem siðarr verðr sagt. at þat, B</ref> er sua sterkt ok klokt. at þat uerdr medr engarra ueidimanna afla<ref>orku, B</ref> ueitt edr uunnit. helldr eptir þi sem hinir uisuztu menn segia. þeir sem kuikendanna natturur uissu ok skrifadu. þa setia menn eina skiæra ok uskadda iungfru moti þi dyri. huer er sinn fadm skal breida moti þi. þann tima sem þat nalgaz henni. ok þegar i stað leggr þat sitt h&#7887;fut blidliga i hennar fadm. allri sinni grimd niðr lagðri. ok sidan sem þat er þar sætliga sofnat. uerdr þat ok sua<ref>fangit ok ''tilf.'' B</ref> yfirunnit sem þat hafi ecki ser til uapns ok uerndar. Fugl sa sem psitacus heitir grænn at lit. fæðiz þar ok aa Jndialandz utstr&#7887;ndum. hann hefir miklu størri tungu. einkannliga uidari ok breidari enn adrir fuglar. huadan af er hann heyriz tala nockur articulerat ord. sua at ual megi madr skilia. ok ef hann seer eigi sealfan fuglinn. þa skal hann þat ætla at maðrinn tali. Hefir hann þat þo mest af [sealfs sins<ref>[sinni, B</ref> natturugi&#7887;f. at heilsa giarna ok segia sua. Ver heill edr uel kominn kiæri. Aunnur naufn eþr tal enn heilsa [eðr kalla kiæra sinn.<ref>[''mgl.'' B</ref> nemr hann sua sem af n&#7887;ckurri manna tilskipan. Þar af eru þessi uers.
  
 
:Psitacus a uobis aliorum nomina discam.  
 
:Psitacus a uobis aliorum nomina discam.  
 
:Hoc didici per me dicere cesar aue.
 
:Hoc didici per me dicere cesar aue.
  
Sem þessi sami fugl psitacus segi sua. Annarra n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fn man ek af ydr nema. enn þat nam ek af sealfum mer. at segia sua Ver heill keisari. Filar fødaz þar ok einkannliga mest. huerir er af mikilleik sins likama heita fyrir þa sauk elephantes. at elephio upp aa girzku er sua sem fiall upp aa norrænu. Þessor storkuikendi filarnir eru storliga uel tilfallin ok uidrkuæmiligh at uera i storom orrostum. hafa Serkir ok induerskir menn aa þeim hafa turna. þann tima sem þeir buaz til bardaga [ok byrea sik til at beriaz.<ref>[''mgl.'' B</ref> ok ueita sidan or þeim turnum edr kastalum sinum uuinum<ref>storar ok ''tilf.'' B</ref> skiædar skothridir sua sem af einum múr. Þeir hafa bædi hardla mikla skilning ok minni. eptir þi sem skynlausum kuikendum berr til. sua sem heyraz má i s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gu hins mikla Alexandri. huersu einn fill fylgði honum<ref>[''mgl.'' B</ref> ok uerndaði sinn meistara Porum konung. Þeir synaz heilsa medr þilikari likamsins teiknan ok tilneigingu sem þeir megu þat g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra. flyia þeir myss ef þær uerða fyrir þeim. þeir snuaz ifra huarr oðrum i sambudinni. Enn ef þeir fæda sua i u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnum edr i skogum. at þeir uerda uidr dreka uarir. þa fyrirláta þeir ok flyia sinn burd. þiat þeir eru uuinir sin i milli. verðr fillinn ok fanginn stundum ok drepinn af drekanum. Fillinn gengr .ii. aar meðr burdinum. ok getr eigi optarr enn um sinn ok þo eigi meirr enn einn at eins. Hann lifir nær .ccc. aara tirætt. Sua finnaz ok þar dyrir steinar berilli. crisoprassi. adamantes. carbunculi. lignites. margariti<ref>margarite, B</ref> ok unioines. til huerra er miok girnazst rikar konur at skreyta sik medr. Þa(r) eru fioll gullig. þau sem sakir drepsamligre dreka ok grimmligra griffona<ref>griphona, B</ref> ok undarligra ok storra skrimsla. þeirra sem mannz mynd hafa. er umattuligt [er manninum til<ref>''saal.'' B; er umattuligt, A</ref> at fara. Griffes er eitt mikit ok miok hræðiligt kuikendi ok þo meðr u&#281;ngium.<ref>ok ferfætt ''tilf.'' B </ref> i aullum likams uexti storliga<ref>storlegans, B</ref> likr leonum. utan<ref>i ''tilf.'' B</ref> uængium ok aseonu ero þeir aranum likaztir ok uidr hesta hardla skædir. þeir reyta ok rifa i sundr medr ollu lifandis menn. einkannliga ef þeir eru nockur<ref>nokkut, B</ref> hestunum nærri. Leo er þo einn framaztr ok frægaztr af aullum dyrum. huat er sealfs hans nafn tér uel ok synir. þiat leo upp aa girzku er allt eitt at segia ok konungr upp i norrænu. sua sem hann se annarra dyra hofdingi. Hug hefir hann mikinn ok yfrit aarædi i sinu brosti enn sterkleik i h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdi. Þann tima sem hann er af ueidimonnum einangradr ok umkringdr. þa er hann helldr nidrleitr. til þess at hann seai þi sidr eðr rædiz þeirra tol edr ueidartæki. Hiola gang ok gnisting ottaz þeir nockut. ok þo enn meirr elldzins. Augu þeirra eru opin ok uaka þann tima sem þeir sofa. Farueg sinn ok fotspor hylr hann ok slædir medr halenum. þa er hann gengr. til þess at ueidimaðrinn faai þi sidr fundit hann. Leonsins kuendyr fæðir ok sofandi edr dauda sina huelpa. ok sua liggia þeir um .iii. daga ok .iii. nætr. ok eptir þat segiz at karldyrit. þat sem fadirinn er. reisi þa upp medr sinni rauten ok rytingu. Vidr manninn er su leonsins nattura. at hann reidiz honum uarla fyrr enn honum er nockut mein eðr moti gort. Hans miskunn ok hogleiki teez ok audsyniz af iduligum dømum ok m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum merkiligum fras<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gnum. at þeir uerða þeim monnum lyðnir ok eptirlaatir. sem nidr leggiaz [fyrir þeim.<ref>[ok gefaz fyrir þeim upp, B</ref> fangna menn moti ser farandi gefa þeir l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngum liduga. ok lata fara huert er þeim likar. ok sua segiz. at þeir drepi eigi þann mann er þeim gorir ecki mein. utan af miklum ok saarum sullt. Huedan af er Lucrecius tok sua til ordz i einum stad. at hann kallar heilagan leoninn. Leonthophonus heitir þar ok eitt litit dyr. heitir þat fyrir þi sua. at þat er brent sua sem þat er fengit ok ueitt. ok dreifd sidan askan [ok ridit<ref>[''mgl.'' B</ref> sem uidaz um þau ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>t. sem til þess eru nidr logð [aa uegum ok uega motum.<ref>[''mgl.'' B</ref> at leones eti þar af. þiat huersu litit sem leoninn etr af ausku þeirri. þa deyr hann af. Þat er ok uani Jndialandz kuendiss<ref>manna, B</ref> at binda hunda i skogum aa nattar tima fyrir þeim dyrum sem tigrides heita. ok gefa þeim rackana upp til aahlaupa ok sambudar. ok af þess haattar burð ok sambud fædaz sua grimmir ok storir rackar. at medr sinni aaraas briota þeir undir sik sterka leones. A s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu Jndialandi eru fyrr nefndar aar mestar Ganges ok Jndus. þar sem minnz er breidd Gangis. þa er yfir hana .m. skrefa. enn .xx. þusundrat skrefa þar sem hon er breidaz. Diup hennar er þar meirr enn .c. fota.
+
Sem þessi sami fugl psitacus segi sua. Annarra n&#7887;fn man ek af ydr nema. enn þat nam ek af sealfum mer. at segia sua Ver heill keisari. Filar fødaz þar ok einkannliga mest. huerir er af mikilleik sins likama heita fyrir þa sauk elephantes. at elephio upp aa girzku er sua sem fiall upp aa norrænu. Þessor storkuikendi filarnir eru storliga uel tilfallin ok uidrkuæmiligh at uera i storom orrostum. hafa Serkir ok induerskir menn aa þeim hafa turna. þann tima sem þeir buaz til bardaga [ok byrea sik til at beriaz.<ref>[''mgl.'' B</ref> ok ueita sidan or þeim turnum edr kastalum sinum uuinum<ref>storar ok ''tilf.'' B</ref> skiædar skothridir sua sem af einum múr. Þeir hafa bædi hardla mikla skilning ok minni. eptir þi sem skynlausum kuikendum berr til. sua sem heyraz má i s&#7887;gu hins mikla Alexandri. huersu einn fill fylgði honum<ref>[''mgl.'' B</ref> ok uerndaði sinn meistara Porum konung. Þeir synaz heilsa medr þilikari likamsins teiknan ok tilneigingu sem þeir megu þat g&#7887;ra. flyia þeir myss ef þær uerða fyrir þeim. þeir snuaz ifra huarr oðrum i sambudinni. Enn ef þeir fæda sua i u&#7887;tnum edr i skogum. at þeir uerda uidr dreka uarir. þa fyrirláta þeir ok flyia sinn burd. þiat þeir eru uuinir sin i milli. verðr fillinn ok fanginn stundum ok drepinn af drekanum. Fillinn gengr .ii. aar meðr burdinum. ok getr eigi optarr enn um sinn ok þo eigi meirr enn einn at eins. Hann lifir nær .ccc. aara tirætt. Sua finnaz ok þar dyrir steinar berilli. crisoprassi. adamantes. carbunculi. lignites. margariti<ref>margarite, B</ref> ok unioines. til huerra er miok girnazst rikar konur at skreyta sik medr. Þa(r) eru fioll gullig. þau sem sakir drepsamligre dreka ok grimmligra griffona<ref>griphona, B</ref> ok undarligra ok storra skrimsla. þeirra sem mannz mynd hafa. er umattuligt [er manninum til<ref>''saal.'' B; er umattuligt, A</ref> at fara. Griffes er eitt mikit ok miok hræðiligt kuikendi ok þo meðr u&#281;ngium.<ref>ok ferfætt ''tilf.'' B </ref> i aullum likams uexti storliga<ref>storlegans, B</ref> likr leonum. utan<ref>i ''tilf.'' B</ref> uængium ok aseonu ero þeir aranum likaztir ok uidr hesta hardla skædir. þeir reyta ok rifa i sundr medr ollu lifandis menn. einkannliga ef þeir eru nockur<ref>nokkut, B</ref> hestunum nærri. Leo er þo einn framaztr ok frægaztr af aullum dyrum. huat er sealfs hans nafn tér uel ok synir. þiat leo upp aa girzku er allt eitt at segia ok konungr upp i norrænu. sua sem hann se annarra dyra hofdingi. Hug hefir hann mikinn ok yfrit aarædi i sinu brosti enn sterkleik i h&#7887;fdi. Þann tima sem hann er af ueidimonnum einangradr ok umkringdr. þa er hann helldr nidrleitr. til þess at hann seai þi sidr eðr rædiz þeirra tol edr ueidartæki. Hiola gang ok gnisting ottaz þeir nockut. ok þo enn meirr elldzins. Augu þeirra eru opin ok uaka þann tima sem þeir sofa. Farueg sinn ok fotspor hylr hann ok slædir medr halenum. þa er hann gengr. til þess at ueidimaðrinn faai þi sidr fundit hann. Leonsins kuendyr fæðir ok sofandi edr dauda sina huelpa. ok sua liggia þeir um .iii. daga ok .iii. nætr. ok eptir þat segiz at karldyrit. þat sem fadirinn er. reisi þa upp medr sinni rauten ok rytingu. Vidr manninn er su leonsins nattura. at hann reidiz honum uarla fyrr enn honum er nockut mein eðr moti gort. Hans miskunn ok hogleiki teez ok audsyniz af iduligum dømum ok m&#7887;rgum merkiligum fras&#7887;gnum. at þeir uerða þeim monnum lyðnir ok eptirlaatir. sem nidr leggiaz [fyrir þeim.<ref>[ok gefaz fyrir þeim upp, B</ref> fangna menn moti ser farandi gefa þeir l&#7887;ngum liduga. ok lata fara huert er þeim likar. ok sua segiz. at þeir drepi eigi þann mann er þeim gorir ecki mein. utan af miklum ok saarum sullt. Huedan af er Lucrecius tok sua til ordz i einum stad. at hann kallar heilagan leoninn. Leonthophonus heitir þar ok eitt litit dyr. heitir þat fyrir þi sua. at þat er brent sua sem þat er fengit ok ueitt. ok dreifd sidan askan [ok ridit<ref>[''mgl.'' B</ref> sem uidaz um þau ki&#7887;t. sem til þess eru nidr logð [aa uegum ok uega motum.<ref>[''mgl.'' B</ref> at leones eti þar af. þiat huersu litit sem leoninn etr af ausku þeirri. þa deyr hann af. Þat er ok uani Jndialandz kuendiss<ref>manna, B</ref> at binda hunda i skogum aa nattar tima fyrir þeim dyrum sem tigrides heita. ok gefa þeim rackana upp til aahlaupa ok sambudar. ok af þess haattar burð ok sambud fædaz sua grimmir ok storir rackar. at medr sinni aaraas briota þeir undir sik sterka leones. A s&#7887;gdu Jndialandi eru fyrr nefndar aar mestar Ganges ok Jndus. þar sem minnz er breidd Gangis. þa er yfir hana .m. skrefa. enn .xx. þusundrat skrefa þar sem hon er breidaz. Diup hennar er þar meirr enn .c. fota.
  
Parthiam tok þat folk undir sik er Parthi uoru kalladir. þeir komu af hinni miklu Suiþioð ok k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lludu sua landit af sinn nafni. Sunnan at Parthia liggr hit rauða haf. Fyrir þa sauk heitir þat sua. at þess sior er sua raudr sem rosa. eigi sua þo at þat se þilikt i natturunni sem þat syniz. helldr hitt at l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>grinn litaz at landzins str<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum. þeim sem aullum megin at hafinu eru sua raudar driugum sem blod. ok fyrir þi finnz ok flytz þadan margr hinn bezti ok hinn skiærazti kolorr. Nu meðr þi at londin þau sem umhuerfiss liggia hafit hafa þess hátter natturu. þa blandaz siorrinn sua at af aullu þi. sem [af hans bárum ok bylgium i hann beraz.<ref>[i hann berst ok af hans baarum ok bylgium, B</ref> ok fyrir þi finnaz þar þrátt raudir gimsteinar. Þiat þess hattar steinn hefir þa bæði iarðarinnar lit ok hafsins. er hann uelltiz ok ualkaz ymizt i leirinu edr sandinum. Þetta haf skilz ok i sundr skiptiz i .ii. fiordu. er sa kalladr Persicus er meirr er til austrs. fyrir þann skylld at þær þiodir byggia uidr hans halfur sem Perse heita. hueria er uær k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum Serki. enn annarr af þeim heitir Arabicus. fyrir þa sauk at hann er uidr landit Arabiam. Af norðri liggr þat haf uidr Parthiam. sem kallaz Hircanum salum. Vestan at henni liggr næst þat land er Media heitir. Atian konungeriki eru i Parthia allt fra þeirri str<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd sem kallaz<ref>kallat er, B</ref> Kaspium litus [ok til micklu Suiþioðar.<ref>[''tilf.'' B </ref>
+
Parthiam tok þat folk undir sik er Parthi uoru kalladir. þeir komu af hinni miklu Suiþioð ok k&#7887;lludu sua landit af sinn nafni. Sunnan at Parthia liggr hit rauða haf. Fyrir þa sauk heitir þat sua. at þess sior er sua raudr sem rosa. eigi sua þo at þat se þilikt i natturunni sem þat syniz. helldr hitt at l&#7887;grinn litaz at landzins str&#7887;ndum. þeim sem aullum megin at hafinu eru sua raudar driugum sem blod. ok fyrir þi finnz ok flytz þadan margr hinn bezti ok hinn skiærazti kolorr. Nu meðr þi at londin þau sem umhuerfiss liggia hafit hafa þess hátter natturu. þa blandaz siorrinn sua at af aullu þi. sem [af hans bárum ok bylgium i hann beraz.<ref>[i hann berst ok af hans baarum ok bylgium, B</ref> ok fyrir þi finnaz þar þrátt raudir gimsteinar. Þiat þess hattar steinn hefir þa bæði iarðarinnar lit ok hafsins. er hann uelltiz ok ualkaz ymizt i leirinu edr sandinum. Þetta haf skilz ok i sundr skiptiz i .ii. fiordu. er sa kalladr Persicus er meirr er til austrs. fyrir þann skylld at þær þiodir byggia uidr hans halfur sem Perse heita. hueria er uær k&#7887;llum Serki. enn annarr af þeim heitir Arabicus. fyrir þa sauk at hann er uidr landit Arabiam. Af norðri liggr þat haf uidr Parthiam. sem kallaz Hircanum salum. Vestan at henni liggr næst þat land er Media heitir. Atian konungeriki eru i Parthia allt fra þeirri str&#7887;nd sem kallaz<ref>kallat er, B</ref> Kaspium litus [ok til micklu Suiþioðar.<ref>[''tilf.'' B </ref>
  
Assyria er land þat sem nafn feck af Assur syni Sém. þeim sem hana bygdi fyrstr medr sinn folki eptir flodit. þar til er hinn mikli Nemroth rak hann i brott þaðan medr ofriki ok uiafnaði. sem fyrr uer sagt. Þetta land hefir Jndiam austan at sér enn Mediam sunnan. fyrir uestan er aain Tigris. enn fyrir norðan fiall þat er Caucasus heitir. Þar skerz inn haf þat er kallaz Kaspium mare. J þessu landi uar fyrst fundit af fyrr nefndum Assur at gera purpura ok klædaz.<ref>honum ''tilf.'' B</ref> Þaðan af kom se haattr ok at smyria háár manna ok likami. ok g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra séér þar medr sætan ilm ok anga. geck þetta sidan or hófi bædi meðr Girkium ok Romuerium.
+
Assyria er land þat sem nafn feck af Assur syni Sém. þeim sem hana bygdi fyrstr medr sinn folki eptir flodit. þar til er hinn mikli Nemroth rak hann i brott þaðan medr ofriki ok uiafnaði. sem fyrr uer sagt. Þetta land hefir Jndiam austan at sér enn Mediam sunnan. fyrir uestan er aain Tigris. enn fyrir norðan fiall þat er Caucasus heitir. Þar skerz inn haf þat er kallaz Kaspium mare. J þessu landi uar fyrst fundit af fyrr nefndum Assur at gera purpura ok klædaz.<ref>honum ''tilf.'' B</ref> Þaðan af kom se haattr ok at smyria háár manna ok likami. ok g&#7887;ra séér þar medr sætan ilm ok anga. geck þetta sidan or hófi bædi meðr Girkium ok Romuerium.
  
Media ok Persia. þau l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd er sua heite. fengu n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fn af tueim konungum Medo ok Perso. er þau s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd unnu undir sik medr orrostum. Media ok Persia liggr annat uestan uidr Parthiam ok annat sunnan. Enn nordan uid Mediam liggr Armenia. enn austan at er hafit Kaspium. J Media uex þat tre sem heitir medica.<ref>''saal.'' B; medita, A</ref> enn þat uex i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu landi odru. þetta tre kalla Girkir cetromelam. enn Latini kalla þat cetriam. ok fyrir þann skylld kalla þessir huarirtueggiu þat sua. at þess lauf ok epli berr þilikan ilm ok enga sem cedrus. huers epli eitri eru miok gagnstadlig. er þat þaðan af er fornskalldit segir. at mannzins aund næriz af þi. Þetta tre er driugum aa aullum aarsins timum alskipat ok fullt af eplum. hefir þat i sumum st&#491;dum aa ser súr epli. suma staði fullkomin ok uaxin sæt epli. enn i suma stadi þa enn blomgandiz ok uaxandi epli. huat er hardla sealldan finnz ok faag&#281;tt er aa audrum tream. þeim sem menn hafa sagnir af. Enn .ii. eru þau l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd er huarttueggia heitir Media. hit meira ok hit minna.
+
Media ok Persia. þau l&#7887;nd er sua heite. fengu n&#7887;fn af tueim konungum Medo ok Perso. er þau s&#7887;mu l&#7887;nd unnu undir sik medr orrostum. Media ok Persia liggr annat uestan uidr Parthiam ok annat sunnan. Enn nordan uid Mediam liggr Armenia. enn austan at er hafit Kaspium. J Media uex þat tre sem heitir medica.<ref>''saal.'' B; medita, A</ref> enn þat uex i &#7887;ngu landi odru. þetta tre kalla Girkir cetromelam. enn Latini kalla þat cetriam. ok fyrir þann skylld kalla þessir huarirtueggiu þat sua. at þess lauf ok epli berr þilikan ilm ok enga sem cedrus. huers epli eitri eru miok gagnstadlig. er þat þaðan af er fornskalldit segir. at mannzins aund næriz af þi. Þetta tre er driugum aa aullum aarsins timum alskipat ok fullt af eplum. hefir þat i sumum st&#491;dum aa ser súr epli. suma staði fullkomin ok uaxin sæt epli. enn i suma stadi þa enn blomgandiz ok uaxandi epli. huat er hardla sealldan finnz ok faag&#281;tt er aa audrum tream. þeim sem menn hafa sagnir af. Enn .ii. eru þau l&#7887;nd er huarttueggia heitir Media. hit meira ok hit minna.
  
Persida hefir uid Jndialand endimark fyrir austan. enn fyrir uestan uid rauda haf. Af norðri snertr<ref>''saal.'' B; liggr, A</ref> hon Mediam. enn sunnan at henni liggr Armenia.<ref>''rett. for'' Germania</ref> su sem aafaust er Perside. J þeim laundum er sa stadr aagi&#281;taztr er Susa heitir. huers<ref>huerra(r), B</ref> er gefit uerdr i saugu Hester af konunginum Assuero. Þar er ok miok þat skiota dyr er tigris heitir. þat dyr er allt fleckott ok mislitt ok miok nafnfrægt bædi af skiotleik sinum ok orku. af huers nafni er ein af þeim .iiii. aam. sem falla or paradiso ok framm fliota. er kallat Tigris. fyrir þann skylld at hon fellr allra aa strangaz ok striðaz er til biðr. J Persida uar fyrst fundin fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lkyngislist. Þat land tok Nemroth<ref>risi ''tilf.'' B</ref> ser til bygdar eptir tungnaskiptit. ok kendi þi folki sem þar bygdi þann atrunat at dyrka elld ok sol. hallda flestir solina fyrir gud i þeim haalfum ok kalla hana elld upp aa sina tungu.
+
Persida hefir uid Jndialand endimark fyrir austan. enn fyrir uestan uid rauda haf. Af norðri snertr<ref>''saal.'' B; liggr, A</ref> hon Mediam. enn sunnan at henni liggr Armenia.<ref>''rett. for'' Germania</ref> su sem aafaust er Perside. J þeim laundum er sa stadr aagi&#281;taztr er Susa heitir. huers<ref>huerra(r), B</ref> er gefit uerdr i saugu Hester af konunginum Assuero. Þar er ok miok þat skiota dyr er tigris heitir. þat dyr er allt fleckott ok mislitt ok miok nafnfrægt bædi af skiotleik sinum ok orku. af huers nafni er ein af þeim .iiii. aam. sem falla or paradiso ok framm fliota. er kallat Tigris. fyrir þann skylld at hon fellr allra aa strangaz ok striðaz er til biðr. J Persida uar fyrst fundin fi&#7887;lkyngislist. Þat land tok Nemroth<ref>risi ''tilf.'' B</ref> ser til bygdar eptir tungnaskiptit. ok kendi þi folki sem þar bygdi þann atrunat at dyrka elld ok sol. hallda flestir solina fyrir gud i þeim haalfum ok kalla hana elld upp aa sina tungu.
  
Mesopotamia eignaz nafn aa girzku af tueimr áám er falla umhuerfis landit. þiat Tigris fellr fyrir austan enn Eufrates fyrir uestan. Eufrates hin fiorda af paradisar áám. hafandi i ser nægd mikla agi&#281;tra gimsteina. flytr ok fellr um midia borgina Babilonem. Var hon sua k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llut af þeim freoleik ok aauexti. sem hon gefr landzskipunum<ref>landszkapinum, B</ref> i Mesopotamia. þiat hon daugguar þaleidis i sumum st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dum Mesopotamiam. sem Nilus Egiptalandz aa d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gguar ok freouar Alexandriam. Salustius einn hinn uisazti madr segir þessar bádar aar Tigrem ok Eufratem eina uppsprettu hafa i Armenia. ok falla sidan i sundr uids uegar ok langleidi sin i milli. er þat mikla land sem milli þeirra uerðr ok þær umkringia þadan af er þat land kallet Mesopotamia. Enn hon hefz af nordri milli fialla þeirra. sem annat heitir Taurus enn annat Caukasus. Enn i<ref>''saal.'' B; u, A</ref> sudrhalfu landzins er hin mikla borg Babilon. þar n&#281;st er Kalldea. ok sudr af þi landi liggr Arabia. Eudemon kallaz þat land er liggr i millum tueggia hafsbotna. er inn gengr uidr Persidam annarr ok annarr uidr Arabiam. sunnan af uthafinu<ref>utsionum, B</ref> ok horfir lengd landzins austr ok uestr medr utseonum.<ref>uthafinu, B</ref> Babilon er sua fræg borg. at hon kallaz h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fut rikissins. ok fyrir þann skylld kallaz aull þau þriu riki Kalldea Assyria ok Mesopotamia aa<ref>i, B</ref> sumum bokum medr Babilonar nafni.
+
Mesopotamia eignaz nafn aa girzku af tueimr áám er falla umhuerfis landit. þiat Tigris fellr fyrir austan enn Eufrates fyrir uestan. Eufrates hin fiorda af paradisar áám. hafandi i ser nægd mikla agi&#281;tra gimsteina. flytr ok fellr um midia borgina Babilonem. Var hon sua k&#7887;llut af þeim freoleik ok aauexti. sem hon gefr landzskipunum<ref>landszkapinum, B</ref> i Mesopotamia. þiat hon daugguar þaleidis i sumum st&#7887;dum Mesopotamiam. sem Nilus Egiptalandz aa d&#7887;gguar ok freouar Alexandriam. Salustius einn hinn uisazti madr segir þessar bádar aar Tigrem ok Eufratem eina uppsprettu hafa i Armenia. ok falla sidan i sundr uids uegar ok langleidi sin i milli. er þat mikla land sem milli þeirra uerðr ok þær umkringia þadan af er þat land kallet Mesopotamia. Enn hon hefz af nordri milli fialla þeirra. sem annat heitir Taurus enn annat Caukasus. Enn i<ref>''saal.'' B; u, A</ref> sudrhalfu landzins er hin mikla borg Babilon. þar n&#281;st er Kalldea. ok sudr af þi landi liggr Arabia. Eudemon kallaz þat land er liggr i millum tueggia hafsbotna. er inn gengr uidr Persidam annarr ok annarr uidr Arabiam. sunnan af uthafinu<ref>utsionum, B</ref> ok horfir lengd landzins austr ok uestr medr utseonum.<ref>uthafinu, B</ref> Babilon er sua fræg borg. at hon kallaz h&#7887;fut rikissins. ok fyrir þann skylld kallaz aull þau þriu riki Kalldea Assyria ok Mesopotamia aa<ref>i, B</ref> sumum bokum medr Babilonar nafni.
  
Arabia liggr ok i fyrr nefndri Asia. hafandi i sér meira reykelsiligan ok iurtharligan<ref>iurtalegan, B</ref> ilm ok sætleik enn flest l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd onnur. ok fyrir þann skylld heitir þat Arabia. enn þat er upp aa uárt maal sua sem heilagt edr heilagt at fornfæra. i huerrar skogum ok merk er fæz bædi mirra ok sua cinnamomum. Þar fædiz ok fuglinn Fenix. af huerium er segiz at hann finniz<ref>finnz, B</ref> i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu landi <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dru. ok þo þar<ref>''saal.'' B; þa, A</ref> einn at eins enn eigi fleiri. ok fyrir þi segir sua<ref>af honum ''tilf.'' B</ref> hinn agi&#281;ti Ysidorus i .xii<sup>tu</sup>. bok Ethimologiarum. at þann tima sem hann hefir lifat meirr enn um .d. aara. ok hann skilr at hann tekr at elldaz. þa berr hann saman ok gorir sér baal af iurta teinungum ok unguidi. ok setr sik hit beinazta i gegn geislanum.<ref>solargeislanum, B</ref> blakar hann [u&#281;ngiunum sealfs sins<ref>[með baðum sinum vengium, B</ref> þar at siden ok gorir séér sua uilianligan bruna. riss sua upp annen tima af sealfs sins eiginligum auskum. Sa fugl er þar<ref>ok ''tilf.'' B</ref> miok sem cynnomagus<ref>cinnamagus, B</ref> heitir. hann uerpr i ofanuerdum limum. þeim sem til bidr i hinum hæstum skogum. ok gorir ser þar hreiðr af aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xtum þeirrar dyraztu iurtar sem cinnamomum<ref>cinnamum, B</ref> heitir. huar af er hann heitir cynnomagus.<ref>cinnamagus, B</ref> Sækia menn þeirra hreiðr þess haattar af þi medr þungum blyskeytum ok fella þær s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu iurtir sua nidr. at þeir faa eigi sakir treonna hæda ok limanna lengda upp komiz ok sott odruuiss. Selia þau s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu cinnama siðan miklu dyrra ok meira uerdi enn aðrar þess hattar iurtir. fyrir þi at kaupmenn lofa þær mest<ref>mi&#491;k, B</ref> ok láta yfir þeim bezt. sem sua eru teknar ok tilkomnar. Þar finnz ok sardonis. einn hinn dyrazti steinn. Ulfalldar fædaz þar ok fleiri enn i flestum l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>drum. Odru nafni heitir þetta land Saba. ok kallad sua af syni Chuss sonarsoner Noa er Saba het. huadan er su hin rika drottning uar. er kom at finna konunginn Salomonem.
+
Arabia liggr ok i fyrr nefndri Asia. hafandi i sér meira reykelsiligan ok iurtharligan<ref>iurtalegan, B</ref> ilm ok sætleik enn flest l&#7887;nd onnur. ok fyrir þann skylld heitir þat Arabia. enn þat er upp aa uárt maal sua sem heilagt edr heilagt at fornfæra. i huerrar skogum ok merk er fæz bædi mirra ok sua cinnamomum. Þar fædiz ok fuglinn Fenix. af huerium er segiz at hann finniz<ref>finnz, B</ref> i &#7887;ngu landi &#7887;dru. ok þo þar<ref>''saal.'' B; þa, A</ref> einn at eins enn eigi fleiri. ok fyrir þi segir sua<ref>af honum ''tilf.'' B</ref> hinn agi&#281;ti Ysidorus i .xii<sup>tu</sup>. bok Ethimologiarum. at þann tima sem hann hefir lifat meirr enn um .d. aara. ok hann skilr at hann tekr at elldaz. þa berr hann saman ok gorir sér baal af iurta teinungum ok unguidi. ok setr sik hit beinazta i gegn geislanum.<ref>solargeislanum, B</ref> blakar hann [u&#281;ngiunum sealfs sins<ref>[með baðum sinum vengium, B</ref> þar at siden ok gorir séér sua uilianligan bruna. riss sua upp annen tima af sealfs sins eiginligum auskum. Sa fugl er þar<ref>ok ''tilf.'' B</ref> miok sem cynnomagus<ref>cinnamagus, B</ref> heitir. hann uerpr i ofanuerdum limum. þeim sem til bidr i hinum hæstum skogum. ok gorir ser þar hreiðr af aau&#7887;xtum þeirrar dyraztu iurtar sem cinnamomum<ref>cinnamum, B</ref> heitir. huar af er hann heitir cynnomagus.<ref>cinnamagus, B</ref> Sækia menn þeirra hreiðr þess haattar af þi medr þungum blyskeytum ok fella þær s&#7887;mu iurtir sua nidr. at þeir faa eigi sakir treonna hæda ok limanna lengda upp komiz ok sott odruuiss. Selia þau s&#7887;mu cinnama siðan miklu dyrra ok meira uerdi enn aðrar þess hattar iurtir. fyrir þi at kaupmenn lofa þær mest<ref>mi&#491;k, B</ref> ok láta yfir þeim bezt. sem sua eru teknar ok tilkomnar. Þar finnz ok sardonis. einn hinn dyrazti steinn. Ulfalldar fædaz þar ok fleiri enn i flestum l&#7887;ndum &#7887;drum. Odru nafni heitir þetta land Saba. ok kallad sua af syni Chuss sonarsoner Noa er Saba het. huadan er su hin rika drottning uar. er kom at finna konunginn Salomonem.
  
Syria feck nafn af Syro þeim manni. eptir þi sem segiz. sem sér tok þar bygdarland. Hon liggr austanuerd uidr aana Eufraten. enn uestanuerd at uaru mikla hafi. nordanuerd liggr hon uidr Armeniam ok Cappadociam. enn sunnan at henni liggr fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rðrinn arabicus. þann kaullum uær hit rauða haf. medr þeirri grein sem fyrri uar fra sagt. Hennar u&#491;xtr er sua uordinn sik.<ref>''mgl.'' B</ref> at hon er umatiss<ref>umattis, B</ref> l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ng. enn nockuru minni aa breidd. Hon hefir i sér þessor l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd. Conmagenam Pheniciam ok Palestinam. ok er Judea er uær kaullum Gydingaland einn partr af Palestina. Conmagena er hit fyrsta land af Syria.<ref>''saal.'' B; Assyria, A</ref> kallaz sua af þeirri Conmage sem þar uar fordum h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fudborg. Fenix brodir Chathmi. af huerium Cathmo er marger frasagnir eru. farandi brott af Egiptalandi kom i Syriam ok rikti i þeirri borg er Sydon heitir. ok kalladi sidan fyrr nefnt land af sinu nafni Pheniciam. Palestina hinn þridi partr af Syria hafdi fyrr meirr þa hina hæstu h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>futborg i ser sem Philistijm<ref>Philistim, B</ref> het. af huerri er þat land feck nafn. enn nu heitir su sama borg Ascelóm.<ref>Ascalon, B</ref>
+
Syria feck nafn af Syro þeim manni. eptir þi sem segiz. sem sér tok þar bygdarland. Hon liggr austanuerd uidr aana Eufraten. enn uestanuerd at uaru mikla hafi. nordanuerd liggr hon uidr Armeniam ok Cappadociam. enn sunnan at henni liggr fi&#7887;rðrinn arabicus. þann kaullum uær hit rauða haf. medr þeirri grein sem fyrri uar fra sagt. Hennar u&#491;xtr er sua uordinn sik.<ref>''mgl.'' B</ref> at hon er umatiss<ref>umattis, B</ref> l&#7887;ng. enn nockuru minni aa breidd. Hon hefir i sér þessor l&#7887;nd. Conmagenam Pheniciam ok Palestinam. ok er Judea er uær kaullum Gydingaland einn partr af Palestina. Conmagena er hit fyrsta land af Syria.<ref>''saal.'' B; Assyria, A</ref> kallaz sua af þeirri Conmage sem þar uar fordum h&#7887;fudborg. Fenix brodir Chathmi. af huerium Cathmo er marger frasagnir eru. farandi brott af Egiptalandi kom i Syriam ok rikti i þeirri borg er Sydon heitir. ok kalladi sidan fyrr nefnt land af sinu nafni Pheniciam. Palestina hinn þridi partr af Syria hafdi fyrr meirr þa hina hæstu h&#7887;futborg i ser sem Philistijm<ref>Philistim, B</ref> het. af huerri er þat land feck nafn. enn nu heitir su sama borg Ascelóm.<ref>Ascalon, B</ref>
  
Judea einn partr af Palestina feck nafn af Juda. enn fyrrum het þat land Chanáán af syni Cham. er fyrr uar gefit. ellar af þeim .x. þiodum sem komnar uoru af þeim sama Chanáán. huerium þadan brott reknum eignaduz Judar þat sama land. Enn lengd landzins er af þeim stad sem Arpha heitir ok til Juliadem. er þar huarratueggiu<ref>huartueggiu, B</ref> bygd sameiginlig Juða ok Tyriorum.<ref>Syriorum, B</ref> Breidd landzins er fra fiallinu Libano til þess stora uatnz sem Tyberiadis heitir. Vndir fiallinu Libano spretta upp þær .ii. ædar edr uppsprettur. sem onnur heitir Jor enn <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur Dán. Gorir huár þeirra þar fyrst sinn fliotanda beck af séér framm fallenda. enn þa er þeir koma badir samt. þa hefir aain þar beggia þeirra nafn ok heitir Jordan. Þar er ok su hin undrsamliga ti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn edr st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>duuatn sem heitir Lacus Asfalti. þat er sua sem ti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn. i huerium er engin saa lutr ma dreckiaz sem n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurs kyns lif er medr. þat heitir fyrir þann skylld hit dauda haf. at þar bidr engan lifanda hlut ok [þat er <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngum þeim lut<ref>[þeim er eingum þar lifandi luth, B</ref> uidrtøkiligt sem lif er medr. þar er huarki fiskr ne n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurr saa fugl. sem uana hefir til at kafa edr i uatni at uera. Medr huerri uæl eðr klokskap edr huersu sterkliga sem n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurum lifandis lut hefir þar i steytt uerit.<ref>ok drekt ''tilf.'' B</ref> þa hleypr þat ok skytz þegar i stad upp or kafinu aptr. huersu sterkliga ok akafliga þat hefir nidr keyrt uerit. Þar uerdr eigi nockurn tima sua mikill stormr at þat hræriz. sakir þess at allt uatnit floar ofan ok flytr medr bik ok ti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ru. Eigi ma þar ok aa skipum fara. þiat þar s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckr allt þat<ref>sem ''tilf.'' B</ref> eigi er lif meðr. sua sem hinu uerdr eigi þar dreckt eðr sokt sem lifandis er. ok eigi þolir þat<ref>þar, B</ref> n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurs kyns annat efni utan þat sem allt er brætt ok bikat. Sua segiz. at þar flioti logandi lampi ok huert þat ker ok kerti sem liosit fylgir. enn s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckui<ref>slokne, B</ref> þegar sem slokit er. Enn i þi flioti sem menn kalla Dyssiden segiz. at enginn hlutr flioti ok huetuetna s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckui þat sem þar kemr. Þar igegn er su ti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn i odrum stad sem Alcys<ref>Alltus, B</ref> er kallet. i huerri er engi lutr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckr. utan helldr fliota þar allir lutir þeir sem pangat eru latnir. huart sem lif er medr þeim edr eigi. A midiu Gydinga landi stendr Jorsalaborg. sua sem midlutr ok hinn bezti partr af aullu landinu. rik af ymissum audæfum hardla frea<ref>frio, B</ref> af sinum au&#491;xtum.<ref>''saal.'' B; audæfum, A</ref> enn fræg af uotnum ok nægiandiz<ref>negiandi, B</ref> af hinum dyruztum iurtum einkannliga balsamo. en þo einna fræguz af naueru ok iartegnag<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rðum. predican ok piningu. grepti ok upprisu uars herra ok lausnara Jesu Kristi.<ref>''her indskyder'' B ''Stykket om Fuglen'' Alcion ''og har derpaa nyt Cap. med Overskrift:'' her segir af Egiptalandi ok þeim dyrum er þar f&#281;ðaz</ref>
+
Judea einn partr af Palestina feck nafn af Juda. enn fyrrum het þat land Chanáán af syni Cham. er fyrr uar gefit. ellar af þeim .x. þiodum sem komnar uoru af þeim sama Chanáán. huerium þadan brott reknum eignaduz Judar þat sama land. Enn lengd landzins er af þeim stad sem Arpha heitir ok til Juliadem. er þar huarratueggiu<ref>huartueggiu, B</ref> bygd sameiginlig Juða ok Tyriorum.<ref>Syriorum, B</ref> Breidd landzins er fra fiallinu Libano til þess stora uatnz sem Tyberiadis heitir. Vndir fiallinu Libano spretta upp þær .ii. ædar edr uppsprettur. sem onnur heitir Jor enn &#7887;nnur Dán. Gorir huár þeirra þar fyrst sinn fliotanda beck af séér framm fallenda. enn þa er þeir koma badir samt. þa hefir aain þar beggia þeirra nafn ok heitir Jordan. Þar er ok su hin undrsamliga ti&#7887;rn edr st&#7887;duuatn sem heitir Lacus Asfalti. þat er sua sem ti&#7887;ruti&#7887;rn. i huerium er engin saa lutr ma dreckiaz sem n&#7887;ckurs kyns lif er medr. þat heitir fyrir þann skylld hit dauda haf. at þar bidr engan lifanda hlut ok [þat er &#7887;ngum þeim lut<ref>[þeim er eingum þar lifandi luth, B</ref> uidrtøkiligt sem lif er medr. þar er huarki fiskr ne n&#7887;ckurr saa fugl. sem uana hefir til at kafa edr i uatni at uera. Medr huerri uæl eðr klokskap edr huersu sterkliga sem n&#7887;ckurum lifandis lut hefir þar i steytt uerit.<ref>ok drekt ''tilf.'' B</ref> þa hleypr þat ok skytz þegar i stad upp or kafinu aptr. huersu sterkliga ok akafliga þat hefir nidr keyrt uerit. Þar uerdr eigi nockurn tima sua mikill stormr at þat hræriz. sakir þess at allt uatnit floar ofan ok flytr medr bik ok ti&#7887;ru. Eigi ma þar ok aa skipum fara. þiat þar s&#7887;ckr allt þat<ref>sem ''tilf.'' B</ref> eigi er lif meðr. sua sem hinu uerdr eigi þar dreckt eðr sokt sem lifandis er. ok eigi þolir þat<ref>þar, B</ref> n&#7887;ckurs kyns annat efni utan þat sem allt er brætt ok bikat. Sua segiz. at þar flioti logandi lampi ok huert þat ker ok kerti sem liosit fylgir. enn s&#7887;ckui<ref>slokne, B</ref> þegar sem slokit er. Enn i þi flioti sem menn kalla Dyssiden segiz. at enginn hlutr flioti ok huetuetna s&#7887;ckui þat sem þar kemr. Þar igegn er su ti&#7887;rn i odrum stad sem Alcys<ref>Alltus, B</ref> er kallet. i huerri er engi lutr s&#7887;ckr. utan helldr fliota þar allir lutir þeir sem pangat eru latnir. huart sem lif er medr þeim edr eigi. A midiu Gydinga landi stendr Jorsalaborg. sua sem midlutr ok hinn bezti partr af aullu landinu. rik af ymissum audæfum hardla frea<ref>frio, B</ref> af sinum au&#491;xtum.<ref>''saal.'' B; audæfum, A</ref> enn fræg af uotnum ok nægiandiz<ref>negiandi, B</ref> af hinum dyruztum iurtum einkannliga balsamo. en þo einna fræguz af naueru ok iartegnag&#7887;rðum. predican ok piningu. grepti ok upprisu uars herra ok lausnara Jesu Kristi.<ref>''her indskyder'' B ''Stykket om Fuglen'' Alcion ''og har derpaa nyt Cap. med Overskrift:'' her segir af Egiptalandi ok þeim dyrum er þar f&#281;ðaz</ref>
  
Samaria annarr partr Palestine tok nafn af þorpi n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckuru edr borg. er fordum þat Samaria. sua sem eitt konungs sæti medr Jsraels folki. en nu heitir su borg Sebastia. Hon liggr milli Gydingalandz ok Galileam. hennar u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xtr er sua likr Gydingalandi. at þar berr driugum ecki i milli. Galilea er hinn þridi partr Palestine. takandi þadan af sitt nafn. at þar fæðaz huitari menn enn annars stader.<ref>i Palestina ''tilf.'' B</ref> Galilee eru tuennar. hin efri ok hin nedarri.<ref>neðri, B</ref> ok þo samfastar sin i milli. liggiandi sua uid Syriam ok Feniciam. Þat land er uel uitt<ref>rikt, B</ref> ok storliga<ref>storlegans, B</ref> freott ok aauaxtsamt.<ref>vaxtsamt, B</ref>
+
Samaria annarr partr Palestine tok nafn af þorpi n&#7887;ckuru edr borg. er fordum þat Samaria. sua sem eitt konungs sæti medr Jsraels folki. en nu heitir su borg Sebastia. Hon liggr milli Gydingalandz ok Galileam. hennar u&#7887;xtr er sua likr Gydingalandi. at þar berr driugum ecki i milli. Galilea er hinn þridi partr Palestine. takandi þadan af sitt nafn. at þar fæðaz huitari menn enn annars stader.<ref>i Palestina ''tilf.'' B</ref> Galilee eru tuennar. hin efri ok hin nedarri.<ref>neðri, B</ref> ok þo samfastar sin i milli. liggiandi sua uid Syriam ok Feniciam. Þat land er uel uitt<ref>rikt, B</ref> ok storliga<ref>storlegans, B</ref> freott ok aauaxtsamt.<ref>vaxtsamt, B</ref>
  
Su i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd sem Pentapolis heitir. ok liggr uidr landamæri Arabie ok Palestine er<ref>ok, B</ref> um rid uar fra sagt. feck nafn af þeim .v. borgum<ref>hinna verstu manna ''tilf.'' B</ref> Sodomiticorum. sem af himneskum elldi uaru brendar ok<ref> upp ''tilf.'' B</ref> eyddar. Þat land uar enn agi&#281;tara af sinni nægd ok aauexti enn þat sem Jorsalaborgh stendr aa. enn nu er þat brent ok medr ollu eytt af glæpum ok tilskylldan þeirra uandu manna er þar bygdu. sem heyraz man mega þann tima sem sagt er af Abrahám ok af Loth hans brodursyni. Enn þo segir Ysidorus. at þar uaxa blomgandiz epli medr sua mikilli fegrd. at huern er þau ser fysir til at eta þar af. en þegar sem nær þeim er komit ok aa þeim tekit. þa molna<ref>''saal.'' B; moolna, A</ref> þau ok uerda aull medr blásenda reyk at <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>sku. sua sem þau brenni enn. Nabuthea liggr milli Gyðingalandz ok Arabiam. þat land feck nafn af Nabeth syni Jsmaels Abrahams soner.
+
Su i&#7887;rd sem Pentapolis heitir. ok liggr uidr landamæri Arabie ok Palestine er<ref>ok, B</ref> um rid uar fra sagt. feck nafn af þeim .v. borgum<ref>hinna verstu manna ''tilf.'' B</ref> Sodomiticorum. sem af himneskum elldi uaru brendar ok<ref> upp ''tilf.'' B</ref> eyddar. Þat land uar enn agi&#281;tara af sinni nægd ok aauexti enn þat sem Jorsalaborgh stendr aa. enn nu er þat brent ok medr ollu eytt af glæpum ok tilskylldan þeirra uandu manna er þar bygdu. sem heyraz man mega þann tima sem sagt er af Abrahám ok af Loth hans brodursyni. Enn þo segir Ysidorus. at þar uaxa blomgandiz epli medr sua mikilli fegrd. at huern er þau ser fysir til at eta þar af. en þegar sem nær þeim er komit ok aa þeim tekit. þa molna<ref>''saal.'' B; moolna, A</ref> þau ok uerda aull medr blásenda reyk at &#7887;sku. sua sem þau brenni enn. Nabuthea liggr milli Gyðingalandz ok Arabiam. þat land feck nafn af Nabeth syni Jsmaels Abrahams soner.
  
Egiptaland er fordum<ref>i fyrndinni, B</ref> het Axea. fekk nafn af Egipto brodur Danai eins frægs manz. huerr er þar rikti siðan. Þat liggr austan uerdt uið Syriam ok hit rauda haf. enn uestan at þi liggr [Libia. norðan at þui liggr<ref>[''tilf.'' B</ref> hit mikla haf. enn sunnanuert uendir þat ok uikr til Blalanz. Þar kann sealldan eðr nær alldri regn at koma edr uætur. enn aain Nilus hin fyrsta af paradisar áám. hueria er Genesis nefnir Phison.<ref>seon(!), B</ref> er um landit flytr ok fellr. u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>kuar þat sua ok freouar meðr sinni d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gguan. at mikill partr af<ref>i, B</ref> uerolldinni fødiz af þi hueiti sem þar uex. sua er þat land freott ok aauaxtsamt. Þat berr ok eigi sidr sua margen annan dyran frykt ok mætan. at þat uinnz driugum um alle uerolldina. Ok þo segir Plato einn hinn uisazti meistari i fyrndinni. at alldri k&#281;mi<ref>komi, B</ref> regn aa Egiptalandi. J aanni Nilo fødiz þat ferfætt kuikendi. huart sem þat skal helldr heita fiskr eðr odruuiss. sem cocodrillus heitir. mikill ok sterkr huart sem hann er i sio edr aa landi. Hann uerðr iafnliga .x. aalna langr. ok hefir sua einkannliga storar tenn ok klær. at þeim kuikendum eru þær uádaligar sem uápn. er fyrir þeim uerða. Hans hud er sua horð ok sterk. at hann kennir eigi þo at hans bak se barit ok medr storum steinum sterkliga slegit. Hann hefz<ref>hefez, B</ref> aa náttar tima uidr i u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnum. enn [um daga<ref>[a d&#491;ghum, B</ref> huiliz hann aa landi. Kuendyrit uerpr þaleidiss eggium sem fuglar [aa landi. ok þo<ref>[ok þau, B</ref> geymir huart þeirra karldyrsins ok kuendyrsins sinnar natturu ok edlis sin i milli. sem flest aull kuikendi onnur. utan orrinn eigi i alla stadi. Kuidinn hefir cocodrillus sua meyran ok lasmæran. at n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurir þeir fiskar sem huassk<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mbottir<ref>huass&#491;gn&#491;tter, B</ref> eru um bakit. sem saga tenn séé. gnua ser sua<ref>þratt ok ''tilf.'' B</ref> fast uid kuidinu aa honum. at þar af særiz hann ok deyr. Eitt litit iardar dyr. þat sem enidros<ref>enideos, B</ref> heitir. er sua fallit. at þat liggr l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngum i u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnum ok þo einkannligaz i þessarri aa Nilo. en ef þat kemr sua at cocodrillo. at hann sefr. þa uelltiz hann fyrst i leiri. siþan smygr þat inn um munninn allt<ref>ofan ''tilf.'' B</ref> i kuiðinn cocodrilli. klorar hann<ref>þar, B</ref> þa ok<ref>rispar ok ''tilf.'' B</ref> rifr sua aull hans innyfli. at þar af deyr hann. Sua segiz at cocodrillus einn af aullum kuikendum ræri sinn hinn efra kinnarkialka til at tyggia medr. þann tima sem hann bitr eitt huat edr tyggr.<ref>af orranum. cap. ''tilf.'' B</ref> Orrinn er um rid uar nefndr er einn [full ok prettafullr fugl.<ref>[litill fugl ok prettafullr, B</ref> þiat hann kann þat henda. at karlfuglinn kemr ok blandaz uid annan karlfugl. ok gleymir sua sinnar tegundar ok natturuligs edlis af rasandi girnd ok fulu raadleysi. Hann er ok sua prettottr ok flærdafullr. at hann rifsar ok grápar<ref>gripr, B</ref> egg undan odrum fuglum. leggz aa þau siþan ok klekr þau ut. Enn fals ok flærð fær alldrigi goden aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xt. ok afsællt uerdr annars glys iafnan. ferr honum ok sua. at þann tima sem sua tilkomnir ungar utklaktir kenna r<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dd sinnar eiginnar<ref>eiginlegrar, B</ref> modur. þa fyrirláta þeir sua sem af n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurri natturunnar stangan ok aauisan þann fuglinn. sem þa hefir adr nærda ok fædda. enn fara aptr til hins ok fylgia þeim siðan æ. sem þeim hefir uorpit ok fætt i fyrstunni. Sa fiskr fædiz þar ok sem ypotamus<ref>Ypothanus, B</ref> heitir.<ref>i eyðim&#491;rkinni ''tilf.'' B</ref> hann hefir þilikt bak ok fax ok þaleiðiss gneggiar hann sem einn hestr. hann er fattskolptadr ok hefir sua storar tenn sem uillig<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lltr. ok hlyckiuttan huart er kalla uill spord eðr hala. Hann hefiz<ref>hefz, B</ref> uidr a dogum i u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lnum moti þi sem cocodrillus. enn um nætr fædiz hann aa landi. Saa fugl [hefir þar ok iafnliga uerit i eydimorkum<ref>[hefz þar ok iafnlega uiðr, B</ref> nærri aanni Nilo. sem pellicanus heitir. af huerimn er þat segiz. at hann drepi sealfr sina eiginliga unga. þráár hann sidan ok sytir eptir þeim .iii. daga. eptir þat særir hann sealfan sik. ok dreifir þa medr blodinu. lifgandi þa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu sina unga medr aadreifingu sins blods. Alcion heitir einn haffugl. sa sem um haauetri gorir ser hreiðr i sealfu uthafinu. uerpr þar ok klekr ut ungana. Enn þa hlydni ok eptirlætiss þionostu segiz at sealf natturen ueiti. til þess at hann megi sinn burd upp fæda. at aa uidum ok rumum seo see hafit þa sua kyrt ok hægt. at huarki bidi þar bááru ne uindzblæ samfleytt aa þeim .vii. nattum. sem hann liggr aa eggiunum ok hann skal ut klekia.
+
Egiptaland er fordum<ref>i fyrndinni, B</ref> het Axea. fekk nafn af Egipto brodur Danai eins frægs manz. huerr er þar rikti siðan. Þat liggr austan uerdt uið Syriam ok hit rauda haf. enn uestan at þi liggr [Libia. norðan at þui liggr<ref>[''tilf.'' B</ref> hit mikla haf. enn sunnanuert uendir þat ok uikr til Blalanz. Þar kann sealldan eðr nær alldri regn at koma edr uætur. enn aain Nilus hin fyrsta af paradisar áám. hueria er Genesis nefnir Phison.<ref>seon(!), B</ref> er um landit flytr ok fellr. u&#7887;kuar þat sua ok freouar meðr sinni d&#7887;gguan. at mikill partr af<ref>i, B</ref> uerolldinni fødiz af þi hueiti sem þar uex. sua er þat land freott ok aauaxtsamt. Þat berr ok eigi sidr sua margen annan dyran frykt ok mætan. at þat uinnz driugum um alle uerolldina. Ok þo segir Plato einn hinn uisazti meistari i fyrndinni. at alldri k&#281;mi<ref>komi, B</ref> regn aa Egiptalandi. J aanni Nilo fødiz þat ferfætt kuikendi. huart sem þat skal helldr heita fiskr eðr odruuiss. sem cocodrillus heitir. mikill ok sterkr huart sem hann er i sio edr aa landi. Hann uerðr iafnliga .x. aalna langr. ok hefir sua einkannliga storar tenn ok klær. at þeim kuikendum eru þær uádaligar sem uápn. er fyrir þeim uerða. Hans hud er sua horð ok sterk. at hann kennir eigi þo at hans bak se barit ok medr storum steinum sterkliga slegit. Hann hefz<ref>hefez, B</ref> aa náttar tima uidr i u&#7887;tnum. enn [um daga<ref>[a d&#491;ghum, B</ref> huiliz hann aa landi. Kuendyrit uerpr þaleidiss eggium sem fuglar [aa landi. ok þo<ref>[ok þau, B</ref> geymir huart þeirra karldyrsins ok kuendyrsins sinnar natturu ok edlis sin i milli. sem flest aull kuikendi onnur. utan orrinn eigi i alla stadi. Kuidinn hefir cocodrillus sua meyran ok lasmæran. at n&#7887;ckurir þeir fiskar sem huassk&#7887;mbottir<ref>huass&#491;gn&#491;tter, B</ref> eru um bakit. sem saga tenn séé. gnua ser sua<ref>þratt ok ''tilf.'' B</ref> fast uid kuidinu aa honum. at þar af særiz hann ok deyr. Eitt litit iardar dyr. þat sem enidros<ref>enideos, B</ref> heitir. er sua fallit. at þat liggr l&#7887;ngum i u&#7887;tnum ok þo einkannligaz i þessarri aa Nilo. en ef þat kemr sua at cocodrillo. at hann sefr. þa uelltiz hann fyrst i leiri. siþan smygr þat inn um munninn allt<ref>ofan ''tilf.'' B</ref> i kuiðinn cocodrilli. klorar hann<ref>þar, B</ref> þa ok<ref>rispar ok ''tilf.'' B</ref> rifr sua aull hans innyfli. at þar af deyr hann. Sua segiz at cocodrillus einn af aullum kuikendum ræri sinn hinn efra kinnarkialka til at tyggia medr. þann tima sem hann bitr eitt huat edr tyggr.<ref>af orranum. cap. ''tilf.'' B</ref> Orrinn er um rid uar nefndr er einn [full ok prettafullr fugl.<ref>[litill fugl ok prettafullr, B</ref> þiat hann kann þat henda. at karlfuglinn kemr ok blandaz uid annan karlfugl. ok gleymir sua sinnar tegundar ok natturuligs edlis af rasandi girnd ok fulu raadleysi. Hann er ok sua prettottr ok flærdafullr. at hann rifsar ok grápar<ref>gripr, B</ref> egg undan odrum fuglum. leggz aa þau siþan ok klekr þau ut. Enn fals ok flærð fær alldrigi goden aau&#7887;xt. ok afsællt uerdr annars glys iafnan. ferr honum ok sua. at þann tima sem sua tilkomnir ungar utklaktir kenna r&#7887;dd sinnar eiginnar<ref>eiginlegrar, B</ref> modur. þa fyrirláta þeir sua sem af n&#7887;ckurri natturunnar stangan ok aauisan þann fuglinn. sem þa hefir adr nærda ok fædda. enn fara aptr til hins ok fylgia þeim siðan æ. sem þeim hefir uorpit ok fætt i fyrstunni. Sa fiskr fædiz þar ok sem ypotamus<ref>Ypothanus, B</ref> heitir.<ref>i eyðim&#491;rkinni ''tilf.'' B</ref> hann hefir þilikt bak ok fax ok þaleiðiss gneggiar hann sem einn hestr. hann er fattskolptadr ok hefir sua storar tenn sem uillig&#7887;lltr. ok hlyckiuttan huart er kalla uill spord eðr hala. Hann hefiz<ref>hefz, B</ref> uidr a dogum i u&#7887;lnum moti þi sem cocodrillus. enn um nætr fædiz hann aa landi. Saa fugl [hefir þar ok iafnliga uerit i eydimorkum<ref>[hefz þar ok iafnlega uiðr, B</ref> nærri aanni Nilo. sem pellicanus heitir. af huerimn er þat segiz. at hann drepi sealfr sina eiginliga unga. þráár hann sidan ok sytir eptir þeim .iii. daga. eptir þat særir hann sealfan sik. ok dreifir þa medr blodinu. lifgandi þa s&#7887;mu sina unga medr aadreifingu sins blods. Alcion heitir einn haffugl. sa sem um haauetri gorir ser hreiðr i sealfu uthafinu. uerpr þar ok klekr ut ungana. Enn þa hlydni ok eptirlætiss þionostu segiz at sealf natturen ueiti. til þess at hann megi sinn burd upp fæda. at aa uidum ok rumum seo see hafit þa sua kyrt ok hægt. at huarki bidi þar bááru ne uindzblæ samfleytt aa þeim .vii. nattum. sem hann liggr aa eggiunum ok hann skal ut klekia.
  
Seres<ref>Heres, B</ref> uar eitt frægt þorp edr borg enn þar i austrhalfu.<ref>austrveginum, B</ref> af huerri er bædi feck nafn þioðin ok landit. Þat land hefir mikinn freoleik af agi&#281;tum<ref>ok fagerlegum ''tilf.'' B</ref> ok frægiligum laufum. huer er þeir kemba sem ullar reyfi. ok selia sidan <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>drum þiodum þeim til klædnadar.
+
Seres<ref>Heres, B</ref> uar eitt frægt þorp edr borg enn þar i austrhalfu.<ref>austrveginum, B</ref> af huerri er bædi feck nafn þioðin ok landit. Þat land hefir mikinn freoleik af agi&#281;tum<ref>ok fagerlegum ''tilf.'' B</ref> ok frægiligum laufum. huer er þeir kemba sem ullar reyfi. ok selia sidan &#7887;drum þiodum þeim til klædnadar.
  
 
Baktria heitir þar eitt land. kallad af aa þeirri sem þar fellr ok Baktros heitir.
 
Baktria heitir þar eitt land. kallad af aa þeirri sem þar fellr ok Baktros heitir.
  
Scithia er uær k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum miklu Suiþiod uar fordum eitt stort land. kallet sua af Magog<ref>''mgl.'' B</ref> einum syni Japheth. eptir þi sem segiz. Henni liggr aafast þat land er Hircania heitir. Hafa þessor laund bædi samt margar þiodir uida reikandi ok farandi sakir landanna ufreoleiks. af huerium sumar plægia akra ser til uidrlifis. sumar af þeim uordner miok skyrsiligar ok rædiligar fædaz uidr manna likami ok drecka þeirra blod. sem Aneropagi<ref>matropophagi, B</ref> heita. Þar er ok su ein þiod er Panothios heitir. hafandi sua stor<ref>ok uið ''tilf.'' B</ref> eyrun. at hon hylr driugum allan sinn likama meðr eyrunum einum saman. huadan af er þeir heita panothi. þiat pan aa girzku er upp aa uárt maal at segia sua sem allt. enn othi er allt eitt ok eyra. Ypodes ero þar ok. þeir hafa manz mynd áá sér. utan þat at fætr hafa þeir sua uordna sem hestafætr. Þeir ero ok einir sem ermofrodite heite. er af þi ero sua kalladir. at þeir synaz bædi uera karlkindar ok kuenkindar. þiat erma upp aa girzku er karlmadr opp i norrænu. enn afrodi þydiz konan. Þessir hafa hit hægra briostit sua uordit sem karlmenn. enn hit uinstra sem konur. þeir geta badir eina leid samt ok i senn huarr þeirra medr odrum i sambudinni. ok fæda sua sidan. J utanuerdri heimsins austrhaalfu segiz at margar se skyssilighar<ref>skyrsiligar, B</ref> þiodanna aaseonur. eptir þi sem skrifat er. at [þeir se<ref>[sumir eru, B</ref> sua liotliga uordnir sik. at þeir hafi huarki nef ne nasir. ok allt andlitit liggi iafnhátt ok iafnslétt.<ref>alslett, B</ref> Audrum liggr<ref>skagir, B</ref> sua langt framm hin nedri u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rrin. at þeir hylia medr henni alla sina aaseonu i solar hita. þann tima sem þeir sofa. Sumir af þeim eru sua munnlitlir. at þeir hafa þar eina litla boru sem adrir menn hafa munninn. med huerri er þeir draga ok suga sua sem um nockurn feadrstaf at ser fæduna. Af odrum segiz at <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguar hafi tungurnar meðr aullu. ok teikni<ref>''saal.'' B; reikni, A</ref> medr einum ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>drum bendingum ok likamsins tilhneigingum<ref>hneigingum, B</ref> fyrir tal ok malsgreinir sin i milli. Enn þo at nockurum monnum þicki þat undr edr utruanligt. sem sagt er af þess hattar edr annarri skyrsiligri<ref>skynsamligri, B</ref> skepnu. þa er þat þo satt eigi þi sidr. ok Ysidorus segir þi framarr. at þess hátter skepnur ero eigi i moti natturu. þiat þær uerda medr guds uilia. enn skaparens uili er nattura huers sem eins lutar<ref>''saal.'' B; luta, A</ref>þess sem skapaðr er. huadan af er heidnir spekingar kolluðu sealfan gud annan tima natturu enn annan tima gud. Nu fyrir þessa skynsemdargrein sem hann gorir ok gefr. at skaparens uili er skepnunnar nattura. þa er þess hattar undr ok skyrsilig skepna eigi moti sealfri natturunni uordin. utan moti þeirri natturu sem oss er kunnig. J fyrr nefndri Sithia eru morg riki<ref>rik lond, B</ref> ok þo flest ubygd. þiat i marga þá stadi sem yfrin gnott er af gulli ok gimsteinum. fær sealldan edr alldrigi madr komit sakir orma<ref>ognar, B</ref> ok mikilleika griphorum. Smaragdus einn hinn dyrazti steinn er þar miok.<ref>i nogh ''tilf.'' B</ref> ok sa steinn sem cyaneus heitir ok hinn ski&#281;razti cristallus. Hon hefir ok margar storar áár i sér. sua sem Fasiden ok Araxen medr fleirum odrum.
+
Scithia er uær k&#7887;llum miklu Suiþiod uar fordum eitt stort land. kallet sua af Magog<ref>''mgl.'' B</ref> einum syni Japheth. eptir þi sem segiz. Henni liggr aafast þat land er Hircania heitir. Hafa þessor laund bædi samt margar þiodir uida reikandi ok farandi sakir landanna ufreoleiks. af huerium sumar plægia akra ser til uidrlifis. sumar af þeim uordner miok skyrsiligar ok rædiligar fædaz uidr manna likami ok drecka þeirra blod. sem Aneropagi<ref>matropophagi, B</ref> heita. Þar er ok su ein þiod er Panothios heitir. hafandi sua stor<ref>ok uið ''tilf.'' B</ref> eyrun. at hon hylr driugum allan sinn likama meðr eyrunum einum saman. huadan af er þeir heita panothi. þiat pan aa girzku er upp aa uárt maal at segia sua sem allt. enn othi er allt eitt ok eyra. Ypodes ero þar ok. þeir hafa manz mynd áá sér. utan þat at fætr hafa þeir sua uordna sem hestafætr. Þeir ero ok einir sem ermofrodite heite. er af þi ero sua kalladir. at þeir synaz bædi uera karlkindar ok kuenkindar. þiat erma upp aa girzku er karlmadr opp i norrænu. enn afrodi þydiz konan. Þessir hafa hit hægra briostit sua uordit sem karlmenn. enn hit uinstra sem konur. þeir geta badir eina leid samt ok i senn huarr þeirra medr odrum i sambudinni. ok fæda sua sidan. J utanuerdri heimsins austrhaalfu segiz at margar se skyssilighar<ref>skyrsiligar, B</ref> þiodanna aaseonur. eptir þi sem skrifat er. at [þeir se<ref>[sumir eru, B</ref> sua liotliga uordnir sik. at þeir hafi huarki nef ne nasir. ok allt andlitit liggi iafnhátt ok iafnslétt.<ref>alslett, B</ref> Audrum liggr<ref>skagir, B</ref> sua langt framm hin nedri u&#7887;rrin. at þeir hylia medr henni alla sina aaseonu i solar hita. þann tima sem þeir sofa. Sumir af þeim eru sua munnlitlir. at þeir hafa þar eina litla boru sem adrir menn hafa munninn. med huerri er þeir draga ok suga sua sem um nockurn feadrstaf at ser fæduna. Af odrum segiz at &#7887;nguar hafi tungurnar meðr aullu. ok teikni<ref>''saal.'' B; reikni, A</ref> medr einum ok &#7887;drum bendingum ok likamsins tilhneigingum<ref>hneigingum, B</ref> fyrir tal ok malsgreinir sin i milli. Enn þo at nockurum monnum þicki þat undr edr utruanligt. sem sagt er af þess hattar edr annarri skyrsiligri<ref>skynsamligri, B</ref> skepnu. þa er þat þo satt eigi þi sidr. ok Ysidorus segir þi framarr. at þess hátter skepnur ero eigi i moti natturu. þiat þær uerda medr guds uilia. enn skaparens uili er nattura huers sem eins lutar<ref>''saal.'' B; luta, A</ref>þess sem skapaðr er. huadan af er heidnir spekingar kolluðu sealfan gud annan tima natturu enn annan tima gud. Nu fyrir þessa skynsemdargrein sem hann gorir ok gefr. at skaparens uili er skepnunnar nattura. þa er þess hattar undr ok skyrsilig skepna eigi moti sealfri natturunni uordin. utan moti þeirri natturu sem oss er kunnig. J fyrr nefndri Sithia eru morg riki<ref>rik lond, B</ref> ok þo flest ubygd. þiat i marga þá stadi sem yfrin gnott er af gulli ok gimsteinum. fær sealldan edr alldrigi madr komit sakir orma<ref>ognar, B</ref> ok mikilleika griphorum. Smaragdus einn hinn dyrazti steinn er þar miok.<ref>i nogh ''tilf.'' B</ref> ok sa steinn sem cyaneus heitir ok hinn ski&#281;razti cristallus. Hon hefir ok margar storar áár i sér. sua sem Fasiden ok Araxen medr fleirum odrum.
  
Hircania er kallet af þeim [sama skogi sem aa þa leid<ref>[skogh sem s&#491;mu leið, B</ref> heitir. þat land hefir i sér mikla nægð af storum skogum ok mikils hattar dyrum. bæði tigribus þeim hinum skiotum ok fræknum fleckottum dyrum sem fyrr uar fra sagt. ok þar medr panteris ok pardis. Panter er sua fallit dyr. at þat er ollum kuikendum blitt<ref>hogu&#281;rt, B</ref> uten [drekum einum.<ref>[eigi drekum, B</ref> þat er sua fleckott sem þat se medr smáringum. ymiz huitum edr su<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rtum. ok sua sem meðr augum innan i ringunum. af gulli g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruum eðr diuiseredum. skreytt ok skrifuat. Þetta dyr fædir eigi fyrir þann skylld optarr sinn burð enn um sinn. at huelparnir klora mædrinnar kuid. sua sem hann er þuingadr ok fullr af burdinum. sem hann se þeim motstadligr at þeir fødiz.<ref>f&#281;daz, B</ref> skera sua ok slita allan hennar kuid medr sinum klóm ok allan getnadarliminn. þann tima sem þeir eru kuiknadir ok fyrir afls sakir ok alldrs tilfallnir at fædaz. at hon fellir þa helldr [fyrir sakir saarleiks<ref>[skyndilegha, B</ref> ok kastar nidr burdinum. enn fædir eptir annarra kuikenda natturu. huar fyrir er getnaderfreoit ma eigi i tilskipadum st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dum <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rrottum<ref>ok rettum, B</ref> skornum ok sk<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ddum takaz ne stadfestaz sidan. þiat sua segir Plinius einn hinn uisazti madr i fyrndinni ok fleiri naturiste. at engin kuikendi megi m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum sinnum þann burd føda. sem medr hu<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ssum klóóm er i moður kuidi. þiat þau sk&#281;raz ok skemmaz innan sua sem huelpar ræraz. Pardus er ok annat mislitt ok fleckott dyr enn panter. storliga<ref>storlegans, B</ref> skiott aa føti ok sua fust ok fliott til blods ok uillibrada. at þat leypr þar til er þat fellr dautt nidr. Leopardus er getinn af pardo enn [kuenkuikendinu leona.<ref>[kuendyrinu leena, B</ref> sua sem af uuidrku&#281;miligri ok usambæriligri<ref>vsamheyriligri, B</ref> þeirra tueggia dyra sambud. leonsins ok pardi. Verdr af þess háttar sambudum<ref>sambuuð, B</ref> iafnan einkannligr kynia<ref>&#491;rkynia, B</ref> burdr. sua sem leopardus af nefndum pardo ok leona.<ref>leone, B</ref> mull af asna ok rossi. burdo af hesti ok ausnu. jbridus<ref>ok bridus, B</ref> af uilligellti ok alisuini. tycirus<ref>tytirus, B</ref> af buck ok aaseud.<ref>sauð, B</ref> en musco<ref>musto, B</ref> af vedr ok geit.<ref>heitir þers haattar burðr af kuikendum kyniaðr sua sem hann er ''tilf.'' B</ref>
+
Hircania er kallet af þeim [sama skogi sem aa þa leid<ref>[skogh sem s&#491;mu leið, B</ref> heitir. þat land hefir i sér mikla nægð af storum skogum ok mikils hattar dyrum. bæði tigribus þeim hinum skiotum ok fræknum fleckottum dyrum sem fyrr uar fra sagt. ok þar medr panteris ok pardis. Panter er sua fallit dyr. at þat er ollum kuikendum blitt<ref>hogu&#281;rt, B</ref> uten [drekum einum.<ref>[eigi drekum, B</ref> þat er sua fleckott sem þat se medr smáringum. ymiz huitum edr su&#7887;rtum. ok sua sem meðr augum innan i ringunum. af gulli g&#7887;ruum eðr diuiseredum. skreytt ok skrifuat. Þetta dyr fædir eigi fyrir þann skylld optarr sinn burð enn um sinn. at huelparnir klora mædrinnar kuid. sua sem hann er þuingadr ok fullr af burdinum. sem hann se þeim motstadligr at þeir fødiz.<ref>f&#281;daz, B</ref> skera sua ok slita allan hennar kuid medr sinum klóm ok allan getnadarliminn. þann tima sem þeir eru kuiknadir ok fyrir afls sakir ok alldrs tilfallnir at fædaz. at hon fellir þa helldr [fyrir sakir saarleiks<ref>[skyndilegha, B</ref> ok kastar nidr burdinum. enn fædir eptir annarra kuikenda natturu. huar fyrir er getnaderfreoit ma eigi i tilskipadum st&#7887;dum &#7887;rrottum<ref>ok rettum, B</ref> skornum ok sk&#7887;ddum takaz ne stadfestaz sidan. þiat sua segir Plinius einn hinn uisazti madr i fyrndinni ok fleiri naturiste. at engin kuikendi megi m&#7887;rgum sinnum þann burd føda. sem medr hu&#7887;ssum klóóm er i moður kuidi. þiat þau sk&#281;raz ok skemmaz innan sua sem huelpar ræraz. Pardus er ok annat mislitt ok fleckott dyr enn panter. storliga<ref>storlegans, B</ref> skiott aa føti ok sua fust ok fliott til blods ok uillibrada. at þat leypr þar til er þat fellr dautt nidr. Leopardus er getinn af pardo enn [kuenkuikendinu leona.<ref>[kuendyrinu leena, B</ref> sua sem af uuidrku&#281;miligri ok usambæriligri<ref>vsamheyriligri, B</ref> þeirra tueggia dyra sambud. leonsins ok pardi. Verdr af þess háttar sambudum<ref>sambuuð, B</ref> iafnan einkannligr kynia<ref>&#491;rkynia, B</ref> burdr. sua sem leopardus af nefndum pardo ok leona.<ref>leone, B</ref> mull af asna ok rossi. burdo af hesti ok ausnu. jbridus<ref>ok bridus, B</ref> af uilligellti ok alisuini. tycirus<ref>tytirus, B</ref> af buck ok aaseud.<ref>sauð, B</ref> en musco<ref>musto, B</ref> af vedr ok geit.<ref>heitir þers haattar burðr af kuikendum kyniaðr sua sem hann er ''tilf.'' B</ref>
  
Picha heitir ok einn fugl. huerr er sua er fallinn. at hann heyriz tala meðr sinni raddargrein sem madr. þiat þar sem hann sitr<ref>ok klunner ''tilf.'' B</ref> aa [skogar tream.<ref>[''saal.'' B; skoga trénu, A</ref> þo at hann megi eigi medr tungunni sitt maal skyrt ok skilianligt g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra.<ref>tala, B</ref> þa fær hann allt at eins meðr sinni þraligri liodan. þar sem hann<ref>kallar ok ''tilf.'' B</ref> klakar medr uidanna lauf ok kuistu. manzins r<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dd latit sua likt. at uarla ueit huart heyrir. at madr ueit eigi adr uan i. Af huers uegna er einn meistari segir sua.
+
Picha heitir ok einn fugl. huerr er sua er fallinn. at hann heyriz tala meðr sinni raddargrein sem madr. þiat þar sem hann sitr<ref>ok klunner ''tilf.'' B</ref> aa [skogar tream.<ref>[''saal.'' B; skoga trénu, A</ref> þo at hann megi eigi medr tungunni sitt maal skyrt ok skilianligt g&#7887;ra.<ref>tala, B</ref> þa fær hann allt at eins meðr sinni þraligri liodan. þar sem hann<ref>kallar ok ''tilf.'' B</ref> klakar medr uidanna lauf ok kuistu. manzins r&#7887;dd latit sua likt. at uarla ueit huart heyrir. at madr ueit eigi adr uan i. Af huers uegna er einn meistari segir sua.
  
 
:Picha loquax certa domine te uoce saluto.  
 
:Picha loquax certa domine te uoce saluto.  
 
:Si me non uideas esse negabis auem.
 
:Si me non uideas esse negabis auem.
  
Sem hann segdi sua af fuglsins haalfu. Medr sua uissuligri málsr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dd heilsar ek þik minn herra. at þu munt nita ok dyliaz uid at ek séé fugl. ef þu fær eigi seed mik. Pichus er annars háttar fugl. þo at þeir beri likt nafn baðir. Hann hefir fyrir þann skylld þat nafn fengit. at Pichus sun Saturni hafdi hann sua sem til nockurs forsagnar frodleiks ok forbendingar um eina luti ok adra. þiat sua segiz at saa fugl hafi fyrir þa sauk nockut fyriruissu mark medr sér. at aa hueriu tre sem hann hefir hreidraz edr uorpit. eðr aa huat annat fast sem hann hefir setz meðr sitt reidr. þa ma þat eigi lengi sidan standa sua at þat falli eigi. Hann er kalladr pichus marcius. ok fyrir þi er picha annars háttar fugl enn þessi. [Arinn hefir sua huassa syn ok augu. at þann tima sem hann flygr sua haatt yfir u&#491;tn eðr sio. at eingi maðr megi hann sia. þa siai hann fliugandi suimandi fiska i sionum eðr uatninu. Ferr hann þa ok flygr sua hart niðr sem kolfi skioti. gripr séér sua villibraað ok flytr til strandar. Þat segiz ok at hann viki meðr engu moti sinni syn eðr blundskaki n&#491;kkurs haattar moti solargeislanum. Hann profar ok sua sina vnga. at hann henger þaa vpp meðr sialfs sins klóm. snuandi þeim ondverðum rett hið beinazta moti solargeislanum. geymir hann þeim sem eignum sonum sinum ok vel tilkomnum. sem sina syn ok sialldr bera vbl&#491;skrandi framm moti solargeislanum. enn hinum kastar hann brott ok annzar ekki vetta sem &#281;ttlerum. er hann sier at a nokkurn vegh uikia eðr uenda sinni syn.<ref>[''tilf.'' B</ref>
+
Sem hann segdi sua af fuglsins haalfu. Medr sua uissuligri málsr&#7887;dd heilsar ek þik minn herra. at þu munt nita ok dyliaz uid at ek séé fugl. ef þu fær eigi seed mik. Pichus er annars háttar fugl. þo at þeir beri likt nafn baðir. Hann hefir fyrir þann skylld þat nafn fengit. at Pichus sun Saturni hafdi hann sua sem til nockurs forsagnar frodleiks ok forbendingar um eina luti ok adra. þiat sua segiz at saa fugl hafi fyrir þa sauk nockut fyriruissu mark medr sér. at aa hueriu tre sem hann hefir hreidraz edr uorpit. eðr aa huat annat fast sem hann hefir setz meðr sitt reidr. þa ma þat eigi lengi sidan standa sua at þat falli eigi. Hann er kalladr pichus marcius. ok fyrir þi er picha annars háttar fugl enn þessi. [Arinn hefir sua huassa syn ok augu. at þann tima sem hann flygr sua haatt yfir u&#491;tn eðr sio. at eingi maðr megi hann sia. þa siai hann fliugandi suimandi fiska i sionum eðr uatninu. Ferr hann þa ok flygr sua hart niðr sem kolfi skioti. gripr séér sua villibraað ok flytr til strandar. Þat segiz ok at hann viki meðr engu moti sinni syn eðr blundskaki n&#491;kkurs haattar moti solargeislanum. Hann profar ok sua sina vnga. at hann henger þaa vpp meðr sialfs sins klóm. snuandi þeim ondverðum rett hið beinazta moti solargeislanum. geymir hann þeim sem eignum sonum sinum ok vel tilkomnum. sem sina syn ok sialldr bera vbl&#491;skrandi framm moti solargeislanum. enn hinum kastar hann brott ok annzar ekki vetta sem &#281;ttlerum. er hann sier at a nokkurn vegh uikia eðr uenda sinni syn.<ref>[''tilf.'' B</ref>
  
Fyrr nefnd Asia hefir i sér enn fleiri fræg l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd enn þessi. sua sem Albaniam. er af þeirra manna birtu ok huitleika sem þar fædaz feck þat nafn. þiat þeir eru miok lioshærdir. Þar uerda ok sua storir hundar. at þeir drepa bædi gradunga ok eigi sidr leones. Hon hefir i ser Armeniam. er nafn feck af Armenio konungi. þeim sem hana feck medr hernadi ok gaf henni sidan þat nafn. J þeim fiollum sem nordan liggia at Armenia sprettr upp ein hin frægazta aa Tigris. ok aa hennar fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>duadiz Noa aurk eptir flodit. sem fyrr uar sagt. Ok er þo tuenn Armenia hin efri ok hin nedri. Hon hefir ok i sér Hiberiam. i hueriu er betri litanar<ref>litar, B</ref> gr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>s uaxa enn i odrum stodum. ok Capadociam ok Ciliciam. Vestr af Capadocia liggr hin minni Asia enn ollum megin annars stadar kringir haf um hana. Hon hefir i ser m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rg l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd edr stor herað. Bithiniam. tuenna Frigiam. Galaciam. Lidiam. Chariam. Pamphiliam. Ysuriam.<ref>Hysauriam, B</ref> Liciam [ok Ciliciam.<ref>[''mgl.'' B</ref> J fyrr nefndri Frigia er hin frægea Troea. hueria er Thror Troeomanna konungr fadir Ganimedis kalladi sua af sealfs sins nafni. Enn i Licialandi er þat fiall er Chimera<ref>''saal.'' B; Thimera, A</ref> heitir. huert er sua miklar iardhitur hefir i sér. eptir þi sem segiz i s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gu hins heilaga Nicholai. at aa náttar tima ryðr þat ok eyss elldi or ser upp. sua sem þat fiall i Sichiley<ref>Sikiley, B</ref> er Ethna heitir edr Ueseuus i Campania edr Heklufiall aa Jslandi.  
+
Fyrr nefnd Asia hefir i sér enn fleiri fræg l&#7887;nd enn þessi. sua sem Albaniam. er af þeirra manna birtu ok huitleika sem þar fædaz feck þat nafn. þiat þeir eru miok lioshærdir. Þar uerda ok sua storir hundar. at þeir drepa bædi gradunga ok eigi sidr leones. Hon hefir i ser Armeniam. er nafn feck af Armenio konungi. þeim sem hana feck medr hernadi ok gaf henni sidan þat nafn. J þeim fiollum sem nordan liggia at Armenia sprettr upp ein hin frægazta aa Tigris. ok aa hennar fi&#7887;llum st&#7887;duadiz Noa aurk eptir flodit. sem fyrr uar sagt. Ok er þo tuenn Armenia hin efri ok hin nedri. Hon hefir ok i sér Hiberiam. i hueriu er betri litanar<ref>litar, B</ref> gr&#7887;s uaxa enn i odrum stodum. ok Capadociam ok Ciliciam. Vestr af Capadocia liggr hin minni Asia enn ollum megin annars stadar kringir haf um hana. Hon hefir i ser m&#7887;rg l&#7887;nd edr stor herað. Bithiniam. tuenna Frigiam. Galaciam. Lidiam. Chariam. Pamphiliam. Ysuriam.<ref>Hysauriam, B</ref> Liciam [ok Ciliciam.<ref>[''mgl.'' B</ref> J fyrr nefndri Frigia er hin frægea Troea. hueria er Thror Troeomanna konungr fadir Ganimedis kalladi sua af sealfs sins nafni. Enn i Licialandi er þat fiall er Chimera<ref>''saal.'' B; Thimera, A</ref> heitir. huert er sua miklar iardhitur hefir i sér. eptir þi sem segiz i s&#7887;gu hins heilaga Nicholai. at aa náttar tima ryðr þat ok eyss elldi or ser upp. sua sem þat fiall i Sichiley<ref>Sikiley, B</ref> er Ethna heitir edr Ueseuus i Campania edr Heklufiall aa Jslandi.  
  
  
===Her segir af Europa odrum heimsins part ok huar af n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fn landanna byriaz. capitulum.===
+
===Her segir af Europa odrum heimsins part ok huar af n&#7887;fn landanna byriaz. capitulum.===
  
'''24.''' Eptir fyrr sagda luti af Asia. ero ok n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurir lutir skrifandi af Europa annarri heimsins halfu. Europa het<ref>''tilf.'' B.</ref> dottir hins fræga Agenoris konungs i Libia. hueria er Jupiter hertok brott af sealfs hans landi Affrica ok flutti heim til sin i eyna Krit. ok kallaði sidan [hinn þridia part heimsins<ref>[hina þriðiu heimsins haalfu, B</ref> af hennar nafni Europam. Þessi Agenor uar sun þeirrar konu er het Libia. af huerri er Libia.<ref>er kallat ''tilf.'' B</ref> þat er allt eitt ok Affrica hinn þriði ueralldarinnar partr. feck þat nafn. Varu sua þessar .ii. heimsins halfur Affrica ok Europa kallaðar ok nafngiptar. onnur af mæðr konungsins Agenoris enn <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur af hans dottur Europa. sem nu uar sagt. Huaðan af er þat er auðsynt. at Libia hefir fyrri fengit sitt nafn enn Europa. Europa hefz upp ok tekr til af einni mikils hattar ok frægri aa Tanays. ok gengr sua medr norðanuerdu uthafinu uestr allt til endimarka Hyspanie. enn hennar austrhaalfa<ref>''saal.'' B; uthaalfa, A</ref> ok hinn synnri<ref>syðri, B</ref> partr byriaz af Ponto. ok gengr allt medr hinu mikla hafi ok lyktaz<ref>''saal.'' B; lyktiz, A</ref> uidr þær eyiar sem Gades heita.
+
'''24.''' Eptir fyrr sagda luti af Asia. ero ok n&#7887;ckurir lutir skrifandi af Europa annarri heimsins halfu. Europa het<ref>''tilf.'' B.</ref> dottir hins fræga Agenoris konungs i Libia. hueria er Jupiter hertok brott af sealfs hans landi Affrica ok flutti heim til sin i eyna Krit. ok kallaði sidan [hinn þridia part heimsins<ref>[hina þriðiu heimsins haalfu, B</ref> af hennar nafni Europam. Þessi Agenor uar sun þeirrar konu er het Libia. af huerri er Libia.<ref>er kallat ''tilf.'' B</ref> þat er allt eitt ok Affrica hinn þriði ueralldarinnar partr. feck þat nafn. Varu sua þessar .ii. heimsins halfur Affrica ok Europa kallaðar ok nafngiptar. onnur af mæðr konungsins Agenoris enn &#7887;nnur af hans dottur Europa. sem nu uar sagt. Huaðan af er þat er auðsynt. at Libia hefir fyrri fengit sitt nafn enn Europa. Europa hefz upp ok tekr til af einni mikils hattar ok frægri aa Tanays. ok gengr sua medr norðanuerdu uthafinu uestr allt til endimarka Hyspanie. enn hennar austrhaalfa<ref>''saal.'' B; uthaalfa, A</ref> ok hinn synnri<ref>syðri, B</ref> partr byriaz af Ponto. ok gengr allt medr hinu mikla hafi ok lyktaz<ref>''saal.'' B; lyktiz, A</ref> uidr þær eyiar sem Gades heita.
  
Hit fyrsta land i Europa er hin nedri Sithia. huer er tiltekr ok upphefz af þeim storum st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>duuautnum sem Meotides heita. ok liggr milli aarinnar Danubium er uær k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum Dynu ok nordanuerdz uthafsins allt til Germaniam. Hinn fyrsti partr Sithie heitir Alania. þar næst Dacia ok Gothia. Næst fyrr nefndri Scithie er þat land er Germania heitir. huert er austanuert liggr uiðr aana Danubium enn sunnanuert uidr Rin. enn norðan ok uestan at henni liggr uthafit sealft. stóraudigt bæði at rikdomi ok folksins fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lda ok þeirra mekt ok mikilleika. [huaðan af er hon heitir Germania<ref>[''tilf.'' B</ref> sakir freoleiks folksins ok almugans. þar fædaz þeir fuglar sem hercynee heita. af þeirri einni maurk i Germanie sem Hercineus salltus heitir. huerra u&#281;ngir eru sua mætir ok agi&#281;tir. at alldrigi uerdr sua myrkt aa n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurri nátt. at eigi se þeirra skinanda fiðri <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruggr<ref>vruggr, B</ref> leidaruisir. huar sem þeirra u&#281;ngium uerdr kastat, aa ueginn framm monnum til leidar lysingar ok farar greiða. Hon hefir ok i sér dyr þau meinlaus ok monnum hoguær. sem i audrum londum eru miok uadalig sem bi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnu ok fleiri aunnur. ok þar medr hardla dyra gimsteina. cristallum ok succinum. grænan callaticum ok huitan ceraunum. Germanie eru tuennar. hin efri er liggr uiðr nordanuert uthafit ok hin nedri er liggr uidr Rin.
+
Hit fyrsta land i Europa er hin nedri Sithia. huer er tiltekr ok upphefz af þeim storum st&#7887;duuautnum sem Meotides heita. ok liggr milli aarinnar Danubium er uær k&#7887;llum Dynu ok nordanuerdz uthafsins allt til Germaniam. Hinn fyrsti partr Sithie heitir Alania. þar næst Dacia ok Gothia. Næst fyrr nefndri Scithie er þat land er Germania heitir. huert er austanuert liggr uiðr aana Danubium enn sunnanuert uidr Rin. enn norðan ok uestan at henni liggr uthafit sealft. stóraudigt bæði at rikdomi ok folksins fi&#7887;lda ok þeirra mekt ok mikilleika. [huaðan af er hon heitir Germania<ref>[''tilf.'' B</ref> sakir freoleiks folksins ok almugans. þar fædaz þeir fuglar sem hercynee heita. af þeirri einni maurk i Germanie sem Hercineus salltus heitir. huerra u&#281;ngir eru sua mætir ok agi&#281;tir. at alldrigi uerdr sua myrkt aa n&#7887;ckurri nátt. at eigi se þeirra skinanda fiðri &#7887;ruggr<ref>vruggr, B</ref> leidaruisir. huar sem þeirra u&#281;ngium uerdr kastat, aa ueginn framm monnum til leidar lysingar ok farar greiða. Hon hefir ok i sér dyr þau meinlaus ok monnum hoguær. sem i audrum londum eru miok uadalig sem bi&#7887;rnu ok fleiri aunnur. ok þar medr hardla dyra gimsteina. cristallum ok succinum. grænan callaticum ok huitan ceraunum. Germanie eru tuennar. hin efri er liggr uiðr nordanuert uthafit ok hin nedri er liggr uidr Rin.
  
Þessi l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd liggia ok milli fyrr nefndrar Danubium ok midiarðarsiofar. Fyrst Misia takandi nafn af sinu mikla saaði ok mætum aauexti. huadan af er heiðnir men kalladu Misiam kornhlauðu Cereris. er þeir [trudu korngydiu uera ok<ref>[k&#491;lluðu kornguðiu vera ok iarðarinnar, B</ref> aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xt gefa. [Hon liggr austanverð viðr osa Danubii. enn til landsuðrs viðr hana<ref>''saal.'' B; Austan uidr hana liggr, A</ref> þat land er Tracia heitir. Sunnan at henni liggr sa partr af Girklandi sem Macedonia heitir. enn af uestri liggr hon uid Hystriam. Þar næst liggr Pannonia. þat land sem sua heitir. a hueriu hinn heilagi Martinus turonensis erchibiskup uar fæddr. Ok þa Tracia er nafn feck af Tyrase syni Japheths. þar er Constantinopolis. su borg sem Nordmenn kalla Miklagarð. i henni austanuerdri. huer er af miklum uolldugskap<ref>v&#491;lldugleik, B</ref> ok margri uerdskylldan er i marga stadi samuirdandi sealfri Roma. Nordan at henni liggr aain Hyster. su hin sama er Danubius. Hon er ein<ref>''mgl.'' B</ref> mest af aullum þeim aám sem Europa hefir i sér. Enn sunnan at Tracia liggr þat haf sem Egeum mare heitir. enn uestan at henni gengr Macedonia. Þetta land bygdu fordum margar ok ymissligar þiodir. Massagete edr Mesigete.<ref>Missigete, B</ref> Sarmathe ok Scithe ok enn fleiri adrar. ok fyrir þann skylld at þat er eitt mikit land. þa tok þat mikit folk ok margar þiodir.
+
Þessi l&#7887;nd liggia ok milli fyrr nefndrar Danubium ok midiarðarsiofar. Fyrst Misia takandi nafn af sinu mikla saaði ok mætum aauexti. huadan af er heiðnir men kalladu Misiam kornhlauðu Cereris. er þeir [trudu korngydiu uera ok<ref>[k&#491;lluðu kornguðiu vera ok iarðarinnar, B</ref> aau&#7887;xt gefa. [Hon liggr austanverð viðr osa Danubii. enn til landsuðrs viðr hana<ref>''saal.'' B; Austan uidr hana liggr, A</ref> þat land er Tracia heitir. Sunnan at henni liggr sa partr af Girklandi sem Macedonia heitir. enn af uestri liggr hon uid Hystriam. Þar næst liggr Pannonia. þat land sem sua heitir. a hueriu hinn heilagi Martinus turonensis erchibiskup uar fæddr. Ok þa Tracia er nafn feck af Tyrase syni Japheths. þar er Constantinopolis. su borg sem Nordmenn kalla Miklagarð. i henni austanuerdri. huer er af miklum uolldugskap<ref>v&#491;lldugleik, B</ref> ok margri uerdskylldan er i marga stadi samuirdandi sealfri Roma. Nordan at henni liggr aain Hyster. su hin sama er Danubius. Hon er ein<ref>''mgl.'' B</ref> mest af aullum þeim aám sem Europa hefir i sér. Enn sunnan at Tracia liggr þat haf sem Egeum mare heitir. enn uestan at henni gengr Macedonia. Þetta land bygdu fordum margar ok ymissligar þiodir. Massagete edr Mesigete.<ref>Missigete, B</ref> Sarmathe ok Scithe ok enn fleiri adrar. ok fyrir þann skylld at þat er eitt mikit land. þa tok þat mikit folk ok margar þiodir.
  
Grecia tok af þeim konungi nafn. sem [riki feck<ref>[rikti, B</ref> yfir ollu þi landi ok Grecus het. Ero i henni .vii. l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd edr storherad sem sua heita. Af uestri er fyrst Dalmathia er nafn feck af þeirre fremztu borg i þi landi sem Delme heitir. eptir þi sem segiz. Liggr hon austanuerd uidr Macedoniam enn af nordri uid Misiam. af uestri lyktaz hon uidr Hystrim enn af sudri uidr hafit Adriaticum. Annarr partr af Grecia heitir Epyrus af Piro syni Achillis. Hinn þridi heitir Elladas ok odru nafni Attica af Attis<ref>Athis, B</ref> dottur þess manz sem Granus heitir<ref>het, B</ref> huerr er ser tok fordum bygd ok riki i Grecia. Hon liggr i milli Macedoniam ok Achaiam er Nordmenn kalla Engils nes. Nordan at henni liggr Archadia. Þessi Atticha<ref>Archadia(!), B</ref> er einn hinn fremzti partr i Grecia. i huerri er hin fræga borg Athene. er sannliga kallaz modir allra boklista ok fostrmodir allra philosophorum.<ref>stendr ''tilf.'' B</ref> ok ecki hafdi Girkland i sér henni framarri edr frægiligra. J fyrr nefndri Atthica eru .ii. prouincie. af huerium er <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur heitir Boecia ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur Pelopenesus.<ref>Pelopenese, B</ref> Enn Boecia fekk nafn af þeirri sauk ok tilfelli sem her fylgir. Þann tima sem Cathmus son Agenoris. er um rid uar nefndr ok brodir fyrr nefndrar Europe. skylldi fara at leita hennar eptir fedr sins bodskap. sidan er Jupiter hafdi fangit<ref>fengit, B</ref> hana sem fyrr uar sagt. ok hann feck eigi fundit hana. þa ottadiz hann sua sins fedr<ref>f&#491;ður, B</ref> reidi. at hann stadfesti þat rad fulluliga medr<ref>siolfum ''tilf.'' B</ref> ser. at taka helldr aa sik utlegd enn koma aptr til fedr<ref>f&#491;ður, B</ref> sins. Ok þa berr sua til. at einn uxi gengr fyrir honum. ok hann geck þar eptir þar til er hann nemr stad.<ref>staðar, B</ref> ok setr þar sina bygd sem uxinn lagdiz nidr ok huilldiz. ok kalladi sidan af uxans nafni Bocciam. þiat bos aa latinu er uxi upp i norrænu. ok smidaði i þeim stad borgina Thebas. i huerri er frægir bardagar uaru i fyrndinni. Fæddiz<ref>fædduz, B</ref> þar upp bædi Apollo ok Hercules hinn sterki. er einn hefir mestr uerit i fyrndinni af Thebanis ok frægaztr. J Boecia eru þeir .ii. brunnar. sem sua ero fallnir ok natturadir. at annarr eykr þeim manuit<ref>''saal.'' B; munud, A</ref> sem af honum drecka ok minni. enn annarr er sa er þeim gefr ok g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rir gleymsku ok uminni. sem af honum hefir druckit. Þar er ok ein su ti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn. at hennar uatn er sua gint ok galit. at huerr sem þat hefir druckit. þa hitnar hann<ref>þegar ''tilf.'' B</ref> ok logar af munudlifiss girnd ok hita. Þessi Boecia heitir odru nafni Aonya. af þeim brunni edr uppsprettu sem þar er. Pelopenesus annarr partr af Atthica feck nafn af Pelope konungi er þar rikti. Hinn fiordi partr Grecie heitir Thesalia. af huerium er eitt frægaz Thesalonia.<ref>Thessaloni, B</ref> huert er hinn heilagi Pall postoli skrifadi einn sinn pistil. Þar er ok fiallit Parnasus er fordum uar helgat Apollini. er heiðnir menn kalladu solar gud. þat klyfz ok tuiskiptiz sua sem upp sækir i fiallit. heitir þar annarr partrinn Cirra enn annarr Nisa. Þar fæddiz ok upp uox hinn mikli Achilles. ok þar hófuz Laphite er odru nafni heita centauri. af huerium er<ref>''saal.'' B; af, A</ref> þat segiz. at þeir taumdu fyrstir af aullum monnum hesta medr bitlum. Enn þo segir Ysidorus. at centaurus er sua uordinn sem madr aa hesti sitiandi edr honum samtengðr. enn sumir menn segia. at þeir uæri<ref>voru, B</ref> riddarar i fyrr nefndri Thesalia. Enn fyrir þann skylld at þeir synduz einn likam manz ok hestz hafa samtengdan huart uiðr annat. sua sem þeir foru<ref>fara, B</ref> rennandi ok reikandi<ref>leikandi, B</ref> i bardaganum. þa segiz at þaðan af uæri þeir centauri kallaðir. Minocentaurum segia þeir nafn hafa tekit af manni ok gridungi. fyrir þa sauk at hann se sua uorðinn sem allt saman graðungr<ref>griðungr, B</ref> ok madr. huilikt dyr er hinir fyrri menn s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu i sinum skr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ks<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum inni byrgt i laborintho.<ref>laborintha, B</ref> huert er sumir menn kalla V<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lundar hús. Onocentaurus segiz at af þi se sua kallaðr. at hann se halfr uorðinn sem madr enn halfr sem asni. Enn Ypocentaurus af þi at [hans nattura er haalfblandin af monnum ok hestum.<ref>[''saal.'' B; hann se halfblandinn, A</ref> J Thesalia eru þær .ii. aar. at allir þeir sauðir uerða huitir sem af annarri drecka. enn hinir allir suartir sem at annarri drecka. enn þeir allir mislitir ok fleckottir sem af badum þeim ok ymissum drecka. Macedonia hinn .v<sup>ti</sup>. partr af Grecia feck nafn af Macedone sunarsyni Deuchalionis. þiat hann kalladi hana af sinu nafni. sidan er hann feck þar hofðingiadom ok riki. Hon liggr austanuerð [uidr Egiptalandzhaf nalæg.<ref>nal&#281;g v. e. haf, B</ref> enn sunnan at henni liggr Achaia. af uestri Dalmathia. enn af nordri Misia. fedrland hins mikla Alexandri. Þat land er miok gagnauðigt bædi at gullbergi<ref>gulli, B</ref> ok silfrbergi. Hit mikla ok hit fræga fyrr sagt fiall Olimphus er [sua yfiruættis<ref>[ok þar sua, B</ref> háátt. at aa hinum hæstum þess hæðum uerdr huarki sky ne uindar nockurn tima. sem fyrr uar sagt. Achaia hinn .vi<sup>ti</sup>. partr Grecie.<ref>af Grikklandi, B</ref> takandi nafn af Acheo konungi. ok þar meðr af þeirri borg ok bygdarlagi er sua het. [er miok komin ok<ref>[ok miok sua, B</ref> uorðin sik sem eitt eyland. <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum megin gengr at henni haf ok kringir um hana. utan eigi nordan at þar sem hon liggr uidr Macedoniam eðr<ref>ok, B</ref> Atthicam. Hin hæsta h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fuðborg i Achaia heitir Chorintus. heidr ok prydi Grecia. Jnacus er ein nafnkunnigh áá i Achaia. ok þar er sa fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdr sem Archadia heitir. ok enn er uidara gefit i bokum. huern er Archas son Jouis ok<ref>af, B</ref> Kastule kalladi sua af sealfs sins nafni. eptir þat er hann hafdi sigrat mikinn part af Girkium ok sua undir sik lagt. at<ref>ok, B</ref> þeir gafuz honum i ualld. Sua segiz ok at i n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurum stodum spretti uatn<ref>upp ''tilf.'' B</ref> or steinum i Achaia. Archadia heitir ok oðru nafni Sicionia af Sicione konungi. af huerium er Sicioniorum riki. þeirra manna sem sua uaru kalladir. feck þat nafn ok heiti. J Archadia er ein mikil áá su sem Heremantus heitir. Þar finnz ok sa steinn sem abeston heitir. hann hefir iarns lit ok þar medr þa natturu. at sua sem eitt sinn kueykiz [lios aa honum. þa sloknar hann<ref>[hann meðr liosi. þa sl&#491;kkuiz þat, B</ref> alldrigi huarki af uindi ne uætum. Þar fædiz ok sa fugl sem Merula heitir. hann fædiz ok i fleirum st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ðum enn þar. ok i ollum audrum st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ðum suartr utan þar i Archadia eda Achaia er hann huitr.
+
Grecia tok af þeim konungi nafn. sem [riki feck<ref>[rikti, B</ref> yfir ollu þi landi ok Grecus het. Ero i henni .vii. l&#7887;nd edr storherad sem sua heita. Af uestri er fyrst Dalmathia er nafn feck af þeirre fremztu borg i þi landi sem Delme heitir. eptir þi sem segiz. Liggr hon austanuerd uidr Macedoniam enn af nordri uid Misiam. af uestri lyktaz hon uidr Hystrim enn af sudri uidr hafit Adriaticum. Annarr partr af Grecia heitir Epyrus af Piro syni Achillis. Hinn þridi heitir Elladas ok odru nafni Attica af Attis<ref>Athis, B</ref> dottur þess manz sem Granus heitir<ref>het, B</ref> huerr er ser tok fordum bygd ok riki i Grecia. Hon liggr i milli Macedoniam ok Achaiam er Nordmenn kalla Engils nes. Nordan at henni liggr Archadia. Þessi Atticha<ref>Archadia(!), B</ref> er einn hinn fremzti partr i Grecia. i huerri er hin fræga borg Athene. er sannliga kallaz modir allra boklista ok fostrmodir allra philosophorum.<ref>stendr ''tilf.'' B</ref> ok ecki hafdi Girkland i sér henni framarri edr frægiligra. J fyrr nefndri Atthica eru .ii. prouincie. af huerium er &#7887;nnur heitir Boecia ok &#7887;nnur Pelopenesus.<ref>Pelopenese, B</ref> Enn Boecia fekk nafn af þeirri sauk ok tilfelli sem her fylgir. Þann tima sem Cathmus son Agenoris. er um rid uar nefndr ok brodir fyrr nefndrar Europe. skylldi fara at leita hennar eptir fedr sins bodskap. sidan er Jupiter hafdi fangit<ref>fengit, B</ref> hana sem fyrr uar sagt. ok hann feck eigi fundit hana. þa ottadiz hann sua sins fedr<ref>f&#491;ður, B</ref> reidi. at hann stadfesti þat rad fulluliga medr<ref>siolfum ''tilf.'' B</ref> ser. at taka helldr aa sik utlegd enn koma aptr til fedr<ref>f&#491;ður, B</ref> sins. Ok þa berr sua til. at einn uxi gengr fyrir honum. ok hann geck þar eptir þar til er hann nemr stad.<ref>staðar, B</ref> ok setr þar sina bygd sem uxinn lagdiz nidr ok huilldiz. ok kalladi sidan af uxans nafni Bocciam. þiat bos aa latinu er uxi upp i norrænu. ok smidaði i þeim stad borgina Thebas. i huerri er frægir bardagar uaru i fyrndinni. Fæddiz<ref>fædduz, B</ref> þar upp bædi Apollo ok Hercules hinn sterki. er einn hefir mestr uerit i fyrndinni af Thebanis ok frægaztr. J Boecia eru þeir .ii. brunnar. sem sua ero fallnir ok natturadir. at annarr eykr þeim manuit<ref>''saal.'' B; munud, A</ref> sem af honum drecka ok minni. enn annarr er sa er þeim gefr ok g&#7887;rir gleymsku ok uminni. sem af honum hefir druckit. Þar er ok ein su ti&#7887;rn. at hennar uatn er sua gint ok galit. at huerr sem þat hefir druckit. þa hitnar hann<ref>þegar ''tilf.'' B</ref> ok logar af munudlifiss girnd ok hita. Þessi Boecia heitir odru nafni Aonya. af þeim brunni edr uppsprettu sem þar er. Pelopenesus annarr partr af Atthica feck nafn af Pelope konungi er þar rikti. Hinn fiordi partr Grecie heitir Thesalia. af huerium er eitt frægaz Thesalonia.<ref>Thessaloni, B</ref> huert er hinn heilagi Pall postoli skrifadi einn sinn pistil. Þar er ok fiallit Parnasus er fordum uar helgat Apollini. er heiðnir menn kalladu solar gud. þat klyfz ok tuiskiptiz sua sem upp sækir i fiallit. heitir þar annarr partrinn Cirra enn annarr Nisa. Þar fæddiz ok upp uox hinn mikli Achilles. ok þar hófuz Laphite er odru nafni heita centauri. af huerium er<ref>''saal.'' B; af, A</ref> þat segiz. at þeir taumdu fyrstir af aullum monnum hesta medr bitlum. Enn þo segir Ysidorus. at centaurus er sua uordinn sem madr aa hesti sitiandi edr honum samtengðr. enn sumir menn segia. at þeir uæri<ref>voru, B</ref> riddarar i fyrr nefndri Thesalia. Enn fyrir þann skylld at þeir synduz einn likam manz ok hestz hafa samtengdan huart uiðr annat. sua sem þeir foru<ref>fara, B</ref> rennandi ok reikandi<ref>leikandi, B</ref> i bardaganum. þa segiz at þaðan af uæri þeir centauri kallaðir. Minocentaurum segia þeir nafn hafa tekit af manni ok gridungi. fyrir þa sauk at hann se sua uorðinn sem allt saman graðungr<ref>griðungr, B</ref> ok madr. huilikt dyr er hinir fyrri menn s&#7887;gdu i sinum skr&#7887;ks&#7887;gum inni byrgt i laborintho.<ref>laborintha, B</ref> huert er sumir menn kalla V&#7887;lundar hús. Onocentaurus segiz at af þi se sua kallaðr. at hann se halfr uorðinn sem madr enn halfr sem asni. Enn Ypocentaurus af þi at [hans nattura er haalfblandin af monnum ok hestum.<ref>[''saal.'' B; hann se halfblandinn, A</ref> J Thesalia eru þær .ii. aar. at allir þeir sauðir uerða huitir sem af annarri drecka. enn hinir allir suartir sem at annarri drecka. enn þeir allir mislitir ok fleckottir sem af badum þeim ok ymissum drecka. Macedonia hinn .v<sup>ti</sup>. partr af Grecia feck nafn af Macedone sunarsyni Deuchalionis. þiat hann kalladi hana af sinu nafni. sidan er hann feck þar hofðingiadom ok riki. Hon liggr austanuerð [uidr Egiptalandzhaf nalæg.<ref>nal&#281;g v. e. haf, B</ref> enn sunnan at henni liggr Achaia. af uestri Dalmathia. enn af nordri Misia. fedrland hins mikla Alexandri. Þat land er miok gagnauðigt bædi at gullbergi<ref>gulli, B</ref> ok silfrbergi. Hit mikla ok hit fræga fyrr sagt fiall Olimphus er [sua yfiruættis<ref>[ok þar sua, B</ref> háátt. at aa hinum hæstum þess hæðum uerdr huarki sky ne uindar nockurn tima. sem fyrr uar sagt. Achaia hinn .vi<sup>ti</sup>. partr Grecie.<ref>af Grikklandi, B</ref> takandi nafn af Acheo konungi. ok þar meðr af þeirri borg ok bygdarlagi er sua het. [er miok komin ok<ref>[ok miok sua, B</ref> uorðin sik sem eitt eyland. &#7887;llum megin gengr at henni haf ok kringir um hana. utan eigi nordan at þar sem hon liggr uidr Macedoniam eðr<ref>ok, B</ref> Atthicam. Hin hæsta h&#7887;fuðborg i Achaia heitir Chorintus. heidr ok prydi Grecia. Jnacus er ein nafnkunnigh áá i Achaia. ok þar er sa fi&#7887;rdr sem Archadia heitir. ok enn er uidara gefit i bokum. huern er Archas son Jouis ok<ref>af, B</ref> Kastule kalladi sua af sealfs sins nafni. eptir þat er hann hafdi sigrat mikinn part af Girkium ok sua undir sik lagt. at<ref>ok, B</ref> þeir gafuz honum i ualld. Sua segiz ok at i n&#7887;ckurum stodum spretti uatn<ref>upp ''tilf.'' B</ref> or steinum i Achaia. Archadia heitir ok oðru nafni Sicionia af Sicione konungi. af huerium er Sicioniorum riki. þeirra manna sem sua uaru kalladir. feck þat nafn ok heiti. J Archadia er ein mikil áá su sem Heremantus heitir. Þar finnz ok sa steinn sem abeston heitir. hann hefir iarns lit ok þar medr þa natturu. at sua sem eitt sinn kueykiz [lios aa honum. þa sloknar hann<ref>[hann meðr liosi. þa sl&#491;kkuiz þat, B</ref> alldrigi huarki af uindi ne uætum. Þar fædiz ok sa fugl sem Merula heitir. hann fædiz ok i fleirum st&#7887;ðum enn þar. ok i ollum audrum st&#7887;ðum suartr utan þar i Archadia eda Achaia er hann huitr.
  
Eyiarnar Cretha ok Ciclades eru hinn .vii<sup>di</sup>. partr af Grecia. Cretha uar kallat af einum þarlendzkum manni þeim er Cretus het. huern er heidnir menn segia uerit hafa einn af hinum fornum Critarbyggium. [ok hafa folgit ok vppf&#281;tt Jouem.<ref>[''tilf.'' B</ref> Hennar lengd er hardla mikil. ok liggr af austri til uestrs. Hon uar af þi hardla fræg fordum. at hon hafdi i ser .c. borga. huaðan af er hon uar k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llut Antepolis.<ref>Annpolis, B</ref> Af þi uard hon ok fræg. at þar g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rduz fyrst aarar til skipa. ok sua skotfæri. þar uar ok fyrst lærd ok kend s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nglistar iþrott. Þar er huarki uargr ne refr. ok eigi nockut ferfætt kuikendi.<ref>meinkuikendi, B</ref> Eigi bidr þar ok nockurn eitrorm. ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguan þann fugl sem noctua eðr nocticorax heitir. huern er u&#281;r k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum náttrafn. Heitir hann fyrir þi sua. at hann flygr ok hefir sik áá nattar tima uppi. enn aa d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum séz hann fyrir þi huergi. at hans syn sliouaz þegar sem solin birtir uerolldina. Plagar<ref>Flygr, B</ref> hann af þi ok elskar nattina enn flyr daginn ok firriz liosit. at hann ma meðr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu moti solina sea. Hann deyr ok þegar i stad. ef<ref>sem, B</ref> hann er þangat fluttr i Krit. Hon er hardla miok uinuidi ok audrum hinum bezta uidi uaxin. Þat gras uex þar ok sem dyptamnus heitir. af<ref>a, B</ref> þi fialli þar i Creta sem Dypta heitir. þat gras er sua mætt ok mikillar mektar. at þat hlifir huerium sem einum þeim likam ok skyfir brott af þeim<ref>honum, B</ref> skotum ok skaðasamlighu iarni. sem þat hefir aa sér. Þadan af er þat. at þau dyr sem þar ganga ok fædaz. hafa meðr þess hattar fodr ok fædu skeytin af ser. ok skyfaz þau fyrir þi sama grasi sua brott af þeirra likam. at þau skadar ecki uætta.<ref>her greiner þau þriu floð er freguz hafa uerit i verolldinni ''Ovsk. og nyt Cap. i'' B</ref> Fyrr nefndar [Grikklandz<ref>''saal.'' B; eyiar landz, A</ref> eyiar Ciclades eru .l. ok .iii. at t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lu. Ein af þeim heitir Delos. su sem i midiu er ok mestz haattar af þeim. af huerri er allar þær iafnsaman hafa nafn tekit. þo at margar af þeim se henni miok fiarlægar. ok heita Ciclades þi at þær liggia allar sua sem i hring um hana. en Girkir kalla þat cyclon<ref>''saal.'' B; cidon, A</ref> sem uær k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum hring. Ma þat af þi uel merkiaz at hon liggr i midiu. sem at barz aa d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum konungsins Ogygi.<ref>Agygi, B</ref> at sua sem niðamyrkr hafdi samfleytt aa m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum manudum uerit sua sem ein nátt ueralldar. þa skein þar fyrri sol enn aa n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckuru audru nalægu landi. huar af er hon uar sidan kallad Delos sua sem audsyn. Hon heitir auðru nafni fyrir þa grein Ortigia. at þar saz fyrst þeir fuglar sem Girkir kalla Ortigias. enn Latini kalla coturnices.<ref>''saal.'' B; cortimices, A</ref> A þess sama d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum konungs Ogygi. ok hins agiæta h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fudfedr Jacobs sunarsunar Abrahams. uarð ok mikit flod i fyrr nefndri Achaia. Hafa þrenn uerit mest ok fræguz flod i uerolldinni. Hit fyrsta ok hit fremzta uar Noa flod. þat sem flestum er frægaz ok heyrinkunnigaz uordit. Annat um Jacobs daga þat sem nu uar fra sagt ok uard i Achaia. Hit þridia uard a d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum Moysi ok Amphitrionis konungs hins þriðia eptir hinn fræga Cycropem konung i fyrr nefndri Girklandz haalfu Thesalia. [sua mikit at mestr luti þers folks allz sem i var allri Thessalia<ref>[''tilf.'' B</ref> fyrirforst ok tyndiz i þi hinu mikla floði ok æsiligum uatnagangi sem þar uard. þeim fám monnum frateknum<ref>''tilf.'' B</ref> sem i hááfiollum frealsaduz. ok sua komuz undan at þeir hirdu sik þar. ok mest i fiallinu Parnaso.<ref>''saal.'' B; Pandra, A</ref> Þar hafdi þa ok hellt riki sa madr umhuerfis<ref>umbergis, B</ref> fiallit sem Deuchalion het. hann tok uel ok menniligha uidr<ref>meðr, B</ref> ollum þeim monnum sem til hans flydu ok aa skipum komuz undan. Ok fyrir þann skylld at hann ueitti þeim landzuist i fyrrnefndum fiallzins haalfum ok fiallaklofum Cyrra ok Nisa. ok [þar medr gaf hann þeim<ref>[gaf þeim þar meðr, B</ref> allan þann kost sem þeir þurftu ser til uidrlifiss ok næringar. þat i adra deilld at þeir somu menn hofðu<ref>miok ''tilf.'' B </ref> holldgroinn ok innborinn hiartans harðleik. sua at ual matti<ref>sua ''tilf.'' B</ref> segia at þeir hefdi steins hiortu. þa finnz sua skrifat i skr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ks<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum Grecorum. at þessi sami Deucalion hafi<ref>''saal.'' B; hafdi, A</ref> mannkynit af steinum upp reist ok endrbøtt medr sinni husfru<ref>''tilf.'' B</ref> Pura. Þat ma ok uerda segir Ysidorus. þann tima sem storaar<ref>storar áár, B</ref> æsaz af yfiruættis regnum umframm uana [bædi at lengd ok mikilleika<ref>[ok mikilleik ok lengð, B</ref> ok þar medr af m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum<ref>&#491;ðrum ''tilf.'' B</ref> uaucifligum tilkomandi uatna u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xtum. ok þær briota nidr edr dreckia m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgu þi sem monnum þickir ser [mein ok skadar<ref>[stor mein ok skaði, B</ref> i uera. at þat se þa flod kallat. Þat er ok uel uitanda segir hann. at þat kann henda þann tima sem aarnar eðr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn uaxa meirr enn til døma. at þær gora stundum<ref>suma tima ''tilf.'' B</ref> eigi at eins skada þa þegar i stad. utan helldr teikna þær þar medr ok fyrirbenda iafnuel n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckura merkiliga eptirkomandi luti. Jlliricus er<ref>ok ''tilf.'' B</ref> almenniligt nafn<ref>allrar ''tilf.'' B</ref> Grecie. Cyprus hueria er uær k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum Cipr.<ref>Kipr, B</ref> ok audru nafni heitir Paphus. uar fordum ein fræg ey af sinum rikdomi. þar uar su list fyrst fundin at smida af kopar slikt er monnum likadi. þiat hann er<ref>var, B</ref> þar i nog. Sa litr<ref>lutr, B</ref> sem þeir kalla conchium<ref>conchilium, B</ref> edr ostrum. i huerium<ref>hueriu, B</ref> er purpurinn er litadr. fæz þar betri enn i flestum st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dum odrum. Fyrir þann skylld kalla menn þann lit þar conchium.<ref>conchilium, B</ref> at hann tempraz af blodi edr taarum conchilii. þess fisks er sua heitir. ok audru nafni murex. Hann er eins hattar skelfiskr i sudrhaufunum.<ref>suðrhafinu, B</ref> huern er þeir særa medr iarni þegar sem hann uerdr tekinn. ok af þeirri særingu fellir hann táár. þau sem purpurans lit hafa. samna þeim saman sidan. ok i þeim s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mum lita þeir purpurann. Enn þadan af kalla þeir hann ostrum. at hann tekz<ref>vt ''tilf.'' B</ref> af skelfisksins taarum ok u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>kuan. þiat Girkir kalla þat hostram<ref>ostram, B</ref> sem uær kaullum skurn<ref>''saal.'' B; skærn, A</ref> edr skel. ok þadan af kaullum uær einsháttar skelfiska kyn óstrur.
+
Eyiarnar Cretha ok Ciclades eru hinn .vii<sup>di</sup>. partr af Grecia. Cretha uar kallat af einum þarlendzkum manni þeim er Cretus het. huern er heidnir menn segia uerit hafa einn af hinum fornum Critarbyggium. [ok hafa folgit ok vppf&#281;tt Jouem.<ref>[''tilf.'' B</ref> Hennar lengd er hardla mikil. ok liggr af austri til uestrs. Hon uar af þi hardla fræg fordum. at hon hafdi i ser .c. borga. huaðan af er hon uar k&#7887;llut Antepolis.<ref>Annpolis, B</ref> Af þi uard hon ok fræg. at þar g&#7887;rduz fyrst aarar til skipa. ok sua skotfæri. þar uar ok fyrst lærd ok kend s&#7887;nglistar iþrott. Þar er huarki uargr ne refr. ok eigi nockut ferfætt kuikendi.<ref>meinkuikendi, B</ref> Eigi bidr þar ok nockurn eitrorm. ok &#7887;nguan þann fugl sem noctua eðr nocticorax heitir. huern er u&#281;r k&#7887;llum náttrafn. Heitir hann fyrir þi sua. at hann flygr ok hefir sik áá nattar tima uppi. enn aa d&#7887;gum séz hann fyrir þi huergi. at hans syn sliouaz þegar sem solin birtir uerolldina. Plagar<ref>Flygr, B</ref> hann af þi ok elskar nattina enn flyr daginn ok firriz liosit. at hann ma meðr &#7887;ngu moti solina sea. Hann deyr ok þegar i stad. ef<ref>sem, B</ref> hann er þangat fluttr i Krit. Hon er hardla miok uinuidi ok audrum hinum bezta uidi uaxin. Þat gras uex þar ok sem dyptamnus heitir. af<ref>a, B</ref> þi fialli þar i Creta sem Dypta heitir. þat gras er sua mætt ok mikillar mektar. at þat hlifir huerium sem einum þeim likam ok skyfir brott af þeim<ref>honum, B</ref> skotum ok skaðasamlighu iarni. sem þat hefir aa sér. Þadan af er þat. at þau dyr sem þar ganga ok fædaz. hafa meðr þess hattar fodr ok fædu skeytin af ser. ok skyfaz þau fyrir þi sama grasi sua brott af þeirra likam. at þau skadar ecki uætta.<ref>her greiner þau þriu floð er freguz hafa uerit i verolldinni ''Ovsk. og nyt Cap. i'' B</ref> Fyrr nefndar [Grikklandz<ref>''saal.'' B; eyiar landz, A</ref> eyiar Ciclades eru .l. ok .iii. at t&#7887;lu. Ein af þeim heitir Delos. su sem i midiu er ok mestz haattar af þeim. af huerri er allar þær iafnsaman hafa nafn tekit. þo at margar af þeim se henni miok fiarlægar. ok heita Ciclades þi at þær liggia allar sua sem i hring um hana. en Girkir kalla þat cyclon<ref>''saal.'' B; cidon, A</ref> sem uær k&#7887;llum hring. Ma þat af þi uel merkiaz at hon liggr i midiu. sem at barz aa d&#7887;gum konungsins Ogygi.<ref>Agygi, B</ref> at sua sem niðamyrkr hafdi samfleytt aa m&#7887;rgum manudum uerit sua sem ein nátt ueralldar. þa skein þar fyrri sol enn aa n&#7887;ckuru audru nalægu landi. huar af er hon uar sidan kallad Delos sua sem audsyn. Hon heitir auðru nafni fyrir þa grein Ortigia. at þar saz fyrst þeir fuglar sem Girkir kalla Ortigias. enn Latini kalla coturnices.<ref>''saal.'' B; cortimices, A</ref> A þess sama d&#7887;gum konungs Ogygi. ok hins agiæta h&#7887;fudfedr Jacobs sunarsunar Abrahams. uarð ok mikit flod i fyrr nefndri Achaia. Hafa þrenn uerit mest ok fræguz flod i uerolldinni. Hit fyrsta ok hit fremzta uar Noa flod. þat sem flestum er frægaz ok heyrinkunnigaz uordit. Annat um Jacobs daga þat sem nu uar fra sagt ok uard i Achaia. Hit þridia uard a d&#7887;gum Moysi ok Amphitrionis konungs hins þriðia eptir hinn fræga Cycropem konung i fyrr nefndri Girklandz haalfu Thesalia. [sua mikit at mestr luti þers folks allz sem i var allri Thessalia<ref>[''tilf.'' B</ref> fyrirforst ok tyndiz i þi hinu mikla floði ok æsiligum uatnagangi sem þar uard. þeim fám monnum frateknum<ref>''tilf.'' B</ref> sem i hááfiollum frealsaduz. ok sua komuz undan at þeir hirdu sik þar. ok mest i fiallinu Parnaso.<ref>''saal.'' B; Pandra, A</ref> Þar hafdi þa ok hellt riki sa madr umhuerfis<ref>umbergis, B</ref> fiallit sem Deuchalion het. hann tok uel ok menniligha uidr<ref>meðr, B</ref> ollum þeim monnum sem til hans flydu ok aa skipum komuz undan. Ok fyrir þann skylld at hann ueitti þeim landzuist i fyrrnefndum fiallzins haalfum ok fiallaklofum Cyrra ok Nisa. ok [þar medr gaf hann þeim<ref>[gaf þeim þar meðr, B</ref> allan þann kost sem þeir þurftu ser til uidrlifiss ok næringar. þat i adra deilld at þeir somu menn hofðu<ref>miok ''tilf.'' B </ref> holldgroinn ok innborinn hiartans harðleik. sua at ual matti<ref>sua ''tilf.'' B</ref> segia at þeir hefdi steins hiortu. þa finnz sua skrifat i skr&#7887;ks&#7887;gum Grecorum. at þessi sami Deucalion hafi<ref>''saal.'' B; hafdi, A</ref> mannkynit af steinum upp reist ok endrbøtt medr sinni husfru<ref>''tilf.'' B</ref> Pura. Þat ma ok uerda segir Ysidorus. þann tima sem storaar<ref>storar áár, B</ref> æsaz af yfiruættis regnum umframm uana [bædi at lengd ok mikilleika<ref>[ok mikilleik ok lengð, B</ref> ok þar medr af m&#7887;rgum<ref>&#491;ðrum ''tilf.'' B</ref> uaucifligum tilkomandi uatna u&#7887;xtum. ok þær briota nidr edr dreckia m&#7887;rgu þi sem monnum þickir ser [mein ok skadar<ref>[stor mein ok skaði, B</ref> i uera. at þat se þa flod kallat. Þat er ok uel uitanda segir hann. at þat kann henda þann tima sem aarnar eðr &#7887;nnur u&#7887;tn uaxa meirr enn til døma. at þær gora stundum<ref>suma tima ''tilf.'' B</ref> eigi at eins skada þa þegar i stad. utan helldr teikna þær þar medr ok fyrirbenda iafnuel n&#7887;ckura merkiliga eptirkomandi luti. Jlliricus er<ref>ok ''tilf.'' B</ref> almenniligt nafn<ref>allrar ''tilf.'' B</ref> Grecie. Cyprus hueria er uær k&#7887;llum Cipr.<ref>Kipr, B</ref> ok audru nafni heitir Paphus. uar fordum ein fræg ey af sinum rikdomi. þar uar su list fyrst fundin at smida af kopar slikt er monnum likadi. þiat hann er<ref>var, B</ref> þar i nog. Sa litr<ref>lutr, B</ref> sem þeir kalla conchium<ref>conchilium, B</ref> edr ostrum. i huerium<ref>hueriu, B</ref> er purpurinn er litadr. fæz þar betri enn i flestum st&#7887;dum odrum. Fyrir þann skylld kalla menn þann lit þar conchium.<ref>conchilium, B</ref> at hann tempraz af blodi edr taarum conchilii. þess fisks er sua heitir. ok audru nafni murex. Hann er eins hattar skelfiskr i sudrhaufunum.<ref>suðrhafinu, B</ref> huern er þeir særa medr iarni þegar sem hann uerdr tekinn. ok af þeirri særingu fellir hann táár. þau sem purpurans lit hafa. samna þeim saman sidan. ok i þeim s&#7887;mum lita þeir purpurann. Enn þadan af kalla þeir hann ostrum. at hann tekz<ref>vt ''tilf.'' B</ref> af skelfisksins taarum ok u&#7887;kuan. þiat Girkir kalla þat hostram<ref>ostram, B</ref> sem uær kaullum skurn<ref>''saal.'' B; skærn, A</ref> edr skel. ok þadan af kaullum uær einsháttar skelfiska kyn óstrur.
  
Pannonia hefir nafn af þeim fiollum sem hana skilia ok greina af Jtalialandi ok Alpes Apennini heita. Hon er hardla sterk ok mikit skemtanarland. ok liggr austanuerd uid Misiam. umkringd af þessum .ii. storum ok str<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngum áám Drabo ok Sabo. af austanuerðu<ref>''saal.'' B; austanuerðum, A</ref> landsuðri<ref>landinu, B</ref> hefir hon Hystriam. af suðri edr utsudri liggia uid hana fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llin Alpes. af uestri partr sa af Gallia sem Belgica heitir. kalladr sua af borginni Belgis. enn til nordrs<ref>liggr hon ''tilf.'' B</ref> uidr uppsprettu Danubii ok þat landamæri sem greinir Germaniam ok Galliam. Hystria þat land er sua heitir liggr nordan<ref>verð ''tilf.'' B</ref> uiðr Pannoniam. hafandi þat nafn af aanni Hystro er um þat<ref>sama ''tilf.'' B</ref> land fellr. Su hin sama<ref>aa ''tilf.'' B</ref> heitir Danubius odru nafni. sem fyrr uar sagt. Hon fellr ok framm flytr aa morgum ok ymissum londum. ok skipa einar ok ymissar þioðir þa hennar n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fnum sem þeim likar. Sua segir Ysidorus. at .lx. storaa renna sua at allar koma nidr i henni. ok hon fellr i .vii. stodum ok medr .vii. osum [til siofar.<ref>[ut i haf, B</ref>
+
Pannonia hefir nafn af þeim fiollum sem hana skilia ok greina af Jtalialandi ok Alpes Apennini heita. Hon er hardla sterk ok mikit skemtanarland. ok liggr austanuerd uid Misiam. umkringd af þessum .ii. storum ok str&#7887;ngum áám Drabo ok Sabo. af austanuerðu<ref>''saal.'' B; austanuerðum, A</ref> landsuðri<ref>landinu, B</ref> hefir hon Hystriam. af suðri edr utsudri liggia uid hana fi&#7887;llin Alpes. af uestri partr sa af Gallia sem Belgica heitir. kalladr sua af borginni Belgis. enn til nordrs<ref>liggr hon ''tilf.'' B</ref> uidr uppsprettu Danubii ok þat landamæri sem greinir Germaniam ok Galliam. Hystria þat land er sua heitir liggr nordan<ref>verð ''tilf.'' B</ref> uiðr Pannoniam. hafandi þat nafn af aanni Hystro er um þat<ref>sama ''tilf.'' B</ref> land fellr. Su hin sama<ref>aa ''tilf.'' B</ref> heitir Danubius odru nafni. sem fyrr uar sagt. Hon fellr ok framm flytr aa morgum ok ymissum londum. ok skipa einar ok ymissar þioðir þa hennar n&#7887;fnum sem þeim likar. Sua segir Ysidorus. at .lx. storaa renna sua at allar koma nidr i henni. ok hon fellr i .vii. stodum ok medr .vii. osum [til siofar.<ref>[ut i haf, B</ref>
  
Jtalia het i fyrndinni Saturnia<ref>''saal.'' B; Saturina, A</ref> af Saturno konungi. ok eptir þat uar hon kollut Lacium. fyrir þann skylld at Saturnus leyndiz þar um rid. sua sem hann uar brott rekinn or sinu riki<ref>Krit ''tilf.'' B</ref> af sinum syni Joue. enn sidarr<ref>siðan, B</ref> uar þat land kallat Ytalia af þeim konungi sem<ref>þar rikti ok ''tilf.'' B</ref> Ytalus het. Þeir uaru .iii. brødr. Salinus Ytalus ok Sicanus. af huerium er bædi fengu n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fn<ref>nafn, B</ref> sidan laund ok lydir. Af Ytalo uaru kalladir Ytali þeir sem Ytaliam bygdu. af Sabino Sabini. enn af Sicano Sicanii. Sunnan at<ref>af, B</ref> Ytalia liggr þat haf sem Cyreneum<ref>tyrenum eðr cyrenum, B</ref> heitir. enn norðan hafit Adriaticum. enn uestan at henni liggia þær heidar<ref>h&#281;ðir, B</ref> ok haalsar sem framm ganga af fyrr nefndum fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum Alpibus. Ytalia<ref>Jtalia, B</ref> er eitt hardla [gott ok fagrt<ref>[frægt, B</ref> land at aullum lutum. einkannliga þeckiligt ok lystiligt af iardarinnar aauexti ok freoleik. ok þar medr af nægd allzkostar monnum til uidruæriss ok skemtiligs uidrlifiss.
+
Jtalia het i fyrndinni Saturnia<ref>''saal.'' B; Saturina, A</ref> af Saturno konungi. ok eptir þat uar hon kollut Lacium. fyrir þann skylld at Saturnus leyndiz þar um rid. sua sem hann uar brott rekinn or sinu riki<ref>Krit ''tilf.'' B</ref> af sinum syni Joue. enn sidarr<ref>siðan, B</ref> uar þat land kallat Ytalia af þeim konungi sem<ref>þar rikti ok ''tilf.'' B</ref> Ytalus het. Þeir uaru .iii. brødr. Salinus Ytalus ok Sicanus. af huerium er bædi fengu n&#7887;fn<ref>nafn, B</ref> sidan laund ok lydir. Af Ytalo uaru kalladir Ytali þeir sem Ytaliam bygdu. af Sabino Sabini. enn af Sicano Sicanii. Sunnan at<ref>af, B</ref> Ytalia liggr þat haf sem Cyreneum<ref>tyrenum eðr cyrenum, B</ref> heitir. enn norðan hafit Adriaticum. enn uestan at henni liggia þær heidar<ref>h&#281;ðir, B</ref> ok haalsar sem framm ganga af fyrr nefndum fi&#7887;llum Alpibus. Ytalia<ref>Jtalia, B</ref> er eitt hardla [gott ok fagrt<ref>[frægt, B</ref> land at aullum lutum. einkannliga þeckiligt ok lystiligt af iardarinnar aauexti ok freoleik. ok þar medr af nægd allzkostar monnum til uidruæriss ok skemtiligs uidrlifiss.
  
Sicilia er u&#281;r k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum Sikiley feck nafn af brodur Ytali.<ref>konungs ''tilf.'' B</ref> þeim sem Siclus<ref>Sicleus, B</ref> het. enn fyrr meirr uar hon kallad Sycania af Sicano konungi. Sikiley liggr eigi langt ut edr brott af Ytalia. hon er friott land uel ok áuaxtsamt. rik at gulli ok morgum odrum godum ok girniligum lutum. Hon er þo uida [gagnfærilig at<ref>ogagnfærilig af, B</ref> leyniligum hellum ok iarðholum. ok hueruitna full af uindum ok brennusteini. Hon hefir þat<ref>mikkla ''tilf.'' B</ref> fiall i sér sem Ethna heitir. i hueriu er Ysidorus segir at storir iardhellar fullir driugum at brennusteini eru sua langir. at þeir liggia allt niðr til seofar þar sem utsynningr ma beinaz blasa framan i þa. Nu af þessu ollu saman ok þeim baarum ok brimstormi.<ref>brimstormum, B</ref> sem framan<ref>framm, B</ref> ganga af sionum i hellis munnana. ok þi sem siorrinn rydr or ser. þa tendraz þar af ok kueykiz elldr með brennusteini þeim sem þar er. ok af þi uerða þar storir iarðelldar. Þar er<ref>ok ''tilf.'' B</ref> sá nafnfrægr brunnr edr uppspretta sem Arethusa heitir. ok ein stor áá. su sem Alpheus heitir. .ccc. stadia er uidleiki umhuerfis<ref>umbergiss, B</ref> alla Sikiley. Þar eru þær .ii. æðar ok uppsprettur. sem sua mikillar ok sterkrar natturu eru. at þær konur sem ubyria eru uerda barnbærar. sem af annarri drecka. enn onnur er sua fallin. at þær konur sem aðr eru uel barnbærar ok freouar. uerða ubyria ef þær drecka af þeirri.
+
Sicilia er u&#281;r k&#7887;llum Sikiley feck nafn af brodur Ytali.<ref>konungs ''tilf.'' B</ref> þeim sem Siclus<ref>Sicleus, B</ref> het. enn fyrr meirr uar hon kallad Sycania af Sicano konungi. Sikiley liggr eigi langt ut edr brott af Ytalia. hon er friott land uel ok áuaxtsamt. rik at gulli ok morgum odrum godum ok girniligum lutum. Hon er þo uida [gagnfærilig at<ref>ogagnfærilig af, B</ref> leyniligum hellum ok iarðholum. ok hueruitna full af uindum ok brennusteini. Hon hefir þat<ref>mikkla ''tilf.'' B</ref> fiall i sér sem Ethna heitir. i hueriu er Ysidorus segir at storir iardhellar fullir driugum at brennusteini eru sua langir. at þeir liggia allt niðr til seofar þar sem utsynningr ma beinaz blasa framan i þa. Nu af þessu ollu saman ok þeim baarum ok brimstormi.<ref>brimstormum, B</ref> sem framan<ref>framm, B</ref> ganga af sionum i hellis munnana. ok þi sem siorrinn rydr or ser. þa tendraz þar af ok kueykiz elldr með brennusteini þeim sem þar er. ok af þi uerða þar storir iarðelldar. Þar er<ref>ok ''tilf.'' B</ref> sá nafnfrægr brunnr edr uppspretta sem Arethusa heitir. ok ein stor áá. su sem Alpheus heitir. .ccc. stadia er uidleiki umhuerfis<ref>umbergiss, B</ref> alla Sikiley. Þar eru þær .ii. æðar ok uppsprettur. sem sua mikillar ok sterkrar natturu eru. at þær konur sem ubyria eru uerda barnbærar. sem af annarri drecka. enn onnur er sua fallin. at þær konur sem aðr eru uel barnbærar ok freouar. uerða ubyria ef þær drecka af þeirri.
  
Ytalia hefir ok þessi stóór st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>duu<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn i ser. Benachum. Auernum ok Lucrinum. Ok þessar .ii. aar. Eridanum er odru nafni heitir Padus. ok Tiberin er Nordmenn kalla Tifr. huer er þaþan af feck nafn. at Tiberinus konungr af Albania fell i hana ok drucknadi þar. Benachus er sua stort<ref>mikit, B</ref> uatn ok uitt. at aa þi uerdr driugum sua storr<ref>mikill, B</ref> bárustormr sem aa seo. Þar er ok su uppsprettuæðr<ref>''saal.'' B; uppspretta æðr, A</ref> sem kaullut er Cycerons brunnr. huerr er þa natturu hefir. at hann grødir augnamein manna. Hon hefir ok i ser dyra gimsteina. sircithen. ligurium ok corallium. ok þau dyr sem linces heita. ok þa fugla sem dyomedes heita. ok þann einn orm sem boas heitir upp i latinu. ok fyrir þa s&#491;k heitir hann sua. at hann [sækir storliga<ref>[serer storlegans, B</ref> miok [bu manna<ref>[busmala, B</ref> ok þo mest nauta flocka. leggz hann miok<ref>ok mi&#491;k giarna, B</ref> til miolkrinnar. ok sygr sua kyrnar at þar af deyia þær. Linces eru fleckott dyr ok mislit. einkannliga mest um bakit sua sem pardus. en i odrum lutum eru þau<ref>þeir, B</ref> uarginum lik.<ref>liker, B</ref> ok fyrir þi eru þau<ref>þeir, B</ref> miok i uarga t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lu h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fd.<ref>hafðir, B</ref> Eru þeirra n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fn ok sua lik sin i milli. at þessi dyr heita linces. en Girkir kalla hina likos. Sua segiz at hlandit linces hardni sua mikit. at þat uerdi at þeim hinum dyra steini sem ligurius heitir. huat er menn segia at sealf dyrin linces uiti. marka þeir þat ok profa af þi. at þau fela þat þegar i stad ok hylia medr sandi. eptir þi<ref>sem þau megu framazt ''tilf.'' B</ref> sem þat hefir fra þeim flotit. sua sem af n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurri natturunnar aufund. til þess at þat uerdi eigi manninum til gagns edr nytsemdar. Plinius segir ok linces eigi optarr fæda sinn burd enn um<ref>eitt, B</ref> sinn. Fuglarnir dyomedes hafa nafn fengit af fel<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum ok f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>runautum hertogans Diomedis. hueria er heidnir menn segia i sinum skr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ks<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum fyrir þa sauk af monnum þess háttar fugla uordit hafa. at þeirra formadr ok hofðingi Dyomedes hafi sært sealfa Gefion gydiuna einu miklu saari ok hættligu i einum<ref>''mgl.'' B</ref> bardaga. Þeir fuglar eru þi nærr at uexti sem suanir. huitir at lit. ok hafa stór nef bædi ok h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd. Þeir eru mest i þeirri ey liggiandi ut uid Pul sem Dyomedia heitir. fliugandi milli þeirra gia ok gliufra ok storra steina edr biarga sem aa siofar<ref>''saal.'' B; skoga, A</ref> str<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum<ref>str&#491;ndinni, B</ref> eru. Þeir kunnu g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra grein huart samlendir menn þeim koma þangat eðr adrir. Koma þar Girkir. þa fara þeir giarna þeim nærri. til þess at þeir syni<ref>''saal.'' B; megi, A</ref> þeim blidubragð aa séér. enn ef þar koma annarra landa menn. þa rada þeir á þa. bita þa ok særa þat mesta sem þeir mega. Þeir eru sorgsamliga ok<ref>''mgl.'' B</ref> hliodaðir. sua sem harmandi medr sinni raudd ok sytandi bædi sealfra sinna umskipti ok afskaplig afelli. ok þar medr eigi sidr tion ok tapan sins h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fðingia. þiat Dyomedes uar af Girkium þo drepinn. þessa fugla kalla Girkir herodyos. Ero þeir ok skilreckir<ref>skilrikir, B</ref> menn ok uel skynsamir. sem þessa nefnda kompana Dyomedes segia ok sanna. eigi medr skr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>kligu skrapi hegomans edr liotligri lygi utan helldr meðr sannligri ok ufalsadri fras<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn. at fuglinum uordit hafa. þiat nockurir menn hafa þat fyrir satt eptir fras<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn Ysidori i sinni .xi<sup>tu</sup>. bok i sidarsta capitulo de transformatis. at þeir fuglar sem striges heita uerdi edr hafi uorðit af monnum. þiat uidr m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rg glæpauerk ok ferlighar latrona frammferdir skiptaz gløpamanna myndir edr aasionur ok umsnuaz segir hann. ok at aullum likaminum snuaz<ref>''saal.'' B; snuiz, A</ref> þeir um ok uerda at dyrum. huart sem þat uerdr helldr af galldraligum ordum ok yfirs<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngum. eðr er þat af n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurum eitrligum gr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>sum ok galldrasamligum. Er þat ok uissuliga uitat. at iafnuel eptir sealfri natturunni skiptaz margir lutir ok umuendaz i ymissligar myndir ok asionur. sua sem þeir fyriruerdaz ok spellaz. sem þat at byflugur uerda af uxaki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ti rotnudu edr kálfa. scrabones af hestum. locuste af mulum. scorpio huerr<ref>huart, B</ref> er betr ma teliaz [medr m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ðkum enn<ref>[af moðkum eðr, B</ref> ormum af kr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>bbum. Fucus er kallaz hin meiri byfluga fædiz ok af mulum. enn þat flugnakyn sem uespe heita af <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>snum. Enn [þat flugna kyn byflugurnar uerda mest<ref>[þo uerða byflugurnar mest ok eighinligazt, B</ref> af kalfaki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ti. medr þeim klokskap at menn taka kalfaki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tit. þann tima sem þeir eru sæfdir. ok beria sua at sem mest uerdi blodugt<ref>bloðrisa, B</ref> til þess at þat sama ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>t medr blodinu madki sem mest. Verda sidan af þeim blodm<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dkum byflugurnar. Sa fugl strix sem fyrr uar nefndr heitir auðru nafni ama. af þeirri mikilli elsku sem hann elskar sina unga. huadan af er þat hermiz at hann gefi þeim miolk sua sem þeir eru fæddir ok utklaktir. Tuscia er einn partr af Ytalia kallat sua af iduligri ok optligri reykelsis offran ok fornfæringum af thure. Apulia er Nordmenn kalla Pul liggr ok þar nær Campania uerandi ok einn partr<ref>lutr, B</ref> af Ytalia. takandi<ref>þat ''tilf.'' B</ref> nafn af þeirri miklu borg Capua. sem sua het af Kafisilano<ref>Capelino, B</ref> konungi Albanorum. hefir þær iarðir ok herad i ser. sem aa huern<ref>beran, B</ref> uetr bera þaleidis blom sem aa sumar. Solar gangrinn er þar bædi monnum ok bui hægr ok hardla skemtiligr. landzins tempran <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll lystilig. enn loptit bædi blitt ok skært. Þar fáz ok finnaz þau u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn sem sua mikillar ok heilsamligrar natturu eru. at þau taka ufreoleik fra þeim konum sem þau drecka ok adr hafa uerit obyria. enn uitleysi fra k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rlum. ef þeir drecka þau fyrr nefnd u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn. Lucrinus ok Auernus eru bædi i Kampania. hefir Lucrinus uerit hit mesta fiskiuatn. Auernus feck af þi nafn. at fuglar er aues eru<ref>heita, B</ref> aa latinu mattu fordum fyrir þann skylld yfir þat uatn eigi fliuga. at þeir fellu niðr af þeim daliga þef sem af uatninu lagdiz upp i loptit. En þat uolldi þi. at þat<ref>þar, B</ref> uar <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum megin þakit ok umkringt af sua þyckum skógum bæði hit nedra ok hit efra. at þau brennusteins uautn sem þar uaru i sumum st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dum. nadu minna uindruminu brott at blása brennusteins þefinum enn þurfti. til þess at eigi spilltiz loptit af þeim sama deynanda uþef. af huerium er fuglarnir fellu nidr ok do. Ok sem Augustus keisari uard þess uarr.<ref>viss, B</ref> þa let hann h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggua niðr skogana. ok uurdu þeir stadir sidan af þi sama lystiligir ok heilsamligir. sem af deyiandi<ref>deynandi, B</ref> drepsott hofðu adr hættligir ok daudligir uerit. J Campania stendr sealf Roma ok su fræga borg sem Cartago heitir.
+
Ytalia hefir ok þessi stóór st&#7887;duu&#7887;tn i ser. Benachum. Auernum ok Lucrinum. Ok þessar .ii. aar. Eridanum er odru nafni heitir Padus. ok Tiberin er Nordmenn kalla Tifr. huer er þaþan af feck nafn. at Tiberinus konungr af Albania fell i hana ok drucknadi þar. Benachus er sua stort<ref>mikit, B</ref> uatn ok uitt. at aa þi uerdr driugum sua storr<ref>mikill, B</ref> bárustormr sem aa seo. Þar er ok su uppsprettuæðr<ref>''saal.'' B; uppspretta æðr, A</ref> sem kaullut er Cycerons brunnr. huerr er þa natturu hefir. at hann grødir augnamein manna. Hon hefir ok i ser dyra gimsteina. sircithen. ligurium ok corallium. ok þau dyr sem linces heita. ok þa fugla sem dyomedes heita. ok þann einn orm sem boas heitir upp i latinu. ok fyrir þa s&#491;k heitir hann sua. at hann [sækir storliga<ref>[serer storlegans, B</ref> miok [bu manna<ref>[busmala, B</ref> ok þo mest nauta flocka. leggz hann miok<ref>ok mi&#491;k giarna, B</ref> til miolkrinnar. ok sygr sua kyrnar at þar af deyia þær. Linces eru fleckott dyr ok mislit. einkannliga mest um bakit sua sem pardus. en i odrum lutum eru þau<ref>þeir, B</ref> uarginum lik.<ref>liker, B</ref> ok fyrir þi eru þau<ref>þeir, B</ref> miok i uarga t&#7887;lu h&#7887;fd.<ref>hafðir, B</ref> Eru þeirra n&#7887;fn ok sua lik sin i milli. at þessi dyr heita linces. en Girkir kalla hina likos. Sua segiz at hlandit linces hardni sua mikit. at þat uerdi at þeim hinum dyra steini sem ligurius heitir. huat er menn segia at sealf dyrin linces uiti. marka þeir þat ok profa af þi. at þau fela þat þegar i stad ok hylia medr sandi. eptir þi<ref>sem þau megu framazt ''tilf.'' B</ref> sem þat hefir fra þeim flotit. sua sem af n&#7887;ckurri natturunnar aufund. til þess at þat uerdi eigi manninum til gagns edr nytsemdar. Plinius segir ok linces eigi optarr fæda sinn burd enn um<ref>eitt, B</ref> sinn. Fuglarnir dyomedes hafa nafn fengit af fel&#7887;gum ok f&#7887;runautum hertogans Diomedis. hueria er heidnir menn segia i sinum skr&#7887;ks&#7887;gum fyrir þa sauk af monnum þess háttar fugla uordit hafa. at þeirra formadr ok hofðingi Dyomedes hafi sært sealfa Gefion gydiuna einu miklu saari ok hættligu i einum<ref>''mgl.'' B</ref> bardaga. Þeir fuglar eru þi nærr at uexti sem suanir. huitir at lit. ok hafa stór nef bædi ok h&#7887;rd. Þeir eru mest i þeirri ey liggiandi ut uid Pul sem Dyomedia heitir. fliugandi milli þeirra gia ok gliufra ok storra steina edr biarga sem aa siofar<ref>''saal.'' B; skoga, A</ref> str&#7887;ndum<ref>str&#491;ndinni, B</ref> eru. Þeir kunnu g&#7887;ra grein huart samlendir menn þeim koma þangat eðr adrir. Koma þar Girkir. þa fara þeir giarna þeim nærri. til þess at þeir syni<ref>''saal.'' B; megi, A</ref> þeim blidubragð aa séér. enn ef þar koma annarra landa menn. þa rada þeir á þa. bita þa ok særa þat mesta sem þeir mega. Þeir eru sorgsamliga ok<ref>''mgl.'' B</ref> hliodaðir. sua sem harmandi medr sinni raudd ok sytandi bædi sealfra sinna umskipti ok afskaplig afelli. ok þar medr eigi sidr tion ok tapan sins h&#7887;fðingia. þiat Dyomedes uar af Girkium þo drepinn. þessa fugla kalla Girkir herodyos. Ero þeir ok skilreckir<ref>skilrikir, B</ref> menn ok uel skynsamir. sem þessa nefnda kompana Dyomedes segia ok sanna. eigi medr skr&#7887;kligu skrapi hegomans edr liotligri lygi utan helldr meðr sannligri ok ufalsadri fras&#7887;gn. at fuglinum uordit hafa. þiat nockurir menn hafa þat fyrir satt eptir fras&#7887;gn Ysidori i sinni .xi<sup>tu</sup>. bok i sidarsta capitulo de transformatis. at þeir fuglar sem striges heita uerdi edr hafi uorðit af monnum. þiat uidr m&#7887;rg glæpauerk ok ferlighar latrona frammferdir skiptaz gløpamanna myndir edr aasionur ok umsnuaz segir hann. ok at aullum likaminum snuaz<ref>''saal.'' B; snuiz, A</ref> þeir um ok uerda at dyrum. huart sem þat uerdr helldr af galldraligum ordum ok yfirs&#7887;ngum. eðr er þat af n&#7887;ckurum eitrligum gr&#7887;sum ok galldrasamligum. Er þat ok uissuliga uitat. at iafnuel eptir sealfri natturunni skiptaz margir lutir ok umuendaz i ymissligar myndir ok asionur. sua sem þeir fyriruerdaz ok spellaz. sem þat at byflugur uerda af uxaki&#7887;ti rotnudu edr kálfa. scrabones af hestum. locuste af mulum. scorpio huerr<ref>huart, B</ref> er betr ma teliaz [medr m&#7887;ðkum enn<ref>[af moðkum eðr, B</ref> ormum af kr&#7887;bbum. Fucus er kallaz hin meiri byfluga fædiz ok af mulum. enn þat flugnakyn sem uespe heita af &#7887;snum. Enn [þat flugna kyn byflugurnar uerda mest<ref>[þo uerða byflugurnar mest ok eighinligazt, B</ref> af kalfaki&#7887;ti. medr þeim klokskap at menn taka kalfaki&#7887;tit. þann tima sem þeir eru sæfdir. ok beria sua at sem mest uerdi blodugt<ref>bloðrisa, B</ref> til þess at þat sama ki&#7887;t medr blodinu madki sem mest. Verda sidan af þeim blodm&#7887;dkum byflugurnar. Sa fugl strix sem fyrr uar nefndr heitir auðru nafni ama. af þeirri mikilli elsku sem hann elskar sina unga. huadan af er þat hermiz at hann gefi þeim miolk sua sem þeir eru fæddir ok utklaktir. Tuscia er einn partr af Ytalia kallat sua af iduligri ok optligri reykelsis offran ok fornfæringum af thure. Apulia er Nordmenn kalla Pul liggr ok þar nær Campania uerandi ok einn partr<ref>lutr, B</ref> af Ytalia. takandi<ref>þat ''tilf.'' B</ref> nafn af þeirri miklu borg Capua. sem sua het af Kafisilano<ref>Capelino, B</ref> konungi Albanorum. hefir þær iarðir ok herad i ser. sem aa huern<ref>beran, B</ref> uetr bera þaleidis blom sem aa sumar. Solar gangrinn er þar bædi monnum ok bui hægr ok hardla skemtiligr. landzins tempran &#7887;ll lystilig. enn loptit bædi blitt ok skært. Þar fáz ok finnaz þau u&#7887;tn sem sua mikillar ok heilsamligrar natturu eru. at þau taka ufreoleik fra þeim konum sem þau drecka ok adr hafa uerit obyria. enn uitleysi fra k&#7887;rlum. ef þeir drecka þau fyrr nefnd u&#7887;tn. Lucrinus ok Auernus eru bædi i Kampania. hefir Lucrinus uerit hit mesta fiskiuatn. Auernus feck af þi nafn. at fuglar er aues eru<ref>heita, B</ref> aa latinu mattu fordum fyrir þann skylld yfir þat uatn eigi fliuga. at þeir fellu niðr af þeim daliga þef sem af uatninu lagdiz upp i loptit. En þat uolldi þi. at þat<ref>þar, B</ref> uar &#7887;llum megin þakit ok umkringt af sua þyckum skógum bæði hit nedra ok hit efra. at þau brennusteins uautn sem þar uaru i sumum st&#7887;dum. nadu minna uindruminu brott at blása brennusteins þefinum enn þurfti. til þess at eigi spilltiz loptit af þeim sama deynanda uþef. af huerium er fuglarnir fellu nidr ok do. Ok sem Augustus keisari uard þess uarr.<ref>viss, B</ref> þa let hann h&#7887;ggua niðr skogana. ok uurdu þeir stadir sidan af þi sama lystiligir ok heilsamligir. sem af deyiandi<ref>deynandi, B</ref> drepsott hofðu adr hættligir ok daudligir uerit. J Campania stendr sealf Roma ok su fræga borg sem Cartago heitir.
  
Gallia hefir nafn fengit af birti ok huitleik þess folks sem hana bygdi. þiat galla uppa girzku er lac upp aa latinu enn miolk upp i norrænu. Þau hin stærstu fyrr nefnd fioll er Alpes heita. sem austan ganga at Gallia. ueria hana uidr solar hita. ok enn fleiri onnur. huadan af er menn uerða þar miok huitir. [Hon lyktaz at uestri uidr uthafit.<ref>[''mgl.'' B</ref> Af sudri liggia uidr hana þau fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll ok uslettar<ref>uslettur ok, B</ref> hædir sem Purinei heita. enn af nordri þau u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn sem falla ut af aanni Rin ok fyrr nefnd<ref>nefndri, B</ref> Germania. Aquitania þat land er sua heitir [berr storliga<ref>[hefir storlegans, B</ref> freoua i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd ok goda monnum til fædis ok kostar. enn ongum mun uerri kuikendum. Hon d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gguaz ok freouaz af þeim morgum áám ok uppsprettum sem hon hefir i sér. af huerium er þessar .ii. eru frægaztar. Rodanus ok Renus. Belgis heitir ein borg i Gallia. af huerri er sa partr Gallie feck nafn er Belgica heitir.
+
Gallia hefir nafn fengit af birti ok huitleik þess folks sem hana bygdi. þiat galla uppa girzku er lac upp aa latinu enn miolk upp i norrænu. Þau hin stærstu fyrr nefnd fioll er Alpes heita. sem austan ganga at Gallia. ueria hana uidr solar hita. ok enn fleiri onnur. huadan af er menn uerða þar miok huitir. [Hon lyktaz at uestri uidr uthafit.<ref>[''mgl.'' B</ref> Af sudri liggia uidr hana þau fi&#7887;ll ok uslettar<ref>uslettur ok, B</ref> hædir sem Purinei heita. enn af nordri þau u&#7887;tn sem falla ut af aanni Rin ok fyrr nefnd<ref>nefndri, B</ref> Germania. Aquitania þat land er sua heitir [berr storliga<ref>[hefir storlegans, B</ref> freoua i&#7887;rd ok goda monnum til fædis ok kostar. enn ongum mun uerri kuikendum. Hon d&#7887;gguaz ok freouaz af þeim morgum áám ok uppsprettum sem hon hefir i sér. af huerium er þessar .ii. eru frægaztar. Rodanus ok Renus. Belgis heitir ein borg i Gallia. af huerri er sa partr Gallie feck nafn er Belgica heitir.
  
Hyspania er uar kollum Spanland het fordum Hyberia af einni aa Ybero. Hon tok sidan nafn af þeim manni er Hyspalus het. ok kallat Hyspania. Hon er ok fyrir þa grein rettliga k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llut Hesperia af aptansti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnunni hespero. at hon liggr allt<ref>uestr ''tilf.'' B</ref> uidr heimsendann. Spania<ref>Spanland, B</ref> liggr milli Galliam ok Affricam. nordan at þi liggia fyrr nefnd fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll Purinei. enn ollum megin adra stadi kringir hafit um þat. Þat hefir hardla gott lopt ok er heilsamligt land. uel freott ok gagnsamt at aullum aauexti. ok ueralldar rikt af gimsteinum ok dyrum malmi. Vm Hyspaniam falla storar aar er sua heita. Bethus. Mineus. fyrrnefnd Yberis ok Tagus. Hon greiniz i .vi. parta Terraconensem. Cartaginensem. Lucithaniam. Galiciam. Bethicam. ok Tingitaniam er utan hafs liggr i Affrica.
+
Hyspania er uar kollum Spanland het fordum Hyberia af einni aa Ybero. Hon tok sidan nafn af þeim manni er Hyspalus het. ok kallat Hyspania. Hon er ok fyrir þa grein rettliga k&#7887;llut Hesperia af aptansti&#7887;rnunni hespero. at hon liggr allt<ref>uestr ''tilf.'' B</ref> uidr heimsendann. Spania<ref>Spanland, B</ref> liggr milli Galliam ok Affricam. nordan at þi liggia fyrr nefnd fi&#7887;ll Purinei. enn ollum megin adra stadi kringir hafit um þat. Þat hefir hardla gott lopt ok er heilsamligt land. uel freott ok gagnsamt at aullum aauexti. ok ueralldar rikt af gimsteinum ok dyrum malmi. Vm Hyspaniam falla storar aar er sua heita. Bethus. Mineus. fyrrnefnd Yberis ok Tagus. Hon greiniz i .vi. parta Terraconensem. Cartaginensem. Lucithaniam. Galiciam. Bethicam. ok Tingitaniam er utan hafs liggr i Affrica.
  
  
===Her segir af skipan landa i þriðia part veralldarinnar er heitir i Affrika<ref>Her segir af Affrica hinum þriðia part heimsins ok þeim l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum sem til hennar liggia. Capitulum, B</ref>===
+
===Her segir af skipan landa i þriðia part veralldarinnar er heitir i Affrika<ref>Her segir af Affrica hinum þriðia part heimsins ok þeim l&#7887;ndum sem til hennar liggia. Capitulum, B</ref>===
  
'''25.''' Affrica hinn þridi ueralldarinnar partr ok halfa feck nafn af einum afku&#281;mismanni Abrahe. þeim sem Affer het. eptir þi sem segiz. Hon het fordum Libia af dottur Parchi sunar Jouis. huerr er smida let þa miklu borg ok frægu Memphim aa Egiptalandi. Þessi Libia sunardottir Jouis eignaðiz sidan riki i Affrika. ok uar þa landit af hennar nafni kallat Libia. Affrika byriar ok hefz af Egiptalandz herudum ok endim<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkum. ok liggr sua sunnanuerd um Blaland allt til hins mikla fiallz Athlantem. Nordanuerd liggr hon uid midiardarsio ok lyktaz þar. enn at sidarstu endaz hon ok lyktaz medr hafinu Gadithano. hafandi i sér þessar prouincias. Libiam. Cirenensem. Pentapolim. Bizancium. Cartaginem. Numidiam. Mauritaniam. Scitifentem.<ref>Sitifensem, B</ref> Tingitanam. ok þar medr Blaland uidr sealfan solarbrunann.<ref>Ysidorus ''tilf.'' B</ref> J Affrica er einn sa brunnr edr uppspretta. at hon bøtir ok ski&#281;ra gorir huers manz raudd. þess sem af hefir druckit þeim brunni.
+
'''25.''' Affrica hinn þridi ueralldarinnar partr ok halfa feck nafn af einum afku&#281;mismanni Abrahe. þeim sem Affer het. eptir þi sem segiz. Hon het fordum Libia af dottur Parchi sunar Jouis. huerr er smida let þa miklu borg ok frægu Memphim aa Egiptalandi. Þessi Libia sunardottir Jouis eignaðiz sidan riki i Affrika. ok uar þa landit af hennar nafni kallat Libia. Affrika byriar ok hefz af Egiptalandz herudum ok endim&#7887;rkum. ok liggr sua sunnanuerd um Blaland allt til hins mikla fiallz Athlantem. Nordanuerd liggr hon uid midiardarsio ok lyktaz þar. enn at sidarstu endaz hon ok lyktaz medr hafinu Gadithano. hafandi i sér þessar prouincias. Libiam. Cirenensem. Pentapolim. Bizancium. Cartaginem. Numidiam. Mauritaniam. Scitifentem.<ref>Sitifensem, B</ref> Tingitanam. ok þar medr Blaland uidr sealfan solarbrunann.<ref>Ysidorus ''tilf.'' B</ref> J Affrica er einn sa brunnr edr uppspretta. at hon bøtir ok ski&#281;ra gorir huers manz raudd. þess sem af hefir druckit þeim brunni.
  
Fyrr nefnt land Libia Cyrenensis er hinn fyrsti partr Affrice. sua nefnt af þeirri fremztu borg er þar uar ok Cyrene het. Austan at þi liggr Egiptaland. enn uestan at þeirra þioða l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd<ref>land, B</ref> sem Trogodite heita. ok þa sem þeir kalla meiri Sirtes.<ref>''saal.'' B; Sires, A</ref> Trogodite eru skiotari a fæti enn n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckur<ref>nokkura kyns, B</ref> dyr. Medr Trogoditis er su ti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn. sem hennar uatn uerdr .iii. sinnum aa huerium degi sallt ok beiskt. enn alla tima adra er þat sætt ok medr aullu usallt. Nordan at nefndri Libia liggr þat haf sem heitir Libicum. enn sunnan Blaland ok einar ok ymisligar þiodir ok ufæriligar audnir. i huerium er eigi sidr er sa ormr<ref>þraatt ''tilf.'' B</ref> sem basiliscus heitir. ok audru nafni heitir hann regulus. þat er sua sem smakonungr. Fyrir þa grein heitir hann sua. at hann er sem eitrorma konungr. eigi fyrir mikilleiks sakir edr uaxtar. utan helldr af þi at hann drepr menn medr einni saman sinni syn. ok þo at þeir seai hann fyrri<ref>eigi, B</ref> ok flyi. þa drepr hann þa med einni saman sinni þefan. Huerr fliugandi fugl sem fyrir hans seonum uerdr. huat fiarlægr honum sem hann ferr edr flygr. þa brennr hann af hans munni ok fyrirferst. Enn allt at eins uerdr hann af hreysikattinum<ref>reysikattinum, B</ref> yfirstiginn ok sigradr. Þann tima sem [hann er settr<ref>[menn setia hann, B</ref> fyrir þau gren edr holur sem hann leyniz i. þa flyr basiliscus hreysikattinn. enn hann sækir eptir ok drepr sua basiliscum. þiat himneskr fadir hefir <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngan lut i uerolldinni sua skadsamligan skapadan. at eigi se æ læknissdomrinn i gegn honum til reidu. ef menn kynni hann rettliga medr h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum at hafa. Hann er lengztum huitfleckottr eðr huitr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndottr ok nærri halfs fotar langr. J Libia fæðaz ok h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fuðlausir menn eptir þi sem truiz. hueria er Lybici kalla Lemnia. hafa þeir munn ok augu framan aa briostinu. Adrir eru þeir sem þar fædaz ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngan hafa halsinn. enn augun aa oxlunum. Antipodes eru þar ok. hueria er nockurir menn kalla andf&#281;tinga. þeim horfa føtrnir ok ristrnar aa bak aptr ok hafa .viii. tær á huarum fæti.
+
Fyrr nefnt land Libia Cyrenensis er hinn fyrsti partr Affrice. sua nefnt af þeirri fremztu borg er þar uar ok Cyrene het. Austan at þi liggr Egiptaland. enn uestan at þeirra þioða l&#7887;nd<ref>land, B</ref> sem Trogodite heita. ok þa sem þeir kalla meiri Sirtes.<ref>''saal.'' B; Sires, A</ref> Trogodite eru skiotari a fæti enn n&#7887;ckur<ref>nokkura kyns, B</ref> dyr. Medr Trogoditis er su ti&#7887;rn. sem hennar uatn uerdr .iii. sinnum aa huerium degi sallt ok beiskt. enn alla tima adra er þat sætt ok medr aullu usallt. Nordan at nefndri Libia liggr þat haf sem heitir Libicum. enn sunnan Blaland ok einar ok ymisligar þiodir ok ufæriligar audnir. i huerium er eigi sidr er sa ormr<ref>þraatt ''tilf.'' B</ref> sem basiliscus heitir. ok audru nafni heitir hann regulus. þat er sua sem smakonungr. Fyrir þa grein heitir hann sua. at hann er sem eitrorma konungr. eigi fyrir mikilleiks sakir edr uaxtar. utan helldr af þi at hann drepr menn medr einni saman sinni syn. ok þo at þeir seai hann fyrri<ref>eigi, B</ref> ok flyi. þa drepr hann þa med einni saman sinni þefan. Huerr fliugandi fugl sem fyrir hans seonum uerdr. huat fiarlægr honum sem hann ferr edr flygr. þa brennr hann af hans munni ok fyrirferst. Enn allt at eins uerdr hann af hreysikattinum<ref>reysikattinum, B</ref> yfirstiginn ok sigradr. Þann tima sem [hann er settr<ref>[menn setia hann, B</ref> fyrir þau gren edr holur sem hann leyniz i. þa flyr basiliscus hreysikattinn. enn hann sækir eptir ok drepr sua basiliscum. þiat himneskr fadir hefir &#7887;ngan lut i uerolldinni sua skadsamligan skapadan. at eigi se æ læknissdomrinn i gegn honum til reidu. ef menn kynni hann rettliga medr h&#7887;ndum at hafa. Hann er lengztum huitfleckottr eðr huitr&#7887;ndottr ok nærri halfs fotar langr. J Libia fæðaz ok h&#7887;fuðlausir menn eptir þi sem truiz. hueria er Lybici kalla Lemnia. hafa þeir munn ok augu framan aa briostinu. Adrir eru þeir sem þar fædaz ok &#7887;ngan hafa halsinn. enn augun aa oxlunum. Antipodes eru þar ok. hueria er nockurir menn kalla andf&#281;tinga. þeim horfa føtrnir ok ristrnar aa bak aptr ok hafa .viii. tær á huarum fæti.
  
Pentapolis annarr partr Affrice. hafandi upp aa Girzku nafn af .v. borgum. liggr uid fyrr nefnda Libiam Cyrinensem. ok telr suma stadi medr hennar herudum ok endim<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkum. Tripolitanam hinn þridia hennar part hafa Girkir upp aa sina tungu at tala kallat af þeim .iii. borgum sem þar ero frægaztar ok sua heita. Ochea. Tabreta ok Leptis. Hinn .iiii<sup>di</sup>. partr Affrice huerr er Bizancena heitir hefir nafn af .ii. þar hinum fræguztum ok hinum fremztum þorpum huert er annat er sua friott af oleis ok odrum feitum iarðar aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xtum. ok fullum meðr dygd. at þat sem i þa i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd uerdr sááit gefr hundradfalldan aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xt.
+
Pentapolis annarr partr Affrice. hafandi upp aa Girzku nafn af .v. borgum. liggr uid fyrr nefnda Libiam Cyrinensem. ok telr suma stadi medr hennar herudum ok endim&#7887;rkum. Tripolitanam hinn þridia hennar part hafa Girkir upp aa sina tungu at tala kallat af þeim .iii. borgum sem þar ero frægaztar ok sua heita. Ochea. Tabreta ok Leptis. Hinn .iiii<sup>di</sup>. partr Affrice huerr er Bizancena heitir hefir nafn af .ii. þar hinum fræguztum ok hinum fremztum þorpum huert er annat er sua friott af oleis ok odrum feitum iarðar aau&#7887;xtum. ok fullum meðr dygd. at þat sem i þa i&#7887;rd uerdr sááit gefr hundradfalldan aau&#7887;xt.
  
Annat heitir Zeuges er liggr milli Numidiam<ref>Mundiam, B</ref> ok Bizancium. huar er ein mikil borg stendr. er Carthago<ref>''saal.'' B; Sartago, A</ref> heitir. Nordan at þi liggr þat haf sem Siculum heitir af Sicilia. enn sunnanuert liggr þat uidr þat land sem Getulia heitir. Hinn nærri ok hinn nordarri partr af Zeugis er miok aauaxtsamr. enn hinn ytri ok sa sem firrmeirr liggr er fullr af onagris. þeim storum ausnum grimmum ok ót<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mdum sem i eydimorkum uti reika ok renna. ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>drum grimmum dyrum ok h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggormum. Þessir hinir grimmu ok ut<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mdu asnar. sem onagri heita. hafaz iafnan uid uti medr uillidyrum ok fylgir æ serhuart<ref>serhuert, B</ref> karldyrit kuendyra flockinum. ok þo mest fyrir þa skylld. at þeir uandlæta þegar leid ok afbryda sem karldyrin eru borin. ok setia þegar af þeim nyrun. ef þeir na til þeirra sem þeir eru nyfæddir. ok þetta kunna<ref>kunnu, B</ref> mødrnar at uaraz. ok fela þa þegar i leyniligum st&#491;dum ef þær faá þat gert. Getulia liggr miok i midri Affrica.
+
Annat heitir Zeuges er liggr milli Numidiam<ref>Mundiam, B</ref> ok Bizancium. huar er ein mikil borg stendr. er Carthago<ref>''saal.'' B; Sartago, A</ref> heitir. Nordan at þi liggr þat haf sem Siculum heitir af Sicilia. enn sunnanuert liggr þat uidr þat land sem Getulia heitir. Hinn nærri ok hinn nordarri partr af Zeugis er miok aauaxtsamr. enn hinn ytri ok sa sem firrmeirr liggr er fullr af onagris. þeim storum ausnum grimmum ok ót&#7887;mdum sem i eydimorkum uti reika ok renna. ok &#7887;drum grimmum dyrum ok h&#7887;ggormum. Þessir hinir grimmu ok ut&#7887;mdu asnar. sem onagri heita. hafaz iafnan uid uti medr uillidyrum ok fylgir æ serhuart<ref>serhuert, B</ref> karldyrit kuendyra flockinum. ok þo mest fyrir þa skylld. at þeir uandlæta þegar leid ok afbryda sem karldyrin eru borin. ok setia þegar af þeim nyrun. ef þeir na til þeirra sem þeir eru nyfæddir. ok þetta kunna<ref>kunnu, B</ref> mødrnar at uaraz. ok fela þa þegar i leyniligum st&#491;dum ef þær faá þat gert. Getulia liggr miok i midri Affrica.
  
Numidia feck nafn af þeim monnum er þar toku ser bygd. ok sealldan hofdu<ref>ser ''tilf.'' B</ref> sama stad. ok driugum foru sem uallarar. þiat ymissar ok uuisar heimilisuistir kallaz upp aa þeirra tal ok tungu numidie. Þar leidir hon dyr ok uppfædir. sem hon er<ref>miok ''tilf.'' B</ref> skogi uaxin ok slettlend. enn þar hesta ok fyrr greinda onagros. sem hon er hálsut eðr fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llott. Hun er hardla fræg af þeim marmara sem numidicum heitir. J Numidia er Yppane. er hinn heilagi Augustinus ypponensis er uid kendr. meðr fleirum odrum frægum ok mikils hattar borgum.
+
Numidia feck nafn af þeim monnum er þar toku ser bygd. ok sealldan hofdu<ref>ser ''tilf.'' B</ref> sama stad. ok driugum foru sem uallarar. þiat ymissar ok uuisar heimilisuistir kallaz upp aa þeirra tal ok tungu numidie. Þar leidir hon dyr ok uppfædir. sem hon er<ref>miok ''tilf.'' B</ref> skogi uaxin ok slettlend. enn þar hesta ok fyrr greinda onagros. sem hon er hálsut eðr fi&#7887;llott. Hun er hardla fræg af þeim marmara sem numidicum heitir. J Numidia er Yppane. er hinn heilagi Augustinus ypponensis er uid kendr. meðr fleirum odrum frægum ok mikils hattar borgum.
  
Mauritania hefir nafn af su<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rtum þeirra manna lit sem þar byggia. þiat mauron kalla Girkir þat sem suart er. ok sua sem Gallia hefir nafn af folksins birti ok huitleik. sem fyrr uar sagt. sua hefir Mauritania nafn af su<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rtum lit sins folks. huerrar hin fyrsta prouincia er Mauritania Siciphensis. hafandi nafn af þi þorpi sem Siciphi heitir. ok Mauritania Cesarensis. er nafn feck af þeirri borg sem Juba konungr er þar rikti let g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra Augusto keisara til heiðrs ok sæmdar. ok kalladi af hans nafni Cesaream. sua sem Herodes let adra Cesaream gora honum til sømdar i Palestina. su sem ein er hardla fræg borg. Þessar badar prouincia liggia sua samtengdar sin i milli. at austan liggr at þeim Numidia enn norðan hit mikla haf. af uestri su áá sem Malua heitir. enn af suðri fiallit Astrixis. huert er greinir ok sundr skilr þann part af landinu sem frior er ok þurra sanda allt til uthafsins. Mauritania Tingitania uar kallat af h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fudborg þeirri sem Tingis<ref>Tinghi, B</ref> het ok þar stod. Af austri liggr uidr hana fyrr nefnd aa Malua. af nordri hafit Gaditanum. af uestri uthafit Athlanticum. enn af sudri þeirra þioða laund<ref>allt til uthafsins ''tilf.'' B</ref> sem Gaulalie heita. Gaulalie eru kallaðir af þeirri ey sem liggr nærri Blalandi ok Gauleon heitir. i huerri sem<ref>er, B</ref> enginn eitrormr fædiz ok engin fær þar lifat. J uthafinu uidr Mauritaniam segiz. at sua mikill ofrefilis fioldi þeirra fiska séé sem lulligenes<ref>lulligines, B</ref> heita. fliugandi eigi langt i brott fra þeirri aa sem Aalixus heitir. at þeir drecki ok s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckui nidr skipam ef fyrir þeim uerda. J Mauritania þessarri fødaz morg undarligh dyr ok kuikendi. sua sem apyniur drekar ok struciones. Fimm ero apyniu kyn. Þat er eitt at hala hefir. af henni segiz þat at hon se sua greinamikil ok skyniugh<ref>skynug, B</ref> upp aa suma skepnuna. at hon gleðiz iafnan sua sem tungl er nykomit ok þat er ungt. en hon<ref>''saal.'' B; þat, A</ref> ryggiz þann tima sem þat er fullt eðr þuerranda. Hon berr þau born sin ok burdi fyrir a brosti ok bringu ser. sem hon elskar. enn hin klunna sua uidr bakit ok annars staðar aa henni sem uerda má. sem hon anzar minnr ok uanrækir. Struciones eru sua fallin kuikendi. at þau synaz hafa uængi þaleidis sem fuglar. ok faa sik allt at eins litt edr ecki af iorðinni hafit. Struciones uanrækia ok uilia alldrigi uerma<ref>r&#281;kia, B</ref> sin egg. ok þo sem þeir hafa þau brott rekit fra ser. þa leidaz ut af þeim ok lifgaz ungar af duptzins ok iardarinnar næringu. Drekar eru størstir ok sterkaztir af aullum eitrormum ok eigi sidr af ollum iardarinnar kuikendum. hann er kambottr ok hefir litinn munn ok sua sem miofar pipur edr spirur. meðr huerium er hann dregr andann.<ref>Hic inquiratur de artis fistulis et q. exerat linguam ''tilf.'' B</ref> Hann hefir ok ecki miok mikit afl i t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnunum. enn i sporðinum hefir hann sua mikit. at þar lyr hann meðr ok lemr huat er hann fær fengit ok naad. Hann er ok ecki fyrir þa s&#491;k af eitrinu skadsamligr. at hann þarf ecki þess uidr at deyda <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur kuikendi þar medr. þiat huert sem hann fær fangit. þa bindr hann ok kreppir sua. at þar af drepr hann. fyrir huerium er fillinn er eigi helldr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruggr<ref>uruggr, B</ref> meðr sinn mikilleik enn smæri kuikendi. þiat sua sem drekinn liggr uidr þann uegh sem fillinn ferr eptir sinum uana. þa hr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckuiz hann um hans fotleggi kreppandi þa saman medr sterkum knutum. uinnr sua sidan at honum. at hann kiæfir hann ok drepr medr aullu. Þessi Mauritania uar fordum full af filum. hueria er Jndialand hefir nu<ref>''tilf.'' B</ref> mest i séér. Þat land sem Garamans heitir. hefir nafn af þess háttar einni borg edr þorpi sem Garama heitir.<ref>het, B</ref> huert er Garamans konungr sun Apollinis let g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra ok kalladi sua af sinu nafni. þat liggr milli Cirenen ok Blalandz. Þar er sa brunnr sem þa natturu hefir. at hann<ref>kolnar ok ''tilf.'' B</ref> fryss sua þann tima dags sem heitaz er.<ref>sua ''tilf.'' B</ref> at hann er monnum eigi dreckandi. enn hann þidnar ok hitnar sua þann tima nætr sem kalldaz er. at þa er engi uán. at þess háttar megi menn honum nærri koma. Þeir menn sem þat land byggia ok Garamantes heita. eru bædi grimmir i ser ok af mannkynsins samlagi<ref>þo ''tilf.'' B</ref> miok fiarrlægir.
+
Mauritania hefir nafn af su&#7887;rtum þeirra manna lit sem þar byggia. þiat mauron kalla Girkir þat sem suart er. ok sua sem Gallia hefir nafn af folksins birti ok huitleik. sem fyrr uar sagt. sua hefir Mauritania nafn af su&#7887;rtum lit sins folks. huerrar hin fyrsta prouincia er Mauritania Siciphensis. hafandi nafn af þi þorpi sem Siciphi heitir. ok Mauritania Cesarensis. er nafn feck af þeirri borg sem Juba konungr er þar rikti let g&#7887;ra Augusto keisara til heiðrs ok sæmdar. ok kalladi af hans nafni Cesaream. sua sem Herodes let adra Cesaream gora honum til sømdar i Palestina. su sem ein er hardla fræg borg. Þessar badar prouincia liggia sua samtengdar sin i milli. at austan liggr at þeim Numidia enn norðan hit mikla haf. af uestri su áá sem Malua heitir. enn af suðri fiallit Astrixis. huert er greinir ok sundr skilr þann part af landinu sem frior er ok þurra sanda allt til uthafsins. Mauritania Tingitania uar kallat af h&#7887;fudborg þeirri sem Tingis<ref>Tinghi, B</ref> het ok þar stod. Af austri liggr uidr hana fyrr nefnd aa Malua. af nordri hafit Gaditanum. af uestri uthafit Athlanticum. enn af sudri þeirra þioða laund<ref>allt til uthafsins ''tilf.'' B</ref> sem Gaulalie heita. Gaulalie eru kallaðir af þeirri ey sem liggr nærri Blalandi ok Gauleon heitir. i huerri sem<ref>er, B</ref> enginn eitrormr fædiz ok engin fær þar lifat. J uthafinu uidr Mauritaniam segiz. at sua mikill ofrefilis fioldi þeirra fiska séé sem lulligenes<ref>lulligines, B</ref> heita. fliugandi eigi langt i brott fra þeirri aa sem Aalixus heitir. at þeir drecki ok s&#7887;ckui nidr skipam ef fyrir þeim uerda. J Mauritania þessarri fødaz morg undarligh dyr ok kuikendi. sua sem apyniur drekar ok struciones. Fimm ero apyniu kyn. Þat er eitt at hala hefir. af henni segiz þat at hon se sua greinamikil ok skyniugh<ref>skynug, B</ref> upp aa suma skepnuna. at hon gleðiz iafnan sua sem tungl er nykomit ok þat er ungt. en hon<ref>''saal.'' B; þat, A</ref> ryggiz þann tima sem þat er fullt eðr þuerranda. Hon berr þau born sin ok burdi fyrir a brosti ok bringu ser. sem hon elskar. enn hin klunna sua uidr bakit ok annars staðar aa henni sem uerda má. sem hon anzar minnr ok uanrækir. Struciones eru sua fallin kuikendi. at þau synaz hafa uængi þaleidis sem fuglar. ok faa sik allt at eins litt edr ecki af iorðinni hafit. Struciones uanrækia ok uilia alldrigi uerma<ref>r&#281;kia, B</ref> sin egg. ok þo sem þeir hafa þau brott rekit fra ser. þa leidaz ut af þeim ok lifgaz ungar af duptzins ok iardarinnar næringu. Drekar eru størstir ok sterkaztir af aullum eitrormum ok eigi sidr af ollum iardarinnar kuikendum. hann er kambottr ok hefir litinn munn ok sua sem miofar pipur edr spirur. meðr huerium er hann dregr andann.<ref>Hic inquiratur de artis fistulis et q. exerat linguam ''tilf.'' B</ref> Hann hefir ok ecki miok mikit afl i t&#7887;nnunum. enn i sporðinum hefir hann sua mikit. at þar lyr hann meðr ok lemr huat er hann fær fengit ok naad. Hann er ok ecki fyrir þa s&#491;k af eitrinu skadsamligr. at hann þarf ecki þess uidr at deyda &#7887;nnur kuikendi þar medr. þiat huert sem hann fær fangit. þa bindr hann ok kreppir sua. at þar af drepr hann. fyrir huerium er fillinn er eigi helldr &#7887;ruggr<ref>uruggr, B</ref> meðr sinn mikilleik enn smæri kuikendi. þiat sua sem drekinn liggr uidr þann uegh sem fillinn ferr eptir sinum uana. þa hr&#7887;ckuiz hann um hans fotleggi kreppandi þa saman medr sterkum knutum. uinnr sua sidan at honum. at hann kiæfir hann ok drepr medr aullu. Þessi Mauritania uar fordum full af filum. hueria er Jndialand hefir nu<ref>''tilf.'' B</ref> mest i séér. Þat land sem Garamans heitir. hefir nafn af þess háttar einni borg edr þorpi sem Garama heitir.<ref>het, B</ref> huert er Garamans konungr sun Apollinis let g&#7887;ra ok kalladi sua af sinu nafni. þat liggr milli Cirenen ok Blalandz. Þar er sa brunnr sem þa natturu hefir. at hann<ref>kolnar ok ''tilf.'' B</ref> fryss sua þann tima dags sem heitaz er.<ref>sua ''tilf.'' B</ref> at hann er monnum eigi dreckandi. enn hann þidnar ok hitnar sua þann tima nætr sem kalldaz er. at þa er engi uán. at þess háttar megi menn honum nærri koma. Þeir menn sem þat land byggia ok Garamantes heita. eru bædi grimmir i ser ok af mannkynsins samlagi<ref>þo ''tilf.'' B</ref> miok fiarrlægir.
  
Ethiopia sem uær kallum Bláland. hefir nafn af lit ok aasionu þeirra manna er þar byggia. hueria er solin brennir<ref>ok sortar ''tilf.'' B</ref> sakir sinnar naueru. Mannanna litr birtir þar ok synir solarinnar afl ok natturu. Þar er nær iafnliga<ref>iðurligr ok ''tilf.'' B</ref> samr hiti. fyrir þann skylld at þat liggr rett undir sealfu solar sudri ok middegiss skeidi. Vestanuert er þat fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llott. enn um mitt landit er þat s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndugt. enn austanuert er þat medr aullu eytt. Þess lengd liggr uestan fra fiallinu Athlante ok til austrs allt til Egiptalandz endimarka. Af suðri liggr þat ok lyktaz uidr uthafit. enn af nordri uidr áána Nilum. ok hefir i séér harðla margar þiodir rædiligar ok ogurligar af skyssiligri mynd ok aasionu.<ref>Trogodite eru einar af þeim. þat folk er sua fraatt a f&#281;ti. at þat er eigi seinna enn hin skiotuztu dyr sem fyrr var sagt ''tilf.'' B</ref> Pamphagi eru þar ok. þeir hafa huetuetna þat sem eta ma ser til fødu ok uidrlifiss. Archiophagi<ref>Athiophagi, B</ref> uerandi klokir til ueidiskapar hafaz þratt uidr aa hafi ut ok fædaz at eins uidr fiska. enn Anntropophagi ein hin harðazta þiod fædiz meðr manna ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>t.
+
Ethiopia sem uær kallum Bláland. hefir nafn af lit ok aasionu þeirra manna er þar byggia. hueria er solin brennir<ref>ok sortar ''tilf.'' B</ref> sakir sinnar naueru. Mannanna litr birtir þar ok synir solarinnar afl ok natturu. Þar er nær iafnliga<ref>iðurligr ok ''tilf.'' B</ref> samr hiti. fyrir þann skylld at þat liggr rett undir sealfu solar sudri ok middegiss skeidi. Vestanuert er þat fi&#7887;llott. enn um mitt landit er þat s&#7887;ndugt. enn austanuert er þat medr aullu eytt. Þess lengd liggr uestan fra fiallinu Athlante ok til austrs allt til Egiptalandz endimarka. Af suðri liggr þat ok lyktaz uidr uthafit. enn af nordri uidr áána Nilum. ok hefir i séér harðla margar þiodir rædiligar ok ogurligar af skyssiligri mynd ok aasionu.<ref>Trogodite eru einar af þeim. þat folk er sua fraatt a f&#281;ti. at þat er eigi seinna enn hin skiotuztu dyr sem fyrr var sagt ''tilf.'' B</ref> Pamphagi eru þar ok. þeir hafa huetuetna þat sem eta ma ser til fødu ok uidrlifiss. Archiophagi<ref>Athiophagi, B</ref> uerandi klokir til ueidiskapar hafaz þratt uidr aa hafi ut ok fædaz at eins uidr fiska. enn Anntropophagi ein hin harðazta þiod fædiz meðr manna ki&#7887;t.
  
Blaland er driugum fullt af fiolda undarligra dyra ok eitrorma. Ysidorus telr storliga m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rg eitrorma kyn i .xii<sup>o</sup>. bok ethimologiarum. ok þo segir hann þau fleiri uera enn hann hefir þar fra sagt. En sua m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rg sem þeirra kyn eru. sua margs háttar eru ok eigi siðr þeirra eitr ok skadsamligir sáárleikar. þeir sem af þii uerða. ok sua margir sem þeir eru. sua m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rg dauða kyn fylgia þeim ok. Stellio heitir einn af eitrorma kyninu. ok fyrir þa grein heitir hann sua. at allt hans bak er sem putreat<ref>purtreat, B</ref> se ok skrifat meðr skinandum dropum þilikt sem sti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnum. Hann er sua gagnstadligr þeim h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggormum edr storum eitrm<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dkum sem scorpiones heita. at þeir ottaz þegar þeir sia hann. ok sem nockurr uþrifnadar þungi edr dofi falli áá þa. Vipera hueria er uær nefnum n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dru. hefir af þi nafn fengit at hon fæðir meðr saarleik ok ofrefli [sinn burð.<ref>[''mgl.'' B</ref> þiat þann tima sem hennar kuiðr þrutnar af burdinum ok yrmlingarnir eru lifgaðir. þa þola þeir eigi at bida matuligs ok fullkomins natturunnar burdartima ok lausnar. rifa sua ok slita skeinandi<ref>skemmandi, B</ref> hennar sidur<ref>ok skerandi ''tilf.'' B</ref> ok þar ut farandi. ok þar af deyr hon. Hon fær ok sua liotliga sins burdar. at hon tekr freoit medr munninum. Berr þat ok sua til þann tima sem karldyrit hefir til þess sama h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fuðit inni i hennar munni. at henni bregdr sua uidr sambudina. at hon bitr h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fuðit af hinu dyrinu. ok fyrir þi uerdr sua at huarttueggia feðginit fyrirferst iafnan. þegar sem þau geta burð saman. karldyrit i sambudinni enn kuendyrit i fædinginni. Anfuena<ref>Anfniena, B</ref> er sua fallin. at hon hefir .ii. h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fudin. annat framan eptir uana enn annat aptr áá spordinum. ok renn framm eptir huarutueggia h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fðinu dragandi sua aptr<ref>''mgl.'' B</ref> i hring likamann eptir sér. Þessi hefir sik<ref>giarna ''tilf.'' B</ref> af aullum eitrormum uti i frosti. Hans augu lysa sem logandi lios. Scitalis er ok sua fagr fleckottr ormr um bakit. at þar af duelr hann þrátt þeirra manna ferd sem hann sea. Kann þat ok sua til bera. at þar sem hann fær seinna skridit enn flestir adrir eitrormar ok fyrir þa sauk eigi manninum fylgt. þa fær hann medr þi mennina fengit. at þeir dueliandiz undraz<ref>undra, B</ref> hans fegrd. Hann er ok sua heitrar natturu moti þi sem adrir eitrormar. at hann teer sinn ham ok yztu luti af sinum likam uti aa uetrar tima. [Enn aller þeir eru þo allt at eins kallder i sialfra sinna natturu.<ref>[''tilf.'' B</ref> ok eigi faa þeir monnum n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut illt slag edr mikit mein g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. utan þann tima sem þeir hitna. ok fyrir þann skylld er<ref>''saal.'' B; ma, A</ref> þeirra eitr manninum miklu skadsamligra um daga enn um nætr. þiat þeir dofna af nætr kuldanum. huadan af er þeir stirdna ok hr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckua saman sem<ref>i ''tilf.'' B</ref> lyckiur eðr knutar<ref>knuta, B</ref> á uetrar tima enn leysaz or knutunum ok lyckiunum aa sumarit. Er ormanna meinsemda<ref>meinsemdar, B</ref> g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd eigi annat. eptir þi sem Lucanus segir. enn eitrdrepit samblandit mannzins blodi. Allt ormanna eitr er kallt<ref>kallat(!) B</ref> i sinni nátturu. ok fyrir þi flyr mannzins aund eitrit. huert<ref>''saal.'' B; huer, A</ref> er i hans blodi byggir. at hon er elldligh ok heitrar nátturu. Allir eitrormar hafa sliofa syn sem liklikt ma þickia. medr þi at þeir hafa augun áá uængiunum enn eigi framan i<ref>a, B</ref> h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdinu. ok fyrir þi heyra þeir fyrri<ref>fyrr, B</ref> enn þeir sia.<ref>siai, B</ref> Þar i mot hafa þeir huassara skilningar uit enn flest oll <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur skynlaus kuikendi. huar af er sagt uar i Genesi. at h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggormrinn uar ollum iarðarinnar kuikendum uitrari. Sua segiz af honum. at hans h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fud lifi þo at þat komiz eigi meirr enn .ii. fingra [langt undan ulamit.<ref>[vlamið vndan, B</ref> sua er hann i hofdinu lifmikill. Ok fyrir þi hlifir hann þi medr ollum likamanum moti þeim sem hann uilia liosta ok lemia. Ecki kuikendi fær sina tungu iafnskiott rært sem eitrormrinn. sua framt at hann syniz driugum .iii. hafa þar sem ein er til at eins. Þeirra likamir eru uaukuir<ref>vokuer, B</ref> ok uatir. sua at þeirra uegr uætiz ok merkiz af uætunni<ref>v&#491;kunni, B</ref> huar sem þeir fara. Þeirra [fotspor ok uegr rett at segia<ref>[vegr, B</ref> er þi likr at sea. sem þeir hafi medr fotum runnit. enn þeir skrida þo allt at eins aa hudinni ok þeim reistk<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mbum. sem þeirra kuidr ok allr likaminn neðan er alskipadr af. allt fra ofanuerdum hálsi ok til nedanuerdz kuidarins. Beina þeir sinn skrid medr hreistrk<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mbunum sem medr klóóm. en medr rifiunum i stad leggianna. Þaðan af er þat. at ef þeir uerða n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckur nedan aa likamann allt fra nedanuerdum kuidinum slegnir ok upp til hofudsins. þa þrifz hann ecki til skridsins ok raasarinnar. sua er hann þar audkumall ok lasmærr. Sua er ok skrifat at eitrormarnir lifi storligha<ref>storleghans, B</ref> lengi. sua at þeir leggi nidr ellihaminn. ok þar meðr falli af þeim ellin. ok huerfi sua aptr til æskunnar. Pytagoras einn ueralldar uitringr i fyrndinni segir eitrorminn af funadum andaðs mannz merg uerða. ok þat sama sannar ok segir Ouidius i sinum bokum. Er þat ok merkiliga ok uel uidrku&#281;miliga truat. at aa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu leid uerdi eitrormrinn af mannzins dauda. sem mannzins dauði<ref>kom til ok ''tilf.'' B</ref> uard af eitrormsins tilstilli. J þessu<ref>fyrrnefndu, B</ref> Blalandi er [ok þat sama dyr monoceron. er odru nafni heitir unicornis. hafanda sitt hit uádaliga horn .iiii<sup>a</sup>. fota langt upp af midiu enninu. sem fyrr uar sagt.<ref>[þat eitt dyr sem riceron heitir. ok &#491;ðru nafni monoceron. þat er allt eitt ok unicornius. huert er fyrir þa s&#491;k heitir sua at þat ''o. s. v. som ovenfor Cap. 23 indtil'' til uapns ok uerndar, B</ref> Vlfalldar eru þar ok þau dyr sem pardi heita. mislit ok hardla skiót ok einkannliga skiotuz til at hella ut annarra kuikenda bloði. þiat þar til leggr pardus sua giarna. at hann hleypr þar til sem<ref>er, B</ref> hann fellr daudr nidr. sem fyrr uar sagt. Camaleon er eitt fleckott dyr<ref>a þa leið ''tilf.'' B</ref> sem pardus. utan þat at camaleons likami skiptir auduelldliga litinum eptir þeim lit sem fyrir honum uerdr ok hann séér. huat er eigi er annarra kuikenda nattura. Camaleopardus er [sua uordinn sik. at hann er<ref>[''mgl.''B</ref> uidaz huitfleckottr<ref>þaleidiss ''tilf.'' B</ref> sem pardus. haals hefir hann sua sem einn hestr. enn fætr sem yxn.<ref>vxi, B</ref> enn hofudit sem ulfalldi. Formice hueria er uer k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum maura. eru þar miklu størri enn i odrum st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dum. ok miok undarligha uordnir<ref>''saal.'' B; uorðinn, A</ref> sik. Maurr er sua forsiallt kuikendi sem menn uita. at hann samnar<ref>samkar, B</ref> þat ok saman dregr aa sumarit. sem hann etr aa uetrinn.<ref>uetrum, B</ref> einkanliga hueitiskorn<ref>hueitikorn, B</ref> edr þesskyns mi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>l aa kornskurdartima. enn upp aa bygg girniz hann ecki giarna. Enn aa Blalandi segiz at hann uerði sua storr sem smárackar. Grefr hann þar upp medr fotum sinum sanda. þa sem gulligir eru at sea. geymir þeim sidan ok uardueitir sem hann ma uanduirkligaz. at engi beri þeim<ref>''saal. ogs.'' B</ref> i brott. enn þa sem til þess byria sik at bera þa i brott. sækir<ref>s&#281;rer, B</ref> hann til dauds. Ok fyrir þa s&#491;k heitir hann þar formicaleon.<ref>formicoleon, B</ref> at hann er lettliga<ref>''mgl.'' B</ref> sua uordinn sik sem formica ok leon<ref>leo, B</ref> þoat litill. Hann er maurum<ref>smamaurum, B</ref> skiædr ok skadsamligr. upp aa þann hátt at hann felr sik i molldu eðr sandi. ok kemr þadan at þeim.<ref>aa vuart ''tilf.'' B</ref> sua sem þeir bera hueiti þat sem þeir hafa saman dregit. Þadan af er hann kalladr leo ok formica. þiat flestum odrum kuikendum er hann sem maurr. enn maurinum uerdr hann sem leo. Margr basiliscus er ok þar ok hardla storir drekar. af huerra h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdi ok heila gimsteinar ut takaz. þar finnaz ok þessir steinar. iacinctus ok crisoprassus ok hit dyra cinnamomum. J Blalandi er ok su ein ti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn. at þeir likamir uerda sua biartir sem i hennar uatni uerda þuegnir. sem þeir se meðr hinu dygdugazta oleo laugadir<ref>smurdir ''tilf.'' B</ref> ok litadir.
+
Blaland er driugum fullt af fiolda undarligra dyra ok eitrorma. Ysidorus telr storliga m&#7887;rg eitrorma kyn i .xii<sup>o</sup>. bok ethimologiarum. ok þo segir hann þau fleiri uera enn hann hefir þar fra sagt. En sua m&#7887;rg sem þeirra kyn eru. sua margs háttar eru ok eigi siðr þeirra eitr ok skadsamligir sáárleikar. þeir sem af þii uerða. ok sua margir sem þeir eru. sua m&#7887;rg dauða kyn fylgia þeim ok. Stellio heitir einn af eitrorma kyninu. ok fyrir þa grein heitir hann sua. at allt hans bak er sem putreat<ref>purtreat, B</ref> se ok skrifat meðr skinandum dropum þilikt sem sti&#7887;rnum. Hann er sua gagnstadligr þeim h&#7887;ggormum edr storum eitrm&#7887;dkum sem scorpiones heita. at þeir ottaz þegar þeir sia hann. ok sem nockurr uþrifnadar þungi edr dofi falli áá þa. Vipera hueria er uær nefnum n&#7887;dru. hefir af þi nafn fengit at hon fæðir meðr saarleik ok ofrefli [sinn burð.<ref>[''mgl.'' B</ref> þiat þann tima sem hennar kuiðr þrutnar af burdinum ok yrmlingarnir eru lifgaðir. þa þola þeir eigi at bida matuligs ok fullkomins natturunnar burdartima ok lausnar. rifa sua ok slita skeinandi<ref>skemmandi, B</ref> hennar sidur<ref>ok skerandi ''tilf.'' B</ref> ok þar ut farandi. ok þar af deyr hon. Hon fær ok sua liotliga sins burdar. at hon tekr freoit medr munninum. Berr þat ok sua til þann tima sem karldyrit hefir til þess sama h&#7887;fuðit inni i hennar munni. at henni bregdr sua uidr sambudina. at hon bitr h&#7887;fuðit af hinu dyrinu. ok fyrir þi uerdr sua at huarttueggia feðginit fyrirferst iafnan. þegar sem þau geta burð saman. karldyrit i sambudinni enn kuendyrit i fædinginni. Anfuena<ref>Anfniena, B</ref> er sua fallin. at hon hefir .ii. h&#7887;fudin. annat framan eptir uana enn annat aptr áá spordinum. ok renn framm eptir huarutueggia h&#7887;fðinu dragandi sua aptr<ref>''mgl.'' B</ref> i hring likamann eptir sér. Þessi hefir sik<ref>giarna ''tilf.'' B</ref> af aullum eitrormum uti i frosti. Hans augu lysa sem logandi lios. Scitalis er ok sua fagr fleckottr ormr um bakit. at þar af duelr hann þrátt þeirra manna ferd sem hann sea. Kann þat ok sua til bera. at þar sem hann fær seinna skridit enn flestir adrir eitrormar ok fyrir þa sauk eigi manninum fylgt. þa fær hann medr þi mennina fengit. at þeir dueliandiz undraz<ref>undra, B</ref> hans fegrd. Hann er ok sua heitrar natturu moti þi sem adrir eitrormar. at hann teer sinn ham ok yztu luti af sinum likam uti aa uetrar tima. [Enn aller þeir eru þo allt at eins kallder i sialfra sinna natturu.<ref>[''tilf.'' B</ref> ok eigi faa þeir monnum n&#7887;ckut illt slag edr mikit mein g&#7887;rt. utan þann tima sem þeir hitna. ok fyrir þann skylld er<ref>''saal.'' B; ma, A</ref> þeirra eitr manninum miklu skadsamligra um daga enn um nætr. þiat þeir dofna af nætr kuldanum. huadan af er þeir stirdna ok hr&#7887;ckua saman sem<ref>i ''tilf.'' B</ref> lyckiur eðr knutar<ref>knuta, B</ref> á uetrar tima enn leysaz or knutunum ok lyckiunum aa sumarit. Er ormanna meinsemda<ref>meinsemdar, B</ref> g&#7887;rd eigi annat. eptir þi sem Lucanus segir. enn eitrdrepit samblandit mannzins blodi. Allt ormanna eitr er kallt<ref>kallat(!) B</ref> i sinni nátturu. ok fyrir þi flyr mannzins aund eitrit. huert<ref>''saal.'' B; huer, A</ref> er i hans blodi byggir. at hon er elldligh ok heitrar nátturu. Allir eitrormar hafa sliofa syn sem liklikt ma þickia. medr þi at þeir hafa augun áá uængiunum enn eigi framan i<ref>a, B</ref> h&#7887;fdinu. ok fyrir þi heyra þeir fyrri<ref>fyrr, B</ref> enn þeir sia.<ref>siai, B</ref> Þar i mot hafa þeir huassara skilningar uit enn flest oll &#7887;nnur skynlaus kuikendi. huar af er sagt uar i Genesi. at h&#7887;ggormrinn uar ollum iarðarinnar kuikendum uitrari. Sua segiz af honum. at hans h&#7887;fud lifi þo at þat komiz eigi meirr enn .ii. fingra [langt undan ulamit.<ref>[vlamið vndan, B</ref> sua er hann i hofdinu lifmikill. Ok fyrir þi hlifir hann þi medr ollum likamanum moti þeim sem hann uilia liosta ok lemia. Ecki kuikendi fær sina tungu iafnskiott rært sem eitrormrinn. sua framt at hann syniz driugum .iii. hafa þar sem ein er til at eins. Þeirra likamir eru uaukuir<ref>vokuer, B</ref> ok uatir. sua at þeirra uegr uætiz ok merkiz af uætunni<ref>v&#491;kunni, B</ref> huar sem þeir fara. Þeirra [fotspor ok uegr rett at segia<ref>[vegr, B</ref> er þi likr at sea. sem þeir hafi medr fotum runnit. enn þeir skrida þo allt at eins aa hudinni ok þeim reistk&#7887;mbum. sem þeirra kuidr ok allr likaminn neðan er alskipadr af. allt fra ofanuerdum hálsi ok til nedanuerdz kuidarins. Beina þeir sinn skrid medr hreistrk&#7887;mbunum sem medr klóóm. en medr rifiunum i stad leggianna. Þaðan af er þat. at ef þeir uerða n&#7887;ckur nedan aa likamann allt fra nedanuerdum kuidinum slegnir ok upp til hofudsins. þa þrifz hann ecki til skridsins ok raasarinnar. sua er hann þar audkumall ok lasmærr. Sua er ok skrifat at eitrormarnir lifi storligha<ref>storleghans, B</ref> lengi. sua at þeir leggi nidr ellihaminn. ok þar meðr falli af þeim ellin. ok huerfi sua aptr til æskunnar. Pytagoras einn ueralldar uitringr i fyrndinni segir eitrorminn af funadum andaðs mannz merg uerða. ok þat sama sannar ok segir Ouidius i sinum bokum. Er þat ok merkiliga ok uel uidrku&#281;miliga truat. at aa s&#7887;mu leid uerdi eitrormrinn af mannzins dauda. sem mannzins dauði<ref>kom til ok ''tilf.'' B</ref> uard af eitrormsins tilstilli. J þessu<ref>fyrrnefndu, B</ref> Blalandi er [ok þat sama dyr monoceron. er odru nafni heitir unicornis. hafanda sitt hit uádaliga horn .iiii<sup>a</sup>. fota langt upp af midiu enninu. sem fyrr uar sagt.<ref>[þat eitt dyr sem riceron heitir. ok &#491;ðru nafni monoceron. þat er allt eitt ok unicornius. huert er fyrir þa s&#491;k heitir sua at þat ''o. s. v. som ovenfor Cap. 23 indtil'' til uapns ok uerndar, B</ref> Vlfalldar eru þar ok þau dyr sem pardi heita. mislit ok hardla skiót ok einkannliga skiotuz til at hella ut annarra kuikenda bloði. þiat þar til leggr pardus sua giarna. at hann hleypr þar til sem<ref>er, B</ref> hann fellr daudr nidr. sem fyrr uar sagt. Camaleon er eitt fleckott dyr<ref>a þa leið ''tilf.'' B</ref> sem pardus. utan þat at camaleons likami skiptir auduelldliga litinum eptir þeim lit sem fyrir honum uerdr ok hann séér. huat er eigi er annarra kuikenda nattura. Camaleopardus er [sua uordinn sik. at hann er<ref>[''mgl.''B</ref> uidaz huitfleckottr<ref>þaleidiss ''tilf.'' B</ref> sem pardus. haals hefir hann sua sem einn hestr. enn fætr sem yxn.<ref>vxi, B</ref> enn hofudit sem ulfalldi. Formice hueria er uer k&#7887;llum maura. eru þar miklu størri enn i odrum st&#7887;dum. ok miok undarligha uordnir<ref>''saal.'' B; uorðinn, A</ref> sik. Maurr er sua forsiallt kuikendi sem menn uita. at hann samnar<ref>samkar, B</ref> þat ok saman dregr aa sumarit. sem hann etr aa uetrinn.<ref>uetrum, B</ref> einkanliga hueitiskorn<ref>hueitikorn, B</ref> edr þesskyns mi&#7887;l aa kornskurdartima. enn upp aa bygg girniz hann ecki giarna. Enn aa Blalandi segiz at hann uerði sua storr sem smárackar. Grefr hann þar upp medr fotum sinum sanda. þa sem gulligir eru at sea. geymir þeim sidan ok uardueitir sem hann ma uanduirkligaz. at engi beri þeim<ref>''saal. ogs.'' B</ref> i brott. enn þa sem til þess byria sik at bera þa i brott. sækir<ref>s&#281;rer, B</ref> hann til dauds. Ok fyrir þa s&#491;k heitir hann þar formicaleon.<ref>formicoleon, B</ref> at hann er lettliga<ref>''mgl.'' B</ref> sua uordinn sik sem formica ok leon<ref>leo, B</ref> þoat litill. Hann er maurum<ref>smamaurum, B</ref> skiædr ok skadsamligr. upp aa þann hátt at hann felr sik i molldu eðr sandi. ok kemr þadan at þeim.<ref>aa vuart ''tilf.'' B</ref> sua sem þeir bera hueiti þat sem þeir hafa saman dregit. Þadan af er hann kalladr leo ok formica. þiat flestum odrum kuikendum er hann sem maurr. enn maurinum uerdr hann sem leo. Margr basiliscus er ok þar ok hardla storir drekar. af huerra h&#7887;fdi ok heila gimsteinar ut takaz. þar finnaz ok þessir steinar. iacinctus ok crisoprassus ok hit dyra cinnamomum. J Blalandi er ok su ein ti&#7887;rn. at þeir likamir uerda sua biartir sem i hennar uatni uerda þuegnir. sem þeir se meðr hinu dygdugazta oleo laugadir<ref>smurdir ''tilf.'' B</ref> ok litadir.
  
Tuenn eru bygd Blal<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd. annat þat sem austaz er bygt ok næst þi sem solin kemr upp. annat er til uestrs i Mauritania. Vmframm þessar .iii. fyrr sagdar haalfur heimsins. sem fyrr nefndir synir Noa ok þeirra ættmenn ok afk&#281;mi<ref>afkiemi, B</ref> skiptu medr ser. liggr hinn fiordi heimsins partr ok haalfa til sudrs odrum megin hins meira uthafsins. huerr er sakir yfiruættiss solar hita oss er meðr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llu ukunninghr. i huerri er heidnir menn sogdu. ok þo medr falsi ok hegoma. at þar bygdi andfætingar. Hinn heilagi ok hinn mikli Augustinus segir ok sannar sua meðr fulluligri<ref>fullegri, B</ref> skynsemd i þeirri bok er hann hefir g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. ok heitir Augustinus de ciuilate dei. at engin iarðneskr madr ma þagat komaz or uarri byggiligri uerolldu sakir solar hita ok margrar annarrar umattuligrar ufæru. Enn i adra deilld er þat ollum monnum kunnigt. at allt mannkyn er fra Adam komit. ok allt hans afku&#281;mi hefir bygt þessar þrennar fyrr nefndar heimsins haalfur. medr þeim ollum<ref>&#491;ðrum, B</ref> laundum ok eyium ut<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ldum sem i nordrhaalfunni liggia ok monnum er her kunnigaz. Mauritania liggr næst uestr uid Hyspaniam. þar næst Numidia. þa þat land sem Cartaginensis heitir af borginni Cartagine. sem fyrr uar sagt. þa Getulia ok Ethiopia. ok eptir þat þeir stadir sem allir ero suidnir af solar bruna.
+
Tuenn eru bygd Blal&#7887;nd. annat þat sem austaz er bygt ok næst þi sem solin kemr upp. annat er til uestrs i Mauritania. Vmframm þessar .iii. fyrr sagdar haalfur heimsins. sem fyrr nefndir synir Noa ok þeirra ættmenn ok afk&#281;mi<ref>afkiemi, B</ref> skiptu medr ser. liggr hinn fiordi heimsins partr ok haalfa til sudrs odrum megin hins meira uthafsins. huerr er sakir yfiruættiss solar hita oss er meðr &#7887;llu ukunninghr. i huerri er heidnir menn sogdu. ok þo medr falsi ok hegoma. at þar bygdi andfætingar. Hinn heilagi ok hinn mikli Augustinus segir ok sannar sua meðr fulluligri<ref>fullegri, B</ref> skynsemd i þeirri bok er hann hefir g&#7887;rt. ok heitir Augustinus de ciuilate dei. at engin iarðneskr madr ma þagat komaz or uarri byggiligri uerolldu sakir solar hita ok margrar annarrar umattuligrar ufæru. Enn i adra deilld er þat ollum monnum kunnigt. at allt mannkyn er fra Adam komit. ok allt hans afku&#281;mi hefir bygt þessar þrennar fyrr nefndar heimsins haalfur. medr þeim ollum<ref>&#491;ðrum, B</ref> laundum ok eyium ut&#7887;ldum sem i nordrhaalfunni liggia ok monnum er her kunnigaz. Mauritania liggr næst uestr uid Hyspaniam. þar næst Numidia. þa þat land sem Cartaginensis heitir af borginni Cartagine. sem fyrr uar sagt. þa Getulia ok Ethiopia. ok eptir þat þeir stadir sem allir ero suidnir af solar bruna.
  
  
 
===Her segir af Nemroth er fyrstr let smiða borgina Babilon. ok fra Ninus er fyrstr kom upp skurðgoða smið<ref>fra þeim feðgum Belo ok Nino ok þar meðr Zoroaster ok skurðguða villa hofz, B</ref>===
 
===Her segir af Nemroth er fyrstr let smiða borgina Babilon. ok fra Ninus er fyrstr kom upp skurðgoða smið<ref>fra þeim feðgum Belo ok Nino ok þar meðr Zoroaster ok skurðguða villa hofz, B</ref>===
  
'''26.''' Þar er nu til at taka sem fyrri<ref>fyrr, B</ref> uar fra horfit. at þann tima sem synir Noa ok aðrir hans ættmenn ok afkn&#281;mi hofdu skipt londum medr ser. sem fyrr uar sagt. rak fyrr nefndr Nemroth Assur sun Sém brott af sinu eignarlandi ok erfðar Sennáár medr afli ok ofbelldi. ok smidadi þar fyrst<ref>fyrstr, B</ref> eptir flodit þa borg sem sidan uar k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llut Babilon eptir tungnaskiptit. sem fyrr uar sagt. nu sem Kayn smidadi fyrstr borgina Enoch [aa Jndialandi fyrir flodit.<ref>[fyrir floðit aa Jndialandi, B</ref> Belus het sun Nemroths. huerr er settiz i Babilone ok lét gefa ser konungs nafn ok heriaði upp aa Assyriam. vann hann þo litit þar i. sua at hann eignadiz af henni. En sua sem hann uar allr.<ref>þa ''tilf.'' B</ref> uann Ninus son hans alla Assyriam ok eignadiz hana. ok þa borg sem mestz haattar uar i þi riki let hann sua mikit auka ok ut færa. at hon uar sidan þriggia daga<ref>dagleiða, B</ref> ferd aa lengd. ok kalladi hann sidan hana af sinu nafni Niniuen. Heðan af er þat er i nockurum frasognum segiz. at Serkia riki hofz af</ref><ref>fyrr ''tilf.'' B</ref> nefndum Belo. ok er þat satt sakir þess at hann byriadi þat fyrstr. en sumir segia. at þat byriadiz<ref>hofz, B</ref> af Nino syni hans. huat er satt er sakir rikissins afla ok aukningar.
+
'''26.''' Þar er nu til at taka sem fyrri<ref>fyrr, B</ref> uar fra horfit. at þann tima sem synir Noa ok aðrir hans ættmenn ok afkn&#281;mi hofdu skipt londum medr ser. sem fyrr uar sagt. rak fyrr nefndr Nemroth Assur sun Sém brott af sinu eignarlandi ok erfðar Sennáár medr afli ok ofbelldi. ok smidadi þar fyrst<ref>fyrstr, B</ref> eptir flodit þa borg sem sidan uar k&#7887;llut Babilon eptir tungnaskiptit. sem fyrr uar sagt. nu sem Kayn smidadi fyrstr borgina Enoch [aa Jndialandi fyrir flodit.<ref>[fyrir floðit aa Jndialandi, B</ref> Belus het sun Nemroths. huerr er settiz i Babilone ok lét gefa ser konungs nafn ok heriaði upp aa Assyriam. vann hann þo litit þar i. sua at hann eignadiz af henni. En sua sem hann uar allr.<ref>þa ''tilf.'' B</ref> uann Ninus son hans alla Assyriam ok eignadiz hana. ok þa borg sem mestz haattar uar i þi riki let hann sua mikit auka ok ut færa. at hon uar sidan þriggia daga<ref>dagleiða, B</ref> ferd aa lengd. ok kalladi hann sidan hana af sinu nafni Niniuen. Heðan af er þat er i nockurum frasognum segiz. at Serkia riki hofz af</ref><ref>fyrr ''tilf.'' B</ref> nefndum Belo. ok er þat satt sakir þess at hann byriadi þat fyrstr. en sumir segia. at þat byriadiz<ref>hofz, B</ref> af Nino syni hans. huat er satt er sakir rikissins afla ok aukningar.
  
''Speculum hystoriale.'' Ninus sigradi Cham f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>durfedr sinn. er þa lifdi enn sua sem hann hofz til rikiss. huerr er fyrstr segiz at galldra list<ref>fi&#491;lkyngi, B</ref> hafi kunnat. Hann kendi syni sinum er Stráám het galldra fiolkyngi.<ref>list, B</ref> er til illz eina<ref>eins, B</ref> uar fundin. af huerium er kyn Egiptiorum. Babiloniorum ok Persarum er komit. fyrir huern skylld er menn kalladu hann Zoroastrem. ok af þi sama nafni uaru</ref><ref>til ''tilf.''</ref> um eina stund margar bøkr af þeirri somu kunnastu. Þessi Cham uiliandi synaz gud manna i milli ok hafandi sina aastundan opt ok iduliga til himintungla gangs ok þeirra natturu. [syndiz hann<ref>[syndi honum, B</ref> medr sinum g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdum af sti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnunum nockura geisla edr gneista gefa edr ut leida. til þess at þadan af skylldi hann unga menn ok uuitra leida ok locka þat at undraz sem n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckura iartegn.<ref>iartein, B</ref> En sua lauk hans lifd<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum. at hann uar brendr um siðir af þeim sama fianda. sem hann het optaz aa ok treysti<ref>treystiz, B</ref> bezt. huerium er þeir menn sem aa hans tr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lldom ok fiolkyngi trudu. gordu sem einum guds uin meðr klokskap sua skapada gr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>f eðr leiði meðr einnar áár flytian ok fulltingi. at þat syndiz allt saman flytiaz ok upp hefiaz til himins. huadan er hann feck þat<ref>sitt, B</ref> nafn einkanliga eptir sinn dauða. at hann uar kalladr Zoroastres. þat er upp i norrænu at segia sem lifanda himintungl. Af þessum sama Zoroastre segir einn uiss madr Solinus. at hann hlo þegar leid sem hann uar fæddr. i gegn þi sem aull onnur b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn gráta. huert [eitt ok eitt<ref>[sem eitt, B</ref> er i uerolldina uerdr<ref>er, B</ref> fætt. Huar til er suarar hinn heilagi Augustinus i hinni fyrstu bok ok .xx. de ciuitate dei. Huerr mun eigi afskræmiliga<ref>afskremilega, B</ref> ottaz ok fastliga i minni festa. huart sem helldr er fyrir hans heyrn ok hugskotz augu frammsettr daudinn. er hann fær eigi fordaz. edr hans burdr ok barndomr. þiat engin<ref>maðr ''tilf.'' B</ref> ueit huat er hann spáár<ref>meðr n&#491;kkurv moti ''tilf.'' B</ref> edr fyrir segir. þann tima sem barnit fædiz ok kemr i ueralldarinnar lios. þar sem huers sem eins barns burðr ok fæðing er skipadr [ok byriaz<ref>[''tilf.'' B</ref> af grát enn eigi hlátri. utan þat er menn segia. at einn saman Zoroastes hafi þat g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt at hlæia<ref>hlegit(!) B</ref> aa sinum burdartima. Ok eigi bendi sa hinn skyrsiligi ok hinn hrædiligi<ref>herfiligi, B</ref>hlátr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut gott fyrir. þiat allt at eins uard hann af Nino Serkia konungi sigradr i bardaga ok yfirstiginn. at hann fyndi fyrstr galldra fiolkyngi. ok uæri þar medr formadr þeirra þioda sem bygdu i Baktria. Hann skrifadi ok .vii. liberales artes aa .xiiii. pilarum. af huerium er .vii. uaru medr kopar enn adrir .vii. af tigli moti flodi ok odrum ueralldar uaða. Enn allar hans bøkr brendi Niaus.
+
''Speculum hystoriale.'' Ninus sigradi Cham f&#7887;durfedr sinn. er þa lifdi enn sua sem hann hofz til rikiss. huerr er fyrstr segiz at galldra list<ref>fi&#491;lkyngi, B</ref> hafi kunnat. Hann kendi syni sinum er Stráám het galldra fiolkyngi.<ref>list, B</ref> er til illz eina<ref>eins, B</ref> uar fundin. af huerium er kyn Egiptiorum. Babiloniorum ok Persarum er komit. fyrir huern skylld er menn kalladu hann Zoroastrem. ok af þi sama nafni uaru</ref><ref>til ''tilf.''</ref> um eina stund margar bøkr af þeirri somu kunnastu. Þessi Cham uiliandi synaz gud manna i milli ok hafandi sina aastundan opt ok iduliga til himintungla gangs ok þeirra natturu. [syndiz hann<ref>[syndi honum, B</ref> medr sinum g&#7887;rdum af sti&#7887;rnunum nockura geisla edr gneista gefa edr ut leida. til þess at þadan af skylldi hann unga menn ok uuitra leida ok locka þat at undraz sem n&#7887;ckura iartegn.<ref>iartein, B</ref> En sua lauk hans lifd&#7887;gum. at hann uar brendr um siðir af þeim sama fianda. sem hann het optaz aa ok treysti<ref>treystiz, B</ref> bezt. huerium er þeir menn sem aa hans tr&#7887;lldom ok fiolkyngi trudu. gordu sem einum guds uin meðr klokskap sua skapada gr&#7887;f eðr leiði meðr einnar áár flytian ok fulltingi. at þat syndiz allt saman flytiaz ok upp hefiaz til himins. huadan er hann feck þat<ref>sitt, B</ref> nafn einkanliga eptir sinn dauða. at hann uar kalladr Zoroastres. þat er upp i norrænu at segia sem lifanda himintungl. Af þessum sama Zoroastre segir einn uiss madr Solinus. at hann hlo þegar leid sem hann uar fæddr. i gegn þi sem aull onnur b&#7887;rn gráta. huert [eitt ok eitt<ref>[sem eitt, B</ref> er i uerolldina uerdr<ref>er, B</ref> fætt. Huar til er suarar hinn heilagi Augustinus i hinni fyrstu bok ok .xx. de ciuitate dei. Huerr mun eigi afskræmiliga<ref>afskremilega, B</ref> ottaz ok fastliga i minni festa. huart sem helldr er fyrir hans heyrn ok hugskotz augu frammsettr daudinn. er hann fær eigi fordaz. edr hans burdr ok barndomr. þiat engin<ref>maðr ''tilf.'' B</ref> ueit huat er hann spáár<ref>meðr n&#491;kkurv moti ''tilf.'' B</ref> edr fyrir segir. þann tima sem barnit fædiz ok kemr i ueralldarinnar lios. þar sem huers sem eins barns burðr ok fæðing er skipadr [ok byriaz<ref>[''tilf.'' B</ref> af grát enn eigi hlátri. utan þat er menn segia. at einn saman Zoroastes hafi þat g&#7887;rt at hlæia<ref>hlegit(!) B</ref> aa sinum burdartima. Ok eigi bendi sa hinn skyrsiligi ok hinn hrædiligi<ref>herfiligi, B</ref>hlátr n&#7887;ckut gott fyrir. þiat allt at eins uard hann af Nino Serkia konungi sigradr i bardaga ok yfirstiginn. at hann fyndi fyrstr galldra fiolkyngi. ok uæri þar medr formadr þeirra þioda sem bygdu i Baktria. Hann skrifadi ok .vii. liberales artes aa .xiiii. pilarum. af huerium er .vii. uaru medr kopar enn adrir .vii. af tigli moti flodi ok odrum ueralldar uaða. Enn allar hans bøkr brendi Niaus.
  
Af þessum sama Nino hófz skurðgoda smid meðr þeima hætti. at sua sem fadir hans Belus uar allr. let hann g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra eptir honum eina likneskiu. sér til hugganar eptir þann mikla harm sem hann feck af hans andláti ok frafalli. huerri er hann ueitti sua mikla uirdingh ok uegsemd. at hann gaf þeim ollum monnum grid ok goðar giafir.<ref>naaðir, B</ref> sem ser sottu þagat til hialpa<ref>hialpar, B</ref> ok uerndar. huat illt er þeir hofdu gert adr. huadan af er sa uani tokz upp. at<ref>margir ''tilf.''</ref> menn ueittu gudliga lotning ok uegsemd þessu sama likneski. Sidan g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdu hardla margir menn þar at hans eptirdømum likneskiur. huerr eptir sinn fr&#281;nda ok astuin. ok dyrkadu þau sidan. ok sua hofuz <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur skurdgod. ok fengu nafn af skurðgodinu Belo. þo at þat se ymissliga nefnt edr neigt sakir þiodanna ymissleiks ok þeirra maalshaltar. þiat sua sem Belus het medr Serkium. sua breyttu adrar þioðir þi nafni huerr eptir sinni tungu ok tali. at sumar nefna<ref>k&#491;lluðu, B</ref> þat skurðgoð Bel. adrar Beel. nockurar nefndu þat Baal. sumar Baalim. aðrar Beelphegór edr Beelzebub. Þrir lutir eggiudu menn i fyrstunni mest framm at dyrka ok stunda upp aa þess hattar likneski.<ref>likneskiv, B</ref> eptir þi sem ritat er i<ref>in, B</ref> libro sapientie. Hit fyrsta uar astud ok elskugi lifandi manna uidr<ref>eptir, B</ref> sina fr&#281;ndr ok uini. sua sem fyrr nefndr Ninus gordi uidr sinn fodur Belum. Annat uar ótti ok ueinurd uidr þa konunga sem þat uilldu giarna gora edr framm fara. Hit þridia uar hagleikr ok uanduirkt smidanna. þeirra er likneskin g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdu ok pentadu edr grofu. sua at menn lysti at lita þau ok sea þar upp aa. Skal her nu fra huerfa enn segia<ref>n&#491;kkut ''tilf.'' B</ref> þo at medr fáám ordum<ref>se ''tilf.'' B</ref> af ættart<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lu Sém til Abraham.<ref>Abrahams, B</ref>
+
Af þessum sama Nino hófz skurðgoda smid meðr þeima hætti. at sua sem fadir hans Belus uar allr. let hann g&#7887;ra eptir honum eina likneskiu. sér til hugganar eptir þann mikla harm sem hann feck af hans andláti ok frafalli. huerri er hann ueitti sua mikla uirdingh ok uegsemd. at hann gaf þeim ollum monnum grid ok goðar giafir.<ref>naaðir, B</ref> sem ser sottu þagat til hialpa<ref>hialpar, B</ref> ok uerndar. huat illt er þeir hofdu gert adr. huadan af er sa uani tokz upp. at<ref>margir ''tilf.''</ref> menn ueittu gudliga lotning ok uegsemd þessu sama likneski. Sidan g&#7887;rdu hardla margir menn þar at hans eptirdømum likneskiur. huerr eptir sinn fr&#281;nda ok astuin. ok dyrkadu þau sidan. ok sua hofuz &#7887;ll &#7887;nnur skurdgod. ok fengu nafn af skurðgodinu Belo. þo at þat se ymissliga nefnt edr neigt sakir þiodanna ymissleiks ok þeirra maalshaltar. þiat sua sem Belus het medr Serkium. sua breyttu adrar þioðir þi nafni huerr eptir sinni tungu ok tali. at sumar nefna<ref>k&#491;lluðu, B</ref> þat skurðgoð Bel. adrar Beel. nockurar nefndu þat Baal. sumar Baalim. aðrar Beelphegór edr Beelzebub. Þrir lutir eggiudu menn i fyrstunni mest framm at dyrka ok stunda upp aa þess hattar likneski.<ref>likneskiv, B</ref> eptir þi sem ritat er i<ref>in, B</ref> libro sapientie. Hit fyrsta uar astud ok elskugi lifandi manna uidr<ref>eptir, B</ref> sina fr&#281;ndr ok uini. sua sem fyrr nefndr Ninus gordi uidr sinn fodur Belum. Annat uar ótti ok ueinurd uidr þa konunga sem þat uilldu giarna gora edr framm fara. Hit þridia uar hagleikr ok uanduirkt smidanna. þeirra er likneskin g&#7887;rdu ok pentadu edr grofu. sua at menn lysti at lita þau ok sea þar upp aa. Skal her nu fra huerfa enn segia<ref>n&#491;kkut ''tilf.'' B</ref> þo at medr fáám ordum<ref>se ''tilf.'' B</ref> af ættart&#7887;lu Sém til Abraham.<ref>Abrahams, B</ref>
 
   
 
   
''Genesis.'' Fyrr nefndr Falech<ref>''tilf.'' B</ref> son Heber. aa huers d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum er risarnir smidadu st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>pulinn Babel sem fyrr uar sagt. uar þa þritugr at alldri. er hann gat þann son er Reu het ok odru nafni Ragau. enn þa uar lidit af audrum heimsalldri .c. aara .xxx. ok eitt áár. Ragau edr Reu gat Saruch.<ref>Seruch, B</ref> sua sem hann hafdi .ii. aar ok þritugt. enn lidit uar fraa upphafi annars heimsalldrs hundrad aara .lx. ok .iii. aar. A hans d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum hofuz Egiptalandz riki. þat uannz ok hellz driugum allt til daga Octouiani keisara. þoat þar yrdi suma tima nockut milli. sua sem þa er Nabugodonosor Serkia konungr. huerr er odru nafni het Cambises. feck ualld yfir Egiptalandi aa fimtanda aari sealfs sins rikiss. ok sua letti af þeirra riki allt til daga Assueri konungs er odru nafni het Arthaserxes. Saruch gat Nachor<ref>''saal.'' B; son, A</ref> þann tima sem hann uar þritugr. enn fra upphafi annars heimsalldrs uaru lidin hundrad niu tigir ok þriu aar. A hans d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum hofz Serkia riki ok annat riki Sicioniorum. Nachor gat Tharam edr Thare. þann tima sem hann hafdi niu aar ok tuttugu. enn af audrum heimsalldri uaru lidin tuau hundrad ok .ii. aar ok tuttugu. A d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum Thare lyktadiz annarr heimsins alldr. sua sem hann uar .lxx. at alldri. hafandi eptir ebreskra manna t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lu .cc. aara niutigi ok tuau aar. Enn eptir s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn seautigi interpretum þushundrad siautigi ok tuau aar.
+
''Genesis.'' Fyrr nefndr Falech<ref>''tilf.'' B</ref> son Heber. aa huers d&#7887;gum er risarnir smidadu st&#7887;pulinn Babel sem fyrr uar sagt. uar þa þritugr at alldri. er hann gat þann son er Reu het ok odru nafni Ragau. enn þa uar lidit af audrum heimsalldri .c. aara .xxx. ok eitt áár. Ragau edr Reu gat Saruch.<ref>Seruch, B</ref> sua sem hann hafdi .ii. aar ok þritugt. enn lidit uar fraa upphafi annars heimsalldrs hundrad aara .lx. ok .iii. aar. A hans d&#7887;gum hofuz Egiptalandz riki. þat uannz ok hellz driugum allt til daga Octouiani keisara. þoat þar yrdi suma tima nockut milli. sua sem þa er Nabugodonosor Serkia konungr. huerr er odru nafni het Cambises. feck ualld yfir Egiptalandi aa fimtanda aari sealfs sins rikiss. ok sua letti af þeirra riki allt til daga Assueri konungs er odru nafni het Arthaserxes. Saruch gat Nachor<ref>''saal.'' B; son, A</ref> þann tima sem hann uar þritugr. enn fra upphafi annars heimsalldrs uaru lidin hundrad niu tigir ok þriu aar. A hans d&#7887;gum hofz Serkia riki ok annat riki Sicioniorum. Nachor gat Tharam edr Thare. þann tima sem hann hafdi niu aar ok tuttugu. enn af audrum heimsalldri uaru lidin tuau hundrad ok .ii. aar ok tuttugu. A d&#7887;gum Thare lyktadiz annarr heimsins alldr. sua sem hann uar .lxx. at alldri. hafandi eptir ebreskra manna t&#7887;lu .cc. aara niutigi ok tuau aar. Enn eptir s&#7887;gn seautigi interpretum þushundrad siautigi ok tuau aar.
  
  
 
===Her segir fra upphafi ok uppraas<ref>vpprvna, B</ref> Abrahams ok huersu hann geck ut af Calldea. Genesis.===
 
===Her segir fra upphafi ok uppraas<ref>vpprvna, B</ref> Abrahams ok huersu hann geck ut af Calldea. Genesis.===
  
'''27.''' Thare gat .iii. syni. Abram Nachor ok Aram. þann tima sem hann uar uær seautugr at alldri. Aram uar ellztr þeirra brødra. Nachor þar næst. enn Abrám uar yngztr. Aram gat at eiga þessor fiogur b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn. Loth ok Jeseam. Saray ok Melcham. ok andadiz i þeirri borg i sinu eignu fostrlandi Challdea sem nu heitir Ur. at lifanda fedr sinum Thare. ok þar iardaðr. Þeir brøðrnir Abram ok Nachor fengu ser husfrur. geck Abram med fedr sins<ref>sinum ok at hans, B</ref> rádi at eiga brodurdottur sina Saray. [uaru þær systr ok Melcha er Nachor atti.<ref>[en aðra Nachor þeirra fyrr nefnda broðurdottur sina Melcham. voru þ&#281;r baaðar dættr Arams ok systr Lothz sem fyrr var saght, B</ref> Enn af þi at Saray uar ubyria ok atti engi b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn.<ref>við bonda sinum Abram ''tilf.'' B</ref> þa tok hann Loth brodurson sinn ok brodur hennar sér til oskbernis ok seer i sunar stað. ''scolastica hystoria.'' Calldei h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu þann uillu átrunat. at þeir dyrkadu elld. en elldrinn er upp aa þeirra tungu (Ur). um huern er þeir fluttu eðr leiddu skiotliga<ref>ok lettlega ''tilf.'' B</ref> sin b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn. sua sem medr þeima hætti þau skirandi eptir þi sem segiz. Enn fyrir þann skylld at synir Thare ok sealfr hann uilldu medr ongu moti elldinn dyrka. þa kastadu Challdei þeim brødrum Abram ok Aram i elldinn utan uægd ok miskunn. Dó Araam þar. eptir þi sem sumir menn segia. enn Abrám frelsadiz þar af<ref>''tilf.'' B</ref> med guds fulltingi ok miskunn. huadan af er þat er sungit ok lesit af honum. at gud leysti hann ok leiddi ut af Ur Challdeorum. Nu fyrir þa sauk at Thare hatadi þetta land sakir harms ok missu af þess<ref>''saal.'' B; þra, A</ref> háttar drápi ok dauda sins soner Araams. ok hann þottiz eigi mega þola þær<ref>''saal.'' B; þar, A</ref> motgordir ok meinlæti. sem Challdei ueittu honum til þess at hann dyrkadi þa helldr enn adr elldinn. þa tok hann þat raad. at hann st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ck i brott or Challdea. ok hafði meðr seer son sinn Abrám ok Loth sunarsun sinn. sun Aráms. ok sunarkonu sina Saray. husfru Abrams. ok byriaði sua sina ferd ut af Challdealandi til þess landz. sem þann tima bygdu kynsmenn ok afku&#281;mi Chanááns. ok þa het terra Chanaan enn sidan uar kallat Judea. ok komu i þann stad i Mesopotamialandi sem heitir Aran. enn sumir kalla<ref>kolluðu, B</ref> Charram.<ref>ok settu þar sina bygd(!) ''tilf.'' B</ref> sua sem ymissliga er skrifat ok sagt Oreb edr Choreb. ok i annan stad Raab eðr Rachab. ok settu þar sina bygd i Charram. ok andadiz Thare þar sua sem hann hafdi .cc. uetra ok .v. áár. ''speculum hystoriale.'' Nu sua sem allir adrir ueralldar menn uilltuz ok u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fduz i þess háttar skurdgoda uillu.<ref>ok vantru ''tilf.'' B</ref> sem fyrr uar fra sagt. þa uar bædi. at Abram mátti kenna sinn skapara. ok skilia þat medr sinni skynsemd af himintungla [skipan ok stiornugang. meðr þui at hann var hinn bezti astrologus. at aller luter skipaduz ok stiornaðuz af hans<ref>[''tilf.'' B</ref> skipan ok forseo. ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngum mun sidr<ref>minnr, B</ref> hafði hann þar til fullkomliga ok aluðruliga aastundan. huar fyrir er engill guds uitradiz honum ok lærdi hann enn miklu framarri ok fulluligarr af þeim lutum. sem adr hafdi hann af sinni list ok uisdomi nockura kenning edr skilning.
+
'''27.''' Thare gat .iii. syni. Abram Nachor ok Aram. þann tima sem hann uar uær seautugr at alldri. Aram uar ellztr þeirra brødra. Nachor þar næst. enn Abrám uar yngztr. Aram gat at eiga þessor fiogur b&#7887;rn. Loth ok Jeseam. Saray ok Melcham. ok andadiz i þeirri borg i sinu eignu fostrlandi Challdea sem nu heitir Ur. at lifanda fedr sinum Thare. ok þar iardaðr. Þeir brøðrnir Abram ok Nachor fengu ser husfrur. geck Abram med fedr sins<ref>sinum ok at hans, B</ref> rádi at eiga brodurdottur sina Saray. [uaru þær systr ok Melcha er Nachor atti.<ref>[en aðra Nachor þeirra fyrr nefnda broðurdottur sina Melcham. voru þ&#281;r baaðar dættr Arams ok systr Lothz sem fyrr var saght, B</ref> Enn af þi at Saray uar ubyria ok atti engi b&#7887;rn.<ref>við bonda sinum Abram ''tilf.'' B</ref> þa tok hann Loth brodurson sinn ok brodur hennar sér til oskbernis ok seer i sunar stað. ''scolastica hystoria.'' Calldei h&#7887;fdu þann uillu átrunat. at þeir dyrkadu elld. en elldrinn er upp aa þeirra tungu (Ur). um huern er þeir fluttu eðr leiddu skiotliga<ref>ok lettlega ''tilf.'' B</ref> sin b&#7887;rn. sua sem medr þeima hætti þau skirandi eptir þi sem segiz. Enn fyrir þann skylld at synir Thare ok sealfr hann uilldu medr ongu moti elldinn dyrka. þa kastadu Challdei þeim brødrum Abram ok Aram i elldinn utan uægd ok miskunn. Dó Araam þar. eptir þi sem sumir menn segia. enn Abrám frelsadiz þar af<ref>''tilf.'' B</ref> med guds fulltingi ok miskunn. huadan af er þat er sungit ok lesit af honum. at gud leysti hann ok leiddi ut af Ur Challdeorum. Nu fyrir þa sauk at Thare hatadi þetta land sakir harms ok missu af þess<ref>''saal.'' B; þra, A</ref> háttar drápi ok dauda sins soner Araams. ok hann þottiz eigi mega þola þær<ref>''saal.'' B; þar, A</ref> motgordir ok meinlæti. sem Challdei ueittu honum til þess at hann dyrkadi þa helldr enn adr elldinn. þa tok hann þat raad. at hann st&#7887;ck i brott or Challdea. ok hafði meðr seer son sinn Abrám ok Loth sunarsun sinn. sun Aráms. ok sunarkonu sina Saray. husfru Abrams. ok byriaði sua sina ferd ut af Challdealandi til þess landz. sem þann tima bygdu kynsmenn ok afku&#281;mi Chanááns. ok þa het terra Chanaan enn sidan uar kallat Judea. ok komu i þann stad i Mesopotamialandi sem heitir Aran. enn sumir kalla<ref>kolluðu, B</ref> Charram.<ref>ok settu þar sina bygd(!) ''tilf.'' B</ref> sua sem ymissliga er skrifat ok sagt Oreb edr Choreb. ok i annan stad Raab eðr Rachab. ok settu þar sina bygd i Charram. ok andadiz Thare þar sua sem hann hafdi .cc. uetra ok .v. áár. ''speculum hystoriale.'' Nu sua sem allir adrir ueralldar menn uilltuz ok u&#7887;fduz i þess háttar skurdgoda uillu.<ref>ok vantru ''tilf.'' B</ref> sem fyrr uar fra sagt. þa uar bædi. at Abram mátti kenna sinn skapara. ok skilia þat medr sinni skynsemd af himintungla [skipan ok stiornugang. meðr þui at hann var hinn bezti astrologus. at aller luter skipaduz ok stiornaðuz af hans<ref>[''tilf.'' B</ref> skipan ok forseo. ok &#7887;ngum mun sidr<ref>minnr, B</ref> hafði hann þar til fullkomliga ok aluðruliga aastundan. huar fyrir er engill guds uitradiz honum ok lærdi hann enn miklu framarri ok fulluligarr af þeim lutum. sem adr hafdi hann af sinni list ok uisdomi nockura kenning edr skilning.
  
  
 
===Her segir fra þui er sialfr guð talaði við Abraham ok sagði honum fyrir huert hann skylldi fara ok fra kono hans Saray<ref>Fra þui er Abram gekk ut af Aaram ok bygði borgina Damascum ok kom siðan nidr a Egiptaland, B</ref>===
 
===Her segir fra þui er sialfr guð talaði við Abraham ok sagði honum fyrir huert hann skylldi fara ok fra kono hans Saray<ref>Fra þui er Abram gekk ut af Aaram ok bygði borgina Damascum ok kom siðan nidr a Egiptaland, B</ref>===
  
[[File:011.Abraham Goes to the Land of Canaan.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Taladi gud sua til Abrams. Gack ut þu Abrám af þinu fostrlandi ok eiginni f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>durleifd. i brott or þinum frændhaga ok þins fedr husi ok herbergi. ok þar til þess landz sem ek mun syna þer ok til uisa.'''</center>]]'''28.''' Eptir þat sem Thare uar andadr i Aráán eðr Charram. sem fyrr uar fra sagt. taladi gud sua til sunar hans Abrams. þann tima sem hann uar attræðr<ref>haalfaattr&#281;ðr, B</ref> at alldri. Gack ut þu Abrám af þinu fostrlandi ok eiginni f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>durleifd. i brott or þinum frændhaga ok þins fedr husi ok herbergi. ok þar til þess landz sem ek mun syna þer ok til uisa. Ok mikla þiod mun ek láta ut<ref>''mgl.'' B</ref> af þer koma. bleza man ek þer ok mikla þitt nafn. ok blezadr mantu uera.<ref>uerða, B</ref> Bleza man ek<ref>ok ''tilf.'' B</ref> ollum þeim er þer bleza. enn banna ollum þeim er þer baulua. J þer manu allar þiodir ok iarðarinnar kynkuislir blezaðar uerða ok þinu afku&#281;mi. Fór Abrám þa i brott af fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu landi. sua sem gud bauð honum. Var hann þa halfattræðr. er hann geck ut af Aaran. Flutti hann medr ser husfru sina Saray ok Loth brodurson sinn ok alla sina eign ok busmala ok þar meðr allt sitt hyski. ok kom framm aa<ref>fyrrnefndu ''tilf.'' B</ref> landi Chanaan allt til borgarinnar Sichem. er andru nafni þat Sycháár. ok til þess hins fræga dals. sem [forðum het Pentapolis<ref>''saal.'' B; Pentapolis heit pentapo, A</ref> af þeim .v. borgum Sodomorum. huar er nu heitir hit dauda haf. fyrir þann skylld at þar ma engi lutr nu þrifaz ne sinu lifi hallda. sem um rid uar fra sagt. Sa lydr sem Chananeus het kominn af Chanaans ætt bygdi þann tima<ref>''saal.'' B; stad, A</ref> þat sama land. [Uitraðiz guð þa Abram ok sagði sua til hans. Þinu afkiemi man ek gefa þetta land.<ref>[''tilf.'' B</ref> G<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi Abram þa þeim sama gudi til heidrs eitt alltari. sem honum hafdi uitraz. ''scolastica hystoria.'' Af þessarri hans frammferd ok tiltæki talar sua Josephus i sinni bok ok fraas<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn. at hann dirfdiz fyrstr<ref>fyrst, B</ref> allra manna opinberliga þat at tala ok framm at bera. at einn gud uæri allra hluta skapari. ok at endrnyia ok til umbotar at uenda annarra manna ætlan ok atrunadi. hueria er þeir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu hellz af gudi. Enn þessa luti markadi hann mest ok medr likindum<ref>réð eðr ''tilf.'' B</ref> profaði af þeim raunum ok æuintyrum sem [i loptinu<ref>[''saal.'' B; loptunum, A</ref> i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdinni [ok hafinu kunni<ref>''saal. ogs.'' B</ref> opt ok iduliga til at koma. ok eigi sidr þeim lutum sem himninum ok<ref>sol ok tungli ok &#491;ðrum, B</ref> himintunglunum kunnu til koma. þiat hann uar. eptir þi sem meistari Berosus segir. hardla uiss af himneskum lutum ok þeim sem himintungla ganginum til heyra. sem fyrr uar sagt. ''genesis.'' Abrám for enn lengre framm aa leid. þar til er hann setti um eina stund sina bygd ok herbergi milli Bethel ok þess stadar sem het Hay. ok gordi þar enn alltari gudi til heidrs ok sæmdar. ''scolastica historia.'' Fór þa enn sidarr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckuru framarri ok meirr til sudrs. ok bygdi medr allt sitt folk i borginni Damasco. huadan af er hans nafn er þar i enn meiri uegsemd haft enn i oðrum stadum. ok þar syniz ok tééz enn<ref>''mgl.'' B</ref> sa stadr sem Abrams bygd er kallat. ok þadan af hefir sua talat Nicholaus damascenus. Abraham komandi medr sinn<ref>sinum, B</ref> her af [þi landi sem upp er af<ref>''tilf.'' B</ref> Babilonia ok kallaz Ur Challdeorum. setti sina bygd i Damasco.
+
[[File:011.Abraham Goes to the Land of Canaan.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Taladi gud sua til Abrams. Gack ut þu Abrám af þinu fostrlandi ok eiginni f&#7887;durleifd. i brott or þinum frændhaga ok þins fedr husi ok herbergi. ok þar til þess landz sem ek mun syna þer ok til uisa.'''</center>]]'''28.''' Eptir þat sem Thare uar andadr i Aráán eðr Charram. sem fyrr uar fra sagt. taladi gud sua til sunar hans Abrams. þann tima sem hann uar attræðr<ref>haalfaattr&#281;ðr, B</ref> at alldri. Gack ut þu Abrám af þinu fostrlandi ok eiginni f&#7887;durleifd. i brott or þinum frændhaga ok þins fedr husi ok herbergi. ok þar til þess landz sem ek mun syna þer ok til uisa. Ok mikla þiod mun ek láta ut<ref>''mgl.'' B</ref> af þer koma. bleza man ek þer ok mikla þitt nafn. ok blezadr mantu uera.<ref>uerða, B</ref> Bleza man ek<ref>ok ''tilf.'' B</ref> ollum þeim er þer bleza. enn banna ollum þeim er þer baulua. J þer manu allar þiodir ok iarðarinnar kynkuislir blezaðar uerða ok þinu afku&#281;mi. Fór Abrám þa i brott af fyrr s&#7887;gdu landi. sua sem gud bauð honum. Var hann þa halfattræðr. er hann geck ut af Aaran. Flutti hann medr ser husfru sina Saray ok Loth brodurson sinn ok alla sina eign ok busmala ok þar meðr allt sitt hyski. ok kom framm aa<ref>fyrrnefndu ''tilf.'' B</ref> landi Chanaan allt til borgarinnar Sichem. er andru nafni þat Sycháár. ok til þess hins fræga dals. sem [forðum het Pentapolis<ref>''saal.'' B; Pentapolis heit pentapo, A</ref> af þeim .v. borgum Sodomorum. huar er nu heitir hit dauda haf. fyrir þann skylld at þar ma engi lutr nu þrifaz ne sinu lifi hallda. sem um rid uar fra sagt. Sa lydr sem Chananeus het kominn af Chanaans ætt bygdi þann tima<ref>''saal.'' B; stad, A</ref> þat sama land. [Uitraðiz guð þa Abram ok sagði sua til hans. Þinu afkiemi man ek gefa þetta land.<ref>[''tilf.'' B</ref> G&#7887;rdi Abram þa þeim sama gudi til heidrs eitt alltari. sem honum hafdi uitraz. ''scolastica hystoria.'' Af þessarri hans frammferd ok tiltæki talar sua Josephus i sinni bok ok fraas&#7887;gn. at hann dirfdiz fyrstr<ref>fyrst, B</ref> allra manna opinberliga þat at tala ok framm at bera. at einn gud uæri allra hluta skapari. ok at endrnyia ok til umbotar at uenda annarra manna ætlan ok atrunadi. hueria er þeir h&#7887;fdu hellz af gudi. Enn þessa luti markadi hann mest ok medr likindum<ref>réð eðr ''tilf.'' B</ref> profaði af þeim raunum ok æuintyrum sem [i loptinu<ref>[''saal.'' B; loptunum, A</ref> i&#7887;rdinni [ok hafinu kunni<ref>''saal. ogs.'' B</ref> opt ok iduliga til at koma. ok eigi sidr þeim lutum sem himninum ok<ref>sol ok tungli ok &#491;ðrum, B</ref> himintunglunum kunnu til koma. þiat hann uar. eptir þi sem meistari Berosus segir. hardla uiss af himneskum lutum ok þeim sem himintungla ganginum til heyra. sem fyrr uar sagt. ''genesis.'' Abrám for enn lengre framm aa leid. þar til er hann setti um eina stund sina bygd ok herbergi milli Bethel ok þess stadar sem het Hay. ok gordi þar enn alltari gudi til heidrs ok sæmdar. ''scolastica historia.'' Fór þa enn sidarr n&#7887;ckuru framarri ok meirr til sudrs. ok bygdi medr allt sitt folk i borginni Damasco. huadan af er hans nafn er þar i enn meiri uegsemd haft enn i oðrum stadum. ok þar syniz ok tééz enn<ref>''mgl.'' B</ref> sa stadr sem Abrams bygd er kallat. ok þadan af hefir sua talat Nicholaus damascenus. Abraham komandi medr sinn<ref>sinum, B</ref> her af [þi landi sem upp er af<ref>''tilf.'' B</ref> Babilonia ok kallaz Ur Challdeorum. setti sina bygd i Damasco.
  
''De genesi.'' Hann hafdi þar eigi lengi uerit. adr þar kom mikill sulltr ok hallæri. sua at fyrir þann skylld byriadi hann ferd sina nidr áá Egiptaland. at hann skylldi þar uera ok uidr hafuaz sem einn utlendzkr madr. Ok af þi at hann ottadiz sakir egiptzkra manna lostasemdar ok fullifnadar. at þeir mundu<ref>mundi, B</ref> drepa hann sakir sinnar husfru<ref>husfrur, B</ref> Saray. þiat hon uar hardla f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gr kona. þa sagdi hann hana sina systur uera. ok þat sama bad hann hana<ref>gera ok ''tilf.'' B</ref> segia. Nu sem Abram kom i Egiptum. saa þeir at hon uar ein uæn kona. ok sogdu ualldzmenn Pharaoni konungi af hennar fegrd ok lofadu hana fyrir sealfum honum. Var hon sidan flutt i hans heimolligt hus ok herbergi. ok fyrir hennar skylld g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rðu þeir uel uidr Abram. sua at þadan af [afladuz honum<ref>[aflaðiz honum ok aukaðiz, B</ref> yxn ok saudir. asnar ok ulfalldar. þrælar ok annat hyski. Gud barði Pharaonem ok hans heimolligt folk meðr m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum aafellum fyrir skylld Saray konu Abrams. st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ðuadi hann ok tempradi konungsins girnd til hennar medr krankleik. ok þar til meðr morgum malak&#281;rum ok unadum. ''scolastica hystoria.'' Ok þann tima sem blotdomsins kennimenn fórnfærdu sinum gudum honum til heilsubotar. fengu þeir þat bendingar andsuar þar i mot. at hann feck af guds reidi alla þessa angist ok aalagh. fyrir þa sauk at hann hafdi ætlat at suiuirða hins utlenda manz husfru. ''genesis.'' Kalladi konungrinn þa Abram til sin ok sagdi sua. Huat hefir þu gort Abram. fyrir hueria skylld sagdir þu mer eigi. at hon uar þin eigin kona. ok fyrir hueria sok sagðir þu hana þina systur uera. lettliga at ek hefdi tekit hana mer til husfru. Se nu medr þi at hon er þin eigin kona. þa tak hana ok far brott. Baud Pharao þa sinum monnum at fylgia Abram br<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tt. sua at sealfr hann husfru hans ok allir lutir þeir sem hann ætti færi i fridi. ''scolastica historia.'' Abram lærdi egiptzka menn upp aa astrologiam ok arithmeticam. af huerium listum er þeir hofðu adr litla uissu edr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngua. fra huerium er þær somu listir komu sidan til Girkia.  
+
''De genesi.'' Hann hafdi þar eigi lengi uerit. adr þar kom mikill sulltr ok hallæri. sua at fyrir þann skylld byriadi hann ferd sina nidr áá Egiptaland. at hann skylldi þar uera ok uidr hafuaz sem einn utlendzkr madr. Ok af þi at hann ottadiz sakir egiptzkra manna lostasemdar ok fullifnadar. at þeir mundu<ref>mundi, B</ref> drepa hann sakir sinnar husfru<ref>husfrur, B</ref> Saray. þiat hon uar hardla f&#7887;gr kona. þa sagdi hann hana sina systur uera. ok þat sama bad hann hana<ref>gera ok ''tilf.'' B</ref> segia. Nu sem Abram kom i Egiptum. saa þeir at hon uar ein uæn kona. ok sogdu ualldzmenn Pharaoni konungi af hennar fegrd ok lofadu hana fyrir sealfum honum. Var hon sidan flutt i hans heimolligt hus ok herbergi. ok fyrir hennar skylld g&#7887;rðu þeir uel uidr Abram. sua at þadan af [afladuz honum<ref>[aflaðiz honum ok aukaðiz, B</ref> yxn ok saudir. asnar ok ulfalldar. þrælar ok annat hyski. Gud barði Pharaonem ok hans heimolligt folk meðr m&#7887;rgum aafellum fyrir skylld Saray konu Abrams. st&#7887;ðuadi hann ok tempradi konungsins girnd til hennar medr krankleik. ok þar til meðr morgum malak&#281;rum ok unadum. ''scolastica hystoria.'' Ok þann tima sem blotdomsins kennimenn fórnfærdu sinum gudum honum til heilsubotar. fengu þeir þat bendingar andsuar þar i mot. at hann feck af guds reidi alla þessa angist ok aalagh. fyrir þa sauk at hann hafdi ætlat at suiuirða hins utlenda manz husfru. ''genesis.'' Kalladi konungrinn þa Abram til sin ok sagdi sua. Huat hefir þu gort Abram. fyrir hueria skylld sagdir þu mer eigi. at hon uar þin eigin kona. ok fyrir hueria sok sagðir þu hana þina systur uera. lettliga at ek hefdi tekit hana mer til husfru. Se nu medr þi at hon er þin eigin kona. þa tak hana ok far brott. Baud Pharao þa sinum monnum at fylgia Abram br&#7887;tt. sua at sealfr hann husfru hans ok allir lutir þeir sem hann ætti færi i fridi. ''scolastica historia.'' Abram lærdi egiptzka menn upp aa astrologiam ok arithmeticam. af huerium listum er þeir hofðu adr litla uissu edr &#7887;ngua. fra huerium er þær somu listir komu sidan til Girkia.  
 
   
 
   
  
 
===Her segir fra þi er Abraham setti sina bygd i Chanaans landi enn Loth i Sodomia. Genesis. capitulum.===
 
===Her segir fra þi er Abraham setti sina bygd i Chanaans landi enn Loth i Sodomia. Genesis. capitulum.===
  
'''29.''' Abram for nu i brott or Egipto hafandi medr ser alla sina eign. husfru sina Saray. ok þar medr Loth brodurson sinn. vendi hann sinum ueg til austrs. Hann uar hardla rikr bædi at gulli ok brendu silfri. hiord ok hiunum. þrælum ok ambááttum. Abram for aptr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu leid sem hann hafdi þagat farit. þar til sem hann kom til þess sama stadar. sem hann hafdi tialldat ok séér herbergi tekit milli Bethel ok Hay. sem fyrr uar sagt. ok kom til þess sama alltaris. sem hann hafdi þar fyrr g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. kalladi þa enn af nyiu ok het upp aa guds nafn. Hann parteradi ok skipti þi sama landi milli sin ok Loths frænda sins sem honum likaði. Enn af þi at Loth atti eigi sidr mart kuikfe<ref>ganganda fe, B</ref> bæði naut [ok sauði<ref>[''tilf.'' B</ref> ok þar meðr tialldbudir. ok þeirra eign uard sua mikil. at sa landzkostr matti eigi bera beggia þeirra hiord. þa uurdu þrætur ok deilur milli hirdanna þeirra frænda. Þann tima bygdi mest þar i landi þat folk. sem annat uar kallat Chananeus enn annat Pherezeus. Abram taladi þa til Loths. Ek bidr at eigi uerdi n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckur deila milli min ok þin. eðr milli minna hirdingia ok þinna. þiat uid erom bræðr. Se<ref>ek ''tilf.'' B</ref> at allt þetta land liggr driugum laust ok lidugt fyrir þer. ok fyrir þann skylld bidr ek þik. at þu skilir uidr mik at sinni. [Velr þu helldr ok uill fara<ref>[Vilir þu helldr ganga, B</ref> til uinstri handar. þa helldr ek til hægri handar. enn ef þu snyr til hægri handar. þa uendir ek til uinstri handar. Loth geck ut ok litadiz um. ok saa allt þat land sem láá námunda uidr áána Jórdan bæði mikit ok gott ok sér uel uidrku&#281;miligt. huert er þaleidis d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gguadiz sem paradisus eðr Egiptaland. adr gud drottinn s&#491;kkti edr umsn<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ri Sodoma ok Gomorra. Tok Loth sér þa land uidr Jordan. ok setti þar sina bygd. ok for brott þadan austan fra Abram. Skildu þeir fr&#281;ndr þa sin i milli. sua at Abram bygði aa Chanaans i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rðu. en Loth hafðiz uidr i þeim þorpum sem lagu uidr Jordan. ok bygdi i borginni Sodoma. þeir menn sem þar bygdu fyrir uáru hinir uerstu i guds augliti ok hinir liotuztu allra þeirra sem til uaru. Nu sem Loth uar skildr uidr Abram. taladi gud sua til hans. Sé upp þinum augum Abrám ok lit yfir landit. fra þeim stad sem nu stendr þu. til sudrs ok norðrs. uestrs ok austrs. allt þetta land sua sem þu matt sea. man ek þer gefa ok þinu kyni æfinliga eptir þinn dag. huert er sua mart skal uerda sem iarðarinnar dupt. [ok ef n&#491;kkurr maðr máá telia iarðarennar duft.<ref>[''tilf.'' B</ref> þa man hann ok telia mega þina kynsmenn ok afku&#281;mi. Ris upp þu ok gack bædi lengd ok breidd landzins. þiat þat man ek þer gefa. Abram flytiandi sina tialldbud þadan i br<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tt kom nidr i þeim<ref>þann, B</ref> stad sem heitir Mambre. ok liggr i lægra lagi sem einn dalr. þat er i borginni Ebron. huar er hinn fyrsti madr Adam ok þeir adrir fedgarnir Abraham Ysaac ok Jacob uaru iarðadir huerr hia sinni eiginni husfru. Þar bygdu fyrir .iii. brædr er sua hetu. Mambre. Anel ok Eschol. þessir bundu sik i sætt ok samlaghi uidr Abrám. Var þessi sami dalr kalladr Mambre af hinum ellzta þeirra brødranna. Setti Abram þar sina bygd undir einni þessi<ref>þeirri, B</ref> quercu eðr therebintho. sem Josephus nefnir medr eiginligu nafni ogigi edr doros. ok gordi þar enn af nyiu alltari gudi til heidrs ok sæmdar.  
+
'''29.''' Abram for nu i brott or Egipto hafandi medr ser alla sina eign. husfru sina Saray. ok þar medr Loth brodurson sinn. vendi hann sinum ueg til austrs. Hann uar hardla rikr bædi at gulli ok brendu silfri. hiord ok hiunum. þrælum ok ambááttum. Abram for aptr s&#7887;mu leid sem hann hafdi þagat farit. þar til sem hann kom til þess sama stadar. sem hann hafdi tialldat ok séér herbergi tekit milli Bethel ok Hay. sem fyrr uar sagt. ok kom til þess sama alltaris. sem hann hafdi þar fyrr g&#7887;rt. kalladi þa enn af nyiu ok het upp aa guds nafn. Hann parteradi ok skipti þi sama landi milli sin ok Loths frænda sins sem honum likaði. Enn af þi at Loth atti eigi sidr mart kuikfe<ref>ganganda fe, B</ref> bæði naut [ok sauði<ref>[''tilf.'' B</ref> ok þar meðr tialldbudir. ok þeirra eign uard sua mikil. at sa landzkostr matti eigi bera beggia þeirra hiord. þa uurdu þrætur ok deilur milli hirdanna þeirra frænda. Þann tima bygdi mest þar i landi þat folk. sem annat uar kallat Chananeus enn annat Pherezeus. Abram taladi þa til Loths. Ek bidr at eigi uerdi n&#7887;ckur deila milli min ok þin. eðr milli minna hirdingia ok þinna. þiat uid erom bræðr. Se<ref>ek ''tilf.'' B</ref> at allt þetta land liggr driugum laust ok lidugt fyrir þer. ok fyrir þann skylld bidr ek þik. at þu skilir uidr mik at sinni. [Velr þu helldr ok uill fara<ref>[Vilir þu helldr ganga, B</ref> til uinstri handar. þa helldr ek til hægri handar. enn ef þu snyr til hægri handar. þa uendir ek til uinstri handar. Loth geck ut ok litadiz um. ok saa allt þat land sem láá námunda uidr áána Jórdan bæði mikit ok gott ok sér uel uidrku&#281;miligt. huert er þaleidis d&#7887;gguadiz sem paradisus eðr Egiptaland. adr gud drottinn s&#491;kkti edr umsn&#7887;ri Sodoma ok Gomorra. Tok Loth sér þa land uidr Jordan. ok setti þar sina bygd. ok for brott þadan austan fra Abram. Skildu þeir fr&#281;ndr þa sin i milli. sua at Abram bygði aa Chanaans i&#7887;rðu. en Loth hafðiz uidr i þeim þorpum sem lagu uidr Jordan. ok bygdi i borginni Sodoma. þeir menn sem þar bygdu fyrir uáru hinir uerstu i guds augliti ok hinir liotuztu allra þeirra sem til uaru. Nu sem Loth uar skildr uidr Abram. taladi gud sua til hans. Sé upp þinum augum Abrám ok lit yfir landit. fra þeim stad sem nu stendr þu. til sudrs ok norðrs. uestrs ok austrs. allt þetta land sua sem þu matt sea. man ek þer gefa ok þinu kyni æfinliga eptir þinn dag. huert er sua mart skal uerda sem iarðarinnar dupt. [ok ef n&#491;kkurr maðr máá telia iarðarennar duft.<ref>[''tilf.'' B</ref> þa man hann ok telia mega þina kynsmenn ok afku&#281;mi. Ris upp þu ok gack bædi lengd ok breidd landzins. þiat þat man ek þer gefa. Abram flytiandi sina tialldbud þadan i br&#7887;tt kom nidr i þeim<ref>þann, B</ref> stad sem heitir Mambre. ok liggr i lægra lagi sem einn dalr. þat er i borginni Ebron. huar er hinn fyrsti madr Adam ok þeir adrir fedgarnir Abraham Ysaac ok Jacob uaru iarðadir huerr hia sinni eiginni husfru. Þar bygdu fyrir .iii. brædr er sua hetu. Mambre. Anel ok Eschol. þessir bundu sik i sætt ok samlaghi uidr Abrám. Var þessi sami dalr kalladr Mambre af hinum ellzta þeirra brødranna. Setti Abram þar sina bygd undir einni þessi<ref>þeirri, B</ref> quercu eðr therebintho. sem Josephus nefnir medr eiginligu nafni ogigi edr doros. ok gordi þar enn af nyiu alltari gudi til heidrs ok sæmdar.  
  
  
 
===Her segir fra stridi ok bardogum Chodorlacomor ok borgarmanna [Sodomai ok Gomorre Selldys(!) ok Baala<ref>[Sodoma ok Gomarra ok fra Melchisedech, B</ref>===
 
===Her segir fra stridi ok bardogum Chodorlacomor ok borgarmanna [Sodomai ok Gomorre Selldys(!) ok Baala<ref>[Sodoma ok Gomarra ok fra Melchisedech, B</ref>===
  
'''30.''' Þat bar til aa nockurum tima nær þi sem nu uar fra sagt. at Amphael konungr af Babilon ok Chodorlacomor konungr Elamitarum ok adrir .ii. konungar medr þeim biogguz til bardaga moti þeim .v. konungum. sem riktu i þeim audrum .iii. sem þar lagu til. Adama Sebyis ok Baala. er auðru nafni heitir Segor. ''scolastica hystoria.'' Sua mikil yfirgirnd ok fysi uar þo medr folkinu yfir audrum ualld ok drottnan at hafa. at sinn konungr rikti yfir seerhuerri þiodu. af huerium er margir þionadu odrum konungum sér rikarum ok meira háttar. en at sidarstu urdu þeir lydskylldir ok skattgilldir Serkia konungi ok undirgefnir hans einualldi. Chodorlacomor einn af fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdum .iiii. konungum hafði sigrat ok uunnit undir sik þessar .v. borgir ok g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt þær ok þeirra konungs séér skattgillda. hafdi honum þadan lokiz skattr aa .xii. aarum. A hinn .xiii<sup>da</sup>. uilldu þeir eigi skatt luka. ok fyrir þann skylld samnadi hann her saman aa hinu .xiiii<sup>da</sup>. aari sins rikis. ok fyrr nefndr Amphael<ref>Amraphael, B</ref> konungr af Babilon ok .ii. aðrir konungar meðr þeim. ok komu allir samt medr her sinn i dal þann sem uallis siluestris heitir. af þeim mætum ok ag&#281;tum skogum sem þar uaru þa. i huerium er uar einn storr brunnr edr uppspretta medr bik edr ti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ru. Enn i þessum agi&#281;ta dal uard sidan þat dauda haf. sem fyrr uar fra sagt. ''genesis.'' Chodorlacomor ok hans kompanar eyddu alla stadi. þa sem þar uáru naalægir. Enn þeim imoti gengu ok striddu .v. konungar af .v. fyrr nefndum borgum. ok þo<ref>þa, B</ref> flydu þeir .v. enn fioldi fell af þeim. enn þeir flydu ok fordaduz er<ref>ok, B</ref> undan komuz. Enn hinir sem sigraduz toku alla þeirra eign ok fluttu brott medr séér. ok þa hertekna menn sem fangnir voru.<ref>''tilf.'' B</ref> ok þar medr Loth ok alla hans eigu.<ref>eign, B</ref> Enn flottamenn þeir sem undan komuz. sogdu Abram hinum ebreska. er þa bygdi i fyrr nefndum dal<ref>''tilf.'' B</ref> Mambre. oll þessi tidindi. Ok þegar sem Abram heyrdi þat. at Loth brodurson hans uar fanginn. þa taldi<ref>kallaði, B</ref> hann .xviii. ok .ccc. frækinna ok uel færra sinna huskarla til ferdar meðr ser. ok þar til .iii. fyrr nefnda bræðr. Mambre Anel ok Eskol. ok sotti eptir .iiii. fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gðum konungum allt til þeirrar ædar ok uppsprettu. sem Dan heitir uid fiallit Libanum. ok aunnur er af .ii. uppsprettum aarinnar Jordanis. af huerri er þat sama þorp sem þar liggr uidr uar þa kallat Dan. enn nu heitir Paneos. enn <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur heitir Jor. En sua sem þær .ii. kuislir edr uatnrasir sem af þessum æðum<ref>eðr uppsprettum ''tilf.'' B</ref> framm renna koma saman. þa heitir hon Jordan. Skipti hann þa sinum monnum i .iii. stadi. ok liop a þa medr mikilli sokn þegar um náttina ok gaf þeim mikit slag. sua at hann drap þa sem suafu. enn hina sem <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>loðir uaru rak hann aa flótta. sua at þeir mattu eigi beriaz. allt til þess stadar sem Hoba heitir ok liggr [a vinstra veg<ref>[''tilf.'' B</ref> uidr borgina Damascum. tok sidan alla þa eign sem þeir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu hertekit. ok flutti aptr medr ser Loth broðursun sinn medr allri sinni eign. ok þar meðr bædi konur ok karla. Nu sem Abram uendi sinum ueg aptr fra fundi þessarra .iiii<sup>a</sup>. konunga. þa geck konongrinn af Sodoma ut i mot honum ok mætti honum áá ueginum til borgarinnar Salem. i þeim dal sem Sabe heitir. huerr er <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dru nafni het konungs dalr. Enn Melchisedech konungr af Salem. er sidan uar kallad Hierusalem. offradi honum bædi braud ok uini. fyrir þann skylld at hann uar kennimadr hins hæsta guds. ''scolastica hystoria.'' Huat er Josephus segir sua skyrandi. at hann gaf honum ok hans monnum smáár ok ferskar giafir. enn mikla gnott þess kostar sem þeim uar þa uiðrk&#281;miligr. sua sem braud ok uin. Meðr þessarri offran ok presenteran blezadi Melchisedech Abram sua segiandi. Blezadr uerdi Abram af hinum hæsta gudi. þeim sem skapadi himin ok iord. ok blezadr uerdi hinn hæsti gud. af huers hlif ok uerndan uuinir þinir gafuz Abram upp i [þitt ualld.<ref>[þinar hendr, B</ref> Sidan gaf Abram honum hinn tiunda part af aullu sinu herfangi. Finnz þat i engan stad fyrr lesit. at tiundir hafi gefnar eðr loknar uerit enn hér. en frumfornir hofuz þegar af Abel. ''genesis.'' Konungrinn af Sodoma taladi sua til Abrams. Gef mer aptr menn mina. enn tak til þin adra luti. þa sem mer til heyrdu. En hann suaraði honum sua. Sua hefr ek mina h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd upp til hins hæsta gud<ref>guðs, B</ref> drottins mins. þess sem aa bæði himin ok i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rð. at eigi tekr ek ne þiggr sua mikit af þinni eign. sem er einn þradr af liettu uadmáli<ref>undirkl&#281;ði, B</ref> edr skoþuengr. er uerdr til þess at eigi megir þu þetta tala. ek g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rda Abram rikan. utan þeim lutum frateknum sem sueinar uarir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu sér til kostar. ok þat sem kemr aa part ok lutskipti þeirra brødre þriggia Mambre ok hinna tueggia er foru medr oss. þa skulu þeir taka uskaddan sinn part ok lutskipti. ''Ysidorus.'' Þenna Melchisedech. sem fyrr uar af talat. segia ebreskir menn hinn sama ok allan einn uerit hafa ok Sém sun Noa. ok at hann [hafdi fyst<ref>[hefdi fyrstr, B</ref> eptir flodit smiðat borgina Salem. huar er hans riki uar. sem fyrr uar sagt. Eptir hann allan toku ok helldu þesse s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu borg Jebusei. þat folk sem sua uar kallat. ok hon het Jebus af þeirra nafni. þessum tueim nofnum samtengdum uar hon kaullud Jerusalem. huer er sidarr sem Salomon konungr rikti þar feck þat nafn. at hon uar Hierosalomina<ref>Hierosolima, B</ref> kallad sua sem Jerosolima.<ref>Hierosalomonia, B</ref> Segia þeir at hann hafi uordit sua gamall. at hann hafi lifat allt til þess sem Ysaach uar føddr. ok alla frumgetna syni segia þeir iafnan kennimenn uerit hafa fra Noa til Aarons.
+
'''30.''' Þat bar til aa nockurum tima nær þi sem nu uar fra sagt. at Amphael konungr af Babilon ok Chodorlacomor konungr Elamitarum ok adrir .ii. konungar medr þeim biogguz til bardaga moti þeim .v. konungum. sem riktu i þeim audrum .iii. sem þar lagu til. Adama Sebyis ok Baala. er auðru nafni heitir Segor. ''scolastica hystoria.'' Sua mikil yfirgirnd ok fysi uar þo medr folkinu yfir audrum ualld ok drottnan at hafa. at sinn konungr rikti yfir seerhuerri þiodu. af huerium er margir þionadu odrum konungum sér rikarum ok meira háttar. en at sidarstu urdu þeir lydskylldir ok skattgilldir Serkia konungi ok undirgefnir hans einualldi. Chodorlacomor einn af fyrr s&#7887;gdum .iiii. konungum hafði sigrat ok uunnit undir sik þessar .v. borgir ok g&#7887;rt þær ok þeirra konungs séér skattgillda. hafdi honum þadan lokiz skattr aa .xii. aarum. A hinn .xiii<sup>da</sup>. uilldu þeir eigi skatt luka. ok fyrir þann skylld samnadi hann her saman aa hinu .xiiii<sup>da</sup>. aari sins rikis. ok fyrr nefndr Amphael<ref>Amraphael, B</ref> konungr af Babilon ok .ii. aðrir konungar meðr þeim. ok komu allir samt medr her sinn i dal þann sem uallis siluestris heitir. af þeim mætum ok ag&#281;tum skogum sem þar uaru þa. i huerium er uar einn storr brunnr edr uppspretta medr bik edr ti&#7887;ru. Enn i þessum agi&#281;ta dal uard sidan þat dauda haf. sem fyrr uar fra sagt. ''genesis.'' Chodorlacomor ok hans kompanar eyddu alla stadi. þa sem þar uáru naalægir. Enn þeim imoti gengu ok striddu .v. konungar af .v. fyrr nefndum borgum. ok þo<ref>þa, B</ref> flydu þeir .v. enn fioldi fell af þeim. enn þeir flydu ok fordaduz er<ref>ok, B</ref> undan komuz. Enn hinir sem sigraduz toku alla þeirra eign ok fluttu brott medr séér. ok þa hertekna menn sem fangnir voru.<ref>''tilf.'' B</ref> ok þar medr Loth ok alla hans eigu.<ref>eign, B</ref> Enn flottamenn þeir sem undan komuz. sogdu Abram hinum ebreska. er þa bygdi i fyrr nefndum dal<ref>''tilf.'' B</ref> Mambre. oll þessi tidindi. Ok þegar sem Abram heyrdi þat. at Loth brodurson hans uar fanginn. þa taldi<ref>kallaði, B</ref> hann .xviii. ok .ccc. frækinna ok uel færra sinna huskarla til ferdar meðr ser. ok þar til .iii. fyrr nefnda bræðr. Mambre Anel ok Eskol. ok sotti eptir .iiii. fyrr s&#7887;gðum konungum allt til þeirrar ædar ok uppsprettu. sem Dan heitir uid fiallit Libanum. ok aunnur er af .ii. uppsprettum aarinnar Jordanis. af huerri er þat sama þorp sem þar liggr uidr uar þa kallat Dan. enn nu heitir Paneos. enn &#7887;nnur heitir Jor. En sua sem þær .ii. kuislir edr uatnrasir sem af þessum æðum<ref>eðr uppsprettum ''tilf.'' B</ref> framm renna koma saman. þa heitir hon Jordan. Skipti hann þa sinum monnum i .iii. stadi. ok liop a þa medr mikilli sokn þegar um náttina ok gaf þeim mikit slag. sua at hann drap þa sem suafu. enn hina sem &#7887;loðir uaru rak hann aa flótta. sua at þeir mattu eigi beriaz. allt til þess stadar sem Hoba heitir ok liggr [a vinstra veg<ref>[''tilf.'' B</ref> uidr borgina Damascum. tok sidan alla þa eign sem þeir h&#7887;fdu hertekit. ok flutti aptr medr ser Loth broðursun sinn medr allri sinni eign. ok þar meðr bædi konur ok karla. Nu sem Abram uendi sinum ueg aptr fra fundi þessarra .iiii<sup>a</sup>. konunga. þa geck konongrinn af Sodoma ut i mot honum ok mætti honum áá ueginum til borgarinnar Salem. i þeim dal sem Sabe heitir. huerr er &#7887;dru nafni het konungs dalr. Enn Melchisedech konungr af Salem. er sidan uar kallad Hierusalem. offradi honum bædi braud ok uini. fyrir þann skylld at hann uar kennimadr hins hæsta guds. ''scolastica hystoria.'' Huat er Josephus segir sua skyrandi. at hann gaf honum ok hans monnum smáár ok ferskar giafir. enn mikla gnott þess kostar sem þeim uar þa uiðrk&#281;miligr. sua sem braud ok uin. Meðr þessarri offran ok presenteran blezadi Melchisedech Abram sua segiandi. Blezadr uerdi Abram af hinum hæsta gudi. þeim sem skapadi himin ok iord. ok blezadr uerdi hinn hæsti gud. af huers hlif ok uerndan uuinir þinir gafuz Abram upp i [þitt ualld.<ref>[þinar hendr, B</ref> Sidan gaf Abram honum hinn tiunda part af aullu sinu herfangi. Finnz þat i engan stad fyrr lesit. at tiundir hafi gefnar eðr loknar uerit enn hér. en frumfornir hofuz þegar af Abel. ''genesis.'' Konungrinn af Sodoma taladi sua til Abrams. Gef mer aptr menn mina. enn tak til þin adra luti. þa sem mer til heyrdu. En hann suaraði honum sua. Sua hefr ek mina h&#7887;nd upp til hins hæsta gud<ref>guðs, B</ref> drottins mins. þess sem aa bæði himin ok i&#7887;rð. at eigi tekr ek ne þiggr sua mikit af þinni eign. sem er einn þradr af liettu uadmáli<ref>undirkl&#281;ði, B</ref> edr skoþuengr. er uerdr til þess at eigi megir þu þetta tala. ek g&#7887;rda Abram rikan. utan þeim lutum frateknum sem sueinar uarir h&#7887;fdu sér til kostar. ok þat sem kemr aa part ok lutskipti þeirra brødre þriggia Mambre ok hinna tueggia er foru medr oss. þa skulu þeir taka uskaddan sinn part ok lutskipti. ''Ysidorus.'' Þenna Melchisedech. sem fyrr uar af talat. segia ebreskir menn hinn sama ok allan einn uerit hafa ok Sém sun Noa. ok at hann [hafdi fyst<ref>[hefdi fyrstr, B</ref> eptir flodit smiðat borgina Salem. huar er hans riki uar. sem fyrr uar sagt. Eptir hann allan toku ok helldu þesse s&#7887;mu borg Jebusei. þat folk sem sua uar kallat. ok hon het Jebus af þeirra nafni. þessum tueim nofnum samtengdum uar hon kaullud Jerusalem. huer er sidarr sem Salomon konungr rikti þar feck þat nafn. at hon uar Hierosalomina<ref>Hierosolima, B</ref> kallad sua sem Jerosolima.<ref>Hierosalomonia, B</ref> Segia þeir at hann hafi uordit sua gamall. at hann hafi lifat allt til þess sem Ysaach uar føddr. ok alla frumgetna syni segia þeir iafnan kennimenn uerit hafa fra Noa til Aarons.
  
''Speculum historiale.'' Skylldu þeir bleza folkit i fornfæringum ok ueitzlum. ok hofdu frumgetinna manna forprisanir ok tignir. af huerium er su uar ein. at bera kennimanz klæði. meðr hueriu er hann skryddiz <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngan tima utan þa at eins. er hann fornfærdi gudi sem einn byskup. ok at taka endiliga blezan af sinum fedr fyrir hans andlát. ok at bleza ser minnum monnum i ueitzlum eðr odrum hatiðum sem sagt uar. ok taka þann tima tuifalldan kost séér til matar ok dryckiar. ok sua segiz at þeir tøki tuifalldan erfðarpart af peningum i sitt lutskipti. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Af þessum sigri Abrahams segiz at fyrirgefninger áár huert. er iubileus uar kallat i forna l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmali. hafi fyrst hafiz. fyrir þessa hertekinna manna lausn ok uppgefning. þiat Jobal er upp i norrænu sua sem upphaf eðr fyrirgefning. ok þadan af kallaz iubileus sua sem fyrirgefningar aar huert hit fimtuganda. er Judar helldu hatidligt. fyrir þann skylld at Loth uar þa fimtugr at aara tali er hann frealsadiz. eptir þi sem nockurir menn segia. ella fyrir þa sauk at þa uar hit fimtuganda aar fra þii er gud taladi til hans aa ueginum. ella fra þeim tima sem hann geck ut af Charram. ''speculum hystoriale.'' Melchisedech utgangandi moti Abrám offradi honum braud ok uin. sua sem táknsamliga fyrirmerkiandi Aaron hinn fyrsta kennimenn i hinu forna l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmali. ok enn helldr sealfan Jesum Christum sannan ok hinn hæsta kennimann. at hann mundi af honum ok hans afku&#281;mi fædaz hegat i uerolldina. huern er sealfan sik fornfærdi gudi fedr fyrir uaru skylld áá hinum heilaga krossi. Melchisedech offrandi Abram braud ok uin teiknar ok merkir fagrliga lausnara uarn Jesum Christum. þann sama sem sinn sæta likam ok signat<ref>signada, B</ref> blod gaf sinum lærisueinum undir mynd ok aasionu brauds ok uins. huadan af er hann blezadi Abram undir mynd ok merking Jesu Christi. enn Abram gaf honum tiundir<ref>tiund, B</ref> af aullu sinu herfangi. sem fyrr uar sagt.  
+
''Speculum historiale.'' Skylldu þeir bleza folkit i fornfæringum ok ueitzlum. ok hofdu frumgetinna manna forprisanir ok tignir. af huerium er su uar ein. at bera kennimanz klæði. meðr hueriu er hann skryddiz &#7887;ngan tima utan þa at eins. er hann fornfærdi gudi sem einn byskup. ok at taka endiliga blezan af sinum fedr fyrir hans andlát. ok at bleza ser minnum monnum i ueitzlum eðr odrum hatiðum sem sagt uar. ok taka þann tima tuifalldan kost séér til matar ok dryckiar. ok sua segiz at þeir tøki tuifalldan erfðarpart af peningum i sitt lutskipti. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Af þessum sigri Abrahams segiz at fyrirgefninger áár huert. er iubileus uar kallat i forna l&#7887;gmali. hafi fyrst hafiz. fyrir þessa hertekinna manna lausn ok uppgefning. þiat Jobal er upp i norrænu sua sem upphaf eðr fyrirgefning. ok þadan af kallaz iubileus sua sem fyrirgefningar aar huert hit fimtuganda. er Judar helldu hatidligt. fyrir þann skylld at Loth uar þa fimtugr at aara tali er hann frealsadiz. eptir þi sem nockurir menn segia. ella fyrir þa sauk at þa uar hit fimtuganda aar fra þii er gud taladi til hans aa ueginum. ella fra þeim tima sem hann geck ut af Charram. ''speculum hystoriale.'' Melchisedech utgangandi moti Abrám offradi honum braud ok uin. sua sem táknsamliga fyrirmerkiandi Aaron hinn fyrsta kennimenn i hinu forna l&#7887;gmali. ok enn helldr sealfan Jesum Christum sannan ok hinn hæsta kennimann. at hann mundi af honum ok hans afku&#281;mi fædaz hegat i uerolldina. huern er sealfan sik fornfærdi gudi fedr fyrir uaru skylld áá hinum heilaga krossi. Melchisedech offrandi Abram braud ok uin teiknar ok merkir fagrliga lausnara uarn Jesum Christum. þann sama sem sinn sæta likam ok signat<ref>signada, B</ref> blod gaf sinum lærisueinum undir mynd ok aasionu brauds ok uins. huadan af er hann blezadi Abram undir mynd ok merking Jesu Christi. enn Abram gaf honum tiundir<ref>tiund, B</ref> af aullu sinu herfangi. sem fyrr uar sagt.  
  
  
 
===Her segir fra þui er guð vitraðiz Abraham ok sagði honum [fyrir huerio hann skylldi fram fara.<ref>huersu hann skylldi offra, B</ref> Capitulum.===
 
===Her segir fra þui er guð vitraðiz Abraham ok sagði honum [fyrir huerio hann skylldi fram fara.<ref>huersu hann skylldi offra, B</ref> Capitulum.===
  
'''31.''' Þessum lutum sua lidnum sem nu uar fra sagt. uitradiz gud Abram ok taladi sua til hans. Hird eigi þu at ottaz Abram. Ek skal þin uernd ok uardueitzla uera. ok hardla mikit man þitt uerkkaup uera. Abram suaradi. Huat mantu gefa mer. barnlauss man ek framm fara. at<ref>''mgl.'' B</ref> þessi Damascus sem medr mer er. sun radsmanz mins Eliezer. man uerda minn erfingi. ''scolastica hystoria.'' Sem hann segdi sua. Huat stettir at þu gefir mer landit. ef þu gefr mer engan erfingiann. Sua segir Ysidorus. at þessi Damascus son Eliezer hafi latit reisa borgina Damascum ok kallat hana af sinu nafni. ok rikt þar sidan. ''genesis.'' Ok enn taladi Abram. Eigi gaft þu mer auka edr afku&#281;mi. Se þessi minn huskarl man minn erfingi uera. Ok þegar i stad taladi gud drottinn til hans. Eigi man þessi þinn erfingi uera. helldr saa sem af sealfs þins likam man getinn uerda. Leiddi hann sidan ut ok sagdi sua. Hugsa ecki upp á þat. at þu munir rikia þegar i þessu landi. edr þitt afku&#281;mi eptir þik. þiat mitt fyrirheit man framm koma ok fyllaz eptir .cccc. aara. sua sem þu ert adr andadr. Enn þo allt at eins man ek døma ok hegna þa þiod. sem þa hafa þiad ok þrælkat. ok eptir þat manu þeir medr mikilli eign fara brott af þi sama landi. Se na upp til himinsins. ok tel hans stiornur ef þu matt. A s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu leid man þitt afkuæmi uerda ut<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>luligt sem þær. Abram trudi gudi. ok uard honum þat til fullkomins rettlætis. Taladi gud þa til hans. Ek<ref>''ret. for'' Ef ek</ref> em sá hinn sami þinn herra. sem þik leiddi ut af Ur Challdeorum. til þess at ek g&#281;fa þer þetta sama land til eignar. ''speculum historiale.'' Enn fyrir þann skylld at hann feck af gudi fremra fyrirheit en sealfr kunni ser at øskia edr uænta. þa bad hann gud faa þar til nockut mark. huadan af er hann mætti þat uita. eigi sua sem af nockurum mistrunadi edr auruilnan. helldr uæntandi ok eptirfrettandi medr huerium hætti þat mundi uerda. ok taladi. ''genesis.'' Herra gud minn. huadan af megi ek þat uita. at ek muni þetta land eignaz. Hedan af hofz saa uani medr Judum at spyria eptir táknum ok m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkum ok eptir at leita. Gud drottinn suaradi honum þa ok sagdi sua. Tak þer aa morgin eina þreuetra ku ok þar medr þriæra geit ok þreuetran uedr. ok þar medr eina dufu ok turturam. Sem hann segdi sua. þessa luti muntu mer offra. ok þar til man ek syna þer eitt mark. Ok sem hann hafði tekit þessi kuikendi. sundradi hann þau ok skipti sundr i midiu. ok let sua liggia sundrada<ref>sundrat a, B</ref> parta ok horfa [huara i mot<ref>[hvarr a moti, B</ref> odrum. utan fuglana sundradi hann eigi. Ok meðan hann beid gud<ref>guðs, B</ref> drottins bodordz ok atkuædiss. medr huerium hætti hann skylldi fornfæra þessa luti. þa flugu til fuglar ok settuz aa hræin. enn Abram rak þa i brott. Enn i þann tima sem sol mundi sett.<ref>setiaz, B</ref> þa fell aa hann suefn. mikil hræzla ok myrkfælni kom ok yfir hann. ok þar medr uar sua talat til hans. Vit þat fyrir uist. at þitt kyn ok afkuæmi man <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rlendaz ok utlægt uerda aa audru enn eigi<ref>i ''tilf.'' B </ref> sealfs þins landi. munu utlendir menn leggia þa undir þrældom ok þungar kualir aa fiorum hundradum áára. enn þu mant andaz i nádum ok fridi. ok fara sua til þinna fedra ok forellra greptr ok iardaðr i godum ellidomi. Enn þitt kyn ok afkuæmi man i hinni fiordu kynkuisl aptr higat koma. þiat eigi er aulld<ref>&#491;ll &#281;tt, B</ref> Amorreorum enn fylld ok framm komin. ''scolastica historia.'' Enn þat sem gud taladi til Abrams. at hans fyrirheit mundi vid hans ættmenn ok afku&#281;mi um .cccc. aara fyllaz ok framm koma. er eigi sua skilianda. at Jsraels lydr hafi aa sua m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum aarum þrælkaðr uerit aa Egiptalandi. helldr lyktadiz þessi tala ok fylldiz i þeirra þr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguingh<ref>þr&#491;ngum, B</ref> ok mædingu. Byreadiz þessi ára tala ok hofz upp fra þeim tima sem Abram feck þetta fyrirheit. eptir þi sem Ysidorus segir. Heilagr Augustinus telr þessi .cccc. ok .v. aar fra þeim tima sem Ysaach uar fæddr. fyrir þann skylld sem<ref>er, B</ref> gud sagdi sua til Abrams. at hans kyn ok afkuæmi mundi utlægiaz. ok til þess sem Jsraels lydr geck ut af Egiptalandi. ok getr Genesis ecki þeirra .v. Var hans afku&#281;mi sua sem utlægt aa ollum þessum tima. huart sem helldr uar i landinu Chanáán eðr Egipto. þar til er þat feck ok auðladiz erfd aa fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu landi. ''genesis.'' Eptir þat sem sol hafdi setz. uarð mikit þokumyrkr. ok syndiz þá þilikt sem riukandi ofns elldr ok elldligr lampi lidandi ok umfarandi fyrr sagdar fornir. sua sundrskiptar sem fyrr uar sagt. ok eyddi medr guds uilia aullum þeim. ok gaf honum þetta mark sins fyrirheitz.<ref>''saal.'' B; fyrirheit, A</ref> A þeima degi stadfesti gud fullkomliga sitt sáttmaal medr Abram. ok greindi mikilleik ok endim<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rk þessa fyrirheitna landz. sua segiandi.<ref>''her beg.'' Fragm. II.</ref> Þetta land man ek þinu kyni ok afku&#281;mi gefa fra Rinocorula Egiptalandz aa til hinnar miklu áár Eufraten. ok taldi þær .x. þiodir er þar bygdu.  
+
'''31.''' Þessum lutum sua lidnum sem nu uar fra sagt. uitradiz gud Abram ok taladi sua til hans. Hird eigi þu at ottaz Abram. Ek skal þin uernd ok uardueitzla uera. ok hardla mikit man þitt uerkkaup uera. Abram suaradi. Huat mantu gefa mer. barnlauss man ek framm fara. at<ref>''mgl.'' B</ref> þessi Damascus sem medr mer er. sun radsmanz mins Eliezer. man uerda minn erfingi. ''scolastica hystoria.'' Sem hann segdi sua. Huat stettir at þu gefir mer landit. ef þu gefr mer engan erfingiann. Sua segir Ysidorus. at þessi Damascus son Eliezer hafi latit reisa borgina Damascum ok kallat hana af sinu nafni. ok rikt þar sidan. ''genesis.'' Ok enn taladi Abram. Eigi gaft þu mer auka edr afku&#281;mi. Se þessi minn huskarl man minn erfingi uera. Ok þegar i stad taladi gud drottinn til hans. Eigi man þessi þinn erfingi uera. helldr saa sem af sealfs þins likam man getinn uerda. Leiddi hann sidan ut ok sagdi sua. Hugsa ecki upp á þat. at þu munir rikia þegar i þessu landi. edr þitt afku&#281;mi eptir þik. þiat mitt fyrirheit man framm koma ok fyllaz eptir .cccc. aara. sua sem þu ert adr andadr. Enn þo allt at eins man ek døma ok hegna þa þiod. sem þa hafa þiad ok þrælkat. ok eptir þat manu þeir medr mikilli eign fara brott af þi sama landi. Se na upp til himinsins. ok tel hans stiornur ef þu matt. A s&#7887;mu leid man þitt afkuæmi uerda ut&#7887;luligt sem þær. Abram trudi gudi. ok uard honum þat til fullkomins rettlætis. Taladi gud þa til hans. Ek<ref>''ret. for'' Ef ek</ref> em sá hinn sami þinn herra. sem þik leiddi ut af Ur Challdeorum. til þess at ek g&#281;fa þer þetta sama land til eignar. ''speculum historiale.'' Enn fyrir þann skylld at hann feck af gudi fremra fyrirheit en sealfr kunni ser at øskia edr uænta. þa bad hann gud faa þar til nockut mark. huadan af er hann mætti þat uita. eigi sua sem af nockurum mistrunadi edr auruilnan. helldr uæntandi ok eptirfrettandi medr huerium hætti þat mundi uerda. ok taladi. ''genesis.'' Herra gud minn. huadan af megi ek þat uita. at ek muni þetta land eignaz. Hedan af hofz saa uani medr Judum at spyria eptir táknum ok m&#7887;rkum ok eptir at leita. Gud drottinn suaradi honum þa ok sagdi sua. Tak þer aa morgin eina þreuetra ku ok þar medr þriæra geit ok þreuetran uedr. ok þar medr eina dufu ok turturam. Sem hann segdi sua. þessa luti muntu mer offra. ok þar til man ek syna þer eitt mark. Ok sem hann hafði tekit þessi kuikendi. sundradi hann þau ok skipti sundr i midiu. ok let sua liggia sundrada<ref>sundrat a, B</ref> parta ok horfa [huara i mot<ref>[hvarr a moti, B</ref> odrum. utan fuglana sundradi hann eigi. Ok meðan hann beid gud<ref>guðs, B</ref> drottins bodordz ok atkuædiss. medr huerium hætti hann skylldi fornfæra þessa luti. þa flugu til fuglar ok settuz aa hræin. enn Abram rak þa i brott. Enn i þann tima sem sol mundi sett.<ref>setiaz, B</ref> þa fell aa hann suefn. mikil hræzla ok myrkfælni kom ok yfir hann. ok þar medr uar sua talat til hans. Vit þat fyrir uist. at þitt kyn ok afkuæmi man &#7887;rlendaz ok utlægt uerda aa audru enn eigi<ref>i ''tilf.'' B </ref> sealfs þins landi. munu utlendir menn leggia þa undir þrældom ok þungar kualir aa fiorum hundradum áára. enn þu mant andaz i nádum ok fridi. ok fara sua til þinna fedra ok forellra greptr ok iardaðr i godum ellidomi. Enn þitt kyn ok afkuæmi man i hinni fiordu kynkuisl aptr higat koma. þiat eigi er aulld<ref>&#491;ll &#281;tt, B</ref> Amorreorum enn fylld ok framm komin. ''scolastica historia.'' Enn þat sem gud taladi til Abrams. at hans fyrirheit mundi vid hans ættmenn ok afku&#281;mi um .cccc. aara fyllaz ok framm koma. er eigi sua skilianda. at Jsraels lydr hafi aa sua m&#7887;rgum aarum þrælkaðr uerit aa Egiptalandi. helldr lyktadiz þessi tala ok fylldiz i þeirra þr&#7887;nguingh<ref>þr&#491;ngum, B</ref> ok mædingu. Byreadiz þessi ára tala ok hofz upp fra þeim tima sem Abram feck þetta fyrirheit. eptir þi sem Ysidorus segir. Heilagr Augustinus telr þessi .cccc. ok .v. aar fra þeim tima sem Ysaach uar fæddr. fyrir þann skylld sem<ref>er, B</ref> gud sagdi sua til Abrams. at hans kyn ok afkuæmi mundi utlægiaz. ok til þess sem Jsraels lydr geck ut af Egiptalandi. ok getr Genesis ecki þeirra .v. Var hans afku&#281;mi sua sem utlægt aa ollum þessum tima. huart sem helldr uar i landinu Chanáán eðr Egipto. þar til er þat feck ok auðladiz erfd aa fyrr s&#7887;gdu landi. ''genesis.'' Eptir þat sem sol hafdi setz. uarð mikit þokumyrkr. ok syndiz þá þilikt sem riukandi ofns elldr ok elldligr lampi lidandi ok umfarandi fyrr sagdar fornir. sua sundrskiptar sem fyrr uar sagt. ok eyddi medr guds uilia aullum þeim. ok gaf honum þetta mark sins fyrirheitz.<ref>''saal.'' B; fyrirheit, A</ref> A þeima degi stadfesti gud fullkomliga sitt sáttmaal medr Abram. ok greindi mikilleik ok endim&#7887;rk þessa fyrirheitna landz. sua segiandi.<ref>''her beg.'' Fragm. II.</ref> Þetta land man ek þinu kyni ok afku&#281;mi gefa fra Rinocorula Egiptalandz aa til hinnar miklu áár Eufraten. ok taldi þær .x. þiodir er þar bygdu.  
  
  
 
===Her segir fra þi er Abram gat at eiga Ysmael medr Agar. ok engillinn uitradiz henni. Genesis.===
 
===Her segir fra þi er Abram gat at eiga Ysmael medr Agar. ok engillinn uitradiz henni. Genesis.===
  
'''32.''' Þenna tima hafdi Saray engi b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn gefit. helldr hafdi hon egiptzka þernu er Agar het. ok taladi sua til sins bonda Abrams. Se sua lukti ok hirði mik gud drottinn. at ek ma eigi syni geta. fyrir þi gack inn til minnar þionostukonu. léttliga at ek megi sua af henni syni fá. Nu sem hann samþyktiz hennar bøn. tok hon Agar hina egiptzku sina þionostukonu. eptir .x. aar fra þi sem þau settu sina bygd i landinu Chanáán. ok gaf hana sinum bonda i ualld sua sem<ref>hans ''tilf.'' B, Fragm.</ref> eiginkonu. Geck hann sidan i sæng til hennar. Enn sua sem hun uissi. at hun hafði barn getit af þeirra sambud. þa fyrirleit hon sina fru<ref>husfru, B, Fragm.</ref> Saray. Enn Abram let eigi sem hann uissi huat tidis<ref>tiðiss, B; tiðs, Fragm.</ref> uar. Saray taladi þa til Abrams. Vrettliga giorir þu uidr mik. Ek gaf mina þeonostukonu upp i þinn eiginligan fadm. Nu þegar sem hun finnr at hun hefir barn getit þa fyrirsmáár hon mik. Dømi gud drottinn milli min ok þin. Hann suaradi henni ok sagdi sua. Se ambatt þin<ref>er ''tilf.'' B, ''ikke'' Fragm.</ref> i þinu ualldi. G<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r medr hana aa þa leid sem þer likar. Ok þegar sem Saray þiadi hana ok þr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngði. þa flydi hun undan [ok fór i brott<ref>[''mgl.'' B, Fragm.</ref> ok ætladiz heim i Egiptaland. Fann guds engill hana<ref>þa ''tilf.'' B</ref> eina saman. sua sem hon þyrst [ok uilltiz<ref>[''saal. ogs.'' B; villtz Fragm.</ref> uegar hafdi komit til eins brunnz edr uppsprettu aa ueginum er liggr um<ref>viðr, B</ref> eydim<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkina Sur. ok sagdi sua til hennar. Huadan komtu Agar ambátt. edr huert hefir þu byriat þina ferd. Hon suaradi. Ek flyr ifra minni fru Saray. Engillinn sagði þa til hennar. Huerf aptr þu til þinnar fru. læg þik ok gefz henni i ualld. Ok enn taladi hann sua til hennar. Margfalldliga man ek fiolga þitt afku&#281;mi. ok fyrir fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ldans sakir man þat eigi talt uerda. Ok enn sagdi hann sua. Sé þu hefir medr manni buit. ok mant þu son fæða. ok hans nafn mant þu Ysmael kalla. fyrir þa skylld er drottinn<ref>guð, B</ref> heyrdi þina naud<ref>neyð, B</ref> ok angist. þiat ismael er i latinu<ref>''saal. ogs.'' B, Fragm.</ref> sua mikit at þyda sem guds heyrn upp i norrænu. J þessum stad er þat fyrst lesit at n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurs mannz nafn hafi af [guds uitran uerit fyrir sagt.<ref>[guði vitrat verit, B</ref> huat er hardla sealldan hefir uissuliga uordit. Þessi man uera einn grimmr madr ok hardr. sagdi engillinn til Agar. hans hendr ok frammferdir manu<ref>''saal.'' B; man, A</ref> &#491;llum odrum gagnstadlighar uera. ok i landeign allra sinna bræðra man hann setia sin ufridar landtiolld. ''scolastica historia.'' Huat er þo er eigi af sealfum honum at eins lesit. helldr af syni hans Cedar. ok þo uar þetta mest af hans kynsmonnum ok afku&#281;mi fyrir spáád. þiat Saraceni. huerir er af hans ætt eru komnir ok fordum hetu Ysmaelite. uerandi i ymsum st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dum sem uallarar. b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rduz iafnan moti þeim þiodum. huerium er þeir uaru nalægaztir. þo at sua sem eydiliga ut af annarra manna bygd ok af aullum uaru þeir settir ok unadadir. Einkannliga mest kom þessi fors<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn framm þo. eptir þi sem Metodius segir. þann tima sem þessir .iiii. hofdingiar af ætt Ysmaels. Oreb ok Zeeb. Zebee ok Salmana. gengu ut af einni eydim<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rk moti Jsrael. hueria er hann kalladi uingardz<ref>hingarðs(!), B, Fragm.</ref> sunu. lettliga fyrir sitt uitleysi sua sem <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>loda. ok þeir s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu sigradir af hinum goða Gedeone runnu ok rucku aptr i þa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu eydimork. sem þeir hofdu adr uerit ok ut af gengit. Hann segir at Ysmaels folk ok afku&#281;mi munu um sidir at einu sinni sua af sinum eydimorkun ut ganga. at þeir manu fá ualld yfir uerolldinni um .viii. uikur aara. ok at þeirra uegr ok frammferd man kallaz angistar aar. fyrir þann skylld at i uigðum st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dum manu þeir eigi sidr kennimenn uega enn adra. ok i þeim st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dum hia konum bua ok þeim sofa. ok binda sina eyki uid heilagra manna leidi. Eptir þat sem guds engill hafdi fyrr sagda hluti talad til Agar. huarf hann henni<ref>heim, B, Fragm.</ref> medr einum huirfiluindi. ok hon saa eptir honum ok sagdi sua. Ek saa aa bak [þeim manni<ref>[eptir þeim, B</ref> sem mik sá. ok af þi kalladi hon þann sama brunn sem hun fann seanda brunn ok lifanda. fyrir þann skylld at guddrottinn saa þa til hennar<ref>henni(!), B</ref> þyrstandi. sua sem sitt lif synandi henni þann sama brunn. sem uel ma kallaz Agar brunnr ok enn ma synaz milli Clades ok Baraath.<ref>Baraak, B</ref> þeirra borga sem sua heita. Ok sua sem hon kom heim aptr fæddi hon suein. þann sem hon<ref>''saal.'' B; han, A</ref> hafði getit meðr Abram. ok kalladi hann Jsmael. hafdi Abram þa .lxxx. ok .vi. áár. er Jsmael fæddiz honum af Agar.
+
'''32.''' Þenna tima hafdi Saray engi b&#7887;rn gefit. helldr hafdi hon egiptzka þernu er Agar het. ok taladi sua til sins bonda Abrams. Se sua lukti ok hirði mik gud drottinn. at ek ma eigi syni geta. fyrir þi gack inn til minnar þionostukonu. léttliga at ek megi sua af henni syni fá. Nu sem hann samþyktiz hennar bøn. tok hon Agar hina egiptzku sina þionostukonu. eptir .x. aar fra þi sem þau settu sina bygd i landinu Chanáán. ok gaf hana sinum bonda i ualld sua sem<ref>hans ''tilf.'' B, Fragm.</ref> eiginkonu. Geck hann sidan i sæng til hennar. Enn sua sem hun uissi. at hun hafði barn getit af þeirra sambud. þa fyrirleit hon sina fru<ref>husfru, B, Fragm.</ref> Saray. Enn Abram let eigi sem hann uissi huat tidis<ref>tiðiss, B; tiðs, Fragm.</ref> uar. Saray taladi þa til Abrams. Vrettliga giorir þu uidr mik. Ek gaf mina þeonostukonu upp i þinn eiginligan fadm. Nu þegar sem hun finnr at hun hefir barn getit þa fyrirsmáár hon mik. Dømi gud drottinn milli min ok þin. Hann suaradi henni ok sagdi sua. Se ambatt þin<ref>er ''tilf.'' B, ''ikke'' Fragm.</ref> i þinu ualldi. G&#7887;r medr hana aa þa leid sem þer likar. Ok þegar sem Saray þiadi hana ok þr&#7887;ngði. þa flydi hun undan [ok fór i brott<ref>[''mgl.'' B, Fragm.</ref> ok ætladiz heim i Egiptaland. Fann guds engill hana<ref>þa ''tilf.'' B</ref> eina saman. sua sem hon þyrst [ok uilltiz<ref>[''saal. ogs.'' B; villtz Fragm.</ref> uegar hafdi komit til eins brunnz edr uppsprettu aa ueginum er liggr um<ref>viðr, B</ref> eydim&#7887;rkina Sur. ok sagdi sua til hennar. Huadan komtu Agar ambátt. edr huert hefir þu byriat þina ferd. Hon suaradi. Ek flyr ifra minni fru Saray. Engillinn sagði þa til hennar. Huerf aptr þu til þinnar fru. læg þik ok gefz henni i ualld. Ok enn taladi hann sua til hennar. Margfalldliga man ek fiolga þitt afku&#281;mi. ok fyrir fi&#7887;ldans sakir man þat eigi talt uerda. Ok enn sagdi hann sua. Sé þu hefir medr manni buit. ok mant þu son fæða. ok hans nafn mant þu Ysmael kalla. fyrir þa skylld er drottinn<ref>guð, B</ref> heyrdi þina naud<ref>neyð, B</ref> ok angist. þiat ismael er i latinu<ref>''saal. ogs.'' B, Fragm.</ref> sua mikit at þyda sem guds heyrn upp i norrænu. J þessum stad er þat fyrst lesit at n&#7887;ckurs mannz nafn hafi af [guds uitran uerit fyrir sagt.<ref>[guði vitrat verit, B</ref> huat er hardla sealldan hefir uissuliga uordit. Þessi man uera einn grimmr madr ok hardr. sagdi engillinn til Agar. hans hendr ok frammferdir manu<ref>''saal.'' B; man, A</ref> &#491;llum odrum gagnstadlighar uera. ok i landeign allra sinna bræðra man hann setia sin ufridar landtiolld. ''scolastica historia.'' Huat er þo er eigi af sealfum honum at eins lesit. helldr af syni hans Cedar. ok þo uar þetta mest af hans kynsmonnum ok afku&#281;mi fyrir spáád. þiat Saraceni. huerir er af hans ætt eru komnir ok fordum hetu Ysmaelite. uerandi i ymsum st&#7887;dum sem uallarar. b&#7887;rduz iafnan moti þeim þiodum. huerium er þeir uaru nalægaztir. þo at sua sem eydiliga ut af annarra manna bygd ok af aullum uaru þeir settir ok unadadir. Einkannliga mest kom þessi fors&#7887;gn framm þo. eptir þi sem Metodius segir. þann tima sem þessir .iiii. hofdingiar af ætt Ysmaels. Oreb ok Zeeb. Zebee ok Salmana. gengu ut af einni eydim&#7887;rk moti Jsrael. hueria er hann kalladi uingardz<ref>hingarðs(!), B, Fragm.</ref> sunu. lettliga fyrir sitt uitleysi sua sem &#7887;loda. ok þeir s&#7887;mu sigradir af hinum goða Gedeone runnu ok rucku aptr i þa s&#7887;mu eydimork. sem þeir hofdu adr uerit ok ut af gengit. Hann segir at Ysmaels folk ok afku&#281;mi munu um sidir at einu sinni sua af sinum eydimorkun ut ganga. at þeir manu fá ualld yfir uerolldinni um .viii. uikur aara. ok at þeirra uegr ok frammferd man kallaz angistar aar. fyrir þann skylld at i uigðum st&#7887;dum manu þeir eigi sidr kennimenn uega enn adra. ok i þeim st&#7887;dum hia konum bua ok þeim sofa. ok binda sina eyki uid heilagra manna leidi. Eptir þat sem guds engill hafdi fyrr sagda hluti talad til Agar. huarf hann henni<ref>heim, B, Fragm.</ref> medr einum huirfiluindi. ok hon saa eptir honum ok sagdi sua. Ek saa aa bak [þeim manni<ref>[eptir þeim, B</ref> sem mik sá. ok af þi kalladi hon þann sama brunn sem hun fann seanda brunn ok lifanda. fyrir þann skylld at guddrottinn saa þa til hennar<ref>henni(!), B</ref> þyrstandi. sua sem sitt lif synandi henni þann sama brunn. sem uel ma kallaz Agar brunnr ok enn ma synaz milli Clades ok Baraath.<ref>Baraak, B</ref> þeirra borga sem sua heita. Ok sua sem hon kom heim aptr fæddi hon suein. þann sem hon<ref>''saal.'' B; han, A</ref> hafði getit meðr Abram. ok kalladi hann Jsmael. hafdi Abram þa .lxxx. ok .vi. áár. er Jsmael fæddiz honum af Agar.
  
  
 
===Her segir fra þi er gud uitradiz Abraham ok um skurdarskirn===
 
===Her segir fra þi er gud uitradiz Abraham ok um skurdarskirn===
  
'''33.''' Þann tima sem Abram hafdi .ix. tigu aara ok .ix. áár. vitradiz gud honum ok sagdi sua til hans. Ek em almattigr gud. gack framm i minu augliti. ok uer alg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rr madr. man ek mitt sattmáál setia milli min ok þin ok mikilligha fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lga þitt afkuæmi. Abram fell framm allt til iardar. ok taladi sua til hans gud. Ek em gud ok minn skilmaali skal æ medr þer uera. ok þu mant uerda fadir margra þioda. Enn þo breytti gud n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut nafni hans adr hann skyrdi honum sinn skilmaala. ok sagdi sua. Eigi man þitt nafn hedan af kallaz Abram. helldr skalltu heita Abrahám. þiat ek skipada þik ok g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rda fodur margra þioda. man ek ok þik mikilliga lata med þiodunum uaxa ok freouaz. manu konungar af þer ok þinu kyni koma. Mitt sáttmál ok skildaga man ek milli min ok þin ok þins kyns eptir þina daga umlidna setia um æfinligar kynkuislir medr eilifu saattmaals<ref>''saal.'' B; sambandi, A</ref> sambandi. til þess at ek se þinn gud ok þins afku&#281;miss eptir þik. Man ek þer ok þinu kyni gefa þitt utlegdar land til æfinligrar eignar. sua sem er Chanááns land. man ek ok uera þeirra gud. Ok fyrir þann skylld at gud uilldi greina sinn lyd sem uar Jsraels folk sua sem medr nockuru einkannlighu marki. þa baud hann þeim skurdarskirn talandi sua til Abrahams. Þu skallt at geyma þessum minum skildaga. ok allt þitt kyn ok afku&#281;mi i sinum kynkuislum. huern<ref>huert, B</ref> er þer skulut geymiliga uardueita milli min ok yðar ok þins kyns ok afku&#281;mis eptir þik. Huert sem eitt sueinbarn med ydr skal taka skurðarskirn. skulu þer umhuerfis<ref>vmhergis, B</ref> snida ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>t af hinum fremztu part aa þeirra leyndarlim. til þess at þat sé sattmáls mark milli min ok ydar. Atta daga gamalt barn skal meðr skurðarskirn skiraz.<ref>hvert sem eitt sveinbarn meðr yðr skal taka skurðarskirn ''tilf.'' B</ref> huerr sem einn karlkindar i ydru afku&#281;mi ok kynkuislum.<ref>''her end.'' Fragm. II.</ref> sua sa [madr sem hann hefir mansmadr<ref>[mansmaðr sem hann hefir, B</ref> keyptr uerit. iafnuel þo at hann se eigi af ydru kyni. skal skiraz skurdarskirn. Man þessi skilmali uera til æfinligs sáttmáls i ydru kiotligu afku&#281;mi. Þess karlmanz sem hans holld edr skinn aa fremztu part aa fyrr nefndum hans lim hefir eigi uerit um snidit. man fyrirfaraz ok brottu skiliaz fra sinum eignum lyd ok ættmonnum. þiat hann hellt ok hafði fyrir hegoma mina skipan ok skilmala. ''scolastica hystoria.'' Fyrir þa skynsemi at gud skipti þann tima nafni Abrahams. sem hann baud honum skurðarskirn. gefa Judar b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnum sinum n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fn sua sem þeir skira þau þeirri s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu skirn. Ok enn talaði gud sua til Abrahams. Eigi skalltu upp fra þeima<ref>deghi eðr ''tilf.'' B</ref> tima þina husfru Saray nefna. utan helldr skalltu hana Saram kalla. Henni man ek bleza ok hana signa. ok af henni man ek þer sun gefa. huerium er ek man bleza. af honum manu miklar ættir ok kynkuislir koma. ok af honum munu margir þiodkonungar fædaz. Nu sua sem gud sn<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ri medr forspa ok fyrrsagðri merkingu nafni Abrahams. at þar sem hann het at fyrstu Abram. sua sem haleitr fadir. skylldi hann sidan heita Abraham. þat er sua sem margra þioða fadir. a s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu leid sn<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ri hann medr forspá ok fagrligri merkingu nafni hans husfru. takandi i brott hinn sidarsta staf af hennar nafni. at þar sem hon het aðr<ref>fyrra tima, B</ref> Saray. þat er minn h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fðingi. huat er sua mikit er at segia. at hon uæri eins herbergiss h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdingi.<ref>fru enn eigi fleiri, B</ref> skylldi hon sidarr meirr Sara sua sem allra h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdingi heita. Abraham fell þa framm yfir sealfs sins aasionu. hlæiandi af þeirri gledi ok fagnadi sem hann hafði fengit. ok segiandi sua upp i sealfs sins hiarta. Huat hyggr þu at mer hundrað uetra g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mlum manni mani sun fædaz. ok Sara [mani barnbær<ref>''saal.'' B; man banbært, A</ref> uera. þar sem hun er nu niræð. Hann talaði þa til guds. Ek æskir þess at Ysmael halldi sinu lifi fyrir þer. Gud sagdi þa til Abrahams. Þin husfru Sara man þer sun fæda. ok hans nafn mantu Ysaach kalla. medr æfiligt<ref>&#281;fenleght, B</ref> sáttmaal man ek minn skilmaala<ref>meðr ''tilf.'' B</ref> honum skipa ok hans afkuæmi eptir hans dag. Yfir Ysmaelem man ek ok þina bøn heyra. ok honum bleza. hardla mikilliga man ek auka ok fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lgaz lata hans kyn ok afku&#281;mi. Tolf hertoga eðr hofðingia mun hann ut af ser geta ok mikla þiod man ek af honum [aukaz ok fiolgaz<ref>[auka ok verða, B</ref> lata. Minu sáttmali ok skildaga man ek til Ysaachs uenda. huern er Sára man þer annat aar þenna tima fæda. Her finnz þat i odrum stað at n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurs manz nafn se af sealfum guði fyrir sagt. huat er af .ii. odrum finnz<ref>til ''tilf.'' B</ref>i hinu forna l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmaali. þat er af hinum sterka Samsoni ok af Josia konungi. J hinu nyia l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmali finnz þat ok truiz af tueim at eins Jesu Christo ok Johanne baptista. Ysaac þyþiz hlátr af fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdum hlátri hans feðr Abrahams. Eptir þat sem gud hafdi sit tal endat þa at sinni. tok Abraham son sinn Ysmaelem ok allt sitt hyski ok heimafolk. ok þar medr eigi sidr þa menn [er hann hafði keypt til. alla þa menn<ref>[''tilf.'' B</ref> ellri ok yngri sem karlkindar varu ok honum til heyrðu. ok skirði<ref>þa ''tilf.'' B</ref> þegar i stad aa þeim sama degi alla þa ok sealfan sik meðr fyrr sagdri umskurdarskirn. sua sem gud hafdi bodit honum. Hafdi hann þa .ix. ok niutigi aara. enn Ysmael uar þa .xiiii. uetra.
+
'''33.''' Þann tima sem Abram hafdi .ix. tigu aara ok .ix. áár. vitradiz gud honum ok sagdi sua til hans. Ek em almattigr gud. gack framm i minu augliti. ok uer alg&#7887;rr madr. man ek mitt sattmáál setia milli min ok þin ok mikilligha fi&#7887;lga þitt afkuæmi. Abram fell framm allt til iardar. ok taladi sua til hans gud. Ek em gud ok minn skilmaali skal æ medr þer uera. ok þu mant uerda fadir margra þioda. Enn þo breytti gud n&#7887;ckut nafni hans adr hann skyrdi honum sinn skilmaala. ok sagdi sua. Eigi man þitt nafn hedan af kallaz Abram. helldr skalltu heita Abrahám. þiat ek skipada þik ok g&#7887;rda fodur margra þioda. man ek ok þik mikilliga lata med þiodunum uaxa ok freouaz. manu konungar af þer ok þinu kyni koma. Mitt sáttmál ok skildaga man ek milli min ok þin ok þins kyns eptir þina daga umlidna setia um æfinligar kynkuislir medr eilifu saattmaals<ref>''saal.'' B; sambandi, A</ref> sambandi. til þess at ek se þinn gud ok þins afku&#281;miss eptir þik. Man ek þer ok þinu kyni gefa þitt utlegdar land til æfinligrar eignar. sua sem er Chanááns land. man ek ok uera þeirra gud. Ok fyrir þann skylld at gud uilldi greina sinn lyd sem uar Jsraels folk sua sem medr nockuru einkannlighu marki. þa baud hann þeim skurdarskirn talandi sua til Abrahams. Þu skallt at geyma þessum minum skildaga. ok allt þitt kyn ok afku&#281;mi i sinum kynkuislum. huern<ref>huert, B</ref> er þer skulut geymiliga uardueita milli min ok yðar ok þins kyns ok afku&#281;mis eptir þik. Huert sem eitt sueinbarn med ydr skal taka skurðarskirn. skulu þer umhuerfis<ref>vmhergis, B</ref> snida ki&#7887;t af hinum fremztu part aa þeirra leyndarlim. til þess at þat sé sattmáls mark milli min ok ydar. Atta daga gamalt barn skal meðr skurðarskirn skiraz.<ref>hvert sem eitt sveinbarn meðr yðr skal taka skurðarskirn ''tilf.'' B</ref> huerr sem einn karlkindar i ydru afku&#281;mi ok kynkuislum.<ref>''her end.'' Fragm. II.</ref> sua sa [madr sem hann hefir mansmadr<ref>[mansmaðr sem hann hefir, B</ref> keyptr uerit. iafnuel þo at hann se eigi af ydru kyni. skal skiraz skurdarskirn. Man þessi skilmali uera til æfinligs sáttmáls i ydru kiotligu afku&#281;mi. Þess karlmanz sem hans holld edr skinn aa fremztu part aa fyrr nefndum hans lim hefir eigi uerit um snidit. man fyrirfaraz ok brottu skiliaz fra sinum eignum lyd ok ættmonnum. þiat hann hellt ok hafði fyrir hegoma mina skipan ok skilmala. ''scolastica hystoria.'' Fyrir þa skynsemi at gud skipti þann tima nafni Abrahams. sem hann baud honum skurðarskirn. gefa Judar b&#7887;rnum sinum n&#7887;fn sua sem þeir skira þau þeirri s&#7887;mu skirn. Ok enn talaði gud sua til Abrahams. Eigi skalltu upp fra þeima<ref>deghi eðr ''tilf.'' B</ref> tima þina husfru Saray nefna. utan helldr skalltu hana Saram kalla. Henni man ek bleza ok hana signa. ok af henni man ek þer sun gefa. huerium er ek man bleza. af honum manu miklar ættir ok kynkuislir koma. ok af honum munu margir þiodkonungar fædaz. Nu sua sem gud sn&#7887;ri medr forspa ok fyrrsagðri merkingu nafni Abrahams. at þar sem hann het at fyrstu Abram. sua sem haleitr fadir. skylldi hann sidan heita Abraham. þat er sua sem margra þioða fadir. a s&#7887;mu leid sn&#7887;ri hann medr forspá ok fagrligri merkingu nafni hans husfru. takandi i brott hinn sidarsta staf af hennar nafni. at þar sem hon het aðr<ref>fyrra tima, B</ref> Saray. þat er minn h&#7887;fðingi. huat er sua mikit er at segia. at hon uæri eins herbergiss h&#7887;fdingi.<ref>fru enn eigi fleiri, B</ref> skylldi hon sidarr meirr Sara sua sem allra h&#7887;fdingi heita. Abraham fell þa framm yfir sealfs sins aasionu. hlæiandi af þeirri gledi ok fagnadi sem hann hafði fengit. ok segiandi sua upp i sealfs sins hiarta. Huat hyggr þu at mer hundrað uetra g&#7887;mlum manni mani sun fædaz. ok Sara [mani barnbær<ref>''saal.'' B; man banbært, A</ref> uera. þar sem hun er nu niræð. Hann talaði þa til guds. Ek æskir þess at Ysmael halldi sinu lifi fyrir þer. Gud sagdi þa til Abrahams. Þin husfru Sara man þer sun fæda. ok hans nafn mantu Ysaach kalla. medr æfiligt<ref>&#281;fenleght, B</ref> sáttmaal man ek minn skilmaala<ref>meðr ''tilf.'' B</ref> honum skipa ok hans afkuæmi eptir hans dag. Yfir Ysmaelem man ek ok þina bøn heyra. ok honum bleza. hardla mikilliga man ek auka ok fi&#7887;lgaz lata hans kyn ok afku&#281;mi. Tolf hertoga eðr hofðingia mun hann ut af ser geta ok mikla þiod man ek af honum [aukaz ok fiolgaz<ref>[auka ok verða, B</ref> lata. Minu sáttmali ok skildaga man ek til Ysaachs uenda. huern er Sára man þer annat aar þenna tima fæda. Her finnz þat i odrum stað at n&#7887;ckurs manz nafn se af sealfum guði fyrir sagt. huat er af .ii. odrum finnz<ref>til ''tilf.'' B</ref>i hinu forna l&#7887;gmaali. þat er af hinum sterka Samsoni ok af Josia konungi. J hinu nyia l&#7887;gmali finnz þat ok truiz af tueim at eins Jesu Christo ok Johanne baptista. Ysaac þyþiz hlátr af fyrr s&#7887;gdum hlátri hans feðr Abrahams. Eptir þat sem gud hafdi sit tal endat þa at sinni. tok Abraham son sinn Ysmaelem ok allt sitt hyski ok heimafolk. ok þar medr eigi sidr þa menn [er hann hafði keypt til. alla þa menn<ref>[''tilf.'' B</ref> ellri ok yngri sem karlkindar varu ok honum til heyrðu. ok skirði<ref>þa ''tilf.'' B</ref> þegar i stad aa þeim sama degi alla þa ok sealfan sik meðr fyrr sagdri umskurdarskirn. sua sem gud hafdi bodit honum. Hafdi hann þa .ix. ok niutigi aara. enn Ysmael uar þa .xiiii. uetra.
  
''Speculum hystoriale.'' Til þess uar margf<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lld s&#491;k ok skynsemi. fyrir huern skylld er almattigr gud baud ok skipadi umskurðarskirn.<ref>sua sem guð hafði boðit(!) ''tilf.'' B</ref> Su uar hin fyrsta. at Abraham skylldi gudi lika fyrir þa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu hlydni. er hann ueitti honum i umskurdarskirninni. af huerrar afg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu er Adam mislikadi gudi. Su er<ref>var, B</ref> onnur. at guds lydr skylldi af þess háttar marki fraskildr ok audkendr uera fra aullum oðrum þioðum. Su uar hin þridia. at sa hinn sami lyðr skylldi þadan af skilia sik uera skylldugan til at snida af ser saurugliga flecka<ref>flekkan, B</ref> ok fullifnad. er hann uar i þeim likamsins lim skirdr skurdarskirninni. i huerium er lostagirndin er<ref>mest ''tilf.'' B</ref> u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>n at rikia. Su uar hin fiorda. at þessi skirn skylldi fyrr nefndum h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fuðfeðr Abraham uera til marks hans mikillar ok haleitrar truar. enn hans sunum ok afku&#281;mi til ág&#281;tz eptirdømis. Su hin .v<sup>ta</sup>. at hun skylldi uera sáttmals mark milli guds ok Abraham.<ref>Abrahams, B</ref> edr hans kyns. sua sem saar Jesu Christi ero sáttmáls mork milli uáár ok hans.<ref>sialfs ''tilf.'' B</ref> Su hin .vi<sup>ta</sup>. at hun skylldi þeim uera til marks ok ááminningar hinnar fyrstu synder. sua sem latron ok þiofr berr iafnan aa sér sitt sektar mark. Su uar hin .vii<sup>da</sup>. at hon skylldi uera lækningar græding igegn hinum fyrsta glæp fedgina uarra. þiat þat sama ueitti skurdarskirnin ebreskum monnum til lausnar ok fyrirgefningar þeirrar s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu syndar sem uatnzskirn kristnum monnum. utan annars heims matti hon þeim ecki ueita miskunn ok giptu. Fyrr enn skurdarskirn vyrði. [leiðrettuz<ref>[''saal.'' B; þeim til leidrettu, A</ref> ok smasueinar i tru fedgina sinna ok forelldra. enn þeirra feðgin af fornfæringa styrk ok kr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ptum. enn þat er at skilia fyrir piningar tru Jesu. hueria er þeir skildu ok fyrirspadu i sinum fornfæringum. Enn þær ungar konur<ref>''saal.'' B; þiodir, A</ref> sem af Abrahams afspringi komu.<ref>voru komnar, B</ref> leidrettuz ok reinsaduz fyrir [tru ok<ref>[''saal.'' B; skurda, A</ref> godgiordir fedgina sinna. enn hinir ellri af sealfra sinna tru ok godum uerkum. Fyrir þann skylld uard ok skurdarskirnin helldr i þeim lim enn i odrum. at Abraham skylldi i þeim sama hlydnimark taka uidr sealfan gud. i huerium er hinn fyrsti madr Adam kendi ok undirstod sinn uhlydnisglæp. ok huldi fyrir þann skylld sinn leyndarlim. Vard ok skurðarskirnin i þeim lim sem lostagirndin rikir ok auflgaz. til marks ok aminningar at oss byriar hana af oss at snida. Su uar ok s&#491;k til þess. at i þeim sama lim sem mannkynit aukaz af medr hinni fyrstu synd. skylldi lækningin byreaz ok fyrir buaz moti þeirri s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu synd. Fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gd skurðarskirn uar ueitt hueriu sem einu sueinbarni a attandu degi fra þi sem þat uar fædt ok medr steinknifi. eptir þi sem lesit er ok segiz i s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gu hertoga Josue. þiat aull umskiptilig spellan ok skadsemd man i almenniligri upprisu á hinum attanda heims alldri fyrir sannan stein Jesum Kristum af snidaz aullum uauldum monnum. ok i allra deilld sniðz huers sem eins kristins mannz aund i þessarri uerolldu ok skiriz at sinum syndum fyrir upprisu skylld Jesu Kristi. þess sem rettliga truir upp aa hann. Huadan af er .ii. lutir eru medr þessarri helgan skurdarskirninni einkannliga merkiandi. þat er skurdarskirn af ollum sektum ok syndum i þessarri uerolldu. ok skurdarskirn af allri skadsemd ok brigdiligri spellan i ukominni uerolldu.
+
''Speculum hystoriale.'' Til þess uar margf&#7887;lld s&#491;k ok skynsemi. fyrir huern skylld er almattigr gud baud ok skipadi umskurðarskirn.<ref>sua sem guð hafði boðit(!) ''tilf.'' B</ref> Su uar hin fyrsta. at Abraham skylldi gudi lika fyrir þa s&#7887;mu hlydni. er hann ueitti honum i umskurdarskirninni. af huerrar afg&#7887;ngu er Adam mislikadi gudi. Su er<ref>var, B</ref> onnur. at guds lydr skylldi af þess háttar marki fraskildr ok audkendr uera fra aullum oðrum þioðum. Su uar hin þridia. at sa hinn sami lyðr skylldi þadan af skilia sik uera skylldugan til at snida af ser saurugliga flecka<ref>flekkan, B</ref> ok fullifnad. er hann uar i þeim likamsins lim skirdr skurdarskirninni. i huerium er lostagirndin er<ref>mest ''tilf.'' B</ref> u&#7887;n at rikia. Su uar hin fiorda. at þessi skirn skylldi fyrr nefndum h&#7887;fuðfeðr Abraham uera til marks hans mikillar ok haleitrar truar. enn hans sunum ok afku&#281;mi til ág&#281;tz eptirdømis. Su hin .v<sup>ta</sup>. at hun skylldi uera sáttmals mark milli guds ok Abraham.<ref>Abrahams, B</ref> edr hans kyns. sua sem saar Jesu Christi ero sáttmáls mork milli uáár ok hans.<ref>sialfs ''tilf.'' B</ref> Su hin .vi<sup>ta</sup>. at hun skylldi þeim uera til marks ok ááminningar hinnar fyrstu synder. sua sem latron ok þiofr berr iafnan aa sér sitt sektar mark. Su uar hin .vii<sup>da</sup>. at hon skylldi uera lækningar græding igegn hinum fyrsta glæp fedgina uarra. þiat þat sama ueitti skurdarskirnin ebreskum monnum til lausnar ok fyrirgefningar þeirrar s&#7887;mu syndar sem uatnzskirn kristnum monnum. utan annars heims matti hon þeim ecki ueita miskunn ok giptu. Fyrr enn skurdarskirn vyrði. [leiðrettuz<ref>[''saal.'' B; þeim til leidrettu, A</ref> ok smasueinar i tru fedgina sinna ok forelldra. enn þeirra feðgin af fornfæringa styrk ok kr&#7887;ptum. enn þat er at skilia fyrir piningar tru Jesu. hueria er þeir skildu ok fyrirspadu i sinum fornfæringum. Enn þær ungar konur<ref>''saal.'' B; þiodir, A</ref> sem af Abrahams afspringi komu.<ref>voru komnar, B</ref> leidrettuz ok reinsaduz fyrir [tru ok<ref>[''saal.'' B; skurda, A</ref> godgiordir fedgina sinna. enn hinir ellri af sealfra sinna tru ok godum uerkum. Fyrir þann skylld uard ok skurdarskirnin helldr i þeim lim enn i odrum. at Abraham skylldi i þeim sama hlydnimark taka uidr sealfan gud. i huerium er hinn fyrsti madr Adam kendi ok undirstod sinn uhlydnisglæp. ok huldi fyrir þann skylld sinn leyndarlim. Vard ok skurðarskirnin i þeim lim sem lostagirndin rikir ok auflgaz. til marks ok aminningar at oss byriar hana af oss at snida. Su uar ok s&#491;k til þess. at i þeim sama lim sem mannkynit aukaz af medr hinni fyrstu synd. skylldi lækningin byreaz ok fyrir buaz moti þeirri s&#7887;mu synd. Fyrr s&#7887;gd skurðarskirn uar ueitt hueriu sem einu sueinbarni a attandu degi fra þi sem þat uar fædt ok medr steinknifi. eptir þi sem lesit er ok segiz i s&#7887;gu hertoga Josue. þiat aull umskiptilig spellan ok skadsemd man i almenniligri upprisu á hinum attanda heims alldri fyrir sannan stein Jesum Kristum af snidaz aullum uauldum monnum. ok i allra deilld sniðz huers sem eins kristins mannz aund i þessarri uerolldu ok skiriz at sinum syndum fyrir upprisu skylld Jesu Kristi. þess sem rettliga truir upp aa hann. Huadan af er .ii. lutir eru medr þessarri helgan skurdarskirninni einkannliga merkiandi. þat er skurdarskirn af ollum sektum ok syndum i þessarri uerolldu. ok skurdarskirn af allri skadsemd ok brigdiligri spellan i ukominni uerolldu.
  
  
 
===Her segir fra þui er sialfr guð vitraðiz Abrahe meðr .ii. englum ok fra kono hans<ref>Fra þui er Abraham tok meðr þrimr englum ok dyrkaði þo einn. Genesis, B</ref>===
 
===Her segir fra þui er sialfr guð vitraðiz Abrahe meðr .ii. englum ok fra kono hans<ref>Fra þui er Abraham tok meðr þrimr englum ok dyrkaði þo einn. Genesis, B</ref>===
  
[[File:012.Abraham and the Three Angels.jpg|right|thumb|500px|<center>''' Þeir taladu til Abrahams. Huar er husfru þin Sara.'''</center>]]'''34.''' Drottinn uitradiz Abrahe i dalinum Mambre. aa einn þann dag sem hiti uar mikill uti. sem hann sat i sealfs sins tialldbudar durum. Ok er Abraham litadiz um. þa syndiz honum sem .iii. menn stødi þar driugum i hia honum. huerium er hann moti rennandi ok til iardar frammfallandi dyrkadi þo einn af þeim sua segiandi. Far eigi i brott minn herra fra mer þinum þionostumanni. ef ek hefir nockurn tima giptu fundit ok fengit i þinu augliti. Vil ek helldr bera ydr til litit uatn. at þer þuait þar i fætr ydra. ok huiliz her undir trenu. Man ek framm setia fyrir ydr nockut litit braud. Nærit ydr ok styrkit sua ydart lif ok hi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rtu. Verit sidan a ueg. Fyrir þenna skylld uæntir mik at þer uikit<ref>vikut, B</ref> higat til ydars þionostumanz. þeir su<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rudu. G<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r eptir þi sem þu segir. Hann skundaði heim i tialldbuðina til Saram ok bad hana sem skiotaz [taka .iii. sinnum braud<ref>[faa ser .iii. similiu brauðleifa, B</ref> ok matgora þeim þar af. Enn sealfr hann for þagat sem naut hans uáru. tok þaðan einn hinn bezta kalf miok ungan. ok feck i hendr sueini sinum. ok bad hann sioða þegar i stad. ok hann g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rði sua. Sidan bar Abraham framm fyrir þa smi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r ok miolk. ok þar meðr kalfinn þann tima sem hann uar sodinn. Hann stod hia þeim undir trenu. ''scolastica hystoria.'' Josephus segir .iii. engla medr mannligum myndum til hans hafa senda uerit. til þess at einn af þeim skylldi þa enn segia honum fyrir af syni sinum. enn .ii. skylldi<ref>skylldu, B</ref> nidr briota ok um snua Sodomam. Enn Eusebius segir sua. at guds ord. þat er guds sun huern er Abraham dyrkadi. het honum fyrstum allra spamanna fyrir allra<ref>heiðinna, B</ref> þioda ákall ok leidretting. þann tima sem hann uitradiz honum medr mannligri mynd ok aaseónu. Enn þeir .ii. englar. sem segiz at medr honum uitraduz. merkia þa .ii. guds sonar forrennara Moysen ok Heliam. sem annarr kom ok spadi fyrir hina fyrri hans higatkuamu i heiminn. sem uar Moyses. en annarr mun koma ok fyrir segia hina sidarri hans higatkuamu til hins efzta doms. sem er Helyas. Þat er ok liklikt at Abrahám hafi þa i fyrstunni truat ok ætlat menn uera. þar sem hann bio<ref>byggi, B</ref> þeim fyrr sagda sina rettu. enn sidan profadi hann uissuliga. at þeir uaru englar guds. Af fædzlu þeirri sem þeir neyttu. segir Commestor. at hon matti uel eydaz ok fyriruerdaz. af þi sem hon uar bitin edr tuggin. sem uatn af elldz hita. Ok sem þeir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu etit. taladu þeir til Abrahams. ''genesis.''<ref>''tilf.'' B</ref> Huar er husfru þin Sara. Se her i tialldbudinni er hon sagdi hann. Ok enn taladi engillinn til hans. Aptr higat man ek huerfa annan tima. ok koma her þenna sama dag<ref>til þin ''tilf.'' B</ref> annat aar [at mer lifanda.<ref>[''mgl.'' B</ref> ok man Sara þa séér son eiga. Ok er Sara heyrdi þetta. þar sem hon uar at hurdarbaki i tialldbudinni. þa hlo hon. fyrir þa sauk at þau uaru bædi miok gaumul ok<ref>miok ''tilf.'' B</ref> hnigin i hinn efra alldr. sem fyrr uar fra sagt. Varu ok þa af Sara medr aullu gengnar uanasottir þeirra kuenna sem barnbærar eru fyrir elli sakir. hefdi annat þeirra ungt uerit eðr aa æskualldri. þa hefdi þat uel eptir natturu matuligt uerit. at þau hefdi barn getit.<ref>allt at eins ''tilf.'' B</ref> þo at annat þeirra hefdi gamallt uerit. enn nu uaru þau bæði miok g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mul. eptir þi sem þa gerdiz mannzalldrinn. ok þar medr hafdi hun alla g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tu þar til ubyria uerit. Nu hlo hon fyrir þann skylld. at hun efadi um fyrirheitit. talandi leyniliga fyrir<ref>þessum orðum meðr, B</ref> sealfri sér. Ek man ok a gamals alldri aa sambudir ok munudlifi<ref>munaðarlifi, B</ref> stunda. þar sem minn husbondr g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>riz ok storliga<ref>storlegans, B</ref> gamall. Taladi gud þa til Abrahams ok sagdi sua. Fyrir hueria sauk hló hun Sara sua mælandi. Man þat nockut satt uera. at ek gaumul kerling mun<ref>muni, B</ref> barn føða. Er guði n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut toruelldligt<ref>torvellikt, B</ref> ok umattulight. Eptir fyrra skilmala man ek til þin<ref>''tilf.'' B</ref> á þenna sama tima aptr koma. ok man Sara þa son eiga. Sara ottadiz þa ok nitadi at hun hefði hlegit. ok sagdi sua. Eigi hló ek. þar sem ek uar helldr hrædd ok ottafengin. Enn gud suaradi henni. Eigi er sua sagdi hann. hitt er<ref>helldr ''tilf.'' B</ref> sannara at þu hlótt. Se her segir Commestor. saa sem hi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rtun<ref>veit ok ''tilf.'' B</ref> sér ma rettliga<ref>diarfliga, B</ref> døma medr huilikri aastundan huerr hefir hlegit.
+
[[File:012.Abraham and the Three Angels.jpg|right|thumb|500px|<center>''' Þeir taladu til Abrahams. Huar er husfru þin Sara.'''</center>]]'''34.''' Drottinn uitradiz Abrahe i dalinum Mambre. aa einn þann dag sem hiti uar mikill uti. sem hann sat i sealfs sins tialldbudar durum. Ok er Abraham litadiz um. þa syndiz honum sem .iii. menn stødi þar driugum i hia honum. huerium er hann moti rennandi ok til iardar frammfallandi dyrkadi þo einn af þeim sua segiandi. Far eigi i brott minn herra fra mer þinum þionostumanni. ef ek hefir nockurn tima giptu fundit ok fengit i þinu augliti. Vil ek helldr bera ydr til litit uatn. at þer þuait þar i fætr ydra. ok huiliz her undir trenu. Man ek framm setia fyrir ydr nockut litit braud. Nærit ydr ok styrkit sua ydart lif ok hi&#7887;rtu. Verit sidan a ueg. Fyrir þenna skylld uæntir mik at þer uikit<ref>vikut, B</ref> higat til ydars þionostumanz. þeir su&#7887;rudu. G&#7887;r eptir þi sem þu segir. Hann skundaði heim i tialldbuðina til Saram ok bad hana sem skiotaz [taka .iii. sinnum braud<ref>[faa ser .iii. similiu brauðleifa, B</ref> ok matgora þeim þar af. Enn sealfr hann for þagat sem naut hans uáru. tok þaðan einn hinn bezta kalf miok ungan. ok feck i hendr sueini sinum. ok bad hann sioða þegar i stad. ok hann g&#7887;rði sua. Sidan bar Abraham framm fyrir þa smi&#7887;r ok miolk. ok þar meðr kalfinn þann tima sem hann uar sodinn. Hann stod hia þeim undir trenu. ''scolastica hystoria.'' Josephus segir .iii. engla medr mannligum myndum til hans hafa senda uerit. til þess at einn af þeim skylldi þa enn segia honum fyrir af syni sinum. enn .ii. skylldi<ref>skylldu, B</ref> nidr briota ok um snua Sodomam. Enn Eusebius segir sua. at guds ord. þat er guds sun huern er Abraham dyrkadi. het honum fyrstum allra spamanna fyrir allra<ref>heiðinna, B</ref> þioda ákall ok leidretting. þann tima sem hann uitradiz honum medr mannligri mynd ok aaseónu. Enn þeir .ii. englar. sem segiz at medr honum uitraduz. merkia þa .ii. guds sonar forrennara Moysen ok Heliam. sem annarr kom ok spadi fyrir hina fyrri hans higatkuamu i heiminn. sem uar Moyses. en annarr mun koma ok fyrir segia hina sidarri hans higatkuamu til hins efzta doms. sem er Helyas. Þat er ok liklikt at Abrahám hafi þa i fyrstunni truat ok ætlat menn uera. þar sem hann bio<ref>byggi, B</ref> þeim fyrr sagda sina rettu. enn sidan profadi hann uissuliga. at þeir uaru englar guds. Af fædzlu þeirri sem þeir neyttu. segir Commestor. at hon matti uel eydaz ok fyriruerdaz. af þi sem hon uar bitin edr tuggin. sem uatn af elldz hita. Ok sem þeir h&#7887;fdu etit. taladu þeir til Abrahams. ''genesis.''<ref>''tilf.'' B</ref> Huar er husfru þin Sara. Se her i tialldbudinni er hon sagdi hann. Ok enn taladi engillinn til hans. Aptr higat man ek huerfa annan tima. ok koma her þenna sama dag<ref>til þin ''tilf.'' B</ref> annat aar [at mer lifanda.<ref>[''mgl.'' B</ref> ok man Sara þa séér son eiga. Ok er Sara heyrdi þetta. þar sem hon uar at hurdarbaki i tialldbudinni. þa hlo hon. fyrir þa sauk at þau uaru bædi miok gaumul ok<ref>miok ''tilf.'' B</ref> hnigin i hinn efra alldr. sem fyrr uar fra sagt. Varu ok þa af Sara medr aullu gengnar uanasottir þeirra kuenna sem barnbærar eru fyrir elli sakir. hefdi annat þeirra ungt uerit eðr aa æskualldri. þa hefdi þat uel eptir natturu matuligt uerit. at þau hefdi barn getit.<ref>allt at eins ''tilf.'' B</ref> þo at annat þeirra hefdi gamallt uerit. enn nu uaru þau bæði miok g&#7887;mul. eptir þi sem þa gerdiz mannzalldrinn. ok þar medr hafdi hun alla g&#7887;tu þar til ubyria uerit. Nu hlo hon fyrir þann skylld. at hun efadi um fyrirheitit. talandi leyniliga fyrir<ref>þessum orðum meðr, B</ref> sealfri sér. Ek man ok a gamals alldri aa sambudir ok munudlifi<ref>munaðarlifi, B</ref> stunda. þar sem minn husbondr g&#7887;riz ok storliga<ref>storlegans, B</ref> gamall. Taladi gud þa til Abrahams ok sagdi sua. Fyrir hueria sauk hló hun Sara sua mælandi. Man þat nockut satt uera. at ek gaumul kerling mun<ref>muni, B</ref> barn føða. Er guði n&#7887;ckut toruelldligt<ref>torvellikt, B</ref> ok umattulight. Eptir fyrra skilmala man ek til þin<ref>''tilf.'' B</ref> á þenna sama tima aptr koma. ok man Sara þa son eiga. Sara ottadiz þa ok nitadi at hun hefði hlegit. ok sagdi sua. Eigi hló ek. þar sem ek uar helldr hrædd ok ottafengin. Enn gud suaradi henni. Eigi er sua sagdi hann. hitt er<ref>helldr ''tilf.'' B</ref> sannara at þu hlótt. Se her segir Commestor. saa sem hi&#7887;rtun<ref>veit ok ''tilf.'' B</ref> sér ma rettliga<ref>diarfliga, B</ref> døma medr huilikri aastundan huerr hefir hlegit.
  
  
Linje 403: Linje 395:
 
===Fra þui er guð talaði med Abraham ok hinu auðru er guð let niðr sauckua borgirnar Sodome ok Gom<ref>Fra þui er .ii. englar komu til borgarinnar Sodomam ok þui er hon vmsneriz ok sokk, B</ref>===
 
===Fra þui er guð talaði med Abraham ok hinu auðru er guð let niðr sauckua borgirnar Sodome ok Gom<ref>Fra þui er .ii. englar komu til borgarinnar Sodomam ok þui er hon vmsneriz ok sokk, B</ref>===
  
'''35.''' Ok eptir þat er þeir stodu upp ok foru þadan i brott. leiddu þeir augum ok sa til Sodomam. Abraham geck ok medr þeim leidandi þa sua ut af sinu heimili ok herbergi. Taladi gud þa a þessa leid. Man ek nockut þa luti fyrir Abrahám leynda lata uera. sem ek man gera ok framm fara. þar sem ek man hann ok hans afku&#281;mi lata uera hina mestu ok hina sterkuztu þiod. ok þar sem i honum manu allar þiodir signadar ok blezadar uerda. Taladi hann þa enn til Abrahams. Kall þeirra manna. sem byggia borgirnar Sodomam ok Gomorram. fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lgaz mikit ok aukaz. ok hardla mikit<ref>mikillegha, B</ref> þyngiz þeirra synda lifnadr. ''scolastica hystoria.'' Syndin meðr kalli ok hareysti er syndaligr lifnadr. sa sem utan kallz ok k&#281;ru er opinberliga medr fyst ok frelsi framidr. Ok enn sagdi hann sua. Nidr þagat man ek stiga ok sea. huart er þeir fylla þat sama kall medr uerkunum sem fyrir mik er komit. Sa sem alla luti ueit gaf oss her af sealfs sins ordum eptirdømi. sem hann segdi sua. Truit eigi fyrri þeim lytum ok illum lutum sem &#491;ðrum<ref>''saal.'' B; ebreskum, A</ref> monnum eru sagdir. fyrr enn þer prouit þa. Þadan af er þat er<ref>at, B</ref> domandinn ma eigi rettliga hegna þann laust sem honum einum saman er kunnigr at hann so gerr. ''genesis.'' Sn<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ru sidan i brott þadan ok til Sodomam. Abraham uerandi minnigr brodursonar sins Loths. þar sem hann uar. geck nærr meirr gudi. ok sem hann stod fyrir honum sagdi hann sua. Mantu herra minn tyna ok fyrirfara rettlátum manni meðr ranglátum. ef .l. rettlátra manna kunnu finnaz i borginni. edr skulu þeir fyrirfaraz eigi sidr. ok mantu eigi þyrma þeim stad ok miskunna fyrir skylld þeirra .l. ef þeir finnaz [ok fááz.<ref>[þar, B</ref> Verdi þat alldrigi þin g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd. at þu drepir rettlatan medr ranglátum. ok rettuiss fari þaleidis sem umilldr. Eigi er þat þin g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd. medr engu moti dømir þu þess háttar dom. þar sem þu dømir rettligha allt iardrikit. Guð suaradi þa. Fær ek fundit .l. rettlatra manna i borginni Sodoma. þa man ek [fyrirláta þeim<ref>[''saal.'' B; eigi fyrirláta þann, A</ref> stad ok ollum þeim sem hann byggia fyrir þeirra skylld .l. Þa ueik Abraham ok uendi sinum bønarstad. teliandi æ ok færandi til þess færi ok færi. at fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gd lausn ok fyrirgefning þægiz fyrir þeirra giætzku ok godlifnad. ok sagdi sua. Fyrir þann skylld at ek byreada ok bar mik til at einu sinni. þa man ek tala til mins herra. þo at ek se dupt ok aska. Huat er nu ef þar finnaz .v. minnr enn .l. rettlatra manna. [mantu eyða alla borgina fyrir skylld þeirra .v. ok .xl. Hann svaraði. Eigi man ek hana eyða. ef ek f&#281;r þar fundit .v. ok .xl. Ok enn talaði Abraham til hans. Huersu mant þu gera. ef þar finnaz .xl. rettlaatra manna.<ref>[''tilf.'' B</ref> Hann suaradi. Ecki slag man ek þar ueita. ef .xl. finnaz. Ek bidr minn herra. at þu latir þer eigi mislika sagdi Abraham. þo at ek tali enn lengra.<ref>lengr, B</ref> Huat mantu af g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra. ef þar finnaz .xxx. rettlátra manna.<ref>[Hann svaradi. Ecki slag man ek þar ueita. ef þar finnaz .xxx. rettletra manna, ''tilf. her'' A</ref> Hann svaradi. Eigi man þar mannfall uerda sakir þeirra .xxx. Fyrir þann skylld segir Abraham at ek byreada her um mitt mál. þa man ek enn tala til mins herra. Huersu mantu g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra. ef þar finnaz .xx. menn rettlatir. Ecki man ek at g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra sagdi gud. ef ek finnr þar þa .xx. Mikilliga bidr ek at þu reidiz eigi minn herra sagdi Abraham. þo at ek tali enn einu sinni. Huersu mantu gora. ef þar finnaz .x. rettlatir menn. Hann svaradi. Eigi man ek stadinn eyda fyrir .x. manna skylld. ef þeir finnaz. Eptir þat sem gud letti af at tala medr Abraham. þa huarf hann fra honum at syn. enn Abraham for aptr til sins heimolligs stadar.
+
'''35.''' Ok eptir þat er þeir stodu upp ok foru þadan i brott. leiddu þeir augum ok sa til Sodomam. Abraham geck ok medr þeim leidandi þa sua ut af sinu heimili ok herbergi. Taladi gud þa a þessa leid. Man ek nockut þa luti fyrir Abrahám leynda lata uera. sem ek man gera ok framm fara. þar sem ek man hann ok hans afku&#281;mi lata uera hina mestu ok hina sterkuztu þiod. ok þar sem i honum manu allar þiodir signadar ok blezadar uerda. Taladi hann þa enn til Abrahams. Kall þeirra manna. sem byggia borgirnar Sodomam ok Gomorram. fi&#7887;lgaz mikit ok aukaz. ok hardla mikit<ref>mikillegha, B</ref> þyngiz þeirra synda lifnadr. ''scolastica hystoria.'' Syndin meðr kalli ok hareysti er syndaligr lifnadr. sa sem utan kallz ok k&#281;ru er opinberliga medr fyst ok frelsi framidr. Ok enn sagdi hann sua. Nidr þagat man ek stiga ok sea. huart er þeir fylla þat sama kall medr uerkunum sem fyrir mik er komit. Sa sem alla luti ueit gaf oss her af sealfs sins ordum eptirdømi. sem hann segdi sua. Truit eigi fyrri þeim lytum ok illum lutum sem &#491;ðrum<ref>''saal.'' B; ebreskum, A</ref> monnum eru sagdir. fyrr enn þer prouit þa. Þadan af er þat er<ref>at, B</ref> domandinn ma eigi rettliga hegna þann laust sem honum einum saman er kunnigr at hann so gerr. ''genesis.'' Sn&#7887;ru sidan i brott þadan ok til Sodomam. Abraham uerandi minnigr brodursonar sins Loths. þar sem hann uar. geck nærr meirr gudi. ok sem hann stod fyrir honum sagdi hann sua. Mantu herra minn tyna ok fyrirfara rettlátum manni meðr ranglátum. ef .l. rettlátra manna kunnu finnaz i borginni. edr skulu þeir fyrirfaraz eigi sidr. ok mantu eigi þyrma þeim stad ok miskunna fyrir skylld þeirra .l. ef þeir finnaz [ok fááz.<ref>[þar, B</ref> Verdi þat alldrigi þin g&#7887;rd. at þu drepir rettlatan medr ranglátum. ok rettuiss fari þaleidis sem umilldr. Eigi er þat þin g&#7887;rd. medr engu moti dømir þu þess háttar dom. þar sem þu dømir rettligha allt iardrikit. Guð suaradi þa. Fær ek fundit .l. rettlatra manna i borginni Sodoma. þa man ek [fyrirláta þeim<ref>[''saal.'' B; eigi fyrirláta þann, A</ref> stad ok ollum þeim sem hann byggia fyrir þeirra skylld .l. Þa ueik Abraham ok uendi sinum bønarstad. teliandi æ ok færandi til þess færi ok færi. at fyrr s&#7887;gd lausn ok fyrirgefning þægiz fyrir þeirra giætzku ok godlifnad. ok sagdi sua. Fyrir þann skylld at ek byreada ok bar mik til at einu sinni. þa man ek tala til mins herra. þo at ek se dupt ok aska. Huat er nu ef þar finnaz .v. minnr enn .l. rettlatra manna. [mantu eyða alla borgina fyrir skylld þeirra .v. ok .xl. Hann svaraði. Eigi man ek hana eyða. ef ek f&#281;r þar fundit .v. ok .xl. Ok enn talaði Abraham til hans. Huersu mant þu gera. ef þar finnaz .xl. rettlaatra manna.<ref>[''tilf.'' B</ref> Hann suaradi. Ecki slag man ek þar ueita. ef .xl. finnaz. Ek bidr minn herra. at þu latir þer eigi mislika sagdi Abraham. þo at ek tali enn lengra.<ref>lengr, B</ref> Huat mantu af g&#7887;ra. ef þar finnaz .xxx. rettlátra manna.<ref>[Hann svaradi. Ecki slag man ek þar ueita. ef þar finnaz .xxx. rettletra manna, ''tilf. her'' A</ref> Hann svaradi. Eigi man þar mannfall uerda sakir þeirra .xxx. Fyrir þann skylld segir Abraham at ek byreada her um mitt mál. þa man ek enn tala til mins herra. Huersu mantu g&#7887;ra. ef þar finnaz .xx. menn rettlatir. Ecki man ek at g&#7887;ra sagdi gud. ef ek finnr þar þa .xx. Mikilliga bidr ek at þu reidiz eigi minn herra sagdi Abraham. þo at ek tali enn einu sinni. Huersu mantu gora. ef þar finnaz .x. rettlatir menn. Hann svaradi. Eigi man ek stadinn eyda fyrir .x. manna skylld. ef þeir finnaz. Eptir þat sem gud letti af at tala medr Abraham. þa huarf hann fra honum at syn. enn Abraham for aptr til sins heimolligs stadar.
  
Enn sua sem aa leid daginn ok miok sidla uar uordit. komu þessir .ii. englar til Sodomam.<ref>''saal.'' B; Sodmam mam, A</ref> sem medr gudi h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu komit til Abrahams. ella adrir .ii. eptir n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurra manna s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn. þann tima sem Loth sat við borgarinnar port. bidandi þar godra gesta ef at bæri. Ok þegar sem hann sa þa. reis hann upp ok rann<ref>framm ''tilf.'' B</ref> i moti þeim ok laut<ref>lutti, B</ref> þeim allr til iarðar ok sagði sua. Ek biðr yðr herrar minir. Vikit til huss ok herbergiss yckars smásueins. ok dueliz þar i natt. þuait fætr yckra. enn uerit aa ueg i morgin. ok farit þa leidar yckarrar. þeir mælltu i mot ok sogðu sik [mundu aa strætinu<ref>[a str&#281;tvm vilia, B</ref> vidr hafaz. þar til er hann skylldadi þa til mikilligha at þeir uiki til<ref>hans ''tilf.'' B</ref> herbergiss. Ok þegar sem þeir komu þar. g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi hann þeim ueitzlu. gefandi þeim hit bezta nybakat flurbraud. ok toku þeir at snæda. En þegar [som þat uar<ref>[i stað, B</ref> kom þar allt þat folk sem i borginni bygði. ellri madr ok yngri. ok slogu allir iafnsaman ring um hans hus ok herbergi. kalladu þeir þa Loth. ok s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu sua til hans. Huar eru menn<ref>karlmenn, B</ref> þeir sem i kuelld komu heim<ref>hegat, B</ref> til þin. Leid þa ut. at uær kennim þa ok g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rim<ref>gi&#491;rum, B</ref> uárn uilia medr þeim. Loth geck ut byrgiandi ok aptr strengiandi hurdina at baki ser. ok sagdi sua. Ek bidr ydr brødr minir. at þer uariz ok uidr seait. at þer gorit eigi þetta hit illa uerk. Ek aa þær døtr .ii. sem <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngan tima kendu n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurs karlmanna. þær man ek ut leida. ef þer uilit. misgorit helldr ok leikit medr þeim huat er ydr likar. enn einkannliga umframm allt annat bidr ek ydr. at þer g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rit þessum monnum engan lut til meins. sem inn gengu i mitt skiol ok husaskygni. ''scolastica hystoria.'' Þat uar fordum ok er enn i dag dyggra ok dugandi manna sidr ok maner at ueria sina gesti ok hlifa þeim af allri meing<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd ok annarra agangi. enn þo uar þat sumt eigi sidr af hugar ruplan<ref>ruglan, B</ref> enn af fullkomnu radi sem Loth taladi. eptir þi sem Commostor segir. Þat er fulluliga heillt rád. at madr geri þat sem lettara ok liknsamligt er. til þess at hann g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ri eigi ne fremi þat sem þungara er. Enn medr aungu moti áá n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurr madr at g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra til þess daudliga synd. þo at hon se lettari. at annarr g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ri þa siðr<ref>''saal.'' B; helldr, A</ref> daudliga synd þa sem þungari er. Þeir su<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rudu honum. Far hedan brott. þu ert her kominn sem einn<ref>''saal.'' B; hinn, A</ref> utlendr madr. edr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut til þess at þu sér uarr domandi. Skulu u&#281;r meiri þr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguing ok afelli þer ueita enn hinum. G<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdu þeir þa akalliga þr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguing ok ofualld uidr Loth. sua at la uidr sealft at þeir<ref>''saal.'' B; hon, A</ref> mundi husit ok dyrrin upp briota. þar til er ein h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd kom ut til hans. ok englarnir leiddu Loth inn til sin. Byrgdu siðan<ref>''tilf.'' B</ref> aptr dyrrin. enn letu alla þa sem uti uaru blinda uerda. minzta mann ok mesta. upp aa þann hátt at þeir fengu ecki dyrrin fundit. enn eigi uurdu þeir medr ollu steinblindir. sua at þeir sæi ecki uætta. helldr medr þeim hætti at þeir mattu ecki þat sea. sem þeim uar til uþurftar ok fullkominnar ugiptu. huerium blindleik er þeir uaru slegnir. sem leitadu at Heliseo spamanni. sua sem hann uar rett i hia þeim. ok enn þi uiðrlikt sem uars herra lærisueinar kendu hann eigi. þann tima som þeir gengu medr sealfum honum til kastalans Emaus. ok medr þilikum hætti ma þat lettliga uerða. at u&#281;r leitim þess sem u&#281;r h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lldum aa.
+
Enn sua sem aa leid daginn ok miok sidla uar uordit. komu þessir .ii. englar til Sodomam.<ref>''saal.'' B; Sodmam mam, A</ref> sem medr gudi h&#7887;fdu komit til Abrahams. ella adrir .ii. eptir n&#7887;ckurra manna s&#7887;gn. þann tima sem Loth sat við borgarinnar port. bidandi þar godra gesta ef at bæri. Ok þegar sem hann sa þa. reis hann upp ok rann<ref>framm ''tilf.'' B</ref> i moti þeim ok laut<ref>lutti, B</ref> þeim allr til iarðar ok sagði sua. Ek biðr yðr herrar minir. Vikit til huss ok herbergiss yckars smásueins. ok dueliz þar i natt. þuait fætr yckra. enn uerit aa ueg i morgin. ok farit þa leidar yckarrar. þeir mælltu i mot ok sogðu sik [mundu aa strætinu<ref>[a str&#281;tvm vilia, B</ref> vidr hafaz. þar til er hann skylldadi þa til mikilligha at þeir uiki til<ref>hans ''tilf.'' B</ref> herbergiss. Ok þegar sem þeir komu þar. g&#7887;rdi hann þeim ueitzlu. gefandi þeim hit bezta nybakat flurbraud. ok toku þeir at snæda. En þegar [sem þat uar<ref>[i stað, B</ref> kom þar allt þat folk sem i borginni bygði. ellri madr ok yngri. ok slogu allir iafnsaman ring um hans hus ok herbergi. kalladu þeir þa Loth. ok s&#7887;gdu sua til hans. Huar eru menn<ref>karlmenn, B</ref> þeir sem i kuelld komu heim<ref>hegat, B</ref> til þin. Leid þa ut. at uær kennim þa ok g&#7887;rim<ref>gi&#491;rum, B</ref> uárn uilia medr þeim. Loth geck ut byrgiandi ok aptr strengiandi hurdina at baki ser. ok sagdi sua. Ek bidr ydr brødr minir. at þer uariz ok uidr seait. at þer gorit eigi þetta hit illa uerk. Ek aa þær døtr .ii. sem &#7887;ngan tima kendu n&#7887;ckurs karlmanna. þær man ek ut leida. ef þer uilit. misgorit helldr ok leikit medr þeim huat er ydr likar. enn einkannliga umframm allt annat bidr ek ydr. at þer g&#7887;rit þessum monnum engan lut til meins. sem inn gengu i mitt skiol ok husaskygni. ''scolastica hystoria.'' Þat uar fordum ok er enn i dag dyggra ok dugandi manna sidr ok maner at ueria sina gesti ok hlifa þeim af allri meing&#7887;rd ok annarra agangi. enn þo uar þat sumt eigi sidr af hugar ruplan<ref>ruglan, B</ref> enn af fullkomnu radi sem Loth taladi. eptir þi sem Commostor segir. Þat er fulluliga heillt rád. at madr geri þat sem lettara ok liknsamligt er. til þess at hann g&#7887;ri eigi ne fremi þat sem þungara er. Enn medr aungu moti áá n&#7887;ckurr madr at g&#7887;ra til þess daudliga synd. þo at hon se lettari. at annarr g&#7887;ri þa siðr<ref>''saal.'' B; helldr, A</ref> daudliga synd þa sem þungari er. Þeir su&#7887;rudu honum. Far hedan brott. þu ert her kominn sem einn<ref>''saal.'' B; hinn, A</ref> utlendr madr. edr n&#7887;ckut til þess at þu sér uarr domandi. Skulu u&#281;r meiri þr&#7887;nguing ok afelli þer ueita enn hinum. G&#7887;rdu þeir þa akalliga þr&#7887;nguing ok ofualld uidr Loth. sua at la uidr sealft at þeir<ref>''saal.'' B; hon, A</ref> mundi husit ok dyrrin upp briota. þar til er ein h&#7887;nd kom ut til hans. ok englarnir leiddu Loth inn til sin. Byrgdu siðan<ref>''tilf.'' B</ref> aptr dyrrin. enn letu alla þa sem uti uaru blinda uerda. minzta mann ok mesta. upp aa þann hátt at þeir fengu ecki dyrrin fundit. enn eigi uurdu þeir medr ollu steinblindir. sua at þeir sæi ecki uætta. helldr medr þeim hætti at þeir mattu ecki þat sea. sem þeim uar til uþurftar ok fullkominnar ugiptu. huerium blindleik er þeir uaru slegnir. sem leitadu at Heliseo spamanni. sua sem hann uar rett i hia þeim. ok enn þi uiðrlikt sem uars herra lærisueinar kendu hann eigi. þann tima som þeir gengu medr sealfum honum til kastalans Emaus. ok medr þilikum hætti ma þat lettliga uerða. at u&#281;r leitim þess sem u&#281;r h&#7887;lldum aa.
  
''Genesis.'' Englarnir talaðu þa til Loths. Alla þa menn sem þer heyra til. huart sem þat eru helldr mágar þinir synir eðr dætr. skalltu af þessarri borg utleida. þiat allan þenna stad munu uid eyda. fyrir þa sauk at syndakall Sodomorum ferr æ uaxanda fyrir guði. huerr er ockr sendi higat til þess at mit tynim þeim. Loth geck ut til mágsefna sinna. þeirra sem ætlat uar at hans dætr skylldu eiga ganga. ok taladi sua til þeirra. Risit upp skiott ok farit ut af stadinum. þiat alla þessa borg man gud eyda ok nidr briota. Enn þeir hugdu. at hann taladi medr leik ok skalkeið. ok s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gðu at hann uar optarr uanr at hafa slika<ref>þess haattar tal ok, B</ref> ordrædu. At morgins áári skylldadu englarnir Loth ut at ganga. ok s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gðu til hans. Ris upp þu ok tak husfru þina ok dætr þinar .ii. at eigi fyrirfariz þu medr glæpamonnum borgarinnar. Ok som hann uar n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut sua dylminn [um ok dulsamr<ref>[ok dualsamr, B</ref> þa gripu þeir hans h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd ok hans husfru ok eigi sidr hans døtra. fyrir þa sauk at gud uilldi þeim þyrma ok miskunna fyrir skylld hans f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ðurbrodur Abrahams. Leiddu þeir hann þa ut af borginni. námu þar stadar ok taladu sua til hans. Hialpa nu lifi þinu ok saal. ok geym at þu seair eigi aptr. ok nem eigi stað n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckur námunda þessarri bygð. haf þik helldr i fiallinu heilan ok hialpaðan at þu fariz<ref>fyrirfariz, B</ref> eigi. Enn fyrir þa sauk at hann trudi eigi sua fulluliga sem hann skylldi af þeirri ruglan ok rædzlu sem hann hafdi fengit. þa segir<ref>svaraði, B</ref> hann sua. Eigi man ek i fiallinu hialpaz mega. at eigi fanghi mik þar edr hendi n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut illt. sua at þar af deyi ek. Lettliga at hann ræddiz ok kuiddi uidr frostinu ok leidarlengd. þar sem hann g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rðiz miok gamall. Her er ein litil borg nærri sagdi hann. til huerrar er ek ma vel uikia<ref>ok flyia ''tilf.'' B</ref> ok hialpaz i henni. J þessu man ek eigi sidr heyra ok þiggia þinar bønir sagdi gud. at ek snui þessi borg eigi um ne nidr sauckui. fyrir huerri er þu hefir nu beðit. Fyrir þa grein at Loth sagði at þessi borg uæri litil. uar hon sidan kollud Segor. þat er litil. Var þa solar uppraas er Loth geck inn i Segor. ''scolastica hystoria.'' Hlifdi gud henni ok þyrmdi sua lengi sem Loth uar þar. Enn fyrir þa sauk at Loth ottadiz hennar uana landzskialfta. eptir þi sem Jeronimus segir. þa for hann upp i fiallit ok uar þar. Segia ebreskir menn. at hon hafi sidan sockit i hinum þridia landskialpta. eptir er hinar fiorar h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu nidr sockit.
+
''Genesis.'' Englarnir talaðu þa til Loths. Alla þa menn sem þer heyra til. huart sem þat eru helldr mágar þinir synir eðr dætr. skalltu af þessarri borg utleida. þiat allan þenna stad munu uid eyda. fyrir þa sauk at syndakall Sodomorum ferr æ uaxanda fyrir guði. huerr er ockr sendi higat til þess at mit tynim þeim. Loth geck ut til mágsefna sinna. þeirra sem ætlat uar at hans dætr skylldu eiga ganga. ok taladi sua til þeirra. Risit upp skiott ok farit ut af stadinum. þiat alla þessa borg man gud eyda ok nidr briota. Enn þeir hugdu. at hann taladi medr leik ok skalkeið. ok s&#7887;gðu at hann uar optarr uanr at hafa slika<ref>þess haattar tal ok, B</ref> ordrædu. At morgins áári skylldadu englarnir Loth ut at ganga. ok s&#7887;gðu til hans. Ris upp þu ok tak husfru þina ok dætr þinar .ii. at eigi fyrirfariz þu medr glæpamonnum borgarinnar. Ok som hann uar n&#7887;ckut sua dylminn [um ok dulsamr<ref>[ok dualsamr, B</ref> þa gripu þeir hans h&#7887;nd ok hans husfru ok eigi sidr hans døtra. fyrir þa sauk at gud uilldi þeim þyrma ok miskunna fyrir skylld hans f&#7887;ðurbrodur Abrahams. Leiddu þeir hann þa ut af borginni. námu þar stadar ok taladu sua til hans. Hialpa nu lifi þinu ok saal. ok geym at þu seair eigi aptr. ok nem eigi stað n&#7887;ckur námunda þessarri bygð. haf þik helldr i fiallinu heilan ok hialpaðan at þu fariz<ref>fyrirfariz, B</ref> eigi. Enn fyrir þa sauk at hann trudi eigi sua fulluliga sem hann skylldi af þeirri ruglan ok rædzlu sem hann hafdi fengit. þa segir<ref>svaraði, B</ref> hann sua. Eigi man ek i fiallinu hialpaz mega. at eigi fanghi mik þar edr hendi n&#7887;ckut illt. sua at þar af deyi ek. Lettliga at hann ræddiz ok kuiddi uidr frostinu ok leidarlengd. þar sem hann g&#7887;rðiz miok gamall. Her er ein litil borg nærri sagdi hann. til huerrar er ek ma vel uikia<ref>ok flyia ''tilf.'' B</ref> ok hialpaz i henni. J þessu man ek eigi sidr heyra ok þiggia þinar bønir sagdi gud. at ek snui þessi borg eigi um ne nidr sauckui. fyrir huerri er þu hefir nu beðit. Fyrir þa grein at Loth sagði at þessi borg uæri litil. uar hon sidan kollud Segor. þat er litil. Var þa solar uppraas er Loth geck inn i Segor. ''scolastica hystoria.'' Hlifdi gud henni ok þyrmdi sua lengi sem Loth uar þar. Enn fyrir þa sauk at Loth ottadiz hennar uana landzskialfta. eptir þi sem Jeronimus segir. þa for hann upp i fiallit ok uar þar. Segia ebreskir menn. at hon hafi sidan sockit i hinum þridia landskialpta. eptir er hinar fiorar h&#7887;fdu nidr sockit.
 
 
[[File:013.Lot Flees as Sodom and Gomorrah Burn.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Enn sua som husfru Loths leit aptr. þa dó hun ok uard þilik at sea sem einn salltsteinn.'''</center>]]''Genesis.''<ref>''tilf.'' B</ref> Nu sem Loth uar ut genginn. let gud regna bæði elldi ok brennusteini [af himni niðr<ref>[''tilf.'' B</ref> yfir Sodomam ok Gomorram. let hann þessar borgir um snuaz ok s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckua. ok allt þat herad ok bygdarlag som þar [lá umhuerfis.<ref>var umvergis, B</ref> ok alla þa menn sem þær borgir bygdu. ok þar medr allan iardarinnar blomstr ok aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xt. ''scolastica hystoria.'' Let hann fyrir þa sauk þessa luti nidr yfir i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdina regna. at hon skylldi þar æfinliga þurr ok áuaxtarlaus uera utan allrar freouanar uán upp i fra þeim tima. Pindi hann þessa fyrir þa sauk ok hegndi þungligarr ok hardligarr enn hina fyrri glæpamenn. þa sem i floðinu uaru. at þeir misgerdu sua sem natturliga.<ref>natturulega, B</ref> þo at þeir gengi langt umframm hof ok stilling i sinum syndauerkum. enn þessir syndgaduz ok misgerðu i moti natturunni. ok fyrir þi dreckti gud ok saukkti þeim aullum eigi sidr ungum b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnum ok smápilltum fyrir syndafars sakir sinna feðgina. veitandi þeim sua forseo. at þeir<ref>þau, B</ref> gerdi eigi ne framm færi eptir ferligum feðgina dømum. af þau hofdi lengi lifat. Enn sua som husfru Loths leit aptr. þa dó hun ok uard þilik at sea sem einn salltsteinn. huern er Josephus segir uerit hafa til sinna daga ok sik hafa séed. ok uar hann þo eptir uars herra higatburd. Sneruz allar þær borgir ok bygdarlag i salltflod ufreott. huat er nu kallaz dauda haf fyrir þann skylld at þar byriaz ecki þat kuikendi ne fædiz at lif sitt hafi. þat er ok ecki þi n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckuru uidrtækiligt sem lifandiss or. þar mega huarki lifa fiskar ne siofuglar sua sem i audrum haufum. Eigi fær þar ok skip uerit. sua at lifandi menn se þar i. sua at eigi flotni þar allt upp ok umturni. utan n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckuru helldz brætt ok bikat. Hefir einshueriu kuiku þar i nockurum stad uerit i kastad edr drekt. medr huerri list klokskap edr ofrefli þat hefir gert uerit. þa flotnar þat upp þegar i stad. Loganda lios flytr þar. enn þegar iafnskiott sem þat er sl<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>kkt. þa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckr þat sem liosit hafði legat áá. J m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dum rydr þat ok eyss upp or ser storum fliotum<ref>flettum (!), B</ref> edr<ref>ok, B</ref> ti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnum. huadan af er þat kallaz ti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn edr fliot alphati. Eigi ræriz þat af uindum. sua uerr tiaran su sem á uatninu flytr ok bikit stormum ok uindum. Ysidorus segir ok. at epli aa þeim tream<ref>triom, B</ref> sem þar standa i namunda synaz hallda allri sinni fegrd ok frygd. ok áá saumu leid seolf trein. sua at þann tima sem þau ero fulluaxin ok algor. synaz þau sua f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gr. [at huerr<ref>[ok frygðarsamlegh at þann mann, B</ref> sem þau ser þa lystir til at eta þau. Enn þegar sem nær þeim er komit ok aa þeim tekit. þa blæss þar ok eys reyk ut af sua sem enn brenni þau. ok fyriruerdaz þegar leid<ref>sua ''tilf.'' B</ref> sem <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur aska. Þadan af segir Josephus. at upp á skr&#491;ks<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gur skal þaleidiss trua<ref>truaz, B</ref> sem aa iarðarinnar dygd þar sem Sodoma hefir stadit. Josephus segir. at Uespasianus let á nockurum monnum binda hendrnar á bak aptr. ok kasta þeim sidan haatt<ref>i lopt ''tilf.'' B</ref> upp. til þess at þeir skylldi þi<ref>þa, B</ref> lengra i fyrr sagt flod edr haf nidr sauckua. ok skaut þeim <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum þegar upp. sua som þeir uæri medr ofrefli upp keyrdir. sua at þeir flutu ofan á. þiat sua sem þat hefir ecki lifanda kyns i sér. sua er þat ok medr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu moti uidrtækiligt n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckuru þi sem lifandis er. ''genesis.'' Enn er Abraham reis upp um morgininn. ok hann kom þar sem hann hafði uidr gud talat hinn fyrra daginn. þa saa hann til Sodomam ok Gomorram ok allt þat landzlegh sem þar uar i námunda. ok gat at lita suidufaulska fliugandi upp af i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdinni. þi likaz sem ofns reykr uæri.  
 
  
 +
[[File:013.Lot Flees as Sodom and Gomorrah Burn.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Enn sua som husfru Loths leit aptr. þa dó hun ok uard þilik at sea sem einn salltsteinn.'''</center>]]''Genesis.''<ref>''tilf.'' B</ref> Nu sem Loth uar ut genginn. let gud regna bæði elldi ok brennusteini [af himni niðr<ref>[''tilf.'' B</ref> yfir Sodomam ok Gomorram. let hann þessar borgir um snuaz ok s&#7887;ckua. ok allt þat herad ok bygdarlag som þar [lá umhuerfis.<ref>var umvergis, B</ref> ok alla þa menn sem þær borgir bygdu. ok þar medr allan iardarinnar blomstr ok aau&#7887;xt. ''scolastica hystoria.'' Let hann fyrir þa sauk þessa luti nidr yfir i&#7887;rdina regna. at hon skylldi þar æfinliga þurr ok áuaxtarlaus uera utan allrar freouanar uán upp i fra þeim tima. Pindi hann þessa fyrir þa sauk ok hegndi þungligarr ok hardligarr enn hina fyrri glæpamenn. þa sem i floðinu uaru. at þeir misgerdu sua sem natturliga.<ref>natturulega, B</ref> þo at þeir gengi langt umframm hof ok stilling i sinum syndauerkum. enn þessir syndgaduz ok misgerðu i moti natturunni. ok fyrir þi dreckti gud ok saukkti þeim aullum eigi sidr ungum b&#7887;rnum ok smápilltum fyrir syndafars sakir sinna feðgina. veitandi þeim sua forseo. at þeir<ref>þau, B</ref> gerdi eigi ne framm færi eptir ferligum feðgina dømum. af þau hofdi lengi lifat. Enn sua som husfru Loths leit aptr. þa dó hun ok uard þilik at sea sem einn salltsteinn. huern er Josephus segir uerit hafa til sinna daga ok sik hafa séed. ok uar hann þo eptir uars herra higatburd. Sneruz allar þær borgir ok bygdarlag i salltflod ufreott. huat er nu kallaz dauda haf fyrir þann skylld at þar byriaz ecki þat kuikendi ne fædiz at lif sitt hafi. þat er ok ecki þi n&#7887;ckuru uidrtækiligt sem lifandiss or. þar mega huarki lifa fiskar ne siofuglar sua sem i audrum haufum. Eigi fær þar ok skip uerit. sua at lifandi menn se þar i. sua at eigi flotni þar allt upp ok umturni. utan n&#7887;ckuru helldz brætt ok bikat. Hefir einshueriu kuiku þar i nockurum stad uerit i kastad edr drekt. medr huerri list klokskap edr ofrefli þat hefir gert uerit. þa flotnar þat upp þegar i stad. Loganda lios flytr þar. enn þegar iafnskiott sem þat er sl&#7887;kkt. þa s&#7887;ckr þat sem liosit hafði legat áá. J m&#7887;rgum st&#7887;dum rydr þat ok eyss upp or ser storum fliotum<ref>flettum (!), B</ref> edr<ref>ok, B</ref> ti&#7887;ruti&#7887;rnum. huadan af er þat kallaz ti&#7887;rn edr fliot alphati. Eigi ræriz þat af uindum. sua uerr tiaran su sem á uatninu flytr ok bikit stormum ok uindum. Ysidorus segir ok. at epli aa þeim tream<ref>triom, B</ref> sem þar standa i namunda synaz hallda allri sinni fegrd ok frygd. ok áá saumu leid seolf trein. sua at þann tima sem þau ero fulluaxin ok algor. synaz þau sua f&#7887;gr. [at huerr<ref>[ok frygðarsamlegh at þann mann, B</ref> sem þau ser þa lystir til at eta þau. Enn þegar sem nær þeim er komit ok aa þeim tekit. þa blæss þar ok eys reyk ut af sua sem enn brenni þau. ok fyriruerdaz þegar leid<ref>sua ''tilf.'' B</ref> sem &#7887;nnur aska. Þadan af segir Josephus. at upp á skr&#491;ks&#7887;gur skal þaleidiss trua<ref>truaz, B</ref> sem aa iarðarinnar dygd þar sem Sodoma hefir stadit. Josephus segir. at Uespasianus let á nockurum monnum binda hendrnar á bak aptr. ok kasta þeim sidan haatt<ref>i lopt ''tilf.'' B</ref> upp. til þess at þeir skylldi þi<ref>þa, B</ref> lengra i fyrr sagt flod edr haf nidr sauckua. ok skaut þeim &#7887;llum þegar upp. sua som þeir uæri medr ofrefli upp keyrdir. sua at þeir flutu ofan á. þiat sua sem þat hefir ecki lifanda kyns i sér. sua er þat ok medr &#7887;ngu moti uidrtækiligt n&#7887;ckuru þi sem lifandis er. ''genesis.'' Enn er Abraham reis upp um morgininn. ok hann kom þar sem hann hafði uidr gud talat hinn fyrra daginn. þa saa hann til Sodomam ok Gomorram ok allt þat landzlegh sem þar uar i námunda. ok gat at lita suidufaulska fliugandi upp af i&#7887;rdinni. þi likaz sem ofns reykr uæri.
  
 
===Fra þui er Loth gat þa Moab ok Ammon við dætrum sinvm===
 
===Fra þui er Loth gat þa Moab ok Ammon við dætrum sinvm===
  
'''36.''' Loth geck ut.<ref>''saal.'' B; upp, A</ref> af borginni Segor ok upp til fiallzins. sem fyrr uar sagt. ok døtr hans .ii. medr honum. ok bygdi þar i einum hellisskuta. þiat hann ottadiz at uera þar i borginni. fyrir þa sauk som fyrr uar sagt. Dætr hans hofdu heyrt at heimslitin skylldi<ref>''saal.'' B; skylldu, A</ref> af elldz bruna uerda. ok fyrir þa grein grunadi þær. at<ref>n&#491;kkut ''tilf.'' B</ref> upp aa þann hátt mundi þær lifandis eptir hafa uordit i uerolldinni meðr fedr sinum at auka<ref>ok endrb&#281;ta ''tilf.'' B</ref> mannkynit. sem aa Noa d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum uard. Taladi hin ellri þa til systur sinnar hinnar yngri. Fadir ockarr er nu gamall. enn engin annarr lifandi karlmadr er eptir uordinn aa iardriki. sua at til ockar megi ganga ok meðr ockr uera eptir aullum ueralldarinnar uana. Heilar sua. f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rum til ok gefum honum þar til uin at drecka. at hann se aulodr. til þess at uid megim medr þess háttar atferd finna<ref>kenna, B</ref> ok faa freo ok afspring af fedr ockrum. Villdu þær ok<ref>''tilf.'' B</ref> hans hrygd ok mædu medr uindryckinum mykia. Fór sidan þat sama framm. at þær g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdu hann sua uindruckinn ok aulodan.<ref>.ii. n&#281;tr ''tilf.'' B</ref> at hann uarð eigi uarr uid. at þær gengu til hans sina nátt huar þeirra. ok suafu hia honum. hin ellri hina fyrri nattina. enn hin yngri hina sidarri. ok gatu [þa leidar<ref>þa leiði(!), B</ref> badar sinu son huar þeirra medr sinum fedr. Het hinnar ellri son Moab. fadir ok forellrismadr þeirra þioda sem Moabite heita iafnan sidan af hans nafni. Enn hin yngri kalladi sinn son Ammon. uar hann forfadir Ammonitarum. ok eru þeir af honum ok hans nafni sua kalladir allt til þessa dags. ''scolastica hystoria.'' Her af talar sua Commestor ok segir sua. at ebreskir menn hafi þetta þo sagt um þat framm sem truanligt er. þiat þat er eigi eptir natturu segir hann. at n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurr megi uuitandi medr konu uera. ma þat uel truaz. at hann hafi huariga þeirra uitat uera sina dottur. ok ætlat at husfru hans hafi<ref>hia honum ''tilf.'' B</ref> uerit. þiat hann uar gintr ok auloðr. Heilagr Jeronimus segir dætr Loths þar fyrir mega afsakaz. at þær trudu allt mannkynit fyrirfariz hafa. ok fyrir þann skylld afsakaði afku&#281;missins milldleiki þann umilldleik ok synd sem þ&#281;r fr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mdu meðr frændsemisspellum. enn þetta afsakar æigi feðr þeirra. þiat tortrygd hans ok otruloiki uar sauk til þess frændsemisspellz sem hann framdi. Huar af er Strabus talar sua. Loth er eigi afsakandi segir hann. fyrir þat er hann trudi eigi englinum. þar sem hann sagdi honum at hann matti hialpaz i borginni Segor. [siðan<ref>''saal.'' B; [Loth er eigi afsakandi segir hann, A</ref> fyrir þat er hann g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi sik gintan ok aulodan. ok uard sua syndin sauk ok efni til annarrar syndarinnar.
+
'''36.''' Loth geck ut.<ref>''saal.'' B; upp, A</ref> af borginni Segor ok upp til fiallzins. sem fyrr uar sagt. ok døtr hans .ii. medr honum. ok bygdi þar i einum hellisskuta. þiat hann ottadiz at uera þar i borginni. fyrir þa sauk som fyrr uar sagt. Dætr hans hofdu heyrt at heimslitin skylldi<ref>''saal.'' B; skylldu, A</ref> af elldz bruna uerda. ok fyrir þa grein grunadi þær. at<ref>n&#491;kkut ''tilf.'' B</ref> upp aa þann hátt mundi þær lifandis eptir hafa uordit i uerolldinni meðr fedr sinum at auka<ref>ok endrb&#281;ta ''tilf.'' B</ref> mannkynit. sem aa Noa d&#7887;gum uard. Taladi hin ellri þa til systur sinnar hinnar yngri. Fadir ockarr er nu gamall. enn engin annarr lifandi karlmadr er eptir uordinn aa iardriki. sua at til ockar megi ganga ok meðr ockr uera eptir aullum ueralldarinnar uana. Heilar sua. f&#7887;rum til ok gefum honum þar til uin at drecka. at hann se aulodr. til þess at uid megim medr þess háttar atferd finna<ref>kenna, B</ref> ok faa freo ok afspring af fedr ockrum. Villdu þær ok<ref>''tilf.'' B</ref> hans hrygd ok mædu medr uindryckinum mykia. Fór sidan þat sama framm. at þær g&#7887;rdu hann sua uindruckinn ok aulodan.<ref>.ii. n&#281;tr ''tilf.'' B</ref> at hann uarð eigi uarr uid. at þær gengu til hans sina nátt huar þeirra. ok suafu hia honum. hin ellri hina fyrri nattina. enn hin yngri hina sidarri. ok gatu [þa leidar<ref>þa leiði(!), B</ref> badar sinu son huar þeirra medr sinum fedr. Het hinnar ellri son Moab. fadir ok forellrismadr þeirra þioda sem Moabite heita iafnan sidan af hans nafni. Enn hin yngri kalladi sinn son Ammon. uar hann forfadir Ammonitarum. ok eru þeir af honum ok hans nafni sua kalladir allt til þessa dags. ''scolastica hystoria.'' Her af talar sua Commestor ok segir sua. at ebreskir menn hafi þetta þo sagt um þat framm sem truanligt er. þiat þat er eigi eptir natturu segir hann. at n&#7887;ckurr megi uuitandi medr konu uera. ma þat uel truaz. at hann hafi huariga þeirra uitat uera sina dottur. ok ætlat at husfru hans hafi<ref>hia honum ''tilf.'' B</ref> uerit. þiat hann uar gintr ok auloðr. Heilagr Jeronimus segir dætr Loths þar fyrir mega afsakaz. at þær trudu allt mannkynit fyrirfariz hafa. ok fyrir þann skylld afsakaði afku&#281;missins milldleiki þann umilldleik ok synd sem þ&#281;r fr&#7887;mdu meðr frændsemisspellum. enn þetta afsakar æigi feðr þeirra. þiat tortrygd hans ok otruloiki uar sauk til þess frændsemisspellz sem hann framdi. Huar af er Strabus talar sua. Loth er eigi afsakandi segir hann. fyrir þat er hann trudi eigi englinum. þar sem hann sagdi honum at hann matti hialpaz i borginni Segor. [siðan<ref>''saal.'' B; [Loth er eigi afsakandi segir hann, A</ref> fyrir þat er hann g&#7887;rdi sik gintan ok aulodan. ok uard sua syndin sauk ok efni til annarrar syndarinnar.
  
  
 
===Her segir fra þui er sialfr guð vitraðiz i suefni Abimelech konungi ok ansakaði hann<ref>Fra þi er Abraham kom til Abimelechs konungs Palestine i Geraram. Genesis, B</ref>===
 
===Her segir fra þui er sialfr guð vitraðiz i suefni Abimelech konungi ok ansakaði hann<ref>Fra þi er Abraham kom til Abimelechs konungs Palestine i Geraram. Genesis, B</ref>===
  
'''37.''' Abraham færdi sina bygd i br<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tt or dalnum Mambre til þeirrar landzins halfu [sem Palestina heitir ok<ref>[Palestine sem, B</ref> meirr la til sudrs. ok setti sina bygd milli Sur ok Chades. ok fór þa sem einn utlendzkr madr ok ukunnigr þagat sem Gerara heitir. ok sagdi sua enn sem fyrr<ref>meirr fyrir r&#281;zlu sakir ''tilf.'' B</ref> at Sara uæri hans systir. Enn sa konungr sem þar rikti ok Abimelech het. [tok hana<ref>[let hana taka, B</ref> heim til sins herbergiss. af hueriu er hennar einkannlig fegrd má uel markaz.<ref>merkiaz, B</ref> þar sem menn rendu girndaraugum ok ástarhug til hennar þann tima er hon uar niræð.<ref>''saal.''B; tiræð, A</ref> Konungrinn feck krankleika medr guds uilia ok forseo. vitradiz hann honum aa einni nátt i suefni ok sagdi sua til hans. Séé ek segi þer uissuliga. at þu mant skiott deyia fyrir skylld konu þeirrar sem þu tokt heim higat til þin. þiat hun aa sér bonda. Abimelech hafdi medr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu moti saurgaz af henni. ok sagdi sua. Mantu minn herra drepa þa rettlata þioð. sem hun ueit eigi huat er hon g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rir. Sagdi eigi sealfr hann mer. at hon uæri hans systir. ok hon at hann uæri hennar brodir. þetta g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rda ek medr reinum h&#491;ndum<ref>''saal.'' B; hiarta, A</ref> ok einfaulldu hiarta. Ek ueit þat sagði guð. at þu hefir þetta medr reinu hiarta g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. ok fyrir þa grein geymda ok þin. at þu misgerdir eigi uidr mik. ok gaf ek þer ecki ualld aa hennar uilia. Gef hana aptr bonda sinum. þiat hann er frammsynn ok forspáárr. ok man hann bidia fyrir þer. mantu þa hallda lifi þinu. Enn ef þu uill þat eigi. þa mantu skiotliga deyia. ok allir þeir sem þer til heyra. Su lagdiz ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur radning ok hegning upp aa konungsins hus Abimelechs fyrir skylld Sarre. at engin kona matti fæda sinn burd. ok sem læknar auruilnaduz um sinn læknisdom ok atgerdir. heyrdi konungr<ref>hann af guði, B</ref> i suefni þessa luti sem nu var fra sagt. Reis hann upp þegar i stad á nattartima. sem hann uaknadi. ok sagdi sinum monnum allt þeirra tal. huar af er allir ottaduz mikilliga. Let Abimelech þa kalla ser Abrahám. ok sagdi sua til hans. Huat gerdir þu oss edr huat mikit h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fum uær [þess misgert uid þik<ref>[þer misgort til þess, B</ref> at þu leiddir sua liota ok leida synd um<ref>yfir, B</ref> mik ok mitt riki. þa luti gerdir þu oss sem þu skylldir eigi gert hafa. Abraham suaradi. Þann tima sem ek for higat til landz. hugsaði ek meðr sealfum mer sua segiandi. Lettligha at menn elski<ref>ottiz, B</ref> ecki gud i stad þessum. ok munu þeir drepa mik þa fyrir minnar husfru skylld. J adra deilld at tala þa er hon ok senniliga min systir. þiat hon er dottir fedr mins. enn eigi modur minnar dottir. ok festa ek hana mer til konu.<ref>husfru, B</ref> Ek talada ok til hennar eptir þat sem gud leiddi mik af mins f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ður husi. Þat tillæti uæntir mik. at þu ueitir mer i huern stað sem uid kunnum koma. at þu segir mik uera þinn brodur. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Þar sem Abraham sagði. Hon er dottir feðr mins. er sua i sundr greinanda. Hon uar<ref>er, B</ref> dottir feðr sins at skilia. enn fyrir þi mins. at hann er<ref>var, B</ref> minn broðir. Ella sua. Hon er dottir feðr mins. þiat hon er hans sunar dottir. Þiat aa þann hatt sem þeir kalladu sua skyllda karlmenn sina bræðr. aa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu leið kalladu þeir sua skylldar konur systr sinar. Ella kallaði hann Aram broður sinn feðr sinn. fyrir þann skylld at hann uar<ref>hinn ''tilf.'' B </ref> ellri. sua sem málsháttr manna er til<ref>''mgl.'' B</ref> iafnan. at uær k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum þa feðr sem oss eru ellri. enn hina sunu sem yngri eru enn uær. Nockurir menn segia. at Thare hafi fengit annarrar konu. sidan er modir Abrahams uar aull. ok átt Sáram medr þeirri. ok héti hon sua<ref>her ''tilf.'' B</ref> ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tlig dottir Thare. ''genesis.'' Abimelech gaf þa Abrahe yxn ok saudi. þræla ok þionostumenn.<ref>þionostukonur, B</ref>gefandi þar medr Saram aptr i sealfs hans ualld. ok sagdi sua. Allt mitt land er yckr til reidu. at byggia huar þer bezt likar. Sidan taladi hann til Saram. Þushundrad silfrpeninga gaf ek brøðr þinum fyrir þina skylld Sara. þat man þer ok þinum augum uern til minniligrar skuplu ok skammfyllingar uid alla þa menn sem hia þer eru. huar sem þu ferr eðr framm kemr. at þu uart fangin ok at hegoma fundin. Ella uar þat einn klokskapr<ref>klokligr skalkeiðr, B</ref> fagrliga fundina. er hann sagdi sua. þat man þer ok þinum augum uera minnilig hulning eðr skupla. sua sem n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckur likferdar áminning eðr fyrirbunaðr. ''scolastica historia.'' Sem hann segdi sua. G<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mul kerling ertu nu uordin ok komin at dauda framm. ok þo uilldir þu liuga ok suikiaz um. haf þetta fyrir sakir þess likferðar expens. þiat hon uerdr iafnan medr miklum kostnadi einkannligha meðr ebreskum monnum. ella haf þat þer fyrir skaut ok h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fuðduk. at þu hylir þar medr þina áseonu. sua at þu ser eigi medr girndaraugum á gamals alldri séén edr elskað. Enn þegar sem Abraham bað fyrir Abimelech. þa gaf gud honum heilsu sina. ok hans husfru ok þionostukonur þeirra fæddu þær<ref>þa ''tilf.'' B</ref> badar huár sitt barn. huat er þær mattu eigi fyrr enn Abraham bad fyrir þeim. sem nu uar sagt.
+
'''37.''' Abraham færdi sina bygd i br&#7887;tt or dalnum Mambre til þeirrar landzins halfu [sem Palestina heitir ok<ref>[Palestine sem, B</ref> meirr la til sudrs. ok setti sina bygd milli Sur ok Chades. ok fór þa sem einn utlendzkr madr ok ukunnigr þagat sem Gerara heitir. ok sagdi sua enn sem fyrr<ref>meirr fyrir r&#281;zlu sakir ''tilf.'' B</ref> at Sara uæri hans systir. Enn sa konungr sem þar rikti ok Abimelech het. [tok hana<ref>[let hana taka, B</ref> heim til sins herbergiss. af hueriu er hennar einkannlig fegrd má uel markaz.<ref>merkiaz, B</ref> þar sem menn rendu girndaraugum ok ástarhug til hennar þann tima er hon uar niræð.<ref>''saal.''B; tiræð, A</ref> Konungrinn feck krankleika medr guds uilia ok forseo. vitradiz hann honum aa einni nátt i suefni ok sagdi sua til hans. Séé ek segi þer uissuliga. at þu mant skiott deyia fyrir skylld konu þeirrar sem þu tokt heim higat til þin. þiat hun aa sér bonda. Abimelech hafdi medr &#7887;ngu moti saurgaz af henni. ok sagdi sua. Mantu minn herra drepa þa rettlata þioð. sem hun ueit eigi huat er hon g&#7887;rir. Sagdi eigi sealfr hann mer. at hon uæri hans systir. ok hon at hann uæri hennar brodir. þetta g&#7887;rda ek medr reinum h&#491;ndum<ref>''saal.'' B; hiarta, A</ref> ok einfaulldu hiarta. Ek ueit þat sagði guð. at þu hefir þetta medr reinu hiarta g&#7887;rt. ok fyrir þa grein geymda ok þin. at þu misgerdir eigi uidr mik. ok gaf ek þer ecki ualld aa hennar uilia. Gef hana aptr bonda sinum. þiat hann er frammsynn ok forspáárr. ok man hann bidia fyrir þer. mantu þa hallda lifi þinu. Enn ef þu uill þat eigi. þa mantu skiotliga deyia. ok allir þeir sem þer til heyra. Su lagdiz ok &#7887;nnur radning ok hegning upp aa konungsins hus Abimelechs fyrir skylld Sarre. at engin kona matti fæda sinn burd. ok sem læknar auruilnaduz um sinn læknisdom ok atgerdir. heyrdi konungr<ref>hann af guði, B</ref> i suefni þessa luti sem nu var fra sagt. Reis hann upp þegar i stad á nattartima. sem hann uaknadi. ok sagdi sinum monnum allt þeirra tal. huar af er allir ottaduz mikilliga. Let Abimelech þa kalla ser Abrahám. ok sagdi sua til hans. Huat gerdir þu oss edr huat mikit h&#7887;fum uær [þess misgert uid þik<ref>[þer misgort til þess, B</ref> at þu leiddir sua liota ok leida synd um<ref>yfir, B</ref> mik ok mitt riki. þa luti gerdir þu oss sem þu skylldir eigi gert hafa. Abraham suaradi. Þann tima sem ek for higat til landz. hugsaði ek meðr sealfum mer sua segiandi. Lettligha at menn elski<ref>ottiz, B</ref> ecki gud i stad þessum. ok munu þeir drepa mik þa fyrir minnar husfru skylld. J adra deilld at tala þa er hon ok senniliga min systir. þiat hon er dottir fedr mins. enn eigi modur minnar dottir. ok festa ek hana mer til konu.<ref>husfru, B</ref> Ek talada ok til hennar eptir þat sem gud leiddi mik af mins f&#7887;ður husi. Þat tillæti uæntir mik. at þu ueitir mer i huern stað sem uid kunnum koma. at þu segir mik uera þinn brodur. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Þar sem Abraham sagði. Hon er dottir feðr mins. er sua i sundr greinanda. Hon uar<ref>er, B</ref> dottir feðr sins at skilia. enn fyrir þi mins. at hann er<ref>var, B</ref> minn broðir. Ella sua. Hon er dottir feðr mins. þiat hon er hans sunar dottir. Þiat aa þann hatt sem þeir kalladu sua skyllda karlmenn sina bræðr. aa s&#7887;mu leið kalladu þeir sua skylldar konur systr sinar. Ella kallaði hann Aram broður sinn feðr sinn. fyrir þann skylld at hann uar<ref>hinn ''tilf.'' B </ref> ellri. sua sem málsháttr manna er til<ref>''mgl.'' B</ref> iafnan. at uær k&#7887;llum þa feðr sem oss eru ellri. enn hina sunu sem yngri eru enn uær. Nockurir menn segia. at Thare hafi fengit annarrar konu. sidan er modir Abrahams uar aull. ok átt Sáram medr þeirri. ok héti hon sua<ref>her ''tilf.'' B</ref> ki&#7887;tlig dottir Thare. ''genesis.'' Abimelech gaf þa Abrahe yxn ok saudi. þræla ok þionostumenn.<ref>þionostukonur, B</ref>gefandi þar medr Saram aptr i sealfs hans ualld. ok sagdi sua. Allt mitt land er yckr til reidu. at byggia huar þer bezt likar. Sidan taladi hann til Saram. Þushundrad silfrpeninga gaf ek brøðr þinum fyrir þina skylld Sara. þat man þer ok þinum augum uern til minniligrar skuplu ok skammfyllingar uid alla þa menn sem hia þer eru. huar sem þu ferr eðr framm kemr. at þu uart fangin ok at hegoma fundin. Ella uar þat einn klokskapr<ref>klokligr skalkeiðr, B</ref> fagrliga fundina. er hann sagdi sua. þat man þer ok þinum augum uera minnilig hulning eðr skupla. sua sem n&#7887;ckur likferdar áminning eðr fyrirbunaðr. ''scolastica historia.'' Sem hann segdi sua. G&#7887;mul kerling ertu nu uordin ok komin at dauda framm. ok þo uilldir þu liuga ok suikiaz um. haf þetta fyrir sakir þess likferðar expens. þiat hon uerdr iafnan medr miklum kostnadi einkannligha meðr ebreskum monnum. ella haf þat þer fyrir skaut ok h&#7887;fuðduk. at þu hylir þar medr þina áseonu. sua at þu ser eigi medr girndaraugum á gamals alldri séén edr elskað. Enn þegar sem Abraham bað fyrir Abimelech. þa gaf gud honum heilsu sina. ok hans husfru ok þionostukonur þeirra fæddu þær<ref>þa ''tilf.'' B</ref> badar huár sitt barn. huat er þær mattu eigi fyrr enn Abraham bad fyrir þeim. sem nu uar sagt.
  
  
 
===Her segir fra burð Ysaacs. ok þi er Agar uar a brott rekin medr syni sinum Ysmael. ok huersu gud uitradiz henni. Genesis.===
 
===Her segir fra burð Ysaacs. ok þi er Agar uar a brott rekin medr syni sinum Ysmael. ok huersu gud uitradiz henni. Genesis.===
  
[[File:014.Abraham Sends Hagar and Ishmael Away.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Þegar um morgininn sem Abraham uar klæddr. tok hann braud ok uatnlegil einn ok let aa herdar Agár.'''</center>]]'''38.''' Gud drottinn uitiadi<ref>þa ''tilf.'' B</ref> til Saram. eptir þi sem hann hafdi heitit. Gat hon son at eiga ok fæddi hann i ellidomi sinum. aa þeim sama tima sem gud hafdi henni fyrir sagt. Skirdi Abraham son sinn aa hinum attanda degi umskurðar<ref>skurðar, B</ref> skirn. fra þi sem hann uar fæddr. ok gaf honum nafn ok kallaði hann Ysaach. Þat þydiz hlaatr. fyrir þann skylld at gud gerdi eigi at eins hans feðginum hlátr. utan ok helldr fagrligan fagnad framarri enn nockurr kunni at segia<ref>eðr hugsa ''tilf.'' B</ref> þann tima sem hann uar fæddr. Hafdi Abraham þa .c. uetra tirætt. Þadan af er þat at Judar skira b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn sin iafnan aa hinum attanda degi sem Ysaach uar skirðr. Enn Arabes skira sin b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn æigi fyrr enn þau eru .xiii. uetra. fyrir þa sauk at Ysmael þeirra forfaðir uar sua gamalt skirðr. sem fyrr uar sagt. Smasueinninn Ysaach uox upp. ok er hann uar þreuetr. af uandiz hann modur miolk. Ok a þeim sama degi sem þat byriadiz. hafdi fadir hans inni ueitzlu mikla. geck hann þa fyrstan<ref>fyrsta, B</ref> tima framm fyrir sins f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dur bord. Ok sem þeir leku ser<ref>baaðer samt ''tilf.'' B</ref> brædrnir Ysmael sun Agar ok Ysaach. ok hinn ellri lek illa uid hinn yngra. þa hugsadi Sara ok skildi eptirkomanda ufrid af leikinum þeim. sem hun sa at hinn ellri mundi hinum yngre bioða. ok drottna uilia þann tima sem fadir þeirra u&#281;ri<ref>er, B</ref> allr. ella kugadi Ysmael hann til at dyrka likneski þau sem hann hafdi sér af leiri gort. eptir ebreskra manna s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn. Ok sem mædr hans mislikaði þetta. þa taladi hun til Abrahams. Rek i brott ambattina ok hennar sun. þiat eigi man ambáttar sun saa erfingi þinn uerda medr syni minum Ysáách. Abraham tok þessu hennar tali helldr þungliga fyrir sunar sins skylld Ysmaels. ok gaf ser ecki um þar til er gud taladi sua til hans. Heyr þu ok haf till<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gur<ref>till&#491;gu, B</ref> Sare um alla luti þa sem hon taladi fyrir þer. ok lát þer þat ecki þungt falla. huarki til sueinsins ne ambattarinnar. fyrir þann skylld at þitt afku&#281;mi ok freo man einkannliga kallaz medr Ysaach. en ambattarinnar sun ok hans afspring<ref>afspringi, B</ref> man ek lata uerda mikla þiod. þiat hann er ok þinn afspringr.
+
[[File:014.Abraham Sends Hagar and Ishmael Away.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Þegar um morgininn sem Abraham uar klæddr. tok hann braud ok uatnlegil einn ok let aa herdar Agár.'''</center>]]'''38.''' Gud drottinn uitiadi<ref>þa ''tilf.'' B</ref> til Saram. eptir þi sem hann hafdi heitit. Gat hon son at eiga ok fæddi hann i ellidomi sinum. aa þeim sama tima sem gud hafdi henni fyrir sagt. Skirdi Abraham son sinn aa hinum attanda degi umskurðar<ref>skurðar, B</ref> skirn. fra þi sem hann uar fæddr. ok gaf honum nafn ok kallaði hann Ysaach. Þat þydiz hlaatr. fyrir þann skylld at gud gerdi eigi at eins hans feðginum hlátr. utan ok helldr fagrligan fagnad framarri enn nockurr kunni at segia<ref>eðr hugsa ''tilf.'' B</ref> þann tima sem hann uar fæddr. Hafdi Abraham þa .c. uetra tirætt. Þadan af er þat at Judar skira b&#7887;rn sin iafnan aa hinum attanda degi sem Ysaach uar skirðr. Enn Arabes skira sin b&#7887;rn æigi fyrr enn þau eru .xiii. uetra. fyrir þa sauk at Ysmael þeirra forfaðir uar sua gamalt skirðr. sem fyrr uar sagt. Smasueinninn Ysaach uox upp. ok er hann uar þreuetr. af uandiz hann modur miolk. Ok a þeim sama degi sem þat byriadiz. hafdi fadir hans inni ueitzlu mikla. geck hann þa fyrstan<ref>fyrsta, B</ref> tima framm fyrir sins f&#7887;dur bord. Ok sem þeir leku ser<ref>baaðer samt ''tilf.'' B</ref> brædrnir Ysmael sun Agar ok Ysaach. ok hinn ellri lek illa uid hinn yngra. þa hugsadi Sara ok skildi eptirkomanda ufrid af leikinum þeim. sem hun sa at hinn ellri mundi hinum yngre bioða. ok drottna uilia þann tima sem fadir þeirra u&#281;ri<ref>er, B</ref> allr. ella kugadi Ysmael hann til at dyrka likneski þau sem hann hafdi sér af leiri gort. eptir ebreskra manna s&#7887;gn. Ok sem mædr hans mislikaði þetta. þa taladi hun til Abrahams. Rek i brott ambattina ok hennar sun. þiat eigi man ambáttar sun saa erfingi þinn uerda medr syni minum Ysáách. Abraham tok þessu hennar tali helldr þungliga fyrir sunar sins skylld Ysmaels. ok gaf ser ecki um þar til er gud taladi sua til hans. Heyr þu ok haf till&#7887;gur<ref>till&#491;gu, B</ref> Sare um alla luti þa sem hon taladi fyrir þer. ok lát þer þat ecki þungt falla. huarki til sueinsins ne ambattarinnar. fyrir þann skylld at þitt afku&#281;mi ok freo man einkannliga kallaz medr Ysaach. en ambattarinnar sun ok hans afspring<ref>afspringi, B</ref> man ek lata uerda mikla þiod. þiat hann er ok þinn afspringr.
  
[[File:015.Hagar and Ishmael in the Wilderness.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Guds engill kalladi þa til Agar sua segiandi. Ris upp þu ok tak sueininn. þiat hann man ek fyrir mikilli þiod uerda láta.'''</center>]]Þegar um morgininn sem Abraham uar klæddr. tok hann braud ok [uatnlegil einn<ref>[einn legel meðr vatn, B</ref> ok let aa herdar Agár. feck henni i hendr sueininn ok bad hana brott fara. Ok er hun hafdi gengit um stund. þa uilltiz hun i eydim<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkinni. þeirri sem Bersabee heitir. ok sem uatnit uar allt af leglinum. enn sueininn þyrsti. sua<ref>mi&#491;k ''tilf.'' B</ref> at hann uar driugum at dauda kominn. þa lagdi hon hann nidr undir tre þat<ref>þi, B</ref> sem þar uar. geck sidan sua langt brott fra þi sem aurskotz lengd er. ok settiz þar nidr. at hon sæi eigi upp aa sins sunar dauda. ok taladi sua fyrir sealfri ser. Eigi skal ek sea upp a þat er<ref>at, B</ref> son minn deyr. Grét hun þa medr hári r<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ddu. þar sem hon sat i gegn þi sem sueinninn lá. Guds engill kalladi þa til Agar sua segiandi. Huat gorir þu Agár. hird eigi þu<ref>''mgl.'' B</ref> at ottaz. þiat gud heyrdi sueinsins r<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dd. ok enn helldr þina raudd fyrir sueinsins skylld. Ris upp þu ok tak sueininn. þiat hann man ek fyrir<ref>at, B</ref> mikilli þiod uerda láta. Let gud hennar augu þa upp lukaz. sua at hun sá einn þann brunn sem nær henni uar. For hon þagat til ok fylldi legilinn. gaf sidan sueininum at drecka. Eptir þat foru þau þadan i brott. Vox sueinn þessi upp ok hafdiz uid i eydimorkinni Pharan. ok uard hinn mesti bogmadr ok hinn bezti skyti. Sysladi modir hans honum husfru af Egiptalandi. medr huerri er hann atti .xii. syni. forfedr ok h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdingia sinna afkuemissmanna ok ætta. Het hinn fyrsti Nabaoth.<ref>Nabaioth, B</ref> af huerium er Nabathea hefir nafn fengit. þat land sem sua heitir. Annarr Cedar. af huers nafni er þat bygðarlag<ref>eðr eyðim&#491;rk ''tilf.'' B </ref> tok nafn er Cedar heitir.
+
[[File:015.Hagar and Ishmael in the Wilderness.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Guds engill kalladi þa til Agar sua segiandi. Ris upp þu ok tak sueininn. þiat hann man ek fyrir mikilli þiod uerda láta.'''</center>]]Þegar um morgininn sem Abraham uar klæddr. tok hann braud ok [uatnlegil einn<ref>[einn legel meðr vatn, B</ref> ok let aa herdar Agár. feck henni i hendr sueininn ok bad hana brott fara. Ok er hun hafdi gengit um stund. þa uilltiz hun i eydim&#7887;rkinni. þeirri sem Bersabee heitir. ok sem uatnit uar allt af leglinum. enn sueininn þyrsti. sua<ref>mi&#491;k ''tilf.'' B</ref> at hann uar driugum at dauda kominn. þa lagdi hon hann nidr undir tre þat<ref>þi, B</ref> sem þar uar. geck sidan sua langt brott fra þi sem aurskotz lengd er. ok settiz þar nidr. at hon sæi eigi upp aa sins sunar dauda. ok taladi sua fyrir sealfri ser. Eigi skal ek sea upp a þat er<ref>at, B</ref> son minn deyr. Grét hun þa medr hári r&#7887;ddu. þar sem hon sat i gegn þi sem sueinninn lá. Guds engill kalladi þa til Agar sua segiandi. Huat gorir þu Agár. hird eigi þu<ref>''mgl.'' B</ref> at ottaz. þiat gud heyrdi sueinsins r&#7887;dd. ok enn helldr þina raudd fyrir sueinsins skylld. Ris upp þu ok tak sueininn. þiat hann man ek fyrir<ref>at, B</ref> mikilli þiod uerda láta. Let gud hennar augu þa upp lukaz. sua at hun sá einn þann brunn sem nær henni uar. For hon þagat til ok fylldi legilinn. gaf sidan sueininum at drecka. Eptir þat foru þau þadan i brott. Vox sueinn þessi upp ok hafdiz uid i eydimorkinni Pharan. ok uard hinn mesti bogmadr ok hinn bezti skyti. Sysladi modir hans honum husfru af Egiptalandi. medr huerri er hann atti .xii. syni. forfedr ok h&#7887;fdingia sinna afkuemissmanna ok ætta. Het hinn fyrsti Nabaoth.<ref>Nabaioth, B</ref> af huerium er Nabathea hefir nafn fengit. þat land sem sua heitir. Annarr Cedar. af huers nafni er þat bygðarlag<ref>eðr eyðim&#491;rk ''tilf.'' B </ref> tok nafn er Cedar heitir.
  
  
 
===Her segir fra sættargord ok sambandi Abraham ok Abimelechs===
 
===Her segir fra sættargord ok sambandi Abraham ok Abimelechs===
  
'''39.''' Nær þeim tima sem nu uar fra sagt kom Abimelech konungr. ok<ref>af, B</ref> Phicol sa sem uar formaðr fyrir hans utg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdum ok herferdum. til Abraham<ref>Abrahams, B</ref> ok taladi til hans. Af þi at<ref>ek ser at ''tilf.'' B</ref> gud er medr þer i aullum þinum g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdum ok frammferdum. þa bidr ek. at þu suerir mer þat uid gud drottin þinn. at þu skallt eigi mer ne minu kyni<ref>afki&#281;mi, B</ref> mein g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra ok eigi minum eptirkomandum. helldr skalltu gera medr mik ok land þetta. sem þu utlendzkr hefir nu dualiz áá um n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckura stund. á þann háátt miskunnsamliga sem ek g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rda uidr þik. Ek skal sueria uissuliga sagdi Abraham. Enn þo asakaði hann Abimelech fyrir brunn þann sem Abraham hafdi grafit ok gert. fyrr enn Agár uar á brott rekin. huern er gud syndi henni sidan sem sagt uar. enn konungsins sueinar h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu hann meðr ualldi tekit ok ueitt framm i eydim<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkina. at uatna þar medr þeim fenadi sem þar fæðiz<ref>feddiz, B</ref> langt i brott fra hans bygð. Leiddi Abraham konung<ref>''mgl.'' B</ref> þa þar til. Abimelech suaradi þa. Eigi ueit ek huerr þetta hefir gert. enn hitt ueit ek. at þu sagdir mer þetta eigi fyrri ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguan heyrda ok segia utan þik nu i dag. Eptir þat gaf Abimelech Abraham yxn ok sauði. stadfestu sidan saattmaals samband ok felagskap sin i milli. Enn i minning þess sem Abraham hafdi brunninn grafit ok<ref>þess er ''tilf.'' B</ref> Abimelech ueitti hann honum sidan aptr. er hann hafdi latit hann. [gaf hann<ref>[''mgl.'' B</ref> konunginum .vii. gymbrarl<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mb. Var sa brunnr þa kallaðr Bersabéé. sua sem suardaga brunnr. fyrir þa sauk at baðir þeir festu medr suard<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum þar sitt sáttmaal ok samtal. Er þat herad sem þar liggr umhuerfis Bersabéé kallat sidan af þeim sama brunni. For Abimelech ok Phicol þa heim i land Palestinorum. Enn Abraham plantadi sidan margan storan uid langan tima uiðr brunninn Bersabéé. enn ecki stadfesti hann þar þo lengi sina bygð allt at eins. eptir þi sem hinn heilagi Stephanus segir in actibus apostolorum. at hann eignadiz eigi þann tima þar sua mikla erfd edr odal. at til eins fótmaals uæri. Het hann þa enn af nyiu ok kallaði upp a guds nafn ok nadir.
+
'''39.''' Nær þeim tima sem nu uar fra sagt kom Abimelech konungr. ok<ref>af, B</ref> Phicol sa sem uar formaðr fyrir hans utg&#7887;rdum ok herferdum. til Abraham<ref>Abrahams, B</ref> ok taladi til hans. Af þi at<ref>ek ser at ''tilf.'' B</ref> gud er medr þer i aullum þinum g&#7887;rdum ok frammferdum. þa bidr ek. at þu suerir mer þat uid gud drottin þinn. at þu skallt eigi mer ne minu kyni<ref>afki&#281;mi, B</ref> mein g&#7887;ra ok eigi minum eptirkomandum. helldr skalltu gera medr mik ok land þetta. sem þu utlendzkr hefir nu dualiz áá um n&#7887;ckura stund. á þann háátt miskunnsamliga sem ek g&#7887;rda uidr þik. Ek skal sueria uissuliga sagdi Abraham. Enn þo asakaði hann Abimelech fyrir brunn þann sem Abraham hafdi grafit ok gert. fyrr enn Agár uar á brott rekin. huern er gud syndi henni sidan sem sagt uar. enn konungsins sueinar h&#7887;fdu hann meðr ualldi tekit ok ueitt framm i eydim&#7887;rkina. at uatna þar medr þeim fenadi sem þar fæðiz<ref>feddiz, B</ref> langt i brott fra hans bygð. Leiddi Abraham konung<ref>''mgl.'' B</ref> þa þar til. Abimelech suaradi þa. Eigi ueit ek huerr þetta hefir gert. enn hitt ueit ek. at þu sagdir mer þetta eigi fyrri ok &#7887;nguan heyrda ok segia utan þik nu i dag. Eptir þat gaf Abimelech Abraham yxn ok sauði. stadfestu sidan saattmaals samband ok felagskap sin i milli. Enn i minning þess sem Abraham hafdi brunninn grafit ok<ref>þess er ''tilf.'' B</ref> Abimelech ueitti hann honum sidan aptr. er hann hafdi latit hann. [gaf hann<ref>[''mgl.'' B</ref> konunginum .vii. gymbrarl&#7887;mb. Var sa brunnr þa kallaðr Bersabéé. sua sem suardaga brunnr. fyrir þa sauk at baðir þeir festu medr suard&#7887;gum þar sitt sáttmaal ok samtal. Er þat herad sem þar liggr umhuerfis Bersabéé kallat sidan af þeim sama brunni. For Abimelech ok Phicol þa heim i land Palestinorum. Enn Abraham plantadi sidan margan storan uid langan tima uiðr brunninn Bersabéé. enn ecki stadfesti hann þar þo lengi sina bygð allt at eins. eptir þi sem hinn heilagi Stephanus segir in actibus apostolorum. at hann eignadiz eigi þann tima þar sua mikla erfd edr odal. at til eins fótmaals uæri. Het hann þa enn af nyiu ok kallaði upp a guds nafn ok nadir.
  
  
 
===Her segir fra huersu guð freistaði Abrahams ok huersu hann [var staðfastr til guðs<ref>[fornf&#281;rði veðrinn i stað Ysaachs, B</ref>===
 
===Her segir fra huersu guð freistaði Abrahams ok huersu hann [var staðfastr til guðs<ref>[fornf&#281;rði veðrinn i stað Ysaachs, B</ref>===
  
'''40.''' Nockuru sidarr freistadi gud Abrahams. þann tima sem Ysaach hafdi .ii. aar ok .xx. eptir s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn Josephi. medr þeima hætti sem her fylgir. at hann uitradiz honum sua segiandi. Abraham. Abraham. Hann suaradi. Ek er til reidu. Tak þu sun þinn Ysaach. þann sem þu elskar sagði gud. ok far til sionar landz. ok offra mer hann þar<ref>meðr fornf&#281;ring ''tilf.'' B</ref> á einu þi fialli sem ek man þer syna. ''scolastica hystoria.'' Synar land kalladi hann fiallbygdir aa Gydingha landi. af huerium er langt matti sia til annarra bygda ok af <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ðrum til þeirra. Enn uppi á fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llunum uar eitt litit fiall þat sem hæst uar. þat sem het Moria fiall. huert er gud syndi Abrahe. at hann offradi honum þar<ref>s&#281;fandi ''tilf.'' B</ref> sun sinn Ysaach. J þeim segiz af ebreskum monnum at sidan uæri eitt musteri smidat. ok alltarit uæri sett i þeim sama stad sem Abraham gordi sitt alltari. ''speculum hystoriale.'' Freistadi gud truar Abrahams ok hlydni i þessum sialfs hans elskuligum ok eingetnum syni. eigi fyrir þann skylld at hann uissi eigi aðr. utan helldr til hins at hann gordi þessa hans krapta kunniga oss til eptirdømiss. þar sem hann uilldi meðr efanarlausum<ref>''saal.'' B; hefndarlausum, A</ref> hug ok hiarta s&#281;fa sinn sun fyrir guds bodskap ok sealfs hans samuitzku. Huar fyrir er hann er bædi lofandi af þeirri sinni stadfesti.<ref>staðfestu, B</ref> sem hann uilldi fyrir guds sakir sinn son offra. ok af þeirri tru sem hann trudi at hann mundi sidan lifgaz ok uppreisaz. af huerium er hann heyrði ok feck þat fyrirheit. at af honum mundi hans kyn aukaz ok uppuekiaz. J þeim ordum sem gud taladi til hans. tak þu sun hinn Ysaach þann som þu elskar. má ual hugsa huersu hættliga feðrins<ref>''saal. ogs.'' B</ref> astud ok elskhugi mundi kueykiaz ok uppuekiaz til sins sunar af sua morgum sætum nafnagiptum. til þess at hans h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd yrdi lettliga þi seinni til at sæfa sealfs sins sun. sem elskhugans ok ki&#281;rleiksins minni uaknadi meirr medr honum af þess háttar sunar n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fnum ok sætum aminningum. ef hann hefdi eigi [med þilikri tru ok stadfestu uerit<ref>[þilika tru ok staðfestu haft, B </ref> til guds. eptir þi sem likamsins kostgi&#281;fi er til eptir natturu. Var ok sueinninn nefndr<ref>meðr ''tilf.'' B</ref> sinu eiginligu nafni. þar som gud hafdi honum adr sagt. at medr Ysaach mundi hans sáád ok freo einkannligha kallaz ok fiolgaz.<ref>aukaz, B</ref> til þess at þar fyrir mætti hann af þi sama fyrirheiti auduelldligarr auruilnaz. ok þessa alla luti gordi hann fyrir þa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>k. at hann freistadi Abrahams. Ok enn sagdi hann þetta medr. far til þess fiallz sem ek man þer syna ok offra mer þar sun þinn. Af serhuerium lutum ma huerr sem einn skynsamr madr skilia uel. medr huersu m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum háttum hans freistni aukaðiz. Fyrst uar honum sagt. at hann skylldi soninn fornfæra. enn sidan at hann skylldi aa fiallit upp fara. at um allan ueginn skylldi hann af sinum hugrenningum sua medr tuennum áskilnadi þyngiaz.<ref>þvingaz, B</ref> ok angistaz. i annan stad af guds bodordi honum til þr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguanda. enn i adra deilld pinaðiz hann af motispornandi sins sunar áástud ok elskhuga. ok fyrir þann skylld uar honum sua langr uegr lagiðr. at hann skylldi aa fiallit upp fara. at mannlig ástud ok gudlig trua. ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tligr ki&#281;rleiki ok gudligr elskhugi. vinátta nalægra syniligra luta [ok bidandi uan ukominna luta<ref>[''mgl.'' B</ref> mætti fá noga stund aa aullum þeim timum<ref>d&#491;gum, B</ref> ok dægrum til kappsamligrar ki&#281;ru ok þrautar sin i milli. Skal her nu um eina stund fra snua ok til s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gunnar aptr snua.<ref>huerfa, B</ref>
+
'''40.''' Nockuru sidarr freistadi gud Abrahams. þann tima sem Ysaach hafdi .ii. aar ok .xx. eptir s&#7887;gn Josephi. medr þeima hætti sem her fylgir. at hann uitradiz honum sua segiandi. Abraham. Abraham. Hann suaradi. Ek er til reidu. Tak þu sun þinn Ysaach. þann sem þu elskar sagði gud. ok far til sionar landz. ok offra mer hann þar<ref>meðr fornf&#281;ring ''tilf.'' B</ref> á einu þi fialli sem ek man þer syna. ''scolastica hystoria.'' Synar land kalladi hann fiallbygdir aa Gydingha landi. af huerium er langt matti sia til annarra bygda ok af &#7887;ðrum til þeirra. Enn uppi á fi&#7887;llunum uar eitt litit fiall þat sem hæst uar. þat sem het Moria fiall. huert er gud syndi Abrahe. at hann offradi honum þar<ref>s&#281;fandi ''tilf.'' B</ref> sun sinn Ysaach. J þeim segiz af ebreskum monnum at sidan uæri eitt musteri smidat. ok alltarit uæri sett i þeim sama stad sem Abraham gordi sitt alltari. ''speculum hystoriale.'' Freistadi gud truar Abrahams ok hlydni i þessum sialfs hans elskuligum ok eingetnum syni. eigi fyrir þann skylld at hann uissi eigi aðr. utan helldr til hins at hann gordi þessa hans krapta kunniga oss til eptirdømiss. þar sem hann uilldi meðr efanarlausum<ref>''saal.'' B; hefndarlausum, A</ref> hug ok hiarta s&#281;fa sinn sun fyrir guds bodskap ok sealfs hans samuitzku. Huar fyrir er hann er bædi lofandi af þeirri sinni stadfesti.<ref>staðfestu, B</ref> sem hann uilldi fyrir guds sakir sinn son offra. ok af þeirri tru sem hann trudi at hann mundi sidan lifgaz ok uppreisaz. af huerium er hann heyrði ok feck þat fyrirheit. at af honum mundi hans kyn aukaz ok uppuekiaz. J þeim ordum sem gud taladi til hans. tak þu sun hinn Ysaach þann som þu elskar. má ual hugsa huersu hættliga feðrins<ref>''saal. ogs.'' B</ref> astud ok elskhugi mundi kueykiaz ok uppuekiaz til sins sunar af sua morgum sætum nafnagiptum. til þess at hans h&#7887;nd yrdi lettliga þi seinni til at sæfa sealfs sins sun. sem elskhugans ok ki&#281;rleiksins minni uaknadi meirr medr honum af þess háttar sunar n&#7887;fnum ok sætum aminningum. ef hann hefdi eigi [med þilikri tru ok stadfestu uerit<ref>[þilika tru ok staðfestu haft, B </ref> til guds. eptir þi sem likamsins kostgi&#281;fi er til eptir natturu. Var ok sueinninn nefndr<ref>meðr ''tilf.'' B</ref> sinu eiginligu nafni. þar som gud hafdi honum adr sagt. at medr Ysaach mundi hans sáád ok freo einkannligha kallaz ok fiolgaz.<ref>aukaz, B</ref> til þess at þar fyrir mætti hann af þi sama fyrirheiti auduelldligarr auruilnaz. ok þessa alla luti gordi hann fyrir þa s&#7887;k. at hann freistadi Abrahams. Ok enn sagdi hann þetta medr. far til þess fiallz sem ek man þer syna ok offra mer þar sun þinn. Af serhuerium lutum ma huerr sem einn skynsamr madr skilia uel. medr huersu m&#7887;rgum háttum hans freistni aukaðiz. Fyrst uar honum sagt. at hann skylldi soninn fornfæra. enn sidan at hann skylldi aa fiallit upp fara. at um allan ueginn skylldi hann af sinum hugrenningum sua medr tuennum áskilnadi þyngiaz.<ref>þvingaz, B</ref> ok angistaz. i annan stad af guds bodordi honum til þr&#7887;nguanda. enn i adra deilld pinaðiz hann af motispornandi sins sunar áástud ok elskhuga. ok fyrir þann skylld uar honum sua langr uegr lagiðr. at hann skylldi aa fiallit upp fara. at mannlig ástud ok gudlig trua. ki&#7887;tligr ki&#281;rleiki ok gudligr elskhugi. vinátta nalægra syniligra luta [ok bidandi uan ukominna luta<ref>[''mgl.'' B</ref> mætti fá noga stund aa aullum þeim timum<ref>d&#491;gum, B</ref> ok dægrum til kappsamligrar ki&#281;ru ok þrautar sin i milli. Skal her nu um eina stund fra snua ok til s&#7887;gunnar aptr snua.<ref>huerfa, B</ref>
 
   
 
   
[[File:016.The Testing of Abraham's Faith.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Þa kalladi guds engill af himni til hans sua segiandi. Legg eigi þina h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd aa sueininn Abraham.'''</center>]]''Genesis.'' Abraham reis upp þegar á nattar tima ok sagdi <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngum manni sina fyrirætlan. kl&#281;ddi<ref>''saal.'' B; helldr, A</ref> medr reida einn<ref>sinn ''tilf.'' B</ref> asna. kallandi meðr ser .ii. sueina ok son sinn hinn þridia. Ok sem hann hafdi h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gguit ser þau tre sem hann þurfti til fórnfæringar at hafa. þa for hann á .iii. d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum. þar til sem hann sá aa hinum .iii<sup>ia</sup>. deginum þann stad langt framm fyrir sik. sem gud hafdi boðit honum at hann skylldi til fara. Huadan af er þat er prouat. at þeir uillaz segir Comostor sem hann segia<ref>''her beg.'' Fragm. III.</ref> þa bygt hafa milli Bethel ok Hay. þiat þadan er eigi meirr enn eins dags ferd til fiallzins Moria. Sidan talar hann til sueinanna. Bidit her i hia asnanum. vid smasueinninn forum skiotligha framm enn n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckuru lengra. ok komum þegar aptr til yckar. er uid haufum bediz fyrir sem ockr likar. Hann tok þa trein ok lagdi upp aa sun sinn Ysáách. enn sealfr hann bar suerd ok elld sér i hendi. Ok sem þeir foru .ii. samt. taladi sueinninn til sins fedr. Fadir minn sagði hann. Huat uilltu sun minn sagdi Abraham. Se faðir minn sagdi sueinninn. elldrinn ok trein eru her til reidu. enn huar er þat sem offraz skal. Hann suaradi. Gud sealfr man [ser sea<ref>[sia ser, B</ref> fórn til handa sun minn. Foru sidan badir samt til þess stadar sem gud hafdi synt honum ok til uisat. G<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi hann þar eitt alltari ok lagdi trein þar aa ofan ok elldinn meðr. eptir þat sem hann hafdi þeim sua skipat ok hegdat sem honum likadi. ''speculum hystoriale.'' Allan þenna<ref>''mgl.'' B</ref> .iii. daga tima uannz þeirra uegr. aa huerium er fodurligr hugr ok hiarta þiadiz ok pinadiz af angrsamlighum aahyggium. þiat á aullum þessum tima sua l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngum leit hann ok sá upp aa sinn sun. ok aatu badir samt. á sua morgum nattum halsspenti sueinninn medr sætum blidskap sinn faudur ok láá uidr hans briost medr faudurligu fadmlagi. Vid badir samt sagdi Abraham sueinninn ok ek munum aptr huerfa til yckar. Seg mer Abraham. segir<ref>talar, B</ref> brodir Jacob er compilerat hefir speculum historiale. huart samir at falsa ok hegoma. Hinn suarar at hann segir satt. Huart segir þu satt edr falsar þu. Ef þu segir satt. þa mantu eigi sueininn offra. enn af þu falsar ok offrar hann. þa berr þat ecki ne stendr þilikum hofudfedr at falsa. Ek segir satt. talar hann af hans halfu. ek offrar sueinsins forn.<ref>ok ''tilf.'' B</ref> þo allt at eins man hann medr mer aptr koma<ref>huerfa, B</ref> til yckar. þiat ek truir fulluliga. at gudi er [ecki um megn<ref>[vel maattuleght, B</ref> at reisa hann upp af dauda. Fadir minn sagdi sueinninn. Huat hyggr þu. huersu einkannliga miok sa sun mundi medr þess haattar ordum skaka ok skelfa iðr ok aluoru sins faudur. sem litlu sidarr skylldi af sealfum honum sæfaz. eptir þi sem hann hugdi. eðr huart &#281;tlar þu. at nockurum af oss afliz sua mikill hugarstyrkr af þessarri fras<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn. at hann seti þenna hinn eingetna ok elskuliga sun Abrahams fyrir sin hugskotz augu ser til hugarstyrktar ok eptirdæmis. þann tima sem nockurs uars sun er at kominn natturuligum dauda. þeim sem ollum er skylldugr ok sameiginligr. ''scolastica hystoria ok speculum hystoriale.'' Josephus segir at þeim sueinsins ordum sem hann sagdi. Fadir minn. huar er su foorn er offraz skal. hafi fadir hans aa þessa leid suarat. at sua sem hann uar dasamliga meðr guds uilia higat i heiminn fæddr. mundi hann ok eptir þi sem uidrkuæmiligt ok naudsynligt uæri meðr guds uilia dasamliga af heiminum fara. huern er gud drottinn hafdi makligan gort at lykta sitt lif eigi medr nockurum siukdomi edr krankleika. eigi i bardaga edr uapnaskiptum edr af nockurri mannligri pinu. utan helldr at kalla sealfs hans aund ok saal til sin medr bønum ok foornfæringum. ok reisa hann upp til þess at fylla medr honum fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gd sin fyrirheit. Geck Ysaach sua giarnsamliga til alltarissins ok sins dauda.
+
[[File:016.The Testing of Abraham's Faith.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Þa kalladi guds engill af himni til hans sua segiandi. Legg eigi þina h&#7887;nd aa sueininn Abraham.'''</center>]]''Genesis.'' Abraham reis upp þegar á nattar tima ok sagdi &#7887;ngum manni sina fyrirætlan. kl&#281;ddi<ref>''saal.'' B; helldr, A</ref> medr reida einn<ref>sinn ''tilf.'' B</ref> asna. kallandi meðr ser .ii. sueina ok son sinn hinn þridia. Ok sem hann hafdi h&#7887;gguit ser þau tre sem hann þurfti til fórnfæringar at hafa. þa for hann á .iii. d&#7887;gum. þar til sem hann sá aa hinum .iii<sup>ia</sup>. deginum þann stad langt framm fyrir sik. sem gud hafdi boðit honum at hann skylldi til fara. Huadan af er þat er prouat. at þeir uillaz segir Comostor sem hann segia<ref>''her beg.'' Fragm. III.</ref> þa bygt hafa milli Bethel ok Hay. þiat þadan er eigi meirr enn eins dags ferd til fiallzins Moria. Sidan talar hann til sueinanna. Bidit her i hia asnanum. vid smasueinninn forum skiotligha framm enn n&#7887;ckuru lengra. ok komum þegar aptr til yckar. er uid haufum bediz fyrir sem ockr likar. Hann tok þa trein ok lagdi upp aa sun sinn Ysáách. enn sealfr hann bar suerd ok elld sér i hendi. Ok sem þeir foru .ii. samt. taladi sueinninn til sins fedr. Fadir minn sagði hann. Huat uilltu sun minn sagdi Abraham. Se faðir minn sagdi sueinninn. elldrinn ok trein eru her til reidu. enn huar er þat sem offraz skal. Hann suaradi. Gud sealfr man [ser sea<ref>[sia ser, B</ref> fórn til handa sun minn. Foru sidan badir samt til þess stadar sem gud hafdi synt honum ok til uisat. G&#7887;rdi hann þar eitt alltari ok lagdi trein þar aa ofan ok elldinn meðr. eptir þat sem hann hafdi þeim sua skipat ok hegdat sem honum likadi. ''speculum hystoriale.'' Allan þenna<ref>''mgl.'' B</ref> .iii. daga tima uannz þeirra uegr. aa huerium er fodurligr hugr ok hiarta þiadiz ok pinadiz af angrsamlighum aahyggium. þiat á aullum þessum tima sua l&#7887;ngum leit hann ok sá upp aa sinn sun. ok aatu badir samt. á sua morgum nattum halsspenti sueinninn medr sætum blidskap sinn faudur ok láá uidr hans briost medr faudurligu fadmlagi. Vid badir samt sagdi Abraham sueinninn ok ek munum aptr huerfa til yckar. Seg mer Abraham. segir<ref>talar, B</ref> brodir Jacob er compilerat hefir speculum historiale. huart samir at falsa ok hegoma. Hinn suarar at hann segir satt. Huart segir þu satt edr falsar þu. Ef þu segir satt. þa mantu eigi sueininn offra. enn af þu falsar ok offrar hann. þa berr þat ecki ne stendr þilikum hofudfedr at falsa. Ek segir satt. talar hann af hans halfu. ek offrar sueinsins forn.<ref>ok ''tilf.'' B</ref> þo allt at eins man hann medr mer aptr koma<ref>huerfa, B</ref> til yckar. þiat ek truir fulluliga. at gudi er [ecki um megn<ref>[vel maattuleght, B</ref> at reisa hann upp af dauda. Fadir minn sagdi sueinninn. Huat hyggr þu. huersu einkannliga miok sa sun mundi medr þess haattar ordum skaka ok skelfa iðr ok aluoru sins faudur. sem litlu sidarr skylldi af sealfum honum sæfaz. eptir þi sem hann hugdi. eðr huart &#281;tlar þu. at nockurum af oss afliz sua mikill hugarstyrkr af þessarri fras&#7887;gn. at hann seti þenna hinn eingetna ok elskuliga sun Abrahams fyrir sin hugskotz augu ser til hugarstyrktar ok eptirdæmis. þann tima sem nockurs uars sun er at kominn natturuligum dauda. þeim sem ollum er skylldugr ok sameiginligr. ''scolastica hystoria ok speculum hystoriale.'' Josephus segir at þeim sueinsins ordum sem hann sagdi. Fadir minn. huar er su foorn er offraz skal. hafi fadir hans aa þessa leid suarat. at sua sem hann uar dasamliga meðr guds uilia higat i heiminn fæddr. mundi hann ok eptir þi sem uidrkuæmiligt ok naudsynligt uæri meðr guds uilia dasamliga af heiminum fara. huern er gud drottinn hafdi makligan gort at lykta sitt lif eigi medr nockurum siukdomi edr krankleika. eigi i bardaga edr uapnaskiptum edr af nockurri mannligri pinu. utan helldr at kalla sealfs hans aund ok saal til sin medr bønum ok foornfæringum. ok reisa hann upp til þess at fylla medr honum fyrr s&#7887;gd sin fyrirheit. Geck Ysaach sua giarnsamliga til alltarissins ok sins dauda.
  
[[File:017.The Burial of Sarah.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Var Sara þar iardat i þeim tuifallda hellisskuta'''</center>]]''Genesis.'' Eptir þat batt Abraham son sinn ok lagdi<ref>let, B</ref> hann upp á uidarbulung. þann sem hann hafdi yfir alltarinu g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. greip sidan suerdit<ref>meðr annarri hendi ''tilf.'' B</ref> ok ætladi at h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggua hann. Þa kalladi guds engill af himni til hans sua segiandi. Legg eigi þina h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd aa sueininn Abraham. sua at þu gorir honum n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut grand.<ref>til grandz, B</ref> Ek sa þat nu ok prouaða at þu ottaz gud. þar sem þu þyrmdir eigi þinum eingetnum syni fyrir hans skylld. þiat eigi þyrsti gud eðr fysti upp aa sueinsins blod. utan helldr at þat prouadiz ok uæri uitat. huersu mikilligha er Abraham ottadiz gud. Abraham sa þa einn hornottan uedr at baki ser milli þorna ok klungra. sua sem hann litadiz um. tok hann ok fornfærdi i stað sunar sins. ''scolastica hystoria.'' Segir Rabanus<ref>''saal.'' B; Tabanus, A</ref> þenna vedr eigi þa nyskapadan uerit hafa. helldr at hann hafi þagat or n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurum stad af englinum fluttr uerit. ''genesis.'' Gaf Abraham sidan þessum sama stad eðr fiallinu nafn. ok sagði sua. Drottinn séér. Huadan af er sa ordzkuidr eðr maalsháttr er medr Juðum allt til þessa dags. eptir þi sem segiz þann tima sem þeir uerda fyrir n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurum naudum edr þr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguingum. A fiallinu man drottinn sea. sem þeir segi medr þessum skilningi. Gud seai oss nu sua i uarri naud ok angist. sem hann sá Ysaach á fiallinu. Frealsanar dag Ysaachs segia ebreskir menn uera hinn fyrsta dag i manadinum Septembri. i huers minning þeir hallda þa hatidliga ok þeyta fast meðr hornum i minning hins hornotta uedrs. þess sem [offradr uar.<ref>[þa var offraðr, B</ref> Annan tima kalladi guds engill enn af himni til Abrahams sua segiandi. Fyrir sealfan mik hefir<ref>''saal.'' B; suer, A</ref> ek þat suarit. segir gud drottinn. at ek man þer bleza. fyrir þa sauk at þu gordir þenna lut ok þyrmdir eigi þinum<ref>eingetnum ''tilf.'' B</ref> syni fyrir mina skylld. Man ek þitt kyn ok afkuæmi fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lga ok margfallda sem himins sti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnur edr ægis sand. Man þitt afkuæmi eignaz sinna uuina port ok borgir. ok i þinu kyni manu allar þiodir blezadar ok signadar uerda. þiat þu uart hlydinn mér ok minum bodskap. Eptir þat fór Abraham aptr til sueina sinna. foru sidan heim allir samt til Bersabéé. ok bygdi hann þar um n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckura stund. Þa uar Abraham sagt. at Nachor brodir hans hafdi gefit .viii. syni medr sinni husfru Melcham. [Het hinn ellzti<ref>[''tilf.'' B</ref> Hus. af huers ætt er hinn ág&#281;ti Job uar kominn. sua sem skrifat er i upphafi sealfs hans bøkr. at sa maðr uar i landinu Hus sem Job het. ok þi uillaz þeir segir Commestor. er hann segia af ætt Esau kominn uera. annarr het Buth. af hans ætt uar Balaam spamadr. Batuel uar hinn .viii. þeirra brodir samborinn bædi til faudur ok modur. hans dottir uar Rebecca er sidarr<ref>sidan, B</ref> man getit uerda. Nachor atti ok .iiii. frillusonu medr þeirri saumu konu sem Roma het. Abraham fór sidan aptr til dalsins Mambre. ok i borg þeirri sem Ebron heitir á Gydinga landi andadiz honum Sara. sua sem hun hafdi .c. aara tolfrætt ok .vii. Var hon þar iardat i þeim tuifallda hellisskuta. sem Abraham keypti med .cccc. siclis<ref>''I Margen af B er tilskrevet med en Haand fra Slutn. af 15 Aarhundrede:'' ciclus ad uikt fiordi partur gyllenis. þat er .vi. lybisker skillingar</ref> <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum silfrs af Effron syni Seor. þeim sem þat pláz atti sem hellir þessi uar i. sua sem landz lydrinn Etheus bad fyrir honum<ref>henni, B</ref> þiat allir þeir uilldu giarna at hann græfi hana i huers þeirra eign edr gr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fum sem hann uilldi [ok ueldia<ref>[''mgl.'' B</ref> hellz. s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gðu at honum mætti þat engin madr banna. ok kalladu hann sinn herra ok h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdingia fyrir gudi. Effron baud ok at gefa honum þat plaz edr eng<ref>''her end.'' Fragm. III.</ref> sem hellirrinn uar i. þegar sem hann uilldi kaupa þat. ok hann uissi þat. sua at almuginn heyrdi upp áá. ok uilldi Abraham þo helldr kaupa þat medr sua miklum peningum sem hann sagdi at i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdin tok. sem hann gordi. eigi at eins til þess at grafa<ref>iarða, B</ref> þar i sina husfru Saram. utan iafnuel þar medr alla sina fr&#281;ndr ok kynsmenn. Hellir þessi uar ein hamargnipa. hafandi i séér .ii. hella huarn upp af audrum. huárt sem helldr uaru þeir eptir natturu sua skapadir edr medr smiduæl sua goruir. Varu karlmenn iardadir i hinum efra enn konur i hinum nedra. [''speculum hystoriale.''<ref>[''mgl.'' B</ref> Eigi syndgadiz Abraham edr misg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi kaupandi þetta sama plaz sem hellirrinn uar i. sua sem sa misgorir eigi nu i dag sem kaupir eitt plaz ok gorir þar kirkiugard. utan hellz fyrir þa sauk at hin fyrstu uár forfeðgin<ref>feðgin, B</ref> Adam ok Eua uaru þar iardat. Heilagr Jeronimus lytir ok lastar fyrir þeim sem plazit ok hellinn selldi. fyrir þa grein at hann sigradr af ágirni ok eigingirni selldi sidan<ref>siðarr, B</ref> hardla dyrt þann sama graptarrett ok heimolldir. sem hann baud framm ok gaf i fyrstunni kauplaust. ok fyrir þi uar hans nafni breytt ok kallat Effrán. Enn Abrahams g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd er fyrir þa skynsemd eigi lastad. at hann keypti plazit þat sem hellirrinn uar i enn eigi sealfan hellinn. upp á þann haatt sem sa mundi eigi misg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra sem hann keypti þat plaz i dagh edr grundu<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll sem ein kirkia stendr á. Keypti hann ok eigi fyrir hellissins skylld giarnaz ok dyraz þetta sama plaz ok eigi graptarins rett. helldr hafdi hann þar mikinn áu<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xt af sterkum tream ok audrum giædum sidan er hann atti þat. eptir þi sem Genesis segir.  
+
[[File:017.The Burial of Sarah.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Var Sara þar iardat i þeim tuifallda hellisskuta'''</center>]]''Genesis.'' Eptir þat batt Abraham son sinn ok lagdi<ref>let, B</ref> hann upp á uidarbulung. þann sem hann hafdi yfir alltarinu g&#7887;rt. greip sidan suerdit<ref>meðr annarri hendi ''tilf.'' B</ref> ok ætladi at h&#7887;ggua hann. Þa kalladi guds engill af himni til hans sua segiandi. Legg eigi þina h&#7887;nd aa sueininn Abraham. sua at þu gorir honum n&#7887;ckut grand.<ref>til grandz, B</ref> Ek sa þat nu ok prouaða at þu ottaz gud. þar sem þu þyrmdir eigi þinum eingetnum syni fyrir hans skylld. þiat eigi þyrsti gud eðr fysti upp aa sueinsins blod. utan helldr at þat prouadiz ok uæri uitat. huersu mikilligha er Abraham ottadiz gud. Abraham sa þa einn hornottan uedr at baki ser milli þorna ok klungra. sua sem hann litadiz um. tok hann ok fornfærdi i stað sunar sins. ''scolastica hystoria.'' Segir Rabanus<ref>''saal.'' B; Tabanus, A</ref> þenna vedr eigi þa nyskapadan uerit hafa. helldr at hann hafi þagat or n&#7887;ckurum stad af englinum fluttr uerit. ''genesis.'' Gaf Abraham sidan þessum sama stad eðr fiallinu nafn. ok sagði sua. Drottinn séér. Huadan af er sa ordzkuidr eðr maalsháttr er medr Juðum allt til þessa dags. eptir þi sem segiz þann tima sem þeir uerda fyrir n&#7887;ckurum naudum edr þr&#7887;nguingum. A fiallinu man drottinn sea. sem þeir segi medr þessum skilningi. Gud seai oss nu sua i uarri naud ok angist. sem hann sá Ysaach á fiallinu. Frealsanar dag Ysaachs segia ebreskir menn uera hinn fyrsta dag i manadinum Septembri. i huers minning þeir hallda þa hatidliga ok þeyta fast meðr hornum i minning hins hornotta uedrs. þess sem [offradr uar.<ref>[þa var offraðr, B</ref> Annan tima kalladi guds engill enn af himni til Abrahams sua segiandi. Fyrir sealfan mik hefir<ref>''saal.'' B; suer, A</ref> ek þat suarit. segir gud drottinn. at ek man þer bleza. fyrir þa sauk at þu gordir þenna lut ok þyrmdir eigi þinum<ref>eingetnum ''tilf.'' B</ref> syni fyrir mina skylld. Man ek þitt kyn ok afkuæmi fi&#7887;lga ok margfallda sem himins sti&#7887;rnur edr ægis sand. Man þitt afkuæmi eignaz sinna uuina port ok borgir. ok i þinu kyni manu allar þiodir blezadar ok signadar uerda. þiat þu uart hlydinn mér ok minum bodskap. Eptir þat fór Abraham aptr til sueina sinna. foru sidan heim allir samt til Bersabéé. ok bygdi hann þar um n&#7887;ckura stund. Þa uar Abraham sagt. at Nachor brodir hans hafdi gefit .viii. syni medr sinni husfru Melcham. [Het hinn ellzti<ref>[''tilf.'' B</ref> Hus. af huers ætt er hinn ág&#281;ti Job uar kominn. sua sem skrifat er i upphafi sealfs hans bøkr. at sa maðr uar i landinu Hus sem Job het. ok þi uillaz þeir segir Commestor. er hann segia af ætt Esau kominn uera. annarr het Buth. af hans ætt uar Balaam spamadr. Batuel uar hinn .viii. þeirra brodir samborinn bædi til faudur ok modur. hans dottir uar Rebecca er sidarr<ref>sidan, B</ref> man getit uerda. Nachor atti ok .iiii. frillusonu medr þeirri saumu konu sem Roma het. Abraham fór sidan aptr til dalsins Mambre. ok i borg þeirri sem Ebron heitir á Gydinga landi andadiz honum Sara. sua sem hun hafdi .c. aara tolfrætt ok .vii. Var hon þar iardat i þeim tuifallda hellisskuta. sem Abraham keypti med .cccc. siclis<ref>''I Margen af B er tilskrevet med en Haand fra Slutn. af 15 Aarhundrede:'' ciclus ad uikt fiordi partur gyllenis. þat er .vi. lybisker skillingar</ref> &#7887;rt&#7887;gum silfrs af Effron syni Seor. þeim sem þat pláz atti sem hellir þessi uar i. sua sem landz lydrinn Etheus bad fyrir honum<ref>henni, B</ref> þiat allir þeir uilldu giarna at hann græfi hana i huers þeirra eign edr gr&#7887;fum sem hann uilldi [ok ueldia<ref>[''mgl.'' B</ref> hellz. s&#7887;gðu at honum mætti þat engin madr banna. ok kalladu hann sinn herra ok h&#7887;fdingia fyrir gudi. Effron baud ok at gefa honum þat plaz edr eng<ref>''her end.'' Fragm. III.</ref> sem hellirrinn uar i. þegar sem hann uilldi kaupa þat. ok hann uissi þat. sua at almuginn heyrdi upp áá. ok uilldi Abraham þo helldr kaupa þat medr sua miklum peningum sem hann sagdi at i&#7887;rdin tok. sem hann gordi. eigi at eins til þess at grafa<ref>iarða, B</ref> þar i sina husfru Saram. utan iafnuel þar medr alla sina fr&#281;ndr ok kynsmenn. Hellir þessi uar ein hamargnipa. hafandi i séér .ii. hella huarn upp af audrum. huárt sem helldr uaru þeir eptir natturu sua skapadir edr medr smiduæl sua goruir. Varu karlmenn iardadir i hinum efra enn konur i hinum nedra. [''speculum hystoriale.''<ref>[''mgl.'' B</ref> Eigi syndgadiz Abraham edr misg&#7887;rdi kaupandi þetta sama plaz sem hellirrinn uar i. sua sem sa misgorir eigi nu i dag sem kaupir eitt plaz ok gorir þar kirkiugard. utan hellz fyrir þa sauk at hin fyrstu uár forfeðgin<ref>feðgin, B</ref> Adam ok Eua uaru þar iardat. Heilagr Jeronimus lytir ok lastar fyrir þeim sem plazit ok hellinn selldi. fyrir þa grein at hann sigradr af ágirni ok eigingirni selldi sidan<ref>siðarr, B</ref> hardla dyrt þann sama graptarrett ok heimolldir. sem hann baud framm ok gaf i fyrstunni kauplaust. ok fyrir þi uar hans nafni breytt ok kallat Effrán. Enn Abrahams g&#7887;rd er fyrir þa skynsemd eigi lastad. at hann keypti plazit þat sem hellirrinn uar i enn eigi sealfan hellinn. upp á þann haatt sem sa mundi eigi misg&#7887;ra sem hann keypti þat plaz i dagh edr grundu&#7887;ll sem ein kirkia stendr á. Keypti hann ok eigi fyrir hellissins skylld giarnaz ok dyraz þetta sama plaz ok eigi graptarins rett. helldr hafdi hann þar mikinn áu&#7887;xt af sterkum tream ok audrum giædum sidan er hann atti þat. eptir þi sem Genesis segir.  
  
  
 
===Her segir fra viðtali þeirra Abrahams ok Eliezar ok fra Rebecku<ref>Af sendiferð Eliezer i Mesopotamiam ok af kvanfangi Ysaachs, B</ref>===
 
===Her segir fra viðtali þeirra Abrahams ok Eliezar ok fra Rebecku<ref>Af sendiferð Eliezer i Mesopotamiam ok af kvanfangi Ysaachs, B</ref>===
  
'''41.''' Abraham gordiz nu madr miok gamall. sua langa daga sem hann hafdi lifat. ok fyrir þann skylld at hann fann at hans lifd<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum leid miok framm. þa taladi hann sua til hins gamla sins radsmanz Eliezer. þess sem ellztr uar i hans þionostu ok fyrri<ref>fyrr, B</ref> var nefndr ok fyrir uar ollu þi godz sem hann<ref>hinn, B</ref> varðaði. Suer mer þess uidr gud himinrikiss [ok iarðrikis<ref>[''tilf.'' B</ref> leggiandi þina h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd nedan aa mitt lær. at þu skallt eigi syni minum Ysaach af Chanááns ætt edr heidinna manna kyni kuanfangs leita. milli huerra er ek byggir nu. helldr skalltu fara til minnar odalsiarðar ok kynkuislar. ok freista at þadan faair þu honum konu.<ref>syst ''tilf.'' B</ref> Hann suaradi. Huart skal ek helldr fylgia þinum syni til þess sama landz enn hann missi konunnar. ef hun uill eigi þat til uinna at eiga hann at fara begat til landz þessa. Þat skalltu uaraz sagdi Abraham. lat hann alldrigin um alldr þagat koma. Sa hinn sami gud himinrikis herra ok iardrikiss. sem mik leiddi ut af mins fedr husi ok fostrlandi ok þat taladi uidr mik. sueriandi uidr sealfan sik. at þetta land mundi hann minu afku&#281;mi gefa. hann man sinn engil i faurum ok fylgiu medr þer lata uera.<ref>uerða, B</ref> sua at þadan muntu syni minum konu fá. Vill hon eigi þer higat fylgia. þa ertu lauss ok lidugr af suardaganum. utan þat eina. at þu lát sun minn alldrigi þar koma. Fyrr nefndr hans sueinn sór þa meðr þeima hætti ok skilmála sem nu uar sagt. leggiandi sina h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd þar á hans lær medan hann sór. sem hinn sagdi fyrir. ''scolastica hystoria.'' Ebreskir menn segia at hann hafi suarit uidr hans helgan. þat er at skilia uidr sealfa skurdarskirnina. Enn i þi sem hann sor uidr lærit.<ref>hans lær, B</ref> huat er getnadarliminum er náálægt. byr sa skilningr. at hann sór þa uidr afkuæmi Abrahe. þat er uidr Jesum Kristum. huerr er hann uissi at af honum mundi fædaz. huadan af er hann sagdi sua. Suer mer þat uidr herra himinrikiss ok iarðrikiss. Enn i þi sem hann bad hann leggia hand<ref>''saal. ogs.'' B, ''som oftere ellers i denne Cod.''</ref> sina<ref>helldr ''tilf.'' B</ref> neðan aa sealfs hans lær.<ref>enn i &#491;ðrum stad ''tilf.'' B</ref> syndi hann þat. at likami Jesu Kristi mundi umframm ok yfir aullum uera.
+
'''41.''' Abraham gordiz nu madr miok gamall. sua langa daga sem hann hafdi lifat. ok fyrir þann skylld at hann fann at hans lifd&#7887;gum leid miok framm. þa taladi hann sua til hins gamla sins radsmanz Eliezer. þess sem ellztr uar i hans þionostu ok fyrri<ref>fyrr, B</ref> var nefndr ok fyrir uar ollu þi godz sem hann<ref>hinn, B</ref> varðaði. Suer mer þess uidr gud himinrikiss [ok iarðrikis<ref>[''tilf.'' B</ref> leggiandi þina h&#7887;nd nedan aa mitt lær. at þu skallt eigi syni minum Ysaach af Chanááns ætt edr heidinna manna kyni kuanfangs leita. milli huerra er ek byggir nu. helldr skalltu fara til minnar odalsiarðar ok kynkuislar. ok freista at þadan faair þu honum konu.<ref>syst ''tilf.'' B</ref> Hann suaradi. Huart skal ek helldr fylgia þinum syni til þess sama landz enn hann missi konunnar. ef hun uill eigi þat til uinna at eiga hann at fara begat til landz þessa. Þat skalltu uaraz sagdi Abraham. lat hann alldrigin um alldr þagat koma. Sa hinn sami gud himinrikis herra ok iardrikiss. sem mik leiddi ut af mins fedr husi ok fostrlandi ok þat taladi uidr mik. sueriandi uidr sealfan sik. at þetta land mundi hann minu afku&#281;mi gefa. hann man sinn engil i faurum ok fylgiu medr þer lata uera.<ref>uerða, B</ref> sua at þadan muntu syni minum konu fá. Vill hon eigi þer higat fylgia. þa ertu lauss ok lidugr af suardaganum. utan þat eina. at þu lát sun minn alldrigi þar koma. Fyrr nefndr hans sueinn sór þa meðr þeima hætti ok skilmála sem nu uar sagt. leggiandi sina h&#7887;nd þar á hans lær medan hann sór. sem hinn sagdi fyrir. ''scolastica hystoria.'' Ebreskir menn segia at hann hafi suarit uidr hans helgan. þat er at skilia uidr sealfa skurdarskirnina. Enn i þi sem hann sor uidr lærit.<ref>hans lær, B</ref> huat er getnadarliminum er náálægt. byr sa skilningr. at hann sór þa uidr afkuæmi Abrahe. þat er uidr Jesum Kristum. huerr er hann uissi at af honum mundi fædaz. huadan af er hann sagdi sua. Suer mer þat uidr herra himinrikiss ok iarðrikiss. Enn i þi sem hann bad hann leggia hand<ref>''saal. ogs.'' B, ''som oftere ellers i denne Cod.''</ref> sina<ref>helldr ''tilf.'' B</ref> neðan aa sealfs hans lær.<ref>enn i &#491;ðrum stad ''tilf.'' B</ref> syndi hann þat. at likami Jesu Kristi mundi umframm ok yfir aullum uera.
  
''De genesi.'' Eliezer for heiman eptir þat. hafandi medr ser .x. ulfallda af sins herra hi&#491;rð.<ref>''saal.'' B; iorð, A</ref> ok huat annat er hann uilldi af <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llu hans godzi. ok einkannliga mest alla þa luti sem hann uissi at i þi landi uaru fagiætaztir sem hann skylldi til fara. Hann kom framm um sidir medr storliga<ref>storlegans, B</ref> mikilli mædu ok erfidi i þi landi. sem Mesopotamia heitir. huat er liggr milli þeirra fræguztu áá Tigrim ok Eufraten. sem af iardnesku paradis fliota ok framm koma. Fellr Tigris fyrir austan enn Eufrates fyrir uestan. freouar hon sua ok ááuaxtar i sumum st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dum Mesopotamiam sem Nilus Egiptaland eptir s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn Ysidori. Var þat bædi langr vegr ok torsottr. adr hann kom framm til borgarinnar Charram. þar sem fyrr nefndr Nachor brodir Abrahams bygdi. þiat a uetrar tima er margstadar i Mesopotamia miok diupr leiruadill. enn aa sumarit uida uatzskortr. enn i skogum ok eydimorkum liggia þiofar ok latronar. Ok sem hann uar þar kominn. þa uar komit at kuelldi dags. nær þeim tima sem konur uaru uanar ut at ganga at taka ser uatn. ok fyrir þa s&#491;k let hann ulfalldana þar leggiaz utan borger uidr einn brunn ok huilaz.<ref>hvila sik, B</ref> Enn hann talaz uidr einn saman dictandi ser eitt æuintyr. af hueriu er hann megi marka huart gud uil<ref>vill, B</ref> heyra hans bæn edr eigi. ok segir sua. Herra gud mins herra Abrahams. ek bidr þik at þu hialpir mer i dag. ok ger þina miskun medr minum herra Abraham. See nu stendr ek her hia brunninum. ok dætr þeirra manna sem borgina byggia manu skiott ut ganga at<ref>ok, B</ref> taka sér uatn. enn af þi markar ek ok þickiz skilia uissuliga. at þu gorir her um miskunnsamliga uid<ref>meðr, B</ref> minn herra. at ef su meyia sem ek hefir ætlaz at tala þessum ordum til. Vik hegat keri þinu at ek drecki þar af. suarar hon mer sua. Dreck herra. ok sua man ek gefa ulf<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lldum þinum eigi sidr at drecka. þessor uæntir mik<ref>ek, B</ref> at su hin sama se. sem þu hefir fyrir buit ok hugat þinum þionostumanni Ysaach syni mins herra Abrahams.
+
''De genesi.'' Eliezer for heiman eptir þat. hafandi medr ser .x. ulfallda af sins herra hi&#491;rð.<ref>''saal.'' B; iorð, A</ref> ok huat annat er hann uilldi af &#7887;llu hans godzi. ok einkannliga mest alla þa luti sem hann uissi at i þi landi uaru fagiætaztir sem hann skylldi til fara. Hann kom framm um sidir medr storliga<ref>storlegans, B</ref> mikilli mædu ok erfidi i þi landi. sem Mesopotamia heitir. huat er liggr milli þeirra fræguztu áá Tigrim ok Eufraten. sem af iardnesku paradis fliota ok framm koma. Fellr Tigris fyrir austan enn Eufrates fyrir uestan. freouar hon sua ok ááuaxtar i sumum st&#7887;dum Mesopotamiam sem Nilus Egiptaland eptir s&#7887;gn Ysidori. Var þat bædi langr vegr ok torsottr. adr hann kom framm til borgarinnar Charram. þar sem fyrr nefndr Nachor brodir Abrahams bygdi. þiat a uetrar tima er margstadar i Mesopotamia miok diupr leiruadill. enn aa sumarit uida uatzskortr. enn i skogum ok eydimorkum liggia þiofar ok latronar. Ok sem hann uar þar kominn. þa uar komit at kuelldi dags. nær þeim tima sem konur uaru uanar ut at ganga at taka ser uatn. ok fyrir þa s&#491;k let hann ulfalldana þar leggiaz utan borger uidr einn brunn ok huilaz.<ref>hvila sik, B</ref> Enn hann talaz uidr einn saman dictandi ser eitt æuintyr. af hueriu er hann megi marka huart gud uil<ref>vill, B</ref> heyra hans bæn edr eigi. ok segir sua. Herra gud mins herra Abrahams. ek bidr þik at þu hialpir mer i dag. ok ger þina miskun medr minum herra Abraham. See nu stendr ek her hia brunninum. ok dætr þeirra manna sem borgina byggia manu skiott ut ganga at<ref>ok, B</ref> taka sér uatn. enn af þi markar ek ok þickiz skilia uissuliga. at þu gorir her um miskunnsamliga uid<ref>meðr, B</ref> minn herra. at ef su meyia sem ek hefir ætlaz at tala þessum ordum til. Vik hegat keri þinu at ek drecki þar af. suarar hon mer sua. Dreck herra. ok sua man ek gefa ulf&#7887;lldum þinum eigi sidr at drecka. þessor uæntir mik<ref>ek, B</ref> at su hin sama se. sem þu hefir fyrir buit ok hugat þinum þionostumanni Ysaach syni mins herra Abrahams.
  
[[File:018.Eliezer and Rebekah at the Well.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Rebeccha. hin uænazsta mær ok hin fegrsta iungfru'''</center>]] Ok þegar i stad fyrr en hann hafdi<ref>hefdi, B</ref> uti aull þessor sin ord. kom Rebeccha Batuels dottir ut af borginni gangandi sunardottir Nachors. brodur Abrahams. ok hans husfru Melche. ein hin uænazsta mær ok hin fegrsta<ref>fagrferðugazta, B</ref> iungfru er til beid. ok þersum manni þo miok ukunnig. Hun hafdi medr sér eitt ker ok geck nidr at brunninum. fylldi þat ok fóór aptr sidan. Sendimadrinn geck at henni ok sagdi sua. Gef mer at drecka litit uatn af keri þinu. Hun svaradi. Dreck minn herra.<ref>sagði hon ''tilf.'' B</ref> Ok þegar sem hann hafdi druckit. sagdi hun sua til hans. Vlfolldum þinum man ek ok eigi sidr uatnit bera. þar til er allir þeir hafa druckit i nog. Hellti hon þa uatninu nidr fyrir þa i þær þrør sem þar uaru til g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruar. Geck sidan aptr til brunnzins ok bar upp uatnit fyrir þa. þar til er þeir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu allir druckit. Alla þa stund sem hun gerdi þetta. sáá hann upp aa hana þegiandi. sua sem uirdandi medr sealfum sér. huárt er gud hefdi n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut sua greitt hans ueg. at þessi u&#281;ri hans herra uidrku&#281;milig.<ref>ok tilheyriligh ''tilf.'' B</ref> Sidan spurdi hann huers dottir hun væri. ok huart hann mundi n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut herbergi fa i hennar fedr husi. Hon suaradi þa. Ek er dottir Batuels Nachors sunar ok Melehe. fódr hafum u&#281;r i nog. bædi hey ok sádir. ok rúm hindrar þik<ref>þar ''tilf.'' B</ref> eigi at uera huar er þu uill. Hann bar þa framm uangagull þau sem stodu .ii. aurtugar ok bauga þa eðr hringa sem stodu .x. aurtugar. ok gaf henni. Lutti sidan dyrkandi gud. ok sagdi sua. Blezadr er gud drottinn<ref>mins herra ''tilf.'' B</ref> Abrahams. sa sem sina miskunn ok sannleik tok enn eigi brott af minum herra ok leiddi mik medr rettum ueg til huss ok herbergiss broður<ref>''tilf.'' B</ref> mins herra.
+
[[File:018.Eliezer and Rebekah at the Well.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Rebeccha. hin uænazsta mær ok hin fegrsta iungfru'''</center>]] Ok þegar i stad fyrr en hann hafdi<ref>hefdi, B</ref> uti aull þessor sin ord. kom Rebeccha Batuels dottir ut af borginni gangandi sunardottir Nachors. brodur Abrahams. ok hans husfru Melche. ein hin uænazsta mær ok hin fegrsta<ref>fagrferðugazta, B</ref> iungfru er til beid. ok þersum manni þo miok ukunnig. Hun hafdi medr sér eitt ker ok geck nidr at brunninum. fylldi þat ok fóór aptr sidan. Sendimadrinn geck at henni ok sagdi sua. Gef mer at drecka litit uatn af keri þinu. Hun svaradi. Dreck minn herra.<ref>sagði hon ''tilf.'' B</ref> Ok þegar sem hann hafdi druckit. sagdi hun sua til hans. Vlfolldum þinum man ek ok eigi sidr uatnit bera. þar til er allir þeir hafa druckit i nog. Hellti hon þa uatninu nidr fyrir þa i þær þrør sem þar uaru til g&#7887;ruar. Geck sidan aptr til brunnzins ok bar upp uatnit fyrir þa. þar til er þeir h&#7887;fdu allir druckit. Alla þa stund sem hun gerdi þetta. sáá hann upp aa hana þegiandi. sua sem uirdandi medr sealfum sér. huárt er gud hefdi n&#7887;ckut sua greitt hans ueg. at þessi u&#281;ri hans herra uidrku&#281;milig.<ref>ok tilheyriligh ''tilf.'' B</ref> Sidan spurdi hann huers dottir hun væri. ok huart hann mundi n&#7887;ckut herbergi fa i hennar fedr husi. Hon suaradi þa. Ek er dottir Batuels Nachors sunar ok Melehe. fódr hafum u&#281;r i nog. bædi hey ok sádir. ok rúm hindrar þik<ref>þar ''tilf.'' B</ref> eigi at uera huar er þu uill. Hann bar þa framm uangagull þau sem stodu .ii. aurtugar ok bauga þa eðr hringa sem stodu .x. aurtugar. ok gaf henni. Lutti sidan dyrkandi gud. ok sagdi sua. Blezadr er gud drottinn<ref>mins herra ''tilf.'' B</ref> Abrahams. sa sem sina miskunn ok sannleik tok enn eigi brott af minum herra ok leiddi mik medr rettum ueg til huss ok herbergiss broður<ref>''tilf.'' B</ref> mins herra.
  
Meyian skundadi heim aptr til herbergis þess sem modir hennar uar i. ok sagdi þar alla þessa hluti sem hun hafdi seed ok heyrt. Rebeccha atti þann brodur sem Laban het. hann geck ut skiotliga. sem hann sáá uangagullin ok baugana aa h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum hennar.<ref>systur sinnar ''tilf.'' B</ref> ok hann heyrdi huat hun hermdi af beggia þeirra tali. ok taladi sua til mannzins þess sem uid brunninn stod hia ulf<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lldunum. Þu hinn blezaði guds madr gack inn. ok fyrir huern skylld stendr þu uti. ok hefir ulf<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lldum þinum buit hus ok adra naudsynliga luti. Hann leiddi þenna mann til herbergis. tok af hans ulf<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lldum ok gaf þeim hey ok sádir. enn let taka uatn ok þo fætr gestanna ok ulfalldanna. Eptir þat let hann bua þeim bord ok bera framm mat fyrir þa. Enn sendimadrinn sagdiz eigi uilia fyrri eta enn hann hefði uppborit ok talat sitt <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rindi. Batuel ok Laban badu hann tala huat er honum likadi. Eliezer sagdi þa sua. Ek er einn þionustumadr ok sueinn mins herra Abrahams. huerium er gud blezadi mikilliga. gefandi honum yxn ok saudi. gull ok sylfr. þræla ok þionostukonur. asna ok ulfallda. gerandi hann þar medr i aullum lutum storliga<ref>storlegans, B</ref> mikils háttar mann. husfru mins herra fæddi honum ok sua i sinum ellidomi. huerium er hann gaf alla þa luti sem hann hafdi eigandi at uordit. Sagdi þeim sidan greiniliga fyrst af bøn ok bodskap Abrahe uidr sik um kuanfangit ok sealfs sins suardaga. þar medr af tali sinu ok bøninni uidr brunninn. ok huersu allir þeir lutir fóru eptir þi framm. sem hann sagdi fyrir ok bad at uerda skylldi. Nu fyrir þann skylld sagdi hann. at blezaðr gud drottinn mins herra Abrahams uisadi mer<ref>á rettan vegh ''tilf.'' B</ref> hegat ok leiddi mik til þins huss. þess <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rindiss at ek taki sunardottur hans samborins brodur sealfs hans syni til eiginnar husfru. ok fyrir þi festa ek eyrnagullin upp aa hana ok baugana aa hennar hendr henni til skrautz ok pryði. þa segit mer. ef þer uilit þat tillæti ta minum herra meðr miskunn ok einfalldleik. at gera her um hans silia. ella ef yckr likar annat rad helldr at taka. þa segit mer ok þat. at ek megi fara [i huern stad<ref>[hveria leið, B</ref> er mer likar. Þeir badir fedgarnir Batuel ok Laban suaradu. Þetta tal ok ordræda sem þu gengr medr. bædi Abrahams ok þin. hefir af sealfum gudi byreaz ok framm farit. ok fyrir þa sauk munu uær þi einu þer suara her um. sem u&#281;r uitum at honum er uel uiliat. Þu ser at hon Rebeccha er þar rett i hia þer. tak hana þinum herra þer til eigin husfru. eptir þi sem gud hefir talat ok rad fyrir gert. ok far sidan heimleidis. Ok sem fyrr nemndr sueinn Abrahe heyrdi þetta. þa fell hann framm ok gordi gudi þackir fyrir þat. huersu fagrliga ok farsælligha er hann hafdi greitt hans ferd. Tok eptir þat þa dyruztu gripi sem hann hafdi. gullker ok silfrker ok þar medr agi&#281;t klæði. ok gaf Rebecche. mædr hennar ok brødrum gaf hann ok godar gialir. Gengu sidan þar til bordz. áátu ok drucku allir samt.
+
Meyian skundadi heim aptr til herbergis þess sem modir hennar uar i. ok sagdi þar alla þessa hluti sem hun hafdi seed ok heyrt. Rebeccha atti þann brodur sem Laban het. hann geck ut skiotliga. sem hann sáá uangagullin ok baugana aa h&#7887;ndum hennar.<ref>systur sinnar ''tilf.'' B</ref> ok hann heyrdi huat hun hermdi af beggia þeirra tali. ok taladi sua til mannzins þess sem uid brunninn stod hia ulf&#7887;lldunum. Þu hinn blezaði guds madr gack inn. ok fyrir huern skylld stendr þu uti. ok hefir ulf&#7887;lldum þinum buit hus ok adra naudsynliga luti. Hann leiddi þenna mann til herbergis. tok af hans ulf&#7887;lldum ok gaf þeim hey ok sádir. enn let taka uatn ok þo fætr gestanna ok ulfalldanna. Eptir þat let hann bua þeim bord ok bera framm mat fyrir þa. Enn sendimadrinn sagdiz eigi uilia fyrri eta enn hann hefði uppborit ok talat sitt &#7887;rindi. Batuel ok Laban badu hann tala huat er honum likadi. Eliezer sagdi þa sua. Ek er einn þionustumadr ok sueinn mins herra Abrahams. huerium er gud blezadi mikilliga. gefandi honum yxn ok saudi. gull ok sylfr. þræla ok þionostukonur. asna ok ulfallda. gerandi hann þar medr i aullum lutum storliga<ref>storlegans, B</ref> mikils háttar mann. husfru mins herra fæddi honum ok sua i sinum ellidomi. huerium er hann gaf alla þa luti sem hann hafdi eigandi at uordit. Sagdi þeim sidan greiniliga fyrst af bøn ok bodskap Abrahe uidr sik um kuanfangit ok sealfs sins suardaga. þar medr af tali sinu ok bøninni uidr brunninn. ok huersu allir þeir lutir fóru eptir þi framm. sem hann sagdi fyrir ok bad at uerda skylldi. Nu fyrir þann skylld sagdi hann. at blezaðr gud drottinn mins herra Abrahams uisadi mer<ref>á rettan vegh ''tilf.'' B</ref> hegat ok leiddi mik til þins huss. þess &#7887;rindiss at ek taki sunardottur hans samborins brodur sealfs hans syni til eiginnar husfru. ok fyrir þi festa ek eyrnagullin upp aa hana ok baugana aa hennar hendr henni til skrautz ok pryði. þa segit mer. ef þer uilit þat tillæti ta minum herra meðr miskunn ok einfalldleik. at gera her um hans silia. ella ef yckr likar annat rad helldr at taka. þa segit mer ok þat. at ek megi fara [i huern stad<ref>[hveria leið, B</ref> er mer likar. Þeir badir fedgarnir Batuel ok Laban suaradu. Þetta tal ok ordræda sem þu gengr medr. bædi Abrahams ok þin. hefir af sealfum gudi byreaz ok framm farit. ok fyrir þa sauk munu uær þi einu þer suara her um. sem u&#281;r uitum at honum er uel uiliat. Þu ser at hon Rebeccha er þar rett i hia þer. tak hana þinum herra þer til eigin husfru. eptir þi sem gud hefir talat ok rad fyrir gert. ok far sidan heimleidis. Ok sem fyrr nemndr sueinn Abrahe heyrdi þetta. þa fell hann framm ok gordi gudi þackir fyrir þat. huersu fagrliga ok farsælligha er hann hafdi greitt hans ferd. Tok eptir þat þa dyruztu gripi sem hann hafdi. gullker ok silfrker ok þar medr agi&#281;t klæði. ok gaf Rebecche. mædr hennar ok brødrum gaf hann ok godar gialir. Gengu sidan þar til bordz. áátu ok drucku allir samt.
  
Enn þegar at morni sem hann uar klæddr. bad hann þeim badum orlofs. ok sagdiz uilia fara heim til herra sins. taldi þar til bædi ellidom hans. ok at hann hafdi [lengi i<ref>[langan tima á, B</ref> ueginum uerit. Enn fadir ok modir Rebecche badu hana bida um eina .x. daga hit skemzta til þess at hon færi i brott. Sendimadrinn suaradi þa. Geymit at þer halldit mik ecki ne hindrit. þiat gud greidir minn ueg ok mina ferd. ok gefit mer gott orlof. at ek fari heim til mins herra. Þeir badu þa kalla meyna ok s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gduz uilia heyra her um hennar uilia. Ok sem hon uar eptir spurd af þeim. huart er hun uilldi i br<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tt fara medr þeim hinum komna manna. [hon suaradi sua.<ref>[suaradi hon sua, B</ref> Fara man ek. Her finnz þat fyrst lesit. at nockur kona hafi eptir uerit frett sinni giptingu.<ref>ok giaforði ''tilf.'' B</ref> Ok þadan af uar þat sidan fyrir l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmaal halldit. at konunnar samþycki se þar um heyrt. Gafu þeir henni þa gott orlof ok fostru hennar edr þernu. sua ok eigi sidr sendimanni Abrahams ok hans kompanum. bidiandi at Rebeccha færi giptusamliga. Þess bidium uær sogdu þeir. at þu uaxir ok þinn afspringr til þusundrad þusundrada. þar sem þu ert uár systir. ok þitt kyn ok afkuæmi <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dliz ok eigniz sinna motst<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dumanna borgir ok port. Rebeccha ok hennar þernur<ref>þerna, B</ref> uaru settar upp áá ulfalldana ok foru br<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tt medr Eliezer. Hann skundadi sinni ferd. ok letti eigi fyrr enn hann kom heim til sins herra.
+
Enn þegar at morni sem hann uar klæddr. bad hann þeim badum orlofs. ok sagdiz uilia fara heim til herra sins. taldi þar til bædi ellidom hans. ok at hann hafdi [lengi i<ref>[langan tima á, B</ref> ueginum uerit. Enn fadir ok modir Rebecche badu hana bida um eina .x. daga hit skemzta til þess at hon færi i brott. Sendimadrinn suaradi þa. Geymit at þer halldit mik ecki ne hindrit. þiat gud greidir minn ueg ok mina ferd. ok gefit mer gott orlof. at ek fari heim til mins herra. Þeir badu þa kalla meyna ok s&#7887;gduz uilia heyra her um hennar uilia. Ok sem hon uar eptir spurd af þeim. huart er hun uilldi i br&#7887;tt fara medr þeim hinum komna manna. [hon suaradi sua.<ref>[suaradi hon sua, B</ref> Fara man ek. Her finnz þat fyrst lesit. at nockur kona hafi eptir uerit frett sinni giptingu.<ref>ok giaforði ''tilf.'' B</ref> Ok þadan af uar þat sidan fyrir l&#7887;gmaal halldit. at konunnar samþycki se þar um heyrt. Gafu þeir henni þa gott orlof ok fostru hennar edr þernu. sua ok eigi sidr sendimanni Abrahams ok hans kompanum. bidiandi at Rebeccha færi giptusamliga. Þess bidium uær sogdu þeir. at þu uaxir ok þinn afspringr til þusundrad þusundrada. þar sem þu ert uár systir. ok þitt kyn ok afkuæmi &#7887;dliz ok eigniz sinna motst&#7887;dumanna borgir ok port. Rebeccha ok hennar þernur<ref>þerna, B</ref> uaru settar upp áá ulfalldana ok foru br&#7887;tt medr Eliezer. Hann skundadi sinni ferd. ok letti eigi fyrr enn hann kom heim til sins herra.
  
[[File:019.The Meeting of Isaac and Rebekah.jpg|right|thumb|500px|<center>Rebeccha taladi til sueinsins. Huerr er þessi madr er her kom i mot oss. Þessi er minn herra sagdi hann.'''</center>]] Þann tima hafdiz Ysaach uidr ok uar i fyrr nemndum stad Gerara. Ok sem hann geck sinn ueg til þess brunnz er heitir lifanda brunnr ok seanda. spázerandi ser at álidnum degi i einum akri edr eng. hugsandi til guds. ok n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut sua af þi huat er sendimanninn mundi hindra. Þa sa hann ulfallda af l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngum ueg komnn. sua sem hann hof upp sin augu ok litadiz um. Enn Rebeccha steig þegar nidr af ulfalldanum sem hun sa Ysaach. ok taladi til sueinsins. Huerr er þessi madr er her kom i mot oss. Þessi er minn herra sagdi hann. Ok er hon uissi at þersi uar hennar bondi. þa kembdi hon sik ok tok þegar i stad einn duk ok huldi sik þar medr. Sendimadrinn sagdi<ref>Ysaach ''tilf.'' B</ref> allt hit sannazta af sinum ferdum. Leiddi Ysaach sidan Rebeccham inn i þat sama herbergi sem modir hans Sara hafdi átt. tok hana ser til<ref>eigin ''tilf.'' B</ref> husfru ok elskadi hana sua mikilliga. at þar fyrir geck af honum fulluliga su hrygð ok angist sem hann hafdi fengit i sinum modur dauda.  
+
[[File:019.The Meeting of Isaac and Rebekah.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Rebeccha taladi til sueinsins. Huerr er þessi madr er her kom i mot oss. Þessi er minn herra sagdi hann.'''</center>]] Þann tima hafdiz Ysaach uidr ok uar i fyrr nemndum stad Gerara. Ok sem hann geck sinn ueg til þess brunnz er heitir lifanda brunnr ok seanda. spázerandi ser at álidnum degi i einum akri edr eng. hugsandi til guds. ok n&#7887;ckut sua af þi huat er sendimanninn mundi hindra. Þa sa hann ulfallda af l&#7887;ngum ueg komnn. sua sem hann hof upp sin augu ok litadiz um. Enn Rebeccha steig þegar nidr af ulfalldanum sem hun sa Ysaach. ok taladi til sueinsins. Huerr er þessi madr er her kom i mot oss. Þessi er minn herra sagdi hann. Ok er hon uissi at þersi uar hennar bondi. þa kembdi hon sik ok tok þegar i stad einn duk ok huldi sik þar medr. Sendimadrinn sagdi<ref>Ysaach ''tilf.'' B</ref> allt hit sannazta af sinum ferdum. Leiddi Ysaach sidan Rebeccham inn i þat sama herbergi sem modir hans Sara hafdi átt. tok hana ser til<ref>eigin ''tilf.'' B</ref> husfru ok elskadi hana sua mikilliga. at þar fyrir geck af honum fulluliga su hrygð ok angist sem hann hafdi fengit i sinum modur dauda.  
  
  
 
===Her segir fra andlati Abrahams ok huar hann er grafinn<ref>Af siðarri kuanfangi Abrahe ok hans andlaati, B</ref>===
 
===Her segir fra andlati Abrahams ok huar hann er grafinn<ref>Af siðarri kuanfangi Abrahe ok hans andlaati, B</ref>===
  
'''42.''' Abraham geck at eiga þa konu eptir andlat Sarre sem Cethura het. ok atti medr henni þessa .vi. sonu. Amram ok Jexhan. Madan ok Madian. Jeboth ok Sue. ''scolastica hystoria.'' Ebreskir menn segia [at þat hafi uerit<ref>[Cethuram verit hafa, B</ref> hennar kenningar nafn enn eigi hennar eiginligt skirnar nafn. þiat Cethura þydiz samtengd. segia þeir þessa alla eina uerit hafa<ref>ok hina s&#491;mu ''tilf.'' B</ref> ok Agar egiptzku modur Hysmaels. ok hafi Abraham tekit hana ser til eigin husfru eptir þat er Sara uar aull helldr enn ukunniga konu. til þess at honum g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mlum felli eigi þat til abyrgdar edr ámælis. at hann girntiz aa gamals alldri fyrir lostasemdar sakir ok legdiz medr fleirum konum enn hann hafdi adr medr buit. Segir Josephus. at hann hafi fyrri fengit hennar enn sun hans Ysaach gengi at eiga Rebeccham. Enn þa .vi. syni sem hann atti medr hinni sidarri sinni husfru let hann langt i brott fara i austanuerda landzins háálfu. skiliandi þa sua fra Ysaach ok allri hans eign. medan sealfr hann lifdi. gaf hann honum sina eign alla enn hinum gaf hann smagiafir einar hia þi. sua sem nockurar minningar þann tima sem þeir skildu uidr hann. Synir Cethure gafu ser þo n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fn ok sinum ættmonnum af nafni hinnar fyrri ok frealsari sins faudur husfru. ok kallaðu sik Sarracenos. þeir eignaduz sidan ok þeirra afku&#281;mi nockur l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd ok m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rg stór herad sua sem Traconitidem Feniciam ok Arabiam. allt til hins rauda hafs. Josephus segir at af einum þeirra fæddiz Opher<ref>Ofher, B</ref> einn mikill hermadr. er heriadi i Libiam ok uynni hana. bygdi þar sidan ok hans afku&#281;mi. ok kalladu af hans nafni Affricam. Hann segir ok þann spámann sem Cledeus het. ok Malcus <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dru nafni. hafa skrifat Juda s&#491;gur upp aa þann hátt sem Moyses skrifadi. ok hermir at sa Malchus segi Syriam nafn hafa fengit af þeim syni edr afkuæmismanni Cethure sem Surim [hafi heitit.<ref>[het, B</ref> enn Affrica hafi kallad uerit af audrum þeim sem [Apher hefir<ref>[Afheram hafi, B</ref> heitit. ok þann tima sem þessi sami Apheram hefir komit ok heriat i Libiam. hafi þar komit Hercules hinn sterki ok ueitt honum sinn styrk ok lidsinni. gengit sidan at eiga dottur hans Etheam. ok átt medr henni þann sun sem Dodorus het. huers sun er Pharan einn frægr madr hefir uerit.
+
'''42.''' Abraham geck at eiga þa konu eptir andlat Sarre sem Cethura het. ok atti medr henni þessa .vi. sonu. Amram ok Jexhan. Madan ok Madian. Jeboth ok Sue. ''scolastica hystoria.'' Ebreskir menn segia [at þat hafi uerit<ref>[Cethuram verit hafa, B</ref> hennar kenningar nafn enn eigi hennar eiginligt skirnar nafn. þiat Cethura þydiz samtengd. segia þeir þessa alla eina uerit hafa<ref>ok hina s&#491;mu ''tilf.'' B</ref> ok Agar egiptzku modur Hysmaels. ok hafi Abraham tekit hana ser til eigin husfru eptir þat er Sara uar aull helldr enn ukunniga konu. til þess at honum g&#7887;mlum felli eigi þat til abyrgdar edr ámælis. at hann girntiz aa gamals alldri fyrir lostasemdar sakir ok legdiz medr fleirum konum enn hann hafdi adr medr buit. Segir Josephus. at hann hafi fyrri fengit hennar enn sun hans Ysaach gengi at eiga Rebeccham. Enn þa .vi. syni sem hann atti medr hinni sidarri sinni husfru let hann langt i brott fara i austanuerda landzins háálfu. skiliandi þa sua fra Ysaach ok allri hans eign. medan sealfr hann lifdi. gaf hann honum sina eign alla enn hinum gaf hann smagiafir einar hia þi. sua sem nockurar minningar þann tima sem þeir skildu uidr hann. Synir Cethure gafu ser þo n&#7887;fn ok sinum ættmonnum af nafni hinnar fyrri ok frealsari sins faudur husfru. ok kallaðu sik Sarracenos. þeir eignaduz sidan ok þeirra afku&#281;mi nockur l&#7887;nd ok m&#7887;rg stór herad sua sem Traconitidem Feniciam ok Arabiam. allt til hins rauda hafs. Josephus segir at af einum þeirra fæddiz Opher<ref>Ofher, B</ref> einn mikill hermadr. er heriadi i Libiam ok uynni hana. bygdi þar sidan ok hans afku&#281;mi. ok kalladu af hans nafni Affricam. Hann segir ok þann spámann sem Cledeus het. ok Malcus &#7887;dru nafni. hafa skrifat Juda s&#491;gur upp aa þann hátt sem Moyses skrifadi. ok hermir at sa Malchus segi Syriam nafn hafa fengit af þeim syni edr afkuæmismanni Cethure sem Surim [hafi heitit.<ref>[het, B</ref> enn Affrica hafi kallad uerit af audrum þeim sem [Apher hefir<ref>[Afheram hafi, B</ref> heitit. ok þann tima sem þessi sami Apheram hefir komit ok heriat i Libiam. hafi þar komit Hercules hinn sterki ok ueitt honum sinn styrk ok lidsinni. gengit sidan at eiga dottur hans Etheam. ok átt medr henni þann sun sem Dodorus het. huers sun er Pharan einn frægr madr hefir uerit.
  
 
''Genesis.'' Abraham leiddi ok lyktadi sina lifdaga medr godum ok ági&#281;tum ellidomi. for hann þa þann ueg sem hans folk ok forellrismenn hofdu fyrr gengit. ok andaðiz sua sem hann hafdi .c. uetra tirætt .lxx. ok .v. aar. Grofu synir hans Ysaach ok Ysmael hann i fyrr sogðum helli. þeim sem hann hafði keypt af Effron syni Seor. hia husfru sinni Sarra. Eptir hans andlat blezaði gud ok signdi<ref>signaði, B</ref> hans son Ysaach.
 
''Genesis.'' Abraham leiddi ok lyktadi sina lifdaga medr godum ok ági&#281;tum ellidomi. for hann þa þann ueg sem hans folk ok forellrismenn hofdu fyrr gengit. ok andaðiz sua sem hann hafdi .c. uetra tirætt .lxx. ok .v. aar. Grofu synir hans Ysaach ok Ysmael hann i fyrr sogðum helli. þeim sem hann hafði keypt af Effron syni Seor. hia husfru sinni Sarra. Eptir hans andlat blezaði gud ok signdi<ref>signaði, B</ref> hans son Ysaach.
  
''Scolastica hystoria.'' Ninus Serkia konungr sun Beli. huerr er mest aukadi ok mektadi hina miklu borg Niniuen ok kalladi hana sua af sealfs sins nafni sem fyrr uar sagt. andaðiz þann tima sem Abraham uar .xi. uetra. Enn eptir hans andlat giptiz Semiramis hans husfru sinum eiginligum syni. þeim sem hon hafdi aatt medr sinum bonde Nino. til þess at hun skylldi þar fyrir mega hallda rikinu. Eptir þat er hann uar allr. gat hun þann son medr þessum sinum bonda ok syni sem<ref>siðan ''tilf.'' B</ref> rikti i borginni Babilone. Guds fyrirheit fylldiz uidr Abraham. sua sem hann uar halfattrædr. Ysmael uar fæddr þa er hann hafdi .lxxx. ok .v.<ref>.vi., B</ref> aar. enn Ysaach þann tima sem hann hafdi .c. ára tirætt. Sarra andadiz sua sem hann hafdi [.c. aara .xxxvii<ref>[.vii. ok .xxx. aara til annars hundraðs, B</ref> [Riki Assiriorum<ref>[Serkia riki Assyriorum, B</ref> hofz undir Belo konungi. f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dur Nini. þeim sem fyrr uar n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut fra sagt. uar þat aa d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum Saruch faudurfedr Thare. f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dur Abrahams. sua sem hann uar halfþritugr at alldri. ok uannz um þushundrad aara .ccc. ok .ii. aar. um .xxx. ok .vii. konunga æfi<ref>alldr, B</ref> ok riki. allt til hins .vii<sup>da</sup> aars rikiss Ozie konungs aa Gydinga landi. Riki Sicioniorum hofz af Egealeo konungi a d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum Nachors f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>durfedr Abrahams.<ref>Abrahe, B</ref> sua sem hann hafdi .iiii. uetr ok tuitugt. ok uannz um .dcccc. aara .lxx. ok eitt aar. allt til þers er Heli hafdi uerit um .viii. áár ok .xx. domandi ok kennimadr yfir Jsraels folki. H<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu þeir yfir sér einn konung ok .xx.<ref>.xxx., B</ref> aa ollum þessum tima. Þessir hinir s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu Sicionii uaru fyrri kalladir Agealei<ref>''tilf.'' B</ref> af Agealeo konungi. enn sidarr Sicionii af þeim konungi sem Sicionius het. Ero þessir huerirtueggiu allir einir ok Girkir. þiat þeir eru meðr m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum háttum nafnkendir. ok þo fengu þeir flest aull sin n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fn af sinum konungum edr audrum formonnum. eptir þi sem Ysidorus segir. J fyrstu uaru þeir kalladir Thessali af Thessalo konungi. þeim sem eignadiz alla Greciam. enn sidan Greci af þeim sinum konungi sem Grecus þat. Archades heita þeir af Archade konungi syni Jouis. Danai af Danao konungi. Stundum heita þeir Argiui<ref>Argui, B</ref> af Argo syni þess konungs sem þar rikti fyrir honum ok Apis het. Dyrkadu Girkir þenna sama Argum eptir hans andlat sua sem einn gud. bædi medr musteris g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdum ok sua medr fórnfæringum. Achiui<ref>Achim, B</ref> segiz at þeir se kalladir af þeim syni Jouis sem Aeheus hét. Eptir þann konung sem Cycrops het. kom sa konungr þar til rikis i Grecia er sidan heitir Atthica [sem Granus het. hann aatti ser þa dottur er Atthis het. Var af hennar nafni sa partr Grecie siðan kallaðr Atthica.<ref>[''tilf.'' B</ref> ok þeir menn sem þar voru<ref>''saal.'' B; uar, A</ref> Atthici edr Atheniensis. Grecia kallaz <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll saman Jlliricus audru nafni. enn hon greiniz sundr i .vii. l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd edr stor herad. þau sem sua heita. Dalmathia liggr uestan af Grecia. þar nest Epirus er <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dru nafni heitir Chanania.<ref>Chaonia, B</ref> Elladas heitir hit þridia. hit fiorda Thessalia. Macedonia hit.v<sup>ta</sup>. Achaia heitir hit .vi<sup>ta</sup> hit .vii<sup>da</sup>. eru þær .ii. eyiar Creta ok Ciclades. sem i hafi ut liggia. Fyrr nefnd Sicionia heyrir þo einkannligha<ref>ok eiginlegha ''tilf.'' B</ref> þeirri Girklandz halfu til sem Achaia heitir.
+
''Scolastica hystoria.'' Ninus Serkia konungr sun Beli. huerr er mest aukadi ok mektadi hina miklu borg Niniuen ok kalladi hana sua af sealfs sins nafni sem fyrr uar sagt. andaðiz þann tima sem Abraham uar .xi. uetra. Enn eptir hans andlat giptiz Semiramis hans husfru sinum eiginligum syni. þeim sem hon hafdi aatt medr sinum bonde Nino. til þess at hun skylldi þar fyrir mega hallda rikinu. Eptir þat er hann uar allr. gat hun þann son medr þessum sinum bonda ok syni sem<ref>siðan ''tilf.'' B</ref> rikti i borginni Babilone. Guds fyrirheit fylldiz uidr Abraham. sua sem hann uar halfattrædr. Ysmael uar fæddr þa er hann hafdi .lxxx. ok .v.<ref>.vi., B</ref> aar. enn Ysaach þann tima sem hann hafdi .c. ára tirætt. Sarra andadiz sua sem hann hafdi [.c. aara .xxxvii<ref>[.vii. ok .xxx. aara til annars hundraðs, B</ref> [Riki Assiriorum<ref>[Serkia riki Assyriorum, B</ref> hofz undir Belo konungi. f&#7887;dur Nini. þeim sem fyrr uar n&#7887;ckut fra sagt. uar þat aa d&#7887;gum Saruch faudurfedr Thare. f&#7887;dur Abrahams. sua sem hann uar halfþritugr at alldri. ok uannz um þushundrad aara .ccc. ok .ii. aar. um .xxx. ok .vii. konunga æfi<ref>alldr, B</ref> ok riki. allt til hins .vii<sup>da</sup> aars rikiss Ozie konungs aa Gydinga landi. Riki Sicioniorum hofz af Egealeo konungi a d&#7887;gum Nachors f&#7887;durfedr Abrahams.<ref>Abrahe, B</ref> sua sem hann hafdi .iiii. uetr ok tuitugt. ok uannz um .dcccc. aara .lxx. ok eitt aar. allt til þers er Heli hafdi uerit um .viii. áár ok .xx. domandi ok kennimadr yfir Jsraels folki. H&#7887;fdu þeir yfir sér einn konung ok .xx.<ref>.xxx., B</ref> aa ollum þessum tima. Þessir hinir s&#7887;mu Sicionii uaru fyrri kalladir Agealei<ref>''tilf.'' B</ref> af Agealeo konungi. enn sidarr Sicionii af þeim konungi sem Sicionius het. Ero þessir huerirtueggiu allir einir ok Girkir. þiat þeir eru meðr m&#7887;rgum háttum nafnkendir. ok þo fengu þeir flest aull sin n&#7887;fn af sinum konungum edr audrum formonnum. eptir þi sem Ysidorus segir. J fyrstu uaru þeir kalladir Thessali af Thessalo konungi. þeim sem eignadiz alla Greciam. enn sidan Greci af þeim sinum konungi sem Grecus þat. Archades heita þeir af Archade konungi syni Jouis. Danai af Danao konungi. Stundum heita þeir Argiui<ref>Argui, B</ref> af Argo syni þess konungs sem þar rikti fyrir honum ok Apis het. Dyrkadu Girkir þenna sama Argum eptir hans andlat sua sem einn gud. bædi medr musteris g&#7887;rdum ok sua medr fórnfæringum. Achiui<ref>Achim, B</ref> segiz at þeir se kalladir af þeim syni Jouis sem Aeheus hét. Eptir þann konung sem Cycrops het. kom sa konungr þar til rikis i Grecia er sidan heitir Atthica [sem Granus het. hann aatti ser þa dottur er Atthis het. Var af hennar nafni sa partr Grecie siðan kallaðr Atthica.<ref>[''tilf.'' B</ref> ok þeir menn sem þar voru<ref>''saal.'' B; uar, A</ref> Atthici edr Atheniensis. Grecia kallaz &#7887;ll saman Jlliricus audru nafni. enn hon greiniz sundr i .vii. l&#7887;nd edr stor herad. þau sem sua heita. Dalmathia liggr uestan af Grecia. þar nest Epirus er &#7887;dru nafni heitir Chanania.<ref>Chaonia, B</ref> Elladas heitir hit þridia. hit fiorda Thessalia. Macedonia hit.v<sup>ta</sup>. Achaia heitir hit .vi<sup>ta</sup> hit .vii<sup>da</sup>. eru þær .ii. eyiar Creta ok Ciclades. sem i hafi ut liggia. Fyrr nefnd Sicionia heyrir þo einkannligha<ref>ok eiginlegha ''tilf.'' B</ref> þeirri Girklandz halfu til sem Achaia heitir.
  
''Genesis.'' Nu lytr<ref>''saal.'' B; lykr, A</ref> her fra at snua ok til s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gunnar aptr at uenda. Ysmael atti ser .xii. syni. þa sem huerr þeirra uard fadir ok formadr sinnar ættar ok ut<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>luligs afkuemiss. Varu þeir sidan kalladir Ysmaelite. stundum Sarraceni af Sarra. medr þeirri grein sem sagt uar. edr Agareni af formædr sinni Agar. Bygdi hans afku&#281;mi allt milli Jndialandz ok eydimerkrinnar Sur. er liggr milli fyrr nefndra stada Cades ok Barath. Eptir þat andadiz Ysmael af utsott eptir ebrescra manna s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn. aullum sinum sunum lifandum. sua sem hann hafdi .c. aara tirætt.<ref>.xxx. ok .vii. ''tilf.'' B</ref>  
+
''Genesis.'' Nu lytr<ref>''saal.'' B; lykr, A</ref> her fra at snua ok til s&#7887;gunnar aptr at uenda. Ysmael atti ser .xii. syni. þa sem huerr þeirra uard fadir ok formadr sinnar ættar ok ut&#7887;luligs afkuemiss. Varu þeir sidan kalladir Ysmaelite. stundum Sarraceni af Sarra. medr þeirri grein sem sagt uar. edr Agareni af formædr sinni Agar. Bygdi hans afku&#281;mi allt milli Jndialandz ok eydimerkrinnar Sur. er liggr milli fyrr nefndra stada Cades ok Barath. Eptir þat andadiz Ysmael af utsott eptir ebrescra manna s&#7887;gn. aullum sinum sunum lifandum. sua sem hann hafdi .c. aara tirætt.<ref>.xxx. ok .vii. ''tilf.'' B</ref>  
  
  
 
===Her segir af .xl. daga faustu ok hinu er pukinn freistaði guðs sonar<ref>Af fyrsta sunnvdegi i langa fostu byriar þetta kapitulum. Leoni sermonibus, B</ref>===
 
===Her segir af .xl. daga faustu ok hinu er pukinn freistaði guðs sonar<ref>Af fyrsta sunnvdegi i langa fostu byriar þetta kapitulum. Leoni sermonibus, B</ref>===
  
'''43.''' Alla tima er oss rett truadum monnum uel lifanda ok uitrliga ok fagrliga framm faranda. uikiandi til þess ok uendandi aullum uarum uerkum ok uilia sem uær uitum at gudligu rettlæti se þægiligt ok uel uiliat. enn þo byriar oss allt at eins at birta nu ok reinsa uar hi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rtu medr enn uirduligri kraptanna uerk ok [kennidom. nu<ref>[kennidominn, B</ref> meðr enn frammarra studeran ok starf. sem þeir dagar nalgaz. hueria er haleitar helganir uarrar hialpar ok heilsugiafar gordu oss aullum audrum<ref>''mgl.'' B</ref> fegri ok frægiligri. til þess at uar uelferdug framferd gangi aa þeima tima þaleidiss i nockurum lutum um framm sitt uanaligt sidferdi. sem þau stormerki er á þessum timum gorduz eru i nockurum sinum part audrum hans stormerkium meiri ok mætari. ok at huerr sa sem hann helldr þa hina haleitaztu ok frægiligztu fagnadar tid. finniz<ref>finnzt, B</ref> sealfr eigi sidr aa henni i sinum sidum ok frammferdum biartari ok bæriligri. Þiat ef þat er medr nockuru moti skyllduligt bædi ok skynsamligt at bera sik þa framm medr sinum hinum bezta ok bæriligzta bunadi. synandi sua þa hiartaliga<ref>hiartalegu, B</ref> gledi sem i briostinu<ref>brystinu, B</ref> byr. ok ef uær skreytum þa ok skrydum bænarinnar hus ok herbergi. þat er heilaga kirkiu. af allri uárri kunnattu<ref>kvnnostu, B</ref> medr hinum bezta skruda sem skylldugt er. þa er þat ok bædi miok makligt ok tilheyriligt. at kristins manz saal. su sem fyrir utan allt fals ok hegoma er lifanda guds musteri. prydi ok skrydi uitrliga sealfrar sinnar fegrd ok frygd. ok at hon uariz ok uidr seai. at eigi lyti hana nockurr ranglætiss fleckr edr suiuirdilig saurgan. þann tima sem hun berr sik ok byriar til þess at hallda hatid ok helgan sinnar lausnar ok lifganar. þiat eigi stodar mikit ne stettir hinn ytri skrudinn. synandi aa sér sæmdar fegrd ok formeran. ef mannzins hugr ok hiarta fleckaz ok faulnaz af n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurri synda saurgan. þiat hinn ytri fagrligr ok skartsamligr skrudi er til þess skipadr ok tendradr. at birta medr manninum hinn<ref>A ''tilf. her'' inn</ref> innra. þat er andarinnar priss ok prydi. Fyrir þa sauk eru þeir allir lutir einkannliga þenna tima opt ok iduliga af þerrandi ok sua sem af n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurri snarpri umslettan ok yfirbot biartari ok skiærri g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>randi. sem hugarins sk&#281;rleik ok hugskotzins skuggseon hafa hegat til skyiat ok uskygnat. Rannsaki nu at þi huerr sem einn ok skodi skynsamliga sealfs sins samuitzku leggiandi retten dom ok orskurd upp aa sitt eigit hiarta. á sealfs sins frammferði. ok seai innuirduliga ef hann finnr þann frid ok nadir i sinum hiartakofa. sem sealfr gud gefr ut af sér. Enn þa finnr hann þann hans frid medr ser uera. ef engin likamsins yfirgirnd stridir upp aa hiartans ok andarinnar girnd. ok ef hann forsmár eigi ok fyrirlitr lága ok litils háttar luti ok girniz eigi upp aa þa sem mætir ok mikils háttar eru. þar medr ef hann gledz eigi af giarna af nockurum ranglatum afla edr uanstilltum ok yfiruættis frammgangi sealfs sins godz ok auexti. ef hann [sitr yfir<ref>[&#491;fundar, B</ref> enskis manz sæmd eðr sælu. ok fagnar eigi af sins uuinar uesold ok ugiptu. Ok ef sua berr til. at hann finnr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngua þessa ruglan edr ræring medr ser. þa skodi hann medr ski&#281;rri ok skilreckri<ref>''saal. ogs. her'' B</ref> prouan. huilikar hugrenningar optaz eru giarnaztar til hans. ok geymi at hann sinni ok samþyckiz engum hegomligum þeirra likindum. ok leidi sinn hug æ sem skiotaz i brott fra þeim. sem honum blidkaz. ok hann ma þo skilia ef hann uil at honum eru skadsamligar. þiat eigi er þat þessa heims maner ok uani. sem allt er fullt af freistnanum. at madrinn rugliz eigi edr hræriz af nockurum uleyfiligum girndanna gneistum.
+
'''43.''' Alla tima er oss rett truadum monnum uel lifanda ok uitrliga ok fagrliga framm faranda. uikiandi til þess ok uendandi aullum uarum uerkum ok uilia sem uær uitum at gudligu rettlæti se þægiligt ok uel uiliat. enn þo byriar oss allt at eins at birta nu ok reinsa uar hi&#7887;rtu medr enn uirduligri kraptanna uerk ok [kennidom. nu<ref>[kennidominn, B</ref> meðr enn frammarra studeran ok starf. sem þeir dagar nalgaz. hueria er haleitar helganir uarrar hialpar ok heilsugiafar gordu oss aullum audrum<ref>''mgl.'' B</ref> fegri ok frægiligri. til þess at uar uelferdug framferd gangi aa þeima tima þaleidiss i nockurum lutum um framm sitt uanaligt sidferdi. sem þau stormerki er á þessum timum gorduz eru i nockurum sinum part audrum hans stormerkium meiri ok mætari. ok at huerr sa sem hann helldr þa hina haleitaztu ok frægiligztu fagnadar tid. finniz<ref>finnzt, B</ref> sealfr eigi sidr aa henni i sinum sidum ok frammferdum biartari ok bæriligri. Þiat ef þat er medr nockuru moti skyllduligt bædi ok skynsamligt at bera sik þa framm medr sinum hinum bezta ok bæriligzta bunadi. synandi sua þa hiartaliga<ref>hiartalegu, B</ref> gledi sem i briostinu<ref>brystinu, B</ref> byr. ok ef uær skreytum þa ok skrydum bænarinnar hus ok herbergi. þat er heilaga kirkiu. af allri uárri kunnattu<ref>kvnnostu, B</ref> medr hinum bezta skruda sem skylldugt er. þa er þat ok bædi miok makligt ok tilheyriligt. at kristins manz saal. su sem fyrir utan allt fals ok hegoma er lifanda guds musteri. prydi ok skrydi uitrliga sealfrar sinnar fegrd ok frygd. ok at hon uariz ok uidr seai. at eigi lyti hana nockurr ranglætiss fleckr edr suiuirdilig saurgan. þann tima sem hun berr sik ok byriar til þess at hallda hatid ok helgan sinnar lausnar ok lifganar. þiat eigi stodar mikit ne stettir hinn ytri skrudinn. synandi aa sér sæmdar fegrd ok formeran. ef mannzins hugr ok hiarta fleckaz ok faulnaz af n&#7887;ckurri synda saurgan. þiat hinn ytri fagrligr ok skartsamligr skrudi er til þess skipadr ok tendradr. at birta medr manninum hinn<ref>A ''tilf. her'' inn</ref> innra. þat er andarinnar priss ok prydi. Fyrir þa sauk eru þeir allir lutir einkannliga þenna tima opt ok iduliga af þerrandi ok sua sem af n&#7887;ckurri snarpri umslettan ok yfirbot biartari ok skiærri g&#7887;randi. sem hugarins sk&#281;rleik ok hugskotzins skuggseon hafa hegat til skyiat ok uskygnat. Rannsaki nu at þi huerr sem einn ok skodi skynsamliga sealfs sins samuitzku leggiandi retten dom ok orskurd upp aa sitt eigit hiarta. á sealfs sins frammferði. ok seai innuirduliga ef hann finnr þann frid ok nadir i sinum hiartakofa. sem sealfr gud gefr ut af sér. Enn þa finnr hann þann hans frid medr ser uera. ef engin likamsins yfirgirnd stridir upp aa hiartans ok andarinnar girnd. ok ef hann forsmár eigi ok fyrirlitr lága ok litils háttar luti ok girniz eigi upp aa þa sem mætir ok mikils háttar eru. þar medr ef hann gledz eigi af giarna af nockurum ranglatum afla edr uanstilltum ok yfiruættis frammgangi sealfs sins godz ok auexti. ef hann [sitr yfir<ref>[&#491;fundar, B</ref> enskis manz sæmd eðr sælu. ok fagnar eigi af sins uuinar uesold ok ugiptu. Ok ef sua berr til. at hann finnr &#7887;ngua þessa ruglan edr ræring medr ser. þa skodi hann medr ski&#281;rri ok skilreckri<ref>''saal. ogs. her'' B</ref> prouan. huilikar hugrenningar optaz eru giarnaztar til hans. ok geymi at hann sinni ok samþyckiz engum hegomligum þeirra likindum. ok leidi sinn hug æ sem skiotaz i brott fra þeim. sem honum blidkaz. ok hann ma þo skilia ef hann uil at honum eru skadsamligar. þiat eigi er þat þessa heims maner ok uani. sem allt er fullt af freistnanum. at madrinn rugliz eigi edr hræriz af nockurum uleyfiligum girndanna gneistum.
  
Er sa huerr ok storliga<ref>storlegans, B</ref> miok sigradr ok yfirstiginn. [sem hann<ref>[sua sem hon, B</ref> ottaz eigi at hann uerdi af freistninni sigradr.<ref>er hann ottadiz eigi af henni at verða sigraðr ''tilf.'' B</ref> þar sem lestirnir hafa sik sua sem medr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckuru skynsemdar skilrecki medr falsblandadri freistni til þeirra hugskota sem adr er blekt ok blindat. Þiat hegoma dyrð edr ofmetnadar er sua sem medr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckuru skynsemdar yfirbragði u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>n<ref>vanr, B</ref> framm at eggia ok æsa þess manz hiarta sem ádr er sigradr ok yfirstiginn. sua segiandi. Fyrir þa grein skalltu æ girnaz framm<ref>at eggiaz ''tilf.'' B</ref> til meiri mektar ok metnadar. at þu megir þi fleirum stoda ok stetta. sem þu hefir meira ualld ok yfir fleirum. Aufundin er ok sua se meðr nockurri skynsemd u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>n at eggia þat hiarta sem adr er sigrat ok blindat. þann tima sem hun segir sua. J hueriu ertu honum eðr<ref>[&#491;ðrum af ''tilf.'' B</ref> ollum þeim minna hattar madr. [huersu mikils hattar er þat. er þu eflir ok orkar ok þeir adrir efla meðr ongu moti. fyrir hueria grein ertu eigi þeirra maki at minnzta lagi. ella meira háttar madr.<ref>[eðr fyrir hv. gr. ertu e. þeirra m. a. m. l. ella meira háttar maðr. huersu mikils haattar þat er þu efler ok orkar ok þeir aðrer efla meðr engu moti, B</ref> fyrir þann skyld skulu þeir þi sidr uera þinir yfirmenn. at þeir eru medr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu moti þinir likar edr iafningiar. A saumu leid er reidin sua sem medr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurri skynsemdar skilrecki u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>n at eggia framm þat hiarta sem adr er blindat ok sigrat. þann tima sem hun segir sua. Þessir lutir megu þi sidr medr nockuru moti sua lengr þolaz ok framm fara. sem medr þik er g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt ok framm farit. at þat er mikil afgord<ref>gi&#491;rð, B</ref> ok synd at taka slika frammferd af n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurum manni medr þolinmædi sem þu þolir af þeim. ok ef þu riss eigi snarpliga upp i gegn þeim ok rekr þa medr hardri hendi brott af þer. þa munu þeir<ref>framleiðis ''tilf.'' B</ref> um framm dømi þer i mot fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lgaz ok framm ganga. Rygdin er ok á saumu leid sua sem<ref>''mgl.'' B</ref> medr nockurri skynsemd u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>n framm at eggia sigrads manz hiarta sua segiandi. Huat hefir þu þess handa i milli. at þer megi til gledi edr skemtanar uerda. þar sem þu þolir bæði marga ok mikla illa luti af þinum naungum. hygg at ok uird meðr þer sealfum medr huilikri sorg ok sut er þu átt at sea til þeirra manna. sem meðr þilikum meinlætum ok motgerdum bera sik beiskliga þer i mot. Agirndar l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>strinn er ok eigi sidr á saumu leid sua sem medr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckuru skynsemdar skilrecki sigrads manz hiarta uanr fram at eggia i þann tima sem hann telr fyrir honum ok segir sua. Senniliga er þat med aullu engi glæpr. at þu girniz at eiga eina luti ok adra. þiat ecki gorir þu þat medr þeirri ástundan. at þu hirdir rikr at uera. utan helldr til þess at þu uerdir æigi fatækr ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>reigi. ok til hins annars at þu mant betr ok sæmiligarr ueita þat sem annarr helldr illa ok afleitliga. Ofneytzlan hefir sik ok til sigrads hiarta<ref>ok blindaðs ''tilf.'' B</ref> sua sem medr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurri skynsemdar liking ok yfirbragdi. þat eggiandi ok sua segiandi. Alla reina luti skapadi gud manninum til átz ok atuinnu. ok huat gorir sa at þi sem hann tekr eigi mat ok drykk. eptir þi sem hann til lystir. utan þat at hann mælir moti ok nitar þa<ref>þeirri, B</ref> saumu gi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>f sem gud hefir gefit honum. Lostagirndin syniz ok sua sem medr nockurri skynsemd eggia blindat hiarta til sinnar frammferdar þann tima sem hon segir sua. Fyrir huern skylld [tæmir þu þik eigi allan<ref>[temr þu eigi allan þik, B</ref> til eptirlætiss ok munudlifiss nu. þar sem þu ueitz medr engu moti. huat er þik kann sidarr henda ok eptir at koma. geym þess einkannliga. at þu tynir eigi ok unytir tekinn tima. sua at þu gorir eigi huat er þik<ref>þu, B</ref> girniz. ok farir eigi<ref>''mgl.'' B</ref> aullu þi fram sem þik til fysir. þiat þu ueitz medr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu moti. huersu skiotliga timinn man um lida. Er þat til marks. at þu matt þetta uel gora. at gud mundi medr ongu moti skapat hafa þegar bædi<ref>''mgl.'' B</ref> karlmann ok konu. sua sem mannkynit byriadiz. ef hann bannadi ok uilldi eigi. at þau blandadiz medr likamligri lostagirndar sambud sin i milli. Þersi lastanna tulkan ok tala ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur þessarri lik eggiar manninn æ þi framarr ok heimolligarr<ref>hegomlegarr, B</ref> illa at g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra. sem henni uerdr uforsealigarr ok uuarligarr inng<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu orlof gefit til hiartans herbergis.
+
Er sa huerr ok storliga<ref>storlegans, B</ref> miok sigradr ok yfirstiginn. [sem hann<ref>[sua sem hon, B</ref> ottaz eigi at hann uerdi af freistninni sigradr.<ref>er hann ottadiz eigi af henni at verða sigraðr ''tilf.'' B</ref> þar sem lestirnir hafa sik sua sem medr n&#7887;ckuru skynsemdar skilrecki medr falsblandadri freistni til þeirra hugskota sem adr er blekt ok blindat. Þiat hegoma dyrð edr ofmetnadar er sua sem medr n&#7887;ckuru skynsemdar yfirbragði u&#7887;n<ref>vanr, B</ref> framm at eggia ok æsa þess manz hiarta sem ádr er sigradr ok yfirstiginn. sua segiandi. Fyrir þa grein skalltu æ girnaz framm<ref>at eggiaz ''tilf.'' B</ref> til meiri mektar ok metnadar. at þu megir þi fleirum stoda ok stetta. sem þu hefir meira ualld ok yfir fleirum. Aufundin er ok sua se meðr nockurri skynsemd u&#7887;n at eggia þat hiarta sem adr er sigrat ok blindat. þann tima sem hun segir sua. J hueriu ertu honum eðr<ref>[&#491;ðrum af ''tilf.'' B</ref> ollum þeim minna hattar madr. [huersu mikils hattar er þat. er þu eflir ok orkar ok þeir adrir efla meðr ongu moti. fyrir hueria grein ertu eigi þeirra maki at minnzta lagi. ella meira háttar madr.<ref>[eðr fyrir hv. gr. ertu e. þeirra m. a. m. l. ella meira háttar maðr. huersu mikils haattar þat er þu efler ok orkar ok þeir aðrer efla meðr engu moti, B</ref> fyrir þann skyld skulu þeir þi sidr uera þinir yfirmenn. at þeir eru medr &#7887;ngu moti þinir likar edr iafningiar. A saumu leid er reidin sua sem medr n&#7887;ckurri skynsemdar skilrecki u&#7887;n at eggia framm þat hiarta sem adr er blindat ok sigrat. þann tima sem hun segir sua. Þessir lutir megu þi sidr medr nockuru moti sua lengr þolaz ok framm fara. sem medr þik er g&#7887;rt ok framm farit. at þat er mikil afgord<ref>gi&#491;rð, B</ref> ok synd at taka slika frammferd af n&#7887;ckurum manni medr þolinmædi sem þu þolir af þeim. ok ef þu riss eigi snarpliga upp i gegn þeim ok rekr þa medr hardri hendi brott af þer. þa munu þeir<ref>framleiðis ''tilf.'' B</ref> um framm dømi þer i mot fi&#7887;lgaz ok framm ganga. Rygdin er ok á saumu leid sua sem<ref>''mgl.'' B</ref> medr nockurri skynsemd u&#7887;n framm at eggia sigrads manz hiarta sua segiandi. Huat hefir þu þess handa i milli. at þer megi til gledi edr skemtanar uerda. þar sem þu þolir bæði marga ok mikla illa luti af þinum naungum. hygg at ok uird meðr þer sealfum medr huilikri sorg ok sut er þu átt at sea til þeirra manna. sem meðr þilikum meinlætum ok motgerdum bera sik beiskliga þer i mot. Agirndar l&#7887;strinn er ok eigi sidr á saumu leid sua sem medr n&#7887;ckuru skynsemdar skilrecki sigrads manz hiarta uanr fram at eggia i þann tima sem hann telr fyrir honum ok segir sua. Senniliga er þat med aullu engi glæpr. at þu girniz at eiga eina luti ok adra. þiat ecki gorir þu þat medr þeirri ástundan. at þu hirdir rikr at uera. utan helldr til þess at þu uerdir æigi fatækr ok &#7887;reigi. ok til hins annars at þu mant betr ok sæmiligarr ueita þat sem annarr helldr illa ok afleitliga. Ofneytzlan hefir sik ok til sigrads hiarta<ref>ok blindaðs ''tilf.'' B</ref> sua sem medr n&#7887;ckurri skynsemdar liking ok yfirbragdi. þat eggiandi ok sua segiandi. Alla reina luti skapadi gud manninum til átz ok atuinnu. ok huat gorir sa at þi sem hann tekr eigi mat ok drykk. eptir þi sem hann til lystir. utan þat at hann mælir moti ok nitar þa<ref>þeirri, B</ref> saumu gi&#7887;f sem gud hefir gefit honum. Lostagirndin syniz ok sua sem medr nockurri skynsemd eggia blindat hiarta til sinnar frammferdar þann tima sem hon segir sua. Fyrir huern skylld [tæmir þu þik eigi allan<ref>[temr þu eigi allan þik, B</ref> til eptirlætiss ok munudlifiss nu. þar sem þu ueitz medr engu moti. huat er þik kann sidarr henda ok eptir at koma. geym þess einkannliga. at þu tynir eigi ok unytir tekinn tima. sua at þu gorir eigi huat er þik<ref>þu, B</ref> girniz. ok farir eigi<ref>''mgl.'' B</ref> aullu þi fram sem þik til fysir. þiat þu ueitz medr &#7887;ngu moti. huersu skiotliga timinn man um lida. Er þat til marks. at þu matt þetta uel gora. at gud mundi medr ongu moti skapat hafa þegar bædi<ref>''mgl.'' B</ref> karlmann ok konu. sua sem mannkynit byriadiz. ef hann bannadi ok uilldi eigi. at þau blandadiz medr likamligri lostagirndar sambud sin i milli. Þersi lastanna tulkan ok tala ok &#7887;nnur þessarri lik eggiar manninn æ þi framarr ok heimolligarr<ref>hegomlegarr, B</ref> illa at g&#7887;ra. sem henni uerdr uforsealigarr ok uuarligarr inng&#7887;ngu orlof gefit til hiartans herbergis.
  
Er þat ok eitt of mikit mannzins ofmetnadar mark at treystaz medr ofdirfd ok ofuilnan. at hann man eigi [misgora mega.<ref>[giarna misgi&#491;ra, B</ref> medr þi at þessi sama ofdirfðar ofuilnan se fullkomin synd. eptir þi sem hinn heilagi Johannes postoli ok gudspiallamadr gefr orskurd aa sua segiandi.<ref>talandi, B</ref> Ef uær segium at uær haufum eigi syndir medr oss. þa suikium u&#281;r oss sealfa. ok þa bidr eigi sannleikin<ref>sannleikr, B</ref> medr oss. Geymum at þi allir samt ok seam uid. at enginn blecki sua edr suiki sealfan<ref>''saal.'' B; sua sea, A</ref> sik. at hann hyggiz engum fiandans freistnanum undir edr þeirra haskum. þar sem hinn uakri ok falsutti freistari unaðar þa meðr enn grimmarum ok greypiligrum umsátum. sem hann sér at sik hallda mest ifra syndalifnadinum. Enn uiðr huat<ref>''saal.'' B; hann, A</ref> man hann fordiarfaz ok auruilnaz at hafa frammi sina<ref>sua, B</ref> suiksamliga prettu. þar sem hann freistadi iafnual sealfs grædarans.<ref>valldz herrans, B</ref> þat er almattigs guds sunar. medr sinni suiksamligri flærd. eptir þi sem i dag uar lesit i gudspiallinu. þar sem hinn heilagi Matheus postoli segir. at Jesus Kristus uar af sealfs sins heilagum anda eptir tekna uatnzskirn af hinum heilaga Johanne til þess i eydim<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rk leiddr. at hann skylldi þar af fiandanum freistadr uera.<ref>verða, B</ref> einkannliga fyrir þa sauk. sem bædi uar miskunnsamlig ok miok tilheyrilig. at hann sigradi sua uárar freistnanir medr sinum freistnanum. sem hann sigradi uarn dauda medr sealfs sins dauda. Ok sem hann hafdi þar fastad .xl. daga ok .xl. natta. þa hungradi hann. ok sidan kom freistarinn til hans. ''scolastica hystoria.'' Fyrir þann skylld rærdiz pukinn eigi minnz ok rugladiz af hans .xl. daga f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>stu. at hann uissi at aa sua m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum helltuz undirdiupsins u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tn upp yfir iordina henni til hreinsanar i Noa flodi. ok aa sua m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum uar Moyses i fiallinu þann tima sem gud gaf honum sitt logmal. sem siðarr man sagt uerða. ok at aa sua m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum uar fyrirheitz land spæiat<ref>speiat, B</ref> ok rannsakat. adr enn Jsraels folk ki&#281;mi þar. ok enn þar medr uissi hann. at þat sama folk aa sua morgum áárum føddiz ok lifdi uidr engla mi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>l i eydim<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkinni. Nu sem hann fann þa likamsins ustyrkt á uárum herra. at hann tok at hungra. huat er huarki er lesit af Moyse ne Helia þann tima sem þeir fastadu. þa kom hann til þess freistandi. at hann fengi hann medr nockurum suikum ok syndakyni felldan. ok at hann villdi<ref>''tilf.'' B</ref> fyrir þa sauk skoða<ref>''saal.'' B; skodandi, A</ref> nu enn af nyiu ok uiss uerda. huart er hann uæri guds sun edr eigi. at hann hafdi guds r<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dd heyrt yfir hann i skirninni komandi ok sua segiandi. þersi er minn elskuligr sun. huern er hann uissi fulluliga fyrir at koma mundi. ok at hann mundi fyrir þann sama sinu drottnanar ualldi fyrirtapa ok tyna. ''Gregorius in omilia.'' Ok fyrir þi kom hann freistandi sealfs hans medr þeim þrennum greinum.<ref>meðr ''tilf.'' B</ref> huerium er hann freistadi hins fyrsta forfedrs<ref>''saal. ogs.'' B</ref> uars Adam ok felldi hann. þat uar medr ofneytzlu. medr hegoma dyrð ok i þridiu deilld meðr yfirgirnd edr ágirni. Af ofneytzlu freistadi hann Adams. sua sem hann téði honum fædi fyrirbodins ok bannads tréss. ok eggiadi hann til at eta þar af. Af hegoma dyrd freistadi hann hans þann tima sem hann sagdi sua til Adams. ok manut þit þa sua sem gud uera. Af agirndar framfærni edr yfirgirnd einkannliga til tignar ok ofmetnaðar mektar freistadi hann. þa er hann sagdi sua. uitandi badi<ref>beði, B</ref> gott ok illt.
+
Er þat ok eitt of mikit mannzins ofmetnadar mark at treystaz medr ofdirfd ok ofuilnan. at hann man eigi [misgora mega.<ref>[giarna misgi&#491;ra, B</ref> medr þi at þessi sama ofdirfðar ofuilnan se fullkomin synd. eptir þi sem hinn heilagi Johannes postoli ok gudspiallamadr gefr orskurd aa sua segiandi.<ref>talandi, B</ref> Ef uær segium at uær haufum eigi syndir medr oss. þa suikium u&#281;r oss sealfa. ok þa bidr eigi sannleikin<ref>sannleikr, B</ref> medr oss. Geymum at þi allir samt ok seam uid. at enginn blecki sua edr suiki sealfan<ref>''saal.'' B; sua sea, A</ref> sik. at hann hyggiz engum fiandans freistnanum undir edr þeirra haskum. þar sem hinn uakri ok falsutti freistari unaðar þa meðr enn grimmarum ok greypiligrum umsátum. sem hann sér at sik hallda mest ifra syndalifnadinum. Enn uiðr huat<ref>''saal.'' B; hann, A</ref> man hann fordiarfaz ok auruilnaz at hafa frammi sina<ref>sua, B</ref> suiksamliga prettu. þar sem hann freistadi iafnual sealfs grædarans.<ref>valldz herrans, B</ref> þat er almattigs guds sunar. medr sinni suiksamligri flærd. eptir þi sem i dag uar lesit i gudspiallinu. þar sem hinn heilagi Matheus postoli segir. at Jesus Kristus uar af sealfs sins heilagum anda eptir tekna uatnzskirn af hinum heilaga Johanne til þess i eydim&#7887;rk leiddr. at hann skylldi þar af fiandanum freistadr uera.<ref>verða, B</ref> einkannliga fyrir þa sauk. sem bædi uar miskunnsamlig ok miok tilheyrilig. at hann sigradi sua uárar freistnanir medr sinum freistnanum. sem hann sigradi uarn dauda medr sealfs sins dauda. Ok sem hann hafdi þar fastad .xl. daga ok .xl. natta. þa hungradi hann. ok sidan kom freistarinn til hans. ''scolastica hystoria.'' Fyrir þann skylld rærdiz pukinn eigi minnz ok rugladiz af hans .xl. daga f&#7887;stu. at hann uissi at aa sua m&#7887;rgum d&#7887;gum helltuz undirdiupsins u&#7887;tn upp yfir iordina henni til hreinsanar i Noa flodi. ok aa sua m&#7887;rgum d&#7887;gum uar Moyses i fiallinu þann tima sem gud gaf honum sitt logmal. sem siðarr man sagt uerða. ok at aa sua m&#7887;rgum d&#7887;gum uar fyrirheitz land spæiat<ref>speiat, B</ref> ok rannsakat. adr enn Jsraels folk ki&#281;mi þar. ok enn þar medr uissi hann. at þat sama folk aa sua morgum áárum føddiz ok lifdi uidr engla mi&#7887;l i eydim&#7887;rkinni. Nu sem hann fann þa likamsins ustyrkt á uárum herra. at hann tok at hungra. huat er huarki er lesit af Moyse ne Helia þann tima sem þeir fastadu. þa kom hann til þess freistandi. at hann fengi hann medr nockurum suikum ok syndakyni felldan. ok at hann villdi<ref>''tilf.'' B</ref> fyrir þa sauk skoða<ref>''saal.'' B; skodandi, A</ref> nu enn af nyiu ok uiss uerda. huart er hann uæri guds sun edr eigi. at hann hafdi guds r&#7887;dd heyrt yfir hann i skirninni komandi ok sua segiandi. þersi er minn elskuligr sun. huern er hann uissi fulluliga fyrir at koma mundi. ok at hann mundi fyrir þann sama sinu drottnanar ualldi fyrirtapa ok tyna. ''Gregorius in omilia.'' Ok fyrir þi kom hann freistandi sealfs hans medr þeim þrennum greinum.<ref>meðr ''tilf.'' B</ref> huerium er hann freistadi hins fyrsta forfedrs<ref>''saal. ogs.'' B</ref> uars Adam ok felldi hann. þat uar medr ofneytzlu. medr hegoma dyrð ok i þridiu deilld meðr yfirgirnd edr ágirni. Af ofneytzlu freistadi hann Adams. sua sem hann téði honum fædi fyrirbodins ok bannads tréss. ok eggiadi hann til at eta þar af. Af hegoma dyrd freistadi hann hans þann tima sem hann sagdi sua til Adams. ok manut þit þa sua sem gud uera. Af agirndar framfærni edr yfirgirnd einkannliga til tignar ok ofmetnaðar mektar freistadi hann. þa er hann sagdi sua. uitandi badi<ref>beði, B</ref> gott ok illt.
  
Nu ef uær uilium skynsamligha skoda ok skilia medr huilikri skipan ok grein er guds sunar uar freistat. þa megum u&#281;r uissuliga uita ok hiartaliga uirda medr huilikum miskunnar mikilleik<ref>milldleik, B</ref> uar erum af fiandans freistnanum frealsadir. þiat eptir þi sem harðla tilheyriligt ok uidrkuæmiligt uar frealsadi hann oss ok aa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu leid uarar freistnanir medr sinum freistnanum. sem hann sigradi uárn dauda medr sealfs sins dauda. sem um rid uar sagt. Ok fyrir þi kom freistarinn eptir fyrr sagda sealfs hans .xl. daga f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>stu freistandi hans i fyrstu sua sem Adams af ofneytzlunni. prouandi ef hann fengi medr nockurum ofneytzlunnar fleck hann felldan. berandi honum medr sér steina. ok sua segiandi til þers at hann skylldi af uanstilltri fædunnar fysi sigradr uerda. sem hann hungradr sæi braudit fyrir sér. Ef þu ert guds sun sagdi hann. þa seg at steinar þessir uerdi braud. Enn af þi at freistain uerdr ok g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>riz af þrimr hááttum. þat er medr aaeggian meðr tilteygingar lystingu ok medr samþyckt uidr syndina. þa faullum u&#281;r fyrir þann skylld opt ok iðuliga bædi i lystughleikinum ok samþyktinni. þann tima sem uer erum medr fiandans ááeggian freistadir. at uær berum i sealfra uarra lik<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mum orrostu efnit. þar sem u&#281;r erum af likams syndinni byreaðir ok getnir. Enn af þi at guds sun<ref>er ''tilf.'' B</ref> getinn ok holldgadr i sinnar sætuztu modur kuidi Marie meyiar kom utan alla synd i þenna heim. þa þoldi hann <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguan þers haattar motgang edr orrostu. ok fyrir þi matti hann medr andskotans uæl at eins freistadr uerda. enn medr engu moti mátti syndarinnar tilteyging ok lystugleiki bita hans hug edr bleyta. huar fyrir er aull su hin fiandaliga<ref>fiandliga, B</ref> freistni uar at eins fyrir utan enn engin fyrir innan i hans hiarta. Ok fyrir þa sauk suaradi hann fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdum freistarans ordum a þersa leid. Sua er skrifat. at madrinn lifir eigi medr braud eitt saman. utan helldr fødiz hann uidr huert þat ord sem framm ferr af guds munni. Ok fyrir þi at fiandinn fann sik sigradan i þessarri sinni freistni hinni fyrstu. þa freistadi hann guds sunar annan tima þaleidis af hegoma dyrdinni. at hann hóf hann upp yfir templum domini. er stod i hinni heilagu Jorsalaborg. ok setti hann nidr aa hæstu musterissins hæd edr mæni. ok sagdi sua til þers. at hann uilldi at hann syndi sik meðr metnadar ræsni guds sun uera. þiat i ollum sinum freistnanum uar þat hans aastundan ok g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd. at hann mætti uita huart hann uæri guds sun edr eigi. Enn hann tempradi sitt andsuar. at hans freistari uar engum mun þar um minnr uuiss edr efadsamligr enn adr. Ef þu ert guds sun sagdi hann. þa stig þu sua nidr at þik skadi ecki. Hann suaradi. Sua er skrifat. eigi skalltu freista guðs<ref>''saal.'' B; gud, A</ref> drottins þins. Ok sem fiandinn uar annan tima af þersarri ofmetnaðarins freistni suiuirdr ok sigradr. þa freistaði hann guds sunar þridia tima af agirndar syndinni. sua at hann hóf hann upp aa eitt hit hæsta fiall ok syndi honum aull ueralldarinnar riki ok alla þeirra dyrd. ok sagdi sua til hans. Alla þersa luti man ek þer gefa. ef þu uegsamar mik sua at þu fallir framm fyrir mik. Þar til suaradi sua Jesus. Fyrir þann skylld far i brott andskoti. at sua er skrifat. Drottin gud þinn skalltu dyrka ok honum einum mantu þiona. Nu fyrir þa sauk at hann uar medr þrennum greinum ok þeim s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mum háttum undirlagðr<ref>undirlagiðr, B</ref> ok sigradr af guds syni. meðr huerium er hann hrosadi ser ok hælldiz. at hann hefdi sigrat ok fellt hinn fyrsta mann. sem þer heyrdut. til þers at hann fanginn fari um þann sama ueg ut af uárum hi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rtum. um huern er hann geck inn þann fyrsta tima sem<ref>þer heyrðut. til þers at ''tilf.'' B</ref> hann fangaði oss ok ufrealsadi. þa huarf hann i brott at sinni fra uarum herra. enn guds englar komu til hans i stadinn ok þionaðu honum. ''scolastica hystoria.'' Annan tima kom hann aptr til hans a sealfum hans piningar tima. ok ætladi þa af dauðans ogn ok otta hann at fella ok yfir at stiga. Enn hann uard þa medr ollu fulluliga sigradr ok bundinn i heluiti. allt til þess tima sem Antikristr man fæddr uerða.<ref>uera, B</ref> þa man<ref>hann ''tilf.'' B</ref> hinn uersti lauss uerda. eptir þi sem hinn heilagi Johannes segir fyrir aa sinni bok Apocalipsi. Þat truiz ok at pukinn hafi manz mynd tekit upp aa sik. sua sem hann freistadi uars herra. til þers at hann skylldi sua bæði sealfan hann leida mega ok tala med honum. Enn huat er allar þersar fiandans freistnanir hafi uordit aa hinum sidazta degi uárs herra f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>stu at eins. eðr hafa nockurar af þeim fyrri uorðit. sua sem a sinum degi huer þeirra. þa er eigi þar um fulluliga i skriptinni urskurdr ueittr. uardar oss ok þat eigi uissuligarr at uita. Fastadi uárr herra þersa faustu i eydim<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rk milli Jorsalaborgar ok Jericho.
+
Nu ef uær uilium skynsamligha skoda ok skilia medr huilikri skipan ok grein er guds sunar uar freistat. þa megum u&#281;r uissuliga uita ok hiartaliga uirda medr huilikum miskunnar mikilleik<ref>milldleik, B</ref> uar erum af fiandans freistnanum frealsadir. þiat eptir þi sem harðla tilheyriligt ok uidrkuæmiligt uar frealsadi hann oss ok aa s&#7887;mu leid uarar freistnanir medr sinum freistnanum. sem hann sigradi uárn dauda medr sealfs sins dauda. sem um rid uar sagt. Ok fyrir þi kom freistarinn eptir fyrr sagda sealfs hans .xl. daga f&#7887;stu freistandi hans i fyrstu sua sem Adams af ofneytzlunni. prouandi ef hann fengi medr nockurum ofneytzlunnar fleck hann felldan. berandi honum medr sér steina. ok sua segiandi til þers at hann skylldi af uanstilltri fædunnar fysi sigradr uerda. sem hann hungradr sæi braudit fyrir sér. Ef þu ert guds sun sagdi hann. þa seg at steinar þessir uerdi braud. Enn af þi at freistain uerdr ok g&#7887;riz af þrimr hááttum. þat er medr aaeggian meðr tilteygingar lystingu ok medr samþyckt uidr syndina. þa faullum u&#281;r fyrir þann skylld opt ok iðuliga bædi i lystughleikinum ok samþyktinni. þann tima sem uer erum medr fiandans ááeggian freistadir. at uær berum i sealfra uarra lik&#7887;mum orrostu efnit. þar sem u&#281;r erum af likams syndinni byreaðir ok getnir. Enn af þi at guds sun<ref>er ''tilf.'' B</ref> getinn ok holldgadr i sinnar sætuztu modur kuidi Marie meyiar kom utan alla synd i þenna heim. þa þoldi hann &#7887;nguan þers haattar motgang edr orrostu. ok fyrir þi matti hann medr andskotans uæl at eins freistadr uerda. enn medr engu moti mátti syndarinnar tilteyging ok lystugleiki bita hans hug edr bleyta. huar fyrir er aull su hin fiandaliga<ref>fiandliga, B</ref> freistni uar at eins fyrir utan enn engin fyrir innan i hans hiarta. Ok fyrir þa sauk suaradi hann fyrr s&#7887;gdum freistarans ordum a þersa leid. Sua er skrifat. at madrinn lifir eigi medr braud eitt saman. utan helldr fødiz hann uidr huert þat ord sem framm ferr af guds munni. Ok fyrir þi at fiandinn fann sik sigradan i þessarri sinni freistni hinni fyrstu. þa freistadi hann guds sunar annan tima þaleidis af hegoma dyrdinni. at hann hóf hann upp yfir templum domini. er stod i hinni heilagu Jorsalaborg. ok setti hann nidr aa hæstu musterissins hæd edr mæni. ok sagdi sua til þers. at hann uilldi at hann syndi sik meðr metnadar ræsni guds sun uera. þiat i ollum sinum freistnanum uar þat hans aastundan ok g&#7887;rd. at hann mætti uita huart hann uæri guds sun edr eigi. Enn hann tempradi sitt andsuar. at hans freistari uar engum mun þar um minnr uuiss edr efadsamligr enn adr. Ef þu ert guds sun sagdi hann. þa stig þu sua nidr at þik skadi ecki. Hann suaradi. Sua er skrifat. eigi skalltu freista guðs<ref>''saal.'' B; gud, A</ref> drottins þins. Ok sem fiandinn uar annan tima af þersarri ofmetnaðarins freistni suiuirdr ok sigradr. þa freistaði hann guds sunar þridia tima af agirndar syndinni. sua at hann hóf hann upp aa eitt hit hæsta fiall ok syndi honum aull ueralldarinnar riki ok alla þeirra dyrd. ok sagdi sua til hans. Alla þersa luti man ek þer gefa. ef þu uegsamar mik sua at þu fallir framm fyrir mik. Þar til suaradi sua Jesus. Fyrir þann skylld far i brott andskoti. at sua er skrifat. Drottin gud þinn skalltu dyrka ok honum einum mantu þiona. Nu fyrir þa sauk at hann uar medr þrennum greinum ok þeim s&#7887;mum háttum undirlagðr<ref>undirlagiðr, B</ref> ok sigradr af guds syni. meðr huerium er hann hrosadi ser ok hælldiz. at hann hefdi sigrat ok fellt hinn fyrsta mann. sem þer heyrdut. til þers at hann fanginn fari um þann sama ueg ut af uárum hi&#7887;rtum. um huern er hann geck inn þann fyrsta tima sem<ref>þer heyrðut. til þers at ''tilf.'' B</ref> hann fangaði oss ok ufrealsadi. þa huarf hann i brott at sinni fra uarum herra. enn guds englar komu til hans i stadinn ok þionaðu honum. ''scolastica hystoria.'' Annan tima kom hann aptr til hans a sealfum hans piningar tima. ok ætladi þa af dauðans ogn ok otta hann at fella ok yfir at stiga. Enn hann uard þa medr ollu fulluliga sigradr ok bundinn i heluiti. allt til þess tima sem Antikristr man fæddr uerða.<ref>uera, B</ref> þa man<ref>hann ''tilf.'' B</ref> hinn uersti lauss uerda. eptir þi sem hinn heilagi Johannes segir fyrir aa sinni bok Apocalipsi. Þat truiz ok at pukinn hafi manz mynd tekit upp aa sik. sua sem hann freistadi uars herra. til þers at hann skylldi sua bæði sealfan hann leida mega ok tala med honum. Enn huat er allar þersar fiandans freistnanir hafi uordit aa hinum sidazta degi uárs herra f&#7887;stu at eins. eðr hafa nockurar af þeim fyrri uorðit. sua sem a sinum degi huer þeirra. þa er eigi þar um fulluliga i skriptinni urskurdr ueittr. uardar oss ok þat eigi uissuligarr at uita. Fastadi uárr herra þersa faustu i eydim&#7887;rk milli Jorsalaborgar ok Jericho.
  
''Gregorius in omilia.'' Enn af þi at u&#281;r haufum nu af sealfs hans eptirdømum byriat ok upphafit uara .xl. daga faustu. sem oss er til idranar ok yfirbota uars syndaligs lifnadar skipat. þa er oss þat medr skynsemd skodanda. fyrir huern skylld þersi [sami bindandis timi.<ref>[sambindendis timi, B</ref> sem uer kaullum langafaustu. skal hellz um .xl. daga taulu<ref>fyrst, B</ref> geymaz ok halldaz. Hinn signadi Moyses fastadi .xl. daga aa fiallinu Synay. sua at hann aat huarki ne drack. til þers at hann skylldi þar guds l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>g af sealfum honum þiggia. sem ofarr meirr man heyraz mega. Hinn heilagi Helias fastadi ok .xl. daga i eydim<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkinni. Sealfr lausnari uarr ok skapari til mannkynsins komandi fastadi ok sua .xl. daga. at hann tok medr aullu enga fædu. Ok fyrir þi skulum uer eptir hans dømum aa þessum tima aar eptir ár medr þeirri mestu bindandi<ref>bindendi, B</ref> sem u&#281;r megum ok tilheyriligt er møda ok megra uara likami. Er ok fertugfolld tala fyrir þa grein einkannliga greind. geymd ok halldin i þersarri faustu bindandi<ref>bindandi, B</ref> at aull þau kraptanna uerk sem i tiu laga bodordum standa saman fremiaz ok fullg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>raz um fiorar gudspiallanna bøkr. ''Beda supplicam.<ref>supplicum, B</ref> cap.'' Fastaði guds sun ok fyrir þa grein .xl. daga fyrir sinn likams dauda. þann tima sem hann þurfti eptir likamsins eðli<ref>''tilf.'' B.</ref> fædunnar ok hans uar freistat. sem fyrr uar sagt. sa sem helldr kom til þess hegat i uerolldina at fylla l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmalit enn fyrirdiarfa þat edr sundr at leysa. Enn hann aat ok drack medr sinum lærisueinum eptir upprisuna. þann tima sem hans signadi likami hafdi tekit sina fullkomne dyrd ok hann þurfti enga fædu. sua sem hann uitradiz þeim um .xl. daga fyrir sina uppstigningh. synandi sua i sealfum ser fyrir .xl. daga fostu uart starf ok erfidi. enn synandi i hinni fædutekiunni sealfs hans huggan medr oss uera. terminerandi hana enn um .xl. daga. þiat<ref>''mgl.'' B</ref> i þersarri t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lu merkiaz aull ueralldarinnar rás ok umferd. medr aullum þeim monnum sem fyrir sealfs hans gipt ok miskunn uerda til hans kalladir. þar sem .x. laga bodord. þau sem allir uer erum skylldugir at hallda. dreifaz medr hans miskunn<ref>''saal. ogs.'' B</ref> allan þenna fiorskiptan<ref>ferskiptan, B</ref> heim. Tiu ferfalldaðir gera .xl. þiat alla þa menn samnadi hann til af austri ok uestri. af nordri ok sunnan af uthafinu sem hann leysti. Nu þar sem hann fastadi .xl. daga fyrir likams daudann<ref>andann, B</ref> þurfandi fædunnar næringer. uar sem kallandi minti oss aa. at uær bindimz ok halldim oss fra þersa heims fystum ok girndum. Enn þar sem hann aat ok drack enn um .xl. daga eptir sina upprisu. þar sem hann þurfti þa engrar þers háttar næringer. þa uar sem hann kalladi oss syndugum ok ustyrkum sinnandi ok sua segiandi. Se her [er ek<ref>[ek er, B</ref> medr ydr allt til ueralldarinnar endalyktar.
+
''Gregorius in omilia.'' Enn af þi at u&#281;r haufum nu af sealfs hans eptirdømum byriat ok upphafit uara .xl. daga faustu. sem oss er til idranar ok yfirbota uars syndaligs lifnadar skipat. þa er oss þat medr skynsemd skodanda. fyrir huern skylld þersi [sami bindandis timi.<ref>[sambindendis timi, B</ref> sem uer kaullum langafaustu. skal hellz um .xl. daga taulu<ref>fyrst, B</ref> geymaz ok halldaz. Hinn signadi Moyses fastadi .xl. daga aa fiallinu Synay. sua at hann aat huarki ne drack. til þers at hann skylldi þar guds l&#7887;g af sealfum honum þiggia. sem ofarr meirr man heyraz mega. Hinn heilagi Helias fastadi ok .xl. daga i eydim&#7887;rkinni. Sealfr lausnari uarr ok skapari til mannkynsins komandi fastadi ok sua .xl. daga. at hann tok medr aullu enga fædu. Ok fyrir þi skulum uer eptir hans dømum aa þessum tima aar eptir ár medr þeirri mestu bindandi<ref>bindendi, B</ref> sem u&#281;r megum ok tilheyriligt er møda ok megra uara likami. Er ok fertugfolld tala fyrir þa grein einkannliga greind. geymd ok halldin i þersarri faustu bindandi<ref>bindandi, B</ref> at aull þau kraptanna uerk sem i tiu laga bodordum standa saman fremiaz ok fullg&#7887;raz um fiorar gudspiallanna bøkr. ''Beda supplicam.<ref>supplicum, B</ref> cap.'' Fastaði guds sun ok fyrir þa grein .xl. daga fyrir sinn likams dauda. þann tima sem hann þurfti eptir likamsins eðli<ref>''tilf.'' B.</ref> fædunnar ok hans uar freistat. sem fyrr uar sagt. sa sem helldr kom til þess hegat i uerolldina at fylla l&#7887;gmalit enn fyrirdiarfa þat edr sundr at leysa. Enn hann aat ok drack medr sinum lærisueinum eptir upprisuna. þann tima sem hans signadi likami hafdi tekit sina fullkomne dyrd ok hann þurfti enga fædu. sua sem hann uitradiz þeim um .xl. daga fyrir sina uppstigningh. synandi sua i sealfum ser fyrir .xl. daga fostu uart starf ok erfidi. enn synandi i hinni fædutekiunni sealfs hans huggan medr oss uera. terminerandi hana enn um .xl. daga. þiat<ref>''mgl.'' B</ref> i þersarri t&#7887;lu merkiaz aull ueralldarinnar rás ok umferd. medr aullum þeim monnum sem fyrir sealfs hans gipt ok miskunn uerda til hans kalladir. þar sem .x. laga bodord. þau sem allir uer erum skylldugir at hallda. dreifaz medr hans miskunn<ref>''saal. ogs.'' B</ref> allan þenna fiorskiptan<ref>ferskiptan, B</ref> heim. Tiu ferfalldaðir gera .xl. þiat alla þa menn samnadi hann til af austri ok uestri. af nordri ok sunnan af uthafinu sem hann leysti. Nu þar sem hann fastadi .xl. daga fyrir likams daudann<ref>andann, B</ref> þurfandi fædunnar næringer. uar sem kallandi minti oss aa. at uær bindimz ok halldim oss fra þersa heims fystum ok girndum. Enn þar sem hann aat ok drack enn um .xl. daga eptir sina upprisu. þar sem hann þurfti þa engrar þers háttar næringer. þa uar sem hann kalladi oss syndugum ok ustyrkum sinnandi ok sua segiandi. Se her [er ek<ref>[ek er, B</ref> medr ydr allt til ueralldarinnar endalyktar.
  
''Gregorius in omilia.'' Er ok nu annarr skynsemdar skilningr af þersum f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>stutima. þiat fra þeima sunnudegi. sem nu er kominn. eru .vi. uikur [framan til<ref>''saal.'' B; til paska, A</ref> hatidligs ok fagnadarsamligs paskatima. Nu sua sem sunnudagarnir .v. eru eigi til faustu<ref>f&#491;stunnar, B</ref> taldir. þa uerda eigi meirr af þersum .xl. ok .ii. eptir. sua at til faustunnar [se taldir.<ref>[megi teliaz, B</ref> enn .xxx. ok .vi. dagar. Nu meðr þi at aarit hefir i sér .ccc. ok .lx. daga. enn uar þuingumz aa .vi. daugum ok .xxx<sup>m</sup>. þa er sem u&#281;r gefin ok gorim gudi tiundir af aullum aarunum. at þar sem u&#281;r lifdum<ref>lifðim, B</ref> driugum alla aarsins tima eptir sealfra uarra leik ok lystingu likamsins. þa [þiam u&#281;r oss<ref>''saal.'' B; seam u&#281;r, B</ref> ok þyngium<ref>þuingim, B</ref> fyrir skaparans ok lausnarans skylld. bædi i faustum ok annarri bindandi<ref>meðu, B</ref> aa sealfs hans tiundar tima. Þiat á s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu leid eigum u&#281;r honum at offra ok g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra tiundir af aullum uárum lifdaugum. sem oss er i l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gunum skyllduliga bodit at offra gudi ok gora rettar tiundir af aullu uaru godzi ok ueralldarinnar audæfum. Megri nu at þi huerr sem einn ok mæði sinn likama. lemi ok fyrir leggi<ref>hann ok allar ''tilf.'' B</ref> uleyfdar girndir. eptir þi sem kraptr ok orka uinnz til ok uidrku&#281;miligt er. deydi ok drepi medr aullu liotar ok leidar likamsins lystingar. til þers at hann uerdi eptir postolans ordum Paals lifandi fórn. Upp aa þann hátt ma guds fórn ok offran bædi sæfaz ok þo lifandiss uera. at maðrinn deydi medr ser rangar likams fystir. enn fyrir uerdiz eigi þi helldr eðr þreytiz annars kostar i þessu lifi. Nu sua sem h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rundin<ref>girndin, B</ref> dró oss i glæpinn. sua sem hon uar<ref>gl&#491;ð ok ''tilf.'' B</ref> of kát alin. þa leidi hon oss meðr hialpsamligri mædingu þiad ok þuingad<ref>þuingiat, B</ref> aptr til leidrettu ok liknar. Upphafsmaðr uars dauda geck ut af lifs bodorðum fyrir avoxt ok epli fyrirbodins ok bannads tress. ok af þi at uær fellum fyrir fædutekiuna i brott af Paradisar fagnadum. þa risu u&#281;r fyrir faustunnar bindandi<ref>bindendi, B</ref> upp til þeirra. eptir þi sem uær eflum ok orkum. ''Augustinus.'' Nu af þi at uær eigum medr .xl. daga f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>stu at byria oss ok bua moti uárs herra helganum ok sealfs hans holldtekiu. þa geymum fyrir guds sakir. at u&#281;r fastim aa sua m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum falslausliga fyrir sakir<ref>sialfra ''tilf.'' B</ref> uarra synda. sem guds sun fastadi fyrir tilskylldan uarra glæpa ok afgerda. Ok fyrir þi gai<ref>gaið, B</ref> þess allir iafnsaman ok geymi. at engin dirfiz at snæða nu n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurn dag optarr enn einn tima sunnudaga i milli. utan sa se n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurr einn edr fleiri. at fyrir siukdoms sakir faai eigi fastad. ok eti þo fyrir þann skylld meðr sút ok sárri anduarpan harmþrungins hugar leyniliga sér einn saman. ella medr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>drum siukum sinum lika.<ref>''saal.'' B; likar, A</ref> at hann ma eigi sinna ok samþyckia audrum sidlátum kristnum monnum i sinni faustu ok annarri bindandi.<ref>bindendi, B</ref> ok sua láti hann<ref>sem ''tilf.'' B</ref> leyniligaz séér þa luti bua. sem honum eru naudsynligir. þiat honum byriar medr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu moti at bidia edr bioda n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>kkurum heilum manni þat bil til bordz medr séér. [at eigi<ref>[''tilf.'' B</ref> auki hann iafnframm sinum krankleika sér synd ok sekt af annars ofneytzlu. Ok enn þi framarr.<ref>at ''tilf.'' B</ref> ef hann uill<ref>''tilf.'' B</ref> fulluligha uel g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra. þa aa hann at ueita þi meira godz ok framarr hinum fatæka sem hann fær eigi fastad. til þers at hann leysi ok lækni sua þær sinar (skadsemdir) medr olmusugerdinni. sem hann fær eigi grætt fastandi. Fastan er uissuliga god i guds augliti. enn þo er olmusugiofin fyrir hans sakir g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r enn betri. Nu sa sem huarttueggia ma ok gorir sua. þa fremr hann fyrir guds skylld at gera goda luti tua. Ma hann ok eigi efla at g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra badu. gefi hann helldr aulmusuna. ef hann kann faa. Ef madrinn hefir eigi megat fasta. þa nægiz honum aulmusugi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fin. þo at hann fasti eigi. Enn fastan ma honum medr engu moti fulluliga nægiaz edr halldku&#281;maz utan aulmusugi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fina. utan þeim sem hann er sua fatækr. at hann hefir ecki u&#281;tta til at ueita þurfandum. þeim sem sakir sinnar fatæktar eru sua uidlatnir. at þeir megu ecki þess háttar godz audrum ueita. Vinz at fullu ok nægiz einn saman goduili. eptir þi sem himnakonungs hird ok englar s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu ok sungu á sealfs hans burdartima sua talandi. Dyrd se gudi i hinum hæstum lutum. ok aa iardriki se fridr þeim monnum sem goduiliugir eru. Enn huerr megi sakir fatæktarinnar <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruggliga<ref>vruglega, B</ref> utan allz<ref>allan, B</ref> otta sik afsaka. þar sem uárr lausnari heitr i guðspiallinu ok iátar meðr sealfs sins munni. at hann skal fullkomlight [uerkkaup aumbuna þeim fyrir.<ref>[verðkaup fyrir taka, B</ref> sem hinum fatæka ueitir einn kalldan uatzdryck. Ok fyrir huern skylld tok hann helldr þa kalldan til enn heitan utan fyrir þann skylld. at sa sem fatækr u&#281;ri edr urikr skylldi eigi sakir elldiuidarieysis edr ketla<ref>katla, B</ref> sik afsaka mega. at hann mætti eigi þann sama dryck heitan gera. ''Gregorius in omilia.'' Ok enn þi framarr. at þo at einn huerr hinn fatækazti meghi þenna hinn kallda uatzdrykk eigi ueita. þa heitr sealfr sannleikrinn oss allt at eins <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rugga<ref>urugga, B</ref> aumbunarinnar uán fyrir einn saman goðuiliann. þiat alldrigi<ref>alldregin, B</ref> er h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndin þa medr ollu tóóm fyrir gudi edr lutlaus [fyrir gudi.<ref>[''mgl.'' B.</ref> er hiartans herbergi er i sealfs hans augliti fullt af goðuilianum.<ref>goðum vilianum, B</ref> Ecki u&#281;tta ma þat offraz edr fornfæraz at gudi se þægiligra enn goduilinn. Enn þat er sannr goduili. at ueita ok gera þat eina oðrum. sem þu uill giarna at uidr þik se gort. nita ok eigi þat oðrum sem þu uill<ref>villt, B</ref> at þer se gort ok ueitt. skunda ok hialpa naungi þinum i hans þurft ok naudsyn. eptir þi sem þu eflir ok orkar. enn uilia þo [enn framarri<ref>[slikt eðr framarri, B</ref> stoda honum ok stetta.
+
''Gregorius in omilia.'' Er ok nu annarr skynsemdar skilningr af þersum f&#7887;stutima. þiat fra þeima sunnudegi. sem nu er kominn. eru .vi. uikur [framan til<ref>''saal.'' B; til paska, A</ref> hatidligs ok fagnadarsamligs paskatima. Nu sua sem sunnudagarnir .v. eru eigi til faustu<ref>f&#491;stunnar, B</ref> taldir. þa uerda eigi meirr af þersum .xl. ok .ii. eptir. sua at til faustunnar [se taldir.<ref>[megi teliaz, B</ref> enn .xxx. ok .vi. dagar. Nu meðr þi at aarit hefir i sér .ccc. ok .lx. daga. enn uar þuingumz aa .vi. daugum ok .xxx<sup>m</sup>. þa er sem u&#281;r gefin ok gorim gudi tiundir af aullum aarunum. at þar sem u&#281;r lifdum<ref>lifðim, B</ref> driugum alla aarsins tima eptir sealfra uarra leik ok lystingu likamsins. þa [þiam u&#281;r oss<ref>''saal.'' B; seam u&#281;r, B</ref> ok þyngium<ref>þuingim, B</ref> fyrir skaparans ok lausnarans skylld. bædi i faustum ok annarri bindandi<ref>meðu, B</ref> aa sealfs hans tiundar tima. Þiat á s&#7887;mu leid eigum u&#281;r honum at offra ok g&#7887;ra tiundir af aullum uárum lifdaugum. sem oss er i l&#7887;gunum skyllduliga bodit at offra gudi ok gora rettar tiundir af aullu uaru godzi ok ueralldarinnar audæfum. Megri nu at þi huerr sem einn ok mæði sinn likama. lemi ok fyrir leggi<ref>hann ok allar ''tilf.'' B</ref> uleyfdar girndir. eptir þi sem kraptr ok orka uinnz til ok uidrku&#281;miligt er. deydi ok drepi medr aullu liotar ok leidar likamsins lystingar. til þers at hann uerdi eptir postolans ordum Paals lifandi fórn. Upp aa þann hátt ma guds fórn ok offran bædi sæfaz ok þo lifandiss uera. at maðrinn deydi medr ser rangar likams fystir. enn fyrir uerdiz eigi þi helldr eðr þreytiz annars kostar i þessu lifi. Nu sua sem h&#7887;rundin<ref>girndin, B</ref> dró oss i glæpinn. sua sem hon uar<ref>gl&#491;ð ok ''tilf.'' B</ref> of kát alin. þa leidi hon oss meðr hialpsamligri mædingu þiad ok þuingad<ref>þuingiat, B</ref> aptr til leidrettu ok liknar. Upphafsmaðr uars dauda geck ut af lifs bodorðum fyrir avoxt ok epli fyrirbodins ok bannads tress. ok af þi at uær fellum fyrir fædutekiuna i brott af Paradisar fagnadum. þa risu u&#281;r fyrir faustunnar bindandi<ref>bindendi, B</ref> upp til þeirra. eptir þi sem uær eflum ok orkum. ''Augustinus.'' Nu af þi at uær eigum medr .xl. daga f&#7887;stu at byria oss ok bua moti uárs herra helganum ok sealfs hans holldtekiu. þa geymum fyrir guds sakir. at u&#281;r fastim aa sua m&#7887;rgum d&#7887;gum falslausliga fyrir sakir<ref>sialfra ''tilf.'' B</ref> uarra synda. sem guds sun fastadi fyrir tilskylldan uarra glæpa ok afgerda. Ok fyrir þi gai<ref>gaið, B</ref> þess allir iafnsaman ok geymi. at engin dirfiz at snæða nu n&#7887;ckurn dag optarr enn einn tima sunnudaga i milli. utan sa se n&#7887;ckurr einn edr fleiri. at fyrir siukdoms sakir faai eigi fastad. ok eti þo fyrir þann skylld meðr sút ok sárri anduarpan harmþrungins hugar leyniliga sér einn saman. ella medr &#7887;drum siukum sinum lika.<ref>''saal.'' B; likar, A</ref> at hann ma eigi sinna ok samþyckia audrum sidlátum kristnum monnum i sinni faustu ok annarri bindandi.<ref>bindendi, B</ref> ok sua láti hann<ref>sem ''tilf.'' B</ref> leyniligaz séér þa luti bua. sem honum eru naudsynligir. þiat honum byriar medr &#7887;ngu moti at bidia edr bioda n&#7887;kkurum heilum manni þat bil til bordz medr séér. [at eigi<ref>[''tilf.'' B</ref> auki hann iafnframm sinum krankleika sér synd ok sekt af annars ofneytzlu. Ok enn þi framarr.<ref>at ''tilf.'' B</ref> ef hann uill<ref>''tilf.'' B</ref> fulluligha uel g&#7887;ra. þa aa hann at ueita þi meira godz ok framarr hinum fatæka sem hann fær eigi fastad. til þers at hann leysi ok lækni sua þær sinar (skadsemdir) medr olmusugerdinni. sem hann fær eigi grætt fastandi. Fastan er uissuliga god i guds augliti. enn þo er olmusugiofin fyrir hans sakir g&#7887;r enn betri. Nu sa sem huarttueggia ma ok gorir sua. þa fremr hann fyrir guds skylld at gera goda luti tua. Ma hann ok eigi efla at g&#7887;ra badu. gefi hann helldr aulmusuna. ef hann kann faa. Ef madrinn hefir eigi megat fasta. þa nægiz honum aulmusugi&#7887;fin. þo at hann fasti eigi. Enn fastan ma honum medr engu moti fulluliga nægiaz edr halldku&#281;maz utan aulmusugi&#7887;fina. utan þeim sem hann er sua fatækr. at hann hefir ecki u&#281;tta til at ueita þurfandum. þeim sem sakir sinnar fatæktar eru sua uidlatnir. at þeir megu ecki þess háttar godz audrum ueita. Vinz at fullu ok nægiz einn saman goduili. eptir þi sem himnakonungs hird ok englar s&#7887;gdu ok sungu á sealfs hans burdartima sua talandi. Dyrd se gudi i hinum hæstum lutum. ok aa iardriki se fridr þeim monnum sem goduiliugir eru. Enn huerr megi sakir fatæktarinnar &#7887;ruggliga<ref>vruglega, B</ref> utan allz<ref>allan, B</ref> otta sik afsaka. þar sem uárr lausnari heitr i guðspiallinu ok iátar meðr sealfs sins munni. at hann skal fullkomlight [uerkkaup aumbuna þeim fyrir.<ref>[verðkaup fyrir taka, B</ref> sem hinum fatæka ueitir einn kalldan uatzdryck. Ok fyrir huern skylld tok hann helldr þa kalldan til enn heitan utan fyrir þann skylld. at sa sem fatækr u&#281;ri edr urikr skylldi eigi sakir elldiuidarieysis edr ketla<ref>katla, B</ref> sik afsaka mega. at hann mætti eigi þann sama dryck heitan gera. ''Gregorius in omilia.'' Ok enn þi framarr. at þo at einn huerr hinn fatækazti meghi þenna hinn kallda uatzdrykk eigi ueita. þa heitr sealfr sannleikrinn oss allt at eins &#7887;rugga<ref>urugga, B</ref> aumbunarinnar uán fyrir einn saman goðuiliann. þiat alldrigi<ref>alldregin, B</ref> er h&#7887;ndin þa medr ollu tóóm fyrir gudi edr lutlaus [fyrir gudi.<ref>[''mgl.'' B.</ref> er hiartans herbergi er i sealfs hans augliti fullt af goðuilianum.<ref>goðum vilianum, B</ref> Ecki u&#281;tta ma þat offraz edr fornfæraz at gudi se þægiligra enn goduilinn. Enn þat er sannr goduili. at ueita ok gera þat eina oðrum. sem þu uill giarna at uidr þik se gort. nita ok eigi þat oðrum sem þu uill<ref>villt, B</ref> at þer se gort ok ueitt. skunda ok hialpa naungi þinum i hans þurft ok naudsyn. eptir þi sem þu eflir ok orkar. enn uilia þo [enn framarri<ref>[slikt eðr framarri, B</ref> stoda honum ok stetta.
  
Af sliku ok odru þiliku þa er engin driugum sua latr. lágr edr litils háttar. at hann megi auruggr ok ottalauss um uera. at hann hafi eigi þegit n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut eitt edr fleiri af þeim pundum ok gozi. sem sealfr guds sun segir i gudspiallinu sua sem medr nockurri dæmisaugu. fra þi er hann hefir maunnunum ueitt sealfs sins láán her i uerolldinni. þeim til æfinligs uerdleiks ok aauaxtar sem sua uilia medr honum hafa sem hann hafdi. þar sem hann segir undir þeirri saumu dæmis<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gu. at hann feck einum .v. pund. auðrum ueitti hann .ii. pund. enn oðrum .i.<ref>eitt, B</ref> Enn af þi at sa hinn sami sem alldri<ref>engan lut, B</ref> hegomar segir sua sem medr hotanar<ref>hotunar, B</ref> ordum fyrir. at hann man eptir langan tima til þers aptr huerfa<ref>hegat ''tilf.'' B</ref> i uerolldina at krefia þa skilreckiss ok skynsemdar af ueittum pundum ok uelg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rningum. þa erum u&#281;r aamintir at hugleida þat hiartaliga. at u&#281;r [faaim ok<ref>[''mgl.'' B</ref> fallim eigi i þyngra uars herra dom i þeirri hans hegatkuámu. sem hann ueitir oss framarri ok meira enn auðrum monnum her i uerolldinni. þiat aa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu leid aukaz ok uaxa giafanna reikningar ok skynsemdir sem<ref>sialfar ''tilf.'' B</ref> giafirnar aukaz. Ok fyrir þat sama skylldaz huerr sem einn at uera<ref>&#281; ''tilf.'' B</ref> þi litillatari ok þionostufullari fyrir allar þær guds giafir ok láán. er honum ueitiz her. sem hann skilr sik sealfum honum meirr skylldugan i reikningar gerdinni ok skynsemdar gialldinu. Ok þo má engin þat medr sannindum segia. at hann hafi ecki þers háttar pund þegit. ok fyrir þann skylld þurfi hann enga skynsemdar reikning at gora. þiat iafnuel man hinum fatæka þat hit minzta sem honum ueitiz at þi uerda. sem hann hafi n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut pund þegit. Sa er einn sem hann hefir til þers skilning ok skynsemd þegit at predica fyrir audrum monnum. ok þat sama embætti uerdr hann af þi pundi skylldugr at ueita. Annarr hefir þegit ueralldlig auðæfi. ok af þi sama pundi uerdr hann skylldugr at reida ok ut at greida. Sa er rettliga hinn þridi. sem honum hefir huarki mikit ueitz af andligum skriptarinnar skilningi ne af ueralldar gozi. utan helldr hefir hann numit þa mentanar list ok iþrott. sem þar af ma hann fædaz ok uel fara. þersi hans mentan uerdr honum <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruggliga at pundi. Enn er sa ok einn sem engin af aullum þersum .iii. hefir þegit. enn þo hefir hann heimolligt herbergi meðr uel rikum manni. ok þat sama heimilishus ok herbergi er hans pund. sua at hann uerdr skylldugr at tala fyrir hinum rika manni af hins fatæka uegna. ef hann uill eigi fordæmaz fyrir þat. huersu hann helldr inni sinu pundi. Nu sa sem hann hefir skilningaruit til frammburdar fengit. þa geymi hann ok gai. at hann þegi eigi af þeirri predican ok framburði. sem honum til heyrir. Enn sa sem hann hefir ueralldar goz medr h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum. þa uaki<ref>uari, B</ref> hann ok uakti sik uel. at hann ueiti þat godz uidrkuæmiliga sem gud gaf honum. Enn hinn sem meiri mentan enn annat ueralldar láán hefir fengit. þa hafi mikilliga studeran ok astundan til þess at partera hana sua ut af sér. at hans náungar uerdi honum uel uiliandi. Enn sa sem hann hefir stund ok stad at mega<ref>''mgl.'' B</ref> tala medr<ref>''saal. ogs.'' B</ref> hinn rika mann. þann tima sem honum likar. þa ottiz at hann falli eigi i fordøming fyrir sina pundtekiu. ef hann flytr ekki fyrir hinum rika biðiandi<ref>biðian, B</ref> fyrir hinum fatæka. [þa er<ref>[ef, B</ref> hann ma þat uel g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra. Sa domandinn sem at sidaztu man koma. krefr sua mikit ut af huerium uarum sem hann gaf. Ok fyrir þi mætti huerr sem einn daglige hugsandi uera medr sealfum sér. huat er honum hefir uerit ueitt. til þers at hann megi þar fyrir n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckuru framarr ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruggligarr g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra ok giallda gudi skynsemd af þi uelg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnings pundi. sem hann hefir honum ueitt.
+
Af sliku ok odru þiliku þa er engin driugum sua latr. lágr edr litils háttar. at hann megi auruggr ok ottalauss um uera. at hann hafi eigi þegit n&#7887;ckut eitt edr fleiri af þeim pundum ok gozi. sem sealfr guds sun segir i gudspiallinu sua sem medr nockurri dæmisaugu. fra þi er hann hefir maunnunum ueitt sealfs sins láán her i uerolldinni. þeim til æfinligs uerdleiks ok aauaxtar sem sua uilia medr honum hafa sem hann hafdi. þar sem hann segir undir þeirri saumu dæmis&#7887;gu. at hann feck einum .v. pund. auðrum ueitti hann .ii. pund. enn oðrum .i.<ref>eitt, B</ref> Enn af þi at sa hinn sami sem alldri<ref>engan lut, B</ref> hegomar segir sua sem medr hotanar<ref>hotunar, B</ref> ordum fyrir. at hann man eptir langan tima til þers aptr huerfa<ref>hegat ''tilf.'' B</ref> i uerolldina at krefia þa skilreckiss ok skynsemdar af ueittum pundum ok uelg&#7887;rningum. þa erum u&#281;r aamintir at hugleida þat hiartaliga. at u&#281;r [faaim ok<ref>[''mgl.'' B</ref> fallim eigi i þyngra uars herra dom i þeirri hans hegatkuámu. sem hann ueitir oss framarri ok meira enn auðrum monnum her i uerolldinni. þiat aa s&#7887;mu leid aukaz ok uaxa giafanna reikningar ok skynsemdir sem<ref>sialfar ''tilf.'' B</ref> giafirnar aukaz. Ok fyrir þat sama skylldaz huerr sem einn at uera<ref>&#281; ''tilf.'' B</ref> þi litillatari ok þionostufullari fyrir allar þær guds giafir ok láán. er honum ueitiz her. sem hann skilr sik sealfum honum meirr skylldugan i reikningar gerdinni ok skynsemdar gialldinu. Ok þo má engin þat medr sannindum segia. at hann hafi ecki þers háttar pund þegit. ok fyrir þann skylld þurfi hann enga skynsemdar reikning at gora. þiat iafnuel man hinum fatæka þat hit minzta sem honum ueitiz at þi uerda. sem hann hafi n&#7887;ckut pund þegit. Sa er einn sem hann hefir til þers skilning ok skynsemd þegit at predica fyrir audrum monnum. ok þat sama embætti uerdr hann af þi pundi skylldugr at ueita. Annarr hefir þegit ueralldlig auðæfi. ok af þi sama pundi uerdr hann skylldugr at reida ok ut at greida. Sa er rettliga hinn þridi. sem honum hefir huarki mikit ueitz af andligum skriptarinnar skilningi ne af ueralldar gozi. utan helldr hefir hann numit þa mentanar list ok iþrott. sem þar af ma hann fædaz ok uel fara. þersi hans mentan uerdr honum &#7887;ruggliga at pundi. Enn er sa ok einn sem engin af aullum þersum .iii. hefir þegit. enn þo hefir hann heimolligt herbergi meðr uel rikum manni. ok þat sama heimilishus ok herbergi er hans pund. sua at hann uerdr skylldugr at tala fyrir hinum rika manni af hins fatæka uegna. ef hann uill eigi fordæmaz fyrir þat. huersu hann helldr inni sinu pundi. Nu sa sem hann hefir skilningaruit til frammburdar fengit. þa geymi hann ok gai. at hann þegi eigi af þeirri predican ok framburði. sem honum til heyrir. Enn sa sem hann hefir ueralldar goz medr h&#7887;ndum. þa uaki<ref>uari, B</ref> hann ok uakti sik uel. at hann ueiti þat godz uidrkuæmiliga sem gud gaf honum. Enn hinn sem meiri mentan enn annat ueralldar láán hefir fengit. þa hafi mikilliga studeran ok astundan til þess at partera hana sua ut af sér. at hans náungar uerdi honum uel uiliandi. Enn sa sem hann hefir stund ok stad at mega<ref>''mgl.'' B</ref> tala medr<ref>''saal. ogs.'' B</ref> hinn rika mann. þann tima sem honum likar. þa ottiz at hann falli eigi i fordøming fyrir sina pundtekiu. ef hann flytr ekki fyrir hinum rika biðiandi<ref>biðian, B</ref> fyrir hinum fatæka. [þa er<ref>[ef, B</ref> hann ma þat uel g&#7887;ra. Sa domandinn sem at sidaztu man koma. krefr sua mikit ut af huerium uarum sem hann gaf. Ok fyrir þi mætti huerr sem einn daglige hugsandi uera medr sealfum sér. huat er honum hefir uerit ueitt. til þers at hann megi þar fyrir n&#7887;ckuru framarr ok &#7887;ruggligarr g&#7887;ra ok giallda gudi skynsemd af þi uelg&#7887;rnings pundi. sem hann hefir honum ueitt.
  
''Augustinus.''<ref>''tilf.'' B</ref> Er ok nockurr enn sua fatækr. at hann megi eigi fæda edr annat þers háttar gods hinum fatæka ueita. þa lati hann þo allt at eins bua pilagriminum sæng. edr þeim audrum sem þurfandis er. i einni huerri kra edr hyrningh sins herbergiss.<ref>herbyrgis, B</ref> Huat munum uær ella segia edr suara. edr hueria afsakan manum uar þa hafa mega. sem her haufum m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rg stór hus ok mikil herbergi. ok uirdumz þo uarla n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurn tima hinum fatæka uart hus at ueita. sua sem uuitandi ok enn helldr mistruandi. at Jesus Kristus er þa inntekinn huern tima sem<ref>þurfandi ''tilf.'' B</ref> pilagrimr edr annarr fatækr er<ref>enn ''tilf.'' B</ref> inntekinn. eptir þi sem hann sealfr segir. at hann man tala til rettlatra manna at hinum efzta domi sua segiandi. Gestkominn uar ek ok tokut þer mik inn i ydart herbergi. ok sua langan tima sem þer gerdut einum af þersum hinum minztum minum monnum. þa gordut þer þat sealfum mer. Ef oss þickir miok erfitt. leidint ok leidigiarnt at hysa ok herbergia Jesum Kristum i fatækum monnum her i uarri faudurleifd ok fostrlandi. þa ma oss miok rædiligt þickia. at hann gialldi oss ok aumbuni sua eptir uarri uerðskylldan. at hann herbergi oss eigi ne inntaki i sina eylifa sæmd ok sælu. Ok ef u&#281;r haufnum honum her aa iarðriki. þa eigum uer ok megum mikilliga ottaz. at hann hafni oss annan tima i himinriki. eptir þi sem hann segiz a fyrrnemndum tima<ref>''tilf.'' B</ref> til ranglatra manna tala skulu. Hungradi mik ok gafut þer mer eigi at eta. gestkominn uar ek [ok tokut þer mik eigi inn i yðart herbergi<ref>[''tilf.'' B</ref> ok sua lengi sem þer gerdut eigi einum af þessum hinum minztum minum monnum. sua gerðut þer eigi mer. Enn uidr þi sem eptir ferr ok þar fylgir. firri sealfr guds sun oss ok meðr sealfs sins miskunn frealsi oss. er hann man til þeirra salugra sua tala. Huerfit brott fra mer þer bauluaðir menn i þann eylifan<ref>''saal. ogs.'' B</ref> elld. sem di<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>flinum er fyrirbuinn ok hans englum. Þersa luti skylldim uer fordaz ok hiartaliga heyra. enn eigi sua. at þegar<ref>leið ''tilf.'' B</ref> lidi ut um annat eyra. enn inn gengr um annat. utan helldr heyra ok hugsa þessor sealfs hans ord sua dyggiliga ok truliga. at af uarum kennidomi<ref>kenningum, B</ref> mætti iafnuel eigi sidr adrir menn hafa þau af uarum ordum<ref>ok eptird&#281;mum ''tilf.'' B</ref> sem godum monnum til heyra.
+
''Augustinus.''<ref>''tilf.'' B</ref> Er ok nockurr enn sua fatækr. at hann megi eigi fæda edr annat þers háttar gods hinum fatæka ueita. þa lati hann þo allt at eins bua pilagriminum sæng. edr þeim audrum sem þurfandis er. i einni huerri kra edr hyrningh sins herbergiss.<ref>herbyrgis, B</ref> Huat munum uær ella segia edr suara. edr hueria afsakan manum uar þa hafa mega. sem her haufum m&#7887;rg stór hus ok mikil herbergi. ok uirdumz þo uarla n&#7887;ckurn tima hinum fatæka uart hus at ueita. sua sem uuitandi ok enn helldr mistruandi. at Jesus Kristus er þa inntekinn huern tima sem<ref>þurfandi ''tilf.'' B</ref> pilagrimr edr annarr fatækr er<ref>enn ''tilf.'' B</ref> inntekinn. eptir þi sem hann sealfr segir. at hann man tala til rettlatra manna at hinum efzta domi sua segiandi. Gestkominn uar ek ok tokut þer mik inn i ydart herbergi. ok sua langan tima sem þer gerdut einum af þersum hinum minztum minum monnum. þa gordut þer þat sealfum mer. Ef oss þickir miok erfitt. leidint ok leidigiarnt at hysa ok herbergia Jesum Kristum i fatækum monnum her i uarri faudurleifd ok fostrlandi. þa ma oss miok rædiligt þickia. at hann gialldi oss ok aumbuni sua eptir uarri uerðskylldan. at hann herbergi oss eigi ne inntaki i sina eylifa sæmd ok sælu. Ok ef u&#281;r haufnum honum her aa iarðriki. þa eigum uer ok megum mikilliga ottaz. at hann hafni oss annan tima i himinriki. eptir þi sem hann segiz a fyrrnemndum tima<ref>''tilf.'' B</ref> til ranglatra manna tala skulu. Hungradi mik ok gafut þer mer eigi at eta. gestkominn uar ek [ok tokut þer mik eigi inn i yðart herbergi<ref>[''tilf.'' B</ref> ok sua lengi sem þer gerdut eigi einum af þessum hinum minztum minum monnum. sua gerðut þer eigi mer. Enn uidr þi sem eptir ferr ok þar fylgir. firri sealfr guds sun oss ok meðr sealfs sins miskunn frealsi oss. er hann man til þeirra salugra sua tala. Huerfit brott fra mer þer bauluaðir menn i þann eylifan<ref>''saal. ogs.'' B</ref> elld. sem di&#7887;flinum er fyrirbuinn ok hans englum. Þersa luti skylldim uer fordaz ok hiartaliga heyra. enn eigi sua. at þegar<ref>leið ''tilf.'' B</ref> lidi ut um annat eyra. enn inn gengr um annat. utan helldr heyra ok hugsa þessor sealfs hans ord sua dyggiliga ok truliga. at af uarum kennidomi<ref>kenningum, B</ref> mætti iafnuel eigi sidr adrir menn hafa þau af uarum ordum<ref>ok eptird&#281;mum ''tilf.'' B</ref> sem godum monnum til heyra.
  
''Gregorius.'' Einn fagrligr ok hardla frægr lutr. þo at æigi langr til frasagnar. synir ok sannar uars herra s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn ok fyrirheit. sem her fylgir. Nockurr godr husbondi lagdi<ref>sagði, B</ref> sik mikilliga medr ollu sinu hyski ok heimolligu<ref>hegomlegu (!), B</ref> folki til gestrisnis starfs ok astundanar. ok hafdi daglige utlenda<ref>menn ''tilf.'' B</ref> pilagrima i sinu boði ok at bordi medr séér. A n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurum degi uar einn pilagrimr meðr fleirum audrum kalladr ok inn<ref>var, B</ref> leiddr til hans borðz. ok sua sem hann husbondinn sealfr eptir sinni hæuersku<ref>samvizku, B</ref> ok manndoms maneri &#281;tladi<ref>tok, B</ref> at gefa honum handlaugar ok hann sneriz nockut sua i fra gestinum at taka uatnkarlinn. þa uar sia hinn eini pilagrimr honum sua skiotliga horfinn. sem hann ætladi handlaugina at gefa<ref>honum ''tilf.'' B</ref> at hann fann hann huergi. Ok sem hann undradiz medr sealfum ser. huersu þetta hafdi uordit. þa uitradiz uarr herra honum á næstu nátt eptir. ok taladi sua til hans. Adra daga hefir þu mik i minum limum inntekit i þitt herbergi. enn i giar<ref>i gi&#281;r, B</ref> tokt þu mik inn sealfan. Se nu. várr herra uitiar þegar l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu fyrir domsdag þeirra manna fyrir sealfan sik her i uerolldinni. sem hann hysa<ref>her ''tilf.'' B</ref> ok herbergia þo i hans limum fatækum monnum [sem þer heyrdut.<ref>[''mgl.'' B</ref> ok gerum uer oss allt at eins lata til [gestrisni frealsleikans.<ref>[gestrisnis frealsleika, B</ref> slika giptu ok g&#281;fu sem u&#281;r megum fyrir hana faa. Ef n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut torg uæri þat. aa hueriu er her heyrdut .c. gullpeninga ganga ok ut gefaz fyrir einn koparpening. þa mundut þer allir þagat skunda sem skiotaz driugum medr allt godz ydart. ok kalla þa uesla ok uitstolna er eigi rynni sem fastaz.<ref>skiotaz, B</ref> enn beria þa meðr bræði ok bannanarorðum. sem yðr helldi ok hindraði af þersarri ferd. Virdum nu at þi ok skodum medr skynsemd. huilikr kraptr er gestrisnin er fyrir guði. Biodit Jesu Kristo her til bordz meðr ydr. til þers at þer megit þar fyrir inn takaz annars heims i hans eylifar himinrikis ueitzlur. ok ueitit honum utlendum ok fatækum nu til þers ydart herbergi. at þer takiz eigi af sealfum honum at hinum efzta domi sua sem utlendir ok ukendir. utan helldr taki hann ydr þa fyrir yðra ueitzlu ok uelg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rninga sem eiginliga ok heimolliga menn inn i sitt riki. Þetta sama birtir oss ok lér sáá atburðr. sem hinn heilagi Gregorius paui segir enn ifra annan tima. at sua sem nauckur hardla sæmilig husfreyia ok sidlát i Romaborg gekk æinn dag eptir uana sinum sakir heilaga bønahaldz til kirkiu guds pislaruátta þar i borginni. ok hun byriaði sina ferd i brott fra kirkiunni. þa fann hun tua munka meðr utlendum bunaði standandi a ueginum fyrir sér. ok fyrir þann skylld at hon ætlaði þersa menn uera fatæka pilagrima. þa baud hun at þeim skylldi gefaz fyrir guds sakir nockur aulmusa. Enn fyrr enn sa sem aulmusuna skylldi þeim framm selia fengi þat gort. þa gengu þeir at henni ok s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu sua. Þu uitiar nu ok kemr nu her til ockar. þar fyrir munum uid uitia þin áá domsdegi ok ueita þer huat er uid megum. Ok þegar hurfu þeir fra henni at syn. sem þeir haufdu þetta talat. En hun rædd ok ottafull af þersi uitran ueik ok uendi ser aptr til kirkiunnar. ok badz þar fyrir hardla lengi medr mikilli taara uthellingu. ok uard bædi aa bøninni æ þi stadfastari ok godfusari sem hun var<ref>''tilf.'' B.</ref> a fyrirheitinu bædi fegnari ok uisari.  
+
''Gregorius.'' Einn fagrligr ok hardla frægr lutr. þo at æigi langr til frasagnar. synir ok sannar uars herra s&#7887;gn ok fyrirheit. sem her fylgir. Nockurr godr husbondi lagdi<ref>sagði, B</ref> sik mikilliga medr ollu sinu hyski ok heimolligu<ref>hegomlegu (!), B</ref> folki til gestrisnis starfs ok astundanar. ok hafdi daglige utlenda<ref>menn ''tilf.'' B</ref> pilagrima i sinu boði ok at bordi medr séér. A n&#7887;ckurum degi uar einn pilagrimr meðr fleirum audrum kalladr ok inn<ref>var, B</ref> leiddr til hans borðz. ok sua sem hann husbondinn sealfr eptir sinni hæuersku<ref>samvizku, B</ref> ok manndoms maneri &#281;tladi<ref>tok, B</ref> at gefa honum handlaugar ok hann sneriz nockut sua i fra gestinum at taka uatnkarlinn. þa uar sia hinn eini pilagrimr honum sua skiotliga horfinn. sem hann ætladi handlaugina at gefa<ref>honum ''tilf.'' B</ref> at hann fann hann huergi. Ok sem hann undradiz medr sealfum ser. huersu þetta hafdi uordit. þa uitradiz uarr herra honum á næstu nátt eptir. ok taladi sua til hans. Adra daga hefir þu mik i minum limum inntekit i þitt herbergi. enn i giar<ref>i gi&#281;r, B</ref> tokt þu mik inn sealfan. Se nu. várr herra uitiar þegar l&#7887;ngu fyrir domsdag þeirra manna fyrir sealfan sik her i uerolldinni. sem hann hysa<ref>her ''tilf.'' B</ref> ok herbergia þo i hans limum fatækum monnum [sem þer heyrdut.<ref>[''mgl.'' B</ref> ok gerum uer oss allt at eins lata til [gestrisni frealsleikans.<ref>[gestrisnis frealsleika, B</ref> slika giptu ok g&#281;fu sem u&#281;r megum fyrir hana faa. Ef n&#7887;ckut torg uæri þat. aa hueriu er her heyrdut .c. gullpeninga ganga ok ut gefaz fyrir einn koparpening. þa mundut þer allir þagat skunda sem skiotaz driugum medr allt godz ydart. ok kalla þa uesla ok uitstolna er eigi rynni sem fastaz.<ref>skiotaz, B</ref> enn beria þa meðr bræði ok bannanarorðum. sem yðr helldi ok hindraði af þersarri ferd. Virdum nu at þi ok skodum medr skynsemd. huilikr kraptr er gestrisnin er fyrir guði. Biodit Jesu Kristo her til bordz meðr ydr. til þers at þer megit þar fyrir inn takaz annars heims i hans eylifar himinrikis ueitzlur. ok ueitit honum utlendum ok fatækum nu til þers ydart herbergi. at þer takiz eigi af sealfum honum at hinum efzta domi sua sem utlendir ok ukendir. utan helldr taki hann ydr þa fyrir yðra ueitzlu ok uelg&#7887;rninga sem eiginliga ok heimolliga menn inn i sitt riki. Þetta sama birtir oss ok lér sáá atburðr. sem hinn heilagi Gregorius paui segir enn ifra annan tima. at sua sem nauckur hardla sæmilig husfreyia ok sidlát i Romaborg gekk æinn dag eptir uana sinum sakir heilaga bønahaldz til kirkiu guds pislaruátta þar i borginni. ok hun byriaði sina ferd i brott fra kirkiunni. þa fann hun tua munka meðr utlendum bunaði standandi a ueginum fyrir sér. ok fyrir þann skylld at hon ætlaði þersa menn uera fatæka pilagrima. þa baud hun at þeim skylldi gefaz fyrir guds sakir nockur aulmusa. Enn fyrr enn sa sem aulmusuna skylldi þeim framm selia fengi þat gort. þa gengu þeir at henni ok s&#7887;gdu sua. Þu uitiar nu ok kemr nu her til ockar. þar fyrir munum uid uitia þin áá domsdegi ok ueita þer huat er uid megum. Ok þegar hurfu þeir fra henni at syn. sem þeir haufdu þetta talat. En hun rædd ok ottafull af þersi uitran ueik ok uendi ser aptr til kirkiunnar. ok badz þar fyrir hardla lengi medr mikilli taara uthellingu. ok uard bædi aa bøninni æ þi stadfastari ok godfusari sem hun var<ref>''tilf.'' B.</ref> a fyrirheitinu bædi fegnari ok uisari.  
  
''Augustinus.'' G<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rum at þi sua sem uer uarum fyrri eggiadir ok ámintir. at aulmusunnar frygd ok feiti prydi ok fegri uarar f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>stur. þiat fastan er þa leið<ref>þa leiðis, B</ref> fallin utan <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lmusunnar sem lios ok lampi er utan oleum eðr annat lysi. Ok sem þat lios. sem sua er kueykt at<ref>ok, B</ref> eigi er nockut lysi medr. ma riuka enn eigi lysa. upp aa þann hátt pinar su fasta ok kuelr likaminn. sem engin ferr ok fylgir aulmusan meðr. enn lysir eigi salina edr birtir medr sannleiksins<ref>ki&#281;rleiksins, B</ref> liosi. Látum nu at þi uarar faustur sua fallnar uerda sem komnum tima til heyrir. at uarir daguerðir ueitiz fátækum monnum. at u&#281;r hirdim þat helldr i þeirra fatækra manna haundum ok hungradum kuidi. sem u&#281;r mundim<ref>mundum, B</ref> ella um mornana snætt hafa. enn i uarum klefum edr matkaussum.<ref>matk&#491;ssum, B</ref> þiat fatæks manz h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd er fehirdzluhus Jesu Kristi. hon hirðir þat ok uarðueitir i himinriki. sem þaleidis eydiz her aa iarðriki. þiat uerdskylldan gods uerks hirdiz ok geymiz allt át eins i himinriki. at su fæda eydiz ok upp neytiz sem hinn fatæki þiggr her aa iarðriki. Hugsum uar þat sem optaz ok iduligaz.<ref>iðurlegaz, B</ref> huersu sa hinn riki madr for af heiminum. sem fyrir þa fatæka mola sem fellu nidr af hans borði bað eins uatzdropa. sua sem hann brann i annars heims ku<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lum. ok fekk eigi. ''Gregorius in omilia.'' Eigi er þersi hinn audgi madr fyrir þat lyttr ok lastadr. at hann hafi þat rænt ok ripsat<ref>rifsat, B</ref> edr grimmliga grápat<ref>gripit, B</ref> sem adrir menn attu. utan helldr fyrir þat at hann ueitti eigi uidrku&#281;miliga þat sem sealfr hann atti. ok eigi segiz þat af honum. at hann gordi áá n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurum manni ofualld edr ofriki. utan helldr at hann mektadiz of miok ok hóf sik af háátt af þeim audæfum ok uelgerningum sem honum ueittiz.<ref>''saal. ogs.'' B</ref> Hedan af er þat mikilliga merkianda ok hiartaliga hugsanda medr huilikri pinu sa man annars heims uerda hegnðr. sem hann rænir edr medr nockurri grein afl<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gliga grápar<ref>gripa(!) B</ref> annarra. þar sem sa er medr heluitis fordæming hegndr. sem hann ueitir eigi fyrir guds sakir sitt eigit goðz. Ok fyrir þann skylld skal engin <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rugga<ref>uruggia, B</ref> sealfan sik ok sua segia. at hann rænir æcki edr ripsar þat sem aðrir menn eigu. utan helldr nytr ok neytir þess sem honum hefir ueitt uerit uel ok frealsliga. þiat þessi hinn riki maðr uar eigi fyrir þa sauk pindr. at hann tæki n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckura þa luti sem adrir menn attu. utan helldr fyrir þat at hann fyrirlét ok uanrækti uándzliga sealfan sik i þeim lutum sem honum ueittuz. ok þat sama hellt honum ok kom til heluitiss kuala. at hann uar ecki uætta hræddr edr ottafenginn her i sinni sæmd ok sælu. þat annat at hann hellt ok hafdi þa goda luti ser til ofmetnaðar ræsni sem gud hafði honum gefit. þat hit þridia at hann uar meðr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llu lutlauss ok afskiptr hiartans huggig&#281;ði ok sampining uidr fatæka menn. þat hit .iiii<sup>a</sup>. at hann uilldi eigi frealsa sinar syndir ok leysa. iafnuel i þann punct sem hann hafdi meirr enn í nóg godz þar til. ef hann hefdi sua uiliat sem hann hefdi megat.<ref>maatt, B</ref> Takit ydr þar af hialpsamliga hugsan ok heilan skilning. huersu strangr ok stridr er guds domr uerdr sidarr. sem ofarr meirr segir eptir sannleiksins ordum i guðspiallinu. at eptir þat sem huarrtueggi uar allr. hinn fatæki ok hann uar af guds englum fluttr i huilldar stad ok i fadm Abrahe. ok i annan stad hinn riki madr eptir sitt andlát uar grafinn i heluiti. Ok sem hann kualdiz þar ok hóf upp n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut<ref>sva ''tilf.'' B</ref> sin augu. þa sa hann hinn signada Abraham sér miok fiarrlægan ok þann fat&#281;ka Lazarum i hans faðmi. huerium er hann uilldi engan manndom eðr miskunnar minning her ueita. ok kallaði þarflatliga<ref>þarflaatlega, B</ref> til hans sua segiandi. Miskunna mer þu fadir Abraham ok send Lazarum. at hann drepi sinum minnzta framanuerðum fingri til þers i uatn. at hann kiæli mina tungu. þiat ek kueliumz saarliga i þersum loga. O ho. séé nu huersu smásmugliga ok strangliga bæði geriz goðra uerka uerðlaun<ref>verðskylldan, B</ref> ok illra. Þiat sua sem Lazarus fystiz fyrr meirr i þersu lifi at fæðaz ok fylla sik af þeim brauðmolum sem fellu af hins rika manz bordi. ok engi gaf honum þi helldr. medr samri grein sagðiz nu af hins auðga mannz ku<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>l. at hann uilldi giarna at einn uatzdropi af hinum minzta fingri Lazari drypi i hans munn. Ok ueittiz honum þat eigi. utan helldr suaradi Abraham þi sem aullum oss er medr miklum otta hugsanda sua segiandi. Sun minn. minnz nu upp aa þat. at þu þátt goda luti i þinu lifi ok Lazarus á s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu leid illa luti. Þessi hinn riki madr. sem eigi uilldi her hinum sára fatækum manni gefa hina minnztu braudmola af sinu bordi. uar sidan [sua leiddr<ref>[leiddr sva, B</ref> ok litt at tekinn. at hann leitadi eptir at hann m&#281;tti þiggia hardla litla luti. sua sem hann uar i hormuligum heluitis ku<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lum. þiat hann beiddiz uatzdropa. þar sem hann nitadi brauðmola. Þat er ok mikilliga merkianda. at hinn riki madr bað einkannliga. at hann mætti ki&#281;luz þann tima sem hann brann ok kualdiz i elldinum. þar sem uárr herra segir ekki fra þi fyrir frammi i gudspiallinu. at hann hafi sik miok haft til umlestrs edr annarrar ofmælgi. utan helldr at hann misgerði meðr ofmetnaðinum ok fasthelldi i ofneytzlu ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ðru yfiru&#281;ttis eptirlifi. Enn fyrir þa skynsemd at þat er optliga skriptarinnar háttr. at þar sem hun talar af einshuerium lut. þa tér hon ok synir æigi sidr þann annan medr sinni teiknan ok [tiluisan leyniligri.<ref>[leyniligri tilvisan, B</ref> sem hon talar eigi til. þa segiz fyrir þa grein uel ok rettliga. at heluitiss elldr brendi þann ok pinaði saarligaz i tungunni. sem yfiru&#281;ttiss illa ok uuidrk&#281;miliga hafði i ueitzlunum fengiz. at mælgin er i þeim storliga<ref>storlegans, B</ref> tilgi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn. Þiat þat er ofdryckiunnar uani. at henni fylgir fyrst mikil margmælgi. enn eptir þat lystir menn at sla ser lausum ok leika. eptir þi sem af Ebreis er skrifat in exodo. at þat sama folk sat sér fyrst at eta ok drekka. enn siðan er þat uar gort. þa stodu þeir upp at leika. Ok enn i dag er þat ofdryckiumanna manér. at tungan røriz fyrri til hegoma talsins enn likaminn røriz til leiksins. Ok fyrir þi brann hins rika mannz tunga mest ok sárligaz eptir sealfs hans tilskylldan. at hann hafdi i sinum uuidrkuemiligum ueitzlum i margmælginni mesta lagi syndgaz ok misgert. Þau ord ok orskurdr hins agi&#281;ta Abraham eru ok hiartaliga hugsandi ok medr mikilli rædzlu i minni festandi. sem hann suaraði opt nefndum rika manni. eptir þat sem hann hafdi honum medr áminningu teed. huersu marga goda luti hann hafdi þegit i þersu lifi. ok huersu Lazarus hafdi þar i mot k&#281;llt<ref>her ki&#281;llt, B</ref> aa ser marga kranka luti. fyrir þat sama huggaz hann nu. talaði hann til hins audga manz af Lazaro. enn þu kuelz nu. Þer sem nockut mikit ueralldar godz hafit þegit her. skulut þar medr ottaz þat godz meðr nockuru moti. ef mer likar sua at tala ok til ordz at komaz. ok fyrir hueria sauk. utan þa. at ydr ueitiz<ref>uirðiz, B</ref> þat eigi sua i uerkkaup<ref>uerðkaup, B</ref> ok fulla samuirðing fyrir þau god uerk sem þer hafit gert. þa er þat uissuliga synt. at hann hefir gert n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckura þa illa luti sem reinsaz þurfu. ok þær s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu hans syndir ok afgorðir reinsadi aureignarinnar<ref>&#491;reignarennar, B</ref> elldr. enn hins rika manz <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mbunaði sæmd ok sæla þersa liðanda lifs.
+
''Augustinus.'' G&#7887;rum at þi sua sem uer uarum fyrri eggiadir ok ámintir. at aulmusunnar frygd ok feiti prydi ok fegri uarar f&#7887;stur. þiat fastan er þa leið<ref>þa leiðis, B</ref> fallin utan &#7887;lmusunnar sem lios ok lampi er utan oleum eðr annat lysi. Ok sem þat lios. sem sua er kueykt at<ref>ok, B</ref> eigi er nockut lysi medr. ma riuka enn eigi lysa. upp aa þann hátt pinar su fasta ok kuelr likaminn. sem engin ferr ok fylgir aulmusan meðr. enn lysir eigi salina edr birtir medr sannleiksins<ref>ki&#281;rleiksins, B</ref> liosi. Látum nu at þi uarar faustur sua fallnar uerda sem komnum tima til heyrir. at uarir daguerðir ueitiz fátækum monnum. at u&#281;r hirdim þat helldr i þeirra fatækra manna haundum ok hungradum kuidi. sem u&#281;r mundim<ref>mundum, B</ref> ella um mornana snætt hafa. enn i uarum klefum edr matkaussum.<ref>matk&#491;ssum, B</ref> þiat fatæks manz h&#7887;nd er fehirdzluhus Jesu Kristi. hon hirðir þat ok uarðueitir i himinriki. sem þaleidis eydiz her aa iarðriki. þiat uerdskylldan gods uerks hirdiz ok geymiz allt át eins i himinriki. at su fæda eydiz ok upp neytiz sem hinn fatæki þiggr her aa iarðriki. Hugsum uar þat sem optaz ok iduligaz.<ref>iðurlegaz, B</ref> huersu sa hinn riki madr for af heiminum. sem fyrir þa fatæka mola sem fellu nidr af hans borði bað eins uatzdropa. sua sem hann brann i annars heims ku&#7887;lum. ok fekk eigi. ''Gregorius in omilia.'' Eigi er þersi hinn audgi madr fyrir þat lyttr ok lastadr. at hann hafi þat rænt ok ripsat<ref>rifsat, B</ref> edr grimmliga grápat<ref>gripit, B</ref> sem adrir menn attu. utan helldr fyrir þat at hann ueitti eigi uidrku&#281;miliga þat sem sealfr hann atti. ok eigi segiz þat af honum. at hann gordi áá n&#7887;ckurum manni ofualld edr ofriki. utan helldr at hann mektadiz of miok ok hóf sik af háátt af þeim audæfum ok uelgerningum sem honum ueittiz.<ref>''saal. ogs.'' B</ref> Hedan af er þat mikilliga merkianda ok hiartaliga hugsanda medr huilikri pinu sa man annars heims uerda hegnðr. sem hann rænir edr medr nockurri grein afl&#7887;gliga grápar<ref>gripa(!) B</ref> annarra. þar sem sa er medr heluitis fordæming hegndr. sem hann ueitir eigi fyrir guds sakir sitt eigit goðz. Ok fyrir þann skylld skal engin &#7887;rugga<ref>uruggia, B</ref> sealfan sik ok sua segia. at hann rænir æcki edr ripsar þat sem aðrir menn eigu. utan helldr nytr ok neytir þess sem honum hefir ueitt uerit uel ok frealsliga. þiat þessi hinn riki maðr uar eigi fyrir þa sauk pindr. at hann tæki n&#7887;ckura þa luti sem adrir menn attu. utan helldr fyrir þat at hann fyrirlét ok uanrækti uándzliga sealfan sik i þeim lutum sem honum ueittuz. ok þat sama hellt honum ok kom til heluitiss kuala. at hann uar ecki uætta hræddr edr ottafenginn her i sinni sæmd ok sælu. þat annat at hann hellt ok hafdi þa goda luti ser til ofmetnaðar ræsni sem gud hafði honum gefit. þat hit þridia at hann uar meðr &#7887;llu lutlauss ok afskiptr hiartans huggig&#281;ði ok sampining uidr fatæka menn. þat hit .iiii<sup>a</sup>. at hann uilldi eigi frealsa sinar syndir ok leysa. iafnuel i þann punct sem hann hafdi meirr enn í nóg godz þar til. ef hann hefdi sua uiliat sem hann hefdi megat.<ref>maatt, B</ref> Takit ydr þar af hialpsamliga hugsan ok heilan skilning. huersu strangr ok stridr er guds domr uerdr sidarr. sem ofarr meirr segir eptir sannleiksins ordum i guðspiallinu. at eptir þat sem huarrtueggi uar allr. hinn fatæki ok hann uar af guds englum fluttr i huilldar stad ok i fadm Abrahe. ok i annan stad hinn riki madr eptir sitt andlát uar grafinn i heluiti. Ok sem hann kualdiz þar ok hóf upp n&#7887;ckut<ref>sva ''tilf.'' B</ref> sin augu. þa sa hann hinn signada Abraham sér miok fiarrlægan ok þann fat&#281;ka Lazarum i hans faðmi. huerium er hann uilldi engan manndom eðr miskunnar minning her ueita. ok kallaði þarflatliga<ref>þarflaatlega, B</ref> til hans sua segiandi. Miskunna mer þu fadir Abraham ok send Lazarum. at hann drepi sinum minnzta framanuerðum fingri til þers i uatn. at hann kiæli mina tungu. þiat ek kueliumz saarliga i þersum loga. O ho. séé nu huersu smásmugliga ok strangliga bæði geriz goðra uerka uerðlaun<ref>verðskylldan, B</ref> ok illra. Þiat sua sem Lazarus fystiz fyrr meirr i þersu lifi at fæðaz ok fylla sik af þeim brauðmolum sem fellu af hins rika manz bordi. ok engi gaf honum þi helldr. medr samri grein sagðiz nu af hins auðga mannz ku&#7887;l. at hann uilldi giarna at einn uatzdropi af hinum minzta fingri Lazari drypi i hans munn. Ok ueittiz honum þat eigi. utan helldr suaradi Abraham þi sem aullum oss er medr miklum otta hugsanda sua segiandi. Sun minn. minnz nu upp aa þat. at þu þátt goda luti i þinu lifi ok Lazarus á s&#7887;mu leid illa luti. Þessi hinn riki madr. sem eigi uilldi her hinum sára fatækum manni gefa hina minnztu braudmola af sinu bordi. uar sidan [sua leiddr<ref>[leiddr sva, B</ref> ok litt at tekinn. at hann leitadi eptir at hann m&#281;tti þiggia hardla litla luti. sua sem hann uar i hormuligum heluitis ku&#7887;lum. þiat hann beiddiz uatzdropa. þar sem hann nitadi brauðmola. Þat er ok mikilliga merkianda. at hinn riki madr bað einkannliga. at hann mætti ki&#281;luz þann tima sem hann brann ok kualdiz i elldinum. þar sem uárr herra segir ekki fra þi fyrir frammi i gudspiallinu. at hann hafi sik miok haft til umlestrs edr annarrar ofmælgi. utan helldr at hann misgerði meðr ofmetnaðinum ok fasthelldi i ofneytzlu ok &#7887;ðru yfiru&#281;ttis eptirlifi. Enn fyrir þa skynsemd at þat er optliga skriptarinnar háttr. at þar sem hun talar af einshuerium lut. þa tér hon ok synir æigi sidr þann annan medr sinni teiknan ok [tiluisan leyniligri.<ref>[leyniligri tilvisan, B</ref> sem hon talar eigi til. þa segiz fyrir þa grein uel ok rettliga. at heluitiss elldr brendi þann ok pinaði saarligaz i tungunni. sem yfiru&#281;ttiss illa ok uuidrk&#281;miliga hafði i ueitzlunum fengiz. at mælgin er i þeim storliga<ref>storlegans, B</ref> tilgi&#7887;rn. Þiat þat er ofdryckiunnar uani. at henni fylgir fyrst mikil margmælgi. enn eptir þat lystir menn at sla ser lausum ok leika. eptir þi sem af Ebreis er skrifat in exodo. at þat sama folk sat sér fyrst at eta ok drekka. enn siðan er þat uar gort. þa stodu þeir upp at leika. Ok enn i dag er þat ofdryckiumanna manér. at tungan røriz fyrri til hegoma talsins enn likaminn røriz til leiksins. Ok fyrir þi brann hins rika mannz tunga mest ok sárligaz eptir sealfs hans tilskylldan. at hann hafdi i sinum uuidrkuemiligum ueitzlum i margmælginni mesta lagi syndgaz ok misgert. Þau ord ok orskurdr hins agi&#281;ta Abraham eru ok hiartaliga hugsandi ok medr mikilli rædzlu i minni festandi. sem hann suaraði opt nefndum rika manni. eptir þat sem hann hafdi honum medr áminningu teed. huersu marga goda luti hann hafdi þegit i þersu lifi. ok huersu Lazarus hafdi þar i mot k&#281;llt<ref>her ki&#281;llt, B</ref> aa ser marga kranka luti. fyrir þat sama huggaz hann nu. talaði hann til hins audga manz af Lazaro. enn þu kuelz nu. Þer sem nockut mikit ueralldar godz hafit þegit her. skulut þar medr ottaz þat godz meðr nockuru moti. ef mer likar sua at tala ok til ordz at komaz. ok fyrir hueria sauk. utan þa. at ydr ueitiz<ref>uirðiz, B</ref> þat eigi sua i uerkkaup<ref>uerðkaup, B</ref> ok fulla samuirðing fyrir þau god uerk sem þer hafit gert. þa er þat uissuliga synt. at hann hefir gert n&#7887;ckura þa illa luti sem reinsaz þurfu. ok þær s&#7887;mu hans syndir ok afgorðir reinsadi aureignarinnar<ref>&#491;reignarennar, B</ref> elldr. enn hins rika manz &#7887;mbunaði sæmd ok sæla þersa liðanda lifs.
  
Nu allir þer sem her [þiggit mart<ref>''saal.'' B; þiggia marga, A</ref> ok mikit godz i uerolldinni. ok þo hugsit þat iafnframm. at þer g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rit suma luti ual. þa uerit um þat hræddir. at þeir s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu godu lutir ok þeirra farsælld. sem ydr ueittiz<ref>ueitiz, B</ref> her. uerdi ydr eigi at fullri aumbun allra þeirra goðra luta sem þer hafit g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. Ok þann tima sem þer seait nokkura fatæka menn fremia þa einshueria luti sem liotir ok lastsamligir.<ref>lastsamir, B</ref> eru. þa fyrirlitit þa eigi þi helldr ok lastit þa ekki. auruilniz ok ecki af þeirra uegna. at þeir megi eigi<ref>''mgl.'' B</ref> uel fara. þiat fatækis elldr ok ofn fær lettliga þat uel reinsat. sem litils háttar yfirgirnd ok liknsamligr syndalifnaðr hefir saurgat. Ottiz helldr fyrir þa sauk hardla mikilliga af sealfum ydr. at þat kann henda. at þeim ueitaz margir farsælligir lutir i þessu lifi. sem aðr hafa marga illa luti framit ok daaliga framm farit. Enn fyrir þann skylld at þer skildut<ref>skylldut (!), B</ref> nockut sua af gudspiallzins ordum huilld ok fagnat hins fatæka Lazari. ok eigi sidr hins rika manz prisund ok pinu. þa hugsit ydr um hiartaliga ok freistit. at þer faait nockura þa<ref>''mgl.'' B</ref> fatæka menn ydr procurerat. sem ydr megi á siðarsta doms degi fyrir ydrum glæpum ok afgerðum fyrir sealfum guði tulkar ok t&#281;nadarmenn uera. Marga Lazaros hafi þer nu þa her. sem fyrir durum uti liggia ok mi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>k eru þurfandi þeirra aulmusumola ok annarra minninga. sem dagliga falla nidr eðr br<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tt beraz af ydru borði. þat bil sem þer erut sæmiliga saddir. Fyrirs<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gd gudspiallzins ord skylldi oss mikilliga læra ok lokka til at fremia ok fylla þessor milldleiks bodorð. þiat uær finnum daglige fatæka Lazarum. ef uær leitum<ref>leitim, B</ref> hans ecki uætta.<ref>''mgl.'' B</ref> fatækir menn syna sik þraliga. ok þeir saumu bidia oss nu her. sem oss m&#281;tti þar uerða<ref>vera, B</ref> fulltingsmenn ok formælendr i sinum bønum. Geymit at þi fyrir guds skylld. at þer fyrirtapit eigi ok tynit miskunnar timanum. uanrækit eigi medr uuitrligri uanrækni ueittar þers háttar lækningar. ok hugsit til kualarinnar fyrir kualar timann. Nu sem þer seait einn huern fatækan. þann sem hans lifnadr ma lettliga i nockuru liotr edr lastandi uerda.<ref>vera, B</ref> þa skylldi hann helldr uerda til umbotar áminntr enn fyrirlitinn eðr hafnadr. til þers at sua mætti til bera. at þer uikit ok uendit hans daligum uerkum ydr<ref>''mgl.'' B</ref> til milldleiks uerka ok uerdleiks aauaxtar. ef þer gefit honum bædi samt aulmusunnar braud til sadningar ok aminningar ord til hirtingar. ok hann mætti þar þiggia tuenna fædu bædi andaliga<ref>andlega, B</ref> ok likamliga. sem hann bað einnar at eins. Enn meðr þi at hann hafi <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nga daliga frammferd. þa er hann mikilliga uirdandi sua sem uarr flutnings<ref>fulltings, B</ref> maðr ok formælandi. Huersu marga menn seam uer uitum ekki uætta til. huers uerdleiks þeir eru fyrir gudi. ok fyrir þa grein er oss yfir ollum kristnum monnum þi framarri ok fagrligarr látanda. sem uær uitum sidarr huiliks<ref>huers, B</ref> uerdleiks huerr er.
+
Nu allir þer sem her [þiggit mart<ref>''saal.'' B; þiggia marga, A</ref> ok mikit godz i uerolldinni. ok þo hugsit þat iafnframm. at þer g&#7887;rit suma luti ual. þa uerit um þat hræddir. at þeir s&#7887;mu godu lutir ok þeirra farsælld. sem ydr ueittiz<ref>ueitiz, B</ref> her. uerdi ydr eigi at fullri aumbun allra þeirra goðra luta sem þer hafit g&#7887;rt. Ok þann tima sem þer seait nokkura fatæka menn fremia þa einshueria luti sem liotir ok lastsamligir.<ref>lastsamir, B</ref> eru. þa fyrirlitit þa eigi þi helldr ok lastit þa ekki. auruilniz ok ecki af þeirra uegna. at þeir megi eigi<ref>''mgl.'' B</ref> uel fara. þiat fatækis elldr ok ofn fær lettliga þat uel reinsat. sem litils háttar yfirgirnd ok liknsamligr syndalifnaðr hefir saurgat. Ottiz helldr fyrir þa sauk hardla mikilliga af sealfum ydr. at þat kann henda. at þeim ueitaz margir farsælligir lutir i þessu lifi. sem aðr hafa marga illa luti framit ok daaliga framm farit. Enn fyrir þann skylld at þer skildut<ref>skylldut (!), B</ref> nockut sua af gudspiallzins ordum huilld ok fagnat hins fatæka Lazari. ok eigi sidr hins rika manz prisund ok pinu. þa hugsit ydr um hiartaliga ok freistit. at þer faait nockura þa<ref>''mgl.'' B</ref> fatæka menn ydr procurerat. sem ydr megi á siðarsta doms degi fyrir ydrum glæpum ok afgerðum fyrir sealfum guði tulkar ok t&#281;nadarmenn uera. Marga Lazaros hafi þer nu þa her. sem fyrir durum uti liggia ok mi&#7887;k eru þurfandi þeirra aulmusumola ok annarra minninga. sem dagliga falla nidr eðr br&#7887;tt beraz af ydru borði. þat bil sem þer erut sæmiliga saddir. Fyrirs&#7887;gd gudspiallzins ord skylldi oss mikilliga læra ok lokka til at fremia ok fylla þessor milldleiks bodorð. þiat uær finnum daglige fatæka Lazarum. ef uær leitum<ref>leitim, B</ref> hans ecki uætta.<ref>''mgl.'' B</ref> fatækir menn syna sik þraliga. ok þeir saumu bidia oss nu her. sem oss m&#281;tti þar uerða<ref>vera, B</ref> fulltingsmenn ok formælendr i sinum bønum. Geymit at þi fyrir guds skylld. at þer fyrirtapit eigi ok tynit miskunnar timanum. uanrækit eigi medr uuitrligri uanrækni ueittar þers háttar lækningar. ok hugsit til kualarinnar fyrir kualar timann. Nu sem þer seait einn huern fatækan. þann sem hans lifnadr ma lettliga i nockuru liotr edr lastandi uerda.<ref>vera, B</ref> þa skylldi hann helldr uerda til umbotar áminntr enn fyrirlitinn eðr hafnadr. til þers at sua mætti til bera. at þer uikit ok uendit hans daligum uerkum ydr<ref>''mgl.'' B</ref> til milldleiks uerka ok uerdleiks aauaxtar. ef þer gefit honum bædi samt aulmusunnar braud til sadningar ok aminningar ord til hirtingar. ok hann mætti þar þiggia tuenna fædu bædi andaliga<ref>andlega, B</ref> ok likamliga. sem hann bað einnar at eins. Enn meðr þi at hann hafi &#7887;nga daliga frammferd. þa er hann mikilliga uirdandi sua sem uarr flutnings<ref>fulltings, B</ref> maðr ok formælandi. Huersu marga menn seam uer uitum ekki uætta til. huers uerdleiks þeir eru fyrir gudi. ok fyrir þa grein er oss yfir ollum kristnum monnum þi framarri ok fagrligarr látanda. sem uær uitum sidarr huiliks<ref>huers, B</ref> uerdleiks huerr er.
  
Þetta sama synir ok sannar sa atburðr sem hinn heilagi Gregorius segir ifra. at nær þeim tima uarð a hans d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum. sem hann geck inn i þat sama munklifiss klaustr. sem hann hafdi af sealfs sins gozi reisa latit i Romaborg. meðr þeim .vi. audrum sem hann hafdi medr sinu gozi i Sikiley medr ollum þeirra rentum ok inntektum g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra latit. Hann segir. at n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckur g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mul kerling berandi systra klæðnat hafdiz<ref>þar ''tilf.'' B</ref> uidr nærri uarrar fru kirkiu i borginni Roma sem Redempta het. Hun hafdi uerit fyrr meirr þionostukona<ref>þionostumeyia, B</ref> ok læridottir þeirrar s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu Herundinis. sem hardla fræg ok frægilig uar af m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum ok miklum krapta uerkum. ok hellt einsetu lifnat eptir þi sem fluttiz áá fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum þeim sem Prenestini heita. Þersi gamla kerlingh Redempta tok inn til sin i sitt herbergi þær .ii. meyiar meðr sama klædnaði. sem onnur het Romula. enn adra þa sem eptir lifdi sagdiz hann pauinn kenna at syn enn eigi at nafni. Helldu sik ok h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fðuz þar uiðr allar samt langan tima meðr miok fatækum ok þo eigi þi sidr hardla sidferdugum ok sæmiligum lifnaði. Ok þo at þær tuær hennar lærimeyiar lifdi baðar storliga<ref>storlegans, B</ref> sæmiliga. þa geck Romula þo langt um framm hinnar fagrar frammferdir i sinum heilagum bønum [ok haleitum<ref>[''saal.'' B; alettum, A</ref> kraptalifnadi. þiat hon uar driugum um framm dømi lydin ok eptirlát. einkannliga þolinmod ok geymandi allra tilheyriligra þagnartima. temprandi fagrliga allt sitt tal ok tungu. hafandi hana opt ok iduliga til heilags bønahalldz. Enn þat kann þo at henda. at þeir hafi nockurar uanuirkiur i sinum frammferdum ok uerkum fyrir augum hins ag&#281;tazta ok haaleitazta h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fudsmids. sem fyrir manninum synaz alg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruir<ref>algiorfer, B</ref> uera. sem uer uhagir menn lofum þann innsighlissgr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ft sua sem algeruan ef uær seam hann. sem honum grafiurinum<ref>grafurinum, B</ref> uirðiz eigi alg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rr. ok [hugsar sik um ok séér upp aa sinn gr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>pt. þetta suerfr hann<ref>[sem hann séér sik vm. suerfr hann af, B</ref> ok setr til betr. slær hann ok sléttir til betranar ok fullkominnar umbotar. ecki þi sidr at sa lofaði sem eigi kunni sea. Bar her nu ok sua til. at likami þersarrar Romule uar sleginn medr sua mikilli likþra. at hun la sua m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rg aar kaurlegsmadr. at hun matti sér driugum sealf ecki uætta uinna.  
+
Þetta sama synir ok sannar sa atburðr sem hinn heilagi Gregorius segir ifra. at nær þeim tima uarð a hans d&#7887;gum. sem hann geck inn i þat sama munklifiss klaustr. sem hann hafdi af sealfs sins gozi reisa latit i Romaborg. meðr þeim .vi. audrum sem hann hafdi medr sinu gozi i Sikiley medr ollum þeirra rentum ok inntektum g&#7887;ra latit. Hann segir. at n&#7887;ckur g&#7887;mul kerling berandi systra klæðnat hafdiz<ref>þar ''tilf.'' B</ref> uidr nærri uarrar fru kirkiu i borginni Roma sem Redempta het. Hun hafdi uerit fyrr meirr þionostukona<ref>þionostumeyia, B</ref> ok læridottir þeirrar s&#7887;mu Herundinis. sem hardla fræg ok frægilig uar af m&#7887;rgum ok miklum krapta uerkum. ok hellt einsetu lifnat eptir þi sem fluttiz áá fi&#7887;llum þeim sem Prenestini heita. Þersi gamla kerlingh Redempta tok inn til sin i sitt herbergi þær .ii. meyiar meðr sama klædnaði. sem onnur het Romula. enn adra þa sem eptir lifdi sagdiz hann pauinn kenna at syn enn eigi at nafni. Helldu sik ok h&#7887;fðuz þar uiðr allar samt langan tima meðr miok fatækum ok þo eigi þi sidr hardla sidferdugum ok sæmiligum lifnaði. Ok þo at þær tuær hennar lærimeyiar lifdi baðar storliga<ref>storlegans, B</ref> sæmiliga. þa geck Romula þo langt um framm hinnar fagrar frammferdir i sinum heilagum bønum [ok haleitum<ref>[''saal.'' B; alettum, A</ref> kraptalifnadi. þiat hon uar driugum um framm dømi lydin ok eptirlát. einkannliga þolinmod ok geymandi allra tilheyriligra þagnartima. temprandi fagrliga allt sitt tal ok tungu. hafandi hana opt ok iduliga til heilags bønahalldz. Enn þat kann þo at henda. at þeir hafi nockurar uanuirkiur i sinum frammferdum ok uerkum fyrir augum hins ag&#281;tazta ok haaleitazta h&#7887;fudsmids. sem fyrir manninum synaz alg&#7887;ruir<ref>algiorfer, B</ref> uera. sem uer uhagir menn lofum þann innsighlissgr&#7887;ft sua sem algeruan ef uær seam hann. sem honum grafiurinum<ref>grafurinum, B</ref> uirðiz eigi alg&#7887;rr. ok [hugsar sik um ok séér upp aa sinn gr&#7887;pt. þetta suerfr hann<ref>[sem hann séér sik vm. suerfr hann af, B</ref> ok setr til betr. slær hann ok sléttir til betranar ok fullkominnar umbotar. ecki þi sidr at sa lofaði sem eigi kunni sea. Bar her nu ok sua til. at likami þersarrar Romule uar sleginn medr sua mikilli likþra. at hun la sua m&#7887;rg aar kaurlegsmadr. at hun matti sér driugum sealf ecki uætta uinna.  
  
  
 
===Her segir fra Ysaach sonar(!) Abrahams ok Rebecku husfru hans ok fra burð þeirra Esau ok Jacobs===
 
===Her segir fra Ysaach sonar(!) Abrahams ok Rebecku husfru hans ok fra burð þeirra Esau ok Jacobs===
  
'''44.''' Nu er þar til maals at taka sem fyrr uar fra horfit. at Ysaach sun Abrahams hafdi tekit Rebeccam dottur Batuels sér til eiginnar husfru. þann tima sem hann uar fertugr at alldri. Enn sua sem hann fann ok prouaði um langa tima nær um .xx. aar. at hun uar kona ubyria. enn hann uissi þo i annan stad guds fyrirheit uid fedr sinn Abraham. at fyrir sealfan sik skylldi ok mundi<ref>myndi, B</ref> hans kyn ok afkuæmi fiolgaz ok margfalldaz. þa bað hann til guds. at hann fylldi meðr honum þetta hit sama sitt fyrirheit. Guð heyrði bøn hans. Fann Reheccha þi næst. at tuennr burdr hafdi byriaz meðr henni. ok eigi uar langt til þers sem uán uar at hon mundi fæda. Þa fann hon at huarr getnaðrinn geck ok gerdi [i moti audrum<ref>[&#491;ðrum igegn, B</ref> sua sem kifandi<ref>lifandi(!), B</ref> sin i milli i hennar kuidi. meðr þeirri grein at pilltarnir rærðuz sua ymissliga ok þo iafnskiptiliga. sem huarr uilldi audrum fyrr fæðaz ok framm koma. eigi fyrir þann skylld sem nockurir menn hafa skilit. at þeir hefði eigi þar nogt rum ok hægt i sinnar moður kuidi sem þeir uaru komnir. utan helldr uar þat sua af guds uilia ok tilskipan. þers sem þat syndi þa þegar ok birti medr þeim obornum. sem sidarr kom framm medr þeim fæddum ok fullkomnum. þiat þann frumgetnad auðlaðiz annarr ok fekk fyrir guðliga miskunn ok fyrirhyggiu<ref>giptu, B</ref> sem annarr atti fyrir alldrs sakir ok natturu. ok þann aaskilnad merkti hann þegar meðr þeim ufæddum. sem l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu sidarr kom framm ok fullkomnaðiz medr sealfra þeirra afspringi ok ættmonnum.
+
'''44.''' Nu er þar til maals at taka sem fyrr uar fra horfit. at Ysaach sun Abrahams hafdi tekit Rebeccam dottur Batuels sér til eiginnar husfru. þann tima sem hann uar fertugr at alldri. Enn sua sem hann fann ok prouaði um langa tima nær um .xx. aar. at hun uar kona ubyria. enn hann uissi þo i annan stad guds fyrirheit uid fedr sinn Abraham. at fyrir sealfan sik skylldi ok mundi<ref>myndi, B</ref> hans kyn ok afkuæmi fiolgaz ok margfalldaz. þa bað hann til guds. at hann fylldi meðr honum þetta hit sama sitt fyrirheit. Guð heyrði bøn hans. Fann Reheccha þi næst. at tuennr burdr hafdi byriaz meðr henni. ok eigi uar langt til þers sem uán uar at hon mundi fæda. Þa fann hon at huarr getnaðrinn geck ok gerdi [i moti audrum<ref>[&#491;ðrum igegn, B</ref> sua sem kifandi<ref>lifandi(!), B</ref> sin i milli i hennar kuidi. meðr þeirri grein at pilltarnir rærðuz sua ymissliga ok þo iafnskiptiliga. sem huarr uilldi audrum fyrr fæðaz ok framm koma. eigi fyrir þann skylld sem nockurir menn hafa skilit. at þeir hefði eigi þar nogt rum ok hægt i sinnar moður kuidi sem þeir uaru komnir. utan helldr uar þat sua af guds uilia ok tilskipan. þers sem þat syndi þa þegar ok birti medr þeim obornum. sem sidarr kom framm medr þeim fæddum ok fullkomnum. þiat þann frumgetnad auðlaðiz annarr ok fekk fyrir guðliga miskunn ok fyrirhyggiu<ref>giptu, B</ref> sem annarr atti fyrir alldrs sakir ok natturu. ok þann aaskilnad merkti hann þegar meðr þeim ufæddum. sem l&#7887;ngu sidarr kom framm ok fullkomnaðiz medr sealfra þeirra afspringi ok ættmonnum.
  
Nu sem modirin<ref>pinadiz ok ''tilf.'' B</ref> uar her af halldin miok þungliga. þa sagði hon sua. Huat mundi mer naudsyn at hafa gefit nockurn burð til þers at þetta kiæmi eptir. Ok er hon auruilnadiz driugum ok þottiz eigi<ref>''tilf.'' B</ref> uita. huersu hennar hagr mundi uerda edr greidaz. þa for hon at radfrettaz af gudi eptir þi huersu uerða mundi.<ref>ok hon kunni ''tilf.'' B</ref> Þa uar engin stadr þa enn edr nockurs kyns háttr til þers einkannliga skipaðr. ok eigi fyrir hueria<ref>''saal. ogs.'' B</ref> er menn mætti þilikra luta uisir uerda. Lettliga segir Commestor at hon for til fiallzins Moria. þar sem Abraham gordi gudi alltarit. ok hafi þar gudi fornfært ok legit aa skinnum er af kuikendum uaru flegin. þeim sem hon offradi. ok hafi<ref>hafði, B</ref> henni sua i suefninum guds annsuor uitrað uerit. Þat ma ok uera. at hon hafi medr þi maneri sem hon sa meðr sinum fedr gort. laurum þat sem þeir segia þrikuislat<ref>þrikuislutt, B</ref> uera lagit sér undir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fuð. af hueriu [er þat segiz<ref>[einu er þat truiz, B</ref> at eins eptir s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn Ysidori. at alldrigi slai<ref>''saal.'' B; slæi, A</ref> þat ne grandi þi nockur ellding. ok hafi legit þar meðr aa kuistum þessa tress sem heitir [agnus castus.<ref>[castus, B</ref> til þers at hun skylldi eigi uidr nockurar seonhuerfingar u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r uerda. medan hon suæfi. Ma ok at Melchisedech hafi þa enn lifat. ok hafi hun uidr hann gengit til frétta. Enn huerium hætti er hon hefir þat gort. þa uar henni uitrad andsu<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r af gudi sua segianda.<ref>segiandi, B</ref> J þinum kuidi eru nu tuær þioðir. þat er at skilia tueggia þioda feðr. ok af þinum kuidi man tueggia<ref>tuennra, B</ref> handa lydr ut ganga. manu þeir greinaz ok sua sundrlyndir uerda sin i milli. at<ref>''tilf.'' B</ref> þeir munu beriaz. man annarr sá lydr annan sigra. ok hinn meiri man hinum minna þiona ok litillæti<ref>tillæti, B</ref> ueita. Huat er þo er eigi af sealfum þeim smapilltunum einkannliga sua skilianda. þar sem hinn ellri rikti iamnan hinum yngre. helldr af þeim þiodum sem fra þeim koma.<ref>komu, B</ref> þiat Jdumei afku&#281;mismenn Esau urdu l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu sidarr skattgilldir Dauid konungi. er kominn uar af langfedga tali fra Jacob. utan meðr þeim skilningi segiz<ref>''saal.'' B; segir, A</ref> at Esau hafi þionat Jacob. þa er hann gerdi honum ufrid. sem þel þionar iarni þann tima sem þat er sorfit ok hreinsat. [ok þust korni. eðr ofn rauðu gulli.<ref>[''tilf.'' B</ref> Ok [sem sa timi kom sem<ref>[sua sem timi kom at, B</ref> hon skylldi fæda. þa prouadiz sua til. at þar komu .ii. pilltar framm. Sa sem fyrr [kom framm<ref>[f&#281;ddiz, B</ref> uar rauðr ok lodinn allr sem eitt skinn. ok fyrir þa sauk uar hann kalladr Seyr. þiat ebreskir menn kalla serion hár eðr lokk.<ref>''saal.'' B; klædi, A</ref> Enn þo uar Esau hans eigit nafn. Ok þegar i stad fæddiz annarr sua. at hann hellt um sins brædr il ok rist. sua sem uiliandi draga sinn brædr<ref>broður, B</ref> aptr ok hindra hann af frumburdinum. Uar hans nafn fyrir þann skylld kallad Jacob. sua sem undirgrefill. Var Ysaach þa .lx.<ref>sextugr, B</ref> er smapilltarnir synir hans uaru fæddir. lifdi Abraham þa enn .xx.<ref>xv, B</ref> aar upp fra þeim tima. meðr þi at Ysaach atti pilltana sextugr. enn faðir hans hafdi .c. aara .lxx. ok .v. áár aðr hann andadiz sem fyrr segir.<ref>var sagt, B</ref>
+
Nu sem modirin<ref>pinadiz ok ''tilf.'' B</ref> uar her af halldin miok þungliga. þa sagði hon sua. Huat mundi mer naudsyn at hafa gefit nockurn burð til þers at þetta kiæmi eptir. Ok er hon auruilnadiz driugum ok þottiz eigi<ref>''tilf.'' B</ref> uita. huersu hennar hagr mundi uerda edr greidaz. þa for hon at radfrettaz af gudi eptir þi huersu uerða mundi.<ref>ok hon kunni ''tilf.'' B</ref> Þa uar engin stadr þa enn edr nockurs kyns háttr til þers einkannliga skipaðr. ok eigi fyrir hueria<ref>''saal. ogs.'' B</ref> er menn mætti þilikra luta uisir uerda. Lettliga segir Commestor at hon for til fiallzins Moria. þar sem Abraham gordi gudi alltarit. ok hafi þar gudi fornfært ok legit aa skinnum er af kuikendum uaru flegin. þeim sem hon offradi. ok hafi<ref>hafði, B</ref> henni sua i suefninum guds annsuor uitrað uerit. Þat ma ok uera. at hon hafi medr þi maneri sem hon sa meðr sinum fedr gort. laurum þat sem þeir segia þrikuislat<ref>þrikuislutt, B</ref> uera lagit sér undir h&#7887;fuð. af hueriu [er þat segiz<ref>[einu er þat truiz, B</ref> at eins eptir s&#7887;gn Ysidori. at alldrigi slai<ref>''saal.'' B; slæi, A</ref> þat ne grandi þi nockur ellding. ok hafi legit þar meðr aa kuistum þessa tress sem heitir [agnus castus.<ref>[castus, B</ref> til þers at hun skylldi eigi uidr nockurar seonhuerfingar u&#7887;r uerda. medan hon suæfi. Ma ok at Melchisedech hafi þa enn lifat. ok hafi hun uidr hann gengit til frétta. Enn huerium hætti er hon hefir þat gort. þa uar henni uitrad andsu&#7887;r af gudi sua segianda.<ref>segiandi, B</ref> J þinum kuidi eru nu tuær þioðir. þat er at skilia tueggia þioda feðr. ok af þinum kuidi man tueggia<ref>tuennra, B</ref> handa lydr ut ganga. manu þeir greinaz ok sua sundrlyndir uerda sin i milli. at<ref>''tilf.'' B</ref> þeir munu beriaz. man annarr sá lydr annan sigra. ok hinn meiri man hinum minna þiona ok litillæti<ref>tillæti, B</ref> ueita. Huat er þo er eigi af sealfum þeim smapilltunum einkannliga sua skilianda. þar sem hinn ellri rikti iamnan hinum yngre. helldr af þeim þiodum sem fra þeim koma.<ref>komu, B</ref> þiat Jdumei afku&#281;mismenn Esau urdu l&#7887;ngu sidarr skattgilldir Dauid konungi. er kominn uar af langfedga tali fra Jacob. utan meðr þeim skilningi segiz<ref>''saal.'' B; segir, A</ref> at Esau hafi þionat Jacob. þa er hann gerdi honum ufrid. sem þel þionar iarni þann tima sem þat er sorfit ok hreinsat. [ok þust korni. eðr ofn rauðu gulli.<ref>[''tilf.'' B</ref> Ok [sem sa timi kom sem<ref>[sua sem timi kom at, B</ref> hon skylldi fæda. þa prouadiz sua til. at þar komu .ii. pilltar framm. Sa sem fyrr [kom framm<ref>[f&#281;ddiz, B</ref> uar rauðr ok lodinn allr sem eitt skinn. ok fyrir þa sauk uar hann kalladr Seyr. þiat ebreskir menn kalla serion hár eðr lokk.<ref>''saal.'' B; klædi, A</ref> Enn þo uar Esau hans eigit nafn. Ok þegar i stad fæddiz annarr sua. at hann hellt um sins brædr il ok rist. sua sem uiliandi draga sinn brædr<ref>broður, B</ref> aptr ok hindra hann af frumburdinum. Uar hans nafn fyrir þann skylld kallad Jacob. sua sem undirgrefill. Var Ysaach þa .lx.<ref>sextugr, B</ref> er smapilltarnir synir hans uaru fæddir. lifdi Abraham þa enn .xx.<ref>xv, B</ref> aar upp fra þeim tima. meðr þi at Ysaach atti pilltana sextugr. enn faðir hans hafdi .c. aara .lxx. ok .v. áár aðr hann andadiz sem fyrr segir.<ref>var sagt, B</ref>
  
  
 
===Her segir fra þeim bræðrum Esau ok Jacob<ref>Fra þi er Esau selldi frumgetnaðinn Jacob bræðr sinum. Genesis, B</ref>===
 
===Her segir fra þeim bræðrum Esau ok Jacob<ref>Fra þi er Esau selldi frumgetnaðinn Jacob bræðr sinum. Genesis, B</ref>===
 
   
 
   
'''45.''' Þann tima sem synir Ysaachs uaru uaxnir menn. giorðiz Esau einn klokr ueidimaðr ok kunni uel plægia. enn Jacob uar einfalldr madr ok geymdi fyrir þi hiardar f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ður ok modur heima uidr tialldbudir. Ysaach elskaði meirr Esau. bædi fyrir þann skylld at hann uar frumgetinn ok fyrir þat er<ref>at, B</ref> hann feck iamnan goda rettu af þeim uillibradum sem hann ueiddi ok færði feðr sinum. Enn Rebecca elskaði framarri<ref>framarr, B</ref> Jacob af sinum einfalldleik. ella af þi at guð blés henni þi i briost. Þat bar til einu sinni sem Jacob hafði gort ser ertrauelling. at Esau<ref>broðer hans ''tilf.'' B</ref> kom af akri edr eng til hans miok modr af einnihuerri orku. ok sagdi sua til hans. Gef mer nockurn part af uellinginum. þiat ek er storliga<ref>storlegans, B</ref> modr uordinn. Sem hann segði<ref>''saal.'' B; sagdi, A</ref> sua. Miok hungrar mik. enn þo ma ek eigi fyrir mædi sakir [gera mer nu<ref>[nu matgi&#491;ra mer, B</ref>uellinginn. Jacob bad hann selia sér sina frumburdi. [Hann svaraði.<ref>[''tilf.'' B</ref> Huat skal mer frumburðrinn<ref>frumburðerner, B</ref> ef ek deyr. Suer mer at þi sagdi Jacob. at þu skallt þat hallda. Esau sór ok selldi frumburdina. tok þa badi<ref>b&#281;ði, B</ref> ertr ok braud. ok át sem honum likadi. hugsandi at hann mundi deyia ef hann hefdi eigi þa þegar i stad etit. for sidan i brott ok uirdi litils þat er hann hafdi frumburdanna rettindi ok forprisanir sellt. Enn fyrir þann skylld er ertrnar þær sem hann keypti uaru raudar edr bleikar. þa uar hann þar af kalladr Edom. ella af þi sem Ysidorus segir. at hans likami uar miok raudlitaðr. Hafdi hann .iii. n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fn. ok af sinu<ref>sinni s&#491;k ok, B</ref> tilfelli huert.<ref>þeirra ''tilf.'' B</ref> hann het Esau sua sem raudr. ok Seyr þat er lodinn. ok Edom þat er bleikr edr blodligr.
+
'''45.''' Þann tima sem synir Ysaachs uaru uaxnir menn. giorðiz Esau einn klokr ueidimaðr ok kunni uel plægia. enn Jacob uar einfalldr madr ok geymdi fyrir þi hiardar f&#7887;ður ok modur heima uidr tialldbudir. Ysaach elskaði meirr Esau. bædi fyrir þann skylld at hann uar frumgetinn ok fyrir þat er<ref>at, B</ref> hann feck iamnan goda rettu af þeim uillibradum sem hann ueiddi ok færði feðr sinum. Enn Rebecca elskaði framarri<ref>framarr, B</ref> Jacob af sinum einfalldleik. ella af þi at guð blés henni þi i briost. Þat bar til einu sinni sem Jacob hafði gort ser ertrauelling. at Esau<ref>broðer hans ''tilf.'' B</ref> kom af akri edr eng til hans miok modr af einnihuerri orku. ok sagdi sua til hans. Gef mer nockurn part af uellinginum. þiat ek er storliga<ref>storlegans, B</ref> modr uordinn. Sem hann segði<ref>''saal.'' B; sagdi, A</ref> sua. Miok hungrar mik. enn þo ma ek eigi fyrir mædi sakir [gera mer nu<ref>[nu matgi&#491;ra mer, B</ref>uellinginn. Jacob bad hann selia sér sina frumburdi. [Hann svaraði.<ref>[''tilf.'' B</ref> Huat skal mer frumburðrinn<ref>frumburðerner, B</ref> ef ek deyr. Suer mer at þi sagdi Jacob. at þu skallt þat hallda. Esau sór ok selldi frumburdina. tok þa badi<ref>b&#281;ði, B</ref> ertr ok braud. ok át sem honum likadi. hugsandi at hann mundi deyia ef hann hefdi eigi þa þegar i stad etit. for sidan i brott ok uirdi litils þat er hann hafdi frumburdanna rettindi ok forprisanir sellt. Enn fyrir þann skylld er ertrnar þær sem hann keypti uaru raudar edr bleikar. þa uar hann þar af kalladr Edom. ella af þi sem Ysidorus segir. at hans likami uar miok raudlitaðr. Hafdi hann .iii. n&#7887;fn. ok af sinu<ref>sinni s&#491;k ok, B</ref> tilfelli huert.<ref>þeirra ''tilf.'' B</ref> hann het Esau sua sem raudr. ok Seyr þat er lodinn. ok Edom þat er bleikr edr blodligr.
  
''Scolastica hystoria.'' Frumburdirnir uaru þær .vi. tignir edr rettinda forprisanir. sem hinum ellztum ok frumgetnum sunum til heyrðu ok þeir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu um framm aðra sina brædr ok frændr allt til Aarons.<ref>daga ''tilf.'' B</ref> Hit fyrsta uar þat kennimanz klæði. sem þeim einum uar lofat at bera. ok þo þa at eins er þeir offradu. þat uar annat. at þeim heyrði su þionosta einkannliga til at offra. þat hit þridia. at þeir <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ðladuz ok fengu endiliga<ref>endalega, B</ref> blezan af sinum fedrum. þat uar hit fiorda. at þeir blezadu hinum yngrum bræðrum sinum at ueitzlum eðr hatiðum. enn þat hit .v<sup>ta</sup>. at þeir toku þar medr allan kost tuifalldan uidr adra brædr sina. su uar hin .vi<sup>ta</sup> frumgetins<ref>sunar ''tilf.'' B</ref> tign ok forprisan. at hann uar herra ok yfirmaðr<ref>annarra ''tilf.'' B</ref> sinna brædra. ''speculum hystoriale.'' Eigi misgordi Jacob kaupandi þenna frumgetnat medr ertrauellinginum af sinum brædr Esau. þar sem hann hafdi uel megat fæða hann kauplaust ef hann hefdi þat uiliat. fyrir þann skylld at hinn kallzadi þa<ref>ok kostgi&#281;fði, B</ref> fædzluna at fa af einni saman græðgi sinni ok giolifi.<ref>gialifi, B</ref> eptir þi sem hinn heilagi Gregorius segir. en ecki fyrir natturunnar naudsyn. Er þat ok eiginligarr ok rettligarr sagt. at hann hafi frumburdarins ualld ok heidr fyrir þa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>k helldr leyst [en keypt meðr þi at blezanin fylgði<ref>[''saal.'' B; ok keypt blezanina á, A</ref> frumburdinum. at honum uar þat adr uitrat. at hann skylldi honum til heyra ok hans uerda. Er ok huerium ok einum lofat at leysa til sin sealfs<ref>sins ''tilf.'' B</ref> rettinda ualld. Ella for blezanin sua sem fylgiandi ok samfaust upphafsins undirstodu. þat er sealfum frumburdinum. aa þann hátt sem ius patronatus samfast ok tilheyranda kirkiunnar grunduelli ferr<ref>æ ''tilf.'' B</ref> ok fylgir medr honum.
+
''Scolastica hystoria.'' Frumburdirnir uaru þær .vi. tignir edr rettinda forprisanir. sem hinum ellztum ok frumgetnum sunum til heyrðu ok þeir h&#7887;fdu um framm aðra sina brædr ok frændr allt til Aarons.<ref>daga ''tilf.'' B</ref> Hit fyrsta uar þat kennimanz klæði. sem þeim einum uar lofat at bera. ok þo þa at eins er þeir offradu. þat uar annat. at þeim heyrði su þionosta einkannliga til at offra. þat hit þridia. at þeir &#7887;ðladuz ok fengu endiliga<ref>endalega, B</ref> blezan af sinum fedrum. þat uar hit fiorda. at þeir blezadu hinum yngrum bræðrum sinum at ueitzlum eðr hatiðum. enn þat hit .v<sup>ta</sup>. at þeir toku þar medr allan kost tuifalldan uidr adra brædr sina. su uar hin .vi<sup>ta</sup> frumgetins<ref>sunar ''tilf.'' B</ref> tign ok forprisan. at hann uar herra ok yfirmaðr<ref>annarra ''tilf.'' B</ref> sinna brædra. ''speculum hystoriale.'' Eigi misgordi Jacob kaupandi þenna frumgetnat medr ertrauellinginum af sinum brædr Esau. þar sem hann hafdi uel megat fæða hann kauplaust ef hann hefdi þat uiliat. fyrir þann skylld at hinn kallzadi þa<ref>ok kostgi&#281;fði, B</ref> fædzluna at fa af einni saman græðgi sinni ok giolifi.<ref>gialifi, B</ref> eptir þi sem hinn heilagi Gregorius segir. en ecki fyrir natturunnar naudsyn. Er þat ok eiginligarr ok rettligarr sagt. at hann hafi frumburdarins ualld ok heidr fyrir þa s&#7887;k helldr leyst [en keypt meðr þi at blezanin fylgði<ref>[''saal.'' B; ok keypt blezanina á, A</ref> frumburdinum. at honum uar þat adr uitrat. at hann skylldi honum til heyra ok hans uerda. Er ok huerium ok einum lofat at leysa til sin sealfs<ref>sins ''tilf.'' B</ref> rettinda ualld. Ella for blezanin sua sem fylgiandi ok samfaust upphafsins undirstodu. þat er sealfum frumburdinum. aa þann hátt sem ius patronatus samfast ok tilheyranda kirkiunnar grunduelli ferr<ref>æ ''tilf.'' B</ref> ok fylgir medr honum.
  
  
 
===Her segir fra þui at guð vitraðiz Ysaach<ref>Af ferð Yaaachs til Abimelechs. Genesis, B</ref>===
 
===Her segir fra þui at guð vitraðiz Ysaach<ref>Af ferð Yaaachs til Abimelechs. Genesis, B</ref>===
  
'''46.''' &#272;at bar til einn tima. sua sem hin krankazta tid af miklum sullt kom ok for um uerolldina eptir þat mikla hallæri sem áá Abrahams dogum hafdi uordit. at Ysaach ætladiz at fara nidr aa Egiptaland. ok<ref>''mgl.'' B</ref> uitradiz gud honum þa ok taladi til hans. Far ekki nidr aa Egiptaland. ok huilz helldr ok hafz uidr i<ref>a, B</ref> þi landi sem ek fær sagt ok synt þer. ok orlendz<ref>&#491;rlendz, B </ref> þar. man ek medr þer uera ok þer bleza. <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll þersor stor herud man ek þer gefa ok þinu afkuæmi. fyllandi sua þann suardaga sem ek hefir þinum feðr Abraham fyrir heitit. þitt kyn ok afku&#281;mi man ek sua fiolgaz lata [sem himinsins sti&#491;rnur. Ok<ref>[''saal.'' B; til heimsins stiornar. ok af, A</ref> þinum eptirkomandum erfingium man ek aull þersi laund ok stor herud gefa. ok allar ueralldarinnar þiodir munu i þinu kyni blezadar ok signadar uerda. fyrir þann skylld at Abraham uar uel lydinn ollu minu tali. uardueitandi sæmiliga min boðorð ok setningar. ræktandi þar medr min [l&#491;gmaal ok<ref>[''tilf.'' B</ref> rettindi. For Ysaach þa til Abimeleks konungs i fyrr nefnda landzins haalfu Palestina<ref>Palestine, B</ref> Gerara. ok stadfestiz þar um nockura stund. Var hann þar uel tekinn. einkannliga fyrir sakir þeirrar uinattu sem landzmenn<ref>''saal.'' B; landmenn, A</ref> h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fðu haft uidr fauður hans Abraham. Ok sem hann uar þar. sagdi hann eptir hans dæmum af sinni husfru Rebeccha. at hun uæri hans systir. Nu bar sua til eitt sinn. sua sem hann hafdi þar lengi uerit. at konungrinn sealfr Abimelech sa hann um einn glugga liggia heimolliga hia henni Rebecka. Léét hann sidan kalla séér ok sagdi sua. Þat er audsynt at hun Rebeccha er þin husfru. fyrir hui uilldir þu liuga ok segia hana þina systur uera. Hann suaradi. Ek ottadiz at ek uæri drepinn fyrir hennar fegrðar skylld. ef ek segða at hon uæri min husfru. Fyrir hueria skylld<ref>s&#491;k, B</ref> uilldir þu þaleidiss suikia oss sagdi konungrinn. Einn huerr af landzmonnum her hefdi megat leggiaz medr eiginkonu þinni. hugsandi at hon hefdi fyrir huerium karlmanni<ref>þar um ''tilf.'' B</ref> freals ok lidug uerit. ok hefdir þu þa bundit ok borit oss eina mikla syndabyrði. Lagdi hann sidan sua rikt uidr ollu sinu landzfolki. at ef nockurr yrdi sua diarfr. at þers haattar k&#281;mi nær hans konu.<ref>husfru, B</ref> þa skylldi honum dráp ok dauði sialfdæmðr uera.
+
'''46.''' &#272;at bar til einn tima. sua sem hin krankazta tid af miklum sullt kom ok for um uerolldina eptir þat mikla hallæri sem áá Abrahams dogum hafdi uordit. at Ysaach ætladiz at fara nidr aa Egiptaland. ok<ref>''mgl.'' B</ref> uitradiz gud honum þa ok taladi til hans. Far ekki nidr aa Egiptaland. ok huilz helldr ok hafz uidr i<ref>a, B</ref> þi landi sem ek fær sagt ok synt þer. ok orlendz<ref>&#491;rlendz, B </ref> þar. man ek medr þer uera ok þer bleza. &#7887;ll þersor stor herud man ek þer gefa ok þinu afkuæmi. fyllandi sua þann suardaga sem ek hefir þinum feðr Abraham fyrir heitit. þitt kyn ok afku&#281;mi man ek sua fiolgaz lata [sem himinsins sti&#491;rnur. Ok<ref>[''saal.'' B; til heimsins stiornar. ok af, A</ref> þinum eptirkomandum erfingium man ek aull þersi laund ok stor herud gefa. ok allar ueralldarinnar þiodir munu i þinu kyni blezadar ok signadar uerda. fyrir þann skylld at Abraham uar uel lydinn ollu minu tali. uardueitandi sæmiliga min boðorð ok setningar. ræktandi þar medr min [l&#491;gmaal ok<ref>[''tilf.'' B</ref> rettindi. For Ysaach þa til Abimeleks konungs i fyrr nefnda landzins haalfu Palestina<ref>Palestine, B</ref> Gerara. ok stadfestiz þar um nockura stund. Var hann þar uel tekinn. einkannliga fyrir sakir þeirrar uinattu sem landzmenn<ref>''saal.'' B; landmenn, A</ref> h&#7887;fðu haft uidr fauður hans Abraham. Ok sem hann uar þar. sagdi hann eptir hans dæmum af sinni husfru Rebeccha. at hun uæri hans systir. Nu bar sua til eitt sinn. sua sem hann hafdi þar lengi uerit. at konungrinn sealfr Abimelech sa hann um einn glugga liggia heimolliga hia henni Rebecka. Léét hann sidan kalla séér ok sagdi sua. Þat er audsynt at hun Rebeccha er þin husfru. fyrir hui uilldir þu liuga ok segia hana þina systur uera. Hann suaradi. Ek ottadiz at ek uæri drepinn fyrir hennar fegrðar skylld. ef ek segða at hon uæri min husfru. Fyrir hueria skylld<ref>s&#491;k, B</ref> uilldir þu þaleidiss suikia oss sagdi konungrinn. Einn huerr af landzmonnum her hefdi megat leggiaz medr eiginkonu þinni. hugsandi at hon hefdi fyrir huerium karlmanni<ref>þar um ''tilf.'' B</ref> freals ok lidug uerit. ok hefdir þu þa bundit ok borit oss eina mikla syndabyrði. Lagdi hann sidan sua rikt uidr ollu sinu landzfolki. at ef nockurr yrdi sua diarfr. at þers haattar k&#281;mi nær hans konu.<ref>husfru, B</ref> þa skylldi honum dráp ok dauði sialfdæmðr uera.
  
Ysaach hafdi þar sád mikit ok sua gott. at hann reiknadi sik hundradfalldan áu<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xt hafa fengit aa þi sama aari. hia þi<ref>hinu, B</ref> sem fyrr hafdi hann saait. Hafði hann ok eigi at eins af saðinu einu. utan iafnuel af aullu sinu godz storliga<ref>storligans, B</ref> mikinn frammgang ok aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xt. Gerdiz hann medr guds blezan ok uilia einn mikils háttar madr ok miok rikr at ganganda fe. hafandi marga yxn ok saudi. ok hellt mart folk upp aa sinn kost. fyrir huern skylld er sealfir landzmenninir Palestine <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fundadu hann. ok byrgðu aptr fyllandi medr molldu alla þa brunna. sem fadir hans hafdi grafa latit. Kom þeirra aufund sua um sidir. at sealfr konungrinn Abimelech taladi til Ysaachs. Far i brott hedan. þiat þu geriz hardla mikils háttar madr. ok allt uolldugari<ref>v&#491;lldugari, B</ref> enn uær erum. For hann þa i brott þadan ok kom framm i engidal nockurum. þeim er Phaara heitir. i þi sama landi Gerara. ok bygdi þar uidr eina lækiarraas<ref>beckiarrans eðr for, B</ref> i hueria er einn fors. saa sem þar uar nær. fell aa nockurum timum en stundum eigi. Enn busmalinn matti eigi uel uatzins missa. ok fyrir þi let hann upp grafa þa saumu brunna. sem faðir hans hafði þar fordum gort. ok kallaði þa meðr [fyrrum sinum<ref>[hinum s&#491;mum, B</ref> n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fnum sem hann hafði þeim gefit. hueria er Philistei fylldu medr molldu sidan er hann uar allr. Ok þegar sem Ysaach hafði þar fundit ok fengit fagrt uatn. þa kallzadu þeir<ref>landzmenn, B</ref> til þeirra s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu brunna ok deilldu. ok sogðu at þeir ætti þat sama uatn. Kalladi Ysaak fyrir þa sauk þann brunn Eskon. þat er sua sem klandan edr deila. J brott for hann þaðan ok gróf annan brunn. ok til þers sama kaulludu<ref>kallzaðu, B</ref> landzmenn eigi siðr. Fyrir þa grein kallaði hann þann gagnstað<ref>gagnstadligan, B</ref> eðr uuinattur. Josephus segir. at<ref>''saal.'' B; ok, A</ref> sua geck hann fra brunni<ref>brunnum, B</ref> þersum. at [hann uar eigi algerr.<ref>[þeir varu eigi algiorfer, B</ref> uiliandi giarnara bida til þers at hann fengi<ref>faa, B</ref> þar um orlof landzmanna ok þeirra godan uilia medr skynsemd ok skilrekki enn þræta med kifan ok kallzi meðr<ref>við, B</ref> þa. For hann i brott þadan ok grof bruna hinn þriðia. ok til þess deilldu þeir eigi. Fyrir þann skylld kalladi Ysaach þann brunn Robooth. þat er uidleiki. ok sagdi sua. Vidkaz lætr gud oss nu ok uaxa i uerolldinni. Þadan for hann upp i þann stad sem Bersabéé heitir. ok aa þeirri saumu nátt sem hann kom þar. uitraðiz honum gud drottinn sua segiandi. Ek er gud feðr þins Abrahams. hird eigi at ottaz. Ek er medr þer. ek man bleza þer ok<ref>''tilf.'' B</ref> ek man fiolga<ref>fi&#491;lga, B</ref> ok margfallda þitt kyn ok afku&#281;mi fyrir tilskylldan mins þionostumanz Abrahams. G<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi Ysaach þar eitt alltari. héét ok kallaði upp a guðs nafn ok naðir. setti siðan upp sina tialldbuð. ok bauð sueinum sinum at gera þar ok grafa einn brunn.
+
Ysaach hafdi þar sád mikit ok sua gott. at hann reiknadi sik hundradfalldan áu&#7887;xt hafa fengit aa þi sama aari. hia þi<ref>hinu, B</ref> sem fyrr hafdi hann saait. Hafði hann ok eigi at eins af saðinu einu. utan iafnuel af aullu sinu godz storliga<ref>storligans, B</ref> mikinn frammgang ok aau&#7887;xt. Gerdiz hann medr guds blezan ok uilia einn mikils háttar madr ok miok rikr at ganganda fe. hafandi marga yxn ok saudi. ok hellt mart folk upp aa sinn kost. fyrir huern skylld er sealfir landzmenninir Palestine &#7887;fundadu hann. ok byrgðu aptr fyllandi medr molldu alla þa brunna. sem fadir hans hafdi grafa latit. Kom þeirra aufund sua um sidir. at sealfr konungrinn Abimelech taladi til Ysaachs. Far i brott hedan. þiat þu geriz hardla mikils háttar madr. ok allt uolldugari<ref>v&#491;lldugari, B</ref> enn uær erum. For hann þa i brott þadan ok kom framm i engidal nockurum. þeim er Phaara heitir. i þi sama landi Gerara. ok bygdi þar uidr eina lækiarraas<ref>beckiarrans eðr for, B</ref> i hueria er einn fors. saa sem þar uar nær. fell aa nockurum timum en stundum eigi. Enn busmalinn matti eigi uel uatzins missa. ok fyrir þi let hann upp grafa þa saumu brunna. sem faðir hans hafði þar fordum gort. ok kallaði þa meðr [fyrrum sinum<ref>[hinum s&#491;mum, B</ref> n&#7887;fnum sem hann hafði þeim gefit. hueria er Philistei fylldu medr molldu sidan er hann uar allr. Ok þegar sem Ysaach hafði þar fundit ok fengit fagrt uatn. þa kallzadu þeir<ref>landzmenn, B</ref> til þeirra s&#7887;mu brunna ok deilldu. ok sogðu at þeir ætti þat sama uatn. Kalladi Ysaak fyrir þa sauk þann brunn Eskon. þat er sua sem klandan edr deila. J brott for hann þaðan ok gróf annan brunn. ok til þers sama kaulludu<ref>kallzaðu, B</ref> landzmenn eigi siðr. Fyrir þa grein kallaði hann þann gagnstað<ref>gagnstadligan, B</ref> eðr uuinattur. Josephus segir. at<ref>''saal.'' B; ok, A</ref> sua geck hann fra brunni<ref>brunnum, B</ref> þersum. at [hann uar eigi algerr.<ref>[þeir varu eigi algiorfer, B</ref> uiliandi giarnara bida til þers at hann fengi<ref>faa, B</ref> þar um orlof landzmanna ok þeirra godan uilia medr skynsemd ok skilrekki enn þræta med kifan ok kallzi meðr<ref>við, B</ref> þa. For hann i brott þadan ok grof bruna hinn þriðia. ok til þess deilldu þeir eigi. Fyrir þann skylld kalladi Ysaach þann brunn Robooth. þat er uidleiki. ok sagdi sua. Vidkaz lætr gud oss nu ok uaxa i uerolldinni. Þadan for hann upp i þann stad sem Bersabéé heitir. ok aa þeirri saumu nátt sem hann kom þar. uitraðiz honum gud drottinn sua segiandi. Ek er gud feðr þins Abrahams. hird eigi at ottaz. Ek er medr þer. ek man bleza þer ok<ref>''tilf.'' B</ref> ek man fiolga<ref>fi&#491;lga, B</ref> ok margfallda þitt kyn ok afku&#281;mi fyrir tilskylldan mins þionostumanz Abrahams. G&#7887;rdi Ysaach þar eitt alltari. héét ok kallaði upp a guðs nafn ok naðir. setti siðan upp sina tialldbuð. ok bauð sueinum sinum at gera þar ok grafa einn brunn.
  
J þann punct kom þagat til fundar uidr hann konungrinn Abimelech. ok .ii. hinir fremztu uinir hans meðr honum. Phicol riddara hofdingi hans. er fyrr uar nefndr. ok annarr hans bezti uin Ocozach.<ref>Ocbozath, B</ref> Ok sem Ysaach sa þa. taladi hann til þeirra. Fyrir hueria skylld komu þer hingat til min. þess manz sem þer hatadut ok rakut brott fra ydr. [Konungr svaradi.<ref>[þeir su&#491;ruðu, B</ref> Fyrir þann skylld at uær seam. at gud drottinn er meðr þer. þa t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lum uær þat. at uar uilium setia sáttmál ok leggia felagskap uár i milli. binda þat sidan medr suard<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum. at þu skallt oss ecki mein gera. sua sem uer [agirndumz ekki eðr<ref>[''saal.'' B; agirntumz ok, A</ref> tokum þat sem þu attir. ok eigi gordum uer þer n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut uætta til meins. helldr gafum uer þer gott orlof at fara medr ollu þi gozi sem gud hafði gefit þer hueria leid sem þer likaði. Eptir þat gerdi Ysaach þeim ueitzlu. ok um morgininn sem þeir uaru klæddir. soru þeir huarir audrum sinn trunat ok felagskap. foru siþan heim aptr meðr hans godu orlofi. A þann sama dag komu sueinar Ysaachs. þeir sem brunninn skylldu grafit hafa. ok s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu at þeir haufdu þat gert ok fundit uatn.<ref>brunnian, B</ref> huaþan<ref>af ''tilf.'' B</ref> er hann kalladi þann sua sem gnottar brunn. ok þar af er borgin alla g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tu sidan kaullud Bersabéé allt til þessa dags. þat er sua sem gnottar brunnr edr sadningar.<ref>brunnr ''tilf.'' B</ref>
+
J þann punct kom þagat til fundar uidr hann konungrinn Abimelech. ok .ii. hinir fremztu uinir hans meðr honum. Phicol riddara hofdingi hans. er fyrr uar nefndr. ok annarr hans bezti uin Ocozach.<ref>Ocbozath, B</ref> Ok sem Ysaach sa þa. taladi hann til þeirra. Fyrir hueria skylld komu þer hingat til min. þess manz sem þer hatadut ok rakut brott fra ydr. [Konungr svaradi.<ref>[þeir su&#491;ruðu, B</ref> Fyrir þann skylld at uær seam. at gud drottinn er meðr þer. þa t&#7887;lum uær þat. at uar uilium setia sáttmál ok leggia felagskap uár i milli. binda þat sidan medr suard&#7887;gum. at þu skallt oss ecki mein gera. sua sem uer [agirndumz ekki eðr<ref>[''saal.'' B; agirntumz ok, A</ref> tokum þat sem þu attir. ok eigi gordum uer þer n&#7887;ckut uætta til meins. helldr gafum uer þer gott orlof at fara medr ollu þi gozi sem gud hafði gefit þer hueria leid sem þer likaði. Eptir þat gerdi Ysaach þeim ueitzlu. ok um morgininn sem þeir uaru klæddir. soru þeir huarir audrum sinn trunat ok felagskap. foru siþan heim aptr meðr hans godu orlofi. A þann sama dag komu sueinar Ysaachs. þeir sem brunninn skylldu grafit hafa. ok s&#7887;gdu at þeir haufdu þat gert ok fundit uatn.<ref>brunnian, B</ref> huaþan<ref>af ''tilf.'' B</ref> er hann kalladi þann sua sem gnottar brunn. ok þar af er borgin alla g&#7887;tu sidan kaullud Bersabéé allt til þessa dags. þat er sua sem gnottar brunnr edr sadningar.<ref>brunnr ''tilf.'' B</ref>
  
''Scolastica hystoria.''<ref>[''saal.'' B; Her segir af Phoromeus ok Ysis systor hans, A</ref> Nær þersum tima sem nu uar fra sagt setti Phoroneus sun Jnachi ok Nyobes framarri l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>g i Grecia enn fyrr hofdu<ref>hafði, B</ref> uerit. ok skipaði þat ok stadfesti. at aull mál ok sakarferli<ref>sakaferli, B</ref> skylldi fyrir domanda k&#281;raz ok nidr setiaz. ok þann stad sem dominum uar einkannliga tilskipaðr ok ætladr kalladi hann af sinu nafni Forum. Hans systir Ysis for aa skipi til Egiptalandz. hon uar sua klok kona. at hon kendi egiptzkum monnum nockura þa bokstafi ok ritzháttu. sem þeir kunnu eigi aðr. Af sádplóg ok korngi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd fr&#281;ddi<ref>''saal.'' B; fæddi, A</ref> hon þa.<ref>ok um marga luti ''tilf.'' B</ref> huar fyrir þeir kaulludu hana Ysidem. þat sem upp a þeirra<ref>tal ok ''tilf.'' B</ref> tunga þydiz iord. þar sem hon héét adr Juno. sua sem Jano. þi at philosophi sogdu. at hun uæri [sua sem hurð eðr port allra<ref>''saal.'' B; hurð edr sua sem frillra(!), A</ref> þeirra kuinna<ref>kuenna, B</ref> sem giptiz ok barnbærar væri.<ref>''saal.'' B; varu, A</ref> Nu af fyrr sagðri sauk uar hon eptir sinn dauda i guda t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lu [tekin<ref>[''saal.'' B; h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>kin (? h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fð), A</ref> aa Egiptalandi. Þann tima for ok sun Phoronei er Apis<ref>''saal.'' B; Aspis, A</ref> het á skipi til Egiptalandz. huern er nockurir menn segia uerit hafa eiginbonda<ref>fyrr sagðrar ''tilf.'' B</ref> Ysidis. Var hann ok þar i gudi t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lu tekinn ok kalladr Sarapis.<ref>Serapis, B</ref>
+
''Scolastica hystoria.''<ref>[''saal.'' B; Her segir af Phoromeus ok Ysis systor hans, A</ref> Nær þersum tima sem nu uar fra sagt setti Phoroneus sun Jnachi ok Nyobes framarri l&#7887;g i Grecia enn fyrr hofdu<ref>hafði, B</ref> uerit. ok skipaði þat ok stadfesti. at aull mál ok sakarferli<ref>sakaferli, B</ref> skylldi fyrir domanda k&#281;raz ok nidr setiaz. ok þann stad sem dominum uar einkannliga tilskipaðr ok ætladr kalladi hann af sinu nafni Forum. Hans systir Ysis for aa skipi til Egiptalandz. hon uar sua klok kona. at hon kendi egiptzkum monnum nockura þa bokstafi ok ritzháttu. sem þeir kunnu eigi aðr. Af sádplóg ok korngi&#7887;rd fr&#281;ddi<ref>''saal.'' B; fæddi, A</ref> hon þa.<ref>ok um marga luti ''tilf.'' B</ref> huar fyrir þeir kaulludu hana Ysidem. þat sem upp a þeirra<ref>tal ok ''tilf.'' B</ref> tunga þydiz iord. þar sem hon héét adr Juno. sua sem Jano. þi at philosophi sogdu. at hun uæri [sua sem hurð eðr port allra<ref>''saal.'' B; hurð edr sua sem frillra(!), A</ref> þeirra kuinna<ref>kuenna, B</ref> sem giptiz ok barnbærar væri.<ref>''saal.'' B; varu, A</ref> Nu af fyrr sagðri sauk uar hon eptir sinn dauda i guda t&#7887;lu [tekin<ref>[''saal.'' B; h&#7887;kin (? h&#7887;fð), A</ref> aa Egiptalandi. Þann tima for ok sun Phoronei er Apis<ref>''saal.'' B; Aspis, A</ref> het á skipi til Egiptalandz. huern er nockurir menn segia uerit hafa eiginbonda<ref>fyrr sagðrar ''tilf.'' B</ref> Ysidis. Var hann ok þar i gudi t&#7887;lu tekinn ok kalladr Sarapis.<ref>Serapis, B</ref>
  
''Genesis.'' Esau geck at eiga .ii. konur storættadar af Chanaans ætt. þann tima sem hann uar fertugr at alldri. het aunnur Judith enn aunnur Bethsamath. ok g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi sik sem einn herra ok hofðingia medr þeim mágum. uaru þær badar miok stygguar<ref>strangar, B</ref> ok stridar uid Ysaach ok Rebeccham.  
+
''Genesis.'' Esau geck at eiga .ii. konur storættadar af Chanaans ætt. þann tima sem hann uar fertugr at alldri. het aunnur Judith enn aunnur Bethsamath. ok g&#7887;rdi sik sem einn herra ok hofðingia medr þeim mágum. uaru þær badar miok stygguar<ref>strangar, B</ref> ok stridar uid Ysaach ok Rebeccham.  
  
  
 
===Fra þui er Ysaach blezaði son sinn Jacob. [þa er hann hvgði Esau at bleza.<ref>[''tilf.'' B</ref>===
 
===Fra þui er Ysaach blezaði son sinn Jacob. [þa er hann hvgði Esau at bleza.<ref>[''tilf.'' B</ref>===
  
[[File:020.Isaac Blesses Jacob.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Ysaach sagdi sua. Tal þitt ok raudd er þilikt sem Jacob enn hendr eru Esau.'''</center>]]'''47.''' Þar er nu til máls at taka. at sua sem Ysaach gerðiz madr miok gamalt ok hafdi mist synar sinnar. kalladi hann til sin Esau. ok taladi til hans aa þessa leid. Þu sér þat sun minn.<ref>sagði hann ''tilf.'' B</ref> at ek elldumz mikit. ok ek ueit eigi minn daudadagh fyrir. nær hann [man koma.<ref>[kemr. þa, B</ref> tak þin uapn boga ok aurfar<ref>&#491;rfam&#281;l, B</ref> ok gakk ut ok freista. at þu fair fengit nockut af ueidiskap. ok gor mer af þilika pottsteik eðr uelling. sem þu ueitz minn uilia ok uana til uera. ok gef mer þat sama til bordz sua buit at snæda. ok sealfs mins aund blezi þik [fyrir guði fyrr<ref>[''saal.'' B; fyrri gudi, A</ref> en ek sáliz. Ok þegar sem Rebecca hafdi þetta heyrt. ok Esau uar ut genginn at fylla sins fuadur bøn ok bodskap. talaði hon til sins sunar Jacob. Ek heyrda upp aa at fadir þinn talaði<ref>sva ''tilf.'' B</ref> til þins brøðr Esau. ok hermdi honum huersu hann hafdi talad. Lyd nu at þi radum minum sun minn sagdi Rebecca. far ok ber mer þau .ii. kid. sem bezt bidr i allri minni<ref>vaarri, B</ref> hiorð. til þers at ek g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ri þar af þinum fedr þers háttar fædzlur. sem ek ueit at hann etr giarna. Ok sem þu hefir honum [þers háttar retti<ref>[þersa rettu, B</ref> borit. ok hann hefir þar af etit. þa ma uera at hann blezi þer i stad Esau fyrr enn hann deyi. Hann suaradi þa. Þat ueitz þu modir min. at Esau brodir minn er madr allr lodinn. enn ek em allr limr ok slettr. Nu ef sua berr til. at fadir minn uill medr hondum þreifa um mik. ok kenni hann mik ok alla þersa mina g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd. þa ottaz<ref>ottumz, B</ref> ek. at hann hyggi mik [uiliat hafa<ref>[hafa viliat, B</ref> dára sik ok seti mer þa boluan fyrir blezan. Þersi bauluan [sun minn<ref>[''tilf.'' B</ref> bidr ek at aa mer liggi sagði Rebecca. Ger þetta eina sem ek bydr þer. ok ber hegat til min þat som ek sagdi þer. Hann geck brott. ok bar henni þat sem hon bad. Matbio<ref>Matbyggi, B</ref> hon þar af þess hattar fædu.<ref>rettu, B</ref> sem hon uissi fedr hans giarnaz uilia hafa. ok klæddi hann medr hardla godum klædum. er Esau atti ok hon hafdi heima þar at geyma hia ser. huer er frumgetnum syni til heyrdu. sem fyrr var sagt. Meðr kidskinnum huldi hun hans hendr ok hals. feck honum sidan i hendr þat pulmentum sem hon hafdi matgort. ok braud þau sem hon hafdi bakat. Bar hann þenna sama matbunað feðr sinum. ok sagdi sua. Faðir minn. Hann suarar. Ek heyrir edr huerr ertu son minn. Ek er Esau þinn son framgetinn sagdi Jacob. gordi ek nu sem þu bauðt mer. Ysaach taladi þa til sunar sins. Ok huersu bar þers til. at þu mattir sua skiotliga finna sun minn. Hann suaradi. Sua uilldi gud. at þat uyrdi skiott fyrir mer. sem ek uilldi fa ok finna. Gack hegat til min sun minn sagdi Ysaach. at ek profi meðr handa aatekning. huart þu ert sun minn Esau eðr eigi. Hann geck þa at feðr sinum. Ok er hann hafði handlat hann sem [hann uilldi.<ref>[honum likaði, B</ref> sagdi hann sua. Tal þitt ok raudd er þilikt sem Jacob<ref>tal Jacobs, B</ref> enn [hendr eru Esau.<ref>[hendrnar eru hendr Esau, B</ref> Kendi hann fyrir þann skylld eigi Jacob. at hans lodnar hendr gerdu hann likan sinum brædr hinum meira. enn um marga luti aðra uoru þeir hardla likir. sem tuiburum er uant at uerda. [Ysaach blezadi<ref>[Siðan blezaði Ysaach, B</ref> hann ok sagdi sua. Ert þu sun minn Esau. Hann svaradi. Ek er hann. Ber hegat til min retti<ref>rettu, B</ref> þa sun minn sagdi Ysaach. sem þu hefir mer matbuit<ref>buið, B</ref> af þinum ueidiskap. til þers at min aund blezi þer. Hann gerdi sua. ok þar meðr gaf hann honum uin at drecka. Ok sem hann hafdi bædi etit ok druckit. taladi hann til hans. Gakk hegat til min son minn ok kyss mik. Hann gekk at honum ok kysti hann. Ok þegar i stad sem hann kendi þann ilm ok anga sem af hans klædum uar. þa blezadi hann honum sua segiandi. Se her. mins sonar ilmr ok angi er þilikr sem sa ilmr sem af þeim fullg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rfum akri uerdr. sem gud drottinn hefir blezað. Gefi gud þer mikla nægd hueitiss. uins ok uidsmi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rs. af himins daugg ok þar meðr af iarðarinnar kost ok feiti. J þersum .iii. lutum ma rettliga skiliaz allr iarðarinnar freoleiki. fæðan fyrir hueitid. allr drykkr fyrir uinit. aull potagia ok uellingr fyrir uidsmi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rit. Ok enn sagði Ysaach. Ættir ok alþyda þioni þer<ref>''saal.'' B; þik, A</ref> ok sæmi þik. Brøðr þinir luti<ref>''saal.'' B; þioni, A</ref> þer ok tillæti ueiti. ok allra þinna brædra skalltu herra<ref>ok yfirmaðr ''tilf.'' B.</ref> uera.<ref>uerða, B</ref> Huerr sem þer hefir bannet. se hann bannaðr ok bauluadr. enn sa se fulluliga blezaðr sem þer hefir blezað. ''scolastica hystoria.'' Fekk Jacob þessa blezan eptir þi sem hans fedr orð ok ordanna kraptr uar til. enn eigi eptir hans aastundan þa at sinni. sua sem einn huerr byskup mætti uigia annars byskups klerk. þann sem hann hugdi<ref>hygði, B</ref> sialfs sins klerk. ok uæri þo uigdr allt at eins. ''speculum hystoriale.'' Eigi syndgaðiz hann ok [af þersarri<ref>[i þersi, B</ref> sinni gord. þiat þessa frumgetins sunar tign ok blezan grápadi hann eigi ne feck medr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>kkurri flærð. helldr tok hann hana ok keypti af sinum fedr sua sem sér eiginliga ok tilheyriliga. eptir þi sem hinn heilagi Gregorius segir. Eigi laug hann ne falsadi segiandi sinum feðr at hann uæri Esau. [fyrir þann skylld at hann var Esau<ref>[''tilf.'' B</ref> eigi i sialfs sins persona helldr i frumburdarins tign. þaleidis sem Johannes baptista uar Helias eigi i sinni natturu edr persona utan helldr i sinum kraptauerkum.  
+
[[File:020.Isaac Blesses Jacob.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Ysaach sagdi sua. Tal þitt ok raudd er þilikt sem Jacob enn hendr eru Esau.'''</center>]]'''47.''' Þar er nu til máls at taka. at sua sem Ysaach gerðiz madr miok gamalt ok hafdi mist synar sinnar. kalladi hann til sin Esau. ok taladi til hans aa þessa leid. Þu sér þat sun minn.<ref>sagði hann ''tilf.'' B</ref> at ek elldumz mikit. ok ek ueit eigi minn daudadagh fyrir. nær hann [man koma.<ref>[kemr. þa, B</ref> tak þin uapn boga ok aurfar<ref>&#491;rfam&#281;l, B</ref> ok gakk ut ok freista. at þu fair fengit nockut af ueidiskap. ok gor mer af þilika pottsteik eðr uelling. sem þu ueitz minn uilia ok uana til uera. ok gef mer þat sama til bordz sua buit at snæda. ok sealfs mins aund blezi þik [fyrir guði fyrr<ref>[''saal.'' B; fyrri gudi, A</ref> en ek sáliz. Ok þegar sem Rebecca hafdi þetta heyrt. ok Esau uar ut genginn at fylla sins fuadur bøn ok bodskap. talaði hon til sins sunar Jacob. Ek heyrda upp aa at fadir þinn talaði<ref>sva ''tilf.'' B</ref> til þins brøðr Esau. ok hermdi honum huersu hann hafdi talad. Lyd nu at þi radum minum sun minn sagdi Rebecca. far ok ber mer þau .ii. kid. sem bezt bidr i allri minni<ref>vaarri, B</ref> hiorð. til þers at ek g&#7887;ri þar af þinum fedr þers háttar fædzlur. sem ek ueit at hann etr giarna. Ok sem þu hefir honum [þers háttar retti<ref>[þersa rettu, B</ref> borit. ok hann hefir þar af etit. þa ma uera at hann blezi þer i stad Esau fyrr enn hann deyi. Hann suaradi þa. Þat ueitz þu modir min. at Esau brodir minn er madr allr lodinn. enn ek em allr limr ok slettr. Nu ef sua berr til. at fadir minn uill medr hondum þreifa um mik. ok kenni hann mik ok alla þersa mina g&#7887;rd. þa ottaz<ref>ottumz, B</ref> ek. at hann hyggi mik [uiliat hafa<ref>[hafa viliat, B</ref> dára sik ok seti mer þa boluan fyrir blezan. Þersi bauluan [sun minn<ref>[''tilf.'' B</ref> bidr ek at aa mer liggi sagði Rebecca. Ger þetta eina sem ek bydr þer. ok ber hegat til min þat som ek sagdi þer. Hann geck brott. ok bar henni þat sem hon bad. Matbio<ref>Matbyggi, B</ref> hon þar af þess hattar fædu.<ref>rettu, B</ref> sem hon uissi fedr hans giarnaz uilia hafa. ok klæddi hann medr hardla godum klædum. er Esau atti ok hon hafdi heima þar at geyma hia ser. huer er frumgetnum syni til heyrdu. sem fyrr var sagt. Meðr kidskinnum huldi hun hans hendr ok hals. feck honum sidan i hendr þat pulmentum sem hon hafdi matgort. ok braud þau sem hon hafdi bakat. Bar hann þenna sama matbunað feðr sinum. ok sagdi sua. Faðir minn. Hann suarar. Ek heyrir edr huerr ertu son minn. Ek er Esau þinn son framgetinn sagdi Jacob. gordi ek nu sem þu bauðt mer. Ysaach taladi þa til sunar sins. Ok huersu bar þers til. at þu mattir sua skiotliga finna sun minn. Hann suaradi. Sua uilldi gud. at þat uyrdi skiott fyrir mer. sem ek uilldi fa ok finna. Gack hegat til min sun minn sagdi Ysaach. at ek profi meðr handa aatekning. huart þu ert sun minn Esau eðr eigi. Hann geck þa at feðr sinum. Ok er hann hafði handlat hann sem [hann uilldi.<ref>[honum likaði, B</ref> sagdi hann sua. Tal þitt ok raudd er þilikt sem Jacob<ref>tal Jacobs, B</ref> enn [hendr eru Esau.<ref>[hendrnar eru hendr Esau, B</ref> Kendi hann fyrir þann skylld eigi Jacob. at hans lodnar hendr gerdu hann likan sinum brædr hinum meira. enn um marga luti aðra uoru þeir hardla likir. sem tuiburum er uant at uerda. [Ysaach blezadi<ref>[Siðan blezaði Ysaach, B</ref> hann ok sagdi sua. Ert þu sun minn Esau. Hann svaradi. Ek er hann. Ber hegat til min retti<ref>rettu, B</ref> þa sun minn sagdi Ysaach. sem þu hefir mer matbuit<ref>buið, B</ref> af þinum ueidiskap. til þers at min aund blezi þer. Hann gerdi sua. ok þar meðr gaf hann honum uin at drecka. Ok sem hann hafdi bædi etit ok druckit. taladi hann til hans. Gakk hegat til min son minn ok kyss mik. Hann gekk at honum ok kysti hann. Ok þegar i stad sem hann kendi þann ilm ok anga sem af hans klædum uar. þa blezadi hann honum sua segiandi. Se her. mins sonar ilmr ok angi er þilikr sem sa ilmr sem af þeim fullg&#7887;rfum akri uerdr. sem gud drottinn hefir blezað. Gefi gud þer mikla nægd hueitiss. uins ok uidsmi&#7887;rs. af himins daugg ok þar meðr af iarðarinnar kost ok feiti. J þersum .iii. lutum ma rettliga skiliaz allr iarðarinnar freoleiki. fæðan fyrir hueitid. allr drykkr fyrir uinit. aull potagia ok uellingr fyrir uidsmi&#7887;rit. Ok enn sagði Ysaach. Ættir ok alþyda þioni þer<ref>''saal.'' B; þik, A</ref> ok sæmi þik. Brøðr þinir luti<ref>''saal.'' B; þioni, A</ref> þer ok tillæti ueiti. ok allra þinna brædra skalltu herra<ref>ok yfirmaðr ''tilf.'' B.</ref> uera.<ref>uerða, B</ref> Huerr sem þer hefir bannet. se hann bannaðr ok bauluadr. enn sa se fulluliga blezaðr sem þer hefir blezað. ''scolastica hystoria.'' Fekk Jacob þessa blezan eptir þi sem hans fedr orð ok ordanna kraptr uar til. enn eigi eptir hans aastundan þa at sinni. sua sem einn huerr byskup mætti uigia annars byskups klerk. þann sem hann hugdi<ref>hygði, B</ref> sialfs sins klerk. ok uæri þo uigdr allt at eins. ''speculum hystoriale.'' Eigi syndgaðiz hann ok [af þersarri<ref>[i þersi, B</ref> sinni gord. þiat þessa frumgetins sunar tign ok blezan grápadi hann eigi ne feck medr n&#7887;kkurri flærð. helldr tok hann hana ok keypti af sinum fedr sua sem sér eiginliga ok tilheyriliga. eptir þi sem hinn heilagi Gregorius segir. Eigi laug hann ne falsadi segiandi sinum feðr at hann uæri Esau. [fyrir þann skylld at hann var Esau<ref>[''tilf.'' B</ref> eigi i sialfs sins persona helldr i frumburdarins tign. þaleidis sem Johannes baptista uar Helias eigi i sinni natturu edr persona utan helldr i sinum kraptauerkum.  
  
''Genesis.'' Þegar<ref>leið ''tilf.'' B</ref> sem Ysaach hafdi næfrliga<ref>neppilega, B</ref> lyktat sinu fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu tali ok Jacob uar ut genginn. kom Esau ok bar sinum fedr þa fædu. sem hann hafdi honum matg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt ok sodit af sinum ueidiskap. ok sagdi sua. Ris upp þu fadir minn. ok et af þins sunar uillibraad ok ueidiskap. at þin aund blezi mer nu. Huerr ertu sagdi Ysaach. Hann svaradi. Ek em þinn frumgetinn son Esau. Ysaach ottadiz þa mikilliga ok undradiz meirr enn til dæma eðr nockurr madr mætti skilia edr trua. ok sagdi sua. Huerr er sa at þi er til min bar nu fyrir litilli stundu þa uillibraad ok ueidiskap sem hann hafði fengit.<ref>fangit, B</ref> ok aat ek af aullum þeim rettum fyrr enn þu kiæmir. Gaf ek honum þa<ref>''mgl.'' B</ref> blezan. ok hann man æ blezaðr uera. Ok er Esau heyrði þersi fedr sins ord. þa setti hann upp mikit op. ok i [þeim angist ok eliar<ref>[''saal. ogs.'' B; ''maaske b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r der læses:'' þeim aagistar ekka</ref> sem hann feck af þersu aullu saman. sagdi hann sua. Bleza mer<ref>ok ''tilf.'' B</ref> eigi at sidr faðir minn. ''scolastica hystoria.'' En fyrir þa sauk at Ysaach uar þat synt ok uitrað i þersarri miklu r&#281;zlu ok enn helldr nauckuru miklu umegni. sem hann fekk þann tima sem Esau kom aptr. at þetta uard allt eptir guds uilia. ok hann undirstod merking þeirrar milldu flærdar ok klokskapar. sem þar for framm. ok þar fyrir uar hann þi sidr reidr. at hann styrkti ok stadfesti þat sem hann hafdi fyrr gort. ok sagdi hann sua. ''genesis.'' Þinn broðir samborinn kom nockut sua klokliga ok tok þina blezan. Hann svaradi. Rettliga uar hans nafn kallat Jacob. fyrir þa grein at nu sueik hann mik annan tima ok gróf enn undir mer. J fyrstunni tok hann frumburði mina. enn nu ripsaði hann ok grápaði blezan mina. edr uardueittir<ref>varðveitir, B</ref> þu eigi adra blezan mer til handa. Herra þinn hefir ek [nu hann<ref>[hann nu, B</ref> skipat sagdi Ysaach. ok alla hans bræðr lagda ek undir hans tyktan ok yfirbod. Medr hueiti. uini ok uidsmi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ri styrkta ek hann ok stadfesta. ok huat ma ek þer g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra son minn sidan. Esau suaradi. Hefir þu eina [at eins<ref>[''tilf.'' B</ref> blezan til fadir minn. ek bidr at þu blezir mik<ref>mer, B</ref> eigi sidr enn hann.<ref>honum, B</ref> Nu sem hann grét medr opi miklu ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>drum sinum<ref>illum, B</ref> lætum. geckz Ysaach hugr uid ok sagði sua. J iarðarinnar kost ok feitleik ok þar meðr i þeirri d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gg er ofan or himninum kemr man þin blezan uera. Kom þat framm i þi landi sem Jdumea het [ok siðan<ref>[''tilf.'' B</ref> af hans nafni Edom. þiat þar er hin bezta hagi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd eptir þi sem Commestor segir. Ok enn lagði<ref>''saal.'' B; sagdi, A</ref> hann til n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckur orð spaandi af hans eptirkomandum ættmonnum. Meðr suerð mantu lifa ok bardagamadr uera ok bræðr þinum þiona. Kom þat þa framm er Jdumea uard skattgilld þeim sem formenn uaru yfir Jsraels husi. Enn þo man sa timi koma sagdi Ysaach. at þu mant hans aanaudarok [reka brott ok<ref>[''tilf.'' B</ref> af reida þinum halsi. Þat fylldiz þa ok framm kom. er Jdumea bardiz moti ualldi ok yfirbodi Jude.
+
''Genesis.'' Þegar<ref>leið ''tilf.'' B</ref> sem Ysaach hafdi næfrliga<ref>neppilega, B</ref> lyktat sinu fyrr s&#7887;gdu tali ok Jacob uar ut genginn. kom Esau ok bar sinum fedr þa fædu. sem hann hafdi honum matg&#7887;rt ok sodit af sinum ueidiskap. ok sagdi sua. Ris upp þu fadir minn. ok et af þins sunar uillibraad ok ueidiskap. at þin aund blezi mer nu. Huerr ertu sagdi Ysaach. Hann svaradi. Ek em þinn frumgetinn son Esau. Ysaach ottadiz þa mikilliga ok undradiz meirr enn til dæma eðr nockurr madr mætti skilia edr trua. ok sagdi sua. Huerr er sa at þi er til min bar nu fyrir litilli stundu þa uillibraad ok ueidiskap sem hann hafði fengit.<ref>fangit, B</ref> ok aat ek af aullum þeim rettum fyrr enn þu kiæmir. Gaf ek honum þa<ref>''mgl.'' B</ref> blezan. ok hann man æ blezaðr uera. Ok er Esau heyrði þersi fedr sins ord. þa setti hann upp mikit op. ok i [þeim angist ok eliar<ref>[''saal. ogs.'' B; ''maaske b&#7887;r der læses:'' þeim aagistar ekka</ref> sem hann feck af þersu aullu saman. sagdi hann sua. Bleza mer<ref>ok ''tilf.'' B</ref> eigi at sidr faðir minn. ''scolastica hystoria.'' En fyrir þa sauk at Ysaach uar þat synt ok uitrað i þersarri miklu r&#281;zlu ok enn helldr nauckuru miklu umegni. sem hann fekk þann tima sem Esau kom aptr. at þetta uard allt eptir guds uilia. ok hann undirstod merking þeirrar milldu flærdar ok klokskapar. sem þar for framm. ok þar fyrir uar hann þi sidr reidr. at hann styrkti ok stadfesti þat sem hann hafdi fyrr gort. ok sagdi hann sua. ''genesis.'' Þinn broðir samborinn kom nockut sua klokliga ok tok þina blezan. Hann svaradi. Rettliga uar hans nafn kallat Jacob. fyrir þa grein at nu sueik hann mik annan tima ok gróf enn undir mer. J fyrstunni tok hann frumburði mina. enn nu ripsaði hann ok grápaði blezan mina. edr uardueittir<ref>varðveitir, B</ref> þu eigi adra blezan mer til handa. Herra þinn hefir ek [nu hann<ref>[hann nu, B</ref> skipat sagdi Ysaach. ok alla hans bræðr lagda ek undir hans tyktan ok yfirbod. Medr hueiti. uini ok uidsmi&#7887;ri styrkta ek hann ok stadfesta. ok huat ma ek þer g&#7887;ra son minn sidan. Esau suaradi. Hefir þu eina [at eins<ref>[''tilf.'' B</ref> blezan til fadir minn. ek bidr at þu blezir mik<ref>mer, B</ref> eigi sidr enn hann.<ref>honum, B</ref> Nu sem hann grét medr opi miklu ok &#7887;drum sinum<ref>illum, B</ref> lætum. geckz Ysaach hugr uid ok sagði sua. J iarðarinnar kost ok feitleik ok þar meðr i þeirri d&#7887;gg er ofan or himninum kemr man þin blezan uera. Kom þat framm i þi landi sem Jdumea het [ok siðan<ref>[''tilf.'' B</ref> af hans nafni Edom. þiat þar er hin bezta hagi&#7887;rd eptir þi sem Commestor segir. Ok enn lagði<ref>''saal.'' B; sagdi, A</ref> hann til n&#7887;ckur orð spaandi af hans eptirkomandum ættmonnum. Meðr suerð mantu lifa ok bardagamadr uera ok bræðr þinum þiona. Kom þat þa framm er Jdumea uard skattgilld þeim sem formenn uaru yfir Jsraels husi. Enn þo man sa timi koma sagdi Ysaach. at þu mant hans aanaudarok [reka brott ok<ref>[''tilf.'' B</ref> af reida þinum halsi. Þat fylldiz þa ok framm kom. er Jdumea bardiz moti ualldi ok yfirbodi Jude.
  
  
 
===Fra brautferð Jacobs ok huat guð syndi honum i suefni<ref>Af syn ok suefni Jacobs þa er hann kom i Luza, B</ref>===  
 
===Fra brautferð Jacobs ok huat guð syndi honum i suefni<ref>Af syn ok suefni Jacobs þa er hann kom i Luza, B</ref>===  
  
'''48.''' Esau hatadi iafnan sidan brødr sinn Jacob fyrir þa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu blezan. sem fadir hans hafdi gefit honum. ok taladi sua n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurum sinnum [upp aa sealfs sins hiarta. Daudadagar fedr mins munu<ref>[meðr sialfum sier. Dauðadagr f&#491;ður mins man, B</ref> skiott koma. ok skal ek þa drepa brodur minn Jacob. Þessor ord uaru kunnig gior Rebecche. ''scolastica hystoria.'' Þat er [aa þa leidiss<ref>[þa leiðis, B</ref> at skilia. at Rebeccha uissi hugrenningar Esau af uitran þers sama anda<ref>orða, B</ref> sem henni kendi klokskap sem Jacob hafði uidr sinn [broður Esau.<ref>[''saal.'' B; brødr Ysaach, A</ref> Afsakadiz hann ok lyginni<ref>''tilf.'' B</ref> uiðr sinn feðr. enn flærdinni ok prettunum uidr brædr sinn. fyrir þa lydni sem hann ueitti sinni mædr. Enn modir hans afsakadiz fyrir heimolligt heilags anda raad. ''genesis.'' Hon let kalla ser son sinn Jacob. ok talaði þa<ref>sua, B</ref> til hans. Vit þat at broðir þinn Esau heitaz<ref>heitr, B</ref> at drepa þik. Nu fyrir þann skylld [haf ok<ref>[''mgl.'' B</ref> heyr mitt tal ok rád. Far i brott fra honum ok fly til Labans brøðr mins i Arán. ok bygg i hia honum um n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckura fáá daga. þar til er grimd hans ok reidi sefaz ok gengr af honum. ok hann gleymir þeim lutum sem þu hefir honum i moti gert. Sidan man ek senda [þer ord<ref>[eptir þer, B</ref> at þu komir hingat. Ok fyrir huern skylld skal ek beggia minna sona aa [einum degi<ref>[einn dagh, B</ref> missa. Ok af þi at hon uilldi. at þetta gerdiz medr godu orlofi fedr hans. þa geck hun til hans. ok sagdi honum sua. Eigi hirðir ek at lifa. ef Jacob fær nockura af herlendzkum konum edr [af d&#281;ttrum Héét<ref>[''saal.'' B; dætrum, A</ref> ser til eiginkonu. Let Ysaach þa<ref>''tilf.'' B</ref> kalla til sin Jacob ok blezadi honum þa enn af nyiu ok fyrirbauð honum at taka sér eiginkonu af Chanaans ætt.<ref>d&#281;ttrum, B</ref> far helldr son minn sagdi hann i þa Mesopotamiam sem aa Syrlandi er. til húss ok herbergiss modurfedr þins Batuelis. ok fa þer þar eina konu<ref>eiginhusfru, B</ref> af dætrum modurbræðr<ref>moðurbroður, B</ref> þins Labans. Almattigr gud blezi þik. hann láti þik uaxa ok aukaz. sua at ut af þer komi margar þiodir. gefi hann þer ok þinu afku&#281;mi [eptir þinn dagh<ref>[''tilf.'' B</ref> þilika blezan. sem hann gaf feðr minum Abraham. at þu eigniz þitt utlegdarland. þat sama sem hann het þinum fuadurfeðr. Eptir þat for Jacob i brott fra sinum fedr ok mædr i<ref>meðr, B</ref> þeirra godu orlofi. ok letti<ref>sinni ferð ''tilf.'' B</ref> eigi fyrr enn hann kom fram i fyrrnefnda Mesopotameam til modurbrodur sins Labans sunar Batuelis. Enn sem Esau uard þess uiss. at fadir hans hafdi þa enn blezad Jacob ok bodit honum at fara til Mesopotamiam at fa ser þar kuanfang. ok hann hafði sua gort sem honum uar bodit. enn i annan stad uissi hann at feðr hans uar litt uiliat til Chanaáns dætra. ok hann hafdi þat miok i mot hans uilia gert. er hann hafdi af þersarri kynkuisl seer konu<ref>kuenna, B</ref> fengit. þa for hann til fauðurbrodur sins Hismaelem ok tok hans dottur er Malech<ref>Melec, B</ref> het samborna systur Nabaioth ser til eiginkonu iafnframm<ref>meðr ''tilf.'' B</ref> þeim sem fyrr hafði hann tekit. Enn sua sem Jacob uar ut genginn af fyrr nefndum stad eðr borg Bersabee. þa byriadi hann sinn ueg til Aran leggiandi sina leid um Chananeam. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Hann ottaðiz þo þar<ref>''saal.'' B; þa, A</ref> landzmenn. fyrir þa sok at Chananei uaru miok þungir ok illa uiliadir fedr hans af hinum fyrrum hans bard<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum. þeim sem hann hafdi þar hait. einkannliga þa mest er hann fangadi Chariathim. þann stad eðr borg sem sua heitir. þi at þar lagdi hann mesta stund ok starf áá. ok fyrir þi ottadiz<ref>ottaði, B</ref> Jacob at taka sér medr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurum innlendzkum<ref>þarlendzkum, B</ref> manni herbergi.
+
'''48.''' Esau hatadi iafnan sidan brødr sinn Jacob fyrir þa s&#7887;mu blezan. sem fadir hans hafdi gefit honum. ok taladi sua n&#7887;ckurum sinnum [upp aa sealfs sins hiarta. Daudadagar fedr mins munu<ref>[meðr sialfum sier. Dauðadagr f&#491;ður mins man, B</ref> skiott koma. ok skal ek þa drepa brodur minn Jacob. Þessor ord uaru kunnig gior Rebecche. ''scolastica hystoria.'' Þat er [aa þa leidiss<ref>[þa leiðis, B</ref> at skilia. at Rebeccha uissi hugrenningar Esau af uitran þers sama anda<ref>orða, B</ref> sem henni kendi klokskap sem Jacob hafði uidr sinn [broður Esau.<ref>[''saal.'' B; brødr Ysaach, A</ref> Afsakadiz hann ok lyginni<ref>''tilf.'' B</ref> uiðr sinn feðr. enn flærdinni ok prettunum uidr brædr sinn. fyrir þa lydni sem hann ueitti sinni mædr. Enn modir hans afsakadiz fyrir heimolligt heilags anda raad. ''genesis.'' Hon let kalla ser son sinn Jacob. ok talaði þa<ref>sua, B</ref> til hans. Vit þat at broðir þinn Esau heitaz<ref>heitr, B</ref> at drepa þik. Nu fyrir þann skylld [haf ok<ref>[''mgl.'' B</ref> heyr mitt tal ok rád. Far i brott fra honum ok fly til Labans brøðr mins i Arán. ok bygg i hia honum um n&#7887;ckura fáá daga. þar til er grimd hans ok reidi sefaz ok gengr af honum. ok hann gleymir þeim lutum sem þu hefir honum i moti gert. Sidan man ek senda [þer ord<ref>[eptir þer, B</ref> at þu komir hingat. Ok fyrir huern skylld skal ek beggia minna sona aa [einum degi<ref>[einn dagh, B</ref> missa. Ok af þi at hon uilldi. at þetta gerdiz medr godu orlofi fedr hans. þa geck hun til hans. ok sagdi honum sua. Eigi hirðir ek at lifa. ef Jacob fær nockura af herlendzkum konum edr [af d&#281;ttrum Héét<ref>[''saal.'' B; dætrum, A</ref> ser til eiginkonu. Let Ysaach þa<ref>''tilf.'' B</ref> kalla til sin Jacob ok blezadi honum þa enn af nyiu ok fyrirbauð honum at taka sér eiginkonu af Chanaans ætt.<ref>d&#281;ttrum, B</ref> far helldr son minn sagdi hann i þa Mesopotamiam sem aa Syrlandi er. til húss ok herbergiss modurfedr þins Batuelis. ok fa þer þar eina konu<ref>eiginhusfru, B</ref> af dætrum modurbræðr<ref>moðurbroður, B</ref> þins Labans. Almattigr gud blezi þik. hann láti þik uaxa ok aukaz. sua at ut af þer komi margar þiodir. gefi hann þer ok þinu afku&#281;mi [eptir þinn dagh<ref>[''tilf.'' B</ref> þilika blezan. sem hann gaf feðr minum Abraham. at þu eigniz þitt utlegdarland. þat sama sem hann het þinum fuadurfeðr. Eptir þat for Jacob i brott fra sinum fedr ok mædr i<ref>meðr, B</ref> þeirra godu orlofi. ok letti<ref>sinni ferð ''tilf.'' B</ref> eigi fyrr enn hann kom fram i fyrrnefnda Mesopotameam til modurbrodur sins Labans sunar Batuelis. Enn sem Esau uard þess uiss. at fadir hans hafdi þa enn blezad Jacob ok bodit honum at fara til Mesopotamiam at fa ser þar kuanfang. ok hann hafði sua gort sem honum uar bodit. enn i annan stad uissi hann at feðr hans uar litt uiliat til Chanaáns dætra. ok hann hafdi þat miok i mot hans uilia gert. er hann hafdi af þersarri kynkuisl seer konu<ref>kuenna, B</ref> fengit. þa for hann til fauðurbrodur sins Hismaelem ok tok hans dottur er Malech<ref>Melec, B</ref> het samborna systur Nabaioth ser til eiginkonu iafnframm<ref>meðr ''tilf.'' B</ref> þeim sem fyrr hafði hann tekit. Enn sua sem Jacob uar ut genginn af fyrr nefndum stad eðr borg Bersabee. þa byriadi hann sinn ueg til Aran leggiandi sina leid um Chananeam. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Hann ottaðiz þo þar<ref>''saal.'' B; þa, A</ref> landzmenn. fyrir þa sok at Chananei uaru miok þungir ok illa uiliadir fedr hans af hinum fyrrum hans bard&#7887;gum. þeim sem hann hafdi þar hait. einkannliga þa mest er hann fangadi Chariathim. þann stad eðr borg sem sua heitir. þi at þar lagdi hann mesta stund ok starf áá. ok fyrir þi ottadiz<ref>ottaði, B</ref> Jacob at taka sér medr n&#7887;ckurum innlendzkum<ref>þarlendzkum, B</ref> manni herbergi.
  
[[File:021.Jacob's Dream.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Ok er hann uar sofnaðr. þa sa hann einn þann stiga. sem hann stod nidr aa iordina. enn hans lengd ok hæd tok allt vpp til himins. þar medr sá hann i suefninum ganga guds engla upp eptir stiganum ok nidr.'''</center>]]''Genesis.''<ref>''tilf.'' B</ref> Ok er hann kom at aptni dags til þers stadar sem Luxa<ref>Luza, B</ref> heitir. ok hann uilldi taka aa sik huilld ok nádir eptir þat er solu uar sett ok leggiaz nidr til suefns. þa tok hann einn stein af þeim sem þar uaru<ref>lagu, B</ref> nærri honum ok lagdi undir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fud ser ok sofnaði þar áá. Ok er hann uar sofnaðr. þa sa hann einn þann stiga. sem hann stod nidr aa iordina. enn hans lengd ok hæd [tok allt vpp<ref>[''saal.'' B; stoð, A</ref> til himins. þar medr sá hann i suefninum ganga guds engla upp eptir stiganum ok nidr. Josephus segir sua.<ref>''scolastica hystoria'', B</ref> at hann sa þær myndir stiga niðr eptir stiganum. sem miklu sæmiligri natturu hofðu meðr sér enn n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurir menn. hann saa ok sealfan gud i stiganum ueranda ok heyrði<ref>hann ''tilf.'' B</ref> meðr þessum ordum til sin talenda. ''genesis.''<ref>''tilf.'' B</ref> Ek er gud þins fedr Abrahams ok Ysaachs. þetta land er nu sefr þu áá man ek þer ok þinu afku&#281;mi gefa. Man þitt kyn ok freo sem iarðarinnar dupt mart [ok mikit<ref>[''tilf.'' B</ref> uerða. man þat dreifaz til austrs ok uestrs. suðrs ok norðrs. ok allar ueralldarinnar kynkuislir munu i [þer ok<ref>[''saal.'' B; þimok, A</ref> þinu kyni blezadar ok signadar uerda. Ek man þinn hirdir ok geymari uera hueria leid sem þu uill farit hafa. ok til [þersa sama<ref>[''tilf.'' B</ref> landz þik aptr senda. ok eigi fyrri<ref>fyrr, B</ref> þik upp gefa enn ek hefir alla þa luti fyllt ok framm latit koma sem ek hefir talat. Ok er Jacob uaknaði af suefninum. sagdi hann sua. Senniliga er drottinn i þersum stað. ok uissu ek þat eigi. Ok enn talaði hann sua sem af nockurum otta eðr rædzlu sua segiandi. Hardla hræðiligr er þersi stadr. her biðr ecki n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut annat nema<ref>vtan, B</ref> her er guds hus ok himinrikiss port. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> J þersum ordum spaadi hann fyrir at þeim .iii. lutum. sem aa þersu sama landi komu longu sidarr framm. þat uar af eptirkomanda l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmaali. af guds musteri ok af piningu Jesu Kristi. Þiat l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmaalit er hrædiligt ok ottaligt.<ref>ottasamlight, B</ref> guds hus er musterit. enn pining Jesu Kristi er himinrikis port ok upplokning. Ok sua sem hann stod<ref>reis, B</ref> upp um morgininn. tok hann þann sama stein. sem hann hafdi legit ser undir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fut um kuelldit. reisandi<ref>reisti, B</ref> hann þar upp til marks ok [aminningar lofsamligrar<ref>Hofsamlegrar minningar, B</ref> þersar syner. ok steypandi oleum nidr yfir hann. offrandi<ref>''her beg.'' Fragm. IV</ref> þat sua gudi. Het hann þa þeim sama gudi. sem honum hafdi uitraz. heit<ref>haatt, B, Fragm.</ref> sua segiandi. Ef gud drottinn hefir medr mer uerit ok uardueitt mik a þeima ueg. sem nu gengr ek. ok gefr hann mer noga<ref>i nog, B, Fragm.</ref> fæðu ok sua klæði. ok gefr hann mer uel at fara ok medr farsælld til mins feðr huss aptr at koma. þa man drottinn iafnan minn gud uera. ok þersi steinn sem ek reista nu her upp til lofsamligrar aminningar. ok sa stadr sem hann stod á. man kallaz guds hus. ok af aullum þeim lutum sem hann hefir mer gefit skal ek honum tiundir ok adrar fornfæringar offra. sua sem ek hefir aptr higat komit. Kalladi hann sidan þa somu borg af þersum ordum ok atburð Bethel. þat þyðiz guds hus. sem adr het Luza. ella kallaz hon guds fórn eptir s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn Josephi.
+
[[File:021.Jacob's Dream.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Ok er hann uar sofnaðr. þa sa hann einn þann stiga. sem hann stod nidr aa iordina. enn hans lengd ok hæd tok allt vpp til himins. þar medr sá hann i suefninum ganga guds engla upp eptir stiganum ok nidr.'''</center>]]''Genesis.''<ref>''tilf.'' B</ref> Ok er hann kom at aptni dags til þers stadar sem Luxa<ref>Luza, B</ref> heitir. ok hann uilldi taka aa sik huilld ok nádir eptir þat er solu uar sett ok leggiaz nidr til suefns. þa tok hann einn stein af þeim sem þar uaru<ref>lagu, B</ref> nærri honum ok lagdi undir h&#7887;fud ser ok sofnaði þar áá. Ok er hann uar sofnaðr. þa sa hann einn þann stiga. sem hann stod nidr aa iordina. enn hans lengd ok hæd [tok allt vpp<ref>[''saal.'' B; stoð, A</ref> til himins. þar medr sá hann i suefninum ganga guds engla upp eptir stiganum ok nidr. Josephus segir sua.<ref>''scolastica hystoria'', B</ref> at hann sa þær myndir stiga niðr eptir stiganum. sem miklu sæmiligri natturu hofðu meðr sér enn n&#7887;ckurir menn. hann saa ok sealfan gud i stiganum ueranda ok heyrði<ref>hann ''tilf.'' B</ref> meðr þessum ordum til sin talenda. ''genesis.''<ref>''tilf.'' B</ref> Ek er gud þins fedr Abrahams ok Ysaachs. þetta land er nu sefr þu áá man ek þer ok þinu afku&#281;mi gefa. Man þitt kyn ok freo sem iarðarinnar dupt mart [ok mikit<ref>[''tilf.'' B</ref> uerða. man þat dreifaz til austrs ok uestrs. suðrs ok norðrs. ok allar ueralldarinnar kynkuislir munu i [þer ok<ref>[''saal.'' B; þimok, A</ref> þinu kyni blezadar ok signadar uerda. Ek man þinn hirdir ok geymari uera hueria leid sem þu uill farit hafa. ok til [þersa sama<ref>[''tilf.'' B</ref> landz þik aptr senda. ok eigi fyrri<ref>fyrr, B</ref> þik upp gefa enn ek hefir alla þa luti fyllt ok framm latit koma sem ek hefir talat. Ok er Jacob uaknaði af suefninum. sagdi hann sua. Senniliga er drottinn i þersum stað. ok uissu ek þat eigi. Ok enn talaði hann sua sem af nockurum otta eðr rædzlu sua segiandi. Hardla hræðiligr er þersi stadr. her biðr ecki n&#7887;ckut annat nema<ref>vtan, B</ref> her er guds hus ok himinrikiss port. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> J þersum ordum spaadi hann fyrir at þeim .iii. lutum. sem aa þersu sama landi komu longu sidarr framm. þat uar af eptirkomanda l&#7887;gmaali. af guds musteri ok af piningu Jesu Kristi. Þiat l&#7887;gmaalit er hrædiligt ok ottaligt.<ref>ottasamlight, B</ref> guds hus er musterit. enn pining Jesu Kristi er himinrikis port ok upplokning. Ok sua sem hann stod<ref>reis, B</ref> upp um morgininn. tok hann þann sama stein. sem hann hafdi legit ser undir h&#7887;fut um kuelldit. reisandi<ref>reisti, B</ref> hann þar upp til marks ok [aminningar lofsamligrar<ref>Hofsamlegrar minningar, B</ref> þersar syner. ok steypandi oleum nidr yfir hann. offrandi<ref>''her beg.'' Fragm. IV</ref> þat sua gudi. Het hann þa þeim sama gudi. sem honum hafdi uitraz. heit<ref>haatt, B, Fragm.</ref> sua segiandi. Ef gud drottinn hefir medr mer uerit ok uardueitt mik a þeima ueg. sem nu gengr ek. ok gefr hann mer noga<ref>i nog, B, Fragm.</ref> fæðu ok sua klæði. ok gefr hann mer uel at fara ok medr farsælld til mins feðr huss aptr at koma. þa man drottinn iafnan minn gud uera. ok þersi steinn sem ek reista nu her upp til lofsamligrar aminningar. ok sa stadr sem hann stod á. man kallaz guds hus. ok af aullum þeim lutum sem hann hefir mer gefit skal ek honum tiundir ok adrar fornfæringar offra. sua sem ek hefir aptr higat komit. Kalladi hann sidan þa somu borg af þersum ordum ok atburð Bethel. þat þyðiz guds hus. sem adr het Luza. ella kallaz hon guds fórn eptir s&#7887;gn Josephi.
  
  
 
===Her segir fra þui er Jacob [feck Rachelar<ref>[fann Laban, B</ref>===
 
===Her segir fra þui er Jacob [feck Rachelar<ref>[fann Laban, B</ref>===
  
[[File:022.Jacob Tends Laban's Flocks and Meets Rachel.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Jacob starfaði þar ok stundadi fyrir Rachelar skylld um .vii. aar. ok fell honum þat sua liett fyrir astar sakir uidr hana. sem faair dagar hefdi uerit.'''</center>]]'''49.''' Þadan for Jacob i Mesopotamiam. ok kom um sidir eptir langan tima liðinn framm til borgarinnar Aran eda Charram. Hann sa þar einn brunn i plazi nokkuru edr eng ok margan saud liggianda<ref>''saal.'' B, Fragm.; lifanda, A</ref> uidr brunninn. þiat ollum þeim smala uar uant þar at uatna ok byrgia hann sidan medr einum miklum steini. skylldi honum fra uellta þann tima sem allr saudrinn uæri saman rekinn. ok uatna sua aullum i senn. setia hann sidan aptr yfir brunninn. sem fenadrinn uæri fullr. Hann talaði þa til fehirdanna. Huadan eru þer brødr minir. Þeir su<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rudu. Vær erum af Aram.<ref>Aran, B, Fragm.</ref> Hann spurði.<ref>þa ''tilf.'' B, Fragm.</ref> Kunni þer n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>kkut Laban Batuels sun. Þeir suorudu. Hann kennum uer uissuliga. Er hann heill sagði hann. Vel ma hann sogdu þeir. ok dottir hans Rachel kom nu her medr sealfs hans saudum. Langt er enn dagr eptir sagdi Jacob. ok er enn ecki timi at reka saudinn i rettir. gefit honum at drecka ok latit hann<ref>sauðinnn, B, Fragm.</ref> á gras. Þeir suoradu. Eigi megum u&#281;r þat fyrri gera enn allr busmalinn er adr saman rekinn. lettum eptir þat steininum af brunnzins glugga. ok u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnum sua allri hi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdinni i senn. Ok rett sem þeir talaðuz uidr. þa kom Rachel meðr saudum fedr sins Labans. Þegar sem Jacob sa hana. uitandi at hon uar hans systrungr ok at Laban moðurbroðir hans átti saudina. þa lagði hann steininn brott af brunninum. ok er allri hennar hiord uar natnat. þa kysti hann hana. ok sagdi henni at hann uar sun hennar faudursystur Rebecce. Hon skundadi at segia þetta fedr sinum. ok þegar leid sem hann uissi<ref>heyrði, B, Fragm.</ref> at Jacob systurson hans uar þar kominn. þa gekk hann skiotlega<ref>''tilf.'' B, Fragm.</ref> ut i moti honum. faðmandi<ref>''saal.'' B, Fragm; fadmaði, A</ref> hann ok kyssandi. leidandi<ref>laðandi, B, Fragm.</ref> hann meðr slikum blidskap inn i sitt hus ok herbergi. Ok er Laban heyrði. huer sauk til uar þangatferdar hans ok flotta. þa suaradi hann. Mitt ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>t ok bein ertu. Sem hann segði sua. Af þi at þu ert min ætt ok náskylldr fr&#281;ndi. þa hird þik her i hia mer.
+
[[File:022.Jacob Tends Laban's Flocks and Meets Rachel.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Jacob starfaði þar ok stundadi fyrir Rachelar skylld um .vii. aar. ok fell honum þat sua liett fyrir astar sakir uidr hana. sem faair dagar hefdi uerit.'''</center>]]'''49.''' Þadan for Jacob i Mesopotamiam. ok kom um sidir eptir langan tima liðinn framm til borgarinnar Aran eda Charram. Hann sa þar einn brunn i plazi nokkuru edr eng ok margan saud liggianda<ref>''saal.'' B, Fragm.; lifanda, A</ref> uidr brunninn. þiat ollum þeim smala uar uant þar at uatna ok byrgia hann sidan medr einum miklum steini. skylldi honum fra uellta þann tima sem allr saudrinn uæri saman rekinn. ok uatna sua aullum i senn. setia hann sidan aptr yfir brunninn. sem fenadrinn uæri fullr. Hann talaði þa til fehirdanna. Huadan eru þer brødr minir. Þeir su&#7887;rudu. Vær erum af Aram.<ref>Aran, B, Fragm.</ref> Hann spurði.<ref>þa ''tilf.'' B, Fragm.</ref> Kunni þer n&#7887;kkut Laban Batuels sun. Þeir suorudu. Hann kennum uer uissuliga. Er hann heill sagði hann. Vel ma hann sogdu þeir. ok dottir hans Rachel kom nu her medr sealfs hans saudum. Langt er enn dagr eptir sagdi Jacob. ok er enn ecki timi at reka saudinn i rettir. gefit honum at drecka ok latit hann<ref>sauðinnn, B, Fragm.</ref> á gras. Þeir suoradu. Eigi megum u&#281;r þat fyrri gera enn allr busmalinn er adr saman rekinn. lettum eptir þat steininum af brunnzins glugga. ok u&#7887;tnum sua allri hi&#7887;rdinni i senn. Ok rett sem þeir talaðuz uidr. þa kom Rachel meðr saudum fedr sins Labans. Þegar sem Jacob sa hana. uitandi at hon uar hans systrungr ok at Laban moðurbroðir hans átti saudina. þa lagði hann steininn brott af brunninum. ok er allri hennar hiord uar natnat. þa kysti hann hana. ok sagdi henni at hann uar sun hennar faudursystur Rebecce. Hon skundadi at segia þetta fedr sinum. ok þegar leid sem hann uissi<ref>heyrði, B, Fragm.</ref> at Jacob systurson hans uar þar kominn. þa gekk hann skiotlega<ref>''tilf.'' B, Fragm.</ref> ut i moti honum. faðmandi<ref>''saal.'' B, Fragm; fadmaði, A</ref> hann ok kyssandi. leidandi<ref>laðandi, B, Fragm.</ref> hann meðr slikum blidskap inn i sitt hus ok herbergi. Ok er Laban heyrði. huer sauk til uar þangatferdar hans ok flotta. þa suaradi hann. Mitt ki&#7887;t ok bein ertu. Sem hann segði sua. Af þi at þu ert min ætt ok náskylldr fr&#281;ndi. þa hird þik her i hia mer.
  
Ok er hann hafði þar uerit einn manad. talaði Laban til hans. Mantu [n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut til engrar<ref>[nokkuat til engarrar, B, Fragm.</ref> rentu mer uilia þiona. þar sem þu ert minn broðir ok systursun. Seg mer til huers þu mælir. Laban atti .ii. døtr. het hin ellri Lia enn Rachel hin yngri. Lya uar n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut augsur ok hafdi kr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nk augu. en Rakel systir hennar bar eina uæna ok fagra ásionu. ok af þi at Jacob elskadi hana. sagdi hann sua. Ek þionar þer um .vii. áár til þess at þu giptir mer hina minni dottur þina Rachel. Laban suaradi. Betr man uera at ek gipta<ref>gefi, B, Fragm.</ref> þer hana helldr enn odrum manni.<ref>''saal.'' B, Fragm; monnum, A</ref> ok uar medr mer. Jacob starfadi þar ok stundadi fyrir Rachelar skylld um .vii. aar. ok fell honum þat sua liett<ref>lett, B, Fragm.</ref> fyrir astar sakir uidr hana. sem faair dagar hefdi uerit. Eptir þau .vii. aar lidin<ref>vm liðin B, Fragm.</ref> taladi hann sua til Labans. Gef mer konu mina. þiat nu er sa timi fylldr ok frammkominn. sem ek hefir til skylldat at ganga i sæng medr henni. Laban [bio þa<ref>[byggiz þa viðr, B, Fragm.</ref> bruðlaups ueitzlu. baud hann þar til m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum sinum uinum. ok um kuelldit sua sem til sængr skylldi ganga. uar Lya leidd ok lagin<ref>lagit, B, Fragm.</ref> i sæng Jacobs. ok fengin su þerna henni til þeonostu sem Zelpha het. Jacob geck i sæng til brudarinnar eptir siduana. ok sem morginn kom<ref>var, B, Fragm.</ref> ok hann sa Lyam liggia hia sér. talaði hann til mágs sins. Huat g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd er þetta er þu hefir g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. eðr þionadi ek þer eigi fyrir Rachelar skylld. fyrir hueria grein g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdir þu þess háttar lut eðr prett uidr mik.<ref>hann svaraði ''tilf.'' B, Fragm.</ref> Ecki er þat her uani edr vaarr<ref>''tilf.'' B, Fragm.</ref> landzskapr sagdi Laban. at gipta<ref>gefua, B, Fragm.</ref> fyrr hinar yngri dætr sinar enn hinar ellri. Sitium at brudlaupi þersu fyrst um eina uiku ok fyllum þat eptir uana. ok sidan man ek gipta þer hina eigi sidr fyrir þat starf ok þionostu sem þu munt mer um &#491;nnur . vii. aar ueita. Þetta lét Jacob ser lika. ok sem uika uar lidin. þa feck hann Rachelem sér til eiginhusfru. Var henni su þerna af feðr sinum gefin til þionostu sem Bala heet. ''scolastica hystoria.'' Fyrir þann skylld þotti Jacob<ref>Jacobi, B</ref> þessi .vii. aara timi sua skammr ok litill. at miok<ref>''saal.'' B, Fragm.; sealfr, A</ref> fusum manni til eins huers þickir sealfr flytirinn iafnuel tomláátr uera. ok enn fyrir þat at hann þottiz sua elskuligan ok ynniligan<ref>aastsamlegan, B</ref> lut uidr litlu uerði keypt hafa sem Rachel uar. Hefði hann ok miklu fleiri áár fyrir hennar skylld þionat fyrr enn hann hefdi mist hennar. fell honum ok létt lystiligt<ref>lystisamlikt, B, Fragm.</ref> uerk. Josephus segir. at Jacob bygdi þa fyrstu nátt með Lia sem þau lagu<ref>l&#281;gi; B, Fragm.</ref> bædi samt sakir þers at hann kendi eigi huar þeirra systranna uar fyrir nattarinnar<ref>netrinnar, B, Fragm.</ref> skylld. ok hins annars at hann var kendr af dryck. ok<ref>fyrir ''tilf.'' B, Fragm.</ref> þi kærdi aa sealfan ueitzludaginn um<ref>''mgl.'' B, Fragm.</ref> þat sama uidr Laban mág sinn sem nu uar sagt. Enn Laban bað hann uera ser þar um uárkunnigan. bædi sakir þers naudsynligs uana sem þar uar landskapr til ok þers annars at hann uilldi helldr hindra at senda dottur sina til Chananeos. þar sem hann iðraðiz<ref>þers ''tilf.'' B, Fragm.</ref> at hann hafdi systur sina Rebeccham þangat sent. Jeronimus segir. at þeir uillaz sem þat segia at Rachel uæri eptir aunnur .vii. aar lidin gipt ok gefin Jacob. utan helldr segir hann. at hon uar honum gefin þegar eptir þa .vii. daga. sem brudlaups ueitzlan stod. Uar fyrir þa sauk<ref>grein, B, Fragm.</ref> þess at beþit. at hon uæri uti. at eigi gerdiz nokkur rugtan eðr sundrlyndi af þi. at aunnur brudr [þa enn af nyiu u&#281;ri<ref>[v&#281;ri þa af nyiu, B, Fragm.</ref> til hins sama brudgumans innar leidd. ''genesis.''<ref>''mgl.'' B, Fragm.</ref> Enn at þeim lyktadum ok lidnum uar<ref>varð, B, Fragm.</ref> þat hans brullaup frammgengt. sem hann uar giarnari til.<ref>ok fusari. genesis, ''tilf.'' B, Fragm.</ref> Sua sem hann geck at eiga Rachelem. lagdi hann ok meira<ref>ki&#281;rleik ''tilf.'' B, Fragm.</ref> elskhuga til hennar [enn til Lya. þionandi<ref>siðan helldr en til hinnar fyrri. þionaði hann, B</ref> fyrir Rachelar skylld aunnur<ref>''her end.'' Fragm. IV</ref> .vii. aar eptir þi sem skilmaali þeirra máága stod<ref>var, B</ref> til.
+
Ok er hann hafði þar uerit einn manad. talaði Laban til hans. Mantu [n&#7887;ckut til engrar<ref>[nokkuat til engarrar, B, Fragm.</ref> rentu mer uilia þiona. þar sem þu ert minn broðir ok systursun. Seg mer til huers þu mælir. Laban atti .ii. døtr. het hin ellri Lia enn Rachel hin yngri. Lya uar n&#7887;ckut augsur ok hafdi kr&#7887;nk augu. en Rakel systir hennar bar eina uæna ok fagra ásionu. ok af þi at Jacob elskadi hana. sagdi hann sua. Ek þionar þer um .vii. áár til þess at þu giptir mer hina minni dottur þina Rachel. Laban suaradi. Betr man uera at ek gipta<ref>gefi, B, Fragm.</ref> þer hana helldr enn odrum manni.<ref>''saal.'' B, Fragm; monnum, A</ref> ok uar medr mer. Jacob starfadi þar ok stundadi fyrir Rachelar skylld um .vii. aar. ok fell honum þat sua liett<ref>lett, B, Fragm.</ref> fyrir astar sakir uidr hana. sem faair dagar hefdi uerit. Eptir þau .vii. aar lidin<ref>vm liðin B, Fragm.</ref> taladi hann sua til Labans. Gef mer konu mina. þiat nu er sa timi fylldr ok frammkominn. sem ek hefir til skylldat at ganga i sæng medr henni. Laban [bio þa<ref>[byggiz þa viðr, B, Fragm.</ref> bruðlaups ueitzlu. baud hann þar til m&#7887;rgum sinum uinum. ok um kuelldit sua sem til sængr skylldi ganga. uar Lya leidd ok lagin<ref>lagit, B, Fragm.</ref> i sæng Jacobs. ok fengin su þerna henni til þeonostu sem Zelpha het. Jacob geck i sæng til brudarinnar eptir siduana. ok sem morginn kom<ref>var, B, Fragm.</ref> ok hann sa Lyam liggia hia sér. talaði hann til mágs sins. Huat g&#7887;rd er þetta er þu hefir g&#7887;rt. eðr þionadi ek þer eigi fyrir Rachelar skylld. fyrir hueria grein g&#7887;rdir þu þess háttar lut eðr prett uidr mik.<ref>hann svaraði ''tilf.'' B, Fragm.</ref> Ecki er þat her uani edr vaarr<ref>''tilf.'' B, Fragm.</ref> landzskapr sagdi Laban. at gipta<ref>gefua, B, Fragm.</ref> fyrr hinar yngri dætr sinar enn hinar ellri. Sitium at brudlaupi þersu fyrst um eina uiku ok fyllum þat eptir uana. ok sidan man ek gipta þer hina eigi sidr fyrir þat starf ok þionostu sem þu munt mer um &#491;nnur . vii. aar ueita. Þetta lét Jacob ser lika. ok sem uika uar lidin. þa feck hann Rachelem sér til eiginhusfru. Var henni su þerna af feðr sinum gefin til þionostu sem Bala heet. ''scolastica hystoria.'' Fyrir þann skylld þotti Jacob<ref>Jacobi, B</ref> þessi .vii. aara timi sua skammr ok litill. at miok<ref>''saal.'' B, Fragm.; sealfr, A</ref> fusum manni til eins huers þickir sealfr flytirinn iafnuel tomláátr uera. ok enn fyrir þat at hann þottiz sua elskuligan ok ynniligan<ref>aastsamlegan, B</ref> lut uidr litlu uerði keypt hafa sem Rachel uar. Hefði hann ok miklu fleiri áár fyrir hennar skylld þionat fyrr enn hann hefdi mist hennar. fell honum ok létt lystiligt<ref>lystisamlikt, B, Fragm.</ref> uerk. Josephus segir. at Jacob bygdi þa fyrstu nátt með Lia sem þau lagu<ref>l&#281;gi; B, Fragm.</ref> bædi samt sakir þers at hann kendi eigi huar þeirra systranna uar fyrir nattarinnar<ref>netrinnar, B, Fragm.</ref> skylld. ok hins annars at hann var kendr af dryck. ok<ref>fyrir ''tilf.'' B, Fragm.</ref> þi kærdi aa sealfan ueitzludaginn um<ref>''mgl.'' B, Fragm.</ref> þat sama uidr Laban mág sinn sem nu uar sagt. Enn Laban bað hann uera ser þar um uárkunnigan. bædi sakir þers naudsynligs uana sem þar uar landskapr til ok þers annars at hann uilldi helldr hindra at senda dottur sina til Chananeos. þar sem hann iðraðiz<ref>þers ''tilf.'' B, Fragm.</ref> at hann hafdi systur sina Rebeccham þangat sent. Jeronimus segir. at þeir uillaz sem þat segia at Rachel uæri eptir aunnur .vii. aar lidin gipt ok gefin Jacob. utan helldr segir hann. at hon uar honum gefin þegar eptir þa .vii. daga. sem brudlaups ueitzlan stod. Uar fyrir þa sauk<ref>grein, B, Fragm.</ref> þess at beþit. at hon uæri uti. at eigi gerdiz nokkur rugtan eðr sundrlyndi af þi. at aunnur brudr [þa enn af nyiu u&#281;ri<ref>[v&#281;ri þa af nyiu, B, Fragm.</ref> til hins sama brudgumans innar leidd. ''genesis.''<ref>''mgl.'' B, Fragm.</ref> Enn at þeim lyktadum ok lidnum uar<ref>varð, B, Fragm.</ref> þat hans brullaup frammgengt. sem hann uar giarnari til.<ref>ok fusari. genesis, ''tilf.'' B, Fragm.</ref> Sua sem hann geck at eiga Rachelem. lagdi hann ok meira<ref>ki&#281;rleik ''tilf.'' B, Fragm.</ref> elskhuga til hennar [enn til Lya. þionandi<ref>siðan helldr en til hinnar fyrri. þionaði hann, B</ref> fyrir Rachelar skylld aunnur<ref>''her end.'' Fragm. IV</ref> .vii. aar eptir þi sem skilmaali þeirra máága stod<ref>var, B</ref> til.
  
''Speculum hystoriale.'' Enn þar sem Jacob er af m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum<ref>n&#491;kkurum, B</ref> monnum sua sem af einum þungum glæp þi brigzlat ok i moti kastat. at hann hafði<ref>''saal.'' B; hafi, A</ref> .iiii. konur medr ambattum eiginkuenna sinna. þa ma hann iafnuel medr almenniligum flutningi ok framms<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn<ref>fyrirs&#491;gn, B</ref> þar af reinsaz ok afsakaz. þiat sumar syndir eru i moti natturu. sumar natturuligar. nockarar af þeim uerða geruar ok framdar moti sidsemdum. enn aðrar moti boðordum. Nu medr þi at þu hugsir til natturunnar<ref>n&#281;trinnar(!), B</ref> þa fremia þeir allir sem henni fylgia fullkomliga sambudina. til þess at gera ser afspring enn eigi sakir lostasemdar<ref>lostasemi, B</ref> edr munudlifiss. Sér þu til sidsemdanna. þa uaru þær<ref>þeir, B</ref> eigi þann tima<ref>vitaðer ''tilf.'' B</ref> i þeim londum. Enn ef þu hugsar til bodorðanna. þa uar þersi háttr meðr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmáli bannaðr eðr fyrirbodinn i þann tima. Ok fyrir hueria sauk er þat nu synd at þi. af n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurr g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rir þat. utan fyrir þa at þat er nu bæði i moti sidsemdum ok lagasetningum. Vndirstanda þeir ok<ref>þetta, B</ref> medr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu moti. sem nu gora þers háttar luti. hinna astundan. hverra hugarkrapta er þeir<ref>megu ''tilf.'' B</ref> meðr aullu eigi uita.  
+
''Speculum hystoriale.'' Enn þar sem Jacob er af m&#7887;rgum<ref>n&#491;kkurum, B</ref> monnum sua sem af einum þungum glæp þi brigzlat ok i moti kastat. at hann hafði<ref>''saal.'' B; hafi, A</ref> .iiii. konur medr ambattum eiginkuenna sinna. þa ma hann iafnuel medr almenniligum flutningi ok framms&#7887;gn<ref>fyrirs&#491;gn, B</ref> þar af reinsaz ok afsakaz. þiat sumar syndir eru i moti natturu. sumar natturuligar. nockarar af þeim uerða geruar ok framdar moti sidsemdum. enn aðrar moti boðordum. Nu medr þi at þu hugsir til natturunnar<ref>n&#281;trinnar(!), B</ref> þa fremia þeir allir sem henni fylgia fullkomliga sambudina. til þess at gera ser afspring enn eigi sakir lostasemdar<ref>lostasemi, B</ref> edr munudlifiss. Sér þu til sidsemdanna. þa uaru þær<ref>þeir, B</ref> eigi þann tima<ref>vitaðer ''tilf.'' B</ref> i þeim londum. Enn ef þu hugsar til bodorðanna. þa uar þersi háttr meðr &#7887;ngu l&#7887;gmáli bannaðr eðr fyrirbodinn i þann tima. Ok fyrir hueria sauk er þat nu synd at þi. af n&#7887;ckurr g&#7887;rir þat. utan fyrir þa at þat er nu bæði i moti sidsemdum ok lagasetningum. Vndirstanda þeir ok<ref>þetta, B</ref> medr &#7887;ngu moti. sem nu gora þers háttar luti. hinna astundan. hverra hugarkrapta er þeir<ref>megu ''tilf.'' B</ref> meðr aullu eigi uita.  
  
  
Linje 550: Linje 541:
 
'''50.''' Ok sem gud drottinn sá. at Jacob fyrirleit<ref>fyrirlet, B</ref> sina husfru Lyam. þa gaf hann henni þat til hugganar. at hun gat sun at eiga uidr<ref>meðr, B</ref> sinum bonda. til þess at þadan af legði hann meiri bliðu ok astuð til hennar. þar sem hennar systir Rachel var ubyria. [Sa het<ref>[Hun kallaði þenna suein, B</ref> Ruben. þat er synar<ref>''rett. for'' sumar</ref> sun. sua segiandi. Gud drottinn sa mina lægd ok litillæti. man minn bondi<ref>husbondi, B</ref> nu mik elska. Hun gat annan son ok fæddi sua segiandi. Fyrir þann skylld gaf guð mer ok þenna. at hann heyrdi at ek uar hafnad. Þenna kalladi hon Simeonem. þat þydiz heyrn. Þridia tima gat hun sun. ok fæddi ok sagdi sua. Nu man minn bondi uisliga mer samtengiaz ok sitt samband uidr mik leggia. fyrir þa sauk at ek hefir nu fædt honum .iii. syni. Fyrir þa grein uar hann kalladr Leui. þat þydiz uidrlagning edr felagskapar styrkiari.<ref>''saal.'' B; styrandi, A</ref> Fiorda tima fæddi hon sun ok sagði sua. Nu iáter<ref>iattar, B</ref> ek drottni. Af þi uar sa sueinn Judas kalladr. þat þydiz iatning. Eptir þat letti hon af at fæda.
 
'''50.''' Ok sem gud drottinn sá. at Jacob fyrirleit<ref>fyrirlet, B</ref> sina husfru Lyam. þa gaf hann henni þat til hugganar. at hun gat sun at eiga uidr<ref>meðr, B</ref> sinum bonda. til þess at þadan af legði hann meiri bliðu ok astuð til hennar. þar sem hennar systir Rachel var ubyria. [Sa het<ref>[Hun kallaði þenna suein, B</ref> Ruben. þat er synar<ref>''rett. for'' sumar</ref> sun. sua segiandi. Gud drottinn sa mina lægd ok litillæti. man minn bondi<ref>husbondi, B</ref> nu mik elska. Hun gat annan son ok fæddi sua segiandi. Fyrir þann skylld gaf guð mer ok þenna. at hann heyrdi at ek uar hafnad. Þenna kalladi hon Simeonem. þat þydiz heyrn. Þridia tima gat hun sun. ok fæddi ok sagdi sua. Nu man minn bondi uisliga mer samtengiaz ok sitt samband uidr mik leggia. fyrir þa sauk at ek hefir nu fædt honum .iii. syni. Fyrir þa grein uar hann kalladr Leui. þat þydiz uidrlagning edr felagskapar styrkiari.<ref>''saal.'' B; styrandi, A</ref> Fiorda tima fæddi hon sun ok sagði sua. Nu iáter<ref>iattar, B</ref> ek drottni. Af þi uar sa sueinn Judas kalladr. þat þydiz iatning. Eptir þat letti hon af at fæda.
  
Ok<ref>Nu, B</ref> sem Rachel sáá at hun uar ubyria. aufundaði hon systur sina Lyam. talandi sua til bonda sins Jacobs. Ger mer b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckur. ella man ek deyia. Hann reiddiz<ref>reddiz, B</ref> við þessor hennar ord. ok sagdi sua. Er ek n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurr<ref>n&#491;kkut, B</ref> sa gud sem þik suipti þins<ref>''saal.'' B; þiks, A</ref> kuidar burd ok aauexti. Ek hefir sagdi hun þernu mina Balem. Gack til hennar ok freista. at ek fái af henni mer sonu. þo at ek fái eigi af sealfri mer. Lagdi hon siðan sina ambátt Balam til sambudar upp við hann. Ok af þeirri sambud fæddi hon son. huar af er Rachel sagdi sua. Nu dæmdi gud drottinn mik heyrandi mina r<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dd. gefandi mer sun ok samuirðandi mik sua systur minni. Var sueinninn fyrir þa skylld kallaðr Dan. þat þyðiz domr. Þersi sama Bala gat at eiga annan sun meðr Jacob. af huerium er Rachel talaði sua. Samuirði gud mik systur minni [ok mektaðiz ek nu mi&#491;k.<ref>[''tilf.'' B</ref> Var [sueinninn fyrir þann skylld kalladr<ref>[saa sveinn fyrir þa s&#491;k nefndr, B</ref> Neptalim. þat er uirding edr uidleiki. Nu sem Lya skilði at hon letti af barnburdinum. gaf hon bonda sinum til sambudar þernu sina Zelpham. Hun gat medr honum sun ok sagdi [sua Lya.<ref>[þa Lya sua, B</ref> Sælliga [uar ek sett.<ref>[''mgl.'' B</ref> Fyrir þa grein uar sa sueinn kalladr Gaad.<ref>Dán, B</ref> þat þydiz sælu. Zelpha fæddi son annan. huar af er Lya sagdi sua. Fyrir sælu minni er þetta. þiat allar konur munu mik sæla segia. ok fyrir þann skylld uar sa sueinn kalladr Asser. þat er sæll.
+
Ok<ref>Nu, B</ref> sem Rachel sáá at hun uar ubyria. aufundaði hon systur sina Lyam. talandi sua til bonda sins Jacobs. Ger mer b&#7887;rn n&#7887;ckur. ella man ek deyia. Hann reiddiz<ref>reddiz, B</ref> við þessor hennar ord. ok sagdi sua. Er ek n&#7887;ckurr<ref>n&#491;kkut, B</ref> sa gud sem þik suipti þins<ref>''saal.'' B; þiks, A</ref> kuidar burd ok aauexti. Ek hefir sagdi hun þernu mina Balem. Gack til hennar ok freista. at ek fái af henni mer sonu. þo at ek fái eigi af sealfri mer. Lagdi hon siðan sina ambátt Balam til sambudar upp við hann. Ok af þeirri sambud fæddi hon son. huar af er Rachel sagdi sua. Nu dæmdi gud drottinn mik heyrandi mina r&#7887;dd. gefandi mer sun ok samuirðandi mik sua systur minni. Var sueinninn fyrir þa skylld kallaðr Dan. þat þyðiz domr. Þersi sama Bala gat at eiga annan sun meðr Jacob. af huerium er Rachel talaði sua. Samuirði gud mik systur minni [ok mektaðiz ek nu mi&#491;k.<ref>[''tilf.'' B</ref> Var [sueinninn fyrir þann skylld kalladr<ref>[saa sveinn fyrir þa s&#491;k nefndr, B</ref> Neptalim. þat er uirding edr uidleiki. Nu sem Lya skilði at hon letti af barnburdinum. gaf hon bonda sinum til sambudar þernu sina Zelpham. Hun gat medr honum sun ok sagdi [sua Lya.<ref>[þa Lya sua, B</ref> Sælliga [uar ek sett.<ref>[''mgl.'' B</ref> Fyrir þa grein uar sa sueinn kalladr Gaad.<ref>Dán, B</ref> þat þydiz sælu. Zelpha fæddi son annan. huar af er Lya sagdi sua. Fyrir sælu minni er þetta. þiat allar konur munu mik sæla segia. ok fyrir þann skylld uar sa sueinn kalladr Asser. þat er sæll.
  
''Scolastica hystoria.'' Nær þersum tima uard storliga<ref>storleghans, B</ref> mikit flod i þeirri Girklendz halfu er Achaia heitir. aa d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum þers konungs sem Ogyges het. hann endrbøtti þa borg sem Accha het ok kalladi hana siden Eleusinam. Þa syndiz su mær uidr uatnid Triconidem sem Girkir kalla Mineruam. hana segia þeir fundit hafa margskonar listir.<ref>manvit, B</ref> ok mikils hattar manuit.<ref>listir, B</ref> ok einkannliga allar þær sem af ullu uerda g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruar. ''Ysidorus.'' Trichom<ref>Trichon, B</ref> het eitt mikit st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>duuatn i Affrica. hia hueriu er [segiz at hun<ref>[''tilf.'' B</ref> syndiz aa iungfru alldri. ok fyrir þa sauk heitir hun <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dru nafni Trichonia. huadan af er hun uar af heidnum monnum i guða t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lu h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fd heimolliga. sem hennar ætt ok afspringi<ref>vppruni, B</ref> uar til<ref> ''mgl.'' B</ref> aullum ukunnigr.<ref>vkunnari, B</ref> Enn fyrir þann skylld at þeir trudu ut<ref>at, B</ref> af henni<ref>myndi ''tilf.'' B</ref> monnum ueitaz skynsemd ok iþrotta skilning.<ref>skilningr, B</ref> þa sogdu þeir hana af hofði sealfs Jouis fædda uera. Þat er ok hennar nafn. at hon heitir Pallas. af þeirri ey i Tracia landi sem Pallene<ref>''saal.'' B; Pallentei, A</ref> heitir. i huerri er hon uar fostrad ok uppfædd. ella<ref>ellar, B</ref> af þeim risa sem hun drap. ok Pallans heet. Sua segia ok. at þær eyiar sem Ciclades heita .xl.<ref>fimtigir, B</ref> ok .iii. at t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lu. hueriar er fordum uaru hinn seaundi partr af Grecia. varu a morgum manadum huldar. sem ein ok idulig nátt uæri þar iafnan þann tima sem þetta flod uar i Achaia. Enn sua sem u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnin minkaduz. þa skein solin [fyrst aa þa eyna<ref>[''saal.'' B; fyrsta, A</ref> af þeim ollum londunum<ref>l&#491;ndum, B</ref> er þar lagu nalæg sem Delos heitir. enn þat þydiz birt edr audsynt. þiat hon feck af þi nafn. at hon birtiz fyrst ok syndiz<ref>varð séén, B</ref> eptir þersi hin miklu undr. Þessi<ref>þersor, B</ref> ey heitir ok oðru nafni Ortigia. fyrir þa sauk at þeir fuglar sem coturnices heita. ok Girkir kalla ortigias. varu þar fyrst senir. Þetta telr Ysidorus næst Noa flodi. enn<ref>ok, B</ref> þat hit þridia sem uard i Thessalia. þeirri Girklandz halfu sem sua heitir. a d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum Moysi ok Amphitrionis konungs.
+
''Scolastica hystoria.'' Nær þersum tima uard storliga<ref>storleghans, B</ref> mikit flod i þeirri Girklendz halfu er Achaia heitir. aa d&#7887;gum þers konungs sem Ogyges het. hann endrbøtti þa borg sem Accha het ok kalladi hana siden Eleusinam. Þa syndiz su mær uidr uatnid Triconidem sem Girkir kalla Mineruam. hana segia þeir fundit hafa margskonar listir.<ref>manvit, B</ref> ok mikils hattar manuit.<ref>listir, B</ref> ok einkannliga allar þær sem af ullu uerda g&#7887;ruar. ''Ysidorus.'' Trichom<ref>Trichon, B</ref> het eitt mikit st&#7887;duuatn i Affrica. hia hueriu er [segiz at hun<ref>[''tilf.'' B</ref> syndiz aa iungfru alldri. ok fyrir þa sauk heitir hun &#7887;dru nafni Trichonia. huadan af er hun uar af heidnum monnum i guða t&#7887;lu h&#7887;fd heimolliga. sem hennar ætt ok afspringi<ref>vppruni, B</ref> uar til<ref> ''mgl.'' B</ref> aullum ukunnigr.<ref>vkunnari, B</ref> Enn fyrir þann skylld at þeir trudu ut<ref>at, B</ref> af henni<ref>myndi ''tilf.'' B</ref> monnum ueitaz skynsemd ok iþrotta skilning.<ref>skilningr, B</ref> þa sogdu þeir hana af hofði sealfs Jouis fædda uera. Þat er ok hennar nafn. at hon heitir Pallas. af þeirri ey i Tracia landi sem Pallene<ref>''saal.'' B; Pallentei, A</ref> heitir. i huerri er hon uar fostrad ok uppfædd. ella<ref>ellar, B</ref> af þeim risa sem hun drap. ok Pallans heet. Sua segia ok. at þær eyiar sem Ciclades heita .xl.<ref>fimtigir, B</ref> ok .iii. at t&#7887;lu. hueriar er fordum uaru hinn seaundi partr af Grecia. varu a morgum manadum huldar. sem ein ok idulig nátt uæri þar iafnan þann tima sem þetta flod uar i Achaia. Enn sua sem u&#7887;tnin minkaduz. þa skein solin [fyrst aa þa eyna<ref>[''saal.'' B; fyrsta, A</ref> af þeim ollum londunum<ref>l&#491;ndum, B</ref> er þar lagu nalæg sem Delos heitir. enn þat þydiz birt edr audsynt. þiat hon feck af þi nafn. at hon birtiz fyrst ok syndiz<ref>varð séén, B</ref> eptir þersi hin miklu undr. Þessi<ref>þersor, B</ref> ey heitir ok oðru nafni Ortigia. fyrir þa sauk at þeir fuglar sem coturnices heita. ok Girkir kalla ortigias. varu þar fyrst senir. Þetta telr Ysidorus næst Noa flodi. enn<ref>ok, B</ref> þat hit þridia sem uard i Thessalia. þeirri Girklandz halfu sem sua heitir. a d&#7887;gum Moysi ok Amphitrionis konungs.
  
  
 
===Her segir fra þui huersu marga sono Jacob atti medr þeim systrum<ref>Af sunum Lye ok burð Josephs, B</ref>===
 
===Her segir fra þui huersu marga sono Jacob atti medr þeim systrum<ref>Af sunum Lye ok burð Josephs, B</ref>===
 
   
 
   
'''51.''' Nu skal þar til taka sem [fra uar<ref>[fyrr var fra, B</ref> horfit. at sua sem Ruben hinn ellzti son Lye ok Jacobs geck ut i akr. þann tima sem hueitikorn uar skorit. fann hann<ref>''tilf.'' B</ref> þau gr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>s sem manndragore heita. ok bar heim medr ser ok gaf modur sinni. [''scolast. hystoria.''<ref>[''mgl.'' B</ref> Enn fyrir þi at nockurir menn segia þess háttar gras edr eplakyn gora eðr gefa þeim konum freoleik. sem adr hafa uerit ubyrea. ef þær eta þat. þa giratiz<ref>girndiz, B</ref> Rachel at eta þat sama gras. þegar hon sa þat. talandi sua til sinnar systur Lyam. Gef mer nockurn part af þersu grasi sunar þins mandragora. Hon svaradi. Huart syniz þer þat litils uert. at þu takir bondann af mer. nema þu takir þar medr þau manndragores<ref>mandragoras, B</ref> sem son minn [feck ok færdi<ref>[fann ok fekk, B</ref> mer. Enn fyrir þa sauk at Rachel uilldi blidka systur sina enn þiggia þo allt at eins þat er hun bað. þa sagdi hon sua. Sofi hann hia þer i natt fyrir þessarra grasa skylld. Gek Lia þegar um kuelldit ut i mot Jacob. sem hann kom<ref>heim ''tilf.'' B</ref> af akri ok taladi til hans. Til minnar sængr átt þu i kuelld at ganga. þiat medr kaupi leigða ek þik fyrir þat sama manndragora sem sun minn gaf mer. Suaf hann þa nátt meðr henni. Gud heyrdi hennar bønir.<ref>b&#281;n, B</ref> ok fæddi hun honum [hinn fimta<ref>[''saal.'' B; fyrir þa grein, A</ref> sun sua segiandi. Verkkaup ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mbum gaf gud mer fyrir þat er ek gaf mina ambátt minum bonda i ualld. ok fyrir [þann skylld<ref>[þa s&#491;k, B</ref> kalladi hun þann suein Ysachar. þat hefir sua mikit at þyda. hann er uerkkaup. Gaf hon honum fyrir þa grein þat nafn. at hun hafdi medr manndragores<ref>mandragoris, B</ref> bondans sambud keypt áá þeirri s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu natt sem hann byreadiz. Ysidorus segir at manndragora hefir sua uaxna rot undir séér sem manz likami. ok sumir<ref>sumar, B</ref> af þeim beri meirr karlmanz mynd. ok þilik flur edr lauf sem ber.<ref>bere, B</ref> Enn adrir<ref>aðrar, B</ref> hafi<ref>meirr ''tilf.'' B</ref> kuenmanz mynd. berandi epli meðr sua uorðnum flurum edr laufum sem surur. Lya gat at eiga hinn .vi<sup>ta</sup>. sun. ok sagdi sua. Meðr godum mund ok heimanferd giæddi guð mik ok audgadi. man bondi minn nu fyrir þann skylld uissuliga medr mer byggia. at ek hefir fætt honum .vi. syni. Var sueinsins nafn af þi kallat Zabulon. þat ma þer uel segiaz bygging. Sidan fæddi hon eina dottur er Dina uar kallad. Þar kom at gud minntiz eigi sidr medr sinni miskunn Rachelar heyrandi hennar bøn. ok let hana kuiðuga uerda. fæddi hon son. ok<ref>''saal.'' B; hun, A</ref> sagði sua. Mitt brigzli tok gud<ref>brott ''tilf.'' B</ref> af mer. [ok<ref>[kallaði hun þenna svein Joseph, B</ref> þar medr sua segiandi. Gefi gud mer her medr annan son. Var hann af þessum hennar ordum Joseph kalladr. þat þydiz aukning.  
+
'''51.''' Nu skal þar til taka sem [fra uar<ref>[fyrr var fra, B</ref> horfit. at sua sem Ruben hinn ellzti son Lye ok Jacobs geck ut i akr. þann tima sem hueitikorn uar skorit. fann hann<ref>''tilf.'' B</ref> þau gr&#7887;s sem manndragore heita. ok bar heim medr ser ok gaf modur sinni. [''scolast. hystoria.''<ref>[''mgl.'' B</ref> Enn fyrir þi at nockurir menn segia þess háttar gras edr eplakyn gora eðr gefa þeim konum freoleik. sem adr hafa uerit ubyrea. ef þær eta þat. þa giratiz<ref>girndiz, B</ref> Rachel at eta þat sama gras. þegar hon sa þat. talandi sua til sinnar systur Lyam. Gef mer nockurn part af þersu grasi sunar þins mandragora. Hon svaradi. Huart syniz þer þat litils uert. at þu takir bondann af mer. nema þu takir þar medr þau manndragores<ref>mandragoras, B</ref> sem son minn [feck ok færdi<ref>[fann ok fekk, B</ref> mer. Enn fyrir þa sauk at Rachel uilldi blidka systur sina enn þiggia þo allt at eins þat er hun bað. þa sagdi hon sua. Sofi hann hia þer i natt fyrir þessarra grasa skylld. Gek Lia þegar um kuelldit ut i mot Jacob. sem hann kom<ref>heim ''tilf.'' B</ref> af akri ok taladi til hans. Til minnar sængr átt þu i kuelld at ganga. þiat medr kaupi leigða ek þik fyrir þat sama manndragora sem sun minn gaf mer. Suaf hann þa nátt meðr henni. Gud heyrdi hennar bønir.<ref>b&#281;n, B</ref> ok fæddi hun honum [hinn fimta<ref>[''saal.'' B; fyrir þa grein, A</ref> sun sua segiandi. Verkkaup ok &#7887;mbum gaf gud mer fyrir þat er ek gaf mina ambátt minum bonda i ualld. ok fyrir [þann skylld<ref>[þa s&#491;k, B</ref> kalladi hun þann suein Ysachar. þat hefir sua mikit at þyda. hann er uerkkaup. Gaf hon honum fyrir þa grein þat nafn. at hun hafdi medr manndragores<ref>mandragoris, B</ref> bondans sambud keypt áá þeirri s&#7887;mu natt sem hann byreadiz. Ysidorus segir at manndragora hefir sua uaxna rot undir séér sem manz likami. ok sumir<ref>sumar, B</ref> af þeim beri meirr karlmanz mynd. ok þilik flur edr lauf sem ber.<ref>bere, B</ref> Enn adrir<ref>aðrar, B</ref> hafi<ref>meirr ''tilf.'' B</ref> kuenmanz mynd. berandi epli meðr sua uorðnum flurum edr laufum sem surur. Lya gat at eiga hinn .vi<sup>ta</sup>. sun. ok sagdi sua. Meðr godum mund ok heimanferd giæddi guð mik ok audgadi. man bondi minn nu fyrir þann skylld uissuliga medr mer byggia. at ek hefir fætt honum .vi. syni. Var sueinsins nafn af þi kallat Zabulon. þat ma þer uel segiaz bygging. Sidan fæddi hon eina dottur er Dina uar kallad. Þar kom at gud minntiz eigi sidr medr sinni miskunn Rachelar heyrandi hennar bøn. ok let hana kuiðuga uerda. fæddi hon son. ok<ref>''saal.'' B; hun, A</ref> sagði sua. Mitt brigzli tok gud<ref>brott ''tilf.'' B</ref> af mer. [ok<ref>[kallaði hun þenna svein Joseph, B</ref> þar medr sua segiandi. Gefi gud mer her medr annan son. Var hann af þessum hennar ordum Joseph kalladr. þat þydiz aukning.  
  
  
 
===Her segir fra þeim magum Jacob ok Laban<ref>Af mislitum sauðburð ok fiargroða Jacobs, B</ref>===
 
===Her segir fra þeim magum Jacob ok Laban<ref>Af mislitum sauðburð ok fiargroða Jacobs, B</ref>===
 
   
 
   
'''52.''' At lidnum þeim .xiiii. aarum. sem Jacob hafdi þionat mági sinvm Laban fyrir beggia sinna husfrua skylld ok Joseph uar fæddr. taleði hann sua til Labans. Gef mer gott orlof. at ek fari heim aptr til mins fostrlandz ok f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>durleifdar. ok gef<ref>gi&#491;r, B</ref> mer lidugar husfrur minar. fyrir [huerra skylld er<ref>[''saal.'' B; hueria skylld at, A</ref> ek hefir þer þionat. ok þar meðr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll min b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn. þu ueitz uel alla<ref>þa ''tilf.'' B</ref> þionostu sem ek hefir þer ueitt. Laban svaradi. J þinu augliti uilldi ek giarna [giæfumaðr uera.<ref>[giptumaðr uerða, B</ref> þiat meðr fullkominni profan hefir ek [þat fundit ok skilit<ref>''saal.'' B; þann fundit, A</ref> at gud hefir fyrir þina skylld mer blezat. Mæl þu þer ok akued þilikt kaup. sem þu uill at ek gefi þer. þu ueitz sagdi Jacob. meðr huerri dygd ek hefir þer þionat ok huilik er þin eign hefir undir [minni hendi<ref>[minum h&#491;ndum ok geymslo, B</ref> uordit. þu attir litit eina aðr en ek kom<ref>hingat ''tilf.'' B</ref> til þin. enn sua hefir gud þik blezat i minni hingatkuamu ok uel uiðr þik gort. at þu ert<ref>nu ''tilf.'' B</ref> driugum uordinn uellaudigr madr. Er<ref>Se, B</ref> þat nu ok rettligt ok uel uidrku&#281;miligt. at ek ueita sealfs mins husi forsio nu um sidir. Huat skal ek gefa þer sagdi Laban. Jacob svaradi. Ecki vil ek aa kueda. Enn ef þu gorir þat sem ek beidiz. þa man ek geyma hiardar þinnar ok hana fæda enn um stund. Gack umuergiss<ref>''saal. ogs.'' B</ref> sealfr ok skoða allar þinar hiardir. ok skil brott fra minni [gi&#281;zlu ok<ref>[''tilf.'' B</ref> geymslu huern þann saud sem þu finnr flekkottan edr nockurs konar mislitan. ok faa þa sunum þinum [i hendr<ref>[''tilf.'' B</ref> til geymslu. enn faa mer at geyma aullum einlitum saudum. Se þat allt mitt uerkkaup sem undir þeim hinum einlitum [elz er ek hefir at geyma<ref>[er ek hefer at geyma hefuer aliz, B</ref> fleckott eðr nockurs konar<ref>n&#491;kkurs haattar, B</ref> mislitt. huart sem þat er medr færsaudum edr geitsaudum. enn allt þat sem einlitt hefir fæðz undir þeim hinum einlitum se þitt. Man þa mitt<ref>min, B</ref> rettuisi frammleiðiss mer i moti koma. Sem hann segði sua meðr enn liosarum orðum. Natturan seolf uinnr medr<ref>fyrir, B</ref> þer<ref>''saal.'' B; mer, A</ref> i þessum minum skilmála. þiat þat er natturuligt at huitir fæðiz af huitum enn suartir af su<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rtum. Enn medr mer ma uinna sigr ok audna. medr þi at gud uili þat mer moti natturu ueita fyrir mitt starf ok stundan. sem hann sér at matuligt<ref>maklikt, B</ref> ok rettligt er. Þetta likadi Laban<ref>harða ''tilf.'' B</ref> uel. Skildi hann þegar aa þeim sama degi alla fleckotta saudi ok mislita langt i brott fra þeim sem einlitir uaru. sua uedra sem hafra.<ref>''saal.'' B; adra, A</ref> ok þar medr geitr [ok bucka.<ref>[''mgl.'' B</ref> ok feck alla þa sunum sinum at geyma. Enn alla þa sem einlitir uaru fekk hann Jacob at geyma. ok let eigi skemra i milli uera. þar sem huarir geymdu sinnar hiardar. enn .iiii<sup>a</sup>. daga leid. til þess at engi prettr edr uæl skylldi af þi uerda mega. er þeir uæri nalægir<ref>nal&#281;gri, B</ref> sin i milli. [''scolastica hystoria.''<ref>[''mgl.'' B</ref> Jacob fann ok feck séér eina nyia klokskapar list. stridandi upp aa þenna haat med natturuligri uælfinni<ref>uelfinni, B</ref> moti sealfri natturunni. at hann tok gr&#281;na u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndu af popleris<ref>poplis, B</ref> ok platanis. þeim tream<ref>treom, B</ref> er sua heita. ok enn fleirum þar medr. ok birkti þa sumstaðar. enn annan hvern partinn<ref>part a þeim, B</ref> let hann iafnan ubirktan uera. sua at bæði uar eptir aa þeim næfr ok b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkr. Alla<ref>ella, B</ref> birkti hann suma u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nduna. ok uaru þeir þa huitir eptir. enn let suma uera meðr ollu ubirkta. ok uaru þeir þa grænir. setti sidan þersa u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndu sua mislita nidr i þeim þróm eðr brydium. er þi sama uatni uar i hellt. sem smalinn allr saa sem hann geymdi skylldi uatnaz uidr. uanduirkliga geymandi<ref>''tilf.'' B</ref> at þeim tima sem [hiordinni uard<ref>[oll hi&#491;rðin var, B</ref> sem heitaz. ok let hana. þann tima sem mestr uar hitinn aa daginn ok hun uar<ref>einkannlegha, B</ref> lystugaz at drekka. uatnaz medr þetta sama uatn. til þers at ær ok geitr skylldu u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nduna sua skapaða ok þeirra skugga i uatninu þa sia. er<ref>sem, B</ref> þær uæri blæsma ok þær skylldi sinn burð geta. til þess at hann yrdi medr sama hætti mislitr. sem skuggar þeir sem þær saa<ref>þa ''tilf.'' B</ref> upp aa. er uedrarnir ok buckarnir lágu þær. Vard þetta allt medr hans klokskap ok tilstilli frammgengt. at sua bar huarrtueggi saudrinn. sa sem fyrst gekk ok snemmbæraztr<ref>seinb&#281;raztr, B</ref> uar. allan sinn burd fleckuttan ok mislitan. sem hann hafdi<ref>''tilf.'' B</ref> mislita séd u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nduna ok þeirra skugga i þann punct sem burðrinn byriadiz. Nu atti Jacob eptir fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gðum skilmala allt<ref>''tilf.'' B</ref> þat sem fleckutt fæddiz edr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurs háttar mislitt. enn Laban þat eina sem huitt edr suart yrdi. En til þers at hann vyrdi eigi grunadr eðr fundinn at þersarri sinni uælfinni.<ref>vielfinni, B</ref> þa hafdi hann þersa klokskapar list uid þann einn fenadinn<ref>frammi, B</ref> sem fyrst gekk ok snemmbæraztr uar. enn uid engan hinn sem seinaz geck ok sidbærri uar. þiat flestr fenadr med i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fnu kyni er sá minni natturu sem [sidarr berr.<ref>[siðb&#281;rr er, B</ref> Vard sua Jacobs allr sa burdr ok undireldi þers fiár sem hann hafdi at geyma sem ellztr uar. enn þat eina Labans sem sidarst uar borit ok dáligaz uar. ella kallar hann þann burdinn sidskota. sem at þi [byreaz at<ref>[byriaðiz er, B</ref> uedrinn eðr bukkrinn uar [aa haustið<ref>[''tilf.'' B</ref> til látinn. þiat sua segiz at su se saudarins nattura badi<ref>beði, B</ref> i Mesopotamia ok Jtalia. at hann beri .ii. sinnum á hueriu áári. ''speculum hystoriale.'' Commestor segir sua. at þat er eigi ulikligt eðr undarligt. at burdrinn uerdi likr þeirri mynd eðr likneskiu. sem hon séér i sidarsta punct lostagirndarinnar sua sem hun uerdr at honum hafandi. medr þi at Jeronimus segir sua. at þetta<ref>hit, B</ref> sama uerdi<ref>iamuel ''tilf.'' B</ref> medr horsunum i Spania.<ref>Spanlandi, B</ref> Ok sá meistari sem Quintillianus het<ref>''tilf.'' B</ref> uernaði sua nockura fru. þa sem fæddi sua sem blalendzkan burð. at hann profadi þat af þi sua uordit hafa. at hon hafði þers háttar likneski<ref>likneskiu, B</ref> seeð i þann punct sem burdrinn byreaðiz meðr henni. Ok i bokum<ref>spekingsins ''tilf.'' B</ref> Ypocratis finnz þat skrifat. at menn ætlaðu at pina þa konu sem hon hafdi fæðt hardla uænt meybarn miok ulikt bædi fedr ok m&#281;dr ok þar medr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llu þeirra kyni. þar til er þersi hinn sami Ypocras bad menn leita ok foruitnaz. ef þilik skrifan fyndiz skrifat<ref>pentat, B</ref> i þeim suefnklefa sem barnit uar byriat i.
+
'''52.''' At lidnum þeim .xiiii. aarum. sem Jacob hafdi þionat mági sinvm Laban fyrir beggia sinna husfrua skylld ok Joseph uar fæddr. taleði hann sua til Labans. Gef mer gott orlof. at ek fari heim aptr til mins fostrlandz ok f&#7887;durleifdar. ok gef<ref>gi&#491;r, B</ref> mer lidugar husfrur minar. fyrir [huerra skylld er<ref>[''saal.'' B; hueria skylld at, A</ref> ek hefir þer þionat. ok þar meðr &#7887;ll min b&#7887;rn. þu ueitz uel alla<ref>þa ''tilf.'' B</ref> þionostu sem ek hefir þer ueitt. Laban svaradi. J þinu augliti uilldi ek giarna [giæfumaðr uera.<ref>[giptumaðr uerða, B</ref> þiat meðr fullkominni profan hefir ek [þat fundit ok skilit<ref>''saal.'' B; þann fundit, A</ref> at gud hefir fyrir þina skylld mer blezat. Mæl þu þer ok akued þilikt kaup. sem þu uill at ek gefi þer. þu ueitz sagdi Jacob. meðr huerri dygd ek hefir þer þionat ok huilik er þin eign hefir undir [minni hendi<ref>[minum h&#491;ndum ok geymslo, B</ref> uordit. þu attir litit eina aðr en ek kom<ref>hingat ''tilf.'' B</ref> til þin. enn sua hefir gud þik blezat i minni hingatkuamu ok uel uiðr þik gort. at þu ert<ref>nu ''tilf.'' B</ref> driugum uordinn uellaudigr madr. Er<ref>Se, B</ref> þat nu ok rettligt ok uel uidrku&#281;miligt. at ek ueita sealfs mins husi forsio nu um sidir. Huat skal ek gefa þer sagdi Laban. Jacob svaradi. Ecki vil ek aa kueda. Enn ef þu gorir þat sem ek beidiz. þa man ek geyma hiardar þinnar ok hana fæda enn um stund. Gack umuergiss<ref>''saal. ogs.'' B</ref> sealfr ok skoða allar þinar hiardir. ok skil brott fra minni [gi&#281;zlu ok<ref>[''tilf.'' B</ref> geymslu huern þann saud sem þu finnr flekkottan edr nockurs konar mislitan. ok faa þa sunum þinum [i hendr<ref>[''tilf.'' B</ref> til geymslu. enn faa mer at geyma aullum einlitum saudum. Se þat allt mitt uerkkaup sem undir þeim hinum einlitum [elz er ek hefir at geyma<ref>[er ek hefer at geyma hefuer aliz, B</ref> fleckott eðr nockurs konar<ref>n&#491;kkurs haattar, B</ref> mislitt. huart sem þat er medr færsaudum edr geitsaudum. enn allt þat sem einlitt hefir fæðz undir þeim hinum einlitum se þitt. Man þa mitt<ref>min, B</ref> rettuisi frammleiðiss mer i moti koma. Sem hann segði sua meðr enn liosarum orðum. Natturan seolf uinnr medr<ref>fyrir, B</ref> þer<ref>''saal.'' B; mer, A</ref> i þessum minum skilmála. þiat þat er natturuligt at huitir fæðiz af huitum enn suartir af su&#7887;rtum. Enn medr mer ma uinna sigr ok audna. medr þi at gud uili þat mer moti natturu ueita fyrir mitt starf ok stundan. sem hann sér at matuligt<ref>maklikt, B</ref> ok rettligt er. Þetta likadi Laban<ref>harða ''tilf.'' B</ref> uel. Skildi hann þegar aa þeim sama degi alla fleckotta saudi ok mislita langt i brott fra þeim sem einlitir uaru. sua uedra sem hafra.<ref>''saal.'' B; adra, A</ref> ok þar medr geitr [ok bucka.<ref>[''mgl.'' B</ref> ok feck alla þa sunum sinum at geyma. Enn alla þa sem einlitir uaru fekk hann Jacob at geyma. ok let eigi skemra i milli uera. þar sem huarir geymdu sinnar hiardar. enn .iiii<sup>a</sup>. daga leid. til þess at engi prettr edr uæl skylldi af þi uerda mega. er þeir uæri nalægir<ref>nal&#281;gri, B</ref> sin i milli. [''scolastica hystoria.''<ref>[''mgl.'' B</ref> Jacob fann ok feck séér eina nyia klokskapar list. stridandi upp aa þenna haat med natturuligri uælfinni<ref>uelfinni, B</ref> moti sealfri natturunni. at hann tok gr&#281;na u&#7887;ndu af popleris<ref>poplis, B</ref> ok platanis. þeim tream<ref>treom, B</ref> er sua heita. ok enn fleirum þar medr. ok birkti þa sumstaðar. enn annan hvern partinn<ref>part a þeim, B</ref> let hann iafnan ubirktan uera. sua at bæði uar eptir aa þeim næfr ok b&#7887;rkr. Alla<ref>ella, B</ref> birkti hann suma u&#7887;nduna. ok uaru þeir þa huitir eptir. enn let suma uera meðr ollu ubirkta. ok uaru þeir þa grænir. setti sidan þersa u&#7887;ndu sua mislita nidr i þeim þróm eðr brydium. er þi sama uatni uar i hellt. sem smalinn allr saa sem hann geymdi skylldi uatnaz uidr. uanduirkliga geymandi<ref>''tilf.'' B</ref> at þeim tima sem [hiordinni uard<ref>[oll hi&#491;rðin var, B</ref> sem heitaz. ok let hana. þann tima sem mestr uar hitinn aa daginn ok hun uar<ref>einkannlegha, B</ref> lystugaz at drekka. uatnaz medr þetta sama uatn. til þers at ær ok geitr skylldu u&#7887;nduna sua skapaða ok þeirra skugga i uatninu þa sia. er<ref>sem, B</ref> þær uæri blæsma ok þær skylldi sinn burð geta. til þess at hann yrdi medr sama hætti mislitr. sem skuggar þeir sem þær saa<ref>þa ''tilf.'' B</ref> upp aa. er uedrarnir ok buckarnir lágu þær. Vard þetta allt medr hans klokskap ok tilstilli frammgengt. at sua bar huarrtueggi saudrinn. sa sem fyrst gekk ok snemmbæraztr<ref>seinb&#281;raztr, B</ref> uar. allan sinn burd fleckuttan ok mislitan. sem hann hafdi<ref>''tilf.'' B</ref> mislita séd u&#7887;nduna ok þeirra skugga i þann punct sem burðrinn byriadiz. Nu atti Jacob eptir fyrr s&#7887;gðum skilmala allt<ref>''tilf.'' B</ref> þat sem fleckutt fæddiz edr n&#7887;ckurs háttar mislitt. enn Laban þat eina sem huitt edr suart yrdi. En til þers at hann vyrdi eigi grunadr eðr fundinn at þersarri sinni uælfinni.<ref>vielfinni, B</ref> þa hafdi hann þersa klokskapar list uid þann einn fenadinn<ref>frammi, B</ref> sem fyrst gekk ok snemmbæraztr uar. enn uid engan hinn sem seinaz geck ok sidbærri uar. þiat flestr fenadr med i&#7887;fnu kyni er sá minni natturu sem [sidarr berr.<ref>[siðb&#281;rr er, B</ref> Vard sua Jacobs allr sa burdr ok undireldi þers fiár sem hann hafdi at geyma sem ellztr uar. enn þat eina Labans sem sidarst uar borit ok dáligaz uar. ella kallar hann þann burdinn sidskota. sem at þi [byreaz at<ref>[byriaðiz er, B</ref> uedrinn eðr bukkrinn uar [aa haustið<ref>[''tilf.'' B</ref> til látinn. þiat sua segiz at su se saudarins nattura badi<ref>beði, B</ref> i Mesopotamia ok Jtalia. at hann beri .ii. sinnum á hueriu áári. ''speculum hystoriale.'' Commestor segir sua. at þat er eigi ulikligt eðr undarligt. at burdrinn uerdi likr þeirri mynd eðr likneskiu. sem hon séér i sidarsta punct lostagirndarinnar sua sem hun uerdr at honum hafandi. medr þi at Jeronimus segir sua. at þetta<ref>hit, B</ref> sama uerdi<ref>iamuel ''tilf.'' B</ref> medr horsunum i Spania.<ref>Spanlandi, B</ref> Ok sá meistari sem Quintillianus het<ref>''tilf.'' B</ref> uernaði sua nockura fru. þa sem fæddi sua sem blalendzkan burð. at hann profadi þat af þi sua uordit hafa. at hon hafði þers háttar likneski<ref>likneskiu, B</ref> seeð i þann punct sem burdrinn byreaðiz meðr henni. Ok i bokum<ref>spekingsins ''tilf.'' B</ref> Ypocratis finnz þat skrifat. at menn ætlaðu at pina þa konu sem hon hafdi fæðt hardla uænt meybarn miok ulikt bædi fedr ok m&#281;dr ok þar medr &#7887;llu þeirra kyni. þar til er þersi hinn sami Ypocras bad menn leita ok foruitnaz. ef þilik skrifan fyndiz skrifat<ref>pentat, B</ref> i þeim suefnklefa sem barnit uar byriat i.
  
''Genesis.'' Jacob gerðiz þa rikari madr driugum enn til døma. einkannliga at ganganda fé. hann hafdi ok marga menn þa sem honum til heyrdu. þræla ok þionostukonur. asna ok ulfallda. Ok sem hans kostr gordiz sua mikils háttar. þa heyrdi hann sonu Labans sua segiandi.<ref>talandi, B</ref> Jacob þersi tekr ok dregr undir sik allt þat sem uárt ok uars feðr eign [uar ok er<ref>[er eðr var, B</ref> ok af hans auð er hann nu rikr uordinn ok frægr. Hann fann þat eigi sidr af áásionu ok yfirbragdi<ref>&#491;llu viðrbragði, B</ref> Labans. at hann uar ecki þaleidis blidr [uidr hann.<ref>[til hans, B</ref> sem hina fyrri daga. ok þo einkannliga mest af þi at gud taladi sua til hans. Far aptr til landz þinna feðra ok forellrismanna ok til frænda þinna. ok man ek medr þer uera. Hann let kalla sér husfrur sinar Rachelem ok Lyam þangat i hagann [sem hiorðin uar.<ref>[''mgl.'' B</ref> ok taladi sua til þeirra. Ek séér þat nu af asionu fedr yckars ok oðrum hans atuikum. at hann er ecki mer aa þa leid uiliadr sem i giar<ref>''saal. ogs.'' B</ref> edr hinn fyrra dag. enn gud er mer sinnandi ok samuinnandi. ok þit sealfar uitit þat ual. at ek hefir fedr ykkrum sua framarliga þionat. sem ek hefir orkat. Þit<ref>þat(!), B</ref> uitit ok at hann hefir æ um<ref>mik ok ''tilf.'' B</ref> minn lut setit. skiptandi<ref>''saal.'' B; skipandi, A </ref> .x. sinnum ok umuendandi minu uerkkaupi. ok þo gaf gud honum allt at eins alldrigi<ref>alldregin, B</ref> ualld aa þi. at hann mætti mer nockut mein g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra. Þann tima sem hann sagdi sua. Allr mislitr burdr skal þitt uerkkaup<ref>kaup. B</ref> uera. þa baru allir [mislit eldi.<ref>[mislitt vndireldi, B</ref> En þa sem hann sagdi sua gagnstadliga þar i mot. Nu skalltu taka alla huita. þa fæddi huerr saudr huitan burð þegar. Ok sem hann sa hina einlitu mer fiolgaz ok framm ganga. þa skipti hann ok umuendi [enn af nyiu<ref>[''tilf.'' B</ref> minu kaupi. Tok gud þaleidiss feðr yckars eign ok gaf mer. saa hinn sami sem i suefni syndi mer iafnan. huilikr er burdrinn mundi f&#281;ðaz.<ref>''saal.'' B; synaz, A</ref> ok taladi sua til min. Ris upp þu ok far brott hedan ok heim til þins fostrlandz. Þær<ref>Rachel ok Lya ''tilf.'' B</ref>svorudu þa. Sua hefir fadir ockarr ockr tekit sem uskylldar konur ok medr ollu uendzlalausar. edr h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fum mid<ref>við, B</ref> nockurs konar gripi edr lausafe af aullum aud ok erfd f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dur ockars eptir okkr at flytia.<ref>af hans husi ''tilf.'' B</ref> Nei ok eigi. Nu af þi at gud tok fedr ockars godz. gefandi þat okkr ok sunum okkrum. þa ger alla luti sem hann hefir þer birt ok bodit. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Josephus segir at allr sa timi iafnsaman. sem Jacob uar medr Laban. uoru rett .xx. aar meðr hinum .xiiii. sem fyrr uar fra sagt. Villdi hann eigi fylla<ref>þersi ''tilf.'' B</ref> hin sidarstu .vii. medr sinni þaruistu fyrir ranglætiss sakir [ok illzku Labans.<ref>[''tilf.'' B</ref>
+
''Genesis.'' Jacob gerðiz þa rikari madr driugum enn til døma. einkannliga at ganganda fé. hann hafdi ok marga menn þa sem honum til heyrdu. þræla ok þionostukonur. asna ok ulfallda. Ok sem hans kostr gordiz sua mikils háttar. þa heyrdi hann sonu Labans sua segiandi.<ref>talandi, B</ref> Jacob þersi tekr ok dregr undir sik allt þat sem uárt ok uars feðr eign [uar ok er<ref>[er eðr var, B</ref> ok af hans auð er hann nu rikr uordinn ok frægr. Hann fann þat eigi sidr af áásionu ok yfirbragdi<ref>&#491;llu viðrbragði, B</ref> Labans. at hann uar ecki þaleidis blidr [uidr hann.<ref>[til hans, B</ref> sem hina fyrri daga. ok þo einkannliga mest af þi at gud taladi sua til hans. Far aptr til landz þinna feðra ok forellrismanna ok til frænda þinna. ok man ek medr þer uera. Hann let kalla sér husfrur sinar Rachelem ok Lyam þangat i hagann [sem hiorðin uar.<ref>[''mgl.'' B</ref> ok taladi sua til þeirra. Ek séér þat nu af asionu fedr yckars ok oðrum hans atuikum. at hann er ecki mer aa þa leid uiliadr sem i giar<ref>''saal. ogs.'' B</ref> edr hinn fyrra dag. enn gud er mer sinnandi ok samuinnandi. ok þit sealfar uitit þat ual. at ek hefir fedr ykkrum sua framarliga þionat. sem ek hefir orkat. Þit<ref>þat(!), B</ref> uitit ok at hann hefir æ um<ref>mik ok ''tilf.'' B</ref> minn lut setit. skiptandi<ref>''saal.'' B; skipandi, A </ref> .x. sinnum ok umuendandi minu uerkkaupi. ok þo gaf gud honum allt at eins alldrigi<ref>alldregin, B</ref> ualld aa þi. at hann mætti mer nockut mein g&#7887;ra. Þann tima sem hann sagdi sua. Allr mislitr burdr skal þitt uerkkaup<ref>kaup. B</ref> uera. þa baru allir [mislit eldi.<ref>[mislitt vndireldi, B</ref> En þa sem hann sagdi sua gagnstadliga þar i mot. Nu skalltu taka alla huita. þa fæddi huerr saudr huitan burð þegar. Ok sem hann sa hina einlitu mer fiolgaz ok framm ganga. þa skipti hann ok umuendi [enn af nyiu<ref>[''tilf.'' B</ref> minu kaupi. Tok gud þaleidiss feðr yckars eign ok gaf mer. saa hinn sami sem i suefni syndi mer iafnan. huilikr er burdrinn mundi f&#281;ðaz.<ref>''saal.'' B; synaz, A</ref> ok taladi sua til min. Ris upp þu ok far brott hedan ok heim til þins fostrlandz. Þær<ref>Rachel ok Lya ''tilf.'' B</ref>svorudu þa. Sua hefir fadir ockarr ockr tekit sem uskylldar konur ok medr ollu uendzlalausar. edr h&#7887;fum mid<ref>við, B</ref> nockurs konar gripi edr lausafe af aullum aud ok erfd f&#7887;dur ockars eptir okkr at flytia.<ref>af hans husi ''tilf.'' B</ref> Nei ok eigi. Nu af þi at gud tok fedr ockars godz. gefandi þat okkr ok sunum okkrum. þa ger alla luti sem hann hefir þer birt ok bodit. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Josephus segir at allr sa timi iafnsaman. sem Jacob uar medr Laban. uoru rett .xx. aar meðr hinum .xiiii. sem fyrr uar fra sagt. Villdi hann eigi fylla<ref>þersi ''tilf.'' B</ref> hin sidarstu .vii. medr sinni þaruistu fyrir ranglætiss sakir [ok illzku Labans.<ref>[''tilf.'' B</ref>
  
 
   
 
   
 
===Her segir fra Jacob ok Laban magi hans ok vm ferð þeirra ok sattmal<ref>Af flotta Jacob ok saattmaali þeirra Labans. de genesi, B</ref>===
 
===Her segir fra Jacob ok Laban magi hans ok vm ferð þeirra ok sattmal<ref>Af flotta Jacob ok saattmaali þeirra Labans. de genesi, B</ref>===
  
'''53.''' Eptir þetta þeirra tal bioz<ref>byggiz, B</ref> Jacob skiotliga ok for brott medr husfrum sinum badum ok ollum þeirra b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnum. hafandi meðr séér alla þa hiorð ok aðra eign sem hann hafði þa<ref>''mgl.'' B</ref> aflat i Mesopotamea. Let hann Rachelem ok Lyam ok aull sin b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn riða ulf<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lldum. byriandi sina ferd sua til Chanááns iarðar<ref>landz, B</ref> ok fedr sins Ysaachs. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Josephus segir at Jacob flytti<ref>flutti, B</ref> ok helming hiardarinnar at uuitanda Laban i brott meðr séér. þiat hann hafdi þann tima farit at taka ull af saudum sinum. ''genesis.''<ref>''tilf.'' B.</ref> Villdi Jacob ecki gera hann uaran vid sina brottferd. Rachel tok ok leyniliga at uuitanda Jacob aull þau skurðgud fedr sins sem dyrmætuz uaru ok hafdi<ref>leynilegha ''tilf.'' B</ref> medr ser. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> eigi til þers at hon uilldi dyrka þau. fyrir þi at hun uissi uel af s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn ok kenningu sins bonda at þat uar bannat. utan helldr til þers at þau fengi uægd ok miskunn af fedr hennar. sua sem þau flydi ok ki&#281;mi upp aa þeirra uernd ok grid. ef hann færi eptir þeim ok yrði þau sua meðr ufridi fengin.<ref>fangin, B</ref>  
+
'''53.''' Eptir þetta þeirra tal bioz<ref>byggiz, B</ref> Jacob skiotliga ok for brott medr husfrum sinum badum ok ollum þeirra b&#7887;rnum. hafandi meðr séér alla þa hiorð ok aðra eign sem hann hafði þa<ref>''mgl.'' B</ref> aflat i Mesopotamea. Let hann Rachelem ok Lyam ok aull sin b&#7887;rn riða ulf&#7887;lldum. byriandi sina ferd sua til Chanááns iarðar<ref>landz, B</ref> ok fedr sins Ysaachs. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Josephus segir at Jacob flytti<ref>flutti, B</ref> ok helming hiardarinnar at uuitanda Laban i brott meðr séér. þiat hann hafdi þann tima farit at taka ull af saudum sinum. ''genesis.''<ref>''tilf.'' B.</ref> Villdi Jacob ecki gera hann uaran vid sina brottferd. Rachel tok ok leyniliga at uuitanda Jacob aull þau skurðgud fedr sins sem dyrmætuz uaru ok hafdi<ref>leynilegha ''tilf.'' B</ref> medr ser. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> eigi til þers at hon uilldi dyrka þau. fyrir þi at hun uissi uel af s&#7887;gn ok kenningu sins bonda at þat uar bannat. utan helldr til þers at þau fengi uægd ok miskunn af fedr hennar. sua sem þau flydi ok ki&#281;mi upp aa þeirra uernd ok grid. ef hann færi eptir þeim ok yrði þau sua meðr ufridi fengin.<ref>fangin, B</ref>  
  
''Genesis.''<ref>''tilf.'' B</ref> For Jacob nu leid sina ok allt hans hyski ok þat er honum til heyrði. þar til er hann kom yfir ána Jordan moti fialli þi sem Galaath heitir. Þa uar Labani sagt aa hinum þriðia degi. at Jacob [uar brott farinn.<ref>[hafði flyit ok brott farit, B</ref> Hann bregdr uid skiott [ok samnaði<ref>[safnandi, B</ref> at sér monnum sinum sunum brædrum ok odrum frændum. ok sækir eptir þeim alla .vii. daga. þar til er hann kom eptir þeim i fiallinu Galaath. Þa uitradiz gud honum i suefni ok sagdi sua til hans. Se vid ok uaraz Laban. at tala ecki uætta huatliga<ref>huassliga, B</ref> moti Jacob. Þar i fiallinu hafdi Jacob sett sina tialldbud. aðr enn Laban medr sina menn kiæmi<ref>kom, B</ref> eptir þeim. Reisti hann ok þar landtialld sitt. Enn um morgininn. sem hann uar klæddr. kemr hann til Jacobs sua segiandi. Fyrir hueria grein gerdir [þu sua.<ref>[''saal'' B; sua þu, A</ref> at þu leyndiz at fyrir mer rekandi sua minar døtr i brott. sem þær uæri medr suerði sottar ok herteknar. Eða fyrir huern skylld flydir þu at mer uuitanda ok sagdir mer eigi aðr. ok hefdi ek gort þik af gardi medr gledi ok fagnaði. fylgiandi þer meðr gigium. h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rpum ok audrum saungfærum. Eigi þoldir þu þat. at ek kysti minar dætr ok þeirra syni. ok uuitrliga gordir þu þetta. þiat ek hefir afl<ref>nu afla, B</ref> ok orku til þers at <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mbuna þer þetta meðr illu. Ok ef þu fystiz at fara heim til frænda þinna ok þins fedr huss. fyrir hui stalt þu gudum minum. ecki stendr þer slikt. Ecki skylldir þu sua gort hafa. þar sem þu ert systursun minn ok þar meðr bædi magr ok m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tunautr. En gud faudur ydars Abrahams talaði sua til min. Varaz þu ok tala ecki uætta hardliga edr huassliga moti Jacob. Jacob svaradi. Fyrir þann skylld for ek utan orlofs brott fra<ref>at, B</ref> þer uuitanda. at ek ottadiz at þu mundir medr afli ok orku dætrum þinum hallda fyrir mer. Enn þar sem þu ki&#281;rir mik um þiofnaðinn. þa uanda ek eigi at sa se drepinn her rétt fyrir augum frænda uárra. medr huerium þu fær gudin<ref>guð þin, B</ref> fundit. Rannsaka þu<ref>nu, B</ref> ef þu uill ok tak i brott. ef þu finnr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut uætta þat i minu ualldi ok uarðueitzlu sem þitt er. Taladi hann<ref>fyrir ''tilf.'' B</ref> þi sua. at hann uissi eigi at Rachel hefði skurðgudin tekit. Laban rannsakadi fyrst i tialldbudum Jacob ok Lye ok ambattanna.<ref>ambaattarinnar huaarrartueggiu, B</ref> ok fann þar eigi sem uán var. Enn sem Rachel uissi at hann for til hennar tialldbudar. þa skundaði hon ok fal skurðgudin undir ulfallda uerium. þeim sem þar uaru inni. ok settiz þar áá ofan. Ok er hann hafdi þar rannsakat ok fundit ecki þi helldr [þat sem hann leitaði<ref>[''tilf.'' B</ref> sagdi hon sua. Ek bidr minn herra. at þer reidiz eigi ok fyrirlatit mer. er ek stendr eigi upp i moti ydr fyrir þa sok at nu hefir uanasott kuenna at mer komit. Lek hon þaleidis fedr sinn aahyggiufullan af séér. at hann leitadi lengr. Jacob mislikadi rannsakan Labans ok talaði til hans sua sem ki&#281;randi. Fyrir huern minn glæp edr afgerd gerdir þu þik sua heitan mer i mot. at þu rannsakaðir allan minn uarnað. huat fantu nu<ref>her ''tilf.'' B</ref> af allri þinni eign. Leggium þetta mal til þinna frænda ok minna. at þeir dømi milli min ok þin. skal ek til þilikrar uerdskylldanar .xx. áár uerit hafa medr þer. Eigi varu þinar ær edr geitr gelldar. eigi hafdi ek þina uedra<ref>eðr hafra ''tilf.'' B</ref> mer til budaruardar. ok engan sagda ek þer eðr syndi af dyrum gripinn edr rifinn. huern er tyndiz gallt ek þer aptr. ok huern þann saud sem stolinn uar reiknadir þu ok krafdir af mer. Annan tima brann ek driugum af ofrhita bædi dag ok nætr.<ref>náátt, B</ref> enn aa odrum tima kom mer fyrir kulda sakir eigi suefn aa angu. Medr þeima hætti þionadi ek þer um .xx. aar i sealfs þins husi .xiiii. fyrir dætra þinna skylld enn um .vi. fyrir hi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdinni. Tiu sinnum skiptir þu ok umuendir minu kaupgialldi. ok lettliga at þu hefðir mik fatækan ok nær nauktan latit brott fara nu. nema sá gud sem Abraham faudurfadir minn trudi upp aa hefdi meðr mer uerit. ok [fyrir mer stadit þat er<ref>[þat hefði fyrir staðit at, B</ref> þu ottadiz fedr minn Ysaach. Enn sa gud sem leit<ref>alla ''tilf.'' B</ref> mina neyd ok erfiði aasakaði þik i giar. Þa svaradi Laban. Syni þina ok døtr minar. hi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd<ref>hiarðer, B</ref> ok alla þa luti sem nu sier<ref>''saal.'' B; hefir, A</ref> þu her. þa hefir þu af mer lotit. ok fyrir þa sauk eru þeir allir sua sem min eign. ok huat ma ek nu gera framarri<ref>framarr, B</ref> dætrum minum ok þeirra sunum. f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rum til ok g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rum sááttmaal ok felagskap ockar i millum. Jacob tok þa einn stein samþyckiaindi þersu hans bodi. ok reisti hann upp til sáttmáls marks talandi sua til sinna frænda<ref>br&#281;ðra, B</ref> ok hiauerandi brøðra.<ref>fr&#281;nda, B</ref> Berit higat til steina<ref>steinana, B</ref> Þeir báru þa saman.<ref>steinana ''tilf.'' B</ref> g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>randi þar af einn haug edr stora u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rðu ok aatu sidan [þar uppi aa.<ref>[aa vppi, B</ref> Laban sagdi þa sua. Þersi haugr see uáttr ok uitni ockars saattmaals ok felagsskapar. þess sem þer g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdiz<ref>gioriz, B</ref> i dag milli min ok þin. Seai nu gud drottinn ok dømi ockar i milli sidan er huarir hafa skilit vid adra. ef þu leggr dætr miner þa i n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurar kualar eðr aanaud.<ref>aanauðer, B</ref> eðr ef þu tekr adrar husfrur iafnframm<ref>hia framm, B</ref> at þeim lifandum. þiat engin er nu uattr okkars sáttmals nema gud einn sa sem seer huat<ref>er nu ''tilf.'' B</ref> framm ferr. Ok enn taladi hann til Jacobs. See her. þersi haugr ok steinn. sem ek reisti<ref>reisi, B</ref> nu upp. skal uáttr<ref>ok vitni ''tilf.'' B</ref> uera milli min ok þin. fer ek um hann uidr<ref>meðr, B</ref> illan hug til þin edr þu til min. þa dømi saa gud okkar i milli sem Abraham ok Nachor ok þeirra fedr dyrkadu. Sór Jacob ok þetta sááttmál ok samband uid sins feðr nafn ok ótta Ysaachs. Ok eptir þat sem hann hafdi offrat gudi slikar fornfæringar i fyrrnefndu fialli sem honum likadi. þa baud hann þeim frændum sinum at eta medr sér. Varu þeir þa allir samt nockura stund. eptir þat er þeir hofdu snætt. Laban reis upp áá nattar tima ok minntiz uid døtr sinar ok døtra sunu. hann blezadi þeim ok bad þær uel fara. for sidan aptr til sins<ref>eigins ''tilf.'' B</ref> heimiliss.
+
''Genesis.''<ref>''tilf.'' B</ref> For Jacob nu leid sina ok allt hans hyski ok þat er honum til heyrði. þar til er hann kom yfir ána Jordan moti fialli þi sem Galaath heitir. Þa uar Labani sagt aa hinum þriðia degi. at Jacob [uar brott farinn.<ref>[hafði flyit ok brott farit, B</ref> Hann bregdr uid skiott [ok samnaði<ref>[safnandi, B</ref> at sér monnum sinum sunum brædrum ok odrum frændum. ok sækir eptir þeim alla .vii. daga. þar til er hann kom eptir þeim i fiallinu Galaath. Þa uitradiz gud honum i suefni ok sagdi sua til hans. Se vid ok uaraz Laban. at tala ecki uætta huatliga<ref>huassliga, B</ref> moti Jacob. Þar i fiallinu hafdi Jacob sett sina tialldbud. aðr enn Laban medr sina menn kiæmi<ref>kom, B</ref> eptir þeim. Reisti hann ok þar landtialld sitt. Enn um morgininn. sem hann uar klæddr. kemr hann til Jacobs sua segiandi. Fyrir hueria grein gerdir [þu sua.<ref>[''saal'' B; sua þu, A</ref> at þu leyndiz at fyrir mer rekandi sua minar døtr i brott. sem þær uæri medr suerði sottar ok herteknar. Eða fyrir huern skylld flydir þu at mer uuitanda ok sagdir mer eigi aðr. ok hefdi ek gort þik af gardi medr gledi ok fagnaði. fylgiandi þer meðr gigium. h&#7887;rpum ok audrum saungfærum. Eigi þoldir þu þat. at ek kysti minar dætr ok þeirra syni. ok uuitrliga gordir þu þetta. þiat ek hefir afl<ref>nu afla, B</ref> ok orku til þers at &#7887;mbuna þer þetta meðr illu. Ok ef þu fystiz at fara heim til frænda þinna ok þins fedr huss. fyrir hui stalt þu gudum minum. ecki stendr þer slikt. Ecki skylldir þu sua gort hafa. þar sem þu ert systursun minn ok þar meðr bædi magr ok m&#7887;tunautr. En gud faudur ydars Abrahams talaði sua til min. Varaz þu ok tala ecki uætta hardliga edr huassliga moti Jacob. Jacob svaradi. Fyrir þann skylld for ek utan orlofs brott fra<ref>at, B</ref> þer uuitanda. at ek ottadiz at þu mundir medr afli ok orku dætrum þinum hallda fyrir mer. Enn þar sem þu ki&#281;rir mik um þiofnaðinn. þa uanda ek eigi at sa se drepinn her rétt fyrir augum frænda uárra. medr huerium þu fær gudin<ref>guð þin, B</ref> fundit. Rannsaka þu<ref>nu, B</ref> ef þu uill ok tak i brott. ef þu finnr n&#7887;ckut uætta þat i minu ualldi ok uarðueitzlu sem þitt er. Taladi hann<ref>fyrir ''tilf.'' B</ref> þi sua. at hann uissi eigi at Rachel hefði skurðgudin tekit. Laban rannsakadi fyrst i tialldbudum Jacob ok Lye ok ambattanna.<ref>ambaattarinnar huaarrartueggiu, B</ref> ok fann þar eigi sem uán var. Enn sem Rachel uissi at hann for til hennar tialldbudar. þa skundaði hon ok fal skurðgudin undir ulfallda uerium. þeim sem þar uaru inni. ok settiz þar áá ofan. Ok er hann hafdi þar rannsakat ok fundit ecki þi helldr [þat sem hann leitaði<ref>[''tilf.'' B</ref> sagdi hon sua. Ek bidr minn herra. at þer reidiz eigi ok fyrirlatit mer. er ek stendr eigi upp i moti ydr fyrir þa sok at nu hefir uanasott kuenna at mer komit. Lek hon þaleidis fedr sinn aahyggiufullan af séér. at hann leitadi lengr. Jacob mislikadi rannsakan Labans ok talaði til hans sua sem ki&#281;randi. Fyrir huern minn glæp edr afgerd gerdir þu þik sua heitan mer i mot. at þu rannsakaðir allan minn uarnað. huat fantu nu<ref>her ''tilf.'' B</ref> af allri þinni eign. Leggium þetta mal til þinna frænda ok minna. at þeir dømi milli min ok þin. skal ek til þilikrar uerdskylldanar .xx. áár uerit hafa medr þer. Eigi varu þinar ær edr geitr gelldar. eigi hafdi ek þina uedra<ref>eðr hafra ''tilf.'' B</ref> mer til budaruardar. ok engan sagda ek þer eðr syndi af dyrum gripinn edr rifinn. huern er tyndiz gallt ek þer aptr. ok huern þann saud sem stolinn uar reiknadir þu ok krafdir af mer. Annan tima brann ek driugum af ofrhita bædi dag ok nætr.<ref>náátt, B</ref> enn aa odrum tima kom mer fyrir kulda sakir eigi suefn aa angu. Medr þeima hætti þionadi ek þer um .xx. aar i sealfs þins husi .xiiii. fyrir dætra þinna skylld enn um .vi. fyrir hi&#7887;rdinni. Tiu sinnum skiptir þu ok umuendir minu kaupgialldi. ok lettliga at þu hefðir mik fatækan ok nær nauktan latit brott fara nu. nema sá gud sem Abraham faudurfadir minn trudi upp aa hefdi meðr mer uerit. ok [fyrir mer stadit þat er<ref>[þat hefði fyrir staðit at, B</ref> þu ottadiz fedr minn Ysaach. Enn sa gud sem leit<ref>alla ''tilf.'' B</ref> mina neyd ok erfiði aasakaði þik i giar. Þa svaradi Laban. Syni þina ok døtr minar. hi&#7887;rd<ref>hiarðer, B</ref> ok alla þa luti sem nu sier<ref>''saal.'' B; hefir, A</ref> þu her. þa hefir þu af mer lotit. ok fyrir þa sauk eru þeir allir sua sem min eign. ok huat ma ek nu gera framarri<ref>framarr, B</ref> dætrum minum ok þeirra sunum. f&#7887;rum til ok g&#7887;rum sááttmaal ok felagskap ockar i millum. Jacob tok þa einn stein samþyckiaindi þersu hans bodi. ok reisti hann upp til sáttmáls marks talandi sua til sinna frænda<ref>br&#281;ðra, B</ref> ok hiauerandi brøðra.<ref>fr&#281;nda, B</ref> Berit higat til steina<ref>steinana, B</ref> Þeir báru þa saman.<ref>steinana ''tilf.'' B</ref> g&#7887;randi þar af einn haug edr stora u&#7887;rðu ok aatu sidan [þar uppi aa.<ref>[aa vppi, B</ref> Laban sagdi þa sua. Þersi haugr see uáttr ok uitni ockars saattmaals ok felagsskapar. þess sem þer g&#7887;rdiz<ref>gioriz, B</ref> i dag milli min ok þin. Seai nu gud drottinn ok dømi ockar i milli sidan er huarir hafa skilit vid adra. ef þu leggr dætr miner þa i n&#7887;ckurar kualar eðr aanaud.<ref>aanauðer, B</ref> eðr ef þu tekr adrar husfrur iafnframm<ref>hia framm, B</ref> at þeim lifandum. þiat engin er nu uattr okkars sáttmals nema gud einn sa sem seer huat<ref>er nu ''tilf.'' B</ref> framm ferr. Ok enn taladi hann til Jacobs. See her. þersi haugr ok steinn. sem ek reisti<ref>reisi, B</ref> nu upp. skal uáttr<ref>ok vitni ''tilf.'' B</ref> uera milli min ok þin. fer ek um hann uidr<ref>meðr, B</ref> illan hug til þin edr þu til min. þa dømi saa gud okkar i milli sem Abraham ok Nachor ok þeirra fedr dyrkadu. Sór Jacob ok þetta sááttmál ok samband uid sins feðr nafn ok ótta Ysaachs. Ok eptir þat sem hann hafdi offrat gudi slikar fornfæringar i fyrrnefndu fialli sem honum likadi. þa baud hann þeim frændum sinum at eta medr sér. Varu þeir þa allir samt nockura stund. eptir þat er þeir hofdu snætt. Laban reis upp áá nattar tima ok minntiz uid døtr sinar ok døtra sunu. hann blezadi þeim ok bad þær uel fara. for sidan aptr til sins<ref>eigins ''tilf.'' B</ref> heimiliss.
  
  
 
===Her segir fra ferð Jacobs ok þui er þeir funduz ok Esau broðir hans<ref>Af gi&#491;fum þeim sem Jacob sendi Esa(!) ok af fangt&#491;ku meðr englinum, B</ref>===
 
===Her segir fra ferð Jacobs ok þui er þeir funduz ok Esau broðir hans<ref>Af gi&#491;fum þeim sem Jacob sendi Esa(!) ok af fangt&#491;ku meðr englinum, B</ref>===
  
[[File:023.Jacob Prays for Protection.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Ok enn taladi Jacob. Heyr þu gud mins feðr Abrahams. ok fedr mins Ysaachs. heyr þu drottinn minn.'''</center>]]'''54.''' Ok sem Jacob for þann sama ueg sem hann hafdi byreat. þa uard mikill fioldi heilagra engla á ueginum frammi fyrir honum. fyrir þi kallaði hann þann stad Manaym. þat þydiz herbudir. sua segiandi. Þersir<ref>þessor, B</ref> ero guds kast<ref>kaster, B</ref> edr herbudir. at hann sá at englarnir uaru bunir at ueria hann i moti bræðr sinum Esau. huern er hann ottadiz. Ok fyrir þa sauk gerði hann af þeim stad sendiboda framm fyrir sik til Seyr. þat þorp edr kauptun er sua heitir af hinu þridia nafni Esau. at þeir skylldu<ref>skylldi, B</ref> proua huilikan hug er brodir hans hafdi<ref>hefði, B</ref> þa til hans. Ok sem þeir komu aptr. sogdu þeir at Esau for fridsamliga medr .cccc. manna [honum i mot.<ref>[''tilf.'' B</ref> Jacob ottadiz þa eigi mistruandi eðr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruilnandi [af englanna fyrirheiti<ref>[''saal.'' B; engilsins fyrirheit, A</ref> helldr sua sem af mannligri natturu ræddr ok ruglaðr. Skipti hann þa folki þi sem medr honum uar. ok þar medr allri hiordinni. yxnnum<ref>yxnum, B</ref> ok saudum. <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>snum ok ulfolldum i .ii. flocka. sua segiandi. Kemr Esau sua til [flocksins annars huers<ref>[annars flokksins, B</ref> at hann ueitir honum slag ok drepr hann. þa man sa annarr hialpaz sem sidarr ferr. Ok enn taladi Jacob. Heyr þu gud [mins feðr<ref>[''saal.'' B; minn. fadir, A</ref> Abrahams. ok fedr mins Ysaachs. heyr þu drottinn minn. er sua taladir mer til. far heim aptr til þins landz ok þers stadar sem þu uart fæddr ok uppfostradr. ok man ek þer<ref>þik, B</ref> bleza. minna háttar er ek ollum þeim sannindum [ok miskunnsemðum.<ref>[''tilf.'' B</ref> sem þu fylldir ok fram komt<ref>komu, B</ref> med f&#491;ðurfeðr<ref>''saal.'' B; fedr, A</ref> minum Abraham. yfir þessa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu Jordan for ek fyrr meirr uidr einn staf framm aa leid. sem nu fer ek aptr aa leid. [meðr .ii. flokkum mer fylgiandum.<ref>[''tilf.'' B</ref> frealsa mik nu af þi af mins brodur h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd<ref>hand, B.</ref> ok ualldi Esau. þiat hardla miok ottaz ek hann. at eigi beri sua illa til. at hann slaae fedrinn af medr sinum sunum þann tima sem hann finnr oss. Þu talaðir sealfr. at þu skylldir uel uidr mik gora fiolgandi sua ok aukandi mitt freo. sem þann ægisand<ref>&#281;gissand, B</ref> er eigi fær talt. Næsta dag eptir þetta sem nu uar fra sagt. gordi hann raad fyrir giofum þeim sem hann ætlaði fyrr nefndum brædr sinum. ualdi hann þat til. sem fegrst uar ok þar fagiætaz. medr m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum ok ymissum<ref>ymsum, B</ref> hiardarinnar kynium. varu þat .cc. sauda<ref>áásauðar, B</ref> ok .cc. geita. ok<ref>þar til ''tilf.'' B</ref> .xx. uedra ok .xx. hafra. ok .xx. ulfallda uel freoua medr sinum folum.<ref>burðum, B</ref> .xl. kua ok .xx. gradunga. <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>snur .xx. medr .x. fylium. Gordi hann þat<ref>þa, B</ref> rad fyrir. at seer huer skylldi þersi hiord fara medr hans þionostumonnum. talandi sua til þess sem fyrstr for. Ef sua berr til at Esau brodir minn komi þer i mot. ok spyri hann þik. huert þu skallt fara edr huerium þu til heyrir ok þeir lutir sem þu fylgir ok ferr medr. þa muntu svara. [þionustumadr þinn<ref>[þionostumanni þinum, B</ref> Jacob. [þersa luti<ref>[þersar minningar, B</ref> sendi hann sinum herra Esau. A s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu leid baud hann þeim odrum sendiboda ok hinum þridia sem fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdum hiordum fylgdu. þar medr sua segiandi. Medr þilikum ordum skulu þer tala þann tima sem þer finnit Esau. [ok þersi til leggia. Hann<ref>[''tilf.'' B</ref> Jacob þionustumadr þinn ferr þenna sama ueg eptir nokkuru seinna. ok talaði sua. Ek skal freista at blidka broður minn medr fyrirfarandum gi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fum. ok ma þa uerda lettliga at hann likni mer ok miskunni. sua sem hann seer mik. Foru giafir þessar framm allar aa ueginn fyrir. Enn sealfr hann uar þa nátt i fyrr nefndum stad.<ref>Manaym ''tilf.'' B</ref> Ok þegar sem hann reis upp miok timaliga. þa flutti hann badar sinar husfrur ok þeirra þernur medr .xi. sunum sinum. ok for yfir ááruadit.
+
[[File:023.Jacob Prays for Protection.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Ok enn taladi Jacob. Heyr þu gud mins feðr Abrahams. ok fedr mins Ysaachs. heyr þu drottinn minn.'''</center>]]'''54.''' Ok sem Jacob for þann sama ueg sem hann hafdi byreat. þa uard mikill fioldi heilagra engla á ueginum frammi fyrir honum. fyrir þi kallaði hann þann stad Manaym. þat þydiz herbudir. sua segiandi. Þersir<ref>þessor, B</ref> ero guds kast<ref>kaster, B</ref> edr herbudir. at hann sá at englarnir uaru bunir at ueria hann i moti bræðr sinum Esau. huern er hann ottadiz. Ok fyrir þa sauk gerði hann af þeim stad sendiboda framm fyrir sik til Seyr. þat þorp edr kauptun er sua heitir af hinu þridia nafni Esau. at þeir skylldu<ref>skylldi, B</ref> proua huilikan hug er brodir hans hafdi<ref>hefði, B</ref> þa til hans. Ok sem þeir komu aptr. sogdu þeir at Esau for fridsamliga medr .cccc. manna [honum i mot.<ref>[''tilf.'' B</ref> Jacob ottadiz þa eigi mistruandi eðr &#7887;ruilnandi [af englanna fyrirheiti<ref>[''saal.'' B; engilsins fyrirheit, A</ref> helldr sua sem af mannligri natturu ræddr ok ruglaðr. Skipti hann þa folki þi sem medr honum uar. ok þar medr allri hiordinni. yxnnum<ref>yxnum, B</ref> ok saudum. &#7887;snum ok ulfolldum i .ii. flocka. sua segiandi. Kemr Esau sua til [flocksins annars huers<ref>[annars flokksins, B</ref> at hann ueitir honum slag ok drepr hann. þa man sa annarr hialpaz sem sidarr ferr. Ok enn taladi Jacob. Heyr þu gud [mins feðr<ref>[''saal.'' B; minn. fadir, A</ref> Abrahams. ok fedr mins Ysaachs. heyr þu drottinn minn. er sua taladir mer til. far heim aptr til þins landz ok þers stadar sem þu uart fæddr ok uppfostradr. ok man ek þer<ref>þik, B</ref> bleza. minna háttar er ek ollum þeim sannindum [ok miskunnsemðum.<ref>[''tilf.'' B</ref> sem þu fylldir ok fram komt<ref>komu, B</ref> med f&#491;ðurfeðr<ref>''saal.'' B; fedr, A</ref> minum Abraham. yfir þessa s&#7887;mu Jordan for ek fyrr meirr uidr einn staf framm aa leid. sem nu fer ek aptr aa leid. [meðr .ii. flokkum mer fylgiandum.<ref>[''tilf.'' B</ref> frealsa mik nu af þi af mins brodur h&#7887;nd<ref>hand, B.</ref> ok ualldi Esau. þiat hardla miok ottaz ek hann. at eigi beri sua illa til. at hann slaae fedrinn af medr sinum sunum þann tima sem hann finnr oss. Þu talaðir sealfr. at þu skylldir uel uidr mik gora fiolgandi sua ok aukandi mitt freo. sem þann ægisand<ref>&#281;gissand, B</ref> er eigi fær talt. Næsta dag eptir þetta sem nu uar fra sagt. gordi hann raad fyrir giofum þeim sem hann ætlaði fyrr nefndum brædr sinum. ualdi hann þat til. sem fegrst uar ok þar fagiætaz. medr m&#7887;rgum ok ymissum<ref>ymsum, B</ref> hiardarinnar kynium. varu þat .cc. sauda<ref>áásauðar, B</ref> ok .cc. geita. ok<ref>þar til ''tilf.'' B</ref> .xx. uedra ok .xx. hafra. ok .xx. ulfallda uel freoua medr sinum folum.<ref>burðum, B</ref> .xl. kua ok .xx. gradunga. &#7887;snur .xx. medr .x. fylium. Gordi hann þat<ref>þa, B</ref> rad fyrir. at seer huer skylldi þersi hiord fara medr hans þionostumonnum. talandi sua til þess sem fyrstr for. Ef sua berr til at Esau brodir minn komi þer i mot. ok spyri hann þik. huert þu skallt fara edr huerium þu til heyrir ok þeir lutir sem þu fylgir ok ferr medr. þa muntu svara. [þionustumadr þinn<ref>[þionostumanni þinum, B</ref> Jacob. [þersa luti<ref>[þersar minningar, B</ref> sendi hann sinum herra Esau. A s&#7887;mu leid baud hann þeim odrum sendiboda ok hinum þridia sem fyrr s&#7887;gdum hiordum fylgdu. þar medr sua segiandi. Medr þilikum ordum skulu þer tala þann tima sem þer finnit Esau. [ok þersi til leggia. Hann<ref>[''tilf.'' B</ref> Jacob þionustumadr þinn ferr þenna sama ueg eptir nokkuru seinna. ok talaði sua. Ek skal freista at blidka broður minn medr fyrirfarandum gi&#7887;fum. ok ma þa uerda lettliga at hann likni mer ok miskunni. sua sem hann seer mik. Foru giafir þessar framm allar aa ueginn fyrir. Enn sealfr hann uar þa nátt i fyrr nefndum stad.<ref>Manaym ''tilf.'' B</ref> Ok þegar sem hann reis upp miok timaliga. þa flutti hann badar sinar husfrur ok þeirra þernur medr .xi. sunum sinum. ok for yfir ááruadit.
  
[[File:024.Jacob Wrestles with the Angel.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Ok þar bar sua til at hann tok fang meðr einn engil sua sem uid einn huern mann'''</center>]]Ok er hann hafdi<ref>alla ''tilf.'' B</ref> þa luti yfir flutt. sem honum til heyrdi.<ref>heyrðu, B</ref> þa uar hann einn samt<ref>saman, B</ref> eptir aa aarbackanum.<ref>aarstr&#491;ndinni, B</ref> ok &#281;tladiz at biðiaz fyrir. ok þar bar sua til at hann tok fang meðr einn engil sua sem uid einn huern mann. allt til þers<ref>''tilf.'' B</ref> er morgintimi var. Ok sem hann<ref>saa, B</ref> fann þat. at hann fekk eigi yfirunnit Jacob. þa tok hann i brott eina sin or hans læri. ok þegar i stad uar sem hann uisnadi. Hann taladi þa til Jacobs. Gef mik lidugan. þi at nu rennr dagsbrun<ref>dagsbrunin, B</ref> upp. Hann suaradi. Eigi læt ek þer laust utan þu blezir mik. Huert er þitt nafn. sagdi hinn sem meðr hann talaði. Hann svaradi. Jacob. Meðr engu moti man þitt nafn hedan ifra uera kallat Jacob. helldr ma þat rettligarr<ref>rettlegha, B</ref> kallaz Jsrael. fyrir þann skylld at ef þu hefðir<ref>hafðir, B</ref> nockurn styrkleik i moti gudi. huersu miklu framarri mantu þa mennina sigra ok yfiruinna. Jacob spurdi hann þa. Seg mer huert þitt nafn er. Hann suaradi. Fyrir hui spyrr þu eptir minu nafni. þat er miok dasamligt. Blezadi hann þa Jacob i þeim sama stad. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> skiptandi sua uid hann um n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fnin. at hann gaf honum þat sem framarri uar enn hitt sem ádr hafdi hann. ok styrkti<ref>styrkiandi, B</ref> hann moti sinum brødr. at hann ottadiz hann eigi. þiat ef hann stodz usigradr moti gudi edr sealfs hans krapti. þa skylldi hann þaþan af marka mega. at hann mundi usigradr standa mega moti sinum brødr Esau. Josephus segir Jsraels nafn upp aa ebresku hafa at boda<ref>lioða, B</ref> edr þyda heilagan engil moti spornanda.<ref>''saal.'' B; spornan, A</ref> Enn þo allt at eins þydiz Jsrael i ebreskra nafna bok madr gud siandi. þiat is þydiz karlmadr. el er eitt guds nafn. enn ra seandi. þat ma ok<ref>''tilf.'' B</ref> segiaz hugskot siánda guð.<ref>''saal.'' B; guds, A</ref> ''genesis.'' Kallaði Jacob fyrir þann skylld þann stad sidan Phanuel. þat er guds aasiona. sua segiandi. Ek saa gud drottins aasionu. ok uard min aund heil ok hialpat. Þat er sua mikit at segia. at uidr þersa syn styrktiz hon hardla mikit.<ref>mi&#491;k, B</ref> þar sem adr uar hon hrædd. Rann þa solin upp sem hann for brott af Phanuel. Gekk hann þa halltr. Hann áát alldrigi<ref>alldregin, B</ref> sidan ne nockut hans afku&#281;mi sin. er hon morknadi ok uisnadi i hans læri.<ref>f&#281;ti, B</ref>
+
[[File:024.Jacob Wrestles with the Angel.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Ok þar bar sua til at hann tok fang meðr einn engil sua sem uid einn huern mann'''</center>]]Ok er hann hafdi<ref>alla ''tilf.'' B</ref> þa luti yfir flutt. sem honum til heyrdi.<ref>heyrðu, B</ref> þa uar hann einn samt<ref>saman, B</ref> eptir aa aarbackanum.<ref>aarstr&#491;ndinni, B</ref> ok &#281;tladiz at biðiaz fyrir. ok þar bar sua til at hann tok fang meðr einn engil sua sem uid einn huern mann. allt til þers<ref>''tilf.'' B</ref> er morgintimi var. Ok sem hann<ref>saa, B</ref> fann þat. at hann fekk eigi yfirunnit Jacob. þa tok hann i brott eina sin or hans læri. ok þegar i stad uar sem hann uisnadi. Hann taladi þa til Jacobs. Gef mik lidugan. þi at nu rennr dagsbrun<ref>dagsbrunin, B</ref> upp. Hann suaradi. Eigi læt ek þer laust utan þu blezir mik. Huert er þitt nafn. sagdi hinn sem meðr hann talaði. Hann svaradi. Jacob. Meðr engu moti man þitt nafn hedan ifra uera kallat Jacob. helldr ma þat rettligarr<ref>rettlegha, B</ref> kallaz Jsrael. fyrir þann skylld at ef þu hefðir<ref>hafðir, B</ref> nockurn styrkleik i moti gudi. huersu miklu framarri mantu þa mennina sigra ok yfiruinna. Jacob spurdi hann þa. Seg mer huert þitt nafn er. Hann suaradi. Fyrir hui spyrr þu eptir minu nafni. þat er miok dasamligt. Blezadi hann þa Jacob i þeim sama stad. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> skiptandi sua uid hann um n&#7887;fnin. at hann gaf honum þat sem framarri uar enn hitt sem ádr hafdi hann. ok styrkti<ref>styrkiandi, B</ref> hann moti sinum brødr. at hann ottadiz hann eigi. þiat ef hann stodz usigradr moti gudi edr sealfs hans krapti. þa skylldi hann þaþan af marka mega. at hann mundi usigradr standa mega moti sinum brødr Esau. Josephus segir Jsraels nafn upp aa ebresku hafa at boda<ref>lioða, B</ref> edr þyda heilagan engil moti spornanda.<ref>''saal.'' B; spornan, A</ref> Enn þo allt at eins þydiz Jsrael i ebreskra nafna bok madr gud siandi. þiat is þydiz karlmadr. el er eitt guds nafn. enn ra seandi. þat ma ok<ref>''tilf.'' B</ref> segiaz hugskot siánda guð.<ref>''saal.'' B; guds, A</ref> ''genesis.'' Kallaði Jacob fyrir þann skylld þann stad sidan Phanuel. þat er guds aasiona. sua segiandi. Ek saa gud drottins aasionu. ok uard min aund heil ok hialpat. Þat er sua mikit at segia. at uidr þersa syn styrktiz hon hardla mikit.<ref>mi&#491;k, B</ref> þar sem adr uar hon hrædd. Rann þa solin upp sem hann for brott af Phanuel. Gekk hann þa halltr. Hann áát alldrigi<ref>alldregin, B</ref> sidan ne nockut hans afku&#281;mi sin. er hon morknadi ok uisnadi i hans læri.<ref>f&#281;ti, B</ref>
 
   
 
   
[[File:025.Jacob and Esau Meet.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Ok þegar i stad geck Esau blidliga moti broður sinum Jacob fadmandi hann ok halsspennandi. ok er hann kysti hann. þa gret hann.'''</center>]]Ok sem Jacobi uard litit framm aa [ueginn fyrir sik.<ref>[skoginn, B</ref> saa hann ferd Esau ok þeirra .cccc. manna. sem i ferd uaru medr honum. skildi hann þa i flocka ok sundr skipti sinu heimoligu folki. let hann ambattirnar ok þeirra syni uera i fyrsta stad. enn Lyam ok hennar syni i <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>drum stad. enn Rachel ok Joseph seinaz sua sem ki&#281;raz ser af ollum þeim. Geck hann þa fyrir framm bada fyrr sagda flocka ambattanna ok Lye. fallandi .vii. sinnum [allr framm<ref>[framm allt, B</ref> til iarðar. þar til er Esau uar kominn. Ok þegar i stad [geck Esau<ref>[gengr hann, B</ref> blidliga moti broður sinum Jacob fadmandi hann ok halsspennandi. ok er hann kysti hann. þa gret hann. Ok sem hann litaðiz um. þa sa hann konur ok smasueina. ok sagði sua. Huersu ueit uid um folk þetta. huat uilia þeir. eðr er nockut þat til efniss at þeir heyri þer til. Hann svaradi. Þessa smasueina gaf gud mer þinum þioni.<ref>þion, B</ref> Nu sem ambattirnar ok þeirra synir nalgaduz. þa neigdu þær sik fyrir Esau. sua hit sama Lya sem hun kom meðr sinum sunum. þa lutu<ref>luttu, B</ref> þau ok litillættu sik [ok eighi siðr.<ref>[''saal.'' B; fyrir Esau, A</ref> Rachel ok Joseph sidarst.<ref>at siðaztu, B</ref> Huat ferd edr flokkum [uaru þat<ref>[uar þetta, B</ref> segir Esau sem i moti mer foru. Jacob svaradi. Til þess uaru þeir framm fyrir g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruir. at ek fengi giptu ok miskunn af þer minn herra. Ok enn sagdi Esau. Ek hefir hardla marga luti ok miklar eignir brodir minn. haf fyrir þann skylld þat er þitt er. Ek bidr sagdi Jacob. at þu gorir eigi sua. Ef ek þiggr n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckura miskunn edr eptirlæti i þinu augliti. þa þigg þessa litlu giof at mer. þiat sua uard mer þin aasiona fyrir augum. sem ek hefda<ref>hafi, B</ref> nockurs hins uolldugazta manz aasionu seeð. Ok sem hann þa þær um sidir uidr hins bæn.<ref>ok beðn(!) ''tilf.'' B</ref> sagdi hann sua. G<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngum uar aull samt. ok man ek uera forunautr ydarr. Jacob suaradi. Þu ueitz nu uel minn herra. at ek hefir unga smásueina medr mer i ferdinni ok þar medr lembdar ær ok kyr medr kalfum. ok deyr þessi fenadr allr aa einum degi. ef ek flytir sua.<ref>ferðinni ''tilf.'' B</ref> at honum uerdi miok erfitt um ferdina. [Far fyri minn herra. en<ref>[''tilf.'' B</ref> ek man fylgia ok fara eptir [af tomi.<ref>[''tilf.'' B</ref> sua sem ek ser at smasueinarnir efla. þar til er ek kemr til mins herra i Seyr. Ek bidr þa sagdi<ref>qvað, B</ref> Esau. at nockurir af minum kompanum dueliz eptir ok fari medr þer. Engi naudsyn er aa þi sagdi Jacob. þersa eina þarf ek at fá ok finna þina uinattu. For Esau heim aptr um daginn þann sama ueg sem hann hafdi þangat farit. ok kom Jacob at kuelldi i þann stad sem Socoth heitir. gerdi hann sér þar hus ok reisti<ref>setti, B</ref> þar landti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lld sin. kallandi þann stad sidan Sochoth. þat þydiz tialldbudir. Þadan for hann i borgina Salem er odru nafni uar k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llut Sichem. er stendr aa Chanaans landi. [af huerri<ref>[''saal.'' B; huern, A</ref> er Sichimi edr Sichimite uaru kalladir. Sua segia ebreskir menn. at þann einn tima hafði<ref>hafi, B </ref> Moyses kallat hana Salem. þat er sua sem algerua. fyrir þa skylld<ref>s&#491;k, B</ref> at lærit Jacobs þat sem adr uar hallt uar har<ref>''saal.'' B; þa, A</ref> grætt.  
+
[[File:025.Jacob and Esau Meet.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Ok þegar i stad geck Esau blidliga moti broður sinum Jacob fadmandi hann ok halsspennandi. ok er hann kysti hann. þa gret hann.'''</center>]]Ok sem Jacobi uard litit framm aa [ueginn fyrir sik.<ref>[skoginn, B</ref> saa hann ferd Esau ok þeirra .cccc. manna. sem i ferd uaru medr honum. skildi hann þa i flocka ok sundr skipti sinu heimoligu folki. let hann ambattirnar ok þeirra syni uera i fyrsta stad. enn Lyam ok hennar syni i &#7887;drum stad. enn Rachel ok Joseph seinaz sua sem ki&#281;raz ser af ollum þeim. Geck hann þa fyrir framm bada fyrr sagda flocka ambattanna ok Lye. fallandi .vii. sinnum [allr framm<ref>[framm allt, B</ref> til iarðar. þar til er Esau uar kominn. Ok þegar i stad [geck Esau<ref>[gengr hann, B</ref> blidliga moti broður sinum Jacob fadmandi hann ok halsspennandi. ok er hann kysti hann. þa gret hann. Ok sem hann litaðiz um. þa sa hann konur ok smasueina. ok sagði sua. Huersu ueit uid um folk þetta. huat uilia þeir. eðr er nockut þat til efniss at þeir heyri þer til. Hann svaradi. Þessa smasueina gaf gud mer þinum þioni.<ref>þion, B</ref> Nu sem ambattirnar ok þeirra synir nalgaduz. þa neigdu þær sik fyrir Esau. sua hit sama Lya sem hun kom meðr sinum sunum. þa lutu<ref>luttu, B</ref> þau ok litillættu sik [ok eighi siðr.<ref>[''saal.'' B; fyrir Esau, A</ref> Rachel ok Joseph sidarst.<ref>at siðaztu, B</ref> Huat ferd edr flokkum [uaru þat<ref>[uar þetta, B</ref> segir Esau sem i moti mer foru. Jacob svaradi. Til þess uaru þeir framm fyrir g&#7887;ruir. at ek fengi giptu ok miskunn af þer minn herra. Ok enn sagdi Esau. Ek hefir hardla marga luti ok miklar eignir brodir minn. haf fyrir þann skylld þat er þitt er. Ek bidr sagdi Jacob. at þu gorir eigi sua. Ef ek þiggr n&#7887;ckura miskunn edr eptirlæti i þinu augliti. þa þigg þessa litlu giof at mer. þiat sua uard mer þin aasiona fyrir augum. sem ek hefda<ref>hafi, B</ref> nockurs hins uolldugazta manz aasionu seeð. Ok sem hann þa þær um sidir uidr hins bæn.<ref>ok beðn(!) ''tilf.'' B</ref> sagdi hann sua. G&#7887;ngum uar aull samt. ok man ek uera forunautr ydarr. Jacob suaradi. Þu ueitz nu uel minn herra. at ek hefir unga smásueina medr mer i ferdinni ok þar medr lembdar ær ok kyr medr kalfum. ok deyr þessi fenadr allr aa einum degi. ef ek flytir sua.<ref>ferðinni ''tilf.'' B</ref> at honum uerdi miok erfitt um ferdina. [Far fyri minn herra. en<ref>[''tilf.'' B</ref> ek man fylgia ok fara eptir [af tomi.<ref>[''tilf.'' B</ref> sua sem ek ser at smasueinarnir efla. þar til er ek kemr til mins herra i Seyr. Ek bidr þa sagdi<ref>qvað, B</ref> Esau. at nockurir af minum kompanum dueliz eptir ok fari medr þer. Engi naudsyn er aa þi sagdi Jacob. þersa eina þarf ek at fá ok finna þina uinattu. For Esau heim aptr um daginn þann sama ueg sem hann hafdi þangat farit. ok kom Jacob at kuelldi i þann stad sem Socoth heitir. gerdi hann sér þar hus ok reisti<ref>setti, B</ref> þar landti&#7887;lld sin. kallandi þann stad sidan Sochoth. þat þydiz tialldbudir. Þadan for hann i borgina Salem er odru nafni uar k&#7887;llut Sichem. er stendr aa Chanaans landi. [af huerri<ref>[''saal.'' B; huern, A</ref> er Sichimi edr Sichimite uaru kalladir. Sua segia ebreskir menn. at þann einn tima hafði<ref>hafi, B </ref> Moyses kallat hana Salem. þat er sua sem algerua. fyrir þa skylld<ref>s&#491;k, B</ref> at lærit Jacobs þat sem adr uar hallt uar har<ref>''saal.'' B; þa, A</ref> grætt.  
  
  
 
===Fra Jacob ok Lye(!) dottur hans ok brædrum hennar<ref>Af dauða Sichimorum ok flotta Jacob, B</ref>===
 
===Fra Jacob ok Lye(!) dottur hans ok brædrum hennar<ref>Af dauða Sichimorum ok flotta Jacob, B</ref>===
  
'''55.''' Jacob keypti n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurn part af þeim akri eðr eng. sem þar la uidr portit edr borgina eptir þat er hann kom aptr af fyrr nefndri<ref>fyrr nefndu, B</ref> Mesopotamia af konungi Sichimorum. þeim sem Emmor het. ok sunum hans medr .c. lamba. ok bygdi þar um stund. Gordi hann þar sidan eitt alltari. kallandi ok heitandi yfir þat sama upp á guds nafn. þers sem Jsrael dyrkadi. Sua bar til einn tima. at Dyna dottir Jacobs ok Lye geck heiman ok uilldi sea þarlendzkt kuendi. ok þegar sem konungs sun er Sichem hét sáá hana. þa leit hann girndar augum til hennar. gripandi hana ok takandi med ualldi. þiat hun hafdi einsaman gengit til borgarinnar eptir s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn Josephi. þers <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rindiss at kaupa ser kuenbunat. sem þar plagaðiz. aa þann sama dag sem Sichimite h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu ok helldu eitt mikit hóf edr hátid. ok suaf sidan medr henni at hennar uuilia. leggiandi hiartanligan<ref>hiartalegan, B</ref> ástarhug til hennar ok huggandi hana hrygga medr m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum blidkanum. bidiandi þar medr [at hans fadir Emmor<ref>[sinn feðr Emmor at hann, B </ref> kiæmi þi uid. at hann fengi þersa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu mey<ref>stulku, B</ref> ser til husfru. Foru þeir sidan feðgar baðir samt at finna Jacob. ok høfdu<ref>hefðu, B</ref> sua til hans<ref>''mgl.'' B</ref> at segia honum. at synir hans uaru i haga ok geymdu hiardar hans enn eigi hia honum. Jacob suaradi <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu til. fyrr en þeir komu aptr. Vurdu þeir storliga<ref>storlegans, B</ref> reidir. sem þeir heyrðu huersu at hafdi boriz. ok huersu fulsliga Sichem hafdi uid þeirra systur gert. Ok<ref> þa ''tilf.'' B</ref> gengu þeir Emmor ok Sichem til þeirra fedga. bar Emmor upp þetta<ref>þeirra, B</ref> eyrindi<ref>erendi, B</ref> ok sagdi sua. Hugr ok hiarta Sichems sunar mins hefir fallit til fr&#281;ndkonu ydarrar. ok giptit honum hana. ok gerum<ref>gerim, B</ref> sidan huerirtueggiu sæmiliga þeirra samgang.<ref>samlagh, B</ref> Giptit uarum monnum ydrar døtr. enn uær ydr uárar frændkonur. ok stadfestit her ydra bygd i hia oss. Veri i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd<ref>i&#491;rðin, B</ref> ok landit i ydru ualldi. vinnit hana ok plægit. ok eigniz slikt af sem ydr er uel uiliat. Sichem taladi sua til Jacobs ok hans suna. Þess biðr ek. at ek fái miskunn af ydr ok uinattu. man ek þa gefa. huat sem þer krefit edr kallit. leggit til hennar [n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurn mund.<ref>[heimanferð, B</ref> enn mælit henni þilikar giafir sem ydr likar. ek lætr giarnsamliga framm<ref>frammi, B</ref> ok gefr huat er [ydr likar.<ref>[þer biðit, B</ref> gerit þetta eina af yduarra uegna ok giptit mer meyna. Synir Jacobs svorudu þeim feðgum medr prett ok undirhyggiu. þiat þeir uaru miok grimmhugadir af legordz sauk systur sinnar. þo at þeir leti þat litt aa siaz þa at sinni. ok s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu sua. Eigi megum uer þat gora sem þit bidit. at gefa systur uára ok gipta þeim manni. sem hann hefir eigi skurðarskirn<ref>umskurðarskirn, B</ref> tekit. þat er eitt bannet uerk ok ubæriligt meðr oss. Enn medr þeima hætti skulum uær sættaz ok samtala<ref>saman tala, B</ref> medr oss. ef þer uilit uárir [makar i þui verða.<ref>[''saal.'' B; mágar vera, A</ref> at huerr karlmadr af ydr skiriz skurdarskirn. þa munum uer taka ydrar fr&#281;ndkonur enn gefa ydr uarar. stadfestandi uara bygd her medr yðr. ok uera allir samt sem einn lydr. Enn ella munum uer taka frændkonu uara ok fara i brott. ef þer uilit eigi skiraz. Þetta bod ok beidzla likadi uel Emmor konungi ok syni hans. villdi hinn vngi madr medr engu moti hindraz láta. at þat uæri g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt ok fullkomit þegar i stað sem beðit<ref>beiðt, B</ref> uar. þiat hann elskaði miok meyna. enn hann uar æinn frægr madr ok framr i sins f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dur husi. H<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fðu þeir fedgar þessi<ref>þetta, B</ref> nymæli uppi<ref>frammi, B</ref> fyrir ollu sinn folki. þegar sem þeir komu heim aptr i borgina. ok eggiudu alla til at taka skurðarskirnina. ok l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu þar til m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rg orð. sogðu at menn þersir uaru fridsamir ok uilldu giarna stadfesta þar sina bygd. ok saugdu þeim<ref>þar, B</ref> eigi landskort uera. helldr hitt at hun uæri uida ecki unnin<ref>vunnin, B</ref> edr pløgd. enn þeir hafa eignir miklar ok marger hiarðir. ok man þat allt skiotliga uár eign uerda. Luku þeir sua sinni t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lu at allir samþykktuz þersu.<ref>''mgl.'' B</ref> Var þar huerr sem einn karlmadr skirdr skurdarskirn.
+
'''55.''' Jacob keypti n&#7887;ckurn part af þeim akri eðr eng. sem þar la uidr portit edr borgina eptir þat er hann kom aptr af fyrr nefndri<ref>fyrr nefndu, B</ref> Mesopotamia af konungi Sichimorum. þeim sem Emmor het. ok sunum hans medr .c. lamba. ok bygdi þar um stund. Gordi hann þar sidan eitt alltari. kallandi ok heitandi yfir þat sama upp á guds nafn. þers sem Jsrael dyrkadi. Sua bar til einn tima. at Dyna dottir Jacobs ok Lye geck heiman ok uilldi sea þarlendzkt kuendi. ok þegar sem konungs sun er Sichem hét sáá hana. þa leit hann girndar augum til hennar. gripandi hana ok takandi med ualldi. þiat hun hafdi einsaman gengit til borgarinnar eptir s&#7887;gn Josephi. þers &#7887;rindiss at kaupa ser kuenbunat. sem þar plagaðiz. aa þann sama dag sem Sichimite h&#7887;fdu ok helldu eitt mikit hóf edr hátid. ok suaf sidan medr henni at hennar uuilia. leggiandi hiartanligan<ref>hiartalegan, B</ref> ástarhug til hennar ok huggandi hana hrygga medr m&#7887;rgum blidkanum. bidiandi þar medr [at hans fadir Emmor<ref>[sinn feðr Emmor at hann, B </ref> kiæmi þi uid. at hann fengi þersa s&#7887;mu mey<ref>stulku, B</ref> ser til husfru. Foru þeir sidan feðgar baðir samt at finna Jacob. ok høfdu<ref>hefðu, B</ref> sua til hans<ref>''mgl.'' B</ref> at segia honum. at synir hans uaru i haga ok geymdu hiardar hans enn eigi hia honum. Jacob suaradi &#7887;ngu til. fyrr en þeir komu aptr. Vurdu þeir storliga<ref>storlegans, B</ref> reidir. sem þeir heyrðu huersu at hafdi boriz. ok huersu fulsliga Sichem hafdi uid þeirra systur gert. Ok<ref> þa ''tilf.'' B</ref> gengu þeir Emmor ok Sichem til þeirra fedga. bar Emmor upp þetta<ref>þeirra, B</ref> eyrindi<ref>erendi, B</ref> ok sagdi sua. Hugr ok hiarta Sichems sunar mins hefir fallit til fr&#281;ndkonu ydarrar. ok giptit honum hana. ok gerum<ref>gerim, B</ref> sidan huerirtueggiu sæmiliga þeirra samgang.<ref>samlagh, B</ref> Giptit uarum monnum ydrar døtr. enn uær ydr uárar frændkonur. ok stadfestit her ydra bygd i hia oss. Veri i&#7887;rd<ref>i&#491;rðin, B</ref> ok landit i ydru ualldi. vinnit hana ok plægit. ok eigniz slikt af sem ydr er uel uiliat. Sichem taladi sua til Jacobs ok hans suna. Þess biðr ek. at ek fái miskunn af ydr ok uinattu. man ek þa gefa. huat sem þer krefit edr kallit. leggit til hennar [n&#7887;ckurn mund.<ref>[heimanferð, B</ref> enn mælit henni þilikar giafir sem ydr likar. ek lætr giarnsamliga framm<ref>frammi, B</ref> ok gefr huat er [ydr likar.<ref>[þer biðit, B</ref> gerit þetta eina af yduarra uegna ok giptit mer meyna. Synir Jacobs svorudu þeim feðgum medr prett ok undirhyggiu. þiat þeir uaru miok grimmhugadir af legordz sauk systur sinnar. þo at þeir leti þat litt aa siaz þa at sinni. ok s&#7887;gdu sua. Eigi megum uer þat gora sem þit bidit. at gefa systur uára ok gipta þeim manni. sem hann hefir eigi skurðarskirn<ref>umskurðarskirn, B</ref> tekit. þat er eitt bannet uerk ok ubæriligt meðr oss. Enn medr þeima hætti skulum uær sættaz ok samtala<ref>saman tala, B</ref> medr oss. ef þer uilit uárir [makar i þui verða.<ref>[''saal.'' B; mágar vera, A</ref> at huerr karlmadr af ydr skiriz skurdarskirn. þa munum uer taka ydrar fr&#281;ndkonur enn gefa ydr uarar. stadfestandi uara bygd her medr yðr. ok uera allir samt sem einn lydr. Enn ella munum uer taka frændkonu uara ok fara i brott. ef þer uilit eigi skiraz. Þetta bod ok beidzla likadi uel Emmor konungi ok syni hans. villdi hinn vngi madr medr engu moti hindraz láta. at þat uæri g&#7887;rt ok fullkomit þegar i stað sem beðit<ref>beiðt, B</ref> uar. þiat hann elskaði miok meyna. enn hann uar æinn frægr madr ok framr i sins f&#7887;dur husi. H&#7887;fðu þeir fedgar þessi<ref>þetta, B</ref> nymæli uppi<ref>frammi, B</ref> fyrir ollu sinn folki. þegar sem þeir komu heim aptr i borgina. ok eggiudu alla til at taka skurðarskirnina. ok l&#7887;gdu þar til m&#7887;rg orð. sogðu at menn þersir uaru fridsamir ok uilldu giarna stadfesta þar sina bygd. ok saugdu þeim<ref>þar, B</ref> eigi landskort uera. helldr hitt at hun uæri uida ecki unnin<ref>vunnin, B</ref> edr pløgd. enn þeir hafa eignir miklar ok marger hiarðir. ok man þat allt skiotliga uár eign uerda. Luku þeir sua sinni t&#7887;lu at allir samþykktuz þersu.<ref>''mgl.'' B</ref> Var þar huerr sem einn karlmadr skirdr skurdarskirn.
  
Enn aa hinum þridia degi. sua sem borgarmonnum uaru sinar skeinur<ref>skeinar(!), B</ref> einkannliga sem saraztar. liopu synir Jacobs Simeon ok Leui sammæddir brødr Dine til uapna. gengu siðan diarfliga<ref>inn ''tilf.'' B</ref> i borgina ok drápu bædi Sichem ok feðr hans Emmor. medr ollum þeim karlmonnum sem i borginni beid. takandi systur sina Dinam brott af þeirra husi. Þangat liopu ok til adrir synir Jacobs medr þeim ok eyddu medr ollu borgina. hefnandi sua suiuirðingar systur sinnar. Sneyddu þeir ok<ref>''mgl.'' B</ref> borgina bædi nautum ok saudum. ausnum ok aullum lutum <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>drum. eigi sidr þeim sem i eng edr akri uaru. enn hertoku konur þeirra<ref>''tilf.'' B</ref> ok b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn. Josephus segir. at þann tima sem borgarmenn<ref>þesser ''tilf.'' B</ref> helldu nockut mikit hof ok þeir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu sem mesta skemtan ok nádir. hliopu þeir brødrnir fyrst aa uardhalldzmennina ok drápu sidan suma<ref>''mgl.'' B</ref> sofandi. Enn er fadir þeirra Jacob uissi huat er þeir hofdu gert. þa talaði hann diarfliga uið Simeonem ok Leni. Þit rugladut mik ok unaðaðut. gerandi mik leidan <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum Chananeis ok Pherezeis. þeim sem þetta land byggia. Nu þar sem uer erum faair einir menn saman<ref>''mgl.'' B</ref>. þa munu [þeir fiolgaz<ref>[kallaz saman, B</ref> ok sla mik fyrst af ok eyda sua [mer ok<ref>[''tilf.'' B</ref> aullu minu hyski aa iardriki. Þeir svorudu. Skylldu þeir nockut systur uára hafa ok hallda<ref>sua ''tilf.'' B</ref> sem eina putu. Guð drottinn styrkti þa enn Jacob ok taladi sua til hans. Ris upp. ok far upp til borgarinnar Bethel ok bygg þar. gerandi þa alltari þeim<ref>sama ''tilf.'' B</ref> gudi til heidrs. sem þer uitradiz þann tima sem þu flydir fyrir brodur þinum Esau. ok reinsa uel aðr alla þina menn. Jacob kalladi saman [alla sina menn ok hyski<ref>[allt sitt, B</ref> ok sagði<ref>[''saal.'' B; hyski, A</ref> sua. Kastit i brott ollum utlægum<ref>utloghum, B</ref> ok annarligum gudum. þeim sem þer hafit her med ydr. ok reinsit ydr ok [allan ydarn uarnat ok<ref>[yðarn, B</ref> klæðnat. f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rum sua sidan upp til borgarinnar Bethel. gorandi gudi þar alltari. þeim sem mik heyrdi a minum angistar [tima ok uar<ref>[deghi ok þrongningar ok um, B</ref> alla gautu sidan i f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r ok fylgiu medr mér. Þau h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu borit [brott af borginni<ref>[''tilf.'' B</ref> medr séér skurdgod. ok þar medr þeirra uangagull ok annat þeirra skraut ok skrud. Gafu þau Jacob þa i ualld aull þau gud sem þau h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu þa<ref>''mgl.'' B</ref> med farit. medr aullum þeim gripum ok gersimum. sem aa þeim hofdu uerit. ok grof hann<ref>''tilf.'' B</ref> þetta allt iafnsaman nidr<ref>i i&#491;rð ''tilf.'' B</ref> undir rætr þess tréss sem therebinthus heitir. eigi langt fra borginni Sichem. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Sua segia nockurir menn. at þersi saumu skurdgud ok þeirra glys. sem Jacob grof nidr. hafi Dauid konungr upp grafit ok flutt heim til Jorsalaborgar ok latit nidr steypa til fegrdar ok prydi musteri þi sem hann [hafdi ætlat<ref>[&#281;tlaðiz, B</ref> at lata g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra. enn þat uar<ref>uarð þo, B</ref> eigi fyrri gort enn aa d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum sunar hans Salamonis.<ref>Salomonis, B</ref> eptir þat er hann uar allr. Enn sua kom gudligr otti yfir alla náágrendarmenn ok þær borgir. sem þeir um foru edr i namunda uáru. at engin madr þordi þeim mein<ref>grand, B</ref> at gora edr nockurn ufrid. Kom hann sealfr ok allt hans folk sua framm til borgarrinnar Luxam.<ref>Luzam, B</ref> er odru nafni uar kallat Bethel. aa Chanaans landi. huer er siðan uar kallad Jerusalem<ref>Hierusalem, B</ref> aa Jorsalalandi. Gordi hann þar<ref>þa, B</ref> gudi eitt alltari. ok offradi honum þar medr fornir. sem hann hafdi honum<ref>''mgl.'' B</ref> heitit. ok kalladi þann stad sidan fyrir þa<ref>''tilf.'' B</ref> grein guds hus. at gud uitradiz honum þar sua sem hann flydi fyrir bræðr sinum. sem fyrr uar sagt.
+
Enn aa hinum þridia degi. sua sem borgarmonnum uaru sinar skeinur<ref>skeinar(!), B</ref> einkannliga sem saraztar. liopu synir Jacobs Simeon ok Leui sammæddir brødr Dine til uapna. gengu siðan diarfliga<ref>inn ''tilf.'' B</ref> i borgina ok drápu bædi Sichem ok feðr hans Emmor. medr ollum þeim karlmonnum sem i borginni beid. takandi systur sina Dinam brott af þeirra husi. Þangat liopu ok til adrir synir Jacobs medr þeim ok eyddu medr ollu borgina. hefnandi sua suiuirðingar systur sinnar. Sneyddu þeir ok<ref>''mgl.'' B</ref> borgina bædi nautum ok saudum. ausnum ok aullum lutum &#7887;drum. eigi sidr þeim sem i eng edr akri uaru. enn hertoku konur þeirra<ref>''tilf.'' B</ref> ok b&#7887;rn. Josephus segir. at þann tima sem borgarmenn<ref>þesser ''tilf.'' B</ref> helldu nockut mikit hof ok þeir h&#7887;fdu sem mesta skemtan ok nádir. hliopu þeir brødrnir fyrst aa uardhalldzmennina ok drápu sidan suma<ref>''mgl.'' B</ref> sofandi. Enn er fadir þeirra Jacob uissi huat er þeir hofdu gert. þa talaði hann diarfliga uið Simeonem ok Leni. Þit rugladut mik ok unaðaðut. gerandi mik leidan &#7887;llum Chananeis ok Pherezeis. þeim sem þetta land byggia. Nu þar sem uer erum faair einir menn saman<ref>''mgl.'' B</ref>. þa munu [þeir fiolgaz<ref>[kallaz saman, B</ref> ok sla mik fyrst af ok eyda sua [mer ok<ref>[''tilf.'' B</ref> aullu minu hyski aa iardriki. Þeir svorudu. Skylldu þeir nockut systur uára hafa ok hallda<ref>sua ''tilf.'' B</ref> sem eina putu. Guð drottinn styrkti þa enn Jacob ok taladi sua til hans. Ris upp. ok far upp til borgarinnar Bethel ok bygg þar. gerandi þa alltari þeim<ref>sama ''tilf.'' B</ref> gudi til heidrs. sem þer uitradiz þann tima sem þu flydir fyrir brodur þinum Esau. ok reinsa uel aðr alla þina menn. Jacob kalladi saman [alla sina menn ok hyski<ref>[allt sitt, B</ref> ok sagði<ref>[''saal.'' B; hyski, A</ref> sua. Kastit i brott ollum utlægum<ref>utloghum, B</ref> ok annarligum gudum. þeim sem þer hafit her med ydr. ok reinsit ydr ok [allan ydarn uarnat ok<ref>[yðarn, B</ref> klæðnat. f&#7887;rum sua sidan upp til borgarinnar Bethel. gorandi gudi þar alltari. þeim sem mik heyrdi a minum angistar [tima ok uar<ref>[deghi ok þrongningar ok um, B</ref> alla gautu sidan i f&#7887;r ok fylgiu medr mér. Þau h&#7887;fdu borit [brott af borginni<ref>[''tilf.'' B</ref> medr séér skurdgod. ok þar medr þeirra uangagull ok annat þeirra skraut ok skrud. Gafu þau Jacob þa i ualld aull þau gud sem þau h&#7887;fdu þa<ref>''mgl.'' B</ref> med farit. medr aullum þeim gripum ok gersimum. sem aa þeim hofdu uerit. ok grof hann<ref>''tilf.'' B</ref> þetta allt iafnsaman nidr<ref>i i&#491;rð ''tilf.'' B</ref> undir rætr þess tréss sem therebinthus heitir. eigi langt fra borginni Sichem. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Sua segia nockurir menn. at þersi saumu skurdgud ok þeirra glys. sem Jacob grof nidr. hafi Dauid konungr upp grafit ok flutt heim til Jorsalaborgar ok latit nidr steypa til fegrdar ok prydi musteri þi sem hann [hafdi ætlat<ref>[&#281;tlaðiz, B</ref> at lata g&#7887;ra. enn þat uar<ref>uarð þo, B</ref> eigi fyrri gort enn aa d&#7887;gum sunar hans Salamonis.<ref>Salomonis, B</ref> eptir þat er hann uar allr. Enn sua kom gudligr otti yfir alla náágrendarmenn ok þær borgir. sem þeir um foru edr i namunda uáru. at engin madr þordi þeim mein<ref>grand, B</ref> at gora edr nockurn ufrid. Kom hann sealfr ok allt hans folk sua framm til borgarrinnar Luxam.<ref>Luzam, B</ref> er odru nafni uar kallat Bethel. aa Chanaans landi. huer er siðan uar kallad Jerusalem<ref>Hierusalem, B</ref> aa Jorsalalandi. Gordi hann þar<ref>þa, B</ref> gudi eitt alltari. ok offradi honum þar medr fornir. sem hann hafdi honum<ref>''mgl.'' B</ref> heitit. ok kalladi þann stad sidan fyrir þa<ref>''tilf.'' B</ref> grein guds hus. at gud uitradiz honum þar sua sem hann flydi fyrir bræðr sinum. sem fyrr uar sagt.
  
 
''Genesis.''<ref>''tilf.'' B</ref> Nærri þersum<ref>þeim, B</ref> tima. sem nu uar fra sagt. andadiz Delbora fostra Rebecche. ok uar hun grafin uid borgina Bethel. undir þi tre sem ymissliga er kallad quercus edr therebinthus. Uar sa stadr sidan kalladr gratz quercus. Gud uitradiz [þa enn<ref>[''tilf.'' B</ref> Jacob ok blezadi honum sua segiandi. Eigi skalltu hedan af<ref>ifra, B</ref> Jacob heita. helldr skal þitt nafn Jsrael uera. Hann gaf honum þa Jsraels nafn fullkomliga. huert er hinn fyrra tima hafdi hann heitit honum. ok sagdi sua. Ek almattigr gud man þik láta friouaz. fiolgaz ok aauaxtaz. ok margar þiodir ok kynkuislir manu goraz ut<ref>''mgl.'' B</ref> af þer. ok iafnuel manu konungar ut<ref>''mgl.'' B</ref> af þer ok þinum lendum fædaz. þat sama land sem ek gaf Abraham [ok Ysaach<ref>[''tilf.'' B</ref> mun ek ok þer gefa ok þinu afku&#281;mi. Eptir þat huarf hann fra honum at syn. enn Jacob reisti þar enn upp einn stein til uegsamligs marks þers er gud uitradiz honum ok taladi medr hann. smyriandi þann sama stein medr oleo. offrandi gudi fornir þar yfir ok kallandi hans<ref>þa þers, B</ref> nafn Bethel.  
 
''Genesis.''<ref>''tilf.'' B</ref> Nærri þersum<ref>þeim, B</ref> tima. sem nu uar fra sagt. andadiz Delbora fostra Rebecche. ok uar hun grafin uid borgina Bethel. undir þi tre sem ymissliga er kallad quercus edr therebinthus. Uar sa stadr sidan kalladr gratz quercus. Gud uitradiz [þa enn<ref>[''tilf.'' B</ref> Jacob ok blezadi honum sua segiandi. Eigi skalltu hedan af<ref>ifra, B</ref> Jacob heita. helldr skal þitt nafn Jsrael uera. Hann gaf honum þa Jsraels nafn fullkomliga. huert er hinn fyrra tima hafdi hann heitit honum. ok sagdi sua. Ek almattigr gud man þik láta friouaz. fiolgaz ok aauaxtaz. ok margar þiodir ok kynkuislir manu goraz ut<ref>''mgl.'' B</ref> af þer. ok iafnuel manu konungar ut<ref>''mgl.'' B</ref> af þer ok þinum lendum fædaz. þat sama land sem ek gaf Abraham [ok Ysaach<ref>[''tilf.'' B</ref> mun ek ok þer gefa ok þinu afku&#281;mi. Eptir þat huarf hann fra honum at syn. enn Jacob reisti þar enn upp einn stein til uegsamligs marks þers er gud uitradiz honum ok taladi medr hann. smyriandi þann sama stein medr oleo. offrandi gudi fornir þar yfir ok kallandi hans<ref>þa þers, B</ref> nafn Bethel.  
Linje 594: Linje 585:
 
===Her segir fra Jacob ok sonum hans. capitulum.<ref>Af dauða Rachel ok Ysaachs capitulum, B</ref>===  
 
===Her segir fra Jacob ok sonum hans. capitulum.<ref>Af dauða Rachel ok Ysaachs capitulum, B</ref>===  
  
'''56.''' At komanda uaartima for Jacob brott af Bethel ok kom aa þann ueg sem lá til borgarinnar Bethléém. er odru nafni [uar kollud<ref>[er kallat, B</ref> Effrata af husfru Caleph þeirri sem þar uar iarðat. sem sidan man heyraz mega. A þersum ueg uard Rachel af barnburd miok hættliga ok haskasamliga halldin. sua sem hon skylldi [lettari uerða.<ref>[''saal.'' B; da fara(!), A</ref> Yfirsetukonan sagdi sua til hennar. Ottaz eigi. þiat her mantu son fæða. Nu<ref>Enn, B</ref> sem henni laa vid andlat af þeirri sut<ref>sott, B</ref> ok saarleik. sem hun hafdi i fædingu sueinsins. þa kalladi hon hann Bennon. þat er sua sem saarleiks sun eðr harms. Enn fadir hans kalladi hann Beniamin sua sem hann skirði hann.<ref>skurðarskirn ''tilf.'' B</ref> þat þydiz hægri handar sun. Andaðiz Rachel þar ok uar grafin<ref>iarðat, B</ref> þar aa ueginum til<ref>''saal.'' B; uid, A</ref> Bethleem. Feck hun ein af þeim frændum ok skulldarfolki eigi þa sæmd at uera iarðat hia Abraham. Reisti Jacob þar enn upp minningarmark yfir hennar leidi. [þat sem þar<ref>[sua sem, B</ref> stendr allt til þersa dags. J brott for hann þadan. ok kom til þess staðar sem Aders [tur(n) eðr hiarðar turn<ref>[''tilf.'' B</ref> heitir. ok reisti þar [sin landti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lld.<ref>[sitt landtialld, B</ref> J þersum stad segia ebreskir menn. at guds musteri uar reist ok gort. ok uæri þat sua sem medr nockurri fyrirs<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn edr forspaa kallat hiardar turn<ref>sua ''tilf.'' B</ref> sem ukominnar samkuamu ok tilsoknar guds musteris. Enn Jeronimus segir þenna stad uera uid Bethleem borg. þar sem englanna hird<ref>hi&#491;rð, B</ref> ok fioldi saung ok sagdi guds sunar higatburd. ella<ref>ellar, B</ref> kalladi Jacob hann af þi sua. at hann fæddi þar sinar hiardir. Ruben hinn ellzti sun Jacobs for ok lagdiz medr frillu fedr sins Bala. sua sem hann hafdiz uidr i þersu bygðarlagi. Vard fadir hans ecki þessu leyndr sem sidarr man [sagt uerða.<ref>[heyraz, B</ref> [Voru þa .xii.<ref>[''saal.'' B; Eru .xii., A</ref> synir Jacob. Var Ruben son Lye frumgetinn medr v. <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>drum hennar sonum Simeon ok Leui. Judas. Ysachár. ok Zabulon .ii. Rachelar synir Joseph ok Beniamin .ii. synir Bále Dan ok Neptalim .ii. synir Zelphe Gád ok Asser.
+
'''56.''' At komanda uaartima for Jacob brott af Bethel ok kom aa þann ueg sem lá til borgarinnar Bethléém. er odru nafni [uar kollud<ref>[er kallat, B</ref> Effrata af husfru Caleph þeirri sem þar uar iarðat. sem sidan man heyraz mega. A þersum ueg uard Rachel af barnburd miok hættliga ok haskasamliga halldin. sua sem hon skylldi [lettari uerða.<ref>[''saal.'' B; da fara(!), A</ref> Yfirsetukonan sagdi sua til hennar. Ottaz eigi. þiat her mantu son fæða. Nu<ref>Enn, B</ref> sem henni laa vid andlat af þeirri sut<ref>sott, B</ref> ok saarleik. sem hun hafdi i fædingu sueinsins. þa kalladi hon hann Bennon. þat er sua sem saarleiks sun eðr harms. Enn fadir hans kalladi hann Beniamin sua sem hann skirði hann.<ref>skurðarskirn ''tilf.'' B</ref> þat þydiz hægri handar sun. Andaðiz Rachel þar ok uar grafin<ref>iarðat, B</ref> þar aa ueginum til<ref>''saal.'' B; uid, A</ref> Bethleem. Feck hun ein af þeim frændum ok skulldarfolki eigi þa sæmd at uera iarðat hia Abraham. Reisti Jacob þar enn upp minningarmark yfir hennar leidi. [þat sem þar<ref>[sua sem, B</ref> stendr allt til þersa dags. J brott for hann þadan. ok kom til þess staðar sem Aders [tur(n) eðr hiarðar turn<ref>[''tilf.'' B</ref> heitir. ok reisti þar [sin landti&#7887;lld.<ref>[sitt landtialld, B</ref> J þersum stad segia ebreskir menn. at guds musteri uar reist ok gort. ok uæri þat sua sem medr nockurri fyrirs&#7887;gn edr forspaa kallat hiardar turn<ref>sua ''tilf.'' B</ref> sem ukominnar samkuamu ok tilsoknar guds musteris. Enn Jeronimus segir þenna stad uera uid Bethleem borg. þar sem englanna hird<ref>hi&#491;rð, B</ref> ok fioldi saung ok sagdi guds sunar higatburd. ella<ref>ellar, B</ref> kalladi Jacob hann af þi sua. at hann fæddi þar sinar hiardir. Ruben hinn ellzti sun Jacobs for ok lagdiz medr frillu fedr sins Bala. sua sem hann hafdiz uidr i þersu bygðarlagi. Vard fadir hans ecki þessu leyndr sem sidarr man [sagt uerða.<ref>[heyraz, B</ref> [Voru þa .xii.<ref>[''saal.'' B; Eru .xii., A</ref> synir Jacob. Var Ruben son Lye frumgetinn medr v. &#7887;drum hennar sonum Simeon ok Leui. Judas. Ysachár. ok Zabulon .ii. Rachelar synir Joseph ok Beniamin .ii. synir Bále Dan ok Neptalim .ii. synir Zelphe Gád ok Asser.
  
Kom Jacob um sidir til fedr sins Ysaach<ref>Ysaachs, B</ref> i borgina Ebron. þa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu sem þeir fedgarnir Abraham h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu baðir bygt sua sem utlendir ok ukunnir. Var modir hans þa aull er hann kom þar. ok eigi l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu sidarr er hann kom heim þangat andadiz Ysaach. sua sem hann uar elligamall. hafandi .c. áára tirætt ok .lxxx. Josephus segir. at hann hafdi .v. aar hins niunda tiger. Var hann sua fullr af æfi ok ellidogum fluttr ok færðr til sins ættfolks<ref>folks, B</ref> ok iarðaðr af sunum sinum Jacob ok Esau hia fedginum sinum ok forellrismonnum i þeim tuifallda hellisskuta. sem fyrr uar fra sagt. Lyktaz her hin fyrsta bok Josephi<ref>Joseph, B</ref> eptir þi sem Commestor segir.
+
Kom Jacob um sidir til fedr sins Ysaach<ref>Ysaachs, B</ref> i borgina Ebron. þa s&#7887;mu sem þeir fedgarnir Abraham h&#7887;fdu baðir bygt sua sem utlendir ok ukunnir. Var modir hans þa aull er hann kom þar. ok eigi l&#7887;ngu sidarr er hann kom heim þangat andadiz Ysaach. sua sem hann uar elligamall. hafandi .c. áára tirætt ok .lxxx. Josephus segir. at hann hafdi .v. aar hins niunda tiger. Var hann sua fullr af æfi ok ellidogum fluttr ok færðr til sins ættfolks<ref>folks, B</ref> ok iarðaðr af sunum sinum Jacob ok Esau hia fedginum sinum ok forellrismonnum i þeim tuifallda hellisskuta. sem fyrr uar fra sagt. Lyktaz her hin fyrsta bok Josephi<ref>Joseph, B</ref> eptir þi sem Commestor segir.
  
Eptir andlát Ysaachs gerduz synir hans sua ueralldar rikir at ganganda fé. at þeim uannz neppiliga badum iardkostrinn þar sem þeir uaru. For Esau þa enn aptr til fiallbygdanna. þar sem fyrr<ref>fyrri, B</ref> hafdi hann uerit medr husfrum sinum. sunum ok dætrum. meðr ollum sinum hi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdum ok hiunum. ok þar meðr ollu þi sem hann hafdi eigandi at uordit. Var su landzins hálfa sem hann bygdi af audru hans nafni Edom kallat. er fyrr meirr uar kallat Bostra<ref>Bosra, B</ref> enn sidan Jdumea. Stadfesti hann sina bygd i þi fialli sem kallat er Seyr. Komu fra honum margir storeflissmenn. eptir þi sem Moyses greinir i Genesi. teliandi þa .xii. konunga<ref>''mgl.'' B</ref> sem þar riktu fra hinum fyrsta allt til hins sidarsta. þers sem hann saa.<ref>maatti vel sia, B</ref> ok sagði sua. [''scolastica hystoria.''<ref>''tilf.'' B</ref> Eptir Bale.<ref>Sale, B</ref> þann sem fyrstr af þeim .xii. uar allr.<ref>þa ''tilf.'' B</ref> rikti Jobal<ref>ok Jobab, B</ref> sun Záre af Bostra<ref>Bosra, B</ref> landi. Segia nockurir menn þenna uerit hafa Job sunarsun Esau. i fiorda stétt nidr af honum badum þeim til t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ldum. enn ebreskir menn mæla þi i mot sem fyrr segir.<ref>var sagt, B</ref> J þenna tima segiz. at sa madr sem Prometheus [uar kalladr<ref>[het, B</ref> brodir hins mikla Atlantis hafi fyrstr menn<ref>''saal.'' B; manna, A</ref> g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. annat huart fyrir þann skylld at hann gordi uisa menn af uuitrum.<ref>vuisum, B</ref> ella fyrir þat at hann smidadi likneski eptir monnum. ok feck sua gort medr [sinum klokskap.<ref>[sinni klokskapar vel, B</ref> at þau synduz ganga. Hann fann ok fyrstr manna<ref>''mgl.'' B</ref> at g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra fingrgull ok fingrunga. ok þo i fyrstu af iárni. ok setti þar i einn gimstein. Sagði hann at fyrir þa skynsemi skylldi gull beraz aa hinum fiorda fingri. þeim sem læknissfingr heitir næstr<ref>nerst, B</ref> hinum minnzta honum til skrautz ok fegrdar. at hann uæri aullum þeim [æðri fyrir þat ok agiætari.<ref>[&#491;ðrum fyrir þat enn m&#281;tari ok tignari, B</ref> at ein ædr liggi af honum allt til hiartans.  
+
Eptir andlát Ysaachs gerduz synir hans sua ueralldar rikir at ganganda fé. at þeim uannz neppiliga badum iardkostrinn þar sem þeir uaru. For Esau þa enn aptr til fiallbygdanna. þar sem fyrr<ref>fyrri, B</ref> hafdi hann uerit medr husfrum sinum. sunum ok dætrum. meðr ollum sinum hi&#7887;rdum ok hiunum. ok þar meðr ollu þi sem hann hafdi eigandi at uordit. Var su landzins hálfa sem hann bygdi af audru hans nafni Edom kallat. er fyrr meirr uar kallat Bostra<ref>Bosra, B</ref> enn sidan Jdumea. Stadfesti hann sina bygd i þi fialli sem kallat er Seyr. Komu fra honum margir storeflissmenn. eptir þi sem Moyses greinir i Genesi. teliandi þa .xii. konunga<ref>''mgl.'' B</ref> sem þar riktu fra hinum fyrsta allt til hins sidarsta. þers sem hann saa.<ref>maatti vel sia, B</ref> ok sagði sua. [''scolastica hystoria.''<ref>''tilf.'' B</ref> Eptir Bale.<ref>Sale, B</ref> þann sem fyrstr af þeim .xii. uar allr.<ref>þa ''tilf.'' B</ref> rikti Jobal<ref>ok Jobab, B</ref> sun Záre af Bostra<ref>Bosra, B</ref> landi. Segia nockurir menn þenna uerit hafa Job sunarsun Esau. i fiorda stétt nidr af honum badum þeim til t&#7887;ldum. enn ebreskir menn mæla þi i mot sem fyrr segir.<ref>var sagt, B</ref> J þenna tima segiz. at sa madr sem Prometheus [uar kalladr<ref>[het, B</ref> brodir hins mikla Atlantis hafi fyrstr menn<ref>''saal.'' B; manna, A</ref> g&#7887;rt. annat huart fyrir þann skylld at hann gordi uisa menn af uuitrum.<ref>vuisum, B</ref> ella fyrir þat at hann smidadi likneski eptir monnum. ok feck sua gort medr [sinum klokskap.<ref>[sinni klokskapar vel, B</ref> at þau synduz ganga. Hann fann ok fyrstr manna<ref>''mgl.'' B</ref> at g&#7887;ra fingrgull ok fingrunga. ok þo i fyrstu af iárni. ok setti þar i einn gimstein. Sagði hann at fyrir þa skynsemi skylldi gull beraz aa hinum fiorda fingri. þeim sem læknissfingr heitir næstr<ref>nerst, B</ref> hinum minnzta honum til skrautz ok fegrdar. at hann uæri aullum þeim [æðri fyrir þat ok agiætari.<ref>[&#491;ðrum fyrir þat enn m&#281;tari ok tignari, B</ref> at ein ædr liggi af honum allt til hiartans.  
  
  
 
===Her segir fra draumum Josephs ok hino auðru er bræðr hans seldu hann vid verði<ref>Her hefr s&#491;gu Josephs ok fyrst fra þui er hann uar selldr á Egiptaland. Capit. Genesis, B</ref>===
 
===Her segir fra draumum Josephs ok hino auðru er bræðr hans seldu hann vid verði<ref>Her hefr s&#491;gu Josephs ok fyrst fra þui er hann uar selldr á Egiptaland. Capit. Genesis, B</ref>===
  
'''57.''' Jacob staðfesti sina bygd aa þi sama landi Chanáán. sem hans fadir hafdi adr bygt eptir guds bodskap. uaru þersar<ref>þersor, B</ref> hans kynferdir ok afdrif. Þann tima sem sunr hans Joseph uar .xvi. uetra gamall smasueinn. geymdi hann hiardar fedr sins medr odrum<ref>''mgl.'' B</ref> brødrum sinum sunum Zelphe ok Bale. ''scolastica hystoria.'' Er þat reiknnanda eptir s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn Commestoris. at Joseph uar .xii. aarum selldr fyrr enn Ysaach andadiz. huat er hann prouar sua. at Ysaach uar sext<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gr þa er Jacob uar fæddr.<ref>sem fyrr var saght ''tilf.'' B</ref> Nu meðr þi at hann hafdi þa .c. ok .lxxx. aara. er hann andadiz. þa er audsynt. at Jacob hafdi þa .c. aara tolfrætt. Enn þa hafdi hann .c. tirætt ok .viii. aar. er son hans uar selldr. þiat þa hafdi hann<ref>ok ''tilf.'' B</ref> tirætt .c. ok .xxx. aara. er hann kom til hans aa Egiptaland. enn milli þers ok hins er Joseph uar selldr uaru .ii. aar ok .xx. Joseph uar þa .xvi. uetra. er hann uar selldr nidr aa Egiptaland. enn þa hafdi hann .xxx. ok .viii. aar er fadir hans kom þangat aa hans fund. Huerfr Moyses sua aptr segiandi þat her sem [adr hafdi hann<ref>[hann hefir aaðr, B</ref> um lidit. Nu sem Jacob for heim aptr af nefndri Mesopotamia ok hann hafdi eigi þa enn fundit fedr sinn. ok at lifandi Rachel eptir s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn Josephi. uar Joseph selldr medr þeima hætti. sem her segir<ref>fylger, B</ref> ''genesis.'' at brødr hans h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tudu<ref>hataðu, B</ref> hann ok uaru miok upp aa hans skaða. fyrir þann skylld at fadir hans elskaði hann umframm alla adra sina sunu. fyrir þa grein at hann hafdi getit hann i sinum ellidomi. ella fyrir þat at hann uar aullum þeim uordinn<ref>breðrum, B</ref> upp aa sinn likam<ref>likama, B</ref> uænni ok uaskligri ok þar med uitrari. hafdi hann ok rópat<ref>roopat, B</ref> þa um<ref>n&#491;kkurn ''tilf.'' B</ref> hardla liotan lifnat<ref>l&#491;st, B</ref> fyrir feðr sinum. annat huart<ref>fyrir þat ''tilf.'' B </ref> huersu [mikilliga þeir<ref>[''saal.'' B; þeir uaru mikilliga, A</ref> uaru upp aa sealfs<ref>''mgl.'' B</ref> hans skada. ella þat at þeir hofðu lagiz medr ferfættum kuikendum ok skynlausum. ella hafdi hann rópat einn saman Ruben<ref>Simenonem, B</ref> af sambud fyrr nefndrar frillu feðr sins Bála.<ref>Bale, B</ref> Jacob let gora Joseph einn hælsidan kyrtil ok mislitan. undarliga [meðr h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum uel pentaðan<ref>[haghlegha meðr hand ok naal purtreaðan, B</ref> ok saumadan. Nu sem hans brædr fundu þat ok saa. at hann uar aullum þeim framarri af fedr sinum elskadr. þa l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu þeir mikit hatr upp aa hann. sua at þeir mattu eigi n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut naðuligt blidskaparord til hans tala.
+
'''57.''' Jacob staðfesti sina bygd aa þi sama landi Chanáán. sem hans fadir hafdi adr bygt eptir guds bodskap. uaru þersar<ref>þersor, B</ref> hans kynferdir ok afdrif. Þann tima sem sunr hans Joseph uar .xvi. uetra gamall smasueinn. geymdi hann hiardar fedr sins medr odrum<ref>''mgl.'' B</ref> brødrum sinum sunum Zelphe ok Bale. ''scolastica hystoria.'' Er þat reiknnanda eptir s&#7887;gn Commestoris. at Joseph uar .xii. aarum selldr fyrr enn Ysaach andadiz. huat er hann prouar sua. at Ysaach uar sext&#7887;gr þa er Jacob uar fæddr.<ref>sem fyrr var saght ''tilf.'' B</ref> Nu meðr þi at hann hafdi þa .c. ok .lxxx. aara. er hann andadiz. þa er audsynt. at Jacob hafdi þa .c. aara tolfrætt. Enn þa hafdi hann .c. tirætt ok .viii. aar. er son hans uar selldr. þiat þa hafdi hann<ref>ok ''tilf.'' B</ref> tirætt .c. ok .xxx. aara. er hann kom til hans aa Egiptaland. enn milli þers ok hins er Joseph uar selldr uaru .ii. aar ok .xx. Joseph uar þa .xvi. uetra. er hann uar selldr nidr aa Egiptaland. enn þa hafdi hann .xxx. ok .viii. aar er fadir hans kom þangat aa hans fund. Huerfr Moyses sua aptr segiandi þat her sem [adr hafdi hann<ref>[hann hefir aaðr, B</ref> um lidit. Nu sem Jacob for heim aptr af nefndri Mesopotamia ok hann hafdi eigi þa enn fundit fedr sinn. ok at lifandi Rachel eptir s&#7887;gn Josephi. uar Joseph selldr medr þeima hætti. sem her segir<ref>fylger, B</ref> ''genesis.'' at brødr hans h&#7887;tudu<ref>hataðu, B</ref> hann ok uaru miok upp aa hans skaða. fyrir þann skylld at fadir hans elskaði hann umframm alla adra sina sunu. fyrir þa grein at hann hafdi getit hann i sinum ellidomi. ella fyrir þat at hann uar aullum þeim uordinn<ref>breðrum, B</ref> upp aa sinn likam<ref>likama, B</ref> uænni ok uaskligri ok þar med uitrari. hafdi hann ok rópat<ref>roopat, B</ref> þa um<ref>n&#491;kkurn ''tilf.'' B</ref> hardla liotan lifnat<ref>l&#491;st, B</ref> fyrir feðr sinum. annat huart<ref>fyrir þat ''tilf.'' B </ref> huersu [mikilliga þeir<ref>[''saal.'' B; þeir uaru mikilliga, A</ref> uaru upp aa sealfs<ref>''mgl.'' B</ref> hans skada. ella þat at þeir hofðu lagiz medr ferfættum kuikendum ok skynlausum. ella hafdi hann rópat einn saman Ruben<ref>Simenonem, B</ref> af sambud fyrr nefndrar frillu feðr sins Bála.<ref>Bale, B</ref> Jacob let gora Joseph einn hælsidan kyrtil ok mislitan. undarliga [meðr h&#7887;ndum uel pentaðan<ref>[haghlegha meðr hand ok naal purtreaðan, B</ref> ok saumadan. Nu sem hans brædr fundu þat ok saa. at hann uar aullum þeim framarri af fedr sinum elskadr. þa l&#7887;gdu þeir mikit hatr upp aa hann. sua at þeir mattu eigi n&#7887;ckut naðuligt blidskaparord til hans tala.
 
   
 
   
Þat bar til einn tima er<ref>at, B</ref> hann sagdi þeim draum sinn. vard þeim þat<ref>''tilf.'' B</ref> þa enn af nyiu meiri<ref>''tilf.'' B</ref> hatrs sauk ok sundrlyndiss saaðir<ref>saað, B</ref> ok kueikia.<ref>kueykia, B</ref> Hann taladi sua til þeirra. Heyrit draum þann sem mik dreymði. Mer syndiz i suefninum sem u&#281;r byndim bundin i einum akri. ok sua sem mitt bundin risi upp ok stædi yfir hinum. enn yd(u)r bundin aull umuergiss lutu ok tillæti ueittu minu bundini. Þeir svorudu. Huart mantu konungr uarr uerda edr munu u&#281;r luta ok leggiaz undir þinn rikdóm. Nu urðu þeim draumar slikir ok<ref>þar meðr ''tilf.'' B</ref> þeirra uidræda mikil æsing ok auki þeirrar aufundar ok hatrs sem þeir haufdu [langa tima<ref>[langan tima aaðr ''tilf.'' B</ref> til hans haft. Annan draum sagdi hann þeim ok fedr sinum hia ueranda. sua talandi. Sua syndiz mer i suefninum sem sol ok tungl ok þar meðr .xi. sti<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnur uegsamadi mik [ok ueitti<ref>[veitandi, B</ref> mer tillæti. Fadir hans aasakadi hann þa n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut ok sagdi sua. Huat hyggr þu huat þessi draumr hafi<ref>vill eðr hefer, B</ref> at segia sem þik dreymdi. huart þat at ek ok modir þin ok brødr munu<ref>manim, B</ref> uegsama þik aa iardriki. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Vidrku&#281;miliga nefndi hann modur hans. fyrir þui at hon lifdi þa enn<ref>Enn ''tilf.'' B</ref> þo ueitti hon ecki þers háttar litillæti<ref>till&#281;ti, B</ref> syni sinum Joseph. þiat hon kom ecki niðr aa Egiptaland. ok eigi er þat lesit at fadir hans hafi medr þeima hætti hann uegsamat. hefdi Joseph þat<ref>ok ''tilf.'' B</ref> ecki uiliat ne þolat. helldr ueittu bræðr hans honum allir þersa sæmd<ref>vegsemd, B</ref> ok uirðing. ok matti fyrir þa grein upp aa þenna<ref>einn, B</ref> haatt þat uel segia. at hans fedgin ueittu<ref>veitti, B</ref> honum lotning ok uirding i ollum<ref>&#491;ðrum, B</ref> sinum sunum ok afspringi.
+
Þat bar til einn tima er<ref>at, B</ref> hann sagdi þeim draum sinn. vard þeim þat<ref>''tilf.'' B</ref> þa enn af nyiu meiri<ref>''tilf.'' B</ref> hatrs sauk ok sundrlyndiss saaðir<ref>saað, B</ref> ok kueikia.<ref>kueykia, B</ref> Hann taladi sua til þeirra. Heyrit draum þann sem mik dreymði. Mer syndiz i suefninum sem u&#281;r byndim bundin i einum akri. ok sua sem mitt bundin risi upp ok stædi yfir hinum. enn yd(u)r bundin aull umuergiss lutu ok tillæti ueittu minu bundini. Þeir svorudu. Huart mantu konungr uarr uerda edr munu u&#281;r luta ok leggiaz undir þinn rikdóm. Nu urðu þeim draumar slikir ok<ref>þar meðr ''tilf.'' B</ref> þeirra uidræda mikil æsing ok auki þeirrar aufundar ok hatrs sem þeir haufdu [langa tima<ref>[langan tima aaðr ''tilf.'' B</ref> til hans haft. Annan draum sagdi hann þeim ok fedr sinum hia ueranda. sua talandi. Sua syndiz mer i suefninum sem sol ok tungl ok þar meðr .xi. sti&#7887;rnur uegsamadi mik [ok ueitti<ref>[veitandi, B</ref> mer tillæti. Fadir hans aasakadi hann þa n&#7887;ckut ok sagdi sua. Huat hyggr þu huat þessi draumr hafi<ref>vill eðr hefer, B</ref> at segia sem þik dreymdi. huart þat at ek ok modir þin ok brødr munu<ref>manim, B</ref> uegsama þik aa iardriki. [''scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Vidrku&#281;miliga nefndi hann modur hans. fyrir þui at hon lifdi þa enn<ref>Enn ''tilf.'' B</ref> þo ueitti hon ecki þers háttar litillæti<ref>till&#281;ti, B</ref> syni sinum Joseph. þiat hon kom ecki niðr aa Egiptaland. ok eigi er þat lesit at fadir hans hafi medr þeima hætti hann uegsamat. hefdi Joseph þat<ref>ok ''tilf.'' B</ref> ecki uiliat ne þolat. helldr ueittu bræðr hans honum allir þersa sæmd<ref>vegsemd, B</ref> ok uirðing. ok matti fyrir þa grein upp aa þenna<ref>einn, B</ref> haatt þat uel segia. at hans fedgin ueittu<ref>veitti, B</ref> honum lotning ok uirding i ollum<ref>&#491;ðrum, B</ref> sinum sunum ok afspringi.
  
[[File:026.Joseph Is Sold by His Brothers.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Brødrum hans drogu hann þa upp or gr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>finni ok selldu hann kaupmonnum þessum með .xx. silfrpeningum'''</center>]]''Genesis.''<ref>''tilf.'' B</ref> Nu sem hans brædr hofduz uidr i þeim stad. ok<ref>''mgl.'' B</ref> geymandi sinum hi&#491;rdum sem Sichem heitir. þa sendi faðir hans hann af dalinum Ebron til þeirra þess orindiss.<ref>erendis, B</ref> at hann skylldi skynia ok foruitnaz huersu giptusamliga þeim edr fenadinum færi at. ok bad hann segia séér heim aptr. huat er þeir hefdiz at. Ok er hann uar kominn i Sichem. þa fann madr hann nockurr þar sem hann uilltiz i enginni brott af ueginum. ok spurdi huers hann leitadi. Enn hann sagdiz brædra sinna leita<ref>''tilf.'' B</ref> ok bad hann segia ser huar þeir geymdu fiarins. Hann svaradi. Brott foru þeir af þessum stad. ok heyrda ek þa þat tala. at þeir skylldi fara i Dothaym. þann stad sem sua heitir. For Joseph þa leitandi brøðra sinna. þangat til er hann fann þa i Dothaym. Ok þegar sem þeir sá hann miok fiarri sér. hugsadu þeir aðr [hann k&#281;mi<ref>[enn hann kom, B</ref> til þeirra. at þeir skylldu drepa hann. ok taladu sua sin i millum. See nu<ref>''mgl.'' B</ref> her. nu er draummaðrinn<ref>draumamaðrinn, B</ref> kominn. f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rum til ok drepum hann. ok k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>stum likinu<ref>honum siðan, B</ref> i þersa gomlu gr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>f sem her er. segium sidan at eitt hardla uánt ok dáligt dyr hafi gleypt honum. man þa synaz mega huat honum stetta<ref>''saal.'' B; stettir, A</ref> sinir draumar. Ok er Ruben heyrði<ref>þersa ''tilf.'' B</ref> þeirra fyrirætlan. þa ætlaði hann at frelsa<ref>frialsa, B</ref> hann af þeirra h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum. ok sagdi sua. Tokum ecki þaleidis hans lif. ok hellum ecki ut hans bloði. kastit honum helldr lifanda nidr i þessa gr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>f eðr iardgiá. sem her er i eydim<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkinni. at eigi deyi beði<ref>''tilf.'' B</ref> fadir hans ok modir af [harmi. ok<ref>[''tilf.'' B</ref> hafit sua ok hirdit syknar hendr ydrar. Fyrir þi taladi Ruben sua. at hann uilldi<ref>þa ''tilf.'' B</ref> frealsat hafa Joseph af þeirra ualldi ok fengit aptr fedr sinum. Ok þegar<ref>leið ''tilf.'' B</ref> sem Joseph kom til þeirra af klæddu þeir hann þeim hinum hælsida kyrtli. sem fyrr uar fra sagt. ok k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>studu honum i [þa hina uatnlausa gr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>f eðr gia. sem hann matti eigi einn saman or komaz.<ref>[þann hinn vatnlausa pytt eðr iarðdiki or huerri(!) er hann maatti ekki komaz einn saman, B</ref> For Ruben þa i brott at finna ok faa hi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdum sinum betri<ref>beiti, B</ref> haga. Enn sem adrir hans brøðr settuz niðr [at snæða<ref>[ok sn&#281;ddu, B</ref> þa saa þeir kaupmenn n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckura af Ysmaels ætt komna<ref>''saal.'' B; koma, A</ref> fra fyrr nefndu fialli Galaath<ref>Galaad, B</ref> fara at<ref>n&#281;r, B</ref> sér. báru þeir þess háttar krydd<ref>[''saal.'' B; skrud, A</ref> ok iurtir aa sinum ausnum sem aromata resina ok<ref>''tilf.'' B</ref> mirra heita. ok stefndu þa leid sem til Egiptalandz láá. Judas taladi þa til bræðra sinna. Huat stoðar oss<ref>eðr stetter ''tilf.'' B</ref> at uær drepim brodur uárn ok leynim<ref>þi ''tilf.'' B</ref> sidan sem einu morði. er oss hitt miklu sniallara raað at selia Ysmaelitis þessum. sem her fara nu. ok saurgum<ref>saurga, B</ref> ecki hendr uarar i hans blodi.<ref>aa honum ''tilf.'' B</ref> þi at hann er broðir uárr ok<ref>sua sem ''tilf.'' B</ref> uárt eigit ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>t. Brødrum hans likaði uel þessor hans tillaga. drogu þeir hann þa upp or gr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>finni ok selldu hann kaupmonnum þessum með .xx. silfrpeningum eðr .xxx. sem ymissliga<ref>ymist, B</ref> eru nefndir Madianite edr Ysmaelite. ok fluttu þeir<ref>''tilf.'' B</ref> hann aa Egiptaland. ''scolastica hystoria.'' Madianite uaru<ref>eru, B</ref> komnir af<ref>ætt ''tilf.'' B</ref> Madian. þeim syni Abrahe sem hann atti uiðr<ref>meðr henni(!), B</ref> sidarri sinni konu Cethure. enn Ysmaelite<ref>voru ''tilf.'' B</ref> af Ysmaele syni Abraham<ref>Abrahams, B</ref> ok Agar. Skildi Abraham alla sina syni ok g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi brott af sinu husi ok syni sinum Ysaach. sua sem hann lifði. þa sem hann gat meðr<ref>uiðr, B</ref> odrum konum enn Sarra. sem fyrr uar sagt. Komu þeir hans synir sua skildir ok þeirra afkuæmi lettliga nidr sidan allir samt i einn stad segir Commestor. ok urdu þa einna handa lydr ok folk.<ref>foolk, B</ref> ok helldu þo huarir sinu f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ður nafni. [Ella uar<ref>[Ellar er, B</ref> su ebreskra manna s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn s&#491;nn. er<ref>at, B</ref> þeir segia alla uera eina<ref>ok hina s&#491;mu ''tilf.'' B</ref> Agár. er fyrr uar frilla Abrahams. ok Cethuram er hann gekk at eiga eptir þat er Sarra uar andat.<ref>&#491;ll, B</ref> ok uaru þeir þa letlegha<ref>''tilf.'' B</ref> alla g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tu einn lydr.
+
[[File:026.Joseph Is Sold by His Brothers.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Brødrum hans drogu hann þa upp or gr&#7887;finni ok selldu hann kaupmonnum þessum með .xx. silfrpeningum'''</center>]]''Genesis.''<ref>''tilf.'' B</ref> Nu sem hans brædr hofduz uidr i þeim stad. ok<ref>''mgl.'' B</ref> geymandi sinum hi&#491;rdum sem Sichem heitir. þa sendi faðir hans hann af dalinum Ebron til þeirra þess orindiss.<ref>erendis, B</ref> at hann skylldi skynia ok foruitnaz huersu giptusamliga þeim edr fenadinum færi at. ok bad hann segia séér heim aptr. huat er þeir hefdiz at. Ok er hann uar kominn i Sichem. þa fann madr hann nockurr þar sem hann uilltiz i enginni brott af ueginum. ok spurdi huers hann leitadi. Enn hann sagdiz brædra sinna leita<ref>''tilf.'' B</ref> ok bad hann segia ser huar þeir geymdu fiarins. Hann svaradi. Brott foru þeir af þessum stad. ok heyrda ek þa þat tala. at þeir skylldi fara i Dothaym. þann stad sem sua heitir. For Joseph þa leitandi brøðra sinna. þangat til er hann fann þa i Dothaym. Ok þegar sem þeir sá hann miok fiarri sér. hugsadu þeir aðr [hann k&#281;mi<ref>[enn hann kom, B</ref> til þeirra. at þeir skylldu drepa hann. ok taladu sua sin i millum. See nu<ref>''mgl.'' B</ref> her. nu er draummaðrinn<ref>draumamaðrinn, B</ref> kominn. f&#7887;rum til ok drepum hann. ok k&#7887;stum likinu<ref>honum siðan, B</ref> i þersa gomlu gr&#7887;f sem her er. segium sidan at eitt hardla uánt ok dáligt dyr hafi gleypt honum. man þa synaz mega huat honum stetta<ref>''saal.'' B; stettir, A</ref> sinir draumar. Ok er Ruben heyrði<ref>þersa ''tilf.'' B</ref> þeirra fyrirætlan. þa ætlaði hann at frelsa<ref>frialsa, B</ref> hann af þeirra h&#7887;ndum. ok sagdi sua. Tokum ecki þaleidis hans lif. ok hellum ecki ut hans bloði. kastit honum helldr lifanda nidr i þessa gr&#7887;f eðr iardgiá. sem her er i eydim&#7887;rkinni. at eigi deyi beði<ref>''tilf.'' B</ref> fadir hans ok modir af [harmi. ok<ref>[''tilf.'' B</ref> hafit sua ok hirdit syknar hendr ydrar. Fyrir þi taladi Ruben sua. at hann uilldi<ref>þa ''tilf.'' B</ref> frealsat hafa Joseph af þeirra ualldi ok fengit aptr fedr sinum. Ok þegar<ref>leið ''tilf.'' B</ref> sem Joseph kom til þeirra af klæddu þeir hann þeim hinum hælsida kyrtli. sem fyrr uar fra sagt. ok k&#7887;studu honum i [þa hina uatnlausa gr&#7887;f eðr gia. sem hann matti eigi einn saman or komaz.<ref>[þann hinn vatnlausa pytt eðr iarðdiki or huerri(!) er hann maatti ekki komaz einn saman, B</ref> For Ruben þa i brott at finna ok faa hi&#7887;rdum sinum betri<ref>beiti, B</ref> haga. Enn sem adrir hans brøðr settuz niðr [at snæða<ref>[ok sn&#281;ddu, B</ref> þa saa þeir kaupmenn n&#7887;ckura af Ysmaels ætt komna<ref>''saal.'' B; koma, A</ref> fra fyrr nefndu fialli Galaath<ref>Galaad, B</ref> fara at<ref>n&#281;r, B</ref> sér. báru þeir þess háttar krydd<ref>[''saal.'' B; skrud, A</ref> ok iurtir aa sinum ausnum sem aromata resina ok<ref>''tilf.'' B</ref> mirra heita. ok stefndu þa leid sem til Egiptalandz láá. Judas taladi þa til bræðra sinna. Huat stoðar oss<ref>eðr stetter ''tilf.'' B</ref> at uær drepim brodur uárn ok leynim<ref>þi ''tilf.'' B</ref> sidan sem einu morði. er oss hitt miklu sniallara raað at selia Ysmaelitis þessum. sem her fara nu. ok saurgum<ref>saurga, B</ref> ecki hendr uarar i hans blodi.<ref>aa honum ''tilf.'' B</ref> þi at hann er broðir uárr ok<ref>sua sem ''tilf.'' B</ref> uárt eigit ki&#7887;t. Brødrum hans likaði uel þessor hans tillaga. drogu þeir hann þa upp or gr&#7887;finni ok selldu hann kaupmonnum þessum með .xx. silfrpeningum eðr .xxx. sem ymissliga<ref>ymist, B</ref> eru nefndir Madianite edr Ysmaelite. ok fluttu þeir<ref>''tilf.'' B</ref> hann aa Egiptaland. ''scolastica hystoria.'' Madianite uaru<ref>eru, B</ref> komnir af<ref>ætt ''tilf.'' B</ref> Madian. þeim syni Abrahe sem hann atti uiðr<ref>meðr henni(!), B</ref> sidarri sinni konu Cethure. enn Ysmaelite<ref>voru ''tilf.'' B</ref> af Ysmaele syni Abraham<ref>Abrahams, B</ref> ok Agar. Skildi Abraham alla sina syni ok g&#7887;rdi brott af sinu husi ok syni sinum Ysaach. sua sem hann lifði. þa sem hann gat meðr<ref>uiðr, B</ref> odrum konum enn Sarra. sem fyrr uar sagt. Komu þeir hans synir sua skildir ok þeirra afkuæmi lettliga nidr sidan allir samt i einn stad segir Commestor. ok urdu þa einna handa lydr ok folk.<ref>foolk, B</ref> ok helldu þo huarir sinu f&#7887;ður nafni. [Ella uar<ref>[Ellar er, B</ref> su ebreskra manna s&#7887;gn s&#491;nn. er<ref>at, B</ref> þeir segia alla uera eina<ref>ok hina s&#491;mu ''tilf.'' B</ref> Agár. er fyrr uar frilla Abrahams. ok Cethuram er hann gekk at eiga eptir þat er Sarra uar andat.<ref>&#491;ll, B</ref> ok uaru þeir þa letlegha<ref>''tilf.'' B</ref> alla g&#7887;tu einn lydr.
  
''Genesis.'' Enn er Ruben kom til þess sama pyttz aptr. sem Joseph uar i settr. ok hann sáá hann ecki þar uera. þa ylldi hann ok æpti rifandi<ref>sniðandi, B</ref> af sér sin klæði. þiat hann hugdi hann drepinn uera. Kom hann þa til bræðra sinna sua segiandi. Ok huert skal ek nu fara. þar sem sueinninn sééz nu huergi. Enn þegar i stað huggaðiz hann.<ref>ok þagnaði ''tilf.'' B</ref> sem hann uissi at sueinninn lifdi. Eptir þat toku þeir kyrtil Josephs. laugaðu hann ok litaðu i kidia<ref>kiðlings, B</ref> blodi. lutudu sidan til. huerr af þeim hann skylldi bera fedr þeirra ok segia sua. Kyrtil þenna fundum uær. séé ok geym at. huart þersi er kyrtill sunar þins edr eigi. Enn sem Jacob kendi kyrtilinn. sagði hann sua. [Hann er sannliga<ref>[Þat er sennilegha sa sami, B</ref> hans kyrtill. eitt hit uersta dyr reif i sundr ok at gleypanda<ref>gleypandi, B</ref> grimmliga sun minn Joseph. Sneid hann þa ok reif klædin af ser ok klæddi sik haarklædi. sytandi sun sinn ok þrándi eptir honum langan tima. Ok sua sem aull hans b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn samnaduz saman ok komu til hans at<ref>lina ok ''tilf.'' B</ref> létta hans angr ok harm. þa uilldi hann medr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu moti heyra þau edr annza þeim hugganarordum. helldr sagði hann sua. Medr sorg ok sút man ek nidr stiga til sunar mins i heluiti. ''scolastica hystoria.'' J heluiti uar þa<ref>saa ''tilf.'' B</ref> godra manna staðr langt i br<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tt ok fiarrlægr illra manna piningarst<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dum. sem fyrir huilldar sakir naða ok fraskilnadar odrum þeim uar sinus kallaðr. Enn þat er sua sem<ref>uik eðr ''tilf.'' B</ref> nockut afuik. sua sem uer k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llum fi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd eðr uik aa sio. Var ok sua iafnuel kalladr sinus Abrahe. fyrir þann skylld at hans aund uar [eigi þar sidr. biðandi þar<ref>[þar eigi siðr biðandi allt til, B</ref> dauda Jesu Christi.
+
''Genesis.'' Enn er Ruben kom til þess sama pyttz aptr. sem Joseph uar i settr. ok hann sáá hann ecki þar uera. þa ylldi hann ok æpti rifandi<ref>sniðandi, B</ref> af sér sin klæði. þiat hann hugdi hann drepinn uera. Kom hann þa til bræðra sinna sua segiandi. Ok huert skal ek nu fara. þar sem sueinninn sééz nu huergi. Enn þegar i stað huggaðiz hann.<ref>ok þagnaði ''tilf.'' B</ref> sem hann uissi at sueinninn lifdi. Eptir þat toku þeir kyrtil Josephs. laugaðu hann ok litaðu i kidia<ref>kiðlings, B</ref> blodi. lutudu sidan til. huerr af þeim hann skylldi bera fedr þeirra ok segia sua. Kyrtil þenna fundum uær. séé ok geym at. huart þersi er kyrtill sunar þins edr eigi. Enn sem Jacob kendi kyrtilinn. sagði hann sua. [Hann er sannliga<ref>[Þat er sennilegha sa sami, B</ref> hans kyrtill. eitt hit uersta dyr reif i sundr ok at gleypanda<ref>gleypandi, B</ref> grimmliga sun minn Joseph. Sneid hann þa ok reif klædin af ser ok klæddi sik haarklædi. sytandi sun sinn ok þrándi eptir honum langan tima. Ok sua sem aull hans b&#7887;rn samnaduz saman ok komu til hans at<ref>lina ok ''tilf.'' B</ref> létta hans angr ok harm. þa uilldi hann medr &#7887;ngu moti heyra þau edr annza þeim hugganarordum. helldr sagði hann sua. Medr sorg ok sút man ek nidr stiga til sunar mins i heluiti. ''scolastica hystoria.'' J heluiti uar þa<ref>saa ''tilf.'' B</ref> godra manna staðr langt i br&#7887;tt ok fiarrlægr illra manna piningarst&#7887;dum. sem fyrir huilldar sakir naða ok fraskilnadar odrum þeim uar sinus kallaðr. Enn þat er sua sem<ref>uik eðr ''tilf.'' B</ref> nockut afuik. sua sem uer k&#7887;llum fi&#7887;rd eðr uik aa sio. Var ok sua iafnuel kalladr sinus Abrahe. fyrir þann skylld at hans aund uar [eigi þar sidr. biðandi þar<ref>[þar eigi siðr biðandi allt til, B</ref> dauda Jesu Christi.
  
''De genesi.'' Nu sem Jacob stadfestiz i sinni sorg ok sut. þa selldu fyrr sagdir Madianite Joseph aa Egiptalandi þeim einum manni gelldum edr ufreom [ok þo mætum meistara<ref>[''mgl.'' B</ref> upp aa alla riddaralist<ref>eðr slekt ''tilf.'' B</ref> medr Pharaone konungi sem Putiphar het. ''scolastica hystoria.'' Nockurir menn<ref>aðrer ''tilf.'' B</ref> segia hann uerit hafa steikara meistara. segir Commestor at þat ma uel fyrir þann skylld satt uera. at meðr morgum þiodum er hinn fremzti [steikara hofðingi<ref>[h&#491;fðinging(i)a steikari, B</ref> hardla sæmiligr madr ok iafnuel riddara<ref>''mgl.'' B</ref> h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fðingi. Þenna sama nefnir Josephus Putipharem. Hann atti ser konu ok b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn. þiat Joseph atti<ref>fekk, B</ref> sidan dottur hans sem ofarr meirr man heyraz mega. Ok fyrir þi uar hann ecki af þeim konungsins gelldingum sem þegar i barndominum uaru gelldir. helldr eptir þi sem ebreskir menn segia. at sua sem hann sá afbragdz uænleik Josephs. keypti hann hann<ref>''tilf.'' B</ref> til þess at hann uilldi blandaz medr hann. Enn gud uarðueitti Joseph fra þeirri uhæfu. gerandi Putipharem sua kalldan ok afskiptan sinni sambudarnatturu. at alldrigi<ref>alldreghin, B</ref> sidan hafui<ref>''saal.'' B; hafdi, A</ref> hann kuennytr uordit [helldr enn hann hafi gelldr uerit.<ref>[''tilf.'' B</ref> Ok eptir þat uar hann tekinn til byskups i Helyopoleos ok gerr enn meira hááttar madr ok sæmiligri i sinum stétt ok hofdingsskap enn engan tima fyrr hafdi hann uerit.
+
''De genesi.'' Nu sem Jacob stadfestiz i sinni sorg ok sut. þa selldu fyrr sagdir Madianite Joseph aa Egiptalandi þeim einum manni gelldum edr ufreom [ok þo mætum meistara<ref>[''mgl.'' B</ref> upp aa alla riddaralist<ref>eðr slekt ''tilf.'' B</ref> medr Pharaone konungi sem Putiphar het. ''scolastica hystoria.'' Nockurir menn<ref>aðrer ''tilf.'' B</ref> segia hann uerit hafa steikara meistara. segir Commestor at þat ma uel fyrir þann skylld satt uera. at meðr morgum þiodum er hinn fremzti [steikara hofðingi<ref>[h&#491;fðinging(i)a steikari, B</ref> hardla sæmiligr madr ok iafnuel riddara<ref>''mgl.'' B</ref> h&#7887;fðingi. Þenna sama nefnir Josephus Putipharem. Hann atti ser konu ok b&#7887;rn. þiat Joseph atti<ref>fekk, B</ref> sidan dottur hans sem ofarr meirr man heyraz mega. Ok fyrir þi uar hann ecki af þeim konungsins gelldingum sem þegar i barndominum uaru gelldir. helldr eptir þi sem ebreskir menn segia. at sua sem hann sá afbragdz uænleik Josephs. keypti hann hann<ref>''tilf.'' B</ref> til þess at hann uilldi blandaz medr hann. Enn gud uarðueitti Joseph fra þeirri uhæfu. gerandi Putipharem sua kalldan ok afskiptan sinni sambudarnatturu. at alldrigi<ref>alldreghin, B</ref> sidan hafui<ref>''saal.'' B; hafdi, A</ref> hann kuennytr uordit [helldr enn hann hafi gelldr uerit.<ref>[''tilf.'' B</ref> Ok eptir þat uar hann tekinn til byskups i Helyopoleos ok gerr enn meira hááttar madr ok sæmiligri i sinum stétt ok hofdingsskap enn engan tima fyrr hafdi hann uerit.
  
  
 
===Her segir af fæðingu tueggia bræðra Phares ok Zaram<ref>Fra þui er Judaa gat Phares ok Zaraan af Thamar. De genesi, B</ref>===
 
===Her segir af fæðingu tueggia bræðra Phares ok Zaram<ref>Fra þui er Judaa gat Phares ok Zaraan af Thamar. De genesi, B</ref>===
 
   
 
   
'''58.''' Nærri þersum tima. ok helldr fyrri enn nu uar fra sagt. skildiz Judas Jacobs sun uidr adra sina brøðr um n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckura stund. ok kom nidr medr þeim manni sem Yras het. tok hann sér þar til eiginkonu dottur eins Chananei. þa sem Sue hét. Gat hann med henni son þann sem hann kalladi Heer. annan sun gatu þau at eiga. kalladi hann þann Onam. ok hinn þridia þann sem hann nefndi Salam.<ref>Selam, B</ref> Eptir þat letti hon af at fæða b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn. Judas fekk hinum ellzta syni sinum Heer þa konu til eiginordz sem Thámar hét. Heer uar einn uandr madr [i guðs augliti<ref>[''tilf.'' B</ref> uerandi urettliga medr [sialfs sins<ref>[sinni, B</ref> eiginkonu. Var hann fyrir þa sok af gudi<ref>sialfum honum, B</ref> sua drepinn. at hann fannz braddaudr i sænginni hia husfru sinni. Eptir hans andlát bad Judas Onam<ref>annan, B</ref> sun sinn ganga at eiga Thamar ok uekia upp sua sins brodur freo ok afkuæmi. af hueriu er þat er audsynt. at n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurir þeir lutir uoru sidarr skipadir<ref>skrifaðer, B</ref> ok bodnir i Moyses l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum<ref>l&#491;ghmaali, B</ref> sem fyrir l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmaalit uoru hafdir ok halldnir. Ok sem honum seinkadiz barneign<ref>barneignin, B</ref> medr henni. ok honum þotti uuist at hann mundi nockura sunu eiga. þa uar hann medr fullu uskilriki<ref>uskilrekki, B</ref> utan allrar [uaanar barngetnadar<ref>[baruv&#491;nar, B</ref> meðr henni látandi sik utan þers staðar sem þar [er til<ref>[til er skapadr ok, B</ref> skipadr. til þers at þeim fæddiz eigi<ref>eingi, B</ref> b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn undir hans brodur nafni. Tok gud hann af lifdogum fyrir þa sauk at hann gerdi sua liotan l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>st ok afleitligan.<ref>luth ''tilf.'' B</ref> Eptir þetta sendi Judas Thamar heim til sins f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dur huss. bidiandi hana þar bida meðr eckiudom. þar til er smasueinninn Saala<ref>Sela, B</ref> uæri uaxinn madr. gorandi þat yfirbragd aa. at hann mundi þenna sinn sun þa hana [eiga ganga lata.<ref>[lata eiga ganga, B</ref> En þat þordi hann<ref>þo ''tilf.'' B</ref> eigi. þiat hann ottadiz at hann lyti þilikt af þeirra samgangi sem hinir fyrri brødr hans. Leet hann sem hann gleymdi ok geymdi eigi huersu gort uar. Eptir marga daga lidna þaðan ifra andadiz Sue husfru Jude. ok sem hann gladdiz eptir hennar andlatz sorg. þa for hann til saudaklippara sinna i Thamnas. þann stad sem sua uar kallaðr. ok meðr honum Yras kompan hans ok saudahirðir.
+
'''58.''' Nærri þersum tima. ok helldr fyrri enn nu uar fra sagt. skildiz Judas Jacobs sun uidr adra sina brøðr um n&#7887;ckura stund. ok kom nidr medr þeim manni sem Yras het. tok hann sér þar til eiginkonu dottur eins Chananei. þa sem Sue hét. Gat hann med henni son þann sem hann kalladi Heer. annan sun gatu þau at eiga. kalladi hann þann Onam. ok hinn þridia þann sem hann nefndi Salam.<ref>Selam, B</ref> Eptir þat letti hon af at fæða b&#7887;rn. Judas fekk hinum ellzta syni sinum Heer þa konu til eiginordz sem Thámar hét. Heer uar einn uandr madr [i guðs augliti<ref>[''tilf.'' B</ref> uerandi urettliga medr [sialfs sins<ref>[sinni, B</ref> eiginkonu. Var hann fyrir þa sok af gudi<ref>sialfum honum, B</ref> sua drepinn. at hann fannz braddaudr i sænginni hia husfru sinni. Eptir hans andlát bad Judas Onam<ref>annan, B</ref> sun sinn ganga at eiga Thamar ok uekia upp sua sins brodur freo ok afkuæmi. af hueriu er þat er audsynt. at n&#7887;ckurir þeir lutir uoru sidarr skipadir<ref>skrifaðer, B</ref> ok bodnir i Moyses l&#7887;gum<ref>l&#491;ghmaali, B</ref> sem fyrir l&#7887;gmaalit uoru hafdir ok halldnir. Ok sem honum seinkadiz barneign<ref>barneignin, B</ref> medr henni. ok honum þotti uuist at hann mundi nockura sunu eiga. þa uar hann medr fullu uskilriki<ref>uskilrekki, B</ref> utan allrar [uaanar barngetnadar<ref>[baruv&#491;nar, B</ref> meðr henni látandi sik utan þers staðar sem þar [er til<ref>[til er skapadr ok, B</ref> skipadr. til þers at þeim fæddiz eigi<ref>eingi, B</ref> b&#7887;rn undir hans brodur nafni. Tok gud hann af lifdogum fyrir þa sauk at hann gerdi sua liotan l&#7887;st ok afleitligan.<ref>luth ''tilf.'' B</ref> Eptir þetta sendi Judas Thamar heim til sins f&#7887;dur huss. bidiandi hana þar bida meðr eckiudom. þar til er smasueinninn Saala<ref>Sela, B</ref> uæri uaxinn madr. gorandi þat yfirbragd aa. at hann mundi þenna sinn sun þa hana [eiga ganga lata.<ref>[lata eiga ganga, B</ref> En þat þordi hann<ref>þo ''tilf.'' B</ref> eigi. þiat hann ottadiz at hann lyti þilikt af þeirra samgangi sem hinir fyrri brødr hans. Leet hann sem hann gleymdi ok geymdi eigi huersu gort uar. Eptir marga daga lidna þaðan ifra andadiz Sue husfru Jude. ok sem hann gladdiz eptir hennar andlatz sorg. þa for hann til saudaklippara sinna i Thamnas. þann stad sem sua uar kallaðr. ok meðr honum Yras kompan hans ok saudahirðir.
  
Thamar uar sagt. at mágr hennar hafdi farit upp i Thamnas at<ref>lata ''tilf.'' B</ref> taka ull af saudum sinum. Hun leggr ekkiubunaðinn af ser prydandi<ref>kleðandi, B</ref> sik medr annars hááttar bunadi. for sidan heiman ok settiz nidr aa gatnamoti. þi sem uegrinn laá til Thamnas. þar sem leidin<ref>leið, B</ref> Jude uar. þi at aa gatnamotinu þarf farandi madr sik betr um at sia.<ref>''saal.'' B; siða, A</ref> ok einkannligaz at geyma huert hann gengr edr ferr. Gordi hun þetta sua sem hefnandi þers. at Sala<ref>Sela, B</ref> uar nu uaxinn madr ok hon ecki honum gipt þi helldr. Hun hafdi sua sidan falld. at nær huergi matti kenna hana edr sea hennar aasionu. Nu sem Judas kom þar ok saa konuna. þa hugdi hann at<ref>puta eðr ''tilf.'' B</ref> skiækia n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckur uæri. ok gekk til hennar sua segiandi. Lofa mer at ek liggi medr þer. þiat hann uissi eigi at hun uæri hans magkona. Hun suaradi. Huat gefr þu mer til huiluneytis. Eitt kid man ek senda þer af hiord minni. sagdi hann. Hon svaradi. Til reidu læt ek þat er þu beidiz. ef þu f&#281;r mer [nogan pant<ref>[noga borgan, B</ref> ok godan festarpening. þar<ref>þaghat, B</ref> til er þat efniz sem þu heitr<ref>hetz, B</ref> mer. Huat uilltu þer [til festarpenings<ref>[i festarpenning, B</ref> fá lata. sagdi Judas. Hun suaradi. Fingrgull þitt ok baug. ok þar med staf þann er þu helldr aa. Fór þat framm at hann bio<ref>laa, B</ref> med henni. Af þeirri saumu<ref>''mgl.'' B</ref> sambud uard hun at tuennum burd hafandi.<ref>''mgl.'' B</ref> For hon [heim þegar<ref>[a braut, B</ref> eptir þat. leggiandi af sér bunad þann sem hun hafdi þa upptekit enn takandi sinn ekkiubunað. Judas sendi kidit medr kumpán sinum saudahirdinum þangat aptr til gatnamotzins. skylldi hann taka aptr þann sama pant sem hann hafdi konunni fengit. Ok er hann fann hana ecki þar sem uan<ref>von, B</ref> uar. þa spurdi hann þar bygdarlagsmenn. huar kona su mundi uera. sem uid gatnamotit uar u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>n at sitia. Þeir suorudu<ref>ok s&#491;gðu ''tilf.'' B</ref> allir. at i þeim stad beid eigi n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckura putu. For hann aptr uid sua buit ok sagdi Jude.<ref>Juda, B</ref> at hann fann hana eigi. ok at allir bygdarlagsmenn þar segdi.<ref>s&#491;gðu, B</ref> at alldregi hefði þar n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckur skiækia uti setit. Hann svaradi þa. Hafi hun seolf lygil<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>st sinn. ma hon nu ecki aa okkr kiæra. þiat ek senda kidit sem ek het. ok fannz hon eigi.
+
Thamar uar sagt. at mágr hennar hafdi farit upp i Thamnas at<ref>lata ''tilf.'' B</ref> taka ull af saudum sinum. Hun leggr ekkiubunaðinn af ser prydandi<ref>kleðandi, B</ref> sik medr annars hááttar bunadi. for sidan heiman ok settiz nidr aa gatnamoti. þi sem uegrinn laá til Thamnas. þar sem leidin<ref>leið, B</ref> Jude uar. þi at aa gatnamotinu þarf farandi madr sik betr um at sia.<ref>''saal.'' B; siða, A</ref> ok einkannligaz at geyma huert hann gengr edr ferr. Gordi hun þetta sua sem hefnandi þers. at Sala<ref>Sela, B</ref> uar nu uaxinn madr ok hon ecki honum gipt þi helldr. Hun hafdi sua sidan falld. at nær huergi matti kenna hana edr sea hennar aasionu. Nu sem Judas kom þar ok saa konuna. þa hugdi hann at<ref>puta eðr ''tilf.'' B</ref> skiækia n&#7887;ckur uæri. ok gekk til hennar sua segiandi. Lofa mer at ek liggi medr þer. þiat hann uissi eigi at hun uæri hans magkona. Hun suaradi. Huat gefr þu mer til huiluneytis. Eitt kid man ek senda þer af hiord minni. sagdi hann. Hon svaradi. Til reidu læt ek þat er þu beidiz. ef þu f&#281;r mer [nogan pant<ref>[noga borgan, B</ref> ok godan festarpening. þar<ref>þaghat, B</ref> til er þat efniz sem þu heitr<ref>hetz, B</ref> mer. Huat uilltu þer [til festarpenings<ref>[i festarpenning, B</ref> fá lata. sagdi Judas. Hun suaradi. Fingrgull þitt ok baug. ok þar med staf þann er þu helldr aa. Fór þat framm at hann bio<ref>laa, B</ref> med henni. Af þeirri saumu<ref>''mgl.'' B</ref> sambud uard hun at tuennum burd hafandi.<ref>''mgl.'' B</ref> For hon [heim þegar<ref>[a braut, B</ref> eptir þat. leggiandi af sér bunad þann sem hun hafdi þa upptekit enn takandi sinn ekkiubunað. Judas sendi kidit medr kumpán sinum saudahirdinum þangat aptr til gatnamotzins. skylldi hann taka aptr þann sama pant sem hann hafdi konunni fengit. Ok er hann fann hana ecki þar sem uan<ref>von, B</ref> uar. þa spurdi hann þar bygdarlagsmenn. huar kona su mundi uera. sem uid gatnamotit uar u&#7887;n at sitia. Þeir suorudu<ref>ok s&#491;gðu ''tilf.'' B</ref> allir. at i þeim stad beid eigi n&#7887;ckura putu. For hann aptr uid sua buit ok sagdi Jude.<ref>Juda, B</ref> at hann fann hana eigi. ok at allir bygdarlagsmenn þar segdi.<ref>s&#491;gðu, B</ref> at alldregi hefði þar n&#7887;ckur skiækia uti setit. Hann svaradi þa. Hafi hun seolf lygil&#7887;st sinn. ma hon nu ecki aa okkr kiæra. þiat ek senda kidit sem ek het. ok fannz hon eigi.
  
Eptir [.iii. edr<ref>[''mgl.'' B</ref> .iiii. manadi lidna uar honum sagt. at magkona hans Thámar hafdi horat ok hun syndiz kona uera kuidug. Judas svaradi. Leidit hana ut. ok see hon brend. Enn sua sem hon uar leidd til þessarrar pinu. sendi hon gull þat ok adra gripi. sem hon hafdi i pantinn<ref>pantið, B</ref> tekit. til mágs sins sua segiandi. Medr þeim manni hefir ek nu getnað<ref>''mgl.'' B</ref> getit. sem þersa gripi aa. kenn sialfr huers eign gullit stafrinn ok baugrinn er. Ok þegar<ref>leið ''tilf.'' B</ref> sem hann kendi gripina. sagdi hann sua. Rettligarr hefir Thamar nu farit enn mer. fyrir þa grein at ek gipta hana eigi syni minum Sale.<ref>Sele, B</ref> hefir hon þetta fyrir þi gort. at hun uilldi at afkuemi sonar mins fyrirfæriz eigi. Engan tima sidan kom hann þers haattar vid hana. Enn þann tima sem Thamar skylldi fæða. þa birtuz þar tuiburar. Ok i sealfri fæðingunni sem skilnadrinn skylldi uerda medr burdinum ok mæðrinni. retti annarr ut h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndina.<ref>handina, B</ref> ok batt konan<ref>n&#281;rkonan, B</ref> þa silkiþræði<ref>silkiþraað, B</ref> um h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndina.<ref>handina, B</ref> ok sagdi sua. Þessi man fyrri fæðaz. Ok er sa hafdi at ser haundina. þa kom annarr framm ok fæddiz. ok sagði moðirin sua. Fyrir hui letz þu af þinum u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lldum eptirburðinn ok lækinn sueininum fraskila uerda.<ref>De scol. hyst. ''tilf.'' B</ref> Af þessarri sauk uar hann sidan kallaðr Phares. þat þydiz skilnadr edr sundrskipting. Eptir þat kom framm annarr ok fæddiz. aa þess hendi sem silkiþrádrinn uar bundinn. Var sa kalladr Zaram. þat þyðiz upprennandi. fyrir þa sauk at hann birtiz fyrri. ella fyrir þi<ref>þat, B</ref> at<ref>harðla ''tilf.'' B</ref> margir rettlátir menn runnu upp af honum ok fædduz. eptir þi sem lesit er i þeirri bok er Paralyppomenon heitir.  
+
Eptir [.iii. edr<ref>[''mgl.'' B</ref> .iiii. manadi lidna uar honum sagt. at magkona hans Thámar hafdi horat ok hun syndiz kona uera kuidug. Judas svaradi. Leidit hana ut. ok see hon brend. Enn sua sem hon uar leidd til þessarrar pinu. sendi hon gull þat ok adra gripi. sem hon hafdi i pantinn<ref>pantið, B</ref> tekit. til mágs sins sua segiandi. Medr þeim manni hefir ek nu getnað<ref>''mgl.'' B</ref> getit. sem þersa gripi aa. kenn sialfr huers eign gullit stafrinn ok baugrinn er. Ok þegar<ref>leið ''tilf.'' B</ref> sem hann kendi gripina. sagdi hann sua. Rettligarr hefir Thamar nu farit enn mer. fyrir þa grein at ek gipta hana eigi syni minum Sale.<ref>Sele, B</ref> hefir hon þetta fyrir þi gort. at hun uilldi at afkuemi sonar mins fyrirfæriz eigi. Engan tima sidan kom hann þers haattar vid hana. Enn þann tima sem Thamar skylldi fæða. þa birtuz þar tuiburar. Ok i sealfri fæðingunni sem skilnadrinn skylldi uerda medr burdinum ok mæðrinni. retti annarr ut h&#7887;ndina.<ref>handina, B</ref> ok batt konan<ref>n&#281;rkonan, B</ref> þa silkiþræði<ref>silkiþraað, B</ref> um h&#7887;ndina.<ref>handina, B</ref> ok sagdi sua. Þessi man fyrri fæðaz. Ok er sa hafdi at ser haundina. þa kom annarr framm ok fæddiz. ok sagði moðirin sua. Fyrir hui letz þu af þinum u&#7887;lldum eptirburðinn ok lækinn sueininum fraskila uerda.<ref>De scol. hyst. ''tilf.'' B</ref> Af þessarri sauk uar hann sidan kallaðr Phares. þat þydiz skilnadr edr sundrskipting. Eptir þat kom framm annarr ok fæddiz. aa þess hendi sem silkiþrádrinn uar bundinn. Var sa kalladr Zaram. þat þyðiz upprennandi. fyrir þa sauk at hann birtiz fyrri. ella fyrir þi<ref>þat, B</ref> at<ref>harðla ''tilf.'' B</ref> margir rettlátir menn runnu upp af honum ok fædduz. eptir þi sem lesit er i þeirri bok er Paralyppomenon heitir.  
  
  
 
===Her segir fra þui er Joseph var settr i myrkuastofu fyrir alygi einnar konu ok kyndugskap<ref>Fra þui er Joseph var inn kastaðr ok draumaraaðningu byrlans ok steikarans, B</ref>===
 
===Her segir fra þui er Joseph var settr i myrkuastofu fyrir alygi einnar konu ok kyndugskap<ref>Fra þui er Joseph var inn kastaðr ok draumaraaðningu byrlans ok steikarans, B</ref>===
  
'''59.''' Nv skal þar til taka sem fyrr uar fra horfit. at fyrr nefndr Putiphar hinn egiptzki. sa sem<ref>formaðr ''tilf.'' B</ref> uar fyrir utg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdum ok herferdum Pharaonis.<ref>konungs ''tilf.'' B</ref> hafdi keypt Joseph af þeim Ysmaelitis sem hann h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu þangat flutt. ok uar gud i faur ok i fylgiu medr honum. ok allar sinar giordir tokuz honum giptusamligha. Var hann iafnliga i sins herra husi.<ref>herberghi, B</ref> huerr er hardla uel uissi þat ok undirstod. at gud uar honum samuinnandi i ollum sinum handauerkum ok odrum sinum frammferdum. ok fyrir þi feck hann sins herra giptu ok uinattu. þar medr uard hann af sinni dyggiligri þionostu. þeirri sem hann ueitti honum. sua uel kendr. at hann skipadi hann formann fyrir<ref>yfir, B</ref> sealfs sins hus ok<ref>þar meðr ''tilf.'' B</ref> alla sina eign. stiornaði hann uel ok sæmiliga aullum þeim lutum sem honum uar um bodit. Blezadi gud hins egiptzka manz hus fyrir Josephs skylld ok let alla hans eign mikilliga grædaz ok aauaxtaz bædi i gorðum ok aukrum. Ok eigi lagdi hann edr lutadiz hann til nockurs hlutar þers sem hann atti edr uissi dagliga huat<ref>er ''tilf.'' B</ref> framm for. utan þat huersu sealfs hans bord uar buit.<ref>''mgl.'' B</ref>
+
'''59.''' Nv skal þar til taka sem fyrr uar fra horfit. at fyrr nefndr Putiphar hinn egiptzki. sa sem<ref>formaðr ''tilf.'' B</ref> uar fyrir utg&#7887;rdum ok herferdum Pharaonis.<ref>konungs ''tilf.'' B</ref> hafdi keypt Joseph af þeim Ysmaelitis sem hann h&#7887;fdu þangat flutt. ok uar gud i faur ok i fylgiu medr honum. ok allar sinar giordir tokuz honum giptusamligha. Var hann iafnliga i sins herra husi.<ref>herberghi, B</ref> huerr er hardla uel uissi þat ok undirstod. at gud uar honum samuinnandi i ollum sinum handauerkum ok odrum sinum frammferdum. ok fyrir þi feck hann sins herra giptu ok uinattu. þar medr uard hann af sinni dyggiligri þionostu. þeirri sem hann ueitti honum. sua uel kendr. at hann skipadi hann formann fyrir<ref>yfir, B</ref> sealfs sins hus ok<ref>þar meðr ''tilf.'' B</ref> alla sina eign. stiornaði hann uel ok sæmiliga aullum þeim lutum sem honum uar um bodit. Blezadi gud hins egiptzka manz hus fyrir Josephs skylld ok let alla hans eign mikilliga grædaz ok aauaxtaz bædi i gorðum ok aukrum. Ok eigi lagdi hann edr lutadiz hann til nockurs hlutar þers sem hann atti edr uissi dagliga huat<ref>er ''tilf.'' B</ref> framm for. utan þat huersu sealfs hans bord uar buit.<ref>''mgl.'' B</ref>
 
   
 
   
Joseph uar harðla u&#281;nn madr ok hafdi einkannliga fagra aasionu. sem fyrr uar sagt. Þat bar til eptir marga daga lidna fra þi sem Joseph kom þangat. at hans fru leit ástaraugum til hans. ok sagdi sua. Sof medr mer. Enn fyrir þa s&#491;k at hann uilldi medr engu moti samþykkiaz þi b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>luaða ok bannaða uerki. þa svaradi hann henni sua. Medr huerium hætti mega ek þenna illa lut gera medr<ref>viðr, B</ref> minn herra. þar sem hann hefir alla sina eign fengit mer at geyma. ok eigi ueit hann huat er hann áá i sinu husi. ok eigi n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurr lutr er saa af hans godzi. at hann hafi eigi mer fengit [i ualld.<ref>[ok i ualld gefit, B</ref> utan þik sealfs hans fru. Medr þerssháttar tilmælissordum kallzaði kona þessi dagliga ok mæddi þenna hinn unga mann. Enn hann neitaði þuerliga medr henni at bua. Sua bar til aa nockurum almenniligum ueitzludegi eptir s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn Josephi. at huerri ueitzlu er eigi skylldu sidr konur uera enn karlar. at hon gerdi ser skropasott fyrir bonda sinum. þiat<ref>fyrir þi at, B</ref> hun uilldi medr aullu einsaman uera ok allt hliott um sik hafa. A þann sama dag geck Joseph þar inn sem hon uar fyrir. ætlandi at gora þat eitt huat sem honum tilheyrdi. ok<ref>hann ''tilf.'' B</ref> hirti ecki aðra menn til at kalla. Þa greip hun til<ref>''mgl.'' B</ref> hans m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ttuls skautz<ref>skaut, B</ref> sua segiandi. Sof nu medr mer. Hann reiddiz uid þersor hennar orð. ok gekk sua skiotliga<ref>brott ok ''tilf.'' B</ref> ut af husinu. at hon hellt eptir mottlinum. Nu sem hon geymdi at huarutueggia. þi at<ref>er, B</ref> hun hafdi m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ttlinum eptir halldit. ok hinu odru at<ref>er, B</ref> hon uar hafnat ok þottiz uera fyrirsmaad. þa kalladi hon til sin þa menn sem þar hofdu heimilisshus. ok sagði sua. Einn ebreskan þræl tok<ref>hann ''tilf.'' B</ref> bondi minn her inn [til sin.<ref>[''mgl.'' B</ref> til þers at hann skylldi dára mik. ok þers orindis geck hann<ref>''tilf.'' B</ref> inn higat til min. at hann ætlaði at hafa medr mer buit. Enn þegar sem hann heyrdi at ek kallada. liop hann sua skiotliga ut ok i brott. at hann lét her eptir m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ttulinn þann er ek hellt áá. Syndi hun ok tedi bonda sinum þann sama m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ttul sem hon hafdi eptir halldit. þa er hann kom þangat. til profs ok iartegna at hann trydi þi giarnara þi sem hon sagdi sua til hans. Sa hinn ebreski þræll sem þu tokt heim hingat gekk til min ok hugdiz skylldu daara mik. enn þegar sem hann heyrdi mik kalla. liop hann ut ok let her eptir m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ttulinn. Herrann reiddiz storliga<ref>storleghans, B</ref> miok. sem hann heyrdi þersa luti. ok fyrir [þann skylld<ref>[þa s&#491;k, B</ref> at hann uar of<ref>''mgl.'' B</ref> audtryggr sinni husfru ok hennar s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn. þa let hann setia Joseph i þa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu myrkuastofu. sem konungsins bandingiar uoru geymdir. Var þa enn gud medr Joseph ok miskunnaði honum. sua at hann gaf honum þa giptu ok giæfu meðr<ref>uiðr, B</ref> myrkuastofu u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rðinn ok hennar formann. at hann fekk honum i valld alla þa bandingia sem geymdir uaru ok i uardh<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lldum hafdir. Greiddi gud þa enn giptusamliga allar hans g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdir ok frammferdir.
+
Joseph uar harðla u&#281;nn madr ok hafdi einkannliga fagra aasionu. sem fyrr uar sagt. Þat bar til eptir marga daga lidna fra þi sem Joseph kom þangat. at hans fru leit ástaraugum til hans. ok sagdi sua. Sof medr mer. Enn fyrir þa s&#491;k at hann uilldi medr engu moti samþykkiaz þi b&#7887;luaða ok bannaða uerki. þa svaradi hann henni sua. Medr huerium hætti mega ek þenna illa lut gera medr<ref>viðr, B</ref> minn herra. þar sem hann hefir alla sina eign fengit mer at geyma. ok eigi ueit hann huat er hann áá i sinu husi. ok eigi n&#7887;ckurr lutr er saa af hans godzi. at hann hafi eigi mer fengit [i ualld.<ref>[ok i ualld gefit, B</ref> utan þik sealfs hans fru. Medr þerssháttar tilmælissordum kallzaði kona þessi dagliga ok mæddi þenna hinn unga mann. Enn hann neitaði þuerliga medr henni at bua. Sua bar til aa nockurum almenniligum ueitzludegi eptir s&#7887;gn Josephi. at huerri ueitzlu er eigi skylldu sidr konur uera enn karlar. at hon gerdi ser skropasott fyrir bonda sinum. þiat<ref>fyrir þi at, B</ref> hun uilldi medr aullu einsaman uera ok allt hliott um sik hafa. A þann sama dag geck Joseph þar inn sem hon uar fyrir. ætlandi at gora þat eitt huat sem honum tilheyrdi. ok<ref>hann ''tilf.'' B</ref> hirti ecki aðra menn til at kalla. Þa greip hun til<ref>''mgl.'' B</ref> hans m&#7887;ttuls skautz<ref>skaut, B</ref> sua segiandi. Sof nu medr mer. Hann reiddiz uid þersor hennar orð. ok gekk sua skiotliga<ref>brott ok ''tilf.'' B</ref> ut af husinu. at hon hellt eptir mottlinum. Nu sem hon geymdi at huarutueggia. þi at<ref>er, B</ref> hun hafdi m&#7887;ttlinum eptir halldit. ok hinu odru at<ref>er, B</ref> hon uar hafnat ok þottiz uera fyrirsmaad. þa kalladi hon til sin þa menn sem þar hofdu heimilisshus. ok sagði sua. Einn ebreskan þræl tok<ref>hann ''tilf.'' B</ref> bondi minn her inn [til sin.<ref>[''mgl.'' B</ref> til þers at hann skylldi dára mik. ok þers orindis geck hann<ref>''tilf.'' B</ref> inn higat til min. at hann ætlaði at hafa medr mer buit. Enn þegar sem hann heyrdi at ek kallada. liop hann sua skiotliga ut ok i brott. at hann lét her eptir m&#7887;ttulinn þann er ek hellt áá. Syndi hun ok tedi bonda sinum þann sama m&#7887;ttul sem hon hafdi eptir halldit. þa er hann kom þangat. til profs ok iartegna at hann trydi þi giarnara þi sem hon sagdi sua til hans. Sa hinn ebreski þræll sem þu tokt heim hingat gekk til min ok hugdiz skylldu daara mik. enn þegar sem hann heyrdi mik kalla. liop hann ut ok let her eptir m&#7887;ttulinn. Herrann reiddiz storliga<ref>storleghans, B</ref> miok. sem hann heyrdi þersa luti. ok fyrir [þann skylld<ref>[þa s&#491;k, B</ref> at hann uar of<ref>''mgl.'' B</ref> audtryggr sinni husfru ok hennar s&#7887;gn. þa let hann setia Joseph i þa s&#7887;mu myrkuastofu. sem konungsins bandingiar uoru geymdir. Var þa enn gud medr Joseph ok miskunnaði honum. sua at hann gaf honum þa giptu ok giæfu meðr<ref>uiðr, B</ref> myrkuastofu u&#7887;rðinn ok hennar formann. at hann fekk honum i valld alla þa bandingia sem geymdir uaru ok i uardh&#7887;lldum hafdir. Greiddi gud þa enn giptusamliga allar hans g&#7887;rdir ok frammferdir.
  
Eptir [þersa luti umlidna<ref>[þetta, B</ref> sem nu uar fra sagt. vard sa atburdr at .ii. gelldingar konungsins þionostumenn. annarr sealfs hans skenkiari enn annarr bakari ok steikara meistari. urdu fyrir sina tilskylldan fyrir sealfs hans ublidu. Ok af þi at þeir urdu fyrir sealfs hans ublidu.<ref>reiði, B</ref>þa let hann þeim inn kasta i þa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu myrkuastofu sem adr uar fra sagt. fekk myrkuastofu u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdrinn þa sem alla adra Joseph til geymslu. ok þionadi hann þeim. Leid sua miok lengi framm. at þeir uaru þar halldnir. A nockurri natt dreymdi þessa báda konungsins sueina þilikan draum huarn þeirra sem eptir rettri rádningu ok þydingu til<ref>''mgl.'' B</ref> heyrdi huarum. Nu sem Joseph kom til þeirra um morgininn eptir. ok hann sa þa ryggari uera enn uani uar til. þa spurdi hann eptir huer<ref>''tilf.'' B</ref> sauk til þess uæri. Þeir suorudu. Okkr dreymdi i naatt. ok eigi er sa madr her til. sem draumana raði skyrandi okkr þeirra þyding. Er þat eigi guds at þyda þa sagdi Joseph. Segit<ref>''saal.'' B; Seg, A</ref> mer huat yckr dreymdi. Byrlinn byriadi fyrr<ref>fyrri, B</ref> sinn draum ok sagdi sua. Ek þottiz sia einn uinuid<ref>frammi ''tilf.'' B</ref> fyrir mer. a huerium uaru .iii. [uinuidiss teinungar edr sprotar. ok syndiz mer uisirinn uaxa smam þeim. berandi sinn blomstr ok allan aauoxt. þar til er sealf uinberin r<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>skuduz. sua at þau uaru medr aullu fullg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r.<ref>[vnguiðis sprotar eðr rislur berandi sinn blomstr ok allan av&#491;xt. ok syndiz mer visirinn vaxa smaam þeim. ok uinberin r&#491;skuazt eptir þat er þau h&#491;fðu aaðr blomgaz, B</ref> Enn ek hellt [a keri mins herra konungsins.<ref>[keri mins herra konungsins i hendi mer, B</ref> tok ek þa uinberin ok sprengda ek nidr i kerit. gaf ek sidan minum herra konunginum at drecka. Joseph svaradi þa. Þessor er radning ok skilning draums þins. þriar uinuiðarins greinir hafa at merkia þa .iii. daga eptir hueria er Pharao man minnaz þinnar þionostu. man hann þa setia þik i þann sama stett ok starf. sem þu hafdir fyrra tima. ok mantu gefa sealfum honum at drecka eptir þi sem þu uart uanr honum<ref>''tilf.'' B</ref> at þiona. ok þers bidr ek. at þu minniz min þann tima sem þer hefir uel gengit. ok ger þa miskunn á mér. at tala þat fyrir Pharao<ref>Pharaone, B</ref> konungi. at hann frelsi mik af þersarri myrkuastofu. þi at medr leynd ok lymsku uar ek tekinn ok brott fluttr af ebreskra manna landi. ok saklauss uar ek i þersa dyflizu settr.<ref>ok mer inn kastat ''tilf.'' B</ref> Nu sem bakara meistarinn undirstod. at hann hafdi uitrliga raþit þann draum. sagdi hann sua. Þat dreymdi mik. at ek hefda .iii. koruer<ref>coruéér, B</ref> medr miol uppi yfir hofdi mer. ok i þeim einum sem efztr uar bar ek alla þa rettu. sem bakarar ok steikarar kunna<ref>kunnu, B</ref> medr sinni list at g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra. komu þar at fuglar ok áátu þann mat. Joseph suaradi. Giarna<ref>Giarnari, B</ref> uillda ek eiga godan draum at ráda. [.iii. korfar<ref>[þriu coruéér, B</ref> merkia þa .iii. daga eptir hueria er Pharao man láta hengia þik aa gálga. munu þa fuglar slita hræ þin ok eta. Eptir .iii. daga<ref>n&#281;tr, B</ref> þadan uar burdardagr Pharaonis. ok sua sem hann ueitti sinum monnum aa þann sama dag. þa mintiz<ref>minniz, B</ref> hann byrlans. sua at hann skipadi honum<ref>hinn ''tilf.'' B</ref> fyrra sinn stétt. at hann skylldi skenkia sealfum honum. Bakarans mintiz hann ok sua at hann let hann hengia. Geck hvarum þeirra rett eptir þi sem Joseph hafdi draumana radit. Enn sua uel ok heimolliga sem byrlinn uar nu kominn. þa mintiz hann ecki Josephs.
+
Eptir [þersa luti umlidna<ref>[þetta, B</ref> sem nu uar fra sagt. vard sa atburdr at .ii. gelldingar konungsins þionostumenn. annarr sealfs hans skenkiari enn annarr bakari ok steikara meistari. urdu fyrir sina tilskylldan fyrir sealfs hans ublidu. Ok af þi at þeir urdu fyrir sealfs hans ublidu.<ref>reiði, B</ref>þa let hann þeim inn kasta i þa s&#7887;mu myrkuastofu sem adr uar fra sagt. fekk myrkuastofu u&#7887;rdrinn þa sem alla adra Joseph til geymslu. ok þionadi hann þeim. Leid sua miok lengi framm. at þeir uaru þar halldnir. A nockurri natt dreymdi þessa báda konungsins sueina þilikan draum huarn þeirra sem eptir rettri rádningu ok þydingu til<ref>''mgl.'' B</ref> heyrdi huarum. Nu sem Joseph kom til þeirra um morgininn eptir. ok hann sa þa ryggari uera enn uani uar til. þa spurdi hann eptir huer<ref>''tilf.'' B</ref> sauk til þess uæri. Þeir suorudu. Okkr dreymdi i naatt. ok eigi er sa madr her til. sem draumana raði skyrandi okkr þeirra þyding. Er þat eigi guds at þyda þa sagdi Joseph. Segit<ref>''saal.'' B; Seg, A</ref> mer huat yckr dreymdi. Byrlinn byriadi fyrr<ref>fyrri, B</ref> sinn draum ok sagdi sua. Ek þottiz sia einn uinuid<ref>frammi ''tilf.'' B</ref> fyrir mer. a huerium uaru .iii. [uinuidiss teinungar edr sprotar. ok syndiz mer uisirinn uaxa smam þeim. berandi sinn blomstr ok allan aauoxt. þar til er sealf uinberin r&#7887;skuduz. sua at þau uaru medr aullu fullg&#7887;r.<ref>[vnguiðis sprotar eðr rislur berandi sinn blomstr ok allan av&#491;xt. ok syndiz mer visirinn vaxa smaam þeim. ok uinberin r&#491;skuazt eptir þat er þau h&#491;fðu aaðr blomgaz, B</ref> Enn ek hellt [a keri mins herra konungsins.<ref>[keri mins herra konungsins i hendi mer, B</ref> tok ek þa uinberin ok sprengda ek nidr i kerit. gaf ek sidan minum herra konunginum at drecka. Joseph svaradi þa. Þessor er radning ok skilning draums þins. þriar uinuiðarins greinir hafa at merkia þa .iii. daga eptir hueria er Pharao man minnaz þinnar þionostu. man hann þa setia þik i þann sama stett ok starf. sem þu hafdir fyrra tima. ok mantu gefa sealfum honum at drecka eptir þi sem þu uart uanr honum<ref>''tilf.'' B</ref> at þiona. ok þers bidr ek. at þu minniz min þann tima sem þer hefir uel gengit. ok ger þa miskunn á mér. at tala þat fyrir Pharao<ref>Pharaone, B</ref> konungi. at hann frelsi mik af þersarri myrkuastofu. þi at medr leynd ok lymsku uar ek tekinn ok brott fluttr af ebreskra manna landi. ok saklauss uar ek i þersa dyflizu settr.<ref>ok mer inn kastat ''tilf.'' B</ref> Nu sem bakara meistarinn undirstod. at hann hafdi uitrliga raþit þann draum. sagdi hann sua. Þat dreymdi mik. at ek hefda .iii. koruer<ref>coruéér, B</ref> medr miol uppi yfir hofdi mer. ok i þeim einum sem efztr uar bar ek alla þa rettu. sem bakarar ok steikarar kunna<ref>kunnu, B</ref> medr sinni list at g&#7887;ra. komu þar at fuglar ok áátu þann mat. Joseph suaradi. Giarna<ref>Giarnari, B</ref> uillda ek eiga godan draum at ráda. [.iii. korfar<ref>[þriu coruéér, B</ref> merkia þa .iii. daga eptir hueria er Pharao man láta hengia þik aa gálga. munu þa fuglar slita hræ þin ok eta. Eptir .iii. daga<ref>n&#281;tr, B</ref> þadan uar burdardagr Pharaonis. ok sua sem hann ueitti sinum monnum aa þann sama dag. þa mintiz<ref>minniz, B</ref> hann byrlans. sua at hann skipadi honum<ref>hinn ''tilf.'' B</ref> fyrra sinn stétt. at hann skylldi skenkia sealfum honum. Bakarans mintiz hann ok sua at hann let hann hengia. Geck hvarum þeirra rett eptir þi sem Joseph hafdi draumana radit. Enn sua uel ok heimolliga sem byrlinn uar nu kominn. þa mintiz hann ecki Josephs.
  
  
 
===Her segir fra draumum Pharao konungs ok huersu Joseph reð eptir sem gengu allir. capitulum.<ref>Af draumaraadningu Pharaonis ok vegsemd Joseps, B</ref>===
 
===Her segir fra draumum Pharao konungs ok huersu Joseph reð eptir sem gengu allir. capitulum.<ref>Af draumaraadningu Pharaonis ok vegsemd Joseps, B</ref>===
  
'''60.''' Eptir .ii. aar lidin upp fra þi sem nu uar sagt. dreymdi konuniginn Pharaonem draum. Hann þottiz uera staddr aa nockurum aarbakka. honum syndiz sem .vii. kyr fagrar ok storar ok [miok feitar<ref>sua feitar sem þ&#281;r hefði til draps uerit alnar, B</ref> gengi upp or aanni ok fæddiz<ref>f&#281;dduz, B</ref> þar medr [grænt gras<ref>[gr&#281;n gros, B </ref> sem uatlendi var ok uokusamt. Adrar .vii. kyr [alfarnar ok magrar sua sem<ref>[fullegar magrar ok, B</ref> at þrotum komnar af sullti ok megrd komu sidarr upp or aanni. [þilikar at<ref>[huilikar er, B</ref> hann þottiz alldri slikar<ref>''mgl.'' B</ref> sééd hafa fyrri<ref>''mgl.'' B</ref> aa ollu Egiptalandi. ok<ref>''tilf.'' B</ref> fædduz þær<ref>þar, B</ref> aa sealfum aarbackanum. Gengu þessar medr sinni megrd ok liotleika langt umframm hinar meðr sinni feiti ok frealsleik. sua at honum þotti enskiss<ref>eingis, B</ref> um uert hinna<ref>''saal.'' B; þeirra, A</ref> fegrd hia þessarra megrð.<ref>''saal.'' B; magrð, A</ref> Pharao uard ottafenginn uid draum þenna sem hann uaknadi. Hann sofnadi annan tima ok dreymdi draum annan. Honum syndiz sem .vii. aux f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gr ok fullfengilig yxi upp aa einn haalm. ok onnur .vii. mia<ref>''saal. ogs.'' B</ref> ok miok visin i annan enda.<ref>stað, B</ref> sua at honum syndiz um þat enn meira uert. Her af uard hann miok hræddr. sua sem hann uaknadi hugleidandi þessa drauma. Ok um morgininn eptir leet hann kalla seer alla sina spekinga ok þa uisaztu<ref>''saal.'' B; uissaztu, A</ref> menn sem i uaru Egiptalandi. segiandi þeim draumana. ok beid engan<ref>eigi n&#491;kkurn, B</ref> þann af aullum þeim er<ref>at, B</ref> rada kynni. Þa minntiz konungsins byrli aa um sidir. huat er framm hafdi farit medr þeim Joseph i myrkuastofunni. ok sagði sua. Ek iatir ok vidr gengr minni sekt. at þann tima sem uid bakarinn<ref>bakara meistarenn, B</ref> urdum fyrir mins herra reidi ok hann leet okkr inn kasta i eins riddara hofdingians myrkuastofu. þa dreymdi okkr báda aa einni nátt þess haattar drauma. sem [at forspaa uurðu<ref>[vurðu at fullulegri forspáá, B</ref> eptir þi sem huarum geck eptir. Var þar einn ebreskr þionostusueinn<ref>sueinn þionostumaðr, B</ref> þers sama riddara h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdingia. reed hann ockra drauma rett eptir þi sem huars ockars audna ok æuintyr gekk<ref>reyndiz, B</ref> sidan. [at ek þáá aptr mina fyrri þionostu enn hann var hengðr aa gaalga.<ref>[''tilf.'' B </ref>
+
'''60.''' Eptir .ii. aar lidin upp fra þi sem nu uar sagt. dreymdi konuniginn Pharaonem draum. Hann þottiz uera staddr aa nockurum aarbakka. honum syndiz sem .vii. kyr fagrar ok storar ok [miok feitar<ref>sua feitar sem þ&#281;r hefði til draps uerit alnar, B</ref> gengi upp or aanni ok fæddiz<ref>f&#281;dduz, B</ref> þar medr [grænt gras<ref>[gr&#281;n gros, B </ref> sem uatlendi var ok uokusamt. Adrar .vii. kyr [alfarnar ok magrar sua sem<ref>[fullegar magrar ok, B</ref> at þrotum komnar af sullti ok megrd komu sidarr upp or aanni. [þilikar at<ref>[huilikar er, B</ref> hann þottiz alldri slikar<ref>''mgl.'' B</ref> sééd hafa fyrri<ref>''mgl.'' B</ref> aa ollu Egiptalandi. ok<ref>''tilf.'' B</ref> fædduz þær<ref>þar, B</ref> aa sealfum aarbackanum. Gengu þessar medr sinni megrd ok liotleika langt umframm hinar meðr sinni feiti ok frealsleik. sua at honum þotti enskiss<ref>eingis, B</ref> um uert hinna<ref>''saal.'' B; þeirra, A</ref> fegrd hia þessarra megrð.<ref>''saal.'' B; magrð, A</ref> Pharao uard ottafenginn uid draum þenna sem hann uaknadi. Hann sofnadi annan tima ok dreymdi draum annan. Honum syndiz sem .vii. aux f&#7887;gr ok fullfengilig yxi upp aa einn haalm. ok onnur .vii. mia<ref>''saal. ogs.'' B</ref> ok miok visin i annan enda.<ref>stað, B</ref> sua at honum syndiz um þat enn meira uert. Her af uard hann miok hræddr. sua sem hann uaknadi hugleidandi þessa drauma. Ok um morgininn eptir leet hann kalla seer alla sina spekinga ok þa uisaztu<ref>''saal.'' B; uissaztu, A</ref> menn sem i uaru Egiptalandi. segiandi þeim draumana. ok beid engan<ref>eigi n&#491;kkurn, B</ref> þann af aullum þeim er<ref>at, B</ref> rada kynni. Þa minntiz konungsins byrli aa um sidir. huat er framm hafdi farit medr þeim Joseph i myrkuastofunni. ok sagði sua. Ek iatir ok vidr gengr minni sekt. at þann tima sem uid bakarinn<ref>bakara meistarenn, B</ref> urdum fyrir mins herra reidi ok hann leet okkr inn kasta i eins riddara hofdingians myrkuastofu. þa dreymdi okkr báda aa einni nátt þess haattar drauma. sem [at forspaa uurðu<ref>[vurðu at fullulegri forspáá, B</ref> eptir þi sem huarum geck eptir. Var þar einn ebreskr þionostusueinn<ref>sueinn þionostumaðr, B</ref> þers sama riddara h&#7887;fdingia. reed hann ockra drauma rett eptir þi sem huars ockars audna ok æuintyr gekk<ref>reyndiz, B</ref> sidan. [at ek þáá aptr mina fyrri þionostu enn hann var hengðr aa gaalga.<ref>[''tilf.'' B </ref>
  
[[File:027.Joseph Interprets Pharaoh's Dream.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Joseph svaradi. Badir ydrir draumar hafa alla eina merking.'''</center>]]Þegar i stad uar Joseph af þersarri byrlans saugn ok aaeggian vt leiddr af myrkuastofunni. þar medr uar hans haar klipt ok ræktat. þiat bandingiar ok utlagar lata ecki haar sitt skapa [ok skera. Ok<ref>[''mgl.'' B </ref> sem þeir hofdu fengit honum sæmilig klædi. þa uar hann fyrir konunginn leiddr. Hann tok þegar hans hægri hand.<ref>h&#491;nd, B</ref> er hann kom fyrir hann. ok sagdi sua. Mik hefir dreymt .ii. drauma. ok kann engin þa at rada ok mer at skyra. Enn ek hefir heyrt. at þu mant hardla ual ok uitrliga þa kunna skilia ok skyra. ok ottaz medr engu moti at segia huat er þeir hafa at þyda. Joseph svaradi. Utan mik ok minnar<ref>''saal. ogs.'' B</ref> hiaueru man gud giptusamligh andsu<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r ok farsællig ueita Pharaoni. Konungrinn sagdi<ref>segir, B</ref> honum þa bada fyrr sagda drauma. greinandi þat at hann uaknadi i milli. Eptir þat taladi<ref>talar, B</ref> hann til Josephs. greinandi þat at hann hafdi þersa drauma sagt hinum fremztum sinum uitringum ok frammsynum monnum. ok at engin af ollum þeim kunni þa at<ref>''mgl.'' B</ref> rada. Joseph svaradi. Badir ydrir draumar hafa alla eina merking. syndi gud þa luti Pharaoni fyrir. sem hann man sidarr gora ok lata framm koma. Seau hardla feitar kyr ok fagrar ok þar medr .vii. f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>x. full ok stór. merkia þau .vii. frioleiks aar sem god munu [uerda. ok<ref>[vera at, B</ref> allt Egiptaland man þar af<ref>verða ''tilf.'' B</ref> fullt af gi&#281;tzku. Enn þær hinar magru<ref>m&#491;gru, B</ref> kyr .vii. ok hinar solltnu. sem sidarr komu upp or aanni. ok þar medr þau .vii.<ref>''tilf.'' B</ref> hin uisnu aux ok ueslu. sem af brennanda uindi fyriruurduz. merkia þau .vii. hallæris aar ok sulltar. sem eptir hin .vii. manu koma. Manu þersir<ref>aller ''tilf.'' B</ref> lutir medr þeima hætti fyllaz ok frammgengt<ref>frammgengir, B</ref> uerda. at fyrst manu koma þau .vii. aar. at<ref>sem, B</ref> hin bezta tid man [koma yfir allt Egiptaland.<ref>[verða aa &#491;llu Egiptalandi, B</ref> enn eptir þau .vii. lidin manu koma aunnur .vii. aar medr sua miklum ufreoleik ok yfiruættiss hallæri. at þa þicki litils hin uerd sem fyrr gengu ok allt uar i nog þat er hafa þurfti. Man su hin kranka tid ok sulltr aa huert land koma ok eyda allri þeirri gi&#281;tzku. sem adr hefir aflat uerit ok saman dregit. Enn þat er uissulight s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnunarmark til þersarra luta. at annan tima skylldi þann draum fyrir þik bera sem hinn sama lut hefdi at merkia ok hinn fyrri. ok at guds atkuedi<ref>aku&#281;ði, B</ref> fylliz skiotliga ok frammgengt uerdi. Er þat nu min tillagha<ref>''saal.'' B; laga, A</ref> sagdi Joseph. at<ref>sialfr ''tilf.'' B</ref> konungrinn hafi nu forsia vid. takandi n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurn uitran mann ok ual klokan þann sem hann fyrir skipi ok yfir seti allt Egiptaland. ok sa seti<ref>skipi, B</ref> formann i aullum ok seerhuerium herudum. til þers at þeir taki saman hinn fimta part af aullum þeim áuexti sem verdr aa þersum<ref>&#491;llum þeim, B</ref> .vii. freoleiks aarum sem nu koma. hirdandi hann<ref>allan ''tilf.'' B</ref> i storum ok godum kornlaudum. ok [se allt hueiti þat<ref>[''saal.'' B; sem allt hueiti er, A</ref> hirt ok geymt undir konungsins ualldi<ref>[naað, B</ref> Pharaonis ok sua uardueitt i biam<ref>b&#281;um, B</ref> ok borgum. ok se þaleidis uid buit<ref>buiz, B</ref> eptirkomanda þeim [.vii. aara<ref>[''saal.'' B; tima ok, A </ref> sullt. sem aa man leggiaz allt Egiptum.<ref>[til þers ''tilf.'' B</ref> at landit eydiz eigi af hallæri ok sullt. Þetta rad likaði konunginum ual ok aullum hans monnum.
+
[[File:027.Joseph Interprets Pharaoh's Dream.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Joseph svaradi. Badir ydrir draumar hafa alla eina merking.'''</center>]]Þegar i stad uar Joseph af þersarri byrlans saugn ok aaeggian vt leiddr af myrkuastofunni. þar medr uar hans haar klipt ok ræktat. þiat bandingiar ok utlagar lata ecki haar sitt skapa [ok skera. Ok<ref>[''mgl.'' B </ref> sem þeir hofdu fengit honum sæmilig klædi. þa uar hann fyrir konunginn leiddr. Hann tok þegar hans hægri hand.<ref>h&#491;nd, B</ref> er hann kom fyrir hann. ok sagdi sua. Mik hefir dreymt .ii. drauma. ok kann engin þa at rada ok mer at skyra. Enn ek hefir heyrt. at þu mant hardla ual ok uitrliga þa kunna skilia ok skyra. ok ottaz medr engu moti at segia huat er þeir hafa at þyda. Joseph svaradi. Utan mik ok minnar<ref>''saal. ogs.'' B</ref> hiaueru man gud giptusamligh andsu&#7887;r ok farsællig ueita Pharaoni. Konungrinn sagdi<ref>segir, B</ref> honum þa bada fyrr sagda drauma. greinandi þat at hann uaknadi i milli. Eptir þat taladi<ref>talar, B</ref> hann til Josephs. greinandi þat at hann hafdi þersa drauma sagt hinum fremztum sinum uitringum ok frammsynum monnum. ok at engin af ollum þeim kunni þa at<ref>''mgl.'' B</ref> rada. Joseph svaradi. Badir ydrir draumar hafa alla eina merking. syndi gud þa luti Pharaoni fyrir. sem hann man sidarr gora ok lata framm koma. Seau hardla feitar kyr ok fagrar ok þar medr .vii. f&#7887;gr &#7887;x. full ok stór. merkia þau .vii. frioleiks aar sem god munu [uerda. ok<ref>[vera at, B</ref> allt Egiptaland man þar af<ref>verða ''tilf.'' B</ref> fullt af gi&#281;tzku. Enn þær hinar magru<ref>m&#491;gru, B</ref> kyr .vii. ok hinar solltnu. sem sidarr komu upp or aanni. ok þar medr þau .vii.<ref>''tilf.'' B</ref> hin uisnu aux ok ueslu. sem af brennanda uindi fyriruurduz. merkia þau .vii. hallæris aar ok sulltar. sem eptir hin .vii. manu koma. Manu þersir<ref>aller ''tilf.'' B</ref> lutir medr þeima hætti fyllaz ok frammgengt<ref>frammgengir, B</ref> uerda. at fyrst manu koma þau .vii. aar. at<ref>sem, B</ref> hin bezta tid man [koma yfir allt Egiptaland.<ref>[verða aa &#491;llu Egiptalandi, B</ref> enn eptir þau .vii. lidin manu koma aunnur .vii. aar medr sua miklum ufreoleik ok yfiruættiss hallæri. at þa þicki litils hin uerd sem fyrr gengu ok allt uar i nog þat er hafa þurfti. Man su hin kranka tid ok sulltr aa huert land koma ok eyda allri þeirri gi&#281;tzku. sem adr hefir aflat uerit ok saman dregit. Enn þat er uissulight s&#7887;nnunarmark til þersarra luta. at annan tima skylldi þann draum fyrir þik bera sem hinn sama lut hefdi at merkia ok hinn fyrri. ok at guds atkuedi<ref>aku&#281;ði, B</ref> fylliz skiotliga ok frammgengt uerdi. Er þat nu min tillagha<ref>''saal.'' B; laga, A</ref> sagdi Joseph. at<ref>sialfr ''tilf.'' B</ref> konungrinn hafi nu forsia vid. takandi n&#7887;ckurn uitran mann ok ual klokan þann sem hann fyrir skipi ok yfir seti allt Egiptaland. ok sa seti<ref>skipi, B</ref> formann i aullum ok seerhuerium herudum. til þers at þeir taki saman hinn fimta part af aullum þeim áuexti sem verdr aa þersum<ref>&#491;llum þeim, B</ref> .vii. freoleiks aarum sem nu koma. hirdandi hann<ref>allan ''tilf.'' B</ref> i storum ok godum kornlaudum. ok [se allt hueiti þat<ref>[''saal.'' B; sem allt hueiti er, A</ref> hirt ok geymt undir konungsins ualldi<ref>[naað, B</ref> Pharaonis ok sua uardueitt i biam<ref>b&#281;um, B</ref> ok borgum. ok se þaleidis uid buit<ref>buiz, B</ref> eptirkomanda þeim [.vii. aara<ref>[''saal.'' B; tima ok, A </ref> sullt. sem aa man leggiaz allt Egiptum.<ref>[til þers ''tilf.'' B</ref> at landit eydiz eigi af hallæri ok sullt. Þetta rad likaði konunginum ual ok aullum hans monnum.
  
Ok [af þi at hann undradiz<ref>[sem konungrinn undirstóóð, B</ref> bædi huersu skynsamliga Joseph hafdi skilit ok skyrt sealfs hans drauma. ok engum mun<ref>''tilf.'' B</ref> minnr þat raad ok till<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gu sem hann hafdi ut gefit. þa taladi hann sua til þeirra. Manu u&#281;r nockurn annan mann þann faa fundit.<ref>aa i&#491;rðinni, B</ref> sem sua se fullr af guds andagipt ok gi&#281;fu sem þersi. Sidan taladi hann til Josephs. Fyrir þa sauk at gud syndi þer ok t&#281;di alla þa luti sem þu taladir nu. þa fær ek engan fundit þer uitrara edr [þer likan<ref>[þinn lika, B</ref> at uiti ok raadum. Þu skallt formadr uera fyrir<ref>yfer, B</ref> minni hall<ref>''saal. ogs.'' B</ref> ok husi. ok þinu bodi ok atkuædi skal allr Egiptalandz lydr hlydinn uera. ok at einu saman konungdomsins<ref>rikissins, B</ref> haasæti skal ek fyrir þik framm halldinn uera. Ok enn taladi hann til Josephs. See her. ek skipar þik yfir allt Egiptaland. Her medr tok hann eitt fingrgull af hendi ser ok dro upp aa h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd Joseph. ok lét klæda hann medr bisso. ok eitt gullmen let hann um<ref>upp aa, B</ref> hans haals. Bad hann sidan sua buinn stiga upp i<ref>aðra hina beztu ''tilf.'' B</ref> sealfs sins kerru. Þar medr skylldi einn forrennari kalla huar sem hann for. at allir menn skylldu<ref>skylldi, B</ref> fyrir honum knefalla sua sem konunginum sealfum. ok þeir skylldi af þi uita mega. at hann uæri formadr yfir aullu Egiptalandi. Pharao taladi þa enn til Josephs. Ek er Pharao. Sem hann legði<ref>''saal.'' B; lagdi, A</ref> uid særi sin sua segiandi. Sua sem þat er satt<ref>''saal.'' B; séd, A </ref> at ek er Pharao. sua skal þat satt uera sem ek man þer segia. at enginn madr aa aullu Egiptalandi skal þer i moti uikia edr neighia huarki hendi ne fæti. ok eigi skal nockurr utan medr þinum bodskap ok blidu yfirbragdi<ref>orlofi, B</ref> brott<ref>''tilf.'' B</ref> fara ne nockurs háttar<ref>konar, B</ref> almenniligt starf fremia edr frammi hafa. Sneri hann þa nafni<ref>hans ''tilf.'' B</ref> Josephs ok kalladi hann heimsins hialpara upp aa Egiptalandz tal ok tungu. Var hann þa .xxx.<ref>þritugr, B</ref> at alldri er hann uar fyrstan tima fyrir konunginum Pharaone.
+
Ok [af þi at hann undradiz<ref>[sem konungrinn undirstóóð, B</ref> bædi huersu skynsamliga Joseph hafdi skilit ok skyrt sealfs hans drauma. ok engum mun<ref>''tilf.'' B</ref> minnr þat raad ok till&#7887;gu sem hann hafdi ut gefit. þa taladi hann sua til þeirra. Manu u&#281;r nockurn annan mann þann faa fundit.<ref>aa i&#491;rðinni, B</ref> sem sua se fullr af guds andagipt ok gi&#281;fu sem þersi. Sidan taladi hann til Josephs. Fyrir þa sauk at gud syndi þer ok t&#281;di alla þa luti sem þu taladir nu. þa fær ek engan fundit þer uitrara edr [þer likan<ref>[þinn lika, B</ref> at uiti ok raadum. Þu skallt formadr uera fyrir<ref>yfer, B</ref> minni hall<ref>''saal. ogs.'' B</ref> ok husi. ok þinu bodi ok atkuædi skal allr Egiptalandz lydr hlydinn uera. ok at einu saman konungdomsins<ref>rikissins, B</ref> haasæti skal ek fyrir þik framm halldinn uera. Ok enn taladi hann til Josephs. See her. ek skipar þik yfir allt Egiptaland. Her medr tok hann eitt fingrgull af hendi ser ok dro upp aa h&#7887;nd Joseph. ok lét klæda hann medr bisso. ok eitt gullmen let hann um<ref>upp aa, B</ref> hans haals. Bad hann sidan sua buinn stiga upp i<ref>aðra hina beztu ''tilf.'' B</ref> sealfs sins kerru. Þar medr skylldi einn forrennari kalla huar sem hann for. at allir menn skylldu<ref>skylldi, B</ref> fyrir honum knefalla sua sem konunginum sealfum. ok þeir skylldi af þi uita mega. at hann uæri formadr yfir aullu Egiptalandi. Pharao taladi þa enn til Josephs. Ek er Pharao. Sem hann legði<ref>''saal.'' B; lagdi, A</ref> uid særi sin sua segiandi. Sua sem þat er satt<ref>''saal.'' B; séd, A </ref> at ek er Pharao. sua skal þat satt uera sem ek man þer segia. at enginn madr aa aullu Egiptalandi skal þer i moti uikia edr neighia huarki hendi ne fæti. ok eigi skal nockurr utan medr þinum bodskap ok blidu yfirbragdi<ref>orlofi, B</ref> brott<ref>''tilf.'' B</ref> fara ne nockurs háttar<ref>konar, B</ref> almenniligt starf fremia edr frammi hafa. Sneri hann þa nafni<ref>hans ''tilf.'' B</ref> Josephs ok kalladi hann heimsins hialpara upp aa Egiptalandz tal ok tungu. Var hann þa .xxx.<ref>þritugr, B</ref> at alldri er hann uar fyrstan tima fyrir konunginum Pharaone.
  
  
 
===Her segir af Asenech dottur Putiphars<ref>Af Asenech ok hennar herbergi. De speculo hystoriali, B</ref>===
 
===Her segir af Asenech dottur Putiphars<ref>Af Asenech ok hennar herbergi. De speculo hystoriali, B</ref>===
  
'''61.''' A hinu fyrsta freoleiks aari af þeim .vii. sem Joseph sagdi fyrir at koma mundi. sendi konungrinn hann um allt Egiptaland. at hann [leti saman<ref>[skylldi saman laata, B</ref> taka<ref>ok hirða ''tilf.'' B</ref> hinn .v<sup>ta</sup>. part af ollu [hueiti.<ref>[''saal.'' B; þi hueiti eptir þi hueiti(!), A</ref> eptir þi sem fyrr uar greint. Hann kom framm i fyrr nefndri landzins haalfu Helyopoleos. Var þa<ref>fyrr nefndr ''tilf.'' B</ref> Putiphar riddara hofðingi ok konungsins radgiafi þar uordinn kennimadr ok h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdingi. hann atti sér þa dottur sem Aseneth het. Ollum Egiptalandz iungfrum uar hon fegri ok frealsligri. i flestum lutum uar hon storliga<ref>storleghans, B</ref> lik ebreskra manna døtrum. hun uar hæuersk<ref>ok haatts&#491;m ''tilf.'' B</ref> ok bar sik heidrsamliga.<ref>heiðrs s&#281;milegha, B</ref> metnaðars<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>m uar hun sua ok mikillát. at engi karlmadr þotti henni sér iafnkosta. Engin karlmadr hafdi ok seed hana utan fadir hennar ok brædr. fyrir þann skylld at einn mikill turn<ref>eðr st&#491;pull ''tilf.'' B</ref> ok miok haar uar aafastr husi ok herbergium Putiphars. yfir huerium er þat eitt lopthus var smidat. sem i sér hafdi .x. heimollig herbergi. þilik sem suefnklefar uæri. af huerium er hinn fyrsti ok fremzti uar fagrligha gi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rr<ref>ok smiðaðr ''tilf.'' B</ref> af þeim dyrmætum steinum sem porphiriti<ref>porphiritici, B</ref> eru kalladir. ok allir hans ueggir uaru af einum ok ymissum aagiætum steinum gioruir. ok þar medr uaru hans fleyðr gulligar. Bygdi Aseneth<ref>''saal.'' B; Asenech, ''her og senere'', A</ref> medr sinum þernum þersor herbergi. Varu gud Egiptalandz manna. þau sem af gulli ok sylfri<ref>silfri, B</ref> uaru gi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r. geymd ok hird i þessum hennar heimolliga klefa. huer er seolf hon dyrkadi dagliga þeim fornfærandi. Annat þetta hit heimolliga hus edr klefi uar hennar fatabur. yfrinn rikdom i sér hafandi. þi at hann uar fullr af gulli ok brendu silfri. dyrum gripum<ref>iurtum, B</ref> ok dyrligum steinum. J þridiu<ref>þriðia, B</ref> sialfrar hennar heimolligu herbergi uar nær oll su giætzka sem dyrmætaz uar þar i landi. var þat hennar iurtaklefui. ok aull hennar krydd uaru þar geymd ok hirð. Adra klefa .vii. af þersum .x. heimolligum herbergium hofdu þær .vii. iungfrur harða fagrar. sem henni þionadu dagliga. vidr hueriar er engin karlmadr hafdi nockut ord talad. huarki uaxinn madr ne smasueinn. A suefnklefa sealfrar Aseneth varu .iii. uænir gluggar. ok uar sa storliga<ref>storleghans, B</ref> mikill sem til austrs horfdi. annarr af þeim uar til sudrs. ok hinn þridi til nordrs. J þersum klefa uar ein sæng sua skemtilig ok skrautlig at sia upp aa. sem hon u&#281;ri af raudu gulli gi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r. hon uar tialldat medr gulluofnum purpura sparl<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>kum. ok þar til medr iacincto ok einf<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lldum purpura<ref>''saal.'' B; þurpura, A</ref> ok<ref>meðr ''tilf.'' B</ref> bisso. i huerri er sialf hon suaf ein saman. Hia þessarri hennar sæng hafdi engan tima<ref>n&#491;kkurr ''tilf.'' B</ref> karlmadr niðr setz. Vmuergis þetta hit agi&#281;ta<ref>ok mikkla ''tilf.'' B</ref> hus ok herbyrgi allt saman uar einn mikill grasgardr. ok miok haar<ref>''tilf.'' B</ref> uar allr hans murr giorr af ferhyrndu grioti. A gardi þersum uaru .iiii.<ref>fi&#491;gur, B</ref> iarnport. þau sem .iiii. hinir fegrstu<ref>fr&#281;knuztu, B</ref> ungir menn uel u&#281;pntir<ref>v&#281;pnder, B</ref> uaru fengnir til at geyma [allir samt.<ref>[allt saman, B</ref> A hægra uegna i gardinum uar ein f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gr fliotandi uatzædr. ok eitt fagrt st<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>duuatn ok sua skiært þar i hia. at [þar matti<ref>[þær maattu, B</ref> ual sia<ref>þar ''tilf.'' B</ref> i skuggann allra þeirra tria sem þar uaru plantad. er bædi uaru f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gr ok frygdafull.<ref>frygðarfull, B</ref> Aseneth uar sua mikil sem Sarra. sua fogr ok frid sem Rebeccha. ok þaleidiss u&#281;n ok at ollu uel uordin<ref>sik ''tilf.'' B</ref> sem Rachel.  
+
'''61.''' A hinu fyrsta freoleiks aari af þeim .vii. sem Joseph sagdi fyrir at koma mundi. sendi konungrinn hann um allt Egiptaland. at hann [leti saman<ref>[skylldi saman laata, B</ref> taka<ref>ok hirða ''tilf.'' B</ref> hinn .v<sup>ta</sup>. part af ollu [hueiti.<ref>[''saal.'' B; þi hueiti eptir þi hueiti(!), A</ref> eptir þi sem fyrr uar greint. Hann kom framm i fyrr nefndri landzins haalfu Helyopoleos. Var þa<ref>fyrr nefndr ''tilf.'' B</ref> Putiphar riddara hofðingi ok konungsins radgiafi þar uordinn kennimadr ok h&#7887;fdingi. hann atti sér þa dottur sem Aseneth het. Ollum Egiptalandz iungfrum uar hon fegri ok frealsligri. i flestum lutum uar hon storliga<ref>storleghans, B</ref> lik ebreskra manna døtrum. hun uar hæuersk<ref>ok haatts&#491;m ''tilf.'' B</ref> ok bar sik heidrsamliga.<ref>heiðrs s&#281;milegha, B</ref> metnaðars&#7887;m uar hun sua ok mikillát. at engi karlmadr þotti henni sér iafnkosta. Engin karlmadr hafdi ok seed hana utan fadir hennar ok brædr. fyrir þann skylld at einn mikill turn<ref>eðr st&#491;pull ''tilf.'' B</ref> ok miok haar uar aafastr husi ok herbergium Putiphars. yfir huerium er þat eitt lopthus var smidat. sem i sér hafdi .x. heimollig herbergi. þilik sem suefnklefar uæri. af huerium er hinn fyrsti ok fremzti uar fagrligha gi&#7887;rr<ref>ok smiðaðr ''tilf.'' B</ref> af þeim dyrmætum steinum sem porphiriti<ref>porphiritici, B</ref> eru kalladir. ok allir hans ueggir uaru af einum ok ymissum aagiætum steinum gioruir. ok þar medr uaru hans fleyðr gulligar. Bygdi Aseneth<ref>''saal.'' B; Asenech, ''her og senere'', A</ref> medr sinum þernum þersor herbergi. Varu gud Egiptalandz manna. þau sem af gulli ok sylfri<ref>silfri, B</ref> uaru gi&#7887;r. geymd ok hird i þessum hennar heimolliga klefa. huer er seolf hon dyrkadi dagliga þeim fornfærandi. Annat þetta hit heimolliga hus edr klefi uar hennar fatabur. yfrinn rikdom i sér hafandi. þi at hann uar fullr af gulli ok brendu silfri. dyrum gripum<ref>iurtum, B</ref> ok dyrligum steinum. J þridiu<ref>þriðia, B</ref> sialfrar hennar heimolligu herbergi uar nær oll su giætzka sem dyrmætaz uar þar i landi. var þat hennar iurtaklefui. ok aull hennar krydd uaru þar geymd ok hirð. Adra klefa .vii. af þersum .x. heimolligum herbergium hofdu þær .vii. iungfrur harða fagrar. sem henni þionadu dagliga. vidr hueriar er engin karlmadr hafdi nockut ord talad. huarki uaxinn madr ne smasueinn. A suefnklefa sealfrar Aseneth varu .iii. uænir gluggar. ok uar sa storliga<ref>storleghans, B</ref> mikill sem til austrs horfdi. annarr af þeim uar til sudrs. ok hinn þridi til nordrs. J þersum klefa uar ein sæng sua skemtilig ok skrautlig at sia upp aa. sem hon u&#281;ri af raudu gulli gi&#7887;r. hon uar tialldat medr gulluofnum purpura sparl&#7887;kum. ok þar til medr iacincto ok einf&#7887;lldum purpura<ref>''saal.'' B; þurpura, A</ref> ok<ref>meðr ''tilf.'' B</ref> bisso. i huerri er sialf hon suaf ein saman. Hia þessarri hennar sæng hafdi engan tima<ref>n&#491;kkurr ''tilf.'' B</ref> karlmadr niðr setz. Vmuergis þetta hit agi&#281;ta<ref>ok mikkla ''tilf.'' B</ref> hus ok herbyrgi allt saman uar einn mikill grasgardr. ok miok haar<ref>''tilf.'' B</ref> uar allr hans murr giorr af ferhyrndu grioti. A gardi þersum uaru .iiii.<ref>fi&#491;gur, B</ref> iarnport. þau sem .iiii. hinir fegrstu<ref>fr&#281;knuztu, B</ref> ungir menn uel u&#281;pntir<ref>v&#281;pnder, B</ref> uaru fengnir til at geyma [allir samt.<ref>[allt saman, B</ref> A hægra uegna i gardinum uar ein f&#7887;gr fliotandi uatzædr. ok eitt fagrt st&#7887;duuatn ok sua skiært þar i hia. at [þar matti<ref>[þær maattu, B</ref> ual sia<ref>þar ''tilf.'' B</ref> i skuggann allra þeirra tria sem þar uaru plantad. er bædi uaru f&#7887;gr ok frygdafull.<ref>frygðarfull, B</ref> Aseneth uar sua mikil sem Sarra. sua fogr ok frid sem Rebeccha. ok þaleidiss u&#281;n ok at ollu uel uordin<ref>sik ''tilf.'' B</ref> sem Rachel.  
 
   
 
   
  
 
===Her segir af Joseph ok Putiphar ok dottur hans<ref>Af fundi þeirra Joseph ok Aseneth dottur Putiphari. Capitulum, B</ref>===
 
===Her segir af Joseph ok Putiphar ok dottur hans<ref>Af fundi þeirra Joseph ok Aseneth dottur Putiphari. Capitulum, B</ref>===
  
'''62.''' Joseph gerdi fyrr nefndum Putiphar sendibod. at hann mundi uikia til hans<ref>huss ok ''tilf.'' B</ref> herbergiss. Tok Putiphar þi feginsamliga. ok sagdi dottur sinni at guds mektugr madr Joseph<ref>''tilf.'' B</ref> mundi þar koma. ok hann mundi eigi uanda at gipta honum sialfa hana. Vidr þersor ord reiddiz hon ok sagði. at hun hugðiz helldr skylldu giptaz konungs syni enn herteknum kotkarls syni. ok henni þætti þat helldr eptir sinni mekt ok maneri. Fyrir þi taladi hon sua. at Pharao atti séér syni. sem sidarr man [sagt uerda.<ref>[heyraz megha, B</ref> Ok rett sem þau áttu her um at tala. var þeim sagt at Joseph [var kominn.<ref>[k&#281;mi þar i stað, B</ref> Geck Aseneth þa þegar upp i lopthusit ok sialfrar sinnar herbergi. Joseph kom þa sitiandi i þeirri konungsins kerru sem <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ll gloadi af gulli. hana drogu .iiii. fannhuitir hestar [sem snior<ref>[''mgl.'' B</ref> medr gylldum bitlum beittir ok beisladir. Joseph uar sua buinn. at hann hafdi alhuitan kyrtil miok biartan af bisso. ok þar yfir gulluofinn purpuram<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ttul. gullkoronu á h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdi. ok uaru .xii. hinir dyrstu<ref>dyruztu, B</ref> steinar umuergiss aa krununni. ok yfir þeim uaru markat .xii. gullig himintungl. konungligan rikissu<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd hafdi hann seer i hendi. ok þar medr einn kuist oliue<ref>''tilf.'' B</ref> medr hardla feitum ok f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>grum aauexti.<ref>frykth, B</ref> Geck Putiphar ok hans husfru ut i mot honum. lutu<ref>luttu, B</ref> honum ok i ollum lutum uirding ueittu. Eptir þat gekk Joseph inn i gardinn. ok þegar uaru byrgð aull hans port. Nu séér Aseneth Joseph ut um einn glugg<ref>glugginn, B</ref> aa sinu herbergi. rugladiz hun þa þegar<ref>n&#491;kkut sua ok angraðiz ''tilf.'' B</ref> af þeim ordum sem hon hafdi til hans talat. ok sagdi sua. Séé her. solin sealf er komin i sinni kerru hegat til uár ofan af himni. Ekki uissa ek þat at Joseph uæri guds sun. ok huar man finnaz sa madr um alldr er þilika fegrd megi<ref>maa, B</ref> getit hafa. edr huerr konu kuidr megi liosit ok þilika birti<ref>birtu, B</ref> borit hafa. Joseph geck þa inn i herbergi Putiphars. ok uaru þuegnir fætr hans. Eptir þat spurdi Joseph. huer su kona uæri er hann [leit um<ref>[hafði seeð uiðr, B</ref> gluggann aa lopthusinu. fari hon i brott<ref>heðan ''tilf.'' B</ref> sagdi hann. Fyrir þi taladi hann sua. at hann ottadiz at hon mundi þaleidis angra hann ok vnada. sem allar adrar konur þar sem hann kom. þær sendu þegar i stad sina sueina til hans medr einum ok ymissum dyrmætum gi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fum. huerium er hann nitadi<ref>neitaði, B</ref> medr fullkominni ublidu. ok brott kastadi þeim til neisu ok nidranar sem sent hafdi. Þa suaradi Putiphar. Minn herra. þersi mær er min dottir. su sem huern karlmann hefir fyrirlitit hegat til. hana hefir ok engin karlmadr seed utan ek ok þer<ref>nu ''tilf.'' B</ref> i dag. Ok ef þer uilit sua. þa kemr hon her ok heilsar ydr. Joseph hugsadi þat er hun fyrirleit<ref>''saal.'' B; fyrirleti, A</ref> huern karlmenn<ref>annan ''tilf.'' B</ref> ok hatadi. at alldrigi mundi hun þa<ref>''mgl.'' B</ref> þrábøn edr ofblid uidr hann uera. ok taladi sua til fedr hennar. Ef dottir yd(u)r er ski&#281;r iungfru. þa elskar ek hana sem systur mina. Gekk modir hennar þa upp til hennar kallandi hana nidr ok frammleidandi fyrir Joseph. Fadir hennar taladi henni sua til. Heilsa brødr þinum. þeim sem aa saumu leid hatar ok fyrirlitr allar þær konur sem annars kyns ok kindar<ref>ettar, B</ref> eru enn<ref>sialfr ''tilf.'' B</ref> hann. sem þu fyrirlitr alla karlmenn. Aseneth taladi til Josephs. Þu blezadr af hinum hæsta gudi uer heill ok uel kominn. Joseph suaradi. Sa gud sem alla luti lifgar blezi þik. Putiphar bad þa dottur sina minnaz uid Joseph ok kyssa hann. Ok sem hun ætladi þat at gera ok gekk at honum. þa retti hann h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndina framm. takandi moti hennar brosti ok bringu sua segiandi. Meðr <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu moti stendr þat. at sá madr sem lifanda gud dyrkar ok lifsbrauð etr ok heilsamligan dryck dreckr. kyssi þa konu [sem af heidinni þioð er getin. ok hon<ref>[af heiðinni þioð komna sem hun, B</ref> dyrkar ok kyssir dauf ok dumba skurdgod. etandi braud sitt ok aðra<ref>''saal.'' B; sinna, A</ref> f&#281;du af þeirra bordi. ok dreckandi sinn drykk af þeirra kerum ok kaunnum. ok smyriandi sik medr þi oleo. sem uarla uerdr skodat eðr skyniat huelikt<ref>huilikt, B</ref> þat er.  
+
'''62.''' Joseph gerdi fyrr nefndum Putiphar sendibod. at hann mundi uikia til hans<ref>huss ok ''tilf.'' B</ref> herbergiss. Tok Putiphar þi feginsamliga. ok sagdi dottur sinni at guds mektugr madr Joseph<ref>''tilf.'' B</ref> mundi þar koma. ok hann mundi eigi uanda at gipta honum sialfa hana. Vidr þersor ord reiddiz hon ok sagði. at hun hugðiz helldr skylldu giptaz konungs syni enn herteknum kotkarls syni. ok henni þætti þat helldr eptir sinni mekt ok maneri. Fyrir þi taladi hon sua. at Pharao atti séér syni. sem sidarr man [sagt uerda.<ref>[heyraz megha, B</ref> Ok rett sem þau áttu her um at tala. var þeim sagt at Joseph [var kominn.<ref>[k&#281;mi þar i stað, B</ref> Geck Aseneth þa þegar upp i lopthusit ok sialfrar sinnar herbergi. Joseph kom þa sitiandi i þeirri konungsins kerru sem &#7887;ll gloadi af gulli. hana drogu .iiii. fannhuitir hestar [sem snior<ref>[''mgl.'' B</ref> medr gylldum bitlum beittir ok beisladir. Joseph uar sua buinn. at hann hafdi alhuitan kyrtil miok biartan af bisso. ok þar yfir gulluofinn purpuram&#7887;ttul. gullkoronu á h&#7887;fdi. ok uaru .xii. hinir dyrstu<ref>dyruztu, B</ref> steinar umuergiss aa krununni. ok yfir þeim uaru markat .xii. gullig himintungl. konungligan rikissu&#7887;nd hafdi hann seer i hendi. ok þar medr einn kuist oliue<ref>''tilf.'' B</ref> medr hardla feitum ok f&#7887;grum aauexti.<ref>frykth, B</ref> Geck Putiphar ok hans husfru ut i mot honum. lutu<ref>luttu, B</ref> honum ok i ollum lutum uirding ueittu. Eptir þat gekk Joseph inn i gardinn. ok þegar uaru byrgð aull hans port. Nu séér Aseneth Joseph ut um einn glugg<ref>glugginn, B</ref> aa sinu herbergi. rugladiz hun þa þegar<ref>n&#491;kkut sua ok angraðiz ''tilf.'' B</ref> af þeim ordum sem hon hafdi til hans talat. ok sagdi sua. Séé her. solin sealf er komin i sinni kerru hegat til uár ofan af himni. Ekki uissa ek þat at Joseph uæri guds sun. ok huar man finnaz sa madr um alldr er þilika fegrd megi<ref>maa, B</ref> getit hafa. edr huerr konu kuidr megi liosit ok þilika birti<ref>birtu, B</ref> borit hafa. Joseph geck þa inn i herbergi Putiphars. ok uaru þuegnir fætr hans. Eptir þat spurdi Joseph. huer su kona uæri er hann [leit um<ref>[hafði seeð uiðr, B</ref> gluggann aa lopthusinu. fari hon i brott<ref>heðan ''tilf.'' B</ref> sagdi hann. Fyrir þi taladi hann sua. at hann ottadiz at hon mundi þaleidis angra hann ok vnada. sem allar adrar konur þar sem hann kom. þær sendu þegar i stad sina sueina til hans medr einum ok ymissum dyrmætum gi&#7887;fum. huerium er hann nitadi<ref>neitaði, B</ref> medr fullkominni ublidu. ok brott kastadi þeim til neisu ok nidranar sem sent hafdi. Þa suaradi Putiphar. Minn herra. þersi mær er min dottir. su sem huern karlmann hefir fyrirlitit hegat til. hana hefir ok engin karlmadr seed utan ek ok þer<ref>nu ''tilf.'' B</ref> i dag. Ok ef þer uilit sua. þa kemr hon her ok heilsar ydr. Joseph hugsadi þat er hun fyrirleit<ref>''saal.'' B; fyrirleti, A</ref> huern karlmenn<ref>annan ''tilf.'' B</ref> ok hatadi. at alldrigi mundi hun þa<ref>''mgl.'' B</ref> þrábøn edr ofblid uidr hann uera. ok taladi sua til fedr hennar. Ef dottir yd(u)r er ski&#281;r iungfru. þa elskar ek hana sem systur mina. Gekk modir hennar þa upp til hennar kallandi hana nidr ok frammleidandi fyrir Joseph. Fadir hennar taladi henni sua til. Heilsa brødr þinum. þeim sem aa saumu leid hatar ok fyrirlitr allar þær konur sem annars kyns ok kindar<ref>ettar, B</ref> eru enn<ref>sialfr ''tilf.'' B</ref> hann. sem þu fyrirlitr alla karlmenn. Aseneth taladi til Josephs. Þu blezadr af hinum hæsta gudi uer heill ok uel kominn. Joseph suaradi. Sa gud sem alla luti lifgar blezi þik. Putiphar bad þa dottur sina minnaz uid Joseph ok kyssa hann. Ok sem hun ætladi þat at gera ok gekk at honum. þa retti hann h&#7887;ndina framm. takandi moti hennar brosti ok bringu sua segiandi. Meðr &#7887;ngu moti stendr þat. at sá madr sem lifanda gud dyrkar ok lifsbrauð etr ok heilsamligan dryck dreckr. kyssi þa konu [sem af heidinni þioð er getin. ok hon<ref>[af heiðinni þioð komna sem hun, B</ref> dyrkar ok kyssir dauf ok dumba skurdgod. etandi braud sitt ok aðra<ref>''saal.'' B; sinna, A</ref> f&#281;du af þeirra bordi. ok dreckandi sinn drykk af þeirra kerum ok kaunnum. ok smyriandi sik medr þi oleo. sem uarla uerdr skodat eðr skyniat huelikt<ref>huilikt, B</ref> þat er.  
 
   
 
   
  
 
===Her segir af þui er guðs engill vitraðiz Asenech<ref>Fra þui er engillinn vitradiz Aseneth ok fra þeirra tali, B</ref>===
 
===Her segir af þui er guðs engill vitraðiz Asenech<ref>Fra þui er engillinn vitradiz Aseneth ok fra þeirra tali, B</ref>===
  
'''63.''' Aseneth uard storliga<ref>storleghans, B</ref> rygg heyrandi þessor hans orð. sua at nu tok hun at grata. Joseph leit þaa miskunnar augum til hennar. ok lagdi hann sina hond yfir hennar h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fuð ok blezadi hana. Aseneth gladdiz nockut sua af hans blezan. enn þo skyndi<ref>skundaði, B</ref> hon heim til sins herbyrgis. ok kastadi ser þar nidr uidr sængina af þeim krankleika sem hon hafdi fengit af þeirra fundi ok vidtali. Jdraðiz hon þa þers mikilliga. er hun hafdi gudin dyrkat<ref>ok þeim uegsemd ueitt ''tilf.'' B</ref> ok afnitti<ref>afneitaði, B</ref> þeim þa fulluliga. Joseph aat þar ok drakk. ok eptir þat bioz hann til brottferdar. Putiphar beiddiz at hann mundi dueliaz þar um einn dag. ok feck hann þat eigi. For Joseph i brott ok het at koma aptr þagat eptir hina næstu .vii. daga lidna. Aseneth klæddi sik einum suortum kyrtli. huerr er hennar hrygdarklædnadr hafdi uerit. þann tima sem hinn yngri brodir hennar hafdi andaz. Byrgdi hon sik eina saman i n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurum klefa lokandi siolf hurdirnar. ok gret þar. [Aull sin skurdgod<ref>[Ollum sinum skurðguðum, B</ref> kastadi hon ut um þann glugga. sem nordan uar aa fyrrgreindu herbyrgi.<ref>hennar ''tilf.'' B</ref> ok huerium þeim hofdingligum rett sem henni uar settr kastadi hon aa golf framm ok gaf hundum at eta. enn ios molldu ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>sku upp i h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fud sitt ok um allt herbyrgit. ok grét alla þersa .vii. daga miok saarliga. A hinum áttanda degi uard henni litit miok aarla ut um þann sama glugga sem til nordrs horfdi. sua sem hon heyrði hunda geyia ok hana gala. Ok er hon saa ut. þa birtiz henni su biarta stiarna nærri sealfum himninum sem Lucifer heitir. ok þar med sua mikit lios. at hon gat<ref>fekk þat, B</ref> eigi stadiz. ok af þi fell hon aa framm<ref>''saal. ogs.'' B</ref> sinar hendr ok aaseonu i þa ausku sem aa golfinu uar. ok henni syndiz. þar sem hon laa. sem madr nockurr stigi nidr af himninum ok stædi yfir hennar h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdi kallandi hana medr sinu eiginligu nafni. Enn af þi at hun þordi sakir rædzlu ok mikils ótta aungu uætta at suara. þa het hann aa hana<ref>ok kallaði ''tilf.'' B</ref> annan tima sua segiandi. Aseneth. Aseneth. Hun svaradi þa. Ek er her minn herra. edr huerr ertu. seg mer þat. Ek er hofdingi guds huss sagdi hann. ok ek er h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdingi yfir<ref>fyrir, B</ref> sialfs hans utgordum ok herferdum. Ris upp ok statt aa þina<ref>eigna ''tilf.'' B</ref> fætr. man ek þa tala medr þik. Ok er Aseneth freistaði aa fætr at fara<ref>f&#281;razt, B</ref> ok hon hof sitt h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fud upp. þa syndiz henni saa madr um alla luti likr Joseph. at klædnadi. krunu ok konungligum rikisuendi. sem þar uar kominn. Hans aasiona uar þilik sem<ref>ein ''tilf.'' B</ref> ellding. augun sem solar geislar. enn haarit ok hans lockar sem logandi elldr. Ok sem Aseneth saa þetta. uard hon sua ottafengin. at hon fell<ref>þa enn ''tilf.'' B</ref> framm annan tima. Engillinn sa sem henni [uitradiz i manz mynd<ref>[syndiz maðrenn vera, B</ref> styrkti hana þa léttandi upp aa sina fætr. ok sagdi sua. Legg nidr þetta hit suarta haarkleði.<ref>''saal.'' B; klædi, A</ref> sem þu hefir klætt þik med. ok hrygdarlinda þann sem þu hefir um<ref>þik lagit. kasta ok i brott sorgarkleðnaði þeim sem þu hefir um ''tilf.'' B</ref> þinar lendar. skak i brott or h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdi þer dupt ok osku ok þua bædi hendr þinar ok aasionu i ski&#281;ru uatni. ok klæd þik fagrliga med hinum heidrligztum þinum<ref>sialfrar þinnar hof, B</ref> klædum. ok eptir þat man ek tala uid þik. Ok þegar sem hun hafdi eptir hans áákuædi um buiz. þa kom hon skiotliga aptr til hans. Kasta af h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdi þer skautum ok h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fudduk. þiat þu ert ski&#281;r iungfru. Styrkz þu ok fagna iungfru Aseneth. fyrir þi<ref>þann skylld, B</ref> at nu er þitt nafn aa lifandi manna bok skraad ok skrifuat. ok æfinligha man þat alldrigi<ref>þar ''tilf.'' B</ref> af mááz. Ek segir þer þat ok synir uissuliga. at upp fra þersum degi ert þu endrnyiat ok lifgat. Munt þu blezanar braud eta ok heilsamligan dryck drecka. þiat medr heilagri krismu<ref>''saal.'' B; kristni, A</ref> mant þu smurd uerda.<ref>uera, B</ref> See her i dagh gef ek þik Joseph til brudar ok eiginhusfru. Man þitt nafn eigi<ref>sua rettlegha siðan ''tilf.'' B</ref> uera kallad Aseneth sem mikilsháttar hlifdar borg edr uerndar. fyrir þi<ref>þa s&#491;k, B</ref> at idran þin bad hinn hæsta gud fyrir þer. huer er<ref>nu er ''tilf.'' B</ref> uordin dottir þers sem haleitaztr er. gl<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>d ok god guds iungfru hæuersk ok háátts<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>m. Ok er engillinn uar eptir frettr af Aseneth. huert hans nafn uæri. þa svaradi hann sua. Medr guds hand<ref>''saal. ogs.'' B</ref> ok fingri er mitt nafn skrifuat aa þers bok sem haleitaztr er. eru þeir allir lutir oumrædiligir sem aa þeirri bok eru skrifadir. ok engum daudligum manni samir þa at segia ok eigi helldr heyra.
+
'''63.''' Aseneth uard storliga<ref>storleghans, B</ref> rygg heyrandi þessor hans orð. sua at nu tok hun at grata. Joseph leit þaa miskunnar augum til hennar. ok lagdi hann sina hond yfir hennar h&#7887;fuð ok blezadi hana. Aseneth gladdiz nockut sua af hans blezan. enn þo skyndi<ref>skundaði, B</ref> hon heim til sins herbyrgis. ok kastadi ser þar nidr uidr sængina af þeim krankleika sem hon hafdi fengit af þeirra fundi ok vidtali. Jdraðiz hon þa þers mikilliga. er hun hafdi gudin dyrkat<ref>ok þeim uegsemd ueitt ''tilf.'' B</ref> ok afnitti<ref>afneitaði, B</ref> þeim þa fulluliga. Joseph aat þar ok drakk. ok eptir þat bioz hann til brottferdar. Putiphar beiddiz at hann mundi dueliaz þar um einn dag. ok feck hann þat eigi. For Joseph i brott ok het at koma aptr þagat eptir hina næstu .vii. daga lidna. Aseneth klæddi sik einum suortum kyrtli. huerr er hennar hrygdarklædnadr hafdi uerit. þann tima sem hinn yngri brodir hennar hafdi andaz. Byrgdi hon sik eina saman i n&#7887;ckurum klefa lokandi siolf hurdirnar. ok gret þar. [Aull sin skurdgod<ref>[Ollum sinum skurðguðum, B</ref> kastadi hon ut um þann glugga. sem nordan uar aa fyrrgreindu herbyrgi.<ref>hennar ''tilf.'' B</ref> ok huerium þeim hofdingligum rett sem henni uar settr kastadi hon aa golf framm ok gaf hundum at eta. enn ios molldu ok &#7887;sku upp i h&#7887;fud sitt ok um allt herbyrgit. ok grét alla þersa .vii. daga miok saarliga. A hinum áttanda degi uard henni litit miok aarla ut um þann sama glugga sem til nordrs horfdi. sua sem hon heyrði hunda geyia ok hana gala. Ok er hon saa ut. þa birtiz henni su biarta stiarna nærri sealfum himninum sem Lucifer heitir. ok þar med sua mikit lios. at hon gat<ref>fekk þat, B</ref> eigi stadiz. ok af þi fell hon aa framm<ref>''saal. ogs.'' B</ref> sinar hendr ok aaseonu i þa ausku sem aa golfinu uar. ok henni syndiz. þar sem hon laa. sem madr nockurr stigi nidr af himninum ok stædi yfir hennar h&#7887;fdi kallandi hana medr sinu eiginligu nafni. Enn af þi at hun þordi sakir rædzlu ok mikils ótta aungu uætta at suara. þa het hann aa hana<ref>ok kallaði ''tilf.'' B</ref> annan tima sua segiandi. Aseneth. Aseneth. Hun svaradi þa. Ek er her minn herra. edr huerr ertu. seg mer þat. Ek er hofdingi guds huss sagdi hann. ok ek er h&#7887;fdingi yfir<ref>fyrir, B</ref> sialfs hans utgordum ok herferdum. Ris upp ok statt aa þina<ref>eigna ''tilf.'' B</ref> fætr. man ek þa tala medr þik. Ok er Aseneth freistaði aa fætr at fara<ref>f&#281;razt, B</ref> ok hon hof sitt h&#7887;fud upp. þa syndiz henni saa madr um alla luti likr Joseph. at klædnadi. krunu ok konungligum rikisuendi. sem þar uar kominn. Hans aasiona uar þilik sem<ref>ein ''tilf.'' B</ref> ellding. augun sem solar geislar. enn haarit ok hans lockar sem logandi elldr. Ok sem Aseneth saa þetta. uard hon sua ottafengin. at hon fell<ref>þa enn ''tilf.'' B</ref> framm annan tima. Engillinn sa sem henni [uitradiz i manz mynd<ref>[syndiz maðrenn vera, B</ref> styrkti hana þa léttandi upp aa sina fætr. ok sagdi sua. Legg nidr þetta hit suarta haarkleði.<ref>''saal.'' B; klædi, A</ref> sem þu hefir klætt þik med. ok hrygdarlinda þann sem þu hefir um<ref>þik lagit. kasta ok i brott sorgarkleðnaði þeim sem þu hefir um ''tilf.'' B</ref> þinar lendar. skak i brott or h&#7887;fdi þer dupt ok osku ok þua bædi hendr þinar ok aasionu i ski&#281;ru uatni. ok klæd þik fagrliga med hinum heidrligztum þinum<ref>sialfrar þinnar hof, B</ref> klædum. ok eptir þat man ek tala uid þik. Ok þegar sem hun hafdi eptir hans áákuædi um buiz. þa kom hon skiotliga aptr til hans. Kasta af h&#7887;fdi þer skautum ok h&#7887;fudduk. þiat þu ert ski&#281;r iungfru. Styrkz þu ok fagna iungfru Aseneth. fyrir þi<ref>þann skylld, B</ref> at nu er þitt nafn aa lifandi manna bok skraad ok skrifuat. ok æfinligha man þat alldrigi<ref>þar ''tilf.'' B</ref> af mááz. Ek segir þer þat ok synir uissuliga. at upp fra þersum degi ert þu endrnyiat ok lifgat. Munt þu blezanar braud eta ok heilsamligan dryck drecka. þiat medr heilagri krismu<ref>''saal.'' B; kristni, A</ref> mant þu smurd uerda.<ref>uera, B</ref> See her i dagh gef ek þik Joseph til brudar ok eiginhusfru. Man þitt nafn eigi<ref>sua rettlegha siðan ''tilf.'' B</ref> uera kallad Aseneth sem mikilsháttar hlifdar borg edr uerndar. fyrir þi<ref>þa s&#491;k, B</ref> at idran þin bad hinn hæsta gud fyrir þer. huer er<ref>nu er ''tilf.'' B</ref> uordin dottir þers sem haleitaztr er. gl&#7887;d ok god guds iungfru hæuersk ok háátts&#7887;m. Ok er engillinn uar eptir frettr af Aseneth. huert hans nafn uæri. þa svaradi hann sua. Medr guds hand<ref>''saal. ogs.'' B</ref> ok fingri er mitt nafn skrifuat aa þers bok sem haleitaztr er. eru þeir allir lutir oumrædiligir sem aa þeirri bok eru skrifadir. ok engum daudligum manni samir þa at segia ok eigi helldr heyra.
  
  
 
===Her segir fra viðtali þeirra Aseneth ok guðs engils<ref>Fra þui er engillinn blezaði hana ok gaf henni seiminn, B</ref>===
 
===Her segir fra viðtali þeirra Aseneth ok guðs engils<ref>Fra þui er engillinn blezaði hana ok gaf henni seiminn, B</ref>===
  
'''64.''' Aseneth taladi þa til engilsins halldandi aa<ref>''mgl.'' B</ref> ofuanuerdum hans m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ttli. ok sagdi sua. Ef ek hefir n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckura giptu fundit ok fengit i þinu augliti. þa setz<ref>her ''tilf.'' B</ref> nidr um eina litla stund hia sæng þersarri. hia huerri er alldrigi sat enn nockurr karlmadr.<ref>maðr, B</ref> ok man ek bua þer bord. Engillinn suaradi. Lat framm koma at þi skiott. Setti hon bordit buandi þat medr hit bezta braud ok sætt uin ok med gaumlu oleo. Ber mer ok hunangs seim. sagdi engillinn. Ok sem hun stod rygg af þersum hans ordum. fyrir þat er hun hafdi engan seim at faa honum. þa sagdi hann sua. Gakk inn i kiallara þinn. ok þar aa einu bordi þinu mantu hunangs seim<ref>seiminn, B</ref> finna. Vard henni þersi uán eigi at hegoma. at hun fann þar sua huitan seim sem snior uæri ok hit ski&#281;razta hunang gefanda hinn sætazta ilm<ref><font face="Old1NorðicTimes" size="3">H</font><font face="Old1NorðicTimes" size="3">H</font>t ''tilf.'' B</ref> af ser. Aseneth taladi þa til hans. Eigi hafda ek seiminn minn herra. helldr hitt at hann uard þegar<ref>i stað sem ''tilf.'' B</ref> þu taladir ok nefndir medr þinum helgum<ref>haleitum, B</ref> munni. huadan<ref>af ''tilf.'' B</ref> er hans ilmr man<ref>er B</ref> rett þilikr sem<ref>anginn ''tilf.'' B</ref> af sealfs þins [anda. er ferr af þinum<ref>[''mgl.'' B</ref> munni. Engillinn hlo þa lettliga at skilning ok skynsemd Aseneth. Retti hann þa framm hondina. leggiandi hana yfir hennar h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fud sua segiandi. Sæl ertu. fyrir þat er þu hafnadir skurdgudum ok fyrirleitz þau ok trudir upp aa lifanda gud. ok allir þeir eru sælir sem med idran koma til hans. þiat af þersum hinum sama seim munu þeir bergia. sem [guds byflugur af<ref>[byflugur af guðs, B</ref> paradiso hafa<ref>gort ok ''tilf.'' B</ref> saman borit. ok af rosauatni paradisi munu þeir drekka. ok her af bergia allir guds englar. deyia þeir ok alldrigi æfiliga.<ref>eylifligha, B</ref> sem af honum hafa nockurn tima etit. Hann retti þa enn framm h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndina. ok tok einn hardla litinn part af seiminum ok áát sealfr suman. enn þat sem eptir var af honum lagdi hann i munn Aseneth. talandi til hennar þar med þersum ordum. See nu átz þu lifs braud. ok nu ertu smurð medr heilagri crismu. man [þitt holld<ref>[þin h&#491;rund, B</ref> upp fra þeima degi endrnyiaz. ok hedan af munu þin bein bætaz ok grædaz. vþrotnandi man þinn kraptr uera. enn æska þin man alldrigi elli kenna. ok alldrigi man þin fegrd faulna. mantu þilik uera sem smidat hofudborg ollum þeim. sem sinni uan uenda flyiandi til nafns almattigs guds<ref>guðdrottins, B</ref> þess sem allra uerallda konungr er. Hann retti þa enn framm h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndina. ok tok þann seim sem hann hafdi fyrr sagdan part af tekit. uard hann þa þegar heill ok uskaddr sua sem adr uar hann. Tok hann þa medr sinni hægri hendi ofanuerdan seimsins<ref>hunangsins, B</ref> part. þann sem til austrs uissi. medr þeim fingrinum einkannliga sem þumalfingrinum uar næstr ok tilsagnarfingr heitir. dragandi hann at ser til neðanuerdz seimsins. þers sem til uestrs uissi. Syndiz Aseneth þa sem bloð uæri alla uega. þar sem hann hafdi fingrinn um dregit. Sia nu seiminn sagdi engillinn. Sa hon þa. at margar huitar byflugur sem snior flugu ok foru utan<ref>vvt, B</ref> af seiminum. enn sumar af þeim hofdu raudan purpura lit sem iacinetus. kringdu þær allar [um Aseneth<ref>[''mgl.'' B</ref> saman berandi ok gerandi af nyiu hunangs seim i hennar h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum. [átu þær ok þar af.<ref>[''mgl.'' B</ref> Eptir þat taladi engillinn til byflygissins. Farit nu brott i þann stad sem ydr til heyrir. Hurfu þær allar þadan þegar i stad. ok uandu sinum<ref>sinn, B</ref> ueg til paradisum i austr. Engillinn taladi þa til Aseneth. A somu leid eru þeir allir lutir sannir. sem ek hefir talad fyrir þer i dag. sem byflugurnar foru brott i þann stad sem [ek uisada þeim.<ref>[þer voru aðr sem ek sagði þer, B</ref> Hann retti þa enn<ref>i ''tilf.'' B</ref> þridia tima framm handina ok tok upp seiminn. kom þa elldr upp þar rett af bordinu ok eyddi ollum þeim seiminum sem eptir hafdi uerit. snart hann þo medr engu moti bordit. Vard af seimsins bruna hardla sætr ilmr ok angi. enn bordit var sua medr aullu ubrunnit. sem engan tima hefdi þi elldr námunda komit. Aseneth taladi þa<ref>enn ''tilf.'' B</ref> til engilsins. Seau iungfrur eru her dagliga [hia mer<ref>[''tilf.'' B</ref> minn herra. þær sem fra barndomi hafa her upp fædz medr mer. varu þær ok aa þeirri s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu natt [fæddar ok getnar<ref>[getnar ok f&#281;ddar, B</ref> sem ek. villda ek giarna kalla þær. til þers at þu blezadir<ref>blezer, B</ref> þeim [á s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu leid<ref>[sua, B</ref> sem þu hefir mik blezad. Hann bad hana kalla þær. ok blezadi hann þeim sua segiandi. Hinn hæsti gud drottinn blezi ydr. at þer seed sua sem .vii. hlifdarborgir stydiur edr sterkir pilarar. Engillinn bað þa Aseneth lietta borðinu. Hon gordi sem hann baud. Ok er hon ætladi bordit nidr at leggia. þa uar engillinn brott fra henni at syn. ok er hon snoriz aptr ok litadiz um. þa sa hon sua sem eina kerru medr .iiii. hestum<ref>i ''tilf.'' B</ref> austr til himinsins framm farandi ok þagat huerfandi.
+
'''64.''' Aseneth taladi þa til engilsins halldandi aa<ref>''mgl.'' B</ref> ofuanuerdum hans m&#7887;ttli. ok sagdi sua. Ef ek hefir n&#7887;ckura giptu fundit ok fengit i þinu augliti. þa setz<ref>her ''tilf.'' B</ref> nidr um eina litla stund hia sæng þersarri. hia huerri er alldrigi sat enn nockurr karlmadr.<ref>maðr, B</ref> ok man ek bua þer bord. Engillinn suaradi. Lat framm koma at þi skiott. Setti hon bordit buandi þat medr hit bezta braud ok sætt uin ok med gaumlu oleo. Ber mer ok hunangs seim. sagdi engillinn. Ok sem hun stod rygg af þersum hans ordum. fyrir þat er hun hafdi engan seim at faa honum. þa sagdi hann sua. Gakk inn i kiallara þinn. ok þar aa einu bordi þinu mantu hunangs seim<ref>seiminn, B</ref> finna. Vard henni þersi uán eigi at hegoma. at hun fann þar sua huitan seim sem snior uæri ok hit ski&#281;razta hunang gefanda hinn sætazta ilm<ref><font face="Old1NorðicTimes" size="3">H</font><font face="Old1NorðicTimes" size="3">H</font>t ''tilf.'' B</ref> af ser. Aseneth taladi þa til hans. Eigi hafda ek seiminn minn herra. helldr hitt at hann uard þegar<ref>i stað sem ''tilf.'' B</ref> þu taladir ok nefndir medr þinum helgum<ref>haleitum, B</ref> munni. huadan<ref>af ''tilf.'' B</ref> er hans ilmr man<ref>er B</ref> rett þilikr sem<ref>anginn ''tilf.'' B</ref> af sealfs þins [anda. er ferr af þinum<ref>[''mgl.'' B</ref> munni. Engillinn hlo þa lettliga at skilning ok skynsemd Aseneth. Retti hann þa framm hondina. leggiandi hana yfir hennar h&#7887;fud sua segiandi. Sæl ertu. fyrir þat er þu hafnadir skurdgudum ok fyrirleitz þau ok trudir upp aa lifanda gud. ok allir þeir eru sælir sem med idran koma til hans. þiat af þersum hinum sama seim munu þeir bergia. sem [guds byflugur af<ref>[byflugur af guðs, B</ref> paradiso hafa<ref>gort ok ''tilf.'' B</ref> saman borit. ok af rosauatni paradisi munu þeir drekka. ok her af bergia allir guds englar. deyia þeir ok alldrigi æfiliga.<ref>eylifligha, B</ref> sem af honum hafa nockurn tima etit. Hann retti þa enn framm h&#7887;ndina. ok tok einn hardla litinn part af seiminum ok áát sealfr suman. enn þat sem eptir var af honum lagdi hann i munn Aseneth. talandi til hennar þar med þersum ordum. See nu átz þu lifs braud. ok nu ertu smurð medr heilagri crismu. man [þitt holld<ref>[þin h&#491;rund, B</ref> upp fra þeima degi endrnyiaz. ok hedan af munu þin bein bætaz ok grædaz. vþrotnandi man þinn kraptr uera. enn æska þin man alldrigi elli kenna. ok alldrigi man þin fegrd faulna. mantu þilik uera sem smidat hofudborg ollum þeim. sem sinni uan uenda flyiandi til nafns almattigs guds<ref>guðdrottins, B</ref> þess sem allra uerallda konungr er. Hann retti þa enn framm h&#7887;ndina. ok tok þann seim sem hann hafdi fyrr sagdan part af tekit. uard hann þa þegar heill ok uskaddr sua sem adr uar hann. Tok hann þa medr sinni hægri hendi ofanuerdan seimsins<ref>hunangsins, B</ref> part. þann sem til austrs uissi. medr þeim fingrinum einkannliga sem þumalfingrinum uar næstr ok tilsagnarfingr heitir. dragandi hann at ser til neðanuerdz seimsins. þers sem til uestrs uissi. Syndiz Aseneth þa sem bloð uæri alla uega. þar sem hann hafdi fingrinn um dregit. Sia nu seiminn sagdi engillinn. Sa hon þa. at margar huitar byflugur sem snior flugu ok foru utan<ref>vvt, B</ref> af seiminum. enn sumar af þeim hofdu raudan purpura lit sem iacinetus. kringdu þær allar [um Aseneth<ref>[''mgl.'' B</ref> saman berandi ok gerandi af nyiu hunangs seim i hennar h&#7887;ndum. [átu þær ok þar af.<ref>[''mgl.'' B</ref> Eptir þat taladi engillinn til byflygissins. Farit nu brott i þann stad sem ydr til heyrir. Hurfu þær allar þadan þegar i stad. ok uandu sinum<ref>sinn, B</ref> ueg til paradisum i austr. Engillinn taladi þa til Aseneth. A somu leid eru þeir allir lutir sannir. sem ek hefir talad fyrir þer i dag. sem byflugurnar foru brott i þann stad sem [ek uisada þeim.<ref>[þer voru aðr sem ek sagði þer, B</ref> Hann retti þa enn<ref>i ''tilf.'' B</ref> þridia tima framm handina ok tok upp seiminn. kom þa elldr upp þar rett af bordinu ok eyddi ollum þeim seiminum sem eptir hafdi uerit. snart hann þo medr engu moti bordit. Vard af seimsins bruna hardla sætr ilmr ok angi. enn bordit var sua medr aullu ubrunnit. sem engan tima hefdi þi elldr námunda komit. Aseneth taladi þa<ref>enn ''tilf.'' B</ref> til engilsins. Seau iungfrur eru her dagliga [hia mer<ref>[''tilf.'' B</ref> minn herra. þær sem fra barndomi hafa her upp fædz medr mer. varu þær ok aa þeirri s&#7887;mu natt [fæddar ok getnar<ref>[getnar ok f&#281;ddar, B</ref> sem ek. villda ek giarna kalla þær. til þers at þu blezadir<ref>blezer, B</ref> þeim [á s&#7887;mu leid<ref>[sua, B</ref> sem þu hefir mik blezad. Hann bad hana kalla þær. ok blezadi hann þeim sua segiandi. Hinn hæsti gud drottinn blezi ydr. at þer seed sua sem .vii. hlifdarborgir stydiur edr sterkir pilarar. Engillinn bað þa Aseneth lietta borðinu. Hon gordi sem hann baud. Ok er hon ætladi bordit nidr at leggia. þa uar engillinn brott fra henni at syn. ok er hon snoriz aptr ok litadiz um. þa sa hon sua sem eina kerru medr .iiii. hestum<ref>i ''tilf.'' B</ref> austr til himinsins framm farandi ok þagat huerfandi.
  
Aseneth lagdiz til bønar eptir þat er engillinn uar i brottu. Ok<ref>sua ''tilf.'' B</ref> sem hon bad ser liknar ok miskunnar. fyrir þat er hon hafdi sua diarfliga uidr<ref>meðr, B</ref> hann talad. þa kom einn iunkkiæri<ref>iunkherra, B</ref> til hennar. sa sem fedr hennar þionostumadr uar. berandi henni sealfs hans boð sua segiandi. Se nu kom Joseph. sterkr ok mektugr guds madr. er hans forrennari her nu rett uid portit aa [ydru herbergi.<ref>[yðrum garði, B</ref> Skundadi Aseneth þa ut i moti Joseph ok stod i su<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lunum frammi fyrir herberginu. Ok þegar sem Joseph gekk inn i gardinn. kalladi<ref>heilsaði, B</ref> Aseneth upp aa hann. segiandi honum allt tal engilsins. þat sem hann hafdi uid<ref>meðr, B</ref> hana talat. ok þar medr þo hon sealfs hans føtr. Annan dag eptir bad Joseph konunginn sealfan Pharaonem gipta ser Aseneth til eiginhusfru. Var þat pegar<ref>i stað ''tilf.'' B</ref> gort sem hann uilldi. at hon uar honum gefin.<ref>ok gipt ''tilf.'' B</ref> ok setti konungrinn þær uænuztu coronur sem hann atti upp aa huars þeirra h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fud. ok let þau minnaz til ok kyssaz. Veitti sidan sealfr þeirra brudlaup.<ref>brullaup, B</ref> gorandi þa sua gillda ok uæna ueitzlu. at hun uannz ual .vii. daga. biodandi þar med at engin<ref>eingi, B</ref> madr skylldi nockura<ref>n&#491;ckurs konar, B</ref> erfidiss orku uinna medan brudlaup Josephs stødi. Gaf honum<ref>hann Joseph, B</ref> þa þat nafn. at hann skylldi guds son heita. enn Aseneth dottir hins haleitazta.
+
Aseneth lagdiz til bønar eptir þat er engillinn uar i brottu. Ok<ref>sua ''tilf.'' B</ref> sem hon bad ser liknar ok miskunnar. fyrir þat er hon hafdi sua diarfliga uidr<ref>meðr, B</ref> hann talad. þa kom einn iunkkiæri<ref>iunkherra, B</ref> til hennar. sa sem fedr hennar þionostumadr uar. berandi henni sealfs hans boð sua segiandi. Se nu kom Joseph. sterkr ok mektugr guds madr. er hans forrennari her nu rett uid portit aa [ydru herbergi.<ref>[yðrum garði, B</ref> Skundadi Aseneth þa ut i moti Joseph ok stod i su&#7887;lunum frammi fyrir herberginu. Ok þegar sem Joseph gekk inn i gardinn. kalladi<ref>heilsaði, B</ref> Aseneth upp aa hann. segiandi honum allt tal engilsins. þat sem hann hafdi uid<ref>meðr, B</ref> hana talat. ok þar medr þo hon sealfs hans føtr. Annan dag eptir bad Joseph konunginn sealfan Pharaonem gipta ser Aseneth til eiginhusfru. Var þat pegar<ref>i stað ''tilf.'' B</ref> gort sem hann uilldi. at hon uar honum gefin.<ref>ok gipt ''tilf.'' B</ref> ok setti konungrinn þær uænuztu coronur sem hann atti upp aa huars þeirra h&#7887;fud. ok let þau minnaz til ok kyssaz. Veitti sidan sealfr þeirra brudlaup.<ref>brullaup, B</ref> gorandi þa sua gillda ok uæna ueitzlu. at hun uannz ual .vii. daga. biodandi þar med at engin<ref>eingi, B</ref> madr skylldi nockura<ref>n&#491;ckurs konar, B</ref> erfidiss orku uinna medan brudlaup Josephs stødi. Gaf honum<ref>hann Joseph, B</ref> þa þat nafn. at hann skylldi guds son heita. enn Aseneth dottir hins haleitazta.
  
  
 
===Her segir fra Joseph ok sonum Jacobs. capitulum.<ref>Fra þi er breðr Josephs utan Beniamin komu til hans á Egiptaland. de genesi, B</ref>===
 
===Her segir fra Joseph ok sonum Jacobs. capitulum.<ref>Fra þi er breðr Josephs utan Beniamin komu til hans á Egiptaland. de genesi, B</ref>===
  
'''65.''' Joseph for um aull Egiptalandz herud.<ref>herad, B</ref> Kom þar yfiruættiss freoleiki ok aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xtr um hin næstu .vii. aar. Let hann allt þat korn saman taka ok i hl<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dur bera. sem hann kunni faa. ok allt þat hueiti sem þa þotti sua nogt<ref>i nóg, B,</ref> ok mikit uera sem ægiss sandr. ok eigi kom mælingum aa. let hann i ymissum borgum hirdaz ok geymaz. ok engan lut let hann þi helldr unytaz edr at misk<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>stum faraz. Hann gat at eiga .ii. syni medr fyrr nefndri husfru sinni Aseneth. adr enn sulltrinn ok hallærit kom. kalladi hann hinn fyrra ok hinn frumgetna sinn son Manasen. þat þydiz gleyming. ok sagdi sua. Þat gaf gud ok gordi. at ek hefir nu gleymt ok afhuga uordit minum erfidum<ref>eruiðum, B</ref> ok mins fedr husi. Annan kalladi hann Effraym. þat er áuaxtan. sua segiandi. Vera let gud mik i minu fatækisslandi. Enn þann tima sem þau .vii. freoleiks aar uáru gengin. sem aa Egiptalandi hofdu uerit ok nu uar fra sagt. þa komu þau .vii. hallæriss áár ok sulltar aar. sem Joseph hafdi fyrir sagt. [sua at sulltr ok seyra gekk n&#281;r<ref>[''tilf.'' B</ref> um allan heiminn. ok þar kom at uarla beid braud edr adra fædu a ollu Egiptalandi. Tok þa folkit at suellta ok kallza konunginn Pharaonem. at hann fengi þeim n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut til fædiss ok uidrlifis. Hann svaradi þeim. Farit til Josephs ok g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rit huat er hann bydr ydr. Sulltrinn uox dagliga um allt landit. lauk Joseph þa upp kornlaudum. þeim sem kostinum geymdu. ok selldi Egiptalandz monnum. ok sua þeim sem af <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>drum l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum ok herudum komu þangat séér kost at kaupa. Uaru þeir peningar greiddir i hendr konungsins féhirdzlumonnum<ref>fehirði, B</ref> sem þar uaru i moti gefnir.
+
'''65.''' Joseph for um aull Egiptalandz herud.<ref>herad, B</ref> Kom þar yfiruættiss freoleiki ok aau&#7887;xtr um hin næstu .vii. aar. Let hann allt þat korn saman taka ok i hl&#7887;dur bera. sem hann kunni faa. ok allt þat hueiti sem þa þotti sua nogt<ref>i nóg, B,</ref> ok mikit uera sem ægiss sandr. ok eigi kom mælingum aa. let hann i ymissum borgum hirdaz ok geymaz. ok engan lut let hann þi helldr unytaz edr at misk&#7887;stum faraz. Hann gat at eiga .ii. syni medr fyrr nefndri husfru sinni Aseneth. adr enn sulltrinn ok hallærit kom. kalladi hann hinn fyrra ok hinn frumgetna sinn son Manasen. þat þydiz gleyming. ok sagdi sua. Þat gaf gud ok gordi. at ek hefir nu gleymt ok afhuga uordit minum erfidum<ref>eruiðum, B</ref> ok mins fedr husi. Annan kalladi hann Effraym. þat er áuaxtan. sua segiandi. Vera let gud mik i minu fatækisslandi. Enn þann tima sem þau .vii. freoleiks aar uáru gengin. sem aa Egiptalandi hofdu uerit ok nu uar fra sagt. þa komu þau .vii. hallæriss áár ok sulltar aar. sem Joseph hafdi fyrir sagt. [sua at sulltr ok seyra gekk n&#281;r<ref>[''tilf.'' B</ref> um allan heiminn. ok þar kom at uarla beid braud edr adra fædu a ollu Egiptalandi. Tok þa folkit at suellta ok kallza konunginn Pharaonem. at hann fengi þeim n&#7887;ckut til fædiss ok uidrlifis. Hann svaradi þeim. Farit til Josephs ok g&#7887;rit huat er hann bydr ydr. Sulltrinn uox dagliga um allt landit. lauk Joseph þa upp kornlaudum. þeim sem kostinum geymdu. ok selldi Egiptalandz monnum. ok sua þeim sem af &#7887;drum l&#7887;ndum ok herudum komu þangat séér kost at kaupa. Uaru þeir peningar greiddir i hendr konungsins féhirdzlumonnum<ref>fehirði, B</ref> sem þar uaru i moti gefnir.
  
Enn þa er Jacob fretti. at miol ok korn selldiz aa Egiptalandi. þa taladi hann sua til sona sinna. Af þi at hin hardazta tid geriz<ref>gi&#491;rðiz, B</ref> aa Chanaanslandi. fyrir hui erut þer sua uþrifnir. Ek hefir heyrt at hueiti selz aa Egiptalandi. freistit ok farit nidr [þann ueg.<ref>[þannigh, B</ref> ok kaupit oss til bordz þann kost þo at litinn sem oss nandsyniar. at uer halldim lifi uaru ok fyrirfarimz eigi af sullt ok fatækt. Foru sidan .x. brødr Josephs til Egiptalandz þers eyrindis<ref>erendis, B</ref> at kaupa þar hueiti. Enn Beniamin hinn yngzti af aullum þeim uar eptir<ref>heima ''tilf.'' B</ref> hia fedr sinum. at honum bæri engan daligan edr uadaligan lut til aa ueginum. Komu þeir aa Egiptaland medr odrum þeim sem þagat foru til kaupa. Var Joseph þar þa formadr ok hofdingi fyrir. ok eptir hans bodskap ok akuædi selldiz ollum monnum hueiti ok annarr kostr þadan. Nu sem hans brødr komu fyrir hann uegsamandi hann ok lotning ueittu<ref>veitandi, B</ref> sem allir adrir. ok hann kendi þa gi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rla enn þeir kendu hann medr engu moti. þa taladi hann hardligarr ok ublidligarr til þeirra enn annarra manna [ok þo<ref>[''mgl.'' B</ref> fyrir einn tulk spyriandi þá. Huadan komut þer sagdi hann. Þeir suorudu. Af Chanaanslandi komu uær at kaupa oss lifnæringar kost ok naudsynligha luti. Enn<ref>Ok, B</ref> nu sem hann kendi þa. enn þeir kendu hann eigi. þa minntiz hann aa drauma þa. sem fyrr meirr hafdi fyrir hann borit. ok sagdi sua. Þer erut einir speiarar<ref>sp&#281;iarar, B</ref> ok komut fyrir þann skylld heghat.<ref>''tilf.'' B</ref> at þer uilldut sia uarn fatækan ok ueslugan landzskap. Þeir svorudu. Eigi er sua minn herra. helldr komum uer þinir þionostumenn til þers at kaupa oss fædzlu<ref>fezlur, B</ref> ok fedr uarum. Vær erum allir eins manz synir. komu uær her medr nádum sem adrir<ref>''mgl.'' B</ref> fridmenn. ok eigi bruggu uær brædr þionar þinir n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurs konar illt edr daligt. Ek ueit at odruuiss er sagdi hann. Til þers komu þer hegat. at þer skodadut<ref>skoðaðit, B</ref> ok hugleiddut<ref>hugleiddit, B</ref> uigleysi uars landz ok annan þers fatækdom. Þeir svorudu. Vær sueinar þinir erum .xi. brædr. synir eins manz af<ref>an, B</ref> Chanáánslandi. ok er hinn yngzti eptir nu hia fedr uarum. en annarr er nu eigi til. Hitt er sannara sagdi Joseph. at þer erut speiarar<ref>sp&#281;iarar, B</ref> ok komut<ref>komner, B</ref> til af [einum ok<ref>[''mgl.'' B</ref> ymissum londum.<ref>st&#491;ðum, B</ref> Skal ek her þegar i stad profa. [hue sannordir<ref>[huiliker eðr huersu sanns&#491;gler, B</ref> þer erut. þi at þat er undarligt ok miok sua umattuligt einum kotkarli at eiga [iafnnarga syni þilika.<ref>[þilika ok iammikla suna n&#281;gð, B</ref> einkannliga er þer segit einn uera eptir heima. þar sem uarla kunna konungar at fa [þilika suna nægd<ref>[iamnarga syni, B</ref> sua mannuænliga. Ok þat segir ek upp aa konungsins heilsu Pharaonis. at alldrigi fyrri farit þer hedan allir i brott enn sa minnzti brodir ydarr kemr higat. Sendit einn huern af ydr þann sem hann flytr<ref>flyti, B</ref> higat. Skulu þer þar til i b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum her halldnir uera. sem profaz huart þat er satt [eðr logit<ref>[''tilf.'' B</ref> sem þer hafit sagt. Ella fyrir konungsins heilsu Pharaonis segir ek ok seer þat fyrir uist. at þer erut speiarar ok niosnarmenn. Ok fyrir [þi at hann<ref>[þa s&#491;k at hann vgði ok, B</ref> ottadiz. at þeir mundu<ref>myndi, B</ref> nockut illt gort hafa. þa let hann geyma þeim um .iii. daga. Hinn .iiii<sup>a</sup>. dag taladi hann til þeirra. sua sem þeir uaru ut leiddir. Gorit sem ek sagda. ok munu þer þa na at hallda lifinu. ef þer erut spaklatir fridmenn. þiat ek er gudhræddr madr. Vil ek at einn af ydr brædrum see her bundinn eptir i pant ok settr i myrkuastofu. en þer farit br<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tt adrir. ef ydr likar. ok berit heim til yduars huss hueiti þat sem þer hafit keypt. Flytit sidan<ref>hegat, B</ref> aptr til min þann unga yduarn brødr.<ref>broður, B</ref> at ek megi sua profua sagnir ydrar sannar. ok munu þer þa ecki drepnir uera. Þeir gerdu eptir þi sem hann baud. ok t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ludu þo sin i milli. sua at hann heyrdi upp aa. enn hugsadu<ref>hugðu, B</ref> at hann mundi eigi undirstanda ebreska tungu. einkannliga fyrir þat er hann hafdi tulk fyrir ser i þeirra tali. ok s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu sua. Verduliga þolum u&#281;r þetta eptir sealfra varra tilskylldan. fyrir þat er u&#281;r g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdum<ref>misgiorðum, B</ref> uið uarn ki<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tligan brodur seandi hans neyd ok angist. ok eigi uilldum uer hann heyra<ref>þar vm sua ''tilf.'' B</ref> sem hann bad oss. Fyrir þersa uára gord ok grimmleik kemr oss nu þersi naud<ref>ku&#491;l, B</ref> ok þr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nguing. Ruben einn af þeim [.xii. brødrum<ref>[br&#281;ðrunum, B</ref> sagði<ref>þa ''tilf.'' B</ref> sua. Talada ek ekki þat þa til yduar. at ek bad ydr ekki syndgaz á sueininum edr uid hann misg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra. ok uilldut þer eigi heyra mik. See nu er til hefnda eptir sed hans blod.<ref>bloði, B</ref> Enn af þi at Joseph skildi huert þeirra ord. þo at þeir uissi þat eigi sem sagt uar. þa sn<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>riz hann brott um eina litla stund ok komz uid sua at hann táradiz. veik ser aptr sidan. ok taladi uid þa sem adr. Let hann<ref>þa ''tilf.'' B</ref> taka Simeon brodur þeirra ok binda. sua at þeir sa upp aa. Baud sidan sueinum sinum at fylla sekki þeirra allra medr hueiti. ok i huers þeirra sekk let hann leggia þann fiarhlut<ref>kaupeyri, B</ref> sem þeir hofdu moti hueitinu gefit. gefandi þeim þar medr sua mikinn kost sem þeim nægdiz i ueginum. Var sua g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt sem hann baud. Foru þeir i brott eptir þat. berandi hueitit aa sealfra þeirra ausnum.<ref>asnum, B</ref>
+
Enn þa er Jacob fretti. at miol ok korn selldiz aa Egiptalandi. þa taladi hann sua til sona sinna. Af þi at hin hardazta tid geriz<ref>gi&#491;rðiz, B</ref> aa Chanaanslandi. fyrir hui erut þer sua uþrifnir. Ek hefir heyrt at hueiti selz aa Egiptalandi. freistit ok farit nidr [þann ueg.<ref>[þannigh, B</ref> ok kaupit oss til bordz þann kost þo at litinn sem oss nandsyniar. at uer halldim lifi uaru ok fyrirfarimz eigi af sullt ok fatækt. Foru sidan .x. brødr Josephs til Egiptalandz þers eyrindis<ref>erendis, B</ref> at kaupa þar hueiti. Enn Beniamin hinn yngzti af aullum þeim uar eptir<ref>heima ''tilf.'' B</ref> hia fedr sinum. at honum bæri engan daligan edr uadaligan lut til aa ueginum. Komu þeir aa Egiptaland medr odrum þeim sem þagat foru til kaupa. Var Joseph þar þa formadr ok hofdingi fyrir. ok eptir hans bodskap ok akuædi selldiz ollum monnum hueiti ok annarr kostr þadan. Nu sem hans brødr komu fyrir hann uegsamandi hann ok lotning ueittu<ref>veitandi, B</ref> sem allir adrir. ok hann kendi þa gi&#7887;rla enn þeir kendu hann medr engu moti. þa taladi hann hardligarr ok ublidligarr til þeirra enn annarra manna [ok þo<ref>[''mgl.'' B</ref> fyrir einn tulk spyriandi þá. Huadan komut þer sagdi hann. Þeir suorudu. Af Chanaanslandi komu uær at kaupa oss lifnæringar kost ok naudsynligha luti. Enn<ref>Ok, B</ref> nu sem hann kendi þa. enn þeir kendu hann eigi. þa minntiz hann aa drauma þa. sem fyrr meirr hafdi fyrir hann borit. ok sagdi sua. Þer erut einir speiarar<ref>sp&#281;iarar, B</ref> ok komut fyrir þann skylld heghat.<ref>''tilf.'' B</ref> at þer uilldut sia uarn fatækan ok ueslugan landzskap. Þeir svorudu. Eigi er sua minn herra. helldr komum uer þinir þionostumenn til þers at kaupa oss fædzlu<ref>fezlur, B</ref> ok fedr uarum. Vær erum allir eins manz synir. komu uær her medr nádum sem adrir<ref>''mgl.'' B</ref> fridmenn. ok eigi bruggu uær brædr þionar þinir n&#7887;ckurs konar illt edr daligt. Ek ueit at odruuiss er sagdi hann. Til þers komu þer hegat. at þer skodadut<ref>skoðaðit, B</ref> ok hugleiddut<ref>hugleiddit, B</ref> uigleysi uars landz ok annan þers fatækdom. Þeir svorudu. Vær sueinar þinir erum .xi. brædr. synir eins manz af<ref>an, B</ref> Chanáánslandi. ok er hinn yngzti eptir nu hia fedr uarum. en annarr er nu eigi til. Hitt er sannara sagdi Joseph. at þer erut speiarar<ref>sp&#281;iarar, B</ref> ok komut<ref>komner, B</ref> til af [einum ok<ref>[''mgl.'' B</ref> ymissum londum.<ref>st&#491;ðum, B</ref> Skal ek her þegar i stad profa. [hue sannordir<ref>[huiliker eðr huersu sanns&#491;gler, B</ref> þer erut. þi at þat er undarligt ok miok sua umattuligt einum kotkarli at eiga [iafnnarga syni þilika.<ref>[þilika ok iammikla suna n&#281;gð, B</ref> einkannliga er þer segit einn uera eptir heima. þar sem uarla kunna konungar at fa [þilika suna nægd<ref>[iamnarga syni, B</ref> sua mannuænliga. Ok þat segir ek upp aa konungsins heilsu Pharaonis. at alldrigi fyrri farit þer hedan allir i brott enn sa minnzti brodir ydarr kemr higat. Sendit einn huern af ydr þann sem hann flytr<ref>flyti, B</ref> higat. Skulu þer þar til i b&#7887;ndum her halldnir uera. sem profaz huart þat er satt [eðr logit<ref>[''tilf.'' B</ref> sem þer hafit sagt. Ella fyrir konungsins heilsu Pharaonis segir ek ok seer þat fyrir uist. at þer erut speiarar ok niosnarmenn. Ok fyrir [þi at hann<ref>[þa s&#491;k at hann vgði ok, B</ref> ottadiz. at þeir mundu<ref>myndi, B</ref> nockut illt gort hafa. þa let hann geyma þeim um .iii. daga. Hinn .iiii<sup>a</sup>. dag taladi hann til þeirra. sua sem þeir uaru ut leiddir. Gorit sem ek sagda. ok munu þer þa na at hallda lifinu. ef þer erut spaklatir fridmenn. þiat ek er gudhræddr madr. Vil ek at einn af ydr brædrum see her bundinn eptir i pant ok settr i myrkuastofu. en þer farit br&#7887;tt adrir. ef ydr likar. ok berit heim til yduars huss hueiti þat sem þer hafit keypt. Flytit sidan<ref>hegat, B</ref> aptr til min þann unga yduarn brødr.<ref>broður, B</ref> at ek megi sua profua sagnir ydrar sannar. ok munu þer þa ecki drepnir uera. Þeir gerdu eptir þi sem hann baud. ok t&#7887;ludu þo sin i milli. sua at hann heyrdi upp aa. enn hugsadu<ref>hugðu, B</ref> at hann mundi eigi undirstanda ebreska tungu. einkannliga fyrir þat er hann hafdi tulk fyrir ser i þeirra tali. ok s&#7887;gdu sua. Verduliga þolum u&#281;r þetta eptir sealfra varra tilskylldan. fyrir þat er u&#281;r g&#7887;rdum<ref>misgiorðum, B</ref> uið uarn ki&#7887;tligan brodur seandi hans neyd ok angist. ok eigi uilldum uer hann heyra<ref>þar vm sua ''tilf.'' B</ref> sem hann bad oss. Fyrir þersa uára gord ok grimmleik kemr oss nu þersi naud<ref>ku&#491;l, B</ref> ok þr&#7887;nguing. Ruben einn af þeim [.xii. brødrum<ref>[br&#281;ðrunum, B</ref> sagði<ref>þa ''tilf.'' B</ref> sua. Talada ek ekki þat þa til yduar. at ek bad ydr ekki syndgaz á sueininum edr uid hann misg&#7887;ra. ok uilldut þer eigi heyra mik. See nu er til hefnda eptir sed hans blod.<ref>bloði, B</ref> Enn af þi at Joseph skildi huert þeirra ord. þo at þeir uissi þat eigi sem sagt uar. þa sn&#7887;riz hann brott um eina litla stund ok komz uid sua at hann táradiz. veik ser aptr sidan. ok taladi uid þa sem adr. Let hann<ref>þa ''tilf.'' B</ref> taka Simeon brodur þeirra ok binda. sua at þeir sa upp aa. Baud sidan sueinum sinum at fylla sekki þeirra allra medr hueiti. ok i huers þeirra sekk let hann leggia þann fiarhlut<ref>kaupeyri, B</ref> sem þeir hofdu moti hueitinu gefit. gefandi þeim þar medr sua mikinn kost sem þeim nægdiz i ueginum. Var sua g&#7887;rt sem hann baud. Foru þeir i brott eptir þat. berandi hueitit aa sealfra þeirra ausnum.<ref>asnum, B</ref>
  
Nockuru sidarr tok einn þeirra<ref>af þeim, B</ref> nidr i sinn [sekk ok &#281;tladi<ref>[''saal.'' B; klædseck. ladi(!), A</ref> eykinum aaifodr. ok er hann sa fiarlutinn i seckiar munninum. þa taladi hann til brødra sinna. See her er mer gefinn aptr kaupeyrir minn. hefir ek hann her nu i sekkinum. Þeir uurdu hræddir ok ollafengnir. ok taladu sua sin i millum. Huersu man þetta uera edr uid uita. sem gud hefir gort uid oss. Eptir þat foru þeir ueg sinn. þar til er þeir komu heim til fedr sins Jacobs aa Chanaansland. ok s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu honum. greinandi giorla ok skiluisliga ord ok g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdir ok allt.<ref>alla lut sua, B</ref> sem farit hafdi medr þeim ok landzherranum i Egipto. sua þat at<ref>sem, B</ref> Simeon uar þar eptir i b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum. ok þat at<ref>er, B</ref> hann bad þa sinn hinn yngzta brøðr þangat flytia. sem adr uar sagt. Eptir þat er þeir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu sagt honum allt hit sannazta af sinni ferd. þa fann huerr þeirra sinn fiarhlut ok kaupeyri bundinn i sinum sekk. vndraduz þeir þa ok ottaduz allir. Ok sem Jacob heyrdi þat. sagdi hann sua. Barnlausan hafit þer nu gort mik driugum. Joseph er eigi til. Simeon er i b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum hafdr ok halldinn. enn nu &#281;tlit<ref>vili, B</ref> þer Beniamin [brott at<ref>[i brottu, B</ref> taka. Allir þersir illir lutir ok dáligir huerfa til min ok koma nu mer i mot. Þa svaradi Ruben. Fáá mer hann i hendr. ek skal hann aptr flytia. Eigi man sia son minn þangat med ydr fara sagði Jacob. Brodir hans samborinn er allr. en hann er einn eptir. Nu ef hann mætir nockuru dáligu i<ref>a, B</ref> þi sama landi. sem þer farit til. þa munu þer minar ellihærur medr sut ok harmi til heluitiss færa.<ref>leiða, B</ref>
+
Nockuru sidarr tok einn þeirra<ref>af þeim, B</ref> nidr i sinn [sekk ok &#281;tladi<ref>[''saal.'' B; klædseck. ladi(!), A</ref> eykinum aaifodr. ok er hann sa fiarlutinn i seckiar munninum. þa taladi hann til brødra sinna. See her er mer gefinn aptr kaupeyrir minn. hefir ek hann her nu i sekkinum. Þeir uurdu hræddir ok ollafengnir. ok taladu sua sin i millum. Huersu man þetta uera edr uid uita. sem gud hefir gort uid oss. Eptir þat foru þeir ueg sinn. þar til er þeir komu heim til fedr sins Jacobs aa Chanaansland. ok s&#7887;gdu honum. greinandi giorla ok skiluisliga ord ok g&#7887;rdir ok allt.<ref>alla lut sua, B</ref> sem farit hafdi medr þeim ok landzherranum i Egipto. sua þat at<ref>sem, B</ref> Simeon uar þar eptir i b&#7887;ndum. ok þat at<ref>er, B</ref> hann bad þa sinn hinn yngzta brøðr þangat flytia. sem adr uar sagt. Eptir þat er þeir h&#7887;fdu sagt honum allt hit sannazta af sinni ferd. þa fann huerr þeirra sinn fiarhlut ok kaupeyri bundinn i sinum sekk. vndraduz þeir þa ok ottaduz allir. Ok sem Jacob heyrdi þat. sagdi hann sua. Barnlausan hafit þer nu gort mik driugum. Joseph er eigi til. Simeon er i b&#7887;ndum hafdr ok halldinn. enn nu &#281;tlit<ref>vili, B</ref> þer Beniamin [brott at<ref>[i brottu, B</ref> taka. Allir þersir illir lutir ok dáligir huerfa til min ok koma nu mer i mot. Þa svaradi Ruben. Fáá mer hann i hendr. ek skal hann aptr flytia. Eigi man sia son minn þangat med ydr fara sagði Jacob. Brodir hans samborinn er allr. en hann er einn eptir. Nu ef hann mætir nockuru dáligu i<ref>a, B</ref> þi sama landi. sem þer farit til. þa munu þer minar ellihærur medr sut ok harmi til heluitiss færa.<ref>leiða, B</ref>
  
Sulltr<ref>''saal.'' B; Sullt, A</ref> ok hallæri þr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngdi þa af nyiu ollu þi landi ok m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum odrum. Ok sem allr kostr sa var upp genginn. sem þeir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu heim flutt af Egiptalandi. þa taladi Jacob enn til sona sinna. Farit nidr aptr a Egiptaland ok kaupit oss fæzlur þo at litlar. Judas svaradi. Sa madr sem þar uar stiuardr sóór sik um. at uær skylldim eigi sua mikit sysla at uær nædim at sia hann. utan uer flyttim þangat hinn yngzta<ref>minnzta, B</ref> brodur uarn med oss. Villlu gefa gott orlof<ref>til ''tilf.'' B</ref> at hann fylgi mer. þa munum uær fara allir saman ok kaupa þa luti. sem oss naudsyniar enn fara i engan stad. ef þu uill eigi þat. Þat gerdut þer upp aa minn angr ok skada sagdi Jacob. er þer sogdut honum n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut ifra. at þer ættit þenna brodur. Þeir svorudu. Þersi madr spurði oss innuirdiliga<ref>meðr skipan ''tilf.'' B</ref> eptir uárri ætt. bædi huart fadir uárr lifði eðr ef uær ættim fleiri brødr en þar uaru þa. ok urdu uer honum uidrku&#281;miliga at suara um þa luti sem hann spurdi. edr mattum u&#281;r þat n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut uita fyrir. at hann mundi þers beidaz at u&#281;r flyttim þangat brodur uárn. Judas taladi þa enn til fedr sins. Sent þu sueininn medr mer ok undir minu nafni. at uer megim fara ueg uárn ok hallda lifi uáru ok synir uarir. Ek tekr giarna medr sueininum af sealfs þins hendi. kref hann ut af mer. skal ek uid ydr<ref>þik, B </ref> alla tima mikilliga sakadr uera. ef ek flytr hann eigi heim ok færir<ref>fær, B</ref> hann sealfum þer i hendr. Uærim uer nu aptr komnir [annan tima.<ref>[''tilf.'' B</ref> ef þetta hefdi eigi hindrad. Jsrael fadir þeirra svaradi þa. Ef sua mikil naudsyn liggr her vid. sem þer seghit. þa gerit sem þer uilit.<ref>talit, B</ref> Takit af ollum hinum<ref>beztum ok ''tilf.'' B</ref> dygduguztum iarðarinnar aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xtum. er til bidr [i þersu<ref>[her i, B</ref> landi. berandi þa i budkum<ref>kerum, B</ref> med ydr. ok presentit þær giafir þessum manni. Nefndi hann þar til nockur .iiii. edr .v. þau hin dyraztu krydd ok iurta<ref>giurta(!), B</ref> kyn. sem i nockuru landi kunnu faaz. ok þar medr sagdi hann sua. Hafit ok tuifalldan kaupæyri medr ydr. ok berit þann aptr þangat sem þer fundut i sekkunum. ef sua léttliga hefir kunnat til at bera. at nockut fals edr misfangi hefir<ref>hafi, B</ref> i farit. Takit ok nu þar med yduarn brædr. ok farit sua a fund þessa manz. Bidr ek.<ref>þers ''tilf.'' B</ref> at minn almattigr gud geri hann nu blidan ok miuklyndan uid yðr ok sendi þann brodur ydarn heilan aptr higat [medr ydr<ref>[''mgl.'' B</ref> sem hann helldr þar i b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum ok Beniamin. Enn ek man nu sua sem barnlauss eptir uera.  
+
Sulltr<ref>''saal.'' B; Sullt, A</ref> ok hallæri þr&#7887;ngdi þa af nyiu ollu þi landi ok m&#7887;rgum odrum. Ok sem allr kostr sa var upp genginn. sem þeir h&#7887;fdu heim flutt af Egiptalandi. þa taladi Jacob enn til sona sinna. Farit nidr aptr a Egiptaland ok kaupit oss fæzlur þo at litlar. Judas svaradi. Sa madr sem þar uar stiuardr sóór sik um. at uær skylldim eigi sua mikit sysla at uær nædim at sia hann. utan uer flyttim þangat hinn yngzta<ref>minnzta, B</ref> brodur uarn med oss. Villlu gefa gott orlof<ref>til ''tilf.'' B</ref> at hann fylgi mer. þa munum uær fara allir saman ok kaupa þa luti. sem oss naudsyniar enn fara i engan stad. ef þu uill eigi þat. Þat gerdut þer upp aa minn angr ok skada sagdi Jacob. er þer sogdut honum n&#7887;ckut ifra. at þer ættit þenna brodur. Þeir svorudu. Þersi madr spurði oss innuirdiliga<ref>meðr skipan ''tilf.'' B</ref> eptir uárri ætt. bædi huart fadir uárr lifði eðr ef uær ættim fleiri brødr en þar uaru þa. ok urdu uer honum uidrku&#281;miliga at suara um þa luti sem hann spurdi. edr mattum u&#281;r þat n&#7887;ckut uita fyrir. at hann mundi þers beidaz at u&#281;r flyttim þangat brodur uárn. Judas taladi þa enn til fedr sins. Sent þu sueininn medr mer ok undir minu nafni. at uer megim fara ueg uárn ok hallda lifi uáru ok synir uarir. Ek tekr giarna medr sueininum af sealfs þins hendi. kref hann ut af mer. skal ek uid ydr<ref>þik, B </ref> alla tima mikilliga sakadr uera. ef ek flytr hann eigi heim ok færir<ref>fær, B</ref> hann sealfum þer i hendr. Uærim uer nu aptr komnir [annan tima.<ref>[''tilf.'' B</ref> ef þetta hefdi eigi hindrad. Jsrael fadir þeirra svaradi þa. Ef sua mikil naudsyn liggr her vid. sem þer seghit. þa gerit sem þer uilit.<ref>talit, B</ref> Takit af ollum hinum<ref>beztum ok ''tilf.'' B</ref> dygduguztum iarðarinnar aau&#7887;xtum. er til bidr [i þersu<ref>[her i, B</ref> landi. berandi þa i budkum<ref>kerum, B</ref> med ydr. ok presentit þær giafir þessum manni. Nefndi hann þar til nockur .iiii. edr .v. þau hin dyraztu krydd ok iurta<ref>giurta(!), B</ref> kyn. sem i nockuru landi kunnu faaz. ok þar medr sagdi hann sua. Hafit ok tuifalldan kaupæyri medr ydr. ok berit þann aptr þangat sem þer fundut i sekkunum. ef sua léttliga hefir kunnat til at bera. at nockut fals edr misfangi hefir<ref>hafi, B</ref> i farit. Takit ok nu þar med yduarn brædr. ok farit sua a fund þessa manz. Bidr ek.<ref>þers ''tilf.'' B</ref> at minn almattigr gud geri hann nu blidan ok miuklyndan uid yðr ok sendi þann brodur ydarn heilan aptr higat [medr ydr<ref>[''mgl.'' B</ref> sem hann helldr þar i b&#7887;ndum ok Beniamin. Enn ek man nu sua sem barnlauss eptir uera.  
  
  
 
===Fra þui er Jacobs synir komu meðr Beniamin i Egiptum ok Joseph kendi þeim sialfan sik<ref>''Overskrift og Capitelskifte efter'' B; A ''har her ikke nyt Capitel.''</ref>===
 
===Fra þui er Jacobs synir komu meðr Beniamin i Egiptum ok Joseph kendi þeim sialfan sik<ref>''Overskrift og Capitelskifte efter'' B; A ''har her ikke nyt Capitel.''</ref>===
  
'''66.''' Synir Jacobs toku þa giafir þær. sem hann hafdi til nefnt at Egiptalandz herranum skylldi presenteraz. ok tuifalldan kaupeyri ok þar med brødr sinn Beniamin. foru sua nidr aa Egiptaland ok komu fyrir Joseph. Ok þegar sem hann saa<ref>''tilf.'' B</ref> þa alla samt ok Beniamin. þa baud hann sinum stiuard.<ref>stivarði, B</ref> at hann skylldi þersa menn<ref>alla ''tilf.'' B</ref> leida inn i hans hus ok herbergi. bad hann ok buaz uid ueitzlu ok ráda ual til budaruardar. þiat þessir menn skulu eta medr mer i dag um middegiss skeid sagði hann. [Hann gi&#491;rði sem honum var boðit ok leiddi þa inn meðr sier.<ref>[''tilf.'' B</ref> Vidr þetta<ref>þersa hans gi&#491;rð, B</ref> uurdu þeir ræddir ok taladu þersor ord leyniligha sin i milli. Fyrir þers sama kaupeyriss skylld ok fiarlutar uaru uær higat leiddir. sem uær barum næstum i sekkunum.<ref>sekkiunum, B</ref> at hann kallzi oss ok klandi. leggiandi bædi oss ok eyki uara i þrældom medr sinu ualldi ok ofriki. Gengu þeir fyrir þersa grein þar i durunum til hans rádsmanz sua segiandi. Vær bidium minn herra. at þu heyrir oss. Vær uarum her hinn fyrra tima [ok keyptum<ref>[at ver keyptim, B</ref> oss fædzlur sem þu uissir. Nu sem þat uar g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt ok uær kómum upp til saluhussins aa ueginum ok ver leystum til sekkianna.<ref>sekkanna, B</ref> þa fann huerr uárr þann fiarlut i sinum sekk. sem hann hafdi sellt. ok þann sama kaupeyri allan iafnueginn. Bárum vær nu aptr higat ok h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdum medr oss annat silfr eigi þi sidr at kaupa medr þi þa luti sem oss naudsyniar. Er þat eigi aa uaru uiti huerr þann fiarlut hefir þar latit. Hann svaradi. Fridr se med<ref>''tilf.'' B</ref> ydr ok ottiz ekki. fyrir þi at gud ydarr ok f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ður ydars gaf ydr þann fiarlut.<ref>thesaur, B</ref> sem i sekkiunum uar. þiat ek hefir allan þann kaupeyri prouadan ok rettliga rannsakadan sem þer lukut mer. Leiddi hann þa Simeon ut til þeirra. Tok sidan uatn. er þeir uaru inn komnir. ok þo fætr þeirra ok gaf [eykium þeirra.<ref>[eykiunum fóðr, B</ref>
+
'''66.''' Synir Jacobs toku þa giafir þær. sem hann hafdi til nefnt at Egiptalandz herranum skylldi presenteraz. ok tuifalldan kaupeyri ok þar med brødr sinn Beniamin. foru sua nidr aa Egiptaland ok komu fyrir Joseph. Ok þegar sem hann saa<ref>''tilf.'' B</ref> þa alla samt ok Beniamin. þa baud hann sinum stiuard.<ref>stivarði, B</ref> at hann skylldi þersa menn<ref>alla ''tilf.'' B</ref> leida inn i hans hus ok herbergi. bad hann ok buaz uid ueitzlu ok ráda ual til budaruardar. þiat þessir menn skulu eta medr mer i dag um middegiss skeid sagði hann. [Hann gi&#491;rði sem honum var boðit ok leiddi þa inn meðr sier.<ref>[''tilf.'' B</ref> Vidr þetta<ref>þersa hans gi&#491;rð, B</ref> uurdu þeir ræddir ok taladu þersor ord leyniligha sin i milli. Fyrir þers sama kaupeyriss skylld ok fiarlutar uaru uær higat leiddir. sem uær barum næstum i sekkunum.<ref>sekkiunum, B</ref> at hann kallzi oss ok klandi. leggiandi bædi oss ok eyki uara i þrældom medr sinu ualldi ok ofriki. Gengu þeir fyrir þersa grein þar i durunum til hans rádsmanz sua segiandi. Vær bidium minn herra. at þu heyrir oss. Vær uarum her hinn fyrra tima [ok keyptum<ref>[at ver keyptim, B</ref> oss fædzlur sem þu uissir. Nu sem þat uar g&#7887;rt ok uær kómum upp til saluhussins aa ueginum ok ver leystum til sekkianna.<ref>sekkanna, B</ref> þa fann huerr uárr þann fiarlut i sinum sekk. sem hann hafdi sellt. ok þann sama kaupeyri allan iafnueginn. Bárum vær nu aptr higat ok h&#7887;fdum medr oss annat silfr eigi þi sidr at kaupa medr þi þa luti sem oss naudsyniar. Er þat eigi aa uaru uiti huerr þann fiarlut hefir þar latit. Hann svaradi. Fridr se med<ref>''tilf.'' B</ref> ydr ok ottiz ekki. fyrir þi at gud ydarr ok f&#7887;ður ydars gaf ydr þann fiarlut.<ref>thesaur, B</ref> sem i sekkiunum uar. þiat ek hefir allan þann kaupeyri prouadan ok rettliga rannsakadan sem þer lukut mer. Leiddi hann þa Simeon ut til þeirra. Tok sidan uatn. er þeir uaru inn komnir. ok þo fætr þeirra ok gaf [eykium þeirra.<ref>[eykiunum fóðr, B</ref>
  
Eptir þat bi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggu<ref>biuggu, B</ref> þeir til giafir. þær sem þeir ætladu at presentera Joseph. þann tima sem hann gengi um miðdegis skeid inn þann ueg. þiat þeir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu heyrt at þeir mundu<ref>myndi, B</ref> þar eta um daginn. Ok þegar sem hann kom inn i þat herbyrgi sem þeir uaru fyrir. þa presenteruðu þeir honum þa luti. sem þeir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu til ætlat. fram fallandi ok honum uegsemd ueitandi. Heilsadi hann þeim þa bliðliga i moti spyriandi<ref>meðr ''tilf.'' B</ref> þersum ordum. Var sa gamli fadir yduarr uel heill. sem þer sogdut mer fra næstunni. Þeir svaradu. Fadir uarr ok þinn þeonustumadr lifir enn ok er uel heill. Lutu<ref>luttu, B</ref> þeir honum þa enn ok tillæti ueittu. Ok sem Joseph litadiz um. þa sa hann sinn samborinn brodur Beniamin. ok sagði sua. Er þersi sa ungi brodir yduarr. sem þer sogdut mer fra. Ok enn sagdi hann sua. Gud miskunni þer son minn. Skundaði hann þa uikiandi ser brott fra þeim i klefa nockurn. fyrir þann skylld at hann uar<ref>varð, B</ref> sua uarkunnigr sinum sammæddum brodur. at hann<ref>gréét ok ''tilf.'' B</ref> taradiz. Enn þegar sem hann feck halldit sik fra þi ok hann hafdi þuegiz. þa [gekk hann út. ok<ref>[''tilf.'' B</ref> taladi hann uid sealfs sins sueina. Latit framm braud ok adra fædu. Ok sem þat uar gert. þa settiz Joseph ser einsliga. sua sem af odrum l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum<ref>þioðum, B</ref> kyniadr ok kominn. Egiptzkir menn satu ser samt. sua sem innlendzkir menn. ok hinir komnu brødr ser einir saman.<ref>samt, B</ref> sua sem ukunnir ok utlendzkir menn. þiat Egiptalandz monnum uirdiz þat eitt bannat uhæfu uerk. lettliga fyrir miok ulikan atrunat. at eta medr ebreskum monnum. Skipadi Joseph brædrum sinum eptir aulldrum þeirra. sem þeir uaru uanir at sitia i sins fedr husi. Enn er þeim uaru rettir settir edr sendir. þa undraduz þeir þat mikilligha. at sa partr sem Beniamin til heyrði uar .v. lutum meiri edr betri enn sa sem nockurum þeirra odrum til heyrdi. lettliga [fyrir þa<ref>[meðr þeirri, B</ref> grein segir Commestor. at Joseph uaru .v. rettir settir. ok sendi hann Beniamin af huerium þeirra halfu meira part enn nockurum odrum hans brædra. Drucku þeir þar i hia honum um daginn ok uaru uel halldnir. Eptir þat baud Joseph radsmanni sinum. at hann skylldi fylla sekki þeirra allra medr<ref>af, B</ref> hueiti. sem [med mestu matti<ref>[mest m&#281;tti þeir, B</ref> taka. ok leggia þar i huers þeirra kaupeyri. sem hit fyrra sinn uar gort. ok þat med at eitt silfrker. þat sem sealfr hann atti. skylldi hann láta<ref>leggia, B</ref> nidr i hueitissekk hins yngzta þeirra brødranna. Hann gerdi sem honum uar bodit. ok annan dagh eptir<ref>[''saal.'' B; tima foru þeir brott, A</ref> at morni foru þeir i brott medr ausnum sinum<ref>sua ''tilf.'' B</ref> sem þeir uaru bunir.
+
Eptir þat bi&#7887;ggu<ref>biuggu, B</ref> þeir til giafir. þær sem þeir ætladu at presentera Joseph. þann tima sem hann gengi um miðdegis skeid inn þann ueg. þiat þeir h&#7887;fdu heyrt at þeir mundu<ref>myndi, B</ref> þar eta um daginn. Ok þegar sem hann kom inn i þat herbyrgi sem þeir uaru fyrir. þa presenteruðu þeir honum þa luti. sem þeir h&#7887;fdu til ætlat. fram fallandi ok honum uegsemd ueitandi. Heilsadi hann þeim þa bliðliga i moti spyriandi<ref>meðr ''tilf.'' B</ref> þersum ordum. Var sa gamli fadir yduarr uel heill. sem þer sogdut mer fra næstunni. Þeir svaradu. Fadir uarr ok þinn þeonustumadr lifir enn ok er uel heill. Lutu<ref>luttu, B</ref> þeir honum þa enn ok tillæti ueittu. Ok sem Joseph litadiz um. þa sa hann sinn samborinn brodur Beniamin. ok sagði sua. Er þersi sa ungi brodir yduarr. sem þer sogdut mer fra. Ok enn sagdi hann sua. Gud miskunni þer son minn. Skundaði hann þa uikiandi ser brott fra þeim i klefa nockurn. fyrir þann skylld at hann uar<ref>varð, B</ref> sua uarkunnigr sinum sammæddum brodur. at hann<ref>gréét ok ''tilf.'' B</ref> taradiz. Enn þegar sem hann feck halldit sik fra þi ok hann hafdi þuegiz. þa [gekk hann út. ok<ref>[''tilf.'' B</ref> taladi hann uid sealfs sins sueina. Latit framm braud ok adra fædu. Ok sem þat uar gert. þa settiz Joseph ser einsliga. sua sem af odrum l&#7887;ndum<ref>þioðum, B</ref> kyniadr ok kominn. Egiptzkir menn satu ser samt. sua sem innlendzkir menn. ok hinir komnu brødr ser einir saman.<ref>samt, B</ref> sua sem ukunnir ok utlendzkir menn. þiat Egiptalandz monnum uirdiz þat eitt bannat uhæfu uerk. lettliga fyrir miok ulikan atrunat. at eta medr ebreskum monnum. Skipadi Joseph brædrum sinum eptir aulldrum þeirra. sem þeir uaru uanir at sitia i sins fedr husi. Enn er þeim uaru rettir settir edr sendir. þa undraduz þeir þat mikilligha. at sa partr sem Beniamin til heyrði uar .v. lutum meiri edr betri enn sa sem nockurum þeirra odrum til heyrdi. lettliga [fyrir þa<ref>[meðr þeirri, B</ref> grein segir Commestor. at Joseph uaru .v. rettir settir. ok sendi hann Beniamin af huerium þeirra halfu meira part enn nockurum odrum hans brædra. Drucku þeir þar i hia honum um daginn ok uaru uel halldnir. Eptir þat baud Joseph radsmanni sinum. at hann skylldi fylla sekki þeirra allra medr<ref>af, B</ref> hueiti. sem [med mestu matti<ref>[mest m&#281;tti þeir, B</ref> taka. ok leggia þar i huers þeirra kaupeyri. sem hit fyrra sinn uar gort. ok þat med at eitt silfrker. þat sem sealfr hann atti. skylldi hann láta<ref>leggia, B</ref> nidr i hueitissekk hins yngzta þeirra brødranna. Hann gerdi sem honum uar bodit. ok annan dagh eptir<ref>[''saal.'' B; tima foru þeir brott, A</ref> at morni foru þeir i brott medr ausnum sinum<ref>sua ''tilf.'' B</ref> sem þeir uaru bunir.
  
Joseph let kalla ser radsmanninn. þann tima sem þeir uaru driugum nyfarnir i brott af borginni. ok bad hann fara eptir þeim ok gripa þa alla.<ref>''mgl.'' B</ref> ok segia sua. Fyrir hueria sauk<ref>grein, B</ref> aumbunit þer þat illu. sem ual er vid ydr gert. Þat sama ker sem þer hafit stolit aa minn herra. af hueriu er<ref>sialfr ''tilf.'' B</ref> hann dreckr dagliga ok er uanr sinn frodleik ok frammsyni at fremia ok frammi at<ref>''mgl.'' B</ref> hafa. þer hafit gert eitt hitt uersta uerk. Hann for i brott ok gordi sem honum uar bodit. let gripa þa. ok taladi til þeirra sem fyrr uar sagt. Þeir suorudu ok s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gduz undraz. er<ref>at, B</ref> hann [uilldi tala þat.<ref>[skylldi þat vilia tala, B</ref> at þeir mundi gort hafa þilikan gløp ok sua haduligt uerk. Barum uær higat aptr af Chanaanslandi kaupeyri þann s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu þeir. sem u&#281;r fundum i sekkium<ref>sekkum, B</ref> uarum. sem þu uissir sialfr. ok huersu liklikt er þat at þi. at uer hafim af þins herra husi hans gulli stolit ok gripum. Rannsaka oss ok leita. Medr<ref>sem þer likar. ok meðr, B</ref> huerium uarum er þu finnr þat sem þu leitar. þa se sa drepinn. enn uær adrir skulum uera þins herra þrælar ok þionostumenn. Se rett eptir yduarri bøn ok bodi segir hann. at sa yduarr se mins herra ok minn þionustumadr. medr huerium af ydr er ek finnr kerit. enn þer farit<ref>aðrer seeð sykner ok, B</ref> lidugir. Þeir skundudu nu<ref>sua ''tilf.'' B</ref> sem <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruggir at taka niðr sekkina. leysti huerr sem aa i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd kom<ref>ok lauk upp ''tilf.'' B</ref> sinn sekk. rannsakadi hann sua alla þa<ref>rett ok slett hefiandi sina rannsokn ''tilf.'' B</ref> fra hinum ellzta til hins yngzta. ok fann sua kerit i seckinum Beniamins. Vidr þersa syn rifu þeir ok skaru klædi sin af ser eptir [sinum uana<ref>[þui sem þeirra vani var til, B</ref> i hinum kr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nkuztum tilfellum. hofu sidan upp ok klyfiudu eyki sina. ok foru sua aptr hinn sama ueg i borgina. ok komu fyrir Joseph i þeim sama stad sem þeir hofdu medr<ref>viðr, B</ref> hann skiliz.
+
Joseph let kalla ser radsmanninn. þann tima sem þeir uaru driugum nyfarnir i brott af borginni. ok bad hann fara eptir þeim ok gripa þa alla.<ref>''mgl.'' B</ref> ok segia sua. Fyrir hueria sauk<ref>grein, B</ref> aumbunit þer þat illu. sem ual er vid ydr gert. Þat sama ker sem þer hafit stolit aa minn herra. af hueriu er<ref>sialfr ''tilf.'' B</ref> hann dreckr dagliga ok er uanr sinn frodleik ok frammsyni at fremia ok frammi at<ref>''mgl.'' B</ref> hafa. þer hafit gert eitt hitt uersta uerk. Hann for i brott ok gordi sem honum uar bodit. let gripa þa. ok taladi til þeirra sem fyrr uar sagt. Þeir suorudu ok s&#7887;gduz undraz. er<ref>at, B</ref> hann [uilldi tala þat.<ref>[skylldi þat vilia tala, B</ref> at þeir mundi gort hafa þilikan gløp ok sua haduligt uerk. Barum uær higat aptr af Chanaanslandi kaupeyri þann s&#7887;gdu þeir. sem u&#281;r fundum i sekkium<ref>sekkum, B</ref> uarum. sem þu uissir sialfr. ok huersu liklikt er þat at þi. at uer hafim af þins herra husi hans gulli stolit ok gripum. Rannsaka oss ok leita. Medr<ref>sem þer likar. ok meðr, B</ref> huerium uarum er þu finnr þat sem þu leitar. þa se sa drepinn. enn uær adrir skulum uera þins herra þrælar ok þionostumenn. Se rett eptir yduarri bøn ok bodi segir hann. at sa yduarr se mins herra ok minn þionustumadr. medr huerium af ydr er ek finnr kerit. enn þer farit<ref>aðrer seeð sykner ok, B</ref> lidugir. Þeir skundudu nu<ref>sua ''tilf.'' B</ref> sem &#7887;ruggir at taka niðr sekkina. leysti huerr sem aa i&#7887;rd kom<ref>ok lauk upp ''tilf.'' B</ref> sinn sekk. rannsakadi hann sua alla þa<ref>rett ok slett hefiandi sina rannsokn ''tilf.'' B</ref> fra hinum ellzta til hins yngzta. ok fann sua kerit i seckinum Beniamins. Vidr þersa syn rifu þeir ok skaru klædi sin af ser eptir [sinum uana<ref>[þui sem þeirra vani var til, B</ref> i hinum kr&#7887;nkuztum tilfellum. hofu sidan upp ok klyfiudu eyki sina. ok foru sua aptr hinn sama ueg i borgina. ok komu fyrir Joseph i þeim sama stad sem þeir hofdu medr<ref>viðr, B</ref> hann skiliz.
  
Gekk Judas þa fyrstr<ref>fyrst, B</ref> af ollum þeim. Ok þegar sem þeir komu þar. þa fellu þeir allir framm fyrir hann allt nidr a iord. Hann taladi sua<ref>þa, B</ref> til þeirra. Fyrir hui gerdut þer sua. edr uitit þer eigi. at engan bidr minn lika i frædi ok frammsyni at reyna eptir þi sem stolit er. Liettliga segir Commestor at hann taladi þetta med leik ok kallzi. þiat þat er medr aullu umælanda. at hann mundi sinn uisdom eðr frammsyni medr nokkurs konar uleyfiligri forneskiu fremia.<ref>eðr frammi hafa ''tilf.'' B</ref> Judas suaradi þa. Huat munum u&#281;r nu þers mega tala edr moti<ref>vm, B</ref> mæla. sem uær uerium<ref>uerim, B</ref> oss uidrku&#281;miliga edr rettliga fyrir þersum uarum herra. Gud hefir nu fundit ranglæti þinna þionostumanna ok þræla. Se nu her. vær erum allir þinir þrælar minn herra. bædi uær ok hann medr huerium er kerit fannz. Verði [eigi þat<ref>[þat alldregin, B</ref> sagdi Joseph. at ek g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ri sua. Sa einn skal minn þionostumadr uera. sem kerinu hefir stolit. en þer allir adrir farit i brott lidugir ok frealsir til feðr ydars. Judas gekk þa [nærrmeirr honum<ref>[framarr meirr, B</ref> talandi til hans diarfliga medr þersum ordum.<ref>eðr þersum likum ''tilf.'' B</ref> Ek bidr minn herra. at þu reidiz mer eigi þinum þionostumanni. ok gefir mer orlof til at ek tali n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckur ord medr<ref>við, B</ref> sealfan þik. þiat þu ert minn herra meðr sealfum konunginum Pharaone. Þu spurdir oss fyrra tima sem uær komum<ref>vorum, B</ref> her at fedr uarum ok brødrum. Enn uær su<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rudum þer ok sogdum. at u&#281;r attum gamlan fedr hardla ok einn ungan brodur. þann sem hann hafdi i sinum ellidomi getit. ok hans sammæddr brodir uæri allr. ok af þi at hans modir átti þann einn son eptir. þa elskar fadir uárr hann einkannliga hiartaliga. ok þu bautt oss<ref>einkannlegha ''tilf.'' B</ref> at færa þer þenna uarn brodur ok sagðiz uilldu sea hann. Hermdi Judas sidan aull ord ok atuik. huersu farit h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu bædi medr þeim Joseph. hid fyrra sinn adr þeir færi brott. ok fedr þeirra. þa er þeir komu heim. ok eigi<ref>engum mun, B</ref> sidr huat [i for<ref>[er i for, B</ref> medr þeim fedgunum. adr þeir fengi feðr sins orlof til þers. at Beniamin brodir þeirra fylgdi þeim. Her med hermdi Judas ord fedr sins til sin ok annarra brødra sua segiandi. Þer bræðr uitit<ref>uitir, B</ref> þat ual sagdi Jacob. at ek átti medr minni husfru [.ii. syni. Rachel.<ref>[Rachel .ii. syni, B</ref> ok sem annarr gekk ut um einn dag. þa sogdu þer. at eitt skogardyr sualg hann.<ref>honum, B</ref> saa ek hann ekki sidan. Nu ueit ek þat. ef þer takit þenna brott ok hafit medr ydr ok uerdr honum n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut til meins i ueginum edr yduarri br<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ttferd.<ref>brottveru, B</ref> þa munu þer minar hærur ok ellidom medr harmi til heluitiss leiða. Nu ueit ek<ref>þat ''tilf.'' B</ref> sagdi Judas. ef ek kemr sua heim til fedr uárs. at sueinninn fylgir eigi medr. ok hann seer hann eigi medr oss<ref>sua ''tilf.'' B</ref> sem u&#281;r g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngum fyrir hann. þa man hann deyia af harmi ok helstridi. medr þi at hans lif er ok stendr þar undir. huersu medr sueininn er g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt. Bydr ek þat. at ek skal eiginliga þinn [þionn uera.<ref>[þr&#281;ll vera ok þionn, B</ref> fyrir þa sauk at ek tok hann upp aa mina tru. sua framt talandi ok fedr minum fyrirheitandi. at ek skylldu æfinliga<ref>&#281;vilegha, B</ref> vidr hann sealfan sua sem af mikilli syndagerd sekr uera. ef ek flytta eigi sueininn heim aptr til hans. Skal ek fyrir þann skylld [i hans stað<ref>[''tilf.'' B</ref> minn herra ydarr þræll ok þionostumadr uera. er ek þer miklu <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruggari þræll ok [þionostumadr til orku<ref>[orkumaðr, B</ref> enn smásueinn þersi. Enn Beniamin fari heim med brødrum sinum. þiat eigi megum uær sua fyrir fedr uarn koma. at hann fylgi eigi medr. ok eigi fær ek þar sua komit. at ek uerdi uáttr edr hiauerumadr þeirrar angistar ok aafelliss. sem þa man at honum [koma ok<ref>[''mgl.'' B</ref> þr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngua.
+
Gekk Judas þa fyrstr<ref>fyrst, B</ref> af ollum þeim. Ok þegar sem þeir komu þar. þa fellu þeir allir framm fyrir hann allt nidr a iord. Hann taladi sua<ref>þa, B</ref> til þeirra. Fyrir hui gerdut þer sua. edr uitit þer eigi. at engan bidr minn lika i frædi ok frammsyni at reyna eptir þi sem stolit er. Liettliga segir Commestor at hann taladi þetta med leik ok kallzi. þiat þat er medr aullu umælanda. at hann mundi sinn uisdom eðr frammsyni medr nokkurs konar uleyfiligri forneskiu fremia.<ref>eðr frammi hafa ''tilf.'' B</ref> Judas suaradi þa. Huat munum u&#281;r nu þers mega tala edr moti<ref>vm, B</ref> mæla. sem uær uerium<ref>uerim, B</ref> oss uidrku&#281;miliga edr rettliga fyrir þersum uarum herra. Gud hefir nu fundit ranglæti þinna þionostumanna ok þræla. Se nu her. vær erum allir þinir þrælar minn herra. bædi uær ok hann medr huerium er kerit fannz. Verði [eigi þat<ref>[þat alldregin, B</ref> sagdi Joseph. at ek g&#7887;ri sua. Sa einn skal minn þionostumadr uera. sem kerinu hefir stolit. en þer allir adrir farit i brott lidugir ok frealsir til feðr ydars. Judas gekk þa [nærrmeirr honum<ref>[framarr meirr, B</ref> talandi til hans diarfliga medr þersum ordum.<ref>eðr þersum likum ''tilf.'' B</ref> Ek bidr minn herra. at þu reidiz mer eigi þinum þionostumanni. ok gefir mer orlof til at ek tali n&#7887;ckur ord medr<ref>við, B</ref> sealfan þik. þiat þu ert minn herra meðr sealfum konunginum Pharaone. Þu spurdir oss fyrra tima sem uær komum<ref>vorum, B</ref> her at fedr uarum ok brødrum. Enn uær su&#7887;rudum þer ok sogdum. at u&#281;r attum gamlan fedr hardla ok einn ungan brodur. þann sem hann hafdi i sinum ellidomi getit. ok hans sammæddr brodir uæri allr. ok af þi at hans modir átti þann einn son eptir. þa elskar fadir uárr hann einkannliga hiartaliga. ok þu bautt oss<ref>einkannlegha ''tilf.'' B</ref> at færa þer þenna uarn brodur ok sagðiz uilldu sea hann. Hermdi Judas sidan aull ord ok atuik. huersu farit h&#7887;fdu bædi medr þeim Joseph. hid fyrra sinn adr þeir færi brott. ok fedr þeirra. þa er þeir komu heim. ok eigi<ref>engum mun, B</ref> sidr huat [i for<ref>[er i for, B</ref> medr þeim fedgunum. adr þeir fengi feðr sins orlof til þers. at Beniamin brodir þeirra fylgdi þeim. Her med hermdi Judas ord fedr sins til sin ok annarra brødra sua segiandi. Þer bræðr uitit<ref>uitir, B</ref> þat ual sagdi Jacob. at ek átti medr minni husfru [.ii. syni. Rachel.<ref>[Rachel .ii. syni, B</ref> ok sem annarr gekk ut um einn dag. þa sogdu þer. at eitt skogardyr sualg hann.<ref>honum, B</ref> saa ek hann ekki sidan. Nu ueit ek þat. ef þer takit þenna brott ok hafit medr ydr ok uerdr honum n&#7887;ckut til meins i ueginum edr yduarri br&#7887;ttferd.<ref>brottveru, B</ref> þa munu þer minar hærur ok ellidom medr harmi til heluitiss leiða. Nu ueit ek<ref>þat ''tilf.'' B</ref> sagdi Judas. ef ek kemr sua heim til fedr uárs. at sueinninn fylgir eigi medr. ok hann seer hann eigi medr oss<ref>sua ''tilf.'' B</ref> sem u&#281;r g&#7887;ngum fyrir hann. þa man hann deyia af harmi ok helstridi. medr þi at hans lif er ok stendr þar undir. huersu medr sueininn er g&#7887;rt. Bydr ek þat. at ek skal eiginliga þinn [þionn uera.<ref>[þr&#281;ll vera ok þionn, B</ref> fyrir þa sauk at ek tok hann upp aa mina tru. sua framt talandi ok fedr minum fyrirheitandi. at ek skylldu æfinliga<ref>&#281;vilegha, B</ref> vidr hann sealfan sua sem af mikilli syndagerd sekr uera. ef ek flytta eigi sueininn heim aptr til hans. Skal ek fyrir þann skylld [i hans stað<ref>[''tilf.'' B</ref> minn herra ydarr þræll ok þionostumadr uera. er ek þer miklu &#7887;ruggari þræll ok [þionostumadr til orku<ref>[orkumaðr, B</ref> enn smásueinn þersi. Enn Beniamin fari heim med brødrum sinum. þiat eigi megum uær sua fyrir fedr uarn koma. at hann fylgi eigi medr. ok eigi fær ek þar sua komit. at ek uerdi uáttr edr hiauerumadr þeirrar angistar ok aafelliss. sem þa man at honum [koma ok<ref>[''mgl.'' B</ref> þr&#7887;ngua.
  
[[File:028.Joseph Reveals Himself to His Brothers.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Þa kalladi hann medr haari r<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ddu. Ek er Joseph. edr lifir faðir minn enn.'''</center>]]Eptir þersor hans ord fekk Joseph eigi lengr halldit sik. sua at hann ki&#281;miz eigi vid. sua at margir menn uaru hia. Hann baud þa at allir egiptzkir menn skylldi ut ganga af herberginu. til þers at þeir uæri eigi þa vid. er hann uilldi at hans brødr kendi hann. Ok sem<ref>''tilf.'' B</ref> allir adrir uaru ut gengnir. þa kalladi hann medr haari r<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ddu. sua at þeir hinir egyptzku ok heimolligir konungsins menn heyrdu sem uti uaru. medr taarfellingu til sinna brædra sua segiandi.<ref>talandi, B</ref> Ek er Joseph. edr lifir faðir minn enn. Vidr þersi hans ord uurdu þeir<ref>hans br&#281;ðr, B</ref> sua ræddir.<ref>ok micklum otta slegner ''tilf.'' B</ref> at þeir mattu engu u&#281;tta suara. Hann taladi þa blidliga ok sætliga til þeirra. ok sagdi sua. Gangit higat til min. Ok sem þeir komu til hans. sagdi hann sua. Ek er sa sami brodir ydarr Joseph. sem þer selldut aa Egiptaland. hirðit eigi at ottaz ok latit ydr nu ecki hardrædi i<ref>þui ''tilf.'' B</ref> þickia. er þer selldut mik hegat til þersarra herada. þiat gud sendi mik hegat fyrir aa Egiptaland ydr til hialpar ok heilsu. Sulltr þersi ok hallæri hefir nu uerit um .ii. aar. enn .v. ero eptir. aa huerium er huarki man mega eria ne korn skera. Huat er af yfiruættiss uexti aarinnar Nili. er fellr um allt Egiptaland. ok hennar æsingi<ref>&#281;singu, B</ref> truiz at uordit hafi. Fyrir þa s&#491;k sendi gud mik hegat fyrir. at þer megit enn lengr uera ok uidr halldaz i uerolldinni. ok þer skylldut<ref>skylldit, B</ref> her mega fædzlur kaupa<ref>faa, B</ref> sealfum ydr til næringar ok uidrlifiss. Var þat eigi mest af yduarri radagerd. utan helldr medr guds uilia<ref>ok forsio ''tilf.'' B</ref> uar ek hegat selldr ok sendr. þess sama sem mik g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdi sua sem faudur Pharaoniss konungs ok herra yfir hans hall ok husi. ok þar medr h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdingia yfir ollu Egyptalandi. Skundit ok farit heim til fedr mins ok segit honum sua. Þersi bod sendi þer sun þinn Joseph. Gud gerdi mik allz Egiptalandz herra ok h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdingia. far nidr þagat til min. at þu megir uel hallda lifi þinu. ok bygg i þeirri beztu landzins haalfu<ref>''tilf.'' B</ref> sem Gersen heitir. ok uerit<ref>namunda ''tilf.'' B</ref> ihia mer sealfr þu ok synir þinir. ok þar medr suna synir þinir saudir ok annarr þinn busmali ok ganganda fe medr allri þinni eign. man ek þar fædu ok annan kost fyrir þik leggia. til þers at þu ok hyski þitt ok adrir lutir þeir er þu áátt fyrirfariz eigi. þiat enn eru .v. aar eptir þersarrar kr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nku tidar ok hallæriss. [Siait þer nu ok sia(l)fer meðr yðrum augum ok broðer minn Beniamin þat sama sem ek talar uið yðr.<ref>[''tilf.'' B</ref> Segit<ref>af þi ''tilf.'' B</ref> fedr minum sannliga mina dyrd ok mekt medr audrum þeim lutum sem þer hafit her seed aa Egiptalandi. Skundit ok flytit hann æ sem fyrst higat til min.
+
[[File:028.Joseph Reveals Himself to His Brothers.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Þa kalladi hann medr haari r&#7887;ddu. Ek er Joseph. edr lifir faðir minn enn.'''</center>]]Eptir þersor hans ord fekk Joseph eigi lengr halldit sik. sua at hann ki&#281;miz eigi vid. sua at margir menn uaru hia. Hann baud þa at allir egiptzkir menn skylldi ut ganga af herberginu. til þers at þeir uæri eigi þa vid. er hann uilldi at hans brødr kendi hann. Ok sem<ref>''tilf.'' B</ref> allir adrir uaru ut gengnir. þa kalladi hann medr haari r&#7887;ddu. sua at þeir hinir egyptzku ok heimolligir konungsins menn heyrdu sem uti uaru. medr taarfellingu til sinna brædra sua segiandi.<ref>talandi, B</ref> Ek er Joseph. edr lifir faðir minn enn. Vidr þersi hans ord uurdu þeir<ref>hans br&#281;ðr, B</ref> sua ræddir.<ref>ok micklum otta slegner ''tilf.'' B</ref> at þeir mattu engu u&#281;tta suara. Hann taladi þa blidliga ok sætliga til þeirra. ok sagdi sua. Gangit higat til min. Ok sem þeir komu til hans. sagdi hann sua. Ek er sa sami brodir ydarr Joseph. sem þer selldut aa Egiptaland. hirðit eigi at ottaz ok latit ydr nu ecki hardrædi i<ref>þui ''tilf.'' B</ref> þickia. er þer selldut mik hegat til þersarra herada. þiat gud sendi mik hegat fyrir aa Egiptaland ydr til hialpar ok heilsu. Sulltr þersi ok hallæri hefir nu uerit um .ii. aar. enn .v. ero eptir. aa huerium er huarki man mega eria ne korn skera. Huat er af yfiruættiss uexti aarinnar Nili. er fellr um allt Egiptaland. ok hennar æsingi<ref>&#281;singu, B</ref> truiz at uordit hafi. Fyrir þa s&#491;k sendi gud mik hegat fyrir. at þer megit enn lengr uera ok uidr halldaz i uerolldinni. ok þer skylldut<ref>skylldit, B</ref> her mega fædzlur kaupa<ref>faa, B</ref> sealfum ydr til næringar ok uidrlifiss. Var þat eigi mest af yduarri radagerd. utan helldr medr guds uilia<ref>ok forsio ''tilf.'' B</ref> uar ek hegat selldr ok sendr. þess sama sem mik g&#7887;rdi sua sem faudur Pharaoniss konungs ok herra yfir hans hall ok husi. ok þar medr h&#7887;fdingia yfir ollu Egyptalandi. Skundit ok farit heim til fedr mins ok segit honum sua. Þersi bod sendi þer sun þinn Joseph. Gud gerdi mik allz Egiptalandz herra ok h&#7887;fdingia. far nidr þagat til min. at þu megir uel hallda lifi þinu. ok bygg i þeirri beztu landzins haalfu<ref>''tilf.'' B</ref> sem Gersen heitir. ok uerit<ref>namunda ''tilf.'' B</ref> ihia mer sealfr þu ok synir þinir. ok þar medr suna synir þinir saudir ok annarr þinn busmali ok ganganda fe medr allri þinni eign. man ek þar fædu ok annan kost fyrir þik leggia. til þers at þu ok hyski þitt ok adrir lutir þeir er þu áátt fyrirfariz eigi. þiat enn eru .v. aar eptir þersarrar kr&#7887;nku tidar ok hallæriss. [Siait þer nu ok sia(l)fer meðr yðrum augum ok broðer minn Beniamin þat sama sem ek talar uið yðr.<ref>[''tilf.'' B</ref> Segit<ref>af þi ''tilf.'' B</ref> fedr minum sannliga mina dyrd ok mekt medr audrum þeim lutum sem þer hafit her seed aa Egiptalandi. Skundit ok flytit hann æ sem fyrst higat til min.
  
Eptir þersor hans ord ok þat er hann hafdi þa fadmat. þa lagdi hann hendrnar upp um haals brædr sinum Beniamin. faðmandi hann sua meðr taarfellingu. at huarr þeirra gret sem annan kysti ok fadmadi. Mintiz Joseph þa medr taarfellingu uidr alla sina brødr. ok eptir þat þordu þeir at tala uidr hann. For þetta nu ok flaug ok uar skiott alræmt um alla konungsins hall. at brædr Josephs uaru þar komner. Vard konungrinn sealfr allgladr vidr þersa s&#491;gn ok allt hans heimolligt folk. ok [bað Joseph bioða<ref>[''saal.'' B; baud Joseph, A</ref> brædrum sinum fyrst at klyfia eyki sina med aullum hinum bezta kost. ok fara sua i moti fedr sinum Jacob.<ref>ok &#491;llu fr&#281;ndliði ''tilf.'' B</ref> ok flytia sua allt saman þangat til hans a Egiptaland. Skal ek þeim ueita ok gefa alla þa beztu luti sem i bidr allri Egipto. taladi konungrinn til Josephs. ok þat sem kiarni<ref>kiarninn, B</ref> er landzins skulu þeir sér til kostarhalldz hafa. Laat þa ok<ref>sagði hann ''tilf.'' B</ref> af uarum kost<ref>kosti, B</ref> taka ser eyki. uagna ok uistir moti fedr sinum. konum ok b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnum ok aullu hans folki. Bid þa fara medr skundan ok flyta ser aptr hegat [æ sem fyrst<ref>[''mgl.'' B</ref> medr han feðr sinn. ok lati ekki uætta þar eptir af aullu sinu godzi<ref>goðz, B</ref> þi sem þeir eiga. þiat allr Egiptalandz audr skal ydarr uera. Jsraels synir gerdu sem þeim uar bodit. Fekk Joseph þeim uagna ok uistir eptir konungsins bodskap ok aakuædi. Let hann þa bera .iii.<ref>tuau, B</ref> hin uænuztu klædi huerium<ref>sierhuerium, B </ref> þeirra. enn Beniamin gaf hann .ccc. aurtuga silfrspeninga<ref>silfrpenninga, B</ref> medr þeim .v. klædum sem bezt uaru af aullum þeim. þilikan kleðnat<ref>''tilf.'' B</ref> medr sua miklum ok morgum peningum sendi hann fedr sinum. leggiandi þar til .x. asna. þeir<ref>''saal. ogs.'' B</ref> sem honum fluttu af aullum Egiptalandz audæfum. ok adra .x. asna þa sem hueiti braud ok adrar uistir skylldu bera. sua sem þeir uæri<ref>voru, B</ref> i ueginum. Gaf Joseph þa brødrum sinum blitt orlof. talandi til þeirra sua sem þeir [uaru i ueginum. at þeir geymdi at ok reiddiz eigi.<ref>[byriaðu sinn ferð. Geymit at þer reiðiz eigi. meðan þer erut i veginvm, B</ref>
+
Eptir þersor hans ord ok þat er hann hafdi þa fadmat. þa lagdi hann hendrnar upp um haals brædr sinum Beniamin. faðmandi hann sua meðr taarfellingu. at huarr þeirra gret sem annan kysti ok fadmadi. Mintiz Joseph þa medr taarfellingu uidr alla sina brødr. ok eptir þat þordu þeir at tala uidr hann. For þetta nu ok flaug ok uar skiott alræmt um alla konungsins hall. at brædr Josephs uaru þar komner. Vard konungrinn sealfr allgladr vidr þersa s&#491;gn ok allt hans heimolligt folk. ok [bað Joseph bioða<ref>[''saal.'' B; baud Joseph, A</ref> brædrum sinum fyrst at klyfia eyki sina med aullum hinum bezta kost. ok fara sua i moti fedr sinum Jacob.<ref>ok &#491;llu fr&#281;ndliði ''tilf.'' B</ref> ok flytia sua allt saman þangat til hans a Egiptaland. Skal ek þeim ueita ok gefa alla þa beztu luti sem i bidr allri Egipto. taladi konungrinn til Josephs. ok þat sem kiarni<ref>kiarninn, B</ref> er landzins skulu þeir sér til kostarhalldz hafa. Laat þa ok<ref>sagði hann ''tilf.'' B</ref> af uarum kost<ref>kosti, B</ref> taka ser eyki. uagna ok uistir moti fedr sinum. konum ok b&#7887;rnum ok aullu hans folki. Bid þa fara medr skundan ok flyta ser aptr hegat [æ sem fyrst<ref>[''mgl.'' B</ref> medr han feðr sinn. ok lati ekki uætta þar eptir af aullu sinu godzi<ref>goðz, B</ref> þi sem þeir eiga. þiat allr Egiptalandz audr skal ydarr uera. Jsraels synir gerdu sem þeim uar bodit. Fekk Joseph þeim uagna ok uistir eptir konungsins bodskap ok aakuædi. Let hann þa bera .iii.<ref>tuau, B</ref> hin uænuztu klædi huerium<ref>sierhuerium, B </ref> þeirra. enn Beniamin gaf hann .ccc. aurtuga silfrspeninga<ref>silfrpenninga, B</ref> medr þeim .v. klædum sem bezt uaru af aullum þeim. þilikan kleðnat<ref>''tilf.'' B</ref> medr sua miklum ok morgum peningum sendi hann fedr sinum. leggiandi þar til .x. asna. þeir<ref>''saal. ogs.'' B</ref> sem honum fluttu af aullum Egiptalandz audæfum. ok adra .x. asna þa sem hueiti braud ok adrar uistir skylldu bera. sua sem þeir uæri<ref>voru, B</ref> i ueginum. Gaf Joseph þa brødrum sinum blitt orlof. talandi til þeirra sua sem þeir [uaru i ueginum. at þeir geymdi at ok reiddiz eigi.<ref>[byriaðu sinn ferð. Geymit at þer reiðiz eigi. meðan þer erut i veginvm, B</ref>
  
Foru þeir<ref>''tilf.'' B</ref> þa i brott at sinni af Egipto ok komu heim til fedr sins aa Chanaansland. ok sogdu honum. at Joseph sun hans lifdi ok uæri þa formadr yfir ollu Egiptalandi. Ok er Jacob heyrdi þetta. þa uar sem hann uaknadi af einum þungum suefni. ok þo trudi hann þeim eigi allt at eins i fyrstunni.<ref>i fyrstu, B</ref> Enn sua sem hann sa uagna þa medr ollum þeim gripum ok godzi. sem Joseph hafdi þangat sent. þa endrlifnadi hans andi. ok sagdi hann sua. Nægiz mer ok þ<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rf uinnr. ef son minn Joseph lifir. Sem hann segdi sua. Ekki hirtir ek sua mikit um þat huerrar<ref>mektar eðr ''tilf.'' B</ref> stettar hann er. mer nægiz<ref>þegar ''tilf.'' B</ref> sem hann lifir. man ek fara at sea hann fyrr enn [ek deyia.<ref>[''saal.'' B; hann(!), A</ref>
+
Foru þeir<ref>''tilf.'' B</ref> þa i brott at sinni af Egipto ok komu heim til fedr sins aa Chanaansland. ok sogdu honum. at Joseph sun hans lifdi ok uæri þa formadr yfir ollu Egiptalandi. Ok er Jacob heyrdi þetta. þa uar sem hann uaknadi af einum þungum suefni. ok þo trudi hann þeim eigi allt at eins i fyrstunni.<ref>i fyrstu, B</ref> Enn sua sem hann sa uagna þa medr ollum þeim gripum ok godzi. sem Joseph hafdi þangat sent. þa endrlifnadi hans andi. ok sagdi hann sua. Nægiz mer ok þ&#7887;rf uinnr. ef son minn Joseph lifir. Sem hann segdi sua. Ekki hirtir ek sua mikit um þat huerrar<ref>mektar eðr ''tilf.'' B</ref> stettar hann er. mer nægiz<ref>þegar ''tilf.'' B</ref> sem hann lifir. man ek fara at sea hann fyrr enn [ek deyia.<ref>[''saal.'' B; hann(!), A</ref>
  
  
 
===Her segir fra Jacob ok Joseph ok bræðrum hans ok Pharaone konungi<ref>Af niðrferð Jsraels i Egiptum. capitulum, B</ref>===
 
===Her segir fra Jacob ok Joseph ok bræðrum hans ok Pharaone konungi<ref>Af niðrferð Jsraels i Egiptum. capitulum, B</ref>===
 
   
 
   
[[File:029.Jacob Goes to Egypt.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Jacob for eptir þat brott fra brunnz þers sem suardaga brunnr heitir. ok fluttiz til Egiptalandz i u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gnum þeim. sem Pharao hafdi sent i mot honum konum ok b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnum.'''</center>]]'''67.''' Jsrael bioz<ref>byggiz, B</ref> til brottferdar af Chanaanslandi medr ollu sinu gozi ok folki. þii sem hann átti. ok kom til brunnz þers sem suardaga brunnr heitir. ok fyrri var fra sagt. Fornfærdi hann þar gudi þeim sama sem fadir hans hafdi truat aa.<ref>ok treyst ''tilf.'' B</ref> Ok eptir þat uitradiz gud honum áá náttar tima. kallandi hann medr sealfs hans nafni ok sua segiandi. Ek er hinn sterkazti gud fodur þins Ysaachs. Rædz eigi þu. far helldr nidr aa Egiptaland. man ek þagat i for ok fylgiu medr þer uera. þiat þar man ek þik ok þitt afku&#281;mi eina mikla þiod uerda lata. ok ek skal þik þadan brott flytia þann tima sem þu mant aptr uenda. Joseph skal ok leggia hendr<ref>sina hand, B</ref> yfir þin augu. Hann for eptir þat brott fra fyrr nefndum brunni ok fluttiz til Egiptalandz i u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gnum þeim. sem Pharao hafdi sent i mot honum<ref>þeim hinum gamla manni, B</ref> konum ok b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnum. Kom hann þangat medr sunum sinum ok aullu sinu afku&#281;mi aa <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>drum manadi til annars hallæris ok sulltaráársins. sua sem .xx. dagar uaru lidnir af þeim manadi. Varu þar<ref>þat, B</ref> þa uordnir nær .lxx. manna medr Joseph ok .ii. hans sunum. Ok<ref>En, B</ref> allt hans folk<ref>''tilf.'' B</ref> iafnsaman þat sem medr honum kom i Egiptum uaru .lxxx. manna. Jacob sendi undan sun sinn fyrir til fundar uid Joseph. at segia honum kuamu sina i Gersen. Þar er su borg er sidarr<ref>siðan, B</ref> uar kollud Thebais. af huerri er hinn heilagi Mauricius medr sinum kompanum<ref>.vi. hundraðum .vi. þusvndraðum ok .lx. ''tilf.'' B</ref> uaru komnir ok kalladir Thebei. J herudum edr endim<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkum þessarrar Egiptalandz haalfu. sem Gersen heitir. gerdu ebreskir menn sidarr meirr þa borg af fullkominni kugan ok naudgan Egiptalandz manna. sem Rameses heitir. eptir<ref>''tilf.'' B</ref> þi sem nockut<ref>sua ''tilf.'' B</ref> man getit uerda af uppruna Moysi.  
+
[[File:029.Jacob Goes to Egypt.jpg|right|thumb|500px|<center>'''Jacob for eptir þat brott fra brunnz þers sem suardaga brunnr heitir. ok fluttiz til Egiptalandz i u&#7887;gnum þeim. sem Pharao hafdi sent i mot honum konum ok b&#7887;rnum.'''</center>]]'''67.''' Jsrael bioz<ref>byggiz, B</ref> til brottferdar af Chanaanslandi medr ollu sinu gozi ok folki. þii sem hann átti. ok kom til brunnz þers sem suardaga brunnr heitir. ok fyrri var fra sagt. Fornfærdi hann þar gudi þeim sama sem fadir hans hafdi truat aa.<ref>ok treyst ''tilf.'' B</ref> Ok eptir þat uitradiz gud honum áá náttar tima. kallandi hann medr sealfs hans nafni ok sua segiandi. Ek er hinn sterkazti gud fodur þins Ysaachs. Rædz eigi þu. far helldr nidr aa Egiptaland. man ek þagat i for ok fylgiu medr þer uera. þiat þar man ek þik ok þitt afku&#281;mi eina mikla þiod uerda lata. ok ek skal þik þadan brott flytia þann tima sem þu mant aptr uenda. Joseph skal ok leggia hendr<ref>sina hand, B</ref> yfir þin augu. Hann for eptir þat brott fra fyrr nefndum brunni ok fluttiz til Egiptalandz i u&#7887;gnum þeim. sem Pharao hafdi sent i mot honum<ref>þeim hinum gamla manni, B</ref> konum ok b&#7887;rnum. Kom hann þangat medr sunum sinum ok aullu sinu afku&#281;mi aa &#7887;drum manadi til annars hallæris ok sulltaráársins. sua sem .xx. dagar uaru lidnir af þeim manadi. Varu þar<ref>þat, B</ref> þa uordnir nær .lxx. manna medr Joseph ok .ii. hans sunum. Ok<ref>En, B</ref> allt hans folk<ref>''tilf.'' B</ref> iafnsaman þat sem medr honum kom i Egiptum uaru .lxxx. manna. Jacob sendi undan sun sinn fyrir til fundar uid Joseph. at segia honum kuamu sina i Gersen. Þar er su borg er sidarr<ref>siðan, B</ref> uar kollud Thebais. af huerri er hinn heilagi Mauricius medr sinum kompanum<ref>.vi. hundraðum .vi. þusvndraðum ok .lx. ''tilf.'' B</ref> uaru komnir ok kalladir Thebei. J herudum edr endim&#7887;rkum þessarrar Egiptalandz haalfu. sem Gersen heitir. gerdu ebreskir menn sidarr meirr þa borg af fullkominni kugan ok naudgan Egiptalandz manna. sem Rameses heitir. eptir<ref>''tilf.'' B</ref> þi sem nockut<ref>sua ''tilf.'' B</ref> man getit uerda af uppruna Moysi.  
  
Kom Joseph i Gersen til fundar<ref>moz, B</ref> uid fedr sinn. Ok þegar sem hann sa hann. fagnadi hann honum ok fadmadi grátandi. Taladi Jacob þa til Josephs. Nu man ek gladliga deyia. fyrir þa s&#491;k at nu hefir ek þina ásionu seed. ok þu mant lifa eptir mik liðinn. Joseph taladi þa til brødra sinna ok allz þess folks. sem fedr hans hafdi þangat fylgt. Ek man fara at segia Pharaoni. at fadir minn ok brødr ok allt hans hyski. þat sem aa Chanaanslandi uar. er nu komit<ref>hegat ''tilf.'' B</ref> upp i mina uernd. Eru þeir <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruggir saudahirdar at<ref>ok, B</ref> geyma iafnual annarra manna hiarda. fluttu þeir higat medr sér<ref>allan sinn smala ''tilf.'' B</ref> bædi naut ok saudi ok annat godz þat sem þeir attu. Nu þann tima sem hann kallar ydr til sin ok spyrr ydr.<ref>eptir, B</ref> uid hueria ath<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fn ok orku þer erot klokaztir. þa skulu þer suara. Vær þeonostumenn þinir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fum iafnan saudageymslumenn uerit fra barndomi allt til þersa dags. ok a s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu leid uaru fedr uarir fyrir oss. Fyrir þann skylld skulu þer þetta segia. at þer mættit byggia heimoliga ok einsliga i þersarri<ref>beztu ''tilf.'' B</ref> landzins haalfu Gersen i brott ifra audrum Egiptalandz monnum. þiat þeir fyrirlita ok hallda alla saudahirda sem afleita. af þi at þeir eta þa ekki giarna. helldr dyrka þeir nockura af þeim sem gud sitt Hamonem.
+
Kom Joseph i Gersen til fundar<ref>moz, B</ref> uid fedr sinn. Ok þegar sem hann sa hann. fagnadi hann honum ok fadmadi grátandi. Taladi Jacob þa til Josephs. Nu man ek gladliga deyia. fyrir þa s&#491;k at nu hefir ek þina ásionu seed. ok þu mant lifa eptir mik liðinn. Joseph taladi þa til brødra sinna ok allz þess folks. sem fedr hans hafdi þangat fylgt. Ek man fara at segia Pharaoni. at fadir minn ok brødr ok allt hans hyski. þat sem aa Chanaanslandi uar. er nu komit<ref>hegat ''tilf.'' B</ref> upp i mina uernd. Eru þeir &#7887;ruggir saudahirdar at<ref>ok, B</ref> geyma iafnual annarra manna hiarda. fluttu þeir higat medr sér<ref>allan sinn smala ''tilf.'' B</ref> bædi naut ok saudi ok annat godz þat sem þeir attu. Nu þann tima sem hann kallar ydr til sin ok spyrr ydr.<ref>eptir, B</ref> uid hueria ath&#7887;fn ok orku þer erot klokaztir. þa skulu þer suara. Vær þeonostumenn þinir h&#7887;fum iafnan saudageymslumenn uerit fra barndomi allt til þersa dags. ok a s&#7887;mu leid uaru fedr uarir fyrir oss. Fyrir þann skylld skulu þer þetta segia. at þer mættit byggia heimoliga ok einsliga i þersarri<ref>beztu ''tilf.'' B</ref> landzins haalfu Gersen i brott ifra audrum Egiptalandz monnum. þiat þeir fyrirlita ok hallda alla saudahirda sem afleita. af þi at þeir eta þa ekki giarna. helldr dyrka þeir nockura af þeim sem gud sitt Hamonem.
  
Eptir þat gekk Joseph fyrir konunginn ok sagdi honum. at fadir hans ok brødr ok allr þeirra busmali. naut ok sauðir med aullu þi godz sem þeir attu. uaru nu komnir af Chanaanslandi i Gersen. Hann hafdi þar ok medr ser .v. brædr sina. hueria er hann skipadi fremzta af aullum monnum fyrir konunginn. Spurði hann sealfr þersa menn. huat þeir kynni bezt uinna. Þeir svorudu eptir þi sem Joseph hafði fyrir sagt. ok sogdu sik saudahirda [uerit hafa.<ref>[uera, B</ref> ok<ref>enn þat með at, B</ref> þeir badu sér ok bui sinu<ref>[þar ''tilf.'' B</ref> bygdarleyfis. þiat eigi bidr sua mikit gras sakir hallæriss aa Chanaanslandi sogdu þeir. at þat megi þrifaz vid. ok af þi bidium uær þrælar þinir. at uær mættim medr þinum boðskap ok bliðu orlofi stadfestaz i landinu Gersen. þiat uær uilldim giarna eigi skiliaz. ok mega sua allir sameiginliga neyta ok niota fodurligrar forsionar. Konungrinn taladi þa til Josephs. Medr þi at fadir þinn ok brødr eru komnir hingat til min<ref>ok ''tilf.'' B</ref> upp aa minar nadir. ok allt Egiptaland er þer sua kunnigt sem þat se þer fyrir augum. þa lát þa þann stad byggia. sem þu ueitz at beztan bidr til i ollu landinu. enn þat er i Gersen. ok faa þeim þa<ref>''saal.'' B; þo, A</ref> saumu landzins haalfu<ref>at ''tilf.'' B</ref> minna uegna i lén. Enn ef þu ueitz nockura uelkloka menn af þeim uera. þa g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>r þa forsiomenn yfir minum hi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdum. Eptir þat leiddi Joseph f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dur sinn fyrir Pharaonem. ok bad hann standa rett frammi fyrir honum. Ok eptir þat er hann hafdi blezat<ref>sialfum ''tilf.'' B</ref> honum. þa spurdi konungrinn. huersu gamall madr hann uæri. Hann suaradi. .c. ok .xxx. aara eru minir utlegdar ok lifsdagar. litlir ok dáligir. ok eigi komuz þeir enn til minna forfedra lifsdaga. aa huerium er þeir utlægduz. Fyrir þann skylld kalladi Jacob sinar lifstundir utlegdar daga. at heilagir menn taka þenna<ref>liðanda ''tilf.'' B</ref> ueralldar lifnað sua sem utlegd ok erlending. enn fyrir þi illa. at huerr uitr madr rópar sik helldr enn lofar<ref>rosar, B</ref> i sealfs sins tali. enn fyrir þat litla. at þeir komuz eigi til lika hans forfedra lifdaga. [eptir þi<ref>[''mgl.'' B</ref> sem hann sagði. Eptir þetta<ref>þeirra, B</ref> tal blezadi Jacob konunginum ok gekk sidan i brott.
+
Eptir þat gekk Joseph fyrir konunginn ok sagdi honum. at fadir hans ok brødr ok allr þeirra busmali. naut ok sauðir med aullu þi godz sem þeir attu. uaru nu komnir af Chanaanslandi i Gersen. Hann hafdi þar ok medr ser .v. brædr sina. hueria er hann skipadi fremzta af aullum monnum fyrir konunginn. Spurði hann sealfr þersa menn. huat þeir kynni bezt uinna. Þeir svorudu eptir þi sem Joseph hafði fyrir sagt. ok sogdu sik saudahirda [uerit hafa.<ref>[uera, B</ref> ok<ref>enn þat með at, B</ref> þeir badu sér ok bui sinu<ref>[þar ''tilf.'' B</ref> bygdarleyfis. þiat eigi bidr sua mikit gras sakir hallæriss aa Chanaanslandi sogdu þeir. at þat megi þrifaz vid. ok af þi bidium uær þrælar þinir. at uær mættim medr þinum boðskap ok bliðu orlofi stadfestaz i landinu Gersen. þiat uær uilldim giarna eigi skiliaz. ok mega sua allir sameiginliga neyta ok niota fodurligrar forsionar. Konungrinn taladi þa til Josephs. Medr þi at fadir þinn ok brødr eru komnir hingat til min<ref>ok ''tilf.'' B</ref> upp aa minar nadir. ok allt Egiptaland er þer sua kunnigt sem þat se þer fyrir augum. þa lát þa þann stad byggia. sem þu ueitz at beztan bidr til i ollu landinu. enn þat er i Gersen. ok faa þeim þa<ref>''saal.'' B; þo, A</ref> saumu landzins haalfu<ref>at ''tilf.'' B</ref> minna uegna i lén. Enn ef þu ueitz nockura uelkloka menn af þeim uera. þa g&#7887;r þa forsiomenn yfir minum hi&#7887;rdum. Eptir þat leiddi Joseph f&#7887;dur sinn fyrir Pharaonem. ok bad hann standa rett frammi fyrir honum. Ok eptir þat er hann hafdi blezat<ref>sialfum ''tilf.'' B</ref> honum. þa spurdi konungrinn. huersu gamall madr hann uæri. Hann suaradi. .c. ok .xxx. aara eru minir utlegdar ok lifsdagar. litlir ok dáligir. ok eigi komuz þeir enn til minna forfedra lifsdaga. aa huerium er þeir utlægduz. Fyrir þann skylld kalladi Jacob sinar lifstundir utlegdar daga. at heilagir menn taka þenna<ref>liðanda ''tilf.'' B</ref> ueralldar lifnað sua sem utlegd ok erlending. enn fyrir þi illa. at huerr uitr madr rópar sik helldr enn lofar<ref>rosar, B</ref> i sealfs sins tali. enn fyrir þat litla. at þeir komuz eigi til lika hans forfedra lifdaga. [eptir þi<ref>[''mgl.'' B</ref> sem hann sagði. Eptir þetta<ref>þeirra, B</ref> tal blezadi Jacob konunginum ok gekk sidan i brott.
  
Joseph fekk feðr sinum ok brødrum medr bodi ok forsogn Pharaonis eign i Gersen. þeirri iordu sem bezta beid aa <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>llu Egiptalandi. fæddi hann þa ok ueitti allan kost. bædi sealfum þeim ok<ref>þar meðr ''tilf.'' B</ref> aullu þeirra hyski. þiat sulltr ok hallæri gekk sua nær um allan heim. at huarki kunni i nog at fa braud ne adra fædu. ok þo einkannliga mest aa Chanáánslandi ok Egipto. Let hann saman taka allan þann fiarlut ok kaupeyri. sem af<ref>aa, B</ref> badum þersum londum uar uiðr hueitinu gefinn. ok i konungsins fehirdzlu nidr leggiaz ok geymaz. Enn þann tima sem folkit hindradi kaupeyri<ref>kaupeyrinn, B</ref> i moti kostinum. þa kom allr Egiptalandz lydr [fyrir Joseph<ref>[til Josephs, B</ref> ok sagdi sua. Faa oss fædzlur nockurar. edr fyrir huern skylld skulum u&#281;r þi helldr deyia af sullti.<ref>sullt, B</ref> sua at þu seair upp aa at kaupeyrinn<ref>''saal. ogs.'' B</ref> hindri. Hann suaradi. Ef þer hafit eigi annat uerd edr kaupeyri moti kostinum at gefa. þa rekit higat allan busmala ydarn. ok gef ek ydr þar fyrir fædzlu<ref>fezlur, B</ref> at sinni. Ok sem þat uar gert. þa gaf hann þeim hueiti moti hestum ok saudum. yxnum ok ausnum. lifdu þeir uidr hann hialpar atstudning sem þeir fengu þar i mot af honum aa þi aari. A næsta aari eptir komu þeir enn fyrir hann ok sogdu sua. Eigi faam uar lengr leynt uárn herra<ref>sialfan ''tilf.'' B</ref> konunginn. at nu er i kost genginn allr uarr kaupeyrir<ref>b&#281;ði ''tilf.'' B</ref> ok busmali. ok sealfum þer er þat kunnigt. at u&#281;r h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fum ekki uætta eptir utan iardir ok sealfa oss. Erum u&#281;r nu sealfir ok allt uart godz i ydru<ref>þinu, B</ref> ualldi. kaup oss nu konunginum helldr til þræla ok mansmannan. en u&#281;r deyim sua af sulltinum at þu siair upp aa. Veit oss sidan nockut saad ok frækorn. til þers at iordin leggiz eigi meðr ollu i eydi. at engi finnz edr fæz saa er hana plægi. Joseph keypti þa allar þær iardir sem i uaru<ref>beið, B</ref> ollu Egiptalandi. þiat huerr sem einn vard um sidir sakir yfiruættis hallæriss at selia sinar fasta<ref>''saal. ogs.'' B</ref> eignir. Kom hann sua aullum fasta<ref>Egiptalandz, B</ref> eignum undir konungdominn ok þar medr ollu landzfolkinu milli yztu endimarka allz Egipti. utan eigi kennimanna iardir. hueriar er konungarnir hofdu þeim adr<ref>gefit ok ''tilf.'' B</ref> ueittar. ok fyrir þann skylld annan at þeim uar skipadr setningr<ref>''saal.'' B; seningr, A</ref> af almenniligum kornhlodum sér til kostar. þa urdu þeir ecki þr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngdir edr þuingadir til at selia sinar iardir.<ref>eignir, B</ref> Enn sua sem eigi uar langt hallæriss<ref>hall&#281;rissens, B</ref> eptir. taladi Joseph til folksins. Þer sialfir uitit þat uel. at allir þer bædi medr busm<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lum ok &#491;llum ydrum eignum ok iordum erut [i konungsins eign ok<ref>[konungsins eign ok i sialfs hans, B</ref> ualldi. See nu ueitir ek ydr aptr allar iardirnar ok busmalann. ok þar med fær ek ydr saadkorn. þa skulut þer alla Egiptalandz iord plægia ok uinna ok saa<ref>sua, B</ref> akra. sua at þer megit sem mestan uinning ok áu<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xt [faa ok<ref>[''mgl.'' B</ref> þar af taka. ok fá konunginum hinn .v<sup>ta</sup>. part af aullum aauextinum. enn hina .iiii. lofar ek ydr allt saman til saads ok atuinnu sialfum ydr. b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnum ydrum ok &#491;dru þi folki sem ydr til heyrir. Þeir suorudu. J<ref>Vpp aa, B</ref> þinu ualldi er uár hialp ok heilsa herra. Liti gud ok þi<ref>þer, B</ref> miskunnaraugum<ref>''saal.'' B; miskunnar, A</ref> til uár. þa munum u&#281;r glaðliga konunginum þiona. Fra þeim tima hefir iafnliga konunginum lokiz hinn .v<sup>ti</sup>. partr allz aauaxtar aa aullu Egiptalandi allt til þersa dags. eptir þi sem Joseph gordi þa rad fyrir ok nu uar fra sagt. utan kennimanna iardir uaru iafnan frealsar ok lidugar af allri konungsins kr<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>f ok skilmála. enn um allar adrar uar þat endiliga sua sem med æfinligu l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmaali sett ok stadfest.
+
Joseph fekk feðr sinum ok brødrum medr bodi ok forsogn Pharaonis eign i Gersen. þeirri iordu sem bezta beid aa &#7887;llu Egiptalandi. fæddi hann þa ok ueitti allan kost. bædi sealfum þeim ok<ref>þar meðr ''tilf.'' B</ref> aullu þeirra hyski. þiat sulltr ok hallæri gekk sua nær um allan heim. at huarki kunni i nog at fa braud ne adra fædu. ok þo einkannliga mest aa Chanáánslandi ok Egipto. Let hann saman taka allan þann fiarlut ok kaupeyri. sem af<ref>aa, B</ref> badum þersum londum uar uiðr hueitinu gefinn. ok i konungsins fehirdzlu nidr leggiaz ok geymaz. Enn þann tima sem folkit hindradi kaupeyri<ref>kaupeyrinn, B</ref> i moti kostinum. þa kom allr Egiptalandz lydr [fyrir Joseph<ref>[til Josephs, B</ref> ok sagdi sua. Faa oss fædzlur nockurar. edr fyrir huern skylld skulum u&#281;r þi helldr deyia af sullti.<ref>sullt, B</ref> sua at þu seair upp aa at kaupeyrinn<ref>''saal. ogs.'' B</ref> hindri. Hann suaradi. Ef þer hafit eigi annat uerd edr kaupeyri moti kostinum at gefa. þa rekit higat allan busmala ydarn. ok gef ek ydr þar fyrir fædzlu<ref>fezlur, B</ref> at sinni. Ok sem þat uar gert. þa gaf hann þeim hueiti moti hestum ok saudum. yxnum ok ausnum. lifdu þeir uidr hann hialpar atstudning sem þeir fengu þar i mot af honum aa þi aari. A næsta aari eptir komu þeir enn fyrir hann ok sogdu sua. Eigi faam uar lengr leynt uárn herra<ref>sialfan ''tilf.'' B</ref> konunginn. at nu er i kost genginn allr uarr kaupeyrir<ref>b&#281;ði ''tilf.'' B</ref> ok busmali. ok sealfum þer er þat kunnigt. at u&#281;r h&#7887;fum ekki uætta eptir utan iardir ok sealfa oss. Erum u&#281;r nu sealfir ok allt uart godz i ydru<ref>þinu, B</ref> ualldi. kaup oss nu konunginum helldr til þræla ok mansmannan. en u&#281;r deyim sua af sulltinum at þu siair upp aa. Veit oss sidan nockut saad ok frækorn. til þers at iordin leggiz eigi meðr ollu i eydi. at engi finnz edr fæz saa er hana plægi. Joseph keypti þa allar þær iardir sem i uaru<ref>beið, B</ref> ollu Egiptalandi. þiat huerr sem einn vard um sidir sakir yfiruættis hallæriss at selia sinar fasta<ref>''saal. ogs.'' B</ref> eignir. Kom hann sua aullum fasta<ref>Egiptalandz, B</ref> eignum undir konungdominn ok þar medr ollu landzfolkinu milli yztu endimarka allz Egipti. utan eigi kennimanna iardir. hueriar er konungarnir hofdu þeim adr<ref>gefit ok ''tilf.'' B</ref> ueittar. ok fyrir þann skylld annan at þeim uar skipadr setningr<ref>''saal.'' B; seningr, A</ref> af almenniligum kornhlodum sér til kostar. þa urdu þeir ecki þr&#7887;ngdir edr þuingadir til at selia sinar iardir.<ref>eignir, B</ref> Enn sua sem eigi uar langt hallæriss<ref>hall&#281;rissens, B</ref> eptir. taladi Joseph til folksins. Þer sialfir uitit þat uel. at allir þer bædi medr busm&#7887;lum ok &#491;llum ydrum eignum ok iordum erut [i konungsins eign ok<ref>[konungsins eign ok i sialfs hans, B</ref> ualldi. See nu ueitir ek ydr aptr allar iardirnar ok busmalann. ok þar med fær ek ydr saadkorn. þa skulut þer alla Egiptalandz iord plægia ok uinna ok saa<ref>sua, B</ref> akra. sua at þer megit sem mestan uinning ok áu&#7887;xt [faa ok<ref>[''mgl.'' B</ref> þar af taka. ok fá konunginum hinn .v<sup>ta</sup>. part af aullum aauextinum. enn hina .iiii. lofar ek ydr allt saman til saads ok atuinnu sialfum ydr. b&#7887;rnum ydrum ok &#491;dru þi folki sem ydr til heyrir. Þeir suorudu. J<ref>Vpp aa, B</ref> þinu ualldi er uár hialp ok heilsa herra. Liti gud ok þi<ref>þer, B</ref> miskunnaraugum<ref>''saal.'' B; miskunnar, A</ref> til uár. þa munum u&#281;r glaðliga konunginum þiona. Fra þeim tima hefir iafnliga konunginum lokiz hinn .v<sup>ti</sup>. partr allz aauaxtar aa aullu Egiptalandi allt til þersa dags. eptir þi sem Joseph gordi þa rad fyrir ok nu uar fra sagt. utan kennimanna iardir uaru iafnan frealsar ok lidugar af allri konungsins kr&#7887;f ok skilmála. enn um allar adrar uar þat endiliga sua sem med æfinligu l&#7887;gmaali sett ok stadfest.
  
  
 
===Her segir af Aseneth ok Joseph<ref>Af uelr&#281;ðum konungs svnar við Joseph. de speculo hyst., B</ref>===
 
===Her segir af Aseneth ok Joseph<ref>Af uelr&#281;ðum konungs svnar við Joseph. de speculo hyst., B</ref>===
  
'''68.''' Þann tima sem Jacob kom i fyrr nefnda Egiptalandz haalfu Gersen. for Aseneth mágkona hans medr Joseph bonda sinum at finna hann. ok sem hon saa hann. þa undradiz hun huersu fridr ok fagr hann iafngamall madr ok nær <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruasi matti vera.<ref>''saal.'' B; uerda, A</ref> sua sem fyrir u&#281;nleiks skylld ok allz þrifligleiks uæri hann ungr ok aa æsku alldri. Hans hofud uar alhuitt sem snior. skeggit uar ok sniohuitt. ok sua sitt at þat breiddiz<ref>niðr ''tilf.'' B</ref> um bringuna ok briostit. hann uar sua snareygr sem hans augu uæri gloandi edr gneistar flygi ut af þeim. hans sinar ok herdar. axlir ok armleggir uaru þa enn storliga<ref>storleghans, B</ref> sterkligir. kne hans ok lærleggir. fætr hans ok fotleggir varu þilikir sem risa fætr edr leggir uæri. Blezadi Jacob þeim badum hiunum Joseph ok Aseneth ok mintiz uid<ref>meðr, B</ref> þau. Enn eptir þat sem þau h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu snæðt. foru þau heim aptr til sealfra sinna<ref>heimollegs ''tilf.'' B</ref> herbergiss. ok medr þeim .ii. brædr Josephs Simeon ok Leui. Þat bar til einn tima. at sua sem konungsins sun Pharaonis sa Aseneth gangandi i [sins feðr<ref>[''saal.'' B; sin, A</ref> herbergi at hann fystiz medr sua miklum girndarhita til hennar fegrdar. at hann taladi til Simeonem ok Leui. bidiandi þa at þeir dræpi<ref>drepi, B</ref> brodur sinn Joseph. Enn at þi at hon uar þeim nauenzlat ok hann uilldi giarna fáá hennar seer til [eiginnar konu.<ref>[eiginkonu, B</ref> þa baud hann at gefa þeim þar til mikit goz<ref>b&#281;ði ''tilf.'' B</ref> gud ok silfr. Enn þegar sem hann fann at þeir lyddu ekki aa<ref>upp aa þessar, B</ref> hans fort<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lur. þa tok hann ok ropadi Joseph þaleidiss uidr þa brædr<ref>.ii. br&#281;ðr sina, B</ref> Dan ok Gád. sem ambatta synir uáru. at hann sagdiz heyrt hafa Joseph tala þat fyrir feðr sinum Pharaone. at hann skylldi sua fyrirkoma þeim. eptir þat sem fadir þeirra uæri allr. at alldrigi<ref>alldregin, B</ref> skylldu þeir ambatta synirnir arfgengir uerda med eiginkuenna sonum fedr hans. ok hann skylldi þa muna þeim þat er þeir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu sellt hann Ysmaelitis. Bad hann þa vid honum sea. eggiandi þa mikilliga<ref>til þers ''tilf.'' B</ref> at þeir dræpi hann. enn sealfr hann sagdiz skylldu drepa fedr sinn. fyrir þa s&#491;k at hann uar sua sem fadir Josephs. Enn<ref>Ok, B</ref> aa nockurri nátt<ref>sua ''tilf.'' B</ref> sem hann uilldi framm hafa komit þui uaanda uerki. þa fyrirbudu þeir menn sem u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdinn helldu. at hann gengi inn. ok sogdu sua til hans. Fadir þinn hefir miok krankt h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fud ok hefir nu þo sofnat allt at eins. ok af þi fyrirbaud hann oss adr enn hann sofnadi. at n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurr madr gengi inn til hans at sinni. ok eigi þi helldr þo at hinn frumgetni [sun hans<ref>[sialfs hans sun, B</ref> k&#281;mi til. Brott foru þeir þadan. ok [gengu .l. uel uæpntra karlmanna medr honum.<ref>[fengu fimmtighi uel u&#281;pndra karlmanna til ferðar meðr séér, B</ref> Lettu þeir allir samt eigi fyrr sinni ferd. en þeir fundu Dan ok Gad med hardla morgum uæpntum karlmonnum til bardaga bunum. veitandi badum þeim Joseph ok Aseneth fyrirsaat i þeim sama stad. sem honum<ref>þeim, B</ref> var sagt at þau mundu<ref>myndi, B</ref> koma. Nv bar sua til at Aseneth kom i þann sama stað. ok medr henni .dc.<ref>.vi. hundrat, B</ref> ungra karla. Slær þar þegar i bardaga sem þeir mætaz. ok lykr sua. at þeir sem i fyrirsatinni uaru drapu huert manz barn af monnum Aseneth. utan þann einn suein sem medr laupi<ref>''saal.'' B; kaupi, A</ref> komz [undan ok<ref>[i brott, B</ref> aa fund fyrr uefndra brøðra Simeonis ok Leui. ok sagdi þeim þessi tiðindi sem g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rz h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fðu. Aseneth komz ok brott or bardaganum i einni kerru medr Beniamin brodur Josephs. Simeon ok Leui k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lluðu medr sér alla sina menn. þa sem uapnum mattu uallda. ok sottu fastafari eptir þeim sem i fyrirsatinni h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu uerit. liopu þegar i stad a þa medr harðri atsokn sem þeir komu eptir þeim ok drapu hardla mart folk. Enn þeir brødrnir Dan ok Gad komuz undan medr flotta ok faaluz i einum þyckum reyrskog.  
+
'''68.''' Þann tima sem Jacob kom i fyrr nefnda Egiptalandz haalfu Gersen. for Aseneth mágkona hans medr Joseph bonda sinum at finna hann. ok sem hon saa hann. þa undradiz hun huersu fridr ok fagr hann iafngamall madr ok nær &#7887;ruasi matti vera.<ref>''saal.'' B; uerda, A</ref> sua sem fyrir u&#281;nleiks skylld ok allz þrifligleiks uæri hann ungr ok aa æsku alldri. Hans hofud uar alhuitt sem snior. skeggit uar ok sniohuitt. ok sua sitt at þat breiddiz<ref>niðr ''tilf.'' B</ref> um bringuna ok briostit. hann uar sua snareygr sem hans augu uæri gloandi edr gneistar flygi ut af þeim. hans sinar ok herdar. axlir ok armleggir uaru þa enn storliga<ref>storleghans, B</ref> sterkligir. kne hans ok lærleggir. fætr hans ok fotleggir varu þilikir sem risa fætr edr leggir uæri. Blezadi Jacob þeim badum hiunum Joseph ok Aseneth ok mintiz uid<ref>meðr, B</ref> þau. Enn eptir þat sem þau h&#7887;fdu snæðt. foru þau heim aptr til sealfra sinna<ref>heimollegs ''tilf.'' B</ref> herbergiss. ok medr þeim .ii. brædr Josephs Simeon ok Leui. Þat bar til einn tima. at sua sem konungsins sun Pharaonis sa Aseneth gangandi i [sins feðr<ref>[''saal.'' B; sin, A</ref> herbergi at hann fystiz medr sua miklum girndarhita til hennar fegrdar. at hann taladi til Simeonem ok Leui. bidiandi þa at þeir dræpi<ref>drepi, B</ref> brodur sinn Joseph. Enn at þi at hon uar þeim nauenzlat ok hann uilldi giarna fáá hennar seer til [eiginnar konu.<ref>[eiginkonu, B</ref> þa baud hann at gefa þeim þar til mikit goz<ref>b&#281;ði ''tilf.'' B</ref> gud ok silfr. Enn þegar sem hann fann at þeir lyddu ekki aa<ref>upp aa þessar, B</ref> hans fort&#7887;lur. þa tok hann ok ropadi Joseph þaleidiss uidr þa brædr<ref>.ii. br&#281;ðr sina, B</ref> Dan ok Gád. sem ambatta synir uáru. at hann sagdiz heyrt hafa Joseph tala þat fyrir feðr sinum Pharaone. at hann skylldi sua fyrirkoma þeim. eptir þat sem fadir þeirra uæri allr. at alldrigi<ref>alldregin, B</ref> skylldu þeir ambatta synirnir arfgengir uerda med eiginkuenna sonum fedr hans. ok hann skylldi þa muna þeim þat er þeir h&#7887;fdu sellt hann Ysmaelitis. Bad hann þa vid honum sea. eggiandi þa mikilliga<ref>til þers ''tilf.'' B</ref> at þeir dræpi hann. enn sealfr hann sagdiz skylldu drepa fedr sinn. fyrir þa s&#491;k at hann uar sua sem fadir Josephs. Enn<ref>Ok, B</ref> aa nockurri nátt<ref>sua ''tilf.'' B</ref> sem hann uilldi framm hafa komit þui uaanda uerki. þa fyrirbudu þeir menn sem u&#7887;rdinn helldu. at hann gengi inn. ok sogdu sua til hans. Fadir þinn hefir miok krankt h&#7887;fud ok hefir nu þo sofnat allt at eins. ok af þi fyrirbaud hann oss adr enn hann sofnadi. at n&#7887;ckurr madr gengi inn til hans at sinni. ok eigi þi helldr þo at hinn frumgetni [sun hans<ref>[sialfs hans sun, B</ref> k&#281;mi til. Brott foru þeir þadan. ok [gengu .l. uel uæpntra karlmanna medr honum.<ref>[fengu fimmtighi uel u&#281;pndra karlmanna til ferðar meðr séér, B</ref> Lettu þeir allir samt eigi fyrr sinni ferd. en þeir fundu Dan ok Gad med hardla morgum uæpntum karlmonnum til bardaga bunum. veitandi badum þeim Joseph ok Aseneth fyrirsaat i þeim sama stad. sem honum<ref>þeim, B</ref> var sagt at þau mundu<ref>myndi, B</ref> koma. Nv bar sua til at Aseneth kom i þann sama stað. ok medr henni .dc.<ref>.vi. hundrat, B</ref> ungra karla. Slær þar þegar i bardaga sem þeir mætaz. ok lykr sua. at þeir sem i fyrirsatinni uaru drapu huert manz barn af monnum Aseneth. utan þann einn suein sem medr laupi<ref>''saal.'' B; kaupi, A</ref> komz [undan ok<ref>[i brott, B</ref> aa fund fyrr uefndra brøðra Simeonis ok Leui. ok sagdi þeim þessi tiðindi sem g&#7887;rz h&#7887;fðu. Aseneth komz ok brott or bardaganum i einni kerru medr Beniamin brodur Josephs. Simeon ok Leui k&#7887;lluðu medr sér alla sina menn. þa sem uapnum mattu uallda. ok sottu fastafari eptir þeim sem i fyrirsatinni h&#7887;fdu uerit. liopu þegar i stad a þa medr harðri atsokn sem þeir komu eptir þeim ok drapu hardla mart folk. Enn þeir brødrnir Dan ok Gad komuz undan medr flotta ok faaluz i einum þyckum reyrskog.  
  
A hinu .xii. aari h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdingiadoms Josephs i Egipto andadiz Pharao konungr. a huers d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum er hann hofz. Þann segir Commestor <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dru nafni kalladan hafa uerit Nefrem. Af hans dauda talar sua i þeirri fras<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn sem gor er af Aseneth. at sua sem Beniamin sat i kerrunni medr Aseneth. eptir fyrr sagdan bardaga milli konungs sunar ok þeirra brædranna Simeonis ok Leui. sem nu uar fra sagt. þa sa Beniamin konungsins sun koma i moti ser. ok ætladiz i brott at taka hans brodur konu Aseneth. Hann leypr or kerrunni ok gripr einn stein upp or forsinum. hia huerium er þau oku. ok slær konungs sun medr hinn uinstra ueg<ref>megin, B</ref> aa halsinn. sua at hann fell þegar i uuit nidr af sinum hesti. sem hann uæri dauðr. Eptir þat sa Beniamin brødr sina Simeonem ok Leui leitandi þeirra Dan ok Gad. ok þottiz hann þa <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruggr<ref>vruggr, B</ref> uera. at þeir ætladuz<ref>&#281;tluðu, B</ref> at drepa þa brædr þeirra<ref>sina, B</ref> Enn Beniamin hindradi þeirra ferd ok af taldi þat fyrir þeim. Toku þeir þa sun Pharaonis. þar sem hann lá. ok færdu hann a fætr. bundu saar hans ok [fylgdu honum<ref>[f&#281;rðu hann, B</ref> til fedr sins. segiandi honum allan þenna atburd med ordum ok atuikum sem farit hafdi. Þakkadi konungrinn þeim mikilliga þat er þeir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu eigi drepit hann. Enn þo do hann af þi sama saari .iii. nattum<ref>siðarr ''tilf.'' B</ref> eptir bardagann. ok litlu sidarr andadiz konungrinn sealfr af þeim harmi ok angist sem hann fekk af sunar daudanum. sua sem hann hafdi .xc. ok .ix. aar. Leyfdi<ref>''saal. ogs.'' B</ref> hann allt sitt riki Joseph. upp aa þann haatt at hann helldi þi af smasueinsins uegna annars sunar Pharaonis. þerss sem þa uar briostbarn er fadir hans andadiz. Hellt hann þi riki þaleidiss uær .xl. ok .viii. aar. feck hann sidan af h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum ok gaf i ualld þeim sama syni Pharaonis. Var Joseph þo<ref>þa, B</ref> sua framt forsiomadr rikissins med honum. at hann uar hans fadir kalladr um allt Egiptaland. Þionadi hann þa ok [sem fyrr<ref>[''mgl.'' B</ref> sua uitrliga ok dyggiliga sinum herra. at hann lagdi medr sinni uitzku<ref>hueitis s&#491;lu m&#491;nnum til kostar, B</ref> allt Egiptalandz folk af nyiu undir hans þrældom ok þionostu.  
+
A hinu .xii. aari h&#7887;fdingiadoms Josephs i Egipto andadiz Pharao konungr. a huers d&#7887;gum er hann hofz. Þann segir Commestor &#7887;dru nafni kalladan hafa uerit Nefrem. Af hans dauda talar sua i þeirri fras&#7887;gn sem gor er af Aseneth. at sua sem Beniamin sat i kerrunni medr Aseneth. eptir fyrr sagdan bardaga milli konungs sunar ok þeirra brædranna Simeonis ok Leui. sem nu uar fra sagt. þa sa Beniamin konungsins sun koma i moti ser. ok ætladiz i brott at taka hans brodur konu Aseneth. Hann leypr or kerrunni ok gripr einn stein upp or forsinum. hia huerium er þau oku. ok slær konungs sun medr hinn uinstra ueg<ref>megin, B</ref> aa halsinn. sua at hann fell þegar i uuit nidr af sinum hesti. sem hann uæri dauðr. Eptir þat sa Beniamin brødr sina Simeonem ok Leui leitandi þeirra Dan ok Gad. ok þottiz hann þa &#7887;ruggr<ref>vruggr, B</ref> uera. at þeir ætladuz<ref>&#281;tluðu, B</ref> at drepa þa brædr þeirra<ref>sina, B</ref> Enn Beniamin hindradi þeirra ferd ok af taldi þat fyrir þeim. Toku þeir þa sun Pharaonis. þar sem hann lá. ok færdu hann a fætr. bundu saar hans ok [fylgdu honum<ref>[f&#281;rðu hann, B</ref> til fedr sins. segiandi honum allan þenna atburd med ordum ok atuikum sem farit hafdi. Þakkadi konungrinn þeim mikilliga þat er þeir h&#7887;fdu eigi drepit hann. Enn þo do hann af þi sama saari .iii. nattum<ref>siðarr ''tilf.'' B</ref> eptir bardagann. ok litlu sidarr andadiz konungrinn sealfr af þeim harmi ok angist sem hann fekk af sunar daudanum. sua sem hann hafdi .xc. ok .ix. aar. Leyfdi<ref>''saal. ogs.'' B</ref> hann allt sitt riki Joseph. upp aa þann haatt at hann helldi þi af smasueinsins uegna annars sunar Pharaonis. þerss sem þa uar briostbarn er fadir hans andadiz. Hellt hann þi riki þaleidiss uær .xl. ok .viii. aar. feck hann sidan af h&#7887;ndum ok gaf i ualld þeim sama syni Pharaonis. Var Joseph þo<ref>þa, B</ref> sua framt forsiomadr rikissins med honum. at hann uar hans fadir kalladr um allt Egiptaland. Þionadi hann þa ok [sem fyrr<ref>[''mgl.'' B</ref> sua uitrliga ok dyggiliga sinum herra. at hann lagdi medr sinni uitzku<ref>hueitis s&#491;lu m&#491;nnum til kostar, B</ref> allt Egiptalandz folk af nyiu undir hans þrældom ok þionostu.  
  
  
 
===Her segir af Jacob ok Joseph syni hans<ref>Af suardaga þeim sem Joseph veitti feðr sinum ok blezaði Effraim ok Manasen. Genesis, B</ref>===
 
===Her segir af Jacob ok Joseph syni hans<ref>Af suardaga þeim sem Joseph veitti feðr sinum ok blezaði Effraim ok Manasen. Genesis, B</ref>===
  
'''69.''' Jsrael bygdi aa fyrr sogdu landi Gersen ok eignadiz þat. aukadiz [hann þa<ref>''saal.'' B; þat þar, A</ref> storliga<ref>storlegans, B</ref> miok ok hans afk&#281;mi. ok lifdi þar .xvii. áár. urðu sua hans lifdagar allir saman<ref>iafnsaman, B</ref> .c. tirætt .xl. ok .vii. aar. Enn sua sem hann fann at hans daudadagr nalgadiz. þa let hann kalla ser son sinn Joseph. ok taladi sua til hans. Sua framt sem ek hefir giptu ok g&#281;fu fundit ok fengit i þinu augliti. bidr ek at þu leggir þina hand<ref>h&#491;nd, B</ref> aa mitt lær. iatandi mer þeirri miskunn medr sannindum ok einfalldleik. at þu skallt eigi iarda mik her aa Egiptalandi. flyt mik<ref>helldr ''tilf.'' B</ref> hedan i brott af þessu landi ok iarda mik i þeim<ref>sama ''tilf.'' B</ref> stad sem feðr uarir<ref>ok forellrer(!) ''tilf.'' B</ref> eru iarðadir adr. Bad hann fyrir þann skylld þersa. at hinum fyrrum heilagum hofudfedrum uar mikil fyst aa at uera i þeirri iordu greptir. i hverri er þeir uissu fyrir at guds son mundi<ref>myndi, B</ref> upp risa. til þers at þeir mætti þa þar medr sealfum honum upp risa. [Hann sagði honum fra þui. huar moðir hans Rachel uar iarðat uiðr fyrr nefnda borg Bethleem eðr Effraym. sua sem hann var á vaartima i ueginum af Mesopotamia. sem afsakandi sik vm þat. er hann hafði eigi þar hana iarðat sem hann beiddiz at uera grafinn.<ref>[''tilf.'' B</ref> Er milli þers stadar sem hann ok allir þeir fedgar med Abraham eru iardadir ok Abrahamium er kallaðr .xxx. milna ok þers stadar sem uars herra<ref>lausnara, B</ref> likamr uar iarðadr<ref>i ''tilf.'' B</ref> ok Caluaria uar kalladr. Joseph iatadi þi medr suardaga. sem faðir hans beiddi. Eptir þat sneriz Jsrael upp til h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdalagsins. er til austrs horfdi. ok dyrkadi gud drottin.
+
'''69.''' Jsrael bygdi aa fyrr sogdu landi Gersen ok eignadiz þat. aukadiz [hann þa<ref>''saal.'' B; þat þar, A</ref> storliga<ref>storlegans, B</ref> miok ok hans afk&#281;mi. ok lifdi þar .xvii. áár. urðu sua hans lifdagar allir saman<ref>iafnsaman, B</ref> .c. tirætt .xl. ok .vii. aar. Enn sua sem hann fann at hans daudadagr nalgadiz. þa let hann kalla ser son sinn Joseph. ok taladi sua til hans. Sua framt sem ek hefir giptu ok g&#281;fu fundit ok fengit i þinu augliti. bidr ek at þu leggir þina hand<ref>h&#491;nd, B</ref> aa mitt lær. iatandi mer þeirri miskunn medr sannindum ok einfalldleik. at þu skallt eigi iarda mik her aa Egiptalandi. flyt mik<ref>helldr ''tilf.'' B</ref> hedan i brott af þessu landi ok iarda mik i þeim<ref>sama ''tilf.'' B</ref> stad sem feðr uarir<ref>ok forellrer(!) ''tilf.'' B</ref> eru iarðadir adr. Bad hann fyrir þann skylld þersa. at hinum fyrrum heilagum hofudfedrum uar mikil fyst aa at uera i þeirri iordu greptir. i hverri er þeir uissu fyrir at guds son mundi<ref>myndi, B</ref> upp risa. til þers at þeir mætti þa þar medr sealfum honum upp risa. [Hann sagði honum fra þui. huar moðir hans Rachel uar iarðat uiðr fyrr nefnda borg Bethleem eðr Effraym. sua sem hann var á vaartima i ueginum af Mesopotamia. sem afsakandi sik vm þat. er hann hafði eigi þar hana iarðat sem hann beiddiz at uera grafinn.<ref>[''tilf.'' B</ref> Er milli þers stadar sem hann ok allir þeir fedgar med Abraham eru iardadir ok Abrahamium er kallaðr .xxx. milna ok þers stadar sem uars herra<ref>lausnara, B</ref> likamr uar iarðadr<ref>i ''tilf.'' B</ref> ok Caluaria uar kalladr. Joseph iatadi þi medr suardaga. sem faðir hans beiddi. Eptir þat sneriz Jsrael upp til h&#7887;fdalagsins. er til austrs horfdi. ok dyrkadi gud drottin.
  
Nockuru sidarr uar Joseph sagt. at fadir hans hafdi fengit mikinn siukdom.<ref>siukleik, B</ref> For hann þa medr .ii. sunum sinum Effraim ok Manase at finna hann. Ok sem Jacob uar sagt. at Joseph sun hans uar kominn. þa uar þilikt sem hann styrktiz þegar i stad. ok settiz upp i sænginni. En sua sem Joseph kom inn i herbergit til hans. ok hann sa syni hans .ii. ok þo ekki miok giorla. þa spurdi hann huerir þeir uæri. Joseph svaradi. Synir minir eru þeir fadir minn. þeir sem gud gaf mer i þersu landi. Þersir .ii. synir þinir at eins sagði Jacob. skulu mer teliaz ok takaz i [suna stadi<ref>[sunar stað, B</ref> undir samri grein sem Ruben ok Simeon. sem þer<ref>''saal.'' B; þeir, A</ref> fædduz fyrr aa Egiptalandi enn ek k&#281;mi higat til. Sem hann segdi. at þaleidis mundi<ref>myndi, B</ref> huarr þeirra<ref>fremia ok ''tilf.'' B</ref> fullgera sina kynkuisl. sem hverr eiginligra sealfs hans suna. Enn allir aðrir þinir synir. þeir<ref>þa, B</ref> sem þu getr at eiga. skulu kallaz ok teliaz undir sealfra sinna brædra [nafni i sinum<ref>[''saal.'' B; n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fnusinum, A</ref> eignum ok ættum. eptir þi sem þeir eru bornir<ref>uorðnir, B</ref> til. Ok leid þa<ref>hegat ''tilf.'' B</ref> til min sagdi Jacob. at ek blezi<ref>bleza, B</ref> þeim. Maðrinn gerdiz þa ekki miok glauggskygn<ref>gl&#491;gsynn, B</ref> fyrir elli sakir. Hann mintiz vid þa bada ok fadmadi þa. talandi þa<ref>sua, B</ref> til sunar sins Josephs. Þi sidr er ek nu suikinn edr afsuiptr þinni<ref>sialfs þins, B</ref> asionu. at þar med syndi gud mer þitt kyn ok afku&#281;mi. Lutti Joseph þa litillatliga allt nidr til iardar. er hann tok sueinana af fadmi feðr sinum.<ref>sins, B</ref> bidiandi hann sua meðr uegsemð at hann blezadi þeim. skipandi Effraim son sinn honum til uinstri handar enn Manasen til hinnar hægri. Enn Jacob cancelleradi sua sinar hendr af heilags anda uitran. at hann lagdi sina høgri<ref>''saal.'' B; høgd, A</ref> hand<ref>h&#491;nd, B</ref> yfir hofud Effraim. þers sem yngri uar þeirra brædra. en hina uinstri yfir Manasen er frumgetinn uar. Blezaði<ref>blezandi, B</ref> badum þeim. eptir þat er hann hafdi sinum h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum umuendat sem hann uilldi. ok sagdi sua. Sa hinn sami gud fedra uarra. sem mik hefir fætt fra minum barndomi allt til þersa dags ok frialsat mik af aullum illum lutum. blezi<ref>ok signi ''tilf.'' B </ref> sueinn þersa. Se mitt nafn ok fedra minna n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fn [Abraham ok Ysaach<ref>[Ysaachs ok Abrahams, B</ref> yfir þeim nefnt ok kallat. ok uaxi þeir ok auaxtiz medr miklum afku&#281;miss fiolda i uerolldinni. Joseph tok þi nockut sua þungliga. er fadir hans hafdi<ref>lagði, B</ref> sina hægri hand yfir hofud Effraim. Þreif hann þa til<ref>þeirrar ''tilf.'' B</ref> handarinnar ok uilldi letta henni brott af hans h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdi ok yfir Manasen. ok sem þat uard eigi gort. taladi hann til fedr sins. Eigi byriar at þu gorir sua. fadir minn. þiat Manases er frumgetinn. legg helldr fyrir [þann skylld<ref>[þa s&#491;k, B</ref> þina hægri hand yfir hans h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fud. Hann nitadi<ref>neitaði, B</ref> þi ok svaradi. Ek ueit sun minn. at af þessum man ok margr lydr fædaz ok fiolgaz. enn þo man hans hinn yngri brodir honum meira haattar uerda. þiat hans kyn ok afku&#281;mi man til mikilla þioda aukaz ok aauaxtaz.<ref>vaxa, B</ref> Fylldiz þetta ok framm kom yfir<ref>meðr, B</ref> Jeroboam konungi þeim sem af Effraims ætt uar kominn. huerr er fyrstr rikti yfir .x. Jsraels ættum. Taladi hann þa enn til Effraym. J þer man Jsraels ætt blezad uerda. ok þersi maalshaattr ok ordzkuiðr<ref>siðan ''tilf.'' B</ref> eptir hafdr. G<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ri gud drottinn sua uid þik sem medr Effraim ok Manasen. Skipadi hann þa ok setti Effraim framm fyrir Manasen. Sidan taladi hann til Josephs. Se nu man ek deyia. en gud sealfr man medr ydr uera. ok hann man ydr aptr leida til yduars landz ok faudurleifdar. ok af þi gef ek þer umframm adra brødr þina þann part af Sichima. sem ek uann ok sotta medr minu suerdi ok boga af hand<ref>''saal. ogs.'' B</ref> ok ualldi Amorrei. [''de scolastica hystoria''<ref>[''tilf.'' B</ref> þenna part keypti hann i fyrstunni af konunginum Emmor medr .c. lamba. Enn medr þi at honum uar fyrirgert i drápi Sichimitarum. þi sem [fyrr uar<ref>[fyrri var fra, B</ref> sagt. ok hann hellt honum eigi þi<ref>at, B</ref> sidr þoat medr ualldi. þa komz hann fyrir þann skylld sua at ordi. at hann hefdi þann sama part af ualldi Amorrei sott ok uunnit.  
+
Nockuru sidarr uar Joseph sagt. at fadir hans hafdi fengit mikinn siukdom.<ref>siukleik, B</ref> For hann þa medr .ii. sunum sinum Effraim ok Manase at finna hann. Ok sem Jacob uar sagt. at Joseph sun hans uar kominn. þa uar þilikt sem hann styrktiz þegar i stad. ok settiz upp i sænginni. En sua sem Joseph kom inn i herbergit til hans. ok hann sa syni hans .ii. ok þo ekki miok giorla. þa spurdi hann huerir þeir uæri. Joseph svaradi. Synir minir eru þeir fadir minn. þeir sem gud gaf mer i þersu landi. Þersir .ii. synir þinir at eins sagði Jacob. skulu mer teliaz ok takaz i [suna stadi<ref>[sunar stað, B</ref> undir samri grein sem Ruben ok Simeon. sem þer<ref>''saal.'' B; þeir, A</ref> fædduz fyrr aa Egiptalandi enn ek k&#281;mi higat til. Sem hann segdi. at þaleidis mundi<ref>myndi, B</ref> huarr þeirra<ref>fremia ok ''tilf.'' B</ref> fullgera sina kynkuisl. sem hverr eiginligra sealfs hans suna. Enn allir aðrir þinir synir. þeir<ref>þa, B</ref> sem þu getr at eiga. skulu kallaz ok teliaz undir sealfra sinna brædra [nafni i sinum<ref>[''saal.'' B; n&#7887;fnusinum, A</ref> eignum ok ættum. eptir þi sem þeir eru bornir<ref>uorðnir, B</ref> til. Ok leid þa<ref>hegat ''tilf.'' B</ref> til min sagdi Jacob. at ek blezi<ref>bleza, B</ref> þeim. Maðrinn gerdiz þa ekki miok glauggskygn<ref>gl&#491;gsynn, B</ref> fyrir elli sakir. Hann mintiz vid þa bada ok fadmadi þa. talandi þa<ref>sua, B</ref> til sunar sins Josephs. Þi sidr er ek nu suikinn edr afsuiptr þinni<ref>sialfs þins, B</ref> asionu. at þar med syndi gud mer þitt kyn ok afku&#281;mi. Lutti Joseph þa litillatliga allt nidr til iardar. er hann tok sueinana af fadmi feðr sinum.<ref>sins, B</ref> bidiandi hann sua meðr uegsemð at hann blezadi þeim. skipandi Effraim son sinn honum til uinstri handar enn Manasen til hinnar hægri. Enn Jacob cancelleradi sua sinar hendr af heilags anda uitran. at hann lagdi sina høgri<ref>''saal.'' B; høgd, A</ref> hand<ref>h&#491;nd, B</ref> yfir hofud Effraim. þers sem yngri uar þeirra brædra. en hina uinstri yfir Manasen er frumgetinn uar. Blezaði<ref>blezandi, B</ref> badum þeim. eptir þat er hann hafdi sinum h&#7887;ndum umuendat sem hann uilldi. ok sagdi sua. Sa hinn sami gud fedra uarra. sem mik hefir fætt fra minum barndomi allt til þersa dags ok frialsat mik af aullum illum lutum. blezi<ref>ok signi ''tilf.'' B </ref> sueinn þersa. Se mitt nafn ok fedra minna n&#7887;fn [Abraham ok Ysaach<ref>[Ysaachs ok Abrahams, B</ref> yfir þeim nefnt ok kallat. ok uaxi þeir ok auaxtiz medr miklum afku&#281;miss fiolda i uerolldinni. Joseph tok þi nockut sua þungliga. er fadir hans hafdi<ref>lagði, B</ref> sina hægri hand yfir hofud Effraim. Þreif hann þa til<ref>þeirrar ''tilf.'' B</ref> handarinnar ok uilldi letta henni brott af hans h&#7887;fdi ok yfir Manasen. ok sem þat uard eigi gort. taladi hann til fedr sins. Eigi byriar at þu gorir sua. fadir minn. þiat Manases er frumgetinn. legg helldr fyrir [þann skylld<ref>[þa s&#491;k, B</ref> þina hægri hand yfir hans h&#7887;fud. Hann nitadi<ref>neitaði, B</ref> þi ok svaradi. Ek ueit sun minn. at af þessum man ok margr lydr fædaz ok fiolgaz. enn þo man hans hinn yngri brodir honum meira haattar uerda. þiat hans kyn ok afku&#281;mi man til mikilla þioda aukaz ok aauaxtaz.<ref>vaxa, B</ref> Fylldiz þetta ok framm kom yfir<ref>meðr, B</ref> Jeroboam konungi þeim sem af Effraims ætt uar kominn. huerr er fyrstr rikti yfir .x. Jsraels ættum. Taladi hann þa enn til Effraym. J þer man Jsraels ætt blezad uerda. ok þersi maalshaattr ok ordzkuiðr<ref>siðan ''tilf.'' B</ref> eptir hafdr. G&#7887;ri gud drottinn sua uid þik sem medr Effraim ok Manasen. Skipadi hann þa ok setti Effraim framm fyrir Manasen. Sidan taladi hann til Josephs. Se nu man ek deyia. en gud sealfr man medr ydr uera. ok hann man ydr aptr leida til yduars landz ok faudurleifdar. ok af þi gef ek þer umframm adra brødr þina þann part af Sichima. sem ek uann ok sotta medr minu suerdi ok boga af hand<ref>''saal. ogs.'' B</ref> ok ualldi Amorrei. [''de scolastica hystoria''<ref>[''tilf.'' B</ref> þenna part keypti hann i fyrstunni af konunginum Emmor medr .c. lamba. Enn medr þi at honum uar fyrirgert i drápi Sichimitarum. þi sem [fyrr uar<ref>[fyrri var fra, B</ref> sagt. ok hann hellt honum eigi þi<ref>at, B</ref> sidr þoat medr ualldi. þa komz hann fyrir þann skylld sua at ordi. at hann hefdi þann sama part af ualldi Amorrei sott ok uunnit.  
  
  
 
===Er Jacob talaði fyrir sonum sinum<ref>Fra þui er Jacob blezaði sonum sinum, B</ref>===
 
===Er Jacob talaði fyrir sonum sinum<ref>Fra þui er Jacob blezaði sonum sinum, B</ref>===
 
   
 
   
'''70.''' Eptir þat sem nu uar fra sagt kalladi Jacob til sin alla sunu sina. ok taladi sua til þeirra. Komit allir samt hegat til min. ek man tia ydr ok fyrir segia þa luti sem a hinum efztum ok siðarstum d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum manu frammkoma.<ref>frammgenger uerða, B</ref> komit higat ok heyrit mik Jacob. heyrit f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dur yduarn Jsrael. Blezadi hann þa m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum af þeim sem honum þottu þers makligir uera.<ref>''mgl.'' B</ref> Enn ollum þeim sagði hann fyrir uel ok spadomliga marga uuordna luti. Hann spaadi liosliga fyrir ok opinberliga af Gydingalandz surdrskiptinghu. þeirri sem l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu sidarr kom framm. ok af þeim steett<ref>''tilf.'' B</ref> ok ath<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fn sem fyrir mundi liggia huers þeirra ætt ok afku&#281;mi.<ref>''saal.'' B; ath<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fn, A</ref> Enn þo spaadi hann berligaz af huarritueggiu hegatkuamu Jesu Christi i uerolldina.
+
'''70.''' Eptir þat sem nu uar fra sagt kalladi Jacob til sin alla sunu sina. ok taladi sua til þeirra. Komit allir samt hegat til min. ek man tia ydr ok fyrir segia þa luti sem a hinum efztum ok siðarstum d&#7887;gum manu frammkoma.<ref>frammgenger uerða, B</ref> komit higat ok heyrit mik Jacob. heyrit f&#7887;dur yduarn Jsrael. Blezadi hann þa m&#7887;rgum af þeim sem honum þottu þers makligir uera.<ref>''mgl.'' B</ref> Enn ollum þeim sagði hann fyrir uel ok spadomliga marga uuordna luti. Hann spaadi liosliga fyrir ok opinberliga af Gydingalandz surdrskiptinghu. þeirri sem l&#7887;ngu sidarr kom framm. ok af þeim steett<ref>''tilf.'' B</ref> ok ath&#7887;fn sem fyrir mundi liggia huers þeirra ætt ok afku&#281;mi.<ref>''saal.'' B; ath&#7887;fn, A</ref> Enn þo spaadi hann berligaz af huarritueggiu hegatkuamu Jesu Christi i uerolldina.
  
Hann taladi sua til sunar sins Ruben. Þu Ruben minn son frumgetinn ok minn sterkleiki. þiat þik gat ek at eiga aa hinum gilldazta minum alldri. uerandi upphaf minnar angistar ok umhyggia<ref>vmhyggi, B</ref> vid mina sonu. þu hefdir aatt sakir frumburðarins at uera fremztr i fegi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fum ok æztr i allri sæmd ok yfirlæti. Enn fyrir þa sauk at þu framm flautz<ref>flyttiz, B</ref> ok ut helltiz þaleiðiss til herfiligrar lostnsemdar. sem þat uatn er sakir æsiligs uaxtar gengr or sinum farueg. þann tima sem þu komt i suefnklefa þins f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ður saurgandi ok suiuirdandi sealfs hans sæng. [þa mant þu ekki þann avoxt eðr framgang fa.<ref>[''tilf.'' B</ref>
+
Hann taladi sua til sunar sins Ruben. Þu Ruben minn son frumgetinn ok minn sterkleiki. þiat þik gat ek at eiga aa hinum gilldazta minum alldri. uerandi upphaf minnar angistar ok umhyggia<ref>vmhyggi, B</ref> vid mina sonu. þu hefdir aatt sakir frumburðarins at uera fremztr i fegi&#7887;fum ok æztr i allri sæmd ok yfirlæti. Enn fyrir þa sauk at þu framm flautz<ref>flyttiz, B</ref> ok ut helltiz þaleiðiss til herfiligrar lostnsemdar. sem þat uatn er sakir æsiligs uaxtar gengr or sinum farueg. þann tima sem þu komt i suefnklefa þins f&#7887;ður saurgandi ok suiuirdandi sealfs hans sæng. [þa mant þu ekki þann avoxt eðr framgang fa.<ref>[''tilf.'' B</ref>
  
Þa taladi hann til Simeonem<ref>Simeonis, B</ref> ok Leui. Simeon ok Leui brøðrnir uaru bardagagi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn ok ufrids<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>m ranglætiss ker edr herbergi. fyrir þa sauk at þeir drapu Sichimitas ok grofu murinn eptir sealfra sinna uilia. Komi alldregi min aund ne<ref>ok, B</ref> aluara vid þeirra raad.<ref>&#491;nd, B</ref> ok eigi verdi min dyrð<ref>''saal.'' B; aund, A</ref> medr þeirra sueit ok samhelldi. Her<ref>''tilf.'' B</ref> birtir hann þat segir Commestor. at þat uerk uar g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rt utan hans orlof ok uilia. Þeirra grimd<ref>gi&#491;rð, B</ref> er b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>luad sagdi<ref>seghir, B</ref> hann. þiat hon er miok þralynd. ok aa saumu leið<ref>''tilf.'' B</ref> er þeirra reidi. þiat hon er h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd ok miskunnarlaus. Þetta spadi hann berliga<ref>fyrir ''tilf.'' B</ref> af Jesu Christo. þiat þeir formenn sem scribe uaru kallaðir [meðr Judum.<ref>[''tilf.'' B</ref> uaru komnir af ætt Simeonis. enn kennimenn af ætt Leui. af huerra radi<ref>ok atkalli ''tilf.'' B</ref> er sialfr Kristr uar krossfestr. Skilia man ek þa sagdi hann medr Jacob ok dreifa þeim meðr Jsraels folki. Þessi hans spadomr kom audsyniligha framm. sua at ætt ok afkuæmi Leui hafdi ser einsliga edr eiginliga eigi nockut lutskipti i þi fyrirheitna landi. sem Jsraels folk fekk l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ngu siðarr eptir guds fyrirheiti ok sidan uar Gydingaland kallat.<ref>b&#491;lvat, B</ref> helldr uar hann þar um i bland medr odrum Jsraels ættum. hafandi [sina bøi<ref>[uesla smab&#281;i, B</ref> til þess at geyma þar i sinum<ref>sinn, B</ref> busmala. Simeons ætt hafði þar ok aa s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mu leid ekki lutskipti. utan þat er hon tokz inn i þat lutskipti sem lotnadiz ætt ok afku&#281;mi Jude.
+
Þa taladi hann til Simeonem<ref>Simeonis, B</ref> ok Leui. Simeon ok Leui brøðrnir uaru bardagagi&#7887;rn ok ufrids&#7887;m ranglætiss ker edr herbergi. fyrir þa sauk at þeir drapu Sichimitas ok grofu murinn eptir sealfra sinna uilia. Komi alldregi min aund ne<ref>ok, B</ref> aluara vid þeirra raad.<ref>&#491;nd, B</ref> ok eigi verdi min dyrð<ref>''saal.'' B; aund, A</ref> medr þeirra sueit ok samhelldi. Her<ref>''tilf.'' B</ref> birtir hann þat segir Commestor. at þat uerk uar g&#7887;rt utan hans orlof ok uilia. Þeirra grimd<ref>gi&#491;rð, B</ref> er b&#7887;luad sagdi<ref>seghir, B</ref> hann. þiat hon er miok þralynd. ok aa saumu leið<ref>''tilf.'' B</ref> er þeirra reidi. þiat hon er h&#7887;rd ok miskunnarlaus. Þetta spadi hann berliga<ref>fyrir ''tilf.'' B</ref> af Jesu Christo. þiat þeir formenn sem scribe uaru kallaðir [meðr Judum.<ref>[''tilf.'' B</ref> uaru komnir af ætt Simeonis. enn kennimenn af ætt Leui. af huerra radi<ref>ok atkalli ''tilf.'' B</ref> er sialfr Kristr uar krossfestr. Skilia man ek þa sagdi hann medr Jacob ok dreifa þeim meðr Jsraels folki. Þessi hans spadomr kom audsyniligha framm. sua at ætt ok afkuæmi Leui hafdi ser einsliga edr eiginliga eigi nockut lutskipti i þi fyrirheitna landi. sem Jsraels folk fekk l&#7887;ngu siðarr eptir guds fyrirheiti ok sidan uar Gydingaland kallat.<ref>b&#491;lvat, B</ref> helldr uar hann þar um i bland medr odrum Jsraels ættum. hafandi [sina bøi<ref>[uesla smab&#281;i, B</ref> til þess at geyma þar i sinum<ref>sinn, B</ref> busmala. Simeons ætt hafði þar ok aa s&#7887;mu leid ekki lutskipti. utan þat er hon tokz inn i þat lutskipti sem lotnadiz ætt ok afku&#281;mi Jude.
  
Þar næst blezadi hann Jude. talandi sua af honum ok spaandi af riki Jude. þi sem m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum manzaulldrum sidarr kom framm. ok einkannliga liosliga af sealfum lausnaranum Jesu Christo. ok sagdi sua. Brødr þinir munu lofa þik Juda. þinar hendr munu standa ok starfa upp aa þinna uuina haals ok suira. ok þins fedr synir munu þik uegsama ok þer uirðing ueita. A þann haatt sottir þu son minn ok upp gekkt eptir brádinni ok<ref>eðr, B</ref> herfanginu sem nockurr leonshuelpr. Enn þa er þv huilldiz. lagdiz þu nidr sua sem<ref>sialfs ''tilf.'' B</ref> hans kuendyr lena.<ref>leena, B</ref> Ok huerr man hann uekia edr upp reisa. Eigi man rikissu<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndrinn brott takaz af Juda. ok engum mun helldr hertoginn af hans lærum ok ættlegg. þar til er sa kemr sem sendr man vera. Sa hinn sami man uera [biðandi þiodanna heilsa.<ref>[''saal.'' B; bidiandi þiodanna heilsu, A</ref> bindandi son minn uidr uingard sinn<ref>fola ''tilf.'' B</ref> ungan eyk ok uidr uinuid sealfs sins ausnu. Sinn stola man hann i uini lita ok lauga. enn m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ttul sinn i uinbers bloði. Fagrligri ok uænni ero hans augu enn nockut uin. ok hans tenn eru huitari ok biartari enn [n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurs konar<ref>[''mgl.'' B</ref> miolk. [''de scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Þat<ref>þar, B</ref> sem Jacob taladi sua af syni sinum Juda. at hans brædr mundu<ref>mundi, B</ref> lofa hann. þa kom framm medr hans kynsmonnum ok afku&#281;mi. þann tima sem þeir redu fyrstir til af ollu Jsraels folki at ganga framm i hit rauda haf. annan tima eptir Moysen. [þa er hann<ref>[þar sem hann oðlaðiz þa ok, B</ref> fekk riki. En þar merkir hann ok fyrirspáár þeirra ualld ok riki. þat sem sidarr kom framm. er hann sagði sua. Þin h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd man [standa ok starfa<ref>[starfa ok stunda, B</ref> upp aa þinna uuina hááls ok suira. ok synir sealfs þins fedr manu þik uirda ok uegsama. Enn þar sem hann nefndi Judam edr uidriafnadi leonis<ref>leons, B</ref> huelpinum. noteraði hann h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fud ok upphaf konungdomsins af hans ætt ok afku&#281;mi. þiat Dauid minztr ok yngztr allra sinna brøðra uar einn af aullum þeim til konungs tekinn ok ualdr. Ok enn taladi Jacob sua til Judam. Vpp stett þu til brádar edr ránfengiss sun minn. þiat Dauid konungr at hans ætt kominn hafdi i fyrstu hardla marga uunni ok motst<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dumenn. Enn sem þu huilldiz sagdi Jacob. lagdiz þu sem hans léna. noterandi þat ok fyrirspáándi. at hann rikti sidarr medr meira fridi. ok þa uar storliga<ref>storlegans, B</ref> mikill otti at honum. Huerr man hann upp uekia. þat talar hann til spadoms ok þers anda sem Dauid uar af sealfum gudi sendr ok gefinn. Sua ma þat ok<ref>''tilf.'' B</ref> uel skiliaz ok segiaz af arftæki<ref>arft&#491;ku, B</ref> sunar hans Salomonis. Eigi man rikisu<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndrinn. þat er konungdomrinn edr h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdingskaprinn. brott takaz af Juda ok hans afku&#281;mi. allt til þers tima sem sá mun koma sem af [fedrnum man sendr uera.<ref>feðr(n)um er sendandi, B</ref> þat er Jesus Christus. Allir þeir konungar sem medr Judum riktu uaru kynsmenn<ref>ok afkiemi ''tilf.'' B</ref> Jude fra Dauid honum til t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ldum. allt til hinnar miklu herleidingar [i Babilonem.<ref>[Babilonis, B</ref> Vpp fra þeim tima varu hertogar ok adrir hofdingiar af hans ætt. allt framan til tima Hircani<ref>''saal.'' B; Hircarij, A</ref> ok þa uaru enn konungar af kyni Jude nærri<ref>fyrir, B</ref> uárs herra higatburd. sem Jacob hafdi fyrir sagt. Lyktaðiz<ref>þa ''tilf.'' B</ref> þeirra ueralldar riki. sua sem hinn illi konungr Herodes af odrum ættum getinn kom til rikiss. ok hann sealfr mun biðandi<ref>''saal.'' B; bidiandi, A</ref> manna. eigi at eins Juda utan<ref>helldr ''tilf.'' B</ref> iafnual heidinna þioða. heilsa uera. Eptir þat uendir hann talinu til Judam sins sunar af hingatkuamu Jesu Christi. sua segiandi. Sinn ungan fola mun hann vid uingard binda sun minn. ok sina ausnu medr<ref>uið, B</ref> uinuið. þat er sua mikit at segia. at [sá man<ref>[sua man saa, B</ref> ser huarttueggia heidinna manna lyd ok Juda samtengia sem sannr uinuiðr.<ref>er ''tilf.'' B</ref> J uini man hann sinn stola lauga ok lita. ok sinn m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ttul man hann rioða i uinbers blodi. þat er. at hann man i piningu af blods uthellingu lita ok lauga sinn likam. Hans augu. þat eru<ref>er at skilia, B</ref> postolarnir. eru u&#281;nni enn n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckut uin. ok hans tenn heilagir predicarar eru miolkinni huitari.<ref>de Gen. et scolastica hystoria ''tilf.'' B</ref>
+
Þar næst blezadi hann Jude. talandi sua af honum ok spaandi af riki Jude. þi sem m&#7887;rgum manzaulldrum sidarr kom framm. ok einkannliga liosliga af sealfum lausnaranum Jesu Christo. ok sagdi sua. Brødr þinir munu lofa þik Juda. þinar hendr munu standa ok starfa upp aa þinna uuina haals ok suira. ok þins fedr synir munu þik uegsama ok þer uirðing ueita. A þann haatt sottir þu son minn ok upp gekkt eptir brádinni ok<ref>eðr, B</ref> herfanginu sem nockurr leonshuelpr. Enn þa er þv huilldiz. lagdiz þu nidr sua sem<ref>sialfs ''tilf.'' B</ref> hans kuendyr lena.<ref>leena, B</ref> Ok huerr man hann uekia edr upp reisa. Eigi man rikissu&#7887;ndrinn brott takaz af Juda. ok engum mun helldr hertoginn af hans lærum ok ættlegg. þar til er sa kemr sem sendr man vera. Sa hinn sami man uera [biðandi þiodanna heilsa.<ref>[''saal.'' B; bidiandi þiodanna heilsu, A</ref> bindandi son minn uidr uingard sinn<ref>fola ''tilf.'' B</ref> ungan eyk ok uidr uinuid sealfs sins ausnu. Sinn stola man hann i uini lita ok lauga. enn m&#7887;ttul sinn i uinbers bloði. Fagrligri ok uænni ero hans augu enn nockut uin. ok hans tenn eru huitari ok biartari enn [n&#7887;ckurs konar<ref>[''mgl.'' B</ref> miolk. [''de scolastica hystoria.''<ref>[''tilf.'' B</ref> Þat<ref>þar, B</ref> sem Jacob taladi sua af syni sinum Juda. at hans brædr mundu<ref>mundi, B</ref> lofa hann. þa kom framm medr hans kynsmonnum ok afku&#281;mi. þann tima sem þeir redu fyrstir til af ollu Jsraels folki at ganga framm i hit rauda haf. annan tima eptir Moysen. [þa er hann<ref>[þar sem hann oðlaðiz þa ok, B</ref> fekk riki. En þar merkir hann ok fyrirspáár þeirra ualld ok riki. þat sem sidarr kom framm. er hann sagði sua. Þin h&#7887;nd man [standa ok starfa<ref>[starfa ok stunda, B</ref> upp aa þinna uuina hááls ok suira. ok synir sealfs þins fedr manu þik uirda ok uegsama. Enn þar sem hann nefndi Judam edr uidriafnadi leonis<ref>leons, B</ref> huelpinum. noteraði hann h&#7887;fud ok upphaf konungdomsins af hans ætt ok afku&#281;mi. þiat Dauid minztr ok yngztr allra sinna brøðra uar einn af aullum þeim til konungs tekinn ok ualdr. Ok enn taladi Jacob sua til Judam. Vpp stett þu til brádar edr ránfengiss sun minn. þiat Dauid konungr at hans ætt kominn hafdi i fyrstu hardla marga uunni ok motst&#7887;dumenn. Enn sem þu huilldiz sagdi Jacob. lagdiz þu sem hans léna. noterandi þat ok fyrirspáándi. at hann rikti sidarr medr meira fridi. ok þa uar storliga<ref>storlegans, B</ref> mikill otti at honum. Huerr man hann upp uekia. þat talar hann til spadoms ok þers anda sem Dauid uar af sealfum gudi sendr ok gefinn. Sua ma þat ok<ref>''tilf.'' B</ref> uel skiliaz ok segiaz af arftæki<ref>arft&#491;ku, B</ref> sunar hans Salomonis. Eigi man rikisu&#7887;ndrinn. þat er konungdomrinn edr h&#7887;fdingskaprinn. brott takaz af Juda ok hans afku&#281;mi. allt til þers tima sem sá mun koma sem af [fedrnum man sendr uera.<ref>feðr(n)um er sendandi, B</ref> þat er Jesus Christus. Allir þeir konungar sem medr Judum riktu uaru kynsmenn<ref>ok afkiemi ''tilf.'' B</ref> Jude fra Dauid honum til t&#7887;ldum. allt til hinnar miklu herleidingar [i Babilonem.<ref>[Babilonis, B</ref> Vpp fra þeim tima varu hertogar ok adrir hofdingiar af hans ætt. allt framan til tima Hircani<ref>''saal.'' B; Hircarij, A</ref> ok þa uaru enn konungar af kyni Jude nærri<ref>fyrir, B</ref> uárs herra higatburd. sem Jacob hafdi fyrir sagt. Lyktaðiz<ref>þa ''tilf.'' B</ref> þeirra ueralldar riki. sua sem hinn illi konungr Herodes af odrum ættum getinn kom til rikiss. ok hann sealfr mun biðandi<ref>''saal.'' B; bidiandi, A</ref> manna. eigi at eins Juda utan<ref>helldr ''tilf.'' B</ref> iafnual heidinna þioða. heilsa uera. Eptir þat uendir hann talinu til Judam sins sunar af hingatkuamu Jesu Christi. sua segiandi. Sinn ungan fola mun hann vid uingard binda sun minn. ok sina ausnu medr<ref>uið, B</ref> uinuið. þat er sua mikit at segia. at [sá man<ref>[sua man saa, B</ref> ser huarttueggia heidinna manna lyd ok Juda samtengia sem sannr uinuiðr.<ref>er ''tilf.'' B</ref> J uini man hann sinn stola lauga ok lita. ok sinn m&#7887;ttul man hann rioða i uinbers blodi. þat er. at hann man i piningu af blods uthellingu lita ok lauga sinn likam. Hans augu. þat eru<ref>er at skilia, B</ref> postolarnir. eru u&#281;nni enn n&#7887;ckut uin. ok hans tenn heilagir predicarar eru miolkinni huitari.<ref>de Gen. et scolastica hystoria ''tilf.'' B</ref>
  
Þar næst taladi hann ok spádi af Zabulon ok sagdi sua. A siofar str<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndu ok uidr skipa lending edr uppsáát man Zabulon byggia ok nalgaz sua allt til<ref>''tilf.'' B</ref> Sydonem. Ma þersor ord uel eptir þi sem letrit liodar af Zabulons ætt skilia. þiat hon eignadiz siobygdir.
+
Þar næst taladi hann ok spádi af Zabulon ok sagdi sua. A siofar str&#7887;ndu ok uidr skipa lending edr uppsáát man Zabulon byggia ok nalgaz sua allt til<ref>''tilf.'' B</ref> Sydonem. Ma þersor ord uel eptir þi sem letrit liodar af Zabulons ætt skilia. þiat hon eignadiz siobygdir.
  
Eptir þat taladi hann sua af Ysachar. Ysachar<ref>verandi ''tilf.'' B</ref> sterkr asni huilandi sik ok liggiandi vid landamæri sá at huilldin uar god ok at i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdin uar hardla freo ok god. Fyrir þann skylld kalladi Jacob Ysachar sterkan sem asna. at hans ætt ok afku&#281;mi uaru miklir orkumenn. einkannliga til [akrs ok annars iardarplógs.<ref>[iarðplóógs ok akrgiorðar, B</ref> enn fyrir þa grein liggia medr landamæri. at þersor ætt eignadiz mest mitt landit milli siobygdar<ref>siobygða, B</ref> ok fiallbygdar.<ref>fiallbygðarennar, B</ref> Enn þat fylgir. at hann saa at i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdin uar hardla god ok freo. [enn þat sidarst.<ref>[ok enn siðarr, B</ref> at hann setti sina <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xl ok herdar undir byrdar. at hann þionadi ok sinnadi sk<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ttum. Sagdi hann fyrir þann skylld. at Ysachars ætt flutti þann kost frækiliga ok þrifliga<ref>þrifulegha, B</ref> medr mikilli mædu til siofar. sem af seolfum<ref>sialfra þeirra, B</ref> þrifnadi uar nogr i þeirra hálfum ok herudum. Enn fyrir þi sagdi Jacob [at hann þionadi sk<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ttum.<ref>[hann sk&#491;ttum þionanda, B</ref> at þeir annzaðu<ref>''saal.'' B; andzakadu, A </ref> miok ok sintu skipum þeim sem skatta fluttu. Ebreskir menn skyra þetta medr annars haattar skilningu ok segia. at þersi ætt starfadi nætr ok daga stadfastliga i sinni stundan<ref>studeran, B</ref> fyrir huern skylld er þeir segia. at allar adrar Jsraels ættir þionadu honum presenterandi margar godar giafir sem sinum meistara.  
+
Eptir þat taladi hann sua af Ysachar. Ysachar<ref>verandi ''tilf.'' B</ref> sterkr asni huilandi sik ok liggiandi vid landamæri sá at huilldin uar god ok at i&#7887;rdin uar hardla freo ok god. Fyrir þann skylld kalladi Jacob Ysachar sterkan sem asna. at hans ætt ok afku&#281;mi uaru miklir orkumenn. einkannliga til [akrs ok annars iardarplógs.<ref>[iarðplóógs ok akrgiorðar, B</ref> enn fyrir þa grein liggia medr landamæri. at þersor ætt eignadiz mest mitt landit milli siobygdar<ref>siobygða, B</ref> ok fiallbygdar.<ref>fiallbygðarennar, B</ref> Enn þat fylgir. at hann saa at i&#7887;rdin uar hardla god ok freo. [enn þat sidarst.<ref>[ok enn siðarr, B</ref> at hann setti sina &#7887;xl ok herdar undir byrdar. at hann þionadi ok sinnadi sk&#7887;ttum. Sagdi hann fyrir þann skylld. at Ysachars ætt flutti þann kost frækiliga ok þrifliga<ref>þrifulegha, B</ref> medr mikilli mædu til siofar. sem af seolfum<ref>sialfra þeirra, B</ref> þrifnadi uar nogr i þeirra hálfum ok herudum. Enn fyrir þi sagdi Jacob [at hann þionadi sk&#7887;ttum.<ref>[hann sk&#491;ttum þionanda, B</ref> at þeir annzaðu<ref>''saal.'' B; andzakadu, A </ref> miok ok sintu skipum þeim sem skatta fluttu. Ebreskir menn skyra þetta medr annars haattar skilningu ok segia. at þersi ætt starfadi nætr ok daga stadfastliga i sinni stundan<ref>studeran, B</ref> fyrir huern skylld er þeir segia. at allar adrar Jsraels ættir þionadu honum presenterandi margar godar giafir sem sinum meistara.  
  
Eptir þat taladi hann af Dan ok sagdi sua. Dan man døma sinn lyð. sua sem <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnur Jsraels ætt. Verdi Dan h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ggormr i ueginum ok aa stiginum. sa ormr sem cerastes heitir. bitandi sua hestzins hófa. at sa falli aa bak aptr sem [aa honum<ref>[hann, B</ref> sitr. Þetta fylldiz ok framm kom medr Samsoni sterka. sem hann segði<ref>''saal.'' B; sagdi, A</ref> sua. þo af<ref>at af, B</ref> Dan uerði<ref>''saal.'' B; u&#281;ri, A</ref> litils haattar ætt. þa man þo allt at eins<ref>a s&#491;mu leið ''tilf.'' B</ref> af henni<ref>sua ''tilf.'' B</ref> domandi upp fædaz yfir Jsraels folki. sua sem af odrum ættum. sem þaleidiss man uegunum<ref>veghinum, B</ref> uardhalld uera.<ref>ueita, B</ref> sem nefndir ormar coluber ok cerastes. til þers at eigi gefiz Jsraels uuinum freals gangr at leita<ref>fara, B</ref> sua medr auðn<ref>auði(!), B</ref> ok ufridi n<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ckurum Judeam sem [fyrri. ok<ref>[''saal.'' B; fyrir, A</ref> ofbelldi Philistinorum man hann bakferla ok aptrkast lata fá. Enn þo at hann se sua. þa er hann þo eigi Cristus. huar fyrir er Jacob leggr þetta þar til. Allt at eins man ek<ref>''saal.'' B; hann, A</ref> þitt hialprad bida drottinn minn. Þetta skal<ref>sua ''tilf.'' B</ref> skiliaz ok skyraz af Anticristo. þiat af Dans ætt man hann fædaz hegat i uerolldina. huerr er medr predicanar<ref>predicanarennar, B</ref> ordum bite<ref>''tilf.'' B</ref> sem coluber. ok meðr ofbelldis horni man moti helgum monnum uapnaz. sem cerastes. þiat marga þa man hann aa bak aptr fella. sem i kraptanna hæd ok heilagleik hafa adr upp stigit. ok þa man sa hialparinn koma [til hins efzta doms.<ref>[''tilf.'' B</ref> huers er langan tima hefir bidat<ref>beðit, B</ref> uerit.  
+
Eptir þat taladi hann af Dan ok sagdi sua. Dan man døma sinn lyð. sua sem &#7887;nnur Jsraels ætt. Verdi Dan h&#7887;ggormr i ueginum ok aa stiginum. sa ormr sem cerastes heitir. bitandi sua hestzins hófa. at sa falli aa bak aptr sem [aa honum<ref>[hann, B</ref> sitr. Þetta fylldiz ok framm kom medr Samsoni sterka. sem hann segði<ref>''saal.'' B; sagdi, A</ref> sua. þo af<ref>at af, B</ref> Dan uerði<ref>''saal.'' B; u&#281;ri, A</ref> litils haattar ætt. þa man þo allt at eins<ref>a s&#491;mu leið ''tilf.'' B</ref> af henni<ref>sua ''tilf.'' B</ref> domandi upp fædaz yfir Jsraels folki. sua sem af odrum ættum. sem þaleidiss man uegunum<ref>veghinum, B</ref> uardhalld uera.<ref>ueita, B</ref> sem nefndir ormar coluber ok cerastes. til þers at eigi gefiz Jsraels uuinum freals gangr at leita<ref>fara, B</ref> sua medr auðn<ref>auði(!), B</ref> ok ufridi n&#7887;ckurum Judeam sem [fyrri. ok<ref>[''saal.'' B; fyrir, A</ref> ofbelldi Philistinorum man hann bakferla ok aptrkast lata fá. Enn þo at hann se sua. þa er hann þo eigi Cristus. huar fyrir er Jacob leggr þetta þar til. Allt at eins man ek<ref>''saal.'' B; hann, A</ref> þitt hialprad bida drottinn minn. Þetta skal<ref>sua ''tilf.'' B</ref> skiliaz ok skyraz af Anticristo. þiat af Dans ætt man hann fædaz hegat i uerolldina. huerr er medr predicanar<ref>predicanarennar, B</ref> ordum bite<ref>''tilf.'' B</ref> sem coluber. ok meðr ofbelldis horni man moti helgum monnum uapnaz. sem cerastes. þiat marga þa man hann aa bak aptr fella. sem i kraptanna hæd ok heilagleik hafa adr upp stigit. ok þa man sa hialparinn koma [til hins efzta doms.<ref>[''tilf.'' B</ref> huers er langan tima hefir bidat<ref>beðit, B</ref> uerit.  
  
Þar næst spaadi hann af syni sinum Gaad. ok sagdi sua. Gáth<ref>Gad, B</ref> man suerdi gyrdr edr léttbuinn beriaz fyrir hans skylld. ok hann sealfr man um bakit aptr suerdi gyrdaz. Þat fylldiz sua medr frammku&#281;md. at Gaths ætt<ref>gekk ''tilf.'' B</ref> aluæpnt<ref>aluapnut, B</ref> með halfri Rubens ætt ok Manase for<ref>''mgl.'' B</ref> framm fyrir allt Jsraels folk a þat sama land sem gud hafdi þeim fyrirheitit. sua at hun let konur sinar ok b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn eptir fyrir utan Jordan. i þeim herudum ok endim<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkum sem henni hafdi þar hlotnaz. Enn sua gyrdiz hun<ref>hann, B</ref> sidan um bak<ref>bakit, B</ref> aptr. at hon fann þar þa storar orrostur heidinna manna ok sterka bardaga moti sinum monnum. þeim sem hun<ref>hann, B</ref> hafdi þar eptir latit fyrir utan áána. sua sem [hun kom fyrst<ref>[''saal.'' B; hann kom fyrstr, A</ref> af aullum aptr þagat eptir .xiiii. aar lidin. bardiz þa sterkliga moti sinum uuinum ok braut þa undir sik. fellandi sua þat folk ok sina motst<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dumenn fra laundum.
+
Þar næst spaadi hann af syni sinum Gaad. ok sagdi sua. Gáth<ref>Gad, B</ref> man suerdi gyrdr edr léttbuinn beriaz fyrir hans skylld. ok hann sealfr man um bakit aptr suerdi gyrdaz. Þat fylldiz sua medr frammku&#281;md. at Gaths ætt<ref>gekk ''tilf.'' B</ref> aluæpnt<ref>aluapnut, B</ref> með halfri Rubens ætt ok Manase for<ref>''mgl.'' B</ref> framm fyrir allt Jsraels folk a þat sama land sem gud hafdi þeim fyrirheitit. sua at hun let konur sinar ok b&#7887;rn eptir fyrir utan Jordan. i þeim herudum ok endim&#7887;rkum sem henni hafdi þar hlotnaz. Enn sua gyrdiz hun<ref>hann, B</ref> sidan um bak<ref>bakit, B</ref> aptr. at hon fann þar þa storar orrostur heidinna manna ok sterka bardaga moti sinum monnum. þeim sem hun<ref>hann, B</ref> hafdi þar eptir latit fyrir utan áána. sua sem [hun kom fyrst<ref>[''saal.'' B; hann kom fyrstr, A</ref> af aullum aptr þagat eptir .xiiii. aar lidin. bardiz þa sterkliga moti sinum uuinum ok braut þa undir sik. fellandi sua þat folk ok sina motst&#7887;dumenn fra laundum.
  
 
Af Asser taladi hann þar næst ok sagði sua. Asser er feitr hleifr ok feit fæzla. ok konungum man hann krasir ueita. Þat kom sua framm. at su eign ok landaskipti sem Assers ætt lotnadiz var freott ok furðuliga aauaxtsamt ok fullt [allt af<ref>[n&#281;r af allri, B</ref> girniligri gi&#281;tzku.
 
Af Asser taladi hann þar næst ok sagði sua. Asser er feitr hleifr ok feit fæzla. ok konungum man hann krasir ueita. Þat kom sua framm. at su eign ok landaskipti sem Assers ætt lotnadiz var freott ok furðuliga aauaxtsamt ok fullt [allt af<ref>[n&#281;r af allri, B</ref> girniligri gi&#281;tzku.
  
Af Neptalims ætt spaadi hann þar næst ok sagdi. Neptalim er utsendr hi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rtr [ok gefandi fegrðar<ref>''saal.'' B; gefandi fegrð. ok, A</ref> malsenda. Fyrir hiartarins skiotleik merkiz iardarinnar skiotleiki. þiat su i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rd getr ok gefr medr sinni frygð ok nægð dyrsta ok dyggari<ref>dygðugari, B</ref> aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xtu. sem sua er uorðin sik. Hennar fagrligir malsendar heyra fyrir þann skylld til fiallinu Tabor.<ref>Thorbor, B</ref> þi sem segiz at i hennar eydim<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rkum ok lutfalli uæri. at þar bygdu miok heilagir spamenn. ella fyrir þann skylld at af hinum fyrstum fiallzins aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xtum uar iafnan fornfært aa pascha tima. huadan af er guds lof. þat sem utan ef er fegrdar tal. uard einkannliga. Heyrir þat<ref>''tilf.'' B</ref> þo sannligarr ok enn sømiligarr af fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdum skiotleik sealfum Cristi til ok hans postolum. fyrir þann skylld at hann flutti þar i mesta lagi framm sina predican ok heilagar kenningar.
+
Af Neptalims ætt spaadi hann þar næst ok sagdi. Neptalim er utsendr hi&#7887;rtr [ok gefandi fegrðar<ref>''saal.'' B; gefandi fegrð. ok, A</ref> malsenda. Fyrir hiartarins skiotleik merkiz iardarinnar skiotleiki. þiat su i&#7887;rd getr ok gefr medr sinni frygð ok nægð dyrsta ok dyggari<ref>dygðugari, B</ref> aau&#7887;xtu. sem sua er uorðin sik. Hennar fagrligir malsendar heyra fyrir þann skylld til fiallinu Tabor.<ref>Thorbor, B</ref> þi sem segiz at i hennar eydim&#7887;rkum ok lutfalli uæri. at þar bygdu miok heilagir spamenn. ella fyrir þann skylld at af hinum fyrstum fiallzins aau&#7887;xtum uar iafnan fornfært aa pascha tima. huadan af er guds lof. þat sem utan ef er fegrdar tal. uard einkannliga. Heyrir þat<ref>''tilf.'' B</ref> þo sannligarr ok enn sømiligarr af fyrr s&#7887;gdum skiotleik sealfum Cristi til ok hans postolum. fyrir þann skylld at hann flutti þar i mesta lagi framm sina predican ok heilagar kenningar.
  
Eptir þat blezadi hann sinum elskuliga<ref>elskuligsta, B</ref> syni Joseph. byriandi sua [sina rædu<ref>[sitt tal, B</ref> af honum ok hans afkuæmi. Son minn Joseph er uaxandi ok uænn i asionu. Vaxandi uar hann eigi at eins af<ref>i, B</ref> tign ok krapti utan ok<ref>þar meðr ''tilf.'' B</ref> iafnuel af .ii. paurtum meðr<ref>''saal.'' B; af, A</ref> Jsraels &#281;ttum.<ref>''saal.'' B; ætt, A</ref> Dætrnar sagdi Jacob. þat eru iungfrur ok annat kuendi. runnu ok reikadu um murinn. J þersum ordum noterar hann þat ok tear.<ref>téér, B</ref> huersu kuendit gekk ut ok spaceraði ser [fyrir þar<ref>[þar fyrir, B</ref> aa ueginum sem Joseph for ok fluttiz um Egiptaland. til þers at þær mætti hans frygdarsamliga fegrd ok framferdi sia. Ok enn sagdi<ref>seger, B</ref> hann sua. Snarpa ok skarpa deilu gordu þeir honum medr þeim aufundar skeytum sem þeir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu. Þersor ord eru talat af sealfs hans brædrum. ella<ref>ellar, B</ref> af egiptzkum monnum. þiat huarirtueggiu uapnadu<ref>þeir vepndu, B</ref> sik um eina stund medr aufundar skeytum honum i moti. J [styrkleik séé ok<ref>[''saal.'' B; styrkleiks lit, A</ref> stadfestiz hans bogi segir Jacob. þat er i uars herra uernd ok ualldi. ok fyrir þi leystuz b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndin af [hans h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndum ok armleggium fyrir hendr uolldugs Jacobs. þat er at sealfr gud. sem ualld ok mattr er Jacobs. leysti þau b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd af<ref>[''mgl.'' B</ref> honum. meðr huerium er hans brødr h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu bundit hann. Ok enn sagdi Jacob. Þadan steig ok ut gekk Jsraels steinn ok hirdir. edr sua sem ebreskir men segia. at þadan gekk ut hirdaligr<ref>hirðligr, B</ref> steinn. Þat er sua skilianda. at af hans ætt kom Roboam. sa sem sterkligha styrdi .x. Jsraels ættum. ella skal þat skilia til þers. at hann uar [hirðir ok<ref>[''tilf.'' B</ref> h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdingi allz sins f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dur hyskiss aa Egiptalandi. Eptir þetta tal hit lofsamliga Jacobs af Joseph. byriar hann<ref>faðer hans, B</ref> sina blezan uidr hann. ok segir sua. Gud þins fedr<ref>eiginlegha ''tilf.'' B</ref> man þinn hialpari ok fulltingiari uera. ok almattigr gud [man þik meðr himinsins blezanum ofan at bleza enn neðan at meðr vndirdiupsins<ref>[''saal.'' B; medr heimsins, A</ref> blezanum. medr kuidarins ok briostanna blezanum man hann [bleza þik.<ref>[þik bleza, B</ref> Medr þersum ordum æskir Jacob Joseph himinsins d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gg ok iarðarinnar aau<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>xt. aarligs búss<ref>kyns, B</ref> ok busmalans freoleiks. agi&#281;tz afsprings ok honum sømiligs uppføðiss. Ok enn sagdi Jacob. Blezanir þins fodur styrktuz ok stadfestuz medr blezanum hans fedra. þar til er fyst ok girnd æuinligra halsa man framm koma. Þersum ordum heyrir [nockurr til<ref>[n&#491;kkut, B</ref> annarr skilningr ok skyring enn þau heyra<ref>heyraz, B</ref> hlioda. Sua [lesum uer<ref>[sem lesit er, B</ref> i psalminum. at sua f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gnudu fiollin ok gl<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dduz sem ueðrar. enn haalsarnir sem færsauda l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>mb. Segir hann þetta haalsanna girnd uera. þiat aa nockurum tima sua sem Jsraels folk for nærri þeim sama<ref>''mgl.'' B</ref> stad sem Amon heitir ok þeir komu þar at gryttum ok miok uslettum fiallzhálsum. þa [neigðiz n&#491;ckvrr partr af þeim.<ref>[''saal.'' B; neigduz þeir medr nockuru part af ser, A</ref> ok sléttiz þi sama folki til [auðuelldligri yfirferdar.<ref>[auðvelldligrar vmferðar, B</ref> sua sem glediandiz ok fagnandi þeirra tilkuamu. ok liettliga at haalf ætt Manase sonar Josephs hafdi<ref>hafi, B</ref> nærri þeim fiollum lotit sitt lutskipti. Sem hann segdi sua. Man Joseph blezaðr uerda sem ek hefir bedit. þar til er hans ætt ok Jsraels folk man um fagnandi haalsa áá hit fyrirheitna land inn ganga. Ok þi framarri segir Commestor. at hann spádi liettliga af fiallinu Effraym ok af fiallinu Samarie. þar sem Jsrael rikti. Jacob sagdi enn sua. Ok þersar allar blezanir uerdi yfir ok i Josephs [hofði ok i huirfli<ref>[''saal.'' B; huirfli ok i hofdi, A</ref> Nazarei. þat er i huirfli hans heilags milli sinna brødra.
+
Eptir þat blezadi hann sinum elskuliga<ref>elskuligsta, B</ref> syni Joseph. byriandi sua [sina rædu<ref>[sitt tal, B</ref> af honum ok hans afkuæmi. Son minn Joseph er uaxandi ok uænn i asionu. Vaxandi uar hann eigi at eins af<ref>i, B</ref> tign ok krapti utan ok<ref>þar meðr ''tilf.'' B</ref> iafnuel af .ii. paurtum meðr<ref>''saal.'' B; af, A</ref> Jsraels &#281;ttum.<ref>''saal.'' B; ætt, A</ref> Dætrnar sagdi Jacob. þat eru iungfrur ok annat kuendi. runnu ok reikadu um murinn. J þersum ordum noterar hann þat ok tear.<ref>téér, B</ref> huersu kuendit gekk ut ok spaceraði ser [fyrir þar<ref>[þar fyrir, B</ref> aa ueginum sem Joseph for ok fluttiz um Egiptaland. til þers at þær mætti hans frygdarsamliga fegrd ok framferdi sia. Ok enn sagdi<ref>seger, B</ref> hann sua. Snarpa ok skarpa deilu gordu þeir honum medr þeim aufundar skeytum sem þeir h&#7887;fdu. Þersor ord eru talat af sealfs hans brædrum. ella<ref>ellar, B</ref> af egiptzkum monnum. þiat huarirtueggiu uapnadu<ref>þeir vepndu, B</ref> sik um eina stund medr aufundar skeytum honum i moti. J [styrkleik séé ok<ref>[''saal.'' B; styrkleiks lit, A</ref> stadfestiz hans bogi segir Jacob. þat er i uars herra uernd ok ualldi. ok fyrir þi leystuz b&#7887;ndin af [hans h&#7887;ndum ok armleggium fyrir hendr uolldugs Jacobs. þat er at sealfr gud. sem ualld ok mattr er Jacobs. leysti þau b&#7887;nd af<ref>[''mgl.'' B</ref> honum. meðr huerium er hans brødr h&#7887;fdu bundit hann. Ok enn sagdi Jacob. Þadan steig ok ut gekk Jsraels steinn ok hirdir. edr sua sem ebreskir men segia. at þadan gekk ut hirdaligr<ref>hirðligr, B</ref> steinn. Þat er sua skilianda. at af hans ætt kom Roboam. sa sem sterkligha styrdi .x. Jsraels ættum. ella skal þat skilia til þers. at hann uar [hirðir ok<ref>[''tilf.'' B</ref> h&#7887;fdingi allz sins f&#7887;dur hyskiss aa Egiptalandi. Eptir þetta tal hit lofsamliga Jacobs af Joseph. byriar hann<ref>faðer hans, B</ref> sina blezan uidr hann. ok segir sua. Gud þins fedr<ref>eiginlegha ''tilf.'' B</ref> man þinn hialpari ok fulltingiari uera. ok almattigr gud [man þik meðr himinsins blezanum ofan at bleza enn neðan at meðr vndirdiupsins<ref>[''saal.'' B; medr heimsins, A</ref> blezanum. medr kuidarins ok briostanna blezanum man hann [bleza þik.<ref>[þik bleza, B</ref> Medr þersum ordum æskir Jacob Joseph himinsins d&#7887;gg ok iarðarinnar aau&#7887;xt. aarligs búss<ref>kyns, B</ref> ok busmalans freoleiks. agi&#281;tz afsprings ok honum sømiligs uppføðiss. Ok enn sagdi Jacob. Blezanir þins fodur styrktuz ok stadfestuz medr blezanum hans fedra. þar til er fyst ok girnd æuinligra halsa man framm koma. Þersum ordum heyrir [nockurr til<ref>[n&#491;kkut, B</ref> annarr skilningr ok skyring enn þau heyra<ref>heyraz, B</ref> hlioda. Sua [lesum uer<ref>[sem lesit er, B</ref> i psalminum. at sua f&#7887;gnudu fiollin ok gl&#7887;dduz sem ueðrar. enn haalsarnir sem færsauda l&#7887;mb. Segir hann þetta haalsanna girnd uera. þiat aa nockurum tima sua sem Jsraels folk for nærri þeim sama<ref>''mgl.'' B</ref> stad sem Amon heitir ok þeir komu þar at gryttum ok miok uslettum fiallzhálsum. þa [neigðiz n&#491;ckvrr partr af þeim.<ref>[''saal.'' B; neigduz þeir medr nockuru part af ser, A</ref> ok sléttiz þi sama folki til [auðuelldligri yfirferdar.<ref>[auðvelldligrar vmferðar, B</ref> sua sem glediandiz ok fagnandi þeirra tilkuamu. ok liettliga at haalf ætt Manase sonar Josephs hafdi<ref>hafi, B</ref> nærri þeim fiollum lotit sitt lutskipti. Sem hann segdi sua. Man Joseph blezaðr uerda sem ek hefir bedit. þar til er hans ætt ok Jsraels folk man um fagnandi haalsa áá hit fyrirheitna land inn ganga. Ok þi framarri segir Commestor. at hann spádi liettliga af fiallinu Effraym ok af fiallinu Samarie. þar sem Jsrael rikti. Jacob sagdi enn sua. Ok þersar allar blezanir uerdi yfir ok i Josephs [hofði ok i huirfli<ref>[''saal.'' B; huirfli ok i hofdi, A</ref> Nazarei. þat er i huirfli hans heilags milli sinna brødra.
  
Sidarst blezadi hann Beniamin sun sinn. þiat hann uar yngztr af aullum hans sonum. ok spaði sua af honum ok hans afkuæmi. Beniamin uerandi skiæðr uargr man um morgininn þat eta. sem rænt er ok rifsat. enn at kuelldi man hann ránfenginu medr odrum skipta. Þeir eru nockurir menn.<ref>''mgl.'' B</ref> sem þersor ord uilia fyrir þann skylld af sealfri Jorsalaborg skilia. at hon uar<ref>varð, B</ref> i lutskipti Beniamins ættar. hueria er þeir kalla skiæðan uarg. fyrir þi at hun hellti bædi ut spámanna blodi ok sua blodi Jesu Cristi. ok af þi at [Jsraels ætt<ref>[Jsrael, B</ref> tok aa utferðarmorni sinum af Egiptalandi rifs ok ráán. eigi at eins af þi sama landi. vtan ok þar medr l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmaalit þat sem hann tok sua sem snarat ut af sealfum gudi. ok enn er sua sem hun eti þat sama raanfengi. enn aa ueralldarinnar aptni ok endalykt man hann skilia ok sundrskipta l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmaalsins lifganda skilningar anda af þi l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmalsins letri. sem nu drepr ef þat er skyringarlaust skilit. Ebreskir menn skilia fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gd ord af alltari þi sem uar i Jerusalem. þat sem þeir kolludu skiæðan uarg fyrir elldzins skiædleik ok gleyping.<ref>greypingh, B</ref> aa huert er kennimenn settu folksins offranir<ref>at inna ''tilf.'' B</ref> gudi til þægiligra fornfæringa. Enn at aptni skiptu þeir þeim p<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rtum sin i milli. sem þeim offraduz<ref>lotnaðiz, B</ref> af þi sem fórnfært<ref>offrat, B</ref> hafdi uerit. Enn þo ero þau rettligaz ok sannligaz skilin af Pali postola. þeim sem af ætt Beniamins uar kominn ok kyniadr. huerr er aunduerda æfi sina gerdi kristnum monnum ufrid. enn aa sidarra tima skipadi hann ok skipti truliga ok traustliga medr kristnum monnum gudligum maalum ok kirkiunnar grádum ok stettum. Ella<ref>ellar, B</ref> taladi hann þau fyrir þann skylld til Beniamins. at hans ætt ok afku&#281;mi uaru hinir mestu bardagamenn.
+
Sidarst blezadi hann Beniamin sun sinn. þiat hann uar yngztr af aullum hans sonum. ok spaði sua af honum ok hans afkuæmi. Beniamin uerandi skiæðr uargr man um morgininn þat eta. sem rænt er ok rifsat. enn at kuelldi man hann ránfenginu medr odrum skipta. Þeir eru nockurir menn.<ref>''mgl.'' B</ref> sem þersor ord uilia fyrir þann skylld af sealfri Jorsalaborg skilia. at hon uar<ref>varð, B</ref> i lutskipti Beniamins ættar. hueria er þeir kalla skiæðan uarg. fyrir þi at hun hellti bædi ut spámanna blodi ok sua blodi Jesu Cristi. ok af þi at [Jsraels ætt<ref>[Jsrael, B</ref> tok aa utferðarmorni sinum af Egiptalandi rifs ok ráán. eigi at eins af þi sama landi. vtan ok þar medr l&#7887;gmaalit þat sem hann tok sua sem snarat ut af sealfum gudi. ok enn er sua sem hun eti þat sama raanfengi. enn aa ueralldarinnar aptni ok endalykt man hann skilia ok sundrskipta l&#7887;gmaalsins lifganda skilningar anda af þi l&#7887;gmalsins letri. sem nu drepr ef þat er skyringarlaust skilit. Ebreskir menn skilia fyrr s&#7887;gd ord af alltari þi sem uar i Jerusalem. þat sem þeir kolludu skiæðan uarg fyrir elldzins skiædleik ok gleyping.<ref>greypingh, B</ref> aa huert er kennimenn settu folksins offranir<ref>at inna ''tilf.'' B</ref> gudi til þægiligra fornfæringa. Enn at aptni skiptu þeir þeim p&#7887;rtum sin i milli. sem þeim offraduz<ref>lotnaðiz, B</ref> af þi sem fórnfært<ref>offrat, B</ref> hafdi uerit. Enn þo ero þau rettligaz ok sannligaz skilin af Pali postola. þeim sem af ætt Beniamins uar kominn ok kyniadr. huerr er aunduerda æfi sina gerdi kristnum monnum ufrid. enn aa sidarra tima skipadi hann ok skipti truliga ok traustliga medr kristnum monnum gudligum maalum ok kirkiunnar grádum ok stettum. Ella<ref>ellar, B</ref> taladi hann þau fyrir þann skylld til Beniamins. at hans ætt ok afku&#281;mi uaru hinir mestu bardagamenn.
  
 
Þersa luti sem nu var fra sagt taladi Jsrael<ref>Jacob, B</ref> fyrir sunum sinum. ok blezadi þeim sérhuerium medr sinum eiginligum blezanum. eigi sua at hann segdi þeim aullum ok sérhuerium goda luti. sem heyraz matti. utan helldr<ref>þat ''tilf.'' B</ref> at hann blezadi morgum ok meira luta af þeim. enn hann taladi uel ok spádomliga af ollum þeim ok þeirra afku&#281;mi. sem fyrr uar sagt.  
 
Þersa luti sem nu var fra sagt taladi Jsrael<ref>Jacob, B</ref> fyrir sunum sinum. ok blezadi þeim sérhuerium medr sinum eiginligum blezanum. eigi sua at hann segdi þeim aullum ok sérhuerium goda luti. sem heyraz matti. utan helldr<ref>þat ''tilf.'' B</ref> at hann blezadi morgum ok meira luta af þeim. enn hann taladi uel ok spádomliga af ollum þeim ok þeirra afku&#281;mi. sem fyrr uar sagt.  
Linje 747: Linje 738:
 
===Her segir af andlati Jacobs ok hans tilskipan<ref>Af andlaati Jacob ok likferð hans i Ebron. de genesi, B</ref>===
 
===Her segir af andlati Jacobs ok hans tilskipan<ref>Af andlaati Jacob ok likferð hans i Ebron. de genesi, B</ref>===
 
   
 
   
'''71.''' Eptir fyrr sagða luti taladi Jacob sua til sona sinna. [Þat sér ek at ek lidr<ref>[þer sieð at ek lið, B</ref> framm eptir forl<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum mins folks ok forellris. ok fyrir þi biðr ek ok byðr. at þer grafit mik ok iardit hia minum fedrum<ref>''saal.'' B; fedr, A</ref> i þeim tuifallda helli. sem i Effrons akri er aa Chanaanslandi moti borginni Mambre. huern er f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dur fadir minn Abraham keypti medr akrinum ok einginni af þeim sama Effron<ref>A ''tilf.'': sem hann keypti</ref> ser ok sinum ættmonnum til æfinligs graptar. þar sem hann er iardadr ok hans husfru Sára. Ysaach med sinni husfru Rebecche. þar liggr ok min husfru Lya. Ok sem hann hafði þersa luti ok þann fleira bodskap ok heilræði fyrir þeim talat sem honum likadi. þa lagdi hann sina fætr upp i sængina ok andadiz. ok for sua þann sama ueg um daudans dyrr eptir sinum forl<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum. sem hans folk ok forellrismenn hofdu fyrir honum farit. Ok sem Joseph sa þat. þa lagdiz hann nidr yfir hans likam ok [hans aasianu<ref>[aasionu, B</ref> ok kysti hann gratandi. Sidan bauð<ref>''saal.'' B; bad, A</ref> Joseph hinum beztum<ref>''saal.'' B; hæstum, A</ref> læknum af<ref>ok, B</ref> ollum sinum sueinum<ref>''saal.'' B; læknum, A</ref> ok þionostumonnum. at þeir skylldu smyria hans likam med aromatibus ok odrum þeim iurtum ok smyrslum sem til uáru. Þeir gerdu sua sem hann baud. ok sua uarðueittu Egiptalandz menn hann um .xl. daga.
+
'''71.''' Eptir fyrr sagða luti taladi Jacob sua til sona sinna. [Þat sér ek at ek lidr<ref>[þer sieð at ek lið, B</ref> framm eptir forl&#7887;gum mins folks ok forellris. ok fyrir þi biðr ek ok byðr. at þer grafit mik ok iardit hia minum fedrum<ref>''saal.'' B; fedr, A</ref> i þeim tuifallda helli. sem i Effrons akri er aa Chanaanslandi moti borginni Mambre. huern er f&#7887;dur fadir minn Abraham keypti medr akrinum ok einginni af þeim sama Effron<ref>A ''tilf.'': sem hann keypti</ref> ser ok sinum ættmonnum til æfinligs graptar. þar sem hann er iardadr ok hans husfru Sára. Ysaach med sinni husfru Rebecche. þar liggr ok min husfru Lya. Ok sem hann hafði þersa luti ok þann fleira bodskap ok heilræði fyrir þeim talat sem honum likadi. þa lagdi hann sina fætr upp i sængina ok andadiz. ok for sua þann sama ueg um daudans dyrr eptir sinum forl&#7887;gum. sem hans folk ok forellrismenn hofdu fyrir honum farit. Ok sem Joseph sa þat. þa lagdiz hann nidr yfir hans likam ok [hans aasianu<ref>[aasionu, B</ref> ok kysti hann gratandi. Sidan bauð<ref>''saal.'' B; bad, A</ref> Joseph hinum beztum<ref>''saal.'' B; hæstum, A</ref> læknum af<ref>ok, B</ref> ollum sinum sueinum<ref>''saal.'' B; læknum, A</ref> ok þionostumonnum. at þeir skylldu smyria hans likam med aromatibus ok odrum þeim iurtum ok smyrslum sem til uáru. Þeir gerdu sua sem hann baud. ok sua uarðueittu Egiptalandz menn hann um .xl. daga.
  
Þat uar hááttr Egiptalandz gelldinga ok uani.<ref>uenia, B</ref> at uardueita um .ix.<ref>.x., B</ref> daga andadra [mikils háttar<ref>[''mgl.'' B</ref> manna likami osmurda. sytandi þa ok gratandi aa ollum þersum d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum ok sérhuerium. þogu þa þar medr ok nærdu likamina med u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rmu uatni. til þess at þar af mætti uissuligarr<ref>vissulegha, B</ref> uitat uerda. huart er aundin uæri medr ollu uidskild likaminn.<ref>likamann, B</ref> edr uæri hon odruuisi<ref>&#491;ðruviss, B</ref> suæfd. Enn smurda likamina uardueittu þeir um [.xl. daga. Ebreskir menn hofdu þann uana. at þeir uardueittu usmurda likamina um .vii. daga. enn smurda uardueittu þeir um<ref>[''mgl.'' B</ref> .xxx. daga. Nu uardueittu þeir sealfir hinir ebresku ok hirdu likam Jacobs .xxx. enn hinir .xl. sem sagt uar.<ref>varð, B</ref> ok af þi [uurdu þat<ref>[varðueittu þeir, B</ref> .lxx. daga sem hann uar af huarumtueggium<ref>iafnsaman ''tilf.'' B</ref> geymdr ok gratinn. Kristnir menn syta ok gráta sua um .xxx. daga sina astmenn. (er) þeir segia edr trua medr truarinnar krapti nærða uera. at þeir segia edr syngia sua marga daga<ref>einkannlegha ''tilf.'' B</ref> messur fyrir þeirra saalum frammf<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rnum. Nockurir menn<ref>''mgl.'' B</ref> hafa þann háátt. at þeir hallda mest hinn þridia daginn at messus<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ng<ref>s&#491;nginum, B</ref> ok odrum saalutidum [sakir andarennar ok likamans.<ref>[''tilf.'' B</ref> Adrir hallda hinn .vii<sup>da</sup>.<ref>setta, B</ref> dag framarst. fyrir þa grein at hinir andadu hafi<ref>''saal.'' B; hafdi, A</ref> til huilldar<ref>huilldarennar, B</ref> seaundar andaz ok frammfarit.<ref>frammliðit, B</ref>
+
Þat uar hááttr Egiptalandz gelldinga ok uani.<ref>uenia, B</ref> at uardueita um .ix.<ref>.x., B</ref> daga andadra [mikils háttar<ref>[''mgl.'' B</ref> manna likami osmurda. sytandi þa ok gratandi aa ollum þersum d&#7887;gum ok sérhuerium. þogu þa þar medr ok nærdu likamina med u&#7887;rmu uatni. til þess at þar af mætti uissuligarr<ref>vissulegha, B</ref> uitat uerda. huart er aundin uæri medr ollu uidskild likaminn.<ref>likamann, B</ref> edr uæri hon odruuisi<ref>&#491;ðruviss, B</ref> suæfd. Enn smurda likamina uardueittu þeir um [.xl. daga. Ebreskir menn hofdu þann uana. at þeir uardueittu usmurda likamina um .vii. daga. enn smurda uardueittu þeir um<ref>[''mgl.'' B</ref> .xxx. daga. Nu uardueittu þeir sealfir hinir ebresku ok hirdu likam Jacobs .xxx. enn hinir .xl. sem sagt uar.<ref>varð, B</ref> ok af þi [uurdu þat<ref>[varðueittu þeir, B</ref> .lxx. daga sem hann uar af huarumtueggium<ref>iafnsaman ''tilf.'' B</ref> geymdr ok gratinn. Kristnir menn syta ok gráta sua um .xxx. daga sina astmenn. (er) þeir segia edr trua medr truarinnar krapti nærða uera. at þeir segia edr syngia sua marga daga<ref>einkannlegha ''tilf.'' B</ref> messur fyrir þeirra saalum frammf&#7887;rnum. Nockurir menn<ref>''mgl.'' B</ref> hafa þann háátt. at þeir hallda mest hinn þridia daginn at messus&#7887;ng<ref>s&#491;nginum, B</ref> ok odrum saalutidum [sakir andarennar ok likamans.<ref>[''tilf.'' B</ref> Adrir hallda hinn .vii<sup>da</sup>.<ref>setta, B</ref> dag framarst. fyrir þa grein at hinir andadu hafi<ref>''saal.'' B; hafdi, A</ref> til huilldar<ref>huilldarennar, B</ref> seaundar andaz ok frammfarit.<ref>frammliðit, B</ref>
 
   
 
   
Eptir sagdan sytingartimann umlidinn gerði Joseph konunginum Pharaoni kunnigt fyrir sinn<ref>sina, B</ref> sendiboda. huat er hann hafði sinum fedr heitit fastmælum eptir hans bodskap [ok b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>narstad<ref>[''mgl.'' B</ref> af flutninginum ok greptinum iátat. Ok sem hann hafdi [harðla gott ok bliðt orlof af konunginum<ref>[''saal.'' B; medr fastmælum af konunginum orlof, A</ref> fengit at fara ok flytia sinn fedr aa Chanaansland medr þiliku<ref>þuilikt, B</ref> fylgi ok f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>runeyti sem hann sealfr uilldi. sua þo at hann ki&#281;mi þegar aptr sem þat uæri gort. þa for hann ok [með honum breðr hans ok<ref>[''tilf.'' B</ref> allir hinir fremztu ok hinir burðuguztu Egiptalandz menn heimolligir af konungsins hall ok herbergi. fluttu þeir medr ser likam Jacobs hafandi mart f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>runeyti ok miok ualit. hesta marga medr kerrum ok u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gnum. Enn fyrir þann skylld at þeir ottaduz ufrid af landzmonnum. þa sneruz<ref>sneru, B</ref> þeir brott af [almennings ueg.<ref>[rettum almanna uegh, B</ref> komandi framm aa sandi þeim sem liggr uid aana Jordan. er kalladr er Odady. huar er ebreskr lydr murrandi<ref>''saal.'' B; muradi, A</ref> sidan<ref>siðarr, B</ref> ok moti gudi ki&#281;randi eyddiz ok fyrirforz af gudligum elldi. Gerdu þa enn stadfastliga<ref>festiflega, B</ref> hans likferd af nyiu ok syttu hann þar mikilliga .vii. daga. huar af er innbornir<ref>iambornir, B</ref> menn þar t<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ludu sin i milli. at þersi grátr ok sut uar mikil meðr<ref>þeim ''tilf.'' B</ref> hinum egiptzkum. ok<ref>''tilf.'' B</ref> fyrir þi k<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lludu þeir þann sama stad sidan Egiptalandz grát. Eptir þat gerdu synir Jacobs sua sem hann hafði bodit þeim. at þeir fluttu hann aa Chanaansland i Ebron ok grofu hann i fyrr s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdum Effrons helli. ok for Joseph sidan heim aptr aa Egiptaland medr brødrum sinum ok odru sinu fylgi ok f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>runeyti.
+
Eptir sagdan sytingartimann umlidinn gerði Joseph konunginum Pharaoni kunnigt fyrir sinn<ref>sina, B</ref> sendiboda. huat er hann hafði sinum fedr heitit fastmælum eptir hans bodskap [ok b&#7887;narstad<ref>[''mgl.'' B</ref> af flutninginum ok greptinum iátat. Ok sem hann hafdi [harðla gott ok bliðt orlof af konunginum<ref>[''saal.'' B; medr fastmælum af konunginum orlof, A</ref> fengit at fara ok flytia sinn fedr aa Chanaansland medr þiliku<ref>þuilikt, B</ref> fylgi ok f&#7887;runeyti sem hann sealfr uilldi. sua þo at hann ki&#281;mi þegar aptr sem þat uæri gort. þa for hann ok [með honum breðr hans ok<ref>[''tilf.'' B</ref> allir hinir fremztu ok hinir burðuguztu Egiptalandz menn heimolligir af konungsins hall ok herbergi. fluttu þeir medr ser likam Jacobs hafandi mart f&#7887;runeyti ok miok ualit. hesta marga medr kerrum ok u&#7887;gnum. Enn fyrir þann skylld at þeir ottaduz ufrid af landzmonnum. þa sneruz<ref>sneru, B</ref> þeir brott af [almennings ueg.<ref>[rettum almanna uegh, B</ref> komandi framm aa sandi þeim sem liggr uid aana Jordan. er kalladr er Odady. huar er ebreskr lydr murrandi<ref>''saal.'' B; muradi, A</ref> sidan<ref>siðarr, B</ref> ok moti gudi ki&#281;randi eyddiz ok fyrirforz af gudligum elldi. Gerdu þa enn stadfastliga<ref>festiflega, B</ref> hans likferd af nyiu ok syttu hann þar mikilliga .vii. daga. huar af er innbornir<ref>iambornir, B</ref> menn þar t&#7887;ludu sin i milli. at þersi grátr ok sut uar mikil meðr<ref>þeim ''tilf.'' B</ref> hinum egiptzkum. ok<ref>''tilf.'' B</ref> fyrir þi k&#7887;lludu þeir þann sama stad sidan Egiptalandz grát. Eptir þat gerdu synir Jacobs sua sem hann hafði bodit þeim. at þeir fluttu hann aa Chanaansland i Ebron ok grofu hann i fyrr s&#7887;gdum Effrons helli. ok for Joseph sidan heim aptr aa Egiptaland medr brødrum sinum ok odru sinu fylgi ok f&#7887;runeyti.
  
  
 
===Her segir fra viðrtali bræðra(!) Jacobs ok Joseph<ref>Af andlaati Josephs. Capitulum, B</ref>===
 
===Her segir fra viðrtali bræðra(!) Jacobs ok Joseph<ref>Af andlaati Josephs. Capitulum, B</ref>===
  
'''72.''' Eptir þat er Jacob uar allr. ottaduz brødr hans<ref>''mgl.'' B</ref> Josephs. at hann mundi<ref>myndi, B</ref> minnaz aa þær miklu meingerdir ok hatr. sem þeir h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdu fyrri tima vidr hann haft. ok tolodu leyniliga sin i milli. at hann mundi þa liettliga giallda þeim ok ombuna liku likt eptir þeirra tilskylldan.<ref>aastundan, B</ref> Gengu siðan fyrir hann ok s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gdu sua. Fadir uárr<ref>þinn, B</ref> baud oss adr hann andadizst. at huerr várr brøðra<ref>br&#281;ðranna, B</ref> skylldi þersor ord edr þersum lik til þin tala. þann tima sem hann u&#281;ri allr. Ek bidr þik. at þu minniz eigi aa þann gløp ok illg<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rdir sem brødr þinir gerdu þer i mot. Nu bidium u&#281;r þik senniliga. at þu fyrirlaatir oss þionostumonnum þinum<ref>þins feðr, B</ref> þersi ranglætissuerk ok illgerdir. Joseph komz uid sua at hann táradiz. er hann heyrdi þersi ord þeirra. Gengu brødr hans þa nærr meirr honum. neigdu honum ok lutu<ref>luttu, B</ref> allt nidr at iorðu sua segiandi. Þinir þrælar ok þionostumenn erum u&#281;r. Hann svaradi þeim þa. Hirdit eigi þer at ottaz. mundim u&#281;r nockut mega nita edr moti g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra gudz uilia. þer hugsadut mer illt. enn gud uendi þi sua ok sneri fyrir þa grein til gods. at hann uilldi mik hefia ok heidra eptir þi sem nu siait þer. ok at ek skyllda landzfolkinu ok m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>drum lydum hialp ok heilsu uinna. Hirdit eigi þer at ottaz. ek skal ydr kostinn gefa ok fæda bædi b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rn yd(u)r ok eigi sidr sealfa ydr. Her medr huggadi hann þa margfalldliga medr m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rgum blidum ordum ok f<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>grum fort<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>lum. Joseph uard sua gamall madr. at hann sa sunu Effrayms<ref>sunar sins ''tilf.'' B</ref> allt til [hinnar þridiu kynkuislar.<ref>[hins þriðia kynkvislar ættleggs, B</ref> Afspringi Mathir sunar Manasen uard ok mart um Josephs daga. sua at hann saa þat allt.
+
'''72.''' Eptir þat er Jacob uar allr. ottaduz brødr hans<ref>''mgl.'' B</ref> Josephs. at hann mundi<ref>myndi, B</ref> minnaz aa þær miklu meingerdir ok hatr. sem þeir h&#7887;fdu fyrri tima vidr hann haft. ok tolodu leyniliga sin i milli. at hann mundi þa liettliga giallda þeim ok ombuna liku likt eptir þeirra tilskylldan.<ref>aastundan, B</ref> Gengu siðan fyrir hann ok s&#7887;gdu sua. Fadir uárr<ref>þinn, B</ref> baud oss adr hann andadizst. at huerr várr brøðra<ref>br&#281;ðranna, B</ref> skylldi þersor ord edr þersum lik til þin tala. þann tima sem hann u&#281;ri allr. Ek bidr þik. at þu minniz eigi aa þann gløp ok illg&#7887;rdir sem brødr þinir gerdu þer i mot. Nu bidium u&#281;r þik senniliga. at þu fyrirlaatir oss þionostumonnum þinum<ref>þins feðr, B</ref> þersi ranglætissuerk ok illgerdir. Joseph komz uid sua at hann táradiz. er hann heyrdi þersi ord þeirra. Gengu brødr hans þa nærr meirr honum. neigdu honum ok lutu<ref>luttu, B</ref> allt nidr at iorðu sua segiandi. Þinir þrælar ok þionostumenn erum u&#281;r. Hann svaradi þeim þa. Hirdit eigi þer at ottaz. mundim u&#281;r nockut mega nita edr moti g&#7887;ra gudz uilia. þer hugsadut mer illt. enn gud uendi þi sua ok sneri fyrir þa grein til gods. at hann uilldi mik hefia ok heidra eptir þi sem nu siait þer. ok at ek skyllda landzfolkinu ok m&#7887;rgum &#7887;drum lydum hialp ok heilsu uinna. Hirdit eigi þer at ottaz. ek skal ydr kostinn gefa ok fæda bædi b&#7887;rn yd(u)r ok eigi sidr sealfa ydr. Her medr huggadi hann þa margfalldliga medr m&#7887;rgum blidum ordum ok f&#7887;grum fort&#7887;lum. Joseph uard sua gamall madr. at hann sa sunu Effrayms<ref>sunar sins ''tilf.'' B</ref> allt til [hinnar þridiu kynkuislar.<ref>[hins þriðia kynkvislar ættleggs, B</ref> Afspringi Mathir sunar Manasen uard ok mart um Josephs daga. sua at hann saa þat allt.
 
   
 
   
 
Nu at þersum lutum aullum sua fylldum ok frammkomnum. taladi Joseph<ref>sua ''tilf.'' B</ref> til brædra sinna ok frænda. Af þi at gud man uitia yduar. eptir þat sem ek em allr. ok aptr leida<ref>heðan ''tilf.'' B</ref> til þers sama landz. sem hann hafði<ref>hefer, B</ref> adr suarit fedrum uárum Abraham. Ysaach ok Jacob. þa berit bein min brott<ref>''saal.'' B; burt, A</ref> hedan medr ydr. þangat sem þer farit ok ilendiz. Eptir þat sem hann hafdi her um sært þa. ok þeir h&#491;fdu ueitt honum þar til<ref>vm, B</ref> þilik fastmæli sem<ref>hann krafði ok ''tilf.'' B</ref> honum likadi. þa andaðiz Joseph sua sem hann hafdi .c. aara tirætt ok .x. aar. Var hans likami þa fyrst smurðr med aromatibus ok þar<ref>sua, B</ref> hirdr ok nidr settr i Egipto. ok eigi nockurum<ref>n&#491;kkurn, B</ref> stad þadan i brott borinn. allt til þers er Jsraels folk gekk ut ok frealsadiz af Egiptalandi. Adrir hans brødr uáru fluttir aa Chanaansland. huerr eptir sitt andlát. ok iardaðir i fyrr nefndum stad Ebron. enn sidan fluttir i borgina Sichem. eptir þi sem Josephus segir.  
 
Nu at þersum lutum aullum sua fylldum ok frammkomnum. taladi Joseph<ref>sua ''tilf.'' B</ref> til brædra sinna ok frænda. Af þi at gud man uitia yduar. eptir þat sem ek em allr. ok aptr leida<ref>heðan ''tilf.'' B</ref> til þers sama landz. sem hann hafði<ref>hefer, B</ref> adr suarit fedrum uárum Abraham. Ysaach ok Jacob. þa berit bein min brott<ref>''saal.'' B; burt, A</ref> hedan medr ydr. þangat sem þer farit ok ilendiz. Eptir þat sem hann hafdi her um sært þa. ok þeir h&#491;fdu ueitt honum þar til<ref>vm, B</ref> þilik fastmæli sem<ref>hann krafði ok ''tilf.'' B</ref> honum likadi. þa andaðiz Joseph sua sem hann hafdi .c. aara tirætt ok .x. aar. Var hans likami þa fyrst smurðr med aromatibus ok þar<ref>sua, B</ref> hirdr ok nidr settr i Egipto. ok eigi nockurum<ref>n&#491;kkurn, B</ref> stad þadan i brott borinn. allt til þers er Jsraels folk gekk ut ok frealsadiz af Egiptalandi. Adrir hans brødr uáru fluttir aa Chanaansland. huerr eptir sitt andlát. ok iardaðir i fyrr nefndum stad Ebron. enn sidan fluttir i borgina Sichem. eptir þi sem Josephus segir.  
Linje 763: Linje 754:
 
===Her segir at testamentis huersu skiput er(u)<ref>Af testamentis .xii. suna Jacobs, B</ref>===
 
===Her segir at testamentis huersu skiput er(u)<ref>Af testamentis .xii. suna Jacobs, B</ref>===
  
'''73.''' Af þi at .xii. synir Jsrael.<ref>Jacobs, B</ref> huerir er iafnliga heita sua sem þeir eru h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fudfedr .xii. Jsraels ætta ok afku&#281;mis. gordu þau testamenta. sem i ser hafa hardla fagrligar ok storliga<ref>storlegans, B</ref> opinberligar ok auðsynileghar<ref>''saal.'' B; naudsynligar, A</ref> spásagnir af Jesu Christo. sem heyraz ma. hueriar er meistari Robert byskup af Lincolni. er kalladr uar grossum caput. snaradi nu nyliga af girzku til latinu tungu. þa syniz þat uel tilheyriligt. at nockurir lutir af þeim se her sagdir<ref>ok i settir ''tilf.'' B</ref> þeir sem serhuerr<ref>þeirra ''tilf.'' B</ref> taladi i sinu testamento fyrir sinum eignum sunum.
+
'''73.''' Af þi at .xii. synir Jsrael.<ref>Jacobs, B</ref> huerir er iafnliga heita sua sem þeir eru h&#7887;fudfedr .xii. Jsraels ætta ok afku&#281;mis. gordu þau testamenta. sem i ser hafa hardla fagrligar ok storliga<ref>storlegans, B</ref> opinberligar ok auðsynileghar<ref>''saal.'' B; naudsynligar, A</ref> spásagnir af Jesu Christo. sem heyraz ma. hueriar er meistari Robert byskup af Lincolni. er kalladr uar grossum caput. snaradi nu nyliga af girzku til latinu tungu. þa syniz þat uel tilheyriligt. at nockurir lutir af þeim se her sagdir<ref>ok i settir ''tilf.'' B</ref> þeir sem serhuerr<ref>þeirra ''tilf.'' B</ref> taladi i sinu testamento fyrir sinum eignum sunum.
  
Af testamentu Ruben.<ref>Þessor orð eru af testamento Rubens ok Simeonis, B</ref> Huerr man l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmalit kunna fyrir gudi ok diuisera til rettdømis ok fórnfæringa fyrir aullu Jsraels folki. allt til fyllingar ok endalyktar tima Kristz kennimanna h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdingia.<ref>ok enn litlu siðarr ''tilf.'' B</ref> huern er gud drottinn taladi. Þi at medr honum ualdi uarr herra at rikia yfir ollum lydum. ok at uirda ok uegsama hans kyn ok afku&#281;mi. fyrir þa sauk at hann man i syniligum bardogum deyia fyrir uara sauk. ok hann man ueralldanna konungr med oss uera. Eptir þat andadiz Ruben.
+
Af testamentu Ruben.<ref>Þessor orð eru af testamento Rubens ok Simeonis, B</ref> Huerr man l&#7887;gmalit kunna fyrir gudi ok diuisera til rettdømis ok fórnfæringa fyrir aullu Jsraels folki. allt til fyllingar ok endalyktar tima Kristz kennimanna h&#7887;fdingia.<ref>ok enn litlu siðarr ''tilf.'' B</ref> huern er gud drottinn taladi. Þi at medr honum ualdi uarr herra at rikia yfir ollum lydum. ok at uirda ok uegsama hans kyn ok afku&#281;mi. fyrir þa sauk at hann man i syniligum bardogum deyia fyrir uara sauk. ok hann man ueralldanna konungr med oss uera. Eptir þat andadiz Ruben.
  
Testamento Symeon.<ref>Testamentum Simeonis, B</ref> Hinn mikli gud drottinn Jsraels man sua sem madr iardrikis<ref>iarðriki, B</ref> uitraz. ok medr honum sealfum man hann Adam hialpa. þa manu allir uillu andar undir uerda trodnir. ok þann tima munu mennirnir rikia ok ualld bera yfir skadsamligum andum. Medr gledi man ek þa upp risa. ok hinn hæsta gud mun ek þa bleza i sealfs hans stormerkium ok dasamligum lutum. þiat sealfr<ref>''mgl.'' B</ref> gud man þa m<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nnunum<ref>manninum, B</ref> hialpa ok þa grøda. takandi likam upp aa sealfan sik ok etandi sina fæðu medr monnum. Ok lydit nu af þi synir minir Leui. ok<ref>þa ''tilf.'' B</ref> munut þer gleðiaz [i Juda.<ref>[Jude, B</ref> þiat af þeim hinum s&#491;mum [.ii. ættum.<ref>[''mgl.'' B</ref> man oss guds hialpráád upp renna. fyrir þa grein at gud man kennimanna<ref>koma ok, B</ref> h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fðingia af Leui láta upp risa ok af Juða þann konung sem bæði man uera gud ok madr. Sua man hann allar þiodir [ok Jsraels kyn<ref>[''tilf.'' B</ref> upp reisa. Eptir þat sofnadi Simeon sua sem hans fedr ok forellri.
+
Testamento Symeon.<ref>Testamentum Simeonis, B</ref> Hinn mikli gud drottinn Jsraels man sua sem madr iardrikis<ref>iarðriki, B</ref> uitraz. ok medr honum sealfum man hann Adam hialpa. þa manu allir uillu andar undir uerda trodnir. ok þann tima munu mennirnir rikia ok ualld bera yfir skadsamligum andum. Medr gledi man ek þa upp risa. ok hinn hæsta gud mun ek þa bleza i sealfs hans stormerkium ok dasamligum lutum. þiat sealfr<ref>''mgl.'' B</ref> gud man þa m&#7887;nnunum<ref>manninum, B</ref> hialpa ok þa grøda. takandi likam upp aa sealfan sik ok etandi sina fæðu medr monnum. Ok lydit nu af þi synir minir Leui. ok<ref>þa ''tilf.'' B</ref> munut þer gleðiaz [i Juda.<ref>[Jude, B</ref> þiat af þeim hinum s&#491;mum [.ii. ættum.<ref>[''mgl.'' B</ref> man oss guds hialpráád upp renna. fyrir þa grein at gud man kennimanna<ref>koma ok, B</ref> h&#7887;fðingia af Leui láta upp risa ok af Juða þann konung sem bæði man uera gud ok madr. Sua man hann allar þiodir [ok Jsraels kyn<ref>[''tilf.'' B</ref> upp reisa. Eptir þat sofnadi Simeon sua sem hans fedr ok forellri.
  
Testamento<ref>Testamentum, B</ref> Leui. Kenniz menn<ref>''mgl.'' B</ref> uiðr ok undirstandi<ref>undirstandit, B</ref> segir hann. at gud man rettdømi gera ok yfir manna sonu<ref>frammi ''tilf.'' B</ref> láta koma. fyrir þann skylld at sua sem steinarnir sundr rifna. enn solin sortnar. u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>tnin þorna. enn elldrinn óttaz ok sloknar. ok þar medr ruglaz aull skepna. vsyniligir andar fyriruerdaz ok brádna. enn<ref>''tilf.'' B</ref> heluiti uerdr rænt aa piningartima hins háleitazta. þa munu mennirnir eigi at sidr [rangtruandi staðfestaz<ref>[''saal.'' B; truandi ok stadfestandi, A</ref> i sinum ranglætisuerkum. fyrir hueria tilskylldan er þeir munu medr piningu fyrirdømaz.<ref>ford&#281;maz, B</ref> Ok enn nockuru sidarr sagdi hann sua. Ek undirstod ok skildu nu synir minir af script Enochs ok hans ritningu. at þer munut i ueralldarinnar endalykt vmilldliga gera leggiandi medr allri illzku hendr aa uarn herra. munu ydrir brødr ok frændr þa hneykiaz ok suiuirdaz i ydr ok ydrum gerdum. ok man þar af medr ollum þiodum uerda mikit spott ok skalkheidr. þiat uissuliga man ydarr fadir Jsrael reinn uera af aullum umilldleik kennimanna h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fdingia. þeirra sem<ref>sinar ''tilf.'' B</ref> hendr munu leggia aa heimsins hialpara ok grædara. Ok enn sidarr segir hann. Huat munu allar adrar þiodir þa gera. ef<ref>er, B</ref> þer myrknit ok blindiz medr vmilldleik. ok ef þer leidit inn b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>luan yfir ydart kyn ok afku&#281;mi. uiliandi drepa þann ok deyda sem sua uar sem heimsins lios. fyrir þeirra skylld medr yðr gefit til þers at lysa ok birtu huern sem einn ueralldar mann. lærandi þau bodord sem gagnstadlig uaru gudligum rettlætum. Ok enn segir<ref>sagði, B</ref> hann. Ek hefir skilit i Enochs bok. at um .lxx. uikur manut þer uillaz ok kennimannzskapinn<ref>''saal.'' B; kennimanz skipan, A</ref> suiuirda enn fornfæringar<ref>fórnfæringarnar, B</ref> saurga ok afuirda.<ref>suiuirða, B</ref> l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmaalit manut þer eyda ok<ref>enn, B</ref> hafna spámanna s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gnum.<ref>s&#491;gum, B</ref> meðr rangl&#281;ti manut þer rettlatum monnum ufrið gera ok millda menn manut þer hata. sannorðra manna malsenda manut þer afrækiaz ok afuirda. Enn þann sem endrnyiar l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gmálit medr þers krapti sem háleitaztr er. munu þer uillumann kalla. ok at sidarstu munu þer hann drepa. eptir þi sem þer manut ætla. uuitandi hans upprisu. takandi hans saklaust blod af yduarri illzku<ref>illmennzku, B</ref> yfir yd(u)r h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fud. Fyrir hans skylld munu ydrar helganir b<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>luadar ok eyddar uerða allt nidr at i<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rðu.<ref>golfi, B</ref> ok eigi man nockurr yduarr staðr reinn uera. enn medr heidnum þiodum man hann uera til [bannanar ok<ref>[bannaðar, B</ref> bauluanar ok til <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ruilnanar. þar til er hann sealfr man uitia ydar annan tima. ok þa man hann miskunnandi medr tru ok uatni medr ydr taka.<ref>''saal.'' B; uera, A</ref> Her medr segir hann enn sidarr. Þann kennimann man gud drottinn uppreisa<ref>''saal.'' B; syna, A </ref> huerium er allir guds maalsendar manu birtaz. ok hann man sannleiksins rettdømi aa iardriki gera. ok um mikinn daga<ref>daganna, B</ref> fiolda manu hans himintungl aa himninum þaleiðiss upprenna. [sem saa konungr er<ref>[''saal.'' B; Enn sa konungr, A</ref> lysir ok birtir skilningarinnar lios ok dagsins sol.<ref>''saal.'' B; lios, A</ref> man hann i landanna hring ok heimi miklaz allt til sealfs hans uppnumningar. Þersi man aa þann haatt um alla uerolldina skina sem sol. ok oll myrkr man hann nedan af [undir himninum<ref>[''saal.'' B; heiminum, A</ref> brott taka. ok um allt iarðrikit man þa friðr uera. A sealfs hans dogum manu himnarnir glediaz ok iarðrikit<ref>i&#491;rðin, B</ref> fagna. skyin munu þa ok skemtan faa. enn gudlig kenning man sua nogliga<ref>noglig, B</ref> framm ueitaz i uerolldinni sem siofar l<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gr. ok dyrdar englar manu glediaz af guds aasionu. Medr honum munu himnarnir upplukaz. ok af dyrdar musteri man helgan medr fagrlighri<ref>guðlegri, B</ref> r<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>dd yfir hann koma sua sem af Abraham fedr Ysaachs. hins haleitazta dyrd man [sealfum honum yfir<ref>[yfer sialfum honum, B</ref> segiaz. ok helganar andi ok skilningar man yfir sealfan hann i uatni huilaz. Gudliga mekt ok miklan man hann [meðr sannleik<ref>[''tilf.'' B</ref> um alldr ok æfi gefa sinum sunum. Paradisar port man hann sealfr upp luka. ok þat suerd sem moti Adam ognar ok hætir man hann standa lata. heilagum monnum man hann gefa at eta af lifs trénu. enn Belial<ref>''saal.'' B; Belian, A</ref> man af sealfum honum bundinn uera. ok sunum sinum man hann ualld gefa til þers at stiga yfir skadsamliga anda ok undir fotum at troda. Abraham. Ysaach ok Jacob manu þa glediaz. ok þa man ek fagna. ok allir helgir manu medr fagnadi ok gledi skrydaz. [Sidan dó hann.<ref>[''mgl.'' B</ref>
+
Testamento<ref>Testamentum, B</ref> Leui. Kenniz menn<ref>''mgl.'' B</ref> uiðr ok undirstandi<ref>undirstandit, B</ref> segir hann. at gud man rettdømi gera ok yfir manna sonu<ref>frammi ''tilf.'' B</ref> láta koma. fyrir þann skylld at sua sem steinarnir sundr rifna. enn solin sortnar. u&#7887;tnin þorna. enn elldrinn óttaz ok sloknar. ok þar medr ruglaz aull skepna. vsyniligir andar fyriruerdaz ok brádna. enn<ref>''tilf.'' B</ref> heluiti uerdr rænt aa piningartima hins háleitazta. þa munu mennirnir eigi at sidr [rangtruandi staðfestaz<ref>[''saal.'' B; truandi ok stadfestandi, A</ref> i sinum ranglætisuerkum. fyrir hueria tilskylldan er þeir munu medr piningu fyrirdømaz.<ref>ford&#281;maz, B</ref> Ok enn nockuru sidarr sagdi hann sua. Ek undirstod ok skildu nu synir minir af script Enochs ok hans ritningu. at þer munut i ueralldarinnar endalykt vmilldliga gera leggiandi medr allri illzku hendr aa uarn herra. munu ydrir brødr ok frændr þa hneykiaz ok suiuirdaz i ydr ok ydrum gerdum. ok man þar af medr ollum þiodum uerda mikit spott ok skalkheidr. þiat uissuliga man ydarr fadir Jsrael reinn uera af aullum umilldleik kennimanna h&#7887;fdingia. þeirra sem<ref>sinar ''tilf.'' B</ref> hendr munu leggia aa heimsins hialpara ok grædara. Ok enn sidarr segir hann. Huat munu allar adrar þiodir þa gera. ef<ref>er, B</ref> þer myrknit ok blindiz medr vmilldleik. ok ef þer leidit inn b&#7887;luan yfir ydart kyn ok afku&#281;mi. uiliandi drepa þann ok deyda sem sua uar sem heimsins lios. fyrir þeirra skylld medr yðr gefit til þers at lysa ok birtu huern sem einn ueralldar mann. lærandi þau bodord sem gagnstadlig uaru gudligum rettlætum. Ok enn segir<ref>sagði, B</ref> hann. Ek hefir skilit i Enochs bok. at um .lxx. uikur manut þer uillaz ok kennimannzskapinn<ref>''saal.'' B; kennimanz skipan, A</ref> suiuirda enn fornfæringar<ref>fórnfæringarnar, B</ref> saurga ok afuirda.<ref>suiuirða, B</ref> l&#7887;gmaalit manut þer eyda ok<ref>enn, B</ref> hafna spámanna s&#7887;gnum.<ref>s&#491;gum, B</ref> meðr rangl&#281;ti manut þer rettlatum monnum ufrið gera ok millda menn manut þer hata. sannorðra manna malsenda manut þer afrækiaz ok afuirda. Enn þann sem endrnyiar l&#7887;gmálit medr þers krapti sem háleitaztr er. munu þer uillumann kalla. ok at sidarstu munu þer hann drepa. eptir þi sem þer manut ætla. uuitandi hans upprisu. takandi hans saklaust blod af yduarri illzku<ref>illmennzku, B</ref> yfir yd(u)r h&#7887;fud. Fyrir hans skylld munu ydrar helganir b&#7887;luadar ok eyddar uerða allt nidr at i&#7887;rðu.<ref>golfi, B</ref> ok eigi man nockurr yduarr staðr reinn uera. enn medr heidnum þiodum man hann uera til [bannanar ok<ref>[bannaðar, B</ref> bauluanar ok til &#7887;ruilnanar. þar til er hann sealfr man uitia ydar annan tima. ok þa man hann miskunnandi medr tru ok uatni medr ydr taka.<ref>''saal.'' B; uera, A</ref> Her medr segir hann enn sidarr. Þann kennimann man gud drottinn uppreisa<ref>''saal.'' B; syna, A </ref> huerium er allir guds maalsendar manu birtaz. ok hann man sannleiksins rettdømi aa iardriki gera. ok um mikinn daga<ref>daganna, B</ref> fiolda manu hans himintungl aa himninum þaleiðiss upprenna. [sem saa konungr er<ref>[''saal.'' B; Enn sa konungr, A</ref> lysir ok birtir skilningarinnar lios ok dagsins sol.<ref>''saal.'' B; lios, A</ref> man hann i landanna hring ok heimi miklaz allt til sealfs hans uppnumningar. Þersi man aa þann haatt um alla uerolldina skina sem sol. ok oll myrkr man hann nedan af [undir himninum<ref>[''saal.'' B; heiminum, A</ref> brott taka. ok um allt iarðrikit man þa friðr uera. A sealfs hans dogum manu himnarnir glediaz ok iarðrikit<ref>i&#491;rðin, B</ref> fagna. skyin munu þa ok skemtan faa. enn gudlig kenning man sua nogliga<ref>noglig, B</ref> framm ueitaz i uerolldinni sem siofar l&#7887;gr. ok dyrdar englar manu glediaz af guds aasionu. Medr honum munu himnarnir upplukaz. ok af dyrdar musteri man helgan medr fagrlighri<ref>guðlegri, B</ref> r&#7887;dd yfir hann koma sua sem af Abraham fedr Ysaachs. hins haleitazta dyrd man [sealfum honum yfir<ref>[yfer sialfum honum, B</ref> segiaz. ok helganar andi ok skilningar man yfir sealfan hann i uatni huilaz. Gudliga mekt ok miklan man hann [meðr sannleik<ref>[''tilf.'' B</ref> um alldr ok æfi gefa sinum sunum. Paradisar port man hann sealfr upp luka. ok þat suerd sem moti Adam ognar ok hætir man hann standa lata. heilagum monnum man hann gefa at eta af lifs trénu. enn Belial<ref>''saal.'' B; Belian, A</ref> man af sealfum honum bundinn uera. ok sunum sinum man hann ualld gefa til þers at stiga yfir skadsamliga anda ok undir fotum at troda. Abraham. Ysaach ok Jacob manu þa glediaz. ok þa man ek fagna. ok allir helgir manu medr fagnadi ok gledi skrydaz. [Sidan dó hann.<ref>[''mgl.'' B</ref>
  
Testamento Jude.<ref>Testamentum Jude, B</ref> Medr miskunn ok elsku uidr oss enn<ref>ok, B</ref> medr hertekning uidr uuini uara man herra gud uár uilia. Eptir þat man himintungl ydr til fridar [af Jacob<ref>[''tilf.'' B</ref> upp renna. ok af minu kyni man sa madr sua sem siolf rettlætiss solin upp risa. sem medr mannanna sunum man medr hoguærleik ok rettlæti ganga ok framm fara. ok eigi nockur synd edr sekt man medr honum finnaz. Yfir sealfum honum manu himnarnir opnaz ok upplukaz til at ueita ok frammsenda heilags fedr blezanar anda. ok miskunnar anda man hann yfir ydr senda. ok medr sannleik manu þer i [sunar stað<ref>''saal.'' B; suma(!) stadi, A</ref> honum uera gangandi ok frammfarandi b&#281;di eptir hinum fyrstum ok sidarstum hans bodordum. Þersi er freo ok getnadr almattigs guds. ok hann er umskipting huers sem eins likama til lifs. Þa mun minn rikissu<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndr skina. ok af þeirri minni rot man plantanar ker fædaz. af huerri er heidnum þiodum man rettlætis u<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ndr upp renna til at døma þa<ref>''mgl.'' B</ref> ok hialpa ollum þeim sem a uarn herra heita ok kalla.
+
Testamento Jude.<ref>Testamentum Jude, B</ref> Medr miskunn ok elsku uidr oss enn<ref>ok, B</ref> medr hertekning uidr uuini uara man herra gud uár uilia. Eptir þat man himintungl ydr til fridar [af Jacob<ref>[''tilf.'' B</ref> upp renna. ok af minu kyni man sa madr sua sem siolf rettlætiss solin upp risa. sem medr mannanna sunum man medr hoguærleik ok rettlæti ganga ok framm fara. ok eigi nockur synd edr sekt man medr honum finnaz. Yfir sealfum honum manu himnarnir opnaz ok upplukaz til at ueita ok frammsenda heilags fedr blezanar anda. ok miskunnar anda man hann yfir ydr senda. ok medr sannleik manu þer i [sunar stað<ref>''saal.'' B; suma(!) stadi, A</ref> honum uera gangandi ok frammfarandi b&#281;di eptir hinum fyrstum ok sidarstum hans bodordum. Þersi er freo ok getnadr almattigs guds. ok hann er umskipting huers sem eins likama til lifs. Þa mun minn rikissu&#7887;ndr skina. ok af þeirri minni rot man plantanar ker fædaz. af huerri er heidnum þiodum man rettlætis u&#7887;ndr upp renna til at døma þa<ref>''mgl.'' B</ref> ok hialpa ollum þeim sem a uarn herra heita ok kalla.
  
 
Testamento Ysacar.<ref>Testamentum Ysachar, B</ref> Huert sem eitt skogardyr manut þer i þrældom undir leggia. hafandi med ydr himinrikis gud ganganda medr hiartans einfalldleik manna i milli. Sina fætr retti hann framm ok sua do hann.
 
Testamento Ysacar.<ref>Testamentum Ysachar, B</ref> Huert sem eitt skogardyr manut þer i þrældom undir leggia. hafandi med ydr himinrikis gud ganganda medr hiartans einfalldleik manna i milli. Sina fætr retti hann framm ok sua do hann.
  
Testamento Zabulon. Þat ueit ek sagdi hann af ritning minna fedra.<ref>forfeðra, B</ref> at þer manut aa<ref>hinum ''tilf.'' B</ref> sidarstum d<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gum fra gudi snuaz. ok manut þer þa skiliaz ok sundrskiptaz medr Jsraels folki. ok .ii. konungum munud þer þa fylgia. ok nær alla umenzku munu þer þa drygia<ref>gi&#491;ra, B</ref> ok frammfara um nockura stund. Ok enn nokkuru sidarr segir hann. Eptir þat man rettlætis solin guddrottinn ydr upp renna. man miskunn ok heilsa i hans u&#281;ngium<ref>''saal.'' B; ueginum, A</ref> uera. Sealfr hann man leysa alla hertekning [suna mannanna.<ref>[''saal.'' B; sinna manna, A</ref> enn Belial ok huerr sem einn annarr uillu andi man undir fotum trodaz. ok aullum þiodum man hann snua til eptirlikingar uid sealfan sik. Þa manu þer sialfan gud sea medr manzins mynd. huerri<ref>''saal.'' B; huern, A</ref> er hann ualdi ser. herrann Hierusalem man hans nafn þa uera. Annan tima munu þer hann<ref>ok ''tilf.'' B</ref> medr ydrum illum ok daligum maalsendum reita ok reidan gera. ok þer manut ut uerda kastadir allt til þers tima sem endalyktin man uerda.
+
Testamento Zabulon. Þat ueit ek sagdi hann af ritning minna fedra.<ref>forfeðra, B</ref> at þer manut aa<ref>hinum ''tilf.'' B</ref> sidarstum d&#7887;gum fra gudi snuaz. ok manut þer þa skiliaz ok sundrskiptaz medr Jsraels folki. ok .ii. konungum munud þer þa fylgia. ok nær alla umenzku munu þer þa drygia<ref>gi&#491;ra, B</ref> ok frammfara um nockura stund. Ok enn nokkuru sidarr segir hann. Eptir þat man rettlætis solin guddrottinn ydr upp renna. man miskunn ok heilsa i hans u&#281;ngium<ref>''saal.'' B; ueginum, A</ref> uera. Sealfr hann man leysa alla hertekning [suna mannanna.<ref>[''saal.'' B; sinna manna, A</ref> enn Belial ok huerr sem einn annarr uillu andi man undir fotum trodaz. ok aullum þiodum man hann snua til eptirlikingar uid sealfan sik. Þa manu þer sialfan gud sea medr manzins mynd. huerri<ref>''saal.'' B; huern, A</ref> er hann ualdi ser. herrann Hierusalem man hans nafn þa uera. Annan tima munu þer hann<ref>ok ''tilf.'' B</ref> medr ydrum illum ok daligum maalsendum reita ok reidan gera. ok þer manut ut uerda kastadir allt til þers tima sem endalyktin man uerda.
  
Testamentum Dan.<ref>Af testamento Dan Neptalims ok Gads, B</ref> Dan<ref>''saal.'' B; Hann, A</ref> sagði sua. eptir þat sem hann hafdi talt ok tint þa daliga<ref>''saal. ogs.'' B</ref> luti sem hans syni<ref>sunu, B</ref> ok ættmenn mundi<ref>myndi, B</ref> henda kunna. Miskunn munu þer fá ok odlaz þann tima sem þer huerfit aptr til guddrottins. ok<ref>inn ''tilf.'' B</ref> til sinnar helganar man hann ydr leida gefandi ydr æfinligan frid. Vars herra hialprad man ydr þa af ætt Leui ok Juda upp renna. ok sealfr hann man þa orrostu byria moti Belial. gefandi uarum herudum ok landamærum sigranar hegnd. ok heilagra manna saalur man hann medr herfangi [af Belial<ref>[''tilf.'' B</ref> brott taka. Vtrulynd hi<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rtu man hann snua til guddrottins. enn eylifan<ref>eilifan, B</ref> frid man hann þeim gefa sem til hans kalla<ref>''saal.'' B; falla, A</ref> ok [a hann<ref>[''saal.'' B; til hans, A</ref> heita. ok med þeim hinum sama munu helgir menn huilaz. Ok i<ref>''tilf.'' B</ref> þeirri nyiu Hierusalem munu rettlatir menn glediaz. sem um alla uerolldina man i guds dyrkan uera. Ok alldrigi upp fra þi man Hierusalem eydd uerda. ok eigi helldr Jsraels folk hertekit uerda ne fangit. fyrir þa sauk at drottinn hafandi sitt sidferdi medr monnum man rett i miðiu<ref>''saal.'' B; imilliu, A</ref> þeirra i milli [vera. ok<ref>[''saal.'' B; ok uera konungr, A</ref> Jsraels heilagr medr litillæti ok fatæki yfir þeim rikia. ok sa sem aa hann truir man medr sannleik aa himnum rikia. Ottiz nu<ref>at þui ''tilf.'' B</ref> synir minir fyrir þersa grein guddrottin. hugsandi fyrir sealfum<ref>sealfa, B</ref> yðr moti fiandanum ok hans anudum ok <font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>rindrekum<ref>erendrekum, B</ref> þiat Jsraels lyðr man medr fridi standa moti uuinarins riki. þann tima sem gud nalgaz ok sa engill sem ydr man ueria ok afsaka. þiat þersi er meðalferdar madr milli guds ok manna. Fyrir þetta sama man uuinrinn upp aa þat stunda. at snua þeim ollum ok rangsnara sem aa guddrottin kalla ok heita. þiat hann ueit þat. at andskotans<ref>ok uuinarins ''tilf.'' B</ref> riki man aa þeim degi lyktaz ok eydaz sem Jsrael man retttruadr uerda.
+
Testamentum Dan.<ref>Af testamento Dan Neptalims ok Gads, B</ref> Dan<ref>''saal.'' B; Hann, A</ref> sagði sua. eptir þat sem hann hafdi talt ok tint þa daliga<ref>''saal. ogs.'' B</ref> luti sem hans syni<ref>sunu, B</ref> ok ættmenn mundi<ref>myndi, B</ref> henda kunna. Miskunn munu þer fá ok odlaz þann tima sem þer huerfit aptr til guddrottins. ok<ref>inn ''tilf.'' B</ref> til sinnar helganar man hann ydr leida gefandi ydr æfinligan frid. Vars herra hialprad man ydr þa af ætt Leui ok Juda upp renna. ok sealfr hann man þa orrostu byria moti Belial. gefandi uarum herudum ok landamærum sigranar hegnd. ok heilagra manna saalur man hann medr herfangi [af Belial<ref>[''tilf.'' B</ref> brott taka. Vtrulynd hi&#7887;rtu man hann snua til guddrottins. enn eylifan<ref>eilifan, B</ref> frid man hann þeim gefa sem til hans kalla<ref>''saal.'' B; falla, A</ref> ok [a hann<ref>[''saal.'' B; til hans, A</ref> heita. ok med þeim hinum sama munu helgir menn huilaz. Ok i<ref>''tilf.'' B</ref> þeirri nyiu Hierusalem munu rettlatir menn glediaz. sem um alla uerolldina man i guds dyrkan uera. Ok alldrigi upp fra þi man Hierusalem eydd uerda. ok eigi helldr Jsraels folk hertekit uerda ne fangit. fyrir þa sauk at drottinn hafandi sitt sidferdi medr monnum man rett i miðiu<ref>''saal.'' B; imilliu, A</ref> þeirra i milli [vera. ok<ref>[''saal.'' B; ok uera konungr, A</ref> Jsraels heilagr medr litillæti ok fatæki yfir þeim rikia. ok sa sem aa hann truir man medr sannleik aa himnum rikia. Ottiz nu<ref>at þui ''tilf.'' B</ref> synir minir fyrir þersa grein guddrottin. hugsandi fyrir sealfum<ref>sealfa, B</ref> yðr moti fiandanum ok hans anudum ok &#7887;rindrekum<ref>erendrekum, B</ref> þiat Jsraels lyðr man medr fridi standa moti uuinarins riki. þann tima sem gud nalgaz ok sa engill sem ydr man ueria ok afsaka. þiat þersi er meðalferdar madr milli guds ok manna. Fyrir þetta sama man uuinrinn upp aa þat stunda. at snua þeim ollum ok rangsnara sem aa guddrottin kalla ok heita. þiat hann ueit þat. at andskotans<ref>ok uuinarins ''tilf.'' B</ref> riki man aa þeim degi lyktaz ok eydaz sem Jsrael man retttruadr uerda.
  
Testamentum Neptalim. Se her synir minir at ek hefir synt ydr hina sidarstu tima. þiat allir þeir manu uerda [framm at<ref>[ok framm, B</ref> koma medr Jsraels folki. ok fyrir þann skylld biodit sua eigi siðr sunum yðrum. at þeir hialpiz af Leui ok Juda. þiat fyrir Judam mun heilsa upp renna medr Jsrael. ok i sealfum honum man Jacob blezadr uerda. þiat fyrir rikissu<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>nd man gud birtaz byggiandi manna i millum. til þers at Jsraels kyn hialpiz. ok af heidnum þiodum man hann heidnum monnum saman samna.
+
Testamentum Neptalim. Se her synir minir at ek hefir synt ydr hina sidarstu tima. þiat allir þeir manu uerda [framm at<ref>[ok framm, B</ref> koma medr Jsraels folki. ok fyrir þann skylld biodit sua eigi siðr sunum yðrum. at þeir hialpiz af Leui ok Juda. þiat fyrir Judam mun heilsa upp renna medr Jsrael. ok i sealfum honum man Jacob blezadr uerda. þiat fyrir rikissu&#7887;nd man gud birtaz byggiandi manna i millum. til þers at Jsraels kyn hialpiz. ok af heidnum þiodum man hann heidnum monnum saman samna.
  
 
Testamentum Gaadh.<ref>Af testamento, B</ref> Leggit [nidr ok latit<ref>[af ok kastit i, B</ref> brott hatr af aundum ydrum ok elskiz medr hiartans rettuisi ydar i milli. Talit þer ok eigi sidr þat ok telit fyrir ydrum sunum. at þeir sæmi ok heidri Judam ok Leui. þiat af þeim man herra gud Jsraels hialpara ok grædara lata upp renna.<ref>''tilf.'' B</ref>
 
Testamentum Gaadh.<ref>Af testamento, B</ref> Leggit [nidr ok latit<ref>[af ok kastit i, B</ref> brott hatr af aundum ydrum ok elskiz medr hiartans rettuisi ydar i milli. Talit þer ok eigi sidr þat ok telit fyrir ydrum sunum. at þeir sæmi ok heidri Judam ok Leui. þiat af þeim man herra gud Jsraels hialpara ok grædara lata upp renna.<ref>''tilf.'' B</ref>
  
Testamento Asser.<ref>Testamentum Asser, B</ref> Asser taladi sua til suna sinna. Ek ueit þat [fyrir seger hann. at<ref>[''saal.'' B; at fyrir dreifingunni munut þer fyrirlitligir ok afleitligir uerða. ok, A</ref> þer munut misgera. ok þer manut i yduarra uuina hendr selldir ok gefnir uerda. ydart land man eydaz ok þer manut dreifaz um .vii. ueralldarinnar horn ok haalfur. [ok i dreifingunni manut þer sua sem unytsamleght vatn fyrirlitlegher ok afleitlegher verða.<ref>[''tilf.'' B</ref> allt til þers tima at hinn hæsti hialpari<ref>sun, B</ref> man ueralldarinnar uitia ok [sua koma. at<ref>[''tilf.'' B</ref> hann man meðr iardneskum monnum eta ok drecka. lemiandi<ref>''saal.'' B; lemianda, A</ref> medr leynd<ref>hanð, B</ref> fyrir uatnit drekans h<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>fud. [verandi guð meðr manndomi folginn. þerse man healpa Jsrael ok heilan gera ok þar meðr allar heiðnar þioðer.<ref>[''saal.'' B; sua sem unytsamligt. Vatn man hialpa ok heilan g<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>ra Jsrael ok þar medr allar heiðnar þiodir. uerandi gud medr manndomi folginn, A</ref> Segit fyrir þa sauk ydrum sunum at þeir mistrui hann<ref>honum, B</ref> eigi.
+
Testamento Asser.<ref>Testamentum Asser, B</ref> Asser taladi sua til suna sinna. Ek ueit þat [fyrir seger hann. at<ref>[''saal.'' B; at fyrir dreifingunni munut þer fyrirlitligir ok afleitligir uerða. ok, A</ref> þer munut misgera. ok þer manut i yduarra uuina hendr selldir ok gefnir uerda. ydart land man eydaz ok þer manut dreifaz um .vii. ueralldarinnar horn ok haalfur. [ok i dreifingunni manut þer sua sem unytsamleght vatn fyrirlitlegher ok afleitlegher verða.<ref>[''tilf.'' B</ref> allt til þers tima at hinn hæsti hialpari<ref>sun, B</ref> man ueralldarinnar uitia ok [sua koma. at<ref>[''tilf.'' B</ref> hann man meðr iardneskum monnum eta ok drecka. lemiandi<ref>''saal.'' B; lemianda, A</ref> medr leynd<ref>hanð, B</ref> fyrir uatnit drekans h&#7887;fud. [verandi guð meðr manndomi folginn. þerse man healpa Jsrael ok heilan gera ok þar meðr allar heiðnar þioðer.<ref>[''saal.'' B; sua sem unytsamligt. Vatn man hialpa ok heilan g&#7887;ra Jsrael ok þar medr allar heiðnar þiodir. uerandi gud medr manndomi folginn, A</ref> Segit fyrir þa sauk ydrum sunum at þeir mistrui hann<ref>honum, B</ref> eigi.
  
 
Testamentum Joseph. Ek sa þat sagdi Joseph. at ein mær hafandi fagran stola af bisso fæddiz [af Juda.<ref>[''tilf.'' B</ref> ok af henni for framm ok fæddiz eitt flekklaust lamb. ok aa uinstra ueg lambinu eitt leon. ok aull onnur dyr ædduz medr mikilli aakefð moti þi sama lambi. enn þat sigradi þau ok tortimdi<ref>tyndi, B</ref> þeim. sua at þau tráduz undir. J þi sama lambi fognudu englar ok menn ok þar medr allt iardrikit. Nu fyrir þersa grein geymit þer at guds bodordum synir minir ok uardueitit þeim. virdit ok uegsamit Judam ok Leui. þiat guds lamb grædanda<ref>''saal.'' B; grædandi, A</ref> meðr miskunn allar þiodir ok Jsraels lyd man af þeim<ref>''tilf.'' B</ref> ydr fæðaz ok upp renna. ok þers eylift<ref>eilift, B</ref> riki man æfinliga uera ok eigi eydaz edr um lida.
 
Testamentum Joseph. Ek sa þat sagdi Joseph. at ein mær hafandi fagran stola af bisso fæddiz [af Juda.<ref>[''tilf.'' B</ref> ok af henni for framm ok fæddiz eitt flekklaust lamb. ok aa uinstra ueg lambinu eitt leon. ok aull onnur dyr ædduz medr mikilli aakefð moti þi sama lambi. enn þat sigradi þau ok tortimdi<ref>tyndi, B</ref> þeim. sua at þau tráduz undir. J þi sama lambi fognudu englar ok menn ok þar medr allt iardrikit. Nu fyrir þersa grein geymit þer at guds bodordum synir minir ok uardueitit þeim. virdit ok uegsamit Judam ok Leui. þiat guds lamb grædanda<ref>''saal.'' B; grædandi, A</ref> meðr miskunn allar þiodir ok Jsraels lyd man af þeim<ref>''tilf.'' B</ref> ydr fæðaz ok upp renna. ok þers eylift<ref>eilift, B</ref> riki man æfinliga uera ok eigi eydaz edr um lida.
Linje 789: Linje 780:
 
Testamento<ref>Testamentum, B</ref> Beniamin. Beniamin sagdi sua talandi til sinna suna. Geymit at ok uardueitit uars herra bodorðum. allt til þers at<ref>er, B</ref> gud man sitt blezada<ref>''tilf.'' B</ref> hialpraád ollum þiodum ueita ok birta. þa munut þer sia Enoch ok Noa. Sém ok Abraham. Ysaach ok Jacob medr fagnadi honum aa hægra ueg upp risandi. Þa manum u&#281;r ok upprisa huerr sem einn til sins rikiss. dyrkandi<ref>''saal.'' B; styrkiandi, A</ref> ok uegsamandi þann sama himna gud<ref>konung, B</ref> sem her aa iardriki syndiz i mynd lágs ok litillátz manz. ok allir þeir munu þa honum samfagna sem honum truðu her i uerolldinni. Þa munu ok allir menn upp risa. þersir uissuliga til eilifrar<ref>''tilf.'' B</ref> dyrdar. enn hinir adrir til skemdar ok suiuirdingar. Man gud drottinn i fyrstu fordøma Jsraels folk fyrir ranglæti uid sealfan hann. [þat er<ref>[at, B</ref> þeir<ref>''her mgl. 1 Blad i'' B</ref> trudu hann eigi sinn frealsara ok lausnara uera. þann tima sem hann kom i likaminum til þeirra. Ok þa man hann døma allar þær þiodir. huersu margar sem þær uaru. sem honum trudu eigi. sua sem hann uitradiz her i uerolldinni. ok Jsraels lyd man hann iafnan med þeim uoldum monnum aasaka. sem af heidnum þiodum eru komnir.
 
Testamento<ref>Testamentum, B</ref> Beniamin. Beniamin sagdi sua talandi til sinna suna. Geymit at ok uardueitit uars herra bodorðum. allt til þers at<ref>er, B</ref> gud man sitt blezada<ref>''tilf.'' B</ref> hialpraád ollum þiodum ueita ok birta. þa munut þer sia Enoch ok Noa. Sém ok Abraham. Ysaach ok Jacob medr fagnadi honum aa hægra ueg upp risandi. Þa manum u&#281;r ok upprisa huerr sem einn til sins rikiss. dyrkandi<ref>''saal.'' B; styrkiandi, A</ref> ok uegsamandi þann sama himna gud<ref>konung, B</ref> sem her aa iardriki syndiz i mynd lágs ok litillátz manz. ok allir þeir munu þa honum samfagna sem honum truðu her i uerolldinni. Þa munu ok allir menn upp risa. þersir uissuliga til eilifrar<ref>''tilf.'' B</ref> dyrdar. enn hinir adrir til skemdar ok suiuirdingar. Man gud drottinn i fyrstu fordøma Jsraels folk fyrir ranglæti uid sealfan hann. [þat er<ref>[at, B</ref> þeir<ref>''her mgl. 1 Blad i'' B</ref> trudu hann eigi sinn frealsara ok lausnara uera. þann tima sem hann kom i likaminum til þeirra. Ok þa man hann døma allar þær þiodir. huersu margar sem þær uaru. sem honum trudu eigi. sua sem hann uitradiz her i uerolldinni. ok Jsraels lyd man hann iafnan med þeim uoldum monnum aasaka. sem af heidnum þiodum eru komnir.
  
Allir Jacobs synir uaru þegar huerr eptir sitt andlát fluttir i brott af Egiptalandi ok grafnir i fyrr nefndri Ebron i Effrons helli eptir s<font face="Old1NordicTimes" size="3">I</font>gn Josephi. utan bein Joseph sem fyrr uar sagt. enn sidan fluttir i borgina Sichem ok þar iardadir. Joseph uar um .v. konunga daga Egiptalandz hofdingi. Hinn fyrsti af þeim huerr er Joseph hof ok heidradi fyrsta tima. er eigi med hinum fyrrum sagnameistarum odru nafni nefndr enn Pharao. vtan Commestor nefnir hann Nephrem. Annarr het Amons. er rikti .v. áár ok .xx. aa huers .xiii<sup>da</sup>. aari er Jacob andadiz. Hinn .iii<sup>di</sup>. het Thebron. er rikti .xiii. aar. Hinn .iiii. Amenophes um eitt aar ok .xx. Hinn fimti het Mephres. er rikti um .xii. aar. aa huers hins .ix<sup>da</sup>. aari Joseph andaðiz. sua gamall sem fyrr segir. Lyktaz her hin fyrsta bok Moysi Genesis. enn byriaz onnur su sem Exodus heitir.  
+
Allir Jacobs synir uaru þegar huerr eptir sitt andlát fluttir i brott af Egiptalandi ok grafnir i fyrr nefndri Ebron i Effrons helli eptir s&#7887;gn Josephi. utan bein Joseph sem fyrr uar sagt. enn sidan fluttir i borgina Sichem ok þar iardadir. Joseph uar um .v. konunga daga Egiptalandz hofdingi. Hinn fyrsti af þeim huerr er Joseph hof ok heidradi fyrsta tima. er eigi med hinum fyrrum sagnameistarum odru nafni nefndr enn Pharao. vtan Commestor nefnir hann Nephrem. Annarr het Amons. er rikti .v. áár ok .xx. aa huers .xiii<sup>da</sup>. aari er Jacob andadiz. Hinn .iii<sup>di</sup>. het Thebron. er rikti .xiii. aar. Hinn .iiii. Amenophes um eitt aar ok .xx. Hinn fimti het Mephres. er rikti um .xii. aar. aa huers hins .ix<sup>da</sup>. aari Joseph andaðiz. sua gamall sem fyrr segir. Lyktaz her hin fyrsta bok Moysi Genesis. enn byriaz onnur su sem Exodus heitir.  
 
+
{{DEFAULTSORT:Mosebog}}
  
 
----
 
----

Nåværende revisjon fra 12. apr. 2020 kl. 11:38

Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif


Stjórn


I. Mosebog


Innhold


Her segir af þui huersu almattigr guð skapaði himin ok iorð ok huersu Lucifer braut meðr sinu drambi ok ofund i moti gvði sialfum ok huersu guð drottinn heiðraði þa englana sem honum sneruz til staðfastligs ok ęuenligs kięrleiks i himinrikis dyrð meðr sialfum ser vtan enda[1]

J vpphafi skapadi gud himin ok iordina

2. J vpphafi skapadi gud [himin þat er sealft[2] himinriki. huat er medr sinum englum ok himneskum krauptum uar þegar i stad fyllt sua sem fyrst ok fremzt milli allra þeirra hluta sem hann skapadi. ok iordina þat er at skilia samblandit ok usamit efni til fiogurra hỏfutskepna elldz ok loptz. vatz ok iardar. sua sem freo ok vndirstỏdu til allra likamligra luta.[3] Var himinriki þa þegar allt skipat ok skreytt af utỏluligum fiolda heilagra engla ok annarra himneskra ok usyniligra krapta. [þeir sem þa i fyrstunni voru sua[4] uordnir sik. at þeir hỏfdu fullkomit ok frealst sealfrædi [at snuaz[5] at einu sinni huart þeir uilldi til elsku uid almattkan gud edr eigi enn eigi optarr. sua sem andaligh nattura utan likhams er til. Þeir uoru ok eigi þa enn fulluliga sælir. fyrir þann skylld at þeir uissu eigi sitt eptirkomanda æuintyr. Eigi hỏfdu þeir ok þaa fyrst[6] fullkominn kięrleik til guds. enn þo elskadu þeir hann af sealfri natturunni yfir alla hluti framm af þeim girndar elskhuga er þeir glỏdduz medr sealfum honum um framm allt annat af sealfs hans aasynd. enn medr uinattu kięrleik elskadu þeir sealfa[7] sik mest. þiat þeir uilldu[8] ser bezt.

Nu sem Lucifer einn hinn fremzti af englanna skipan. skryddr ok pryddr um framm adra þa. hugleiddi ok uirdi fegrd ok forprisan sinnar natturu ok diupsetta uitru ser ueitta. hof hann[9] sik sua haatt medr sinn ofdrambi. at hann uilldi iafnaz edr uidrlikiaz sealfan gud. ok fyrir þa sauk skildi hann sik ifra sannleikinum þegar i hridinni. ok þar medr i brott af aullum sętleik ok eylifri sælu. sua at þar af feck hann medr ỏllu ỏnguan þef edr kenning. En hann fell sua haatt. eigi at eins af þeirri sælu sem hann hafdi þegit. utan ok þar medr af þeirri sem gud mundi honum gefit hafa ef hann hefdi uiliat honum lydinn vera. at hann uard aullum[10] ueslari ok lægri fyrir sinn ỏrbøtiligan skada ok glæp. þiat hann misgerdi utan nỏckurs annars áeggian edr freistni. Ok sem hann fell dróó hann medr ser mikinn fiolda engla þeirra sem honum samþyktuz ok sinnadu sialfkrafi i sinum glæp ok ugiptu. utan alla freistni nema at eins af sinni eiginligri aufund ok ofbelldi. þiat þessir glodduz sua af sinni mekt ok ualldi. sem sealfir þeir uæri ok ueitti ser þann hinn hæsta fagnat ok heidr sem þeir hỏfdu. ok fyrir þi steyptuz þeir nidr til sinna eiginligra stada. i brott af allri þeirra sameiginligri sælu ok fagnadi sem i godu stadfestuz. hafandi fullt ofmetnadar frammferdi i stad hins haleitazta eilifleiks. hegoma slægdir fyrir hinn uissuligzta sannleik. aaskilnadar studeran ok aastundan fyrir usundrskiptiligan[11] kęrleik. ofbelldiss fullir ok aufundsiukir. lygnir ok lastsamir. ok i ollum lutum miok slægir. stirdir ok stadfastir i sinni illzku. harda[12] lystugir iafnan ok giarnir mein at[13] gera.

Nu sua sem þessir snỏruz ifra skaparanum at sinni aufund ok stadfestuz i illu. þa snỏruz adrir englarnir medr hans fulltingi til stadfastligs ok æuinligs kęrleiks nidr sealfan hann. ok upp ifra þessu stadfesti gud þessa i godu ubrigdilega. glediandi þa ok sæmandi medr sealfum ser sem honum samtengduz litillatliga. fyllandi þa medr sinum andaligum ástgiỏfum. eptir þi sem huerr sem einn fyrir sinn astarhita uar uerdugr ok uidrtøkiligr. ok greinandi þa medr ymissligum gradum ok stettum i sueitir ok fylki eptir ymissari giafanna tign ok uirding. Allir þeir ok sem af sealfum gudi sendaz til nỏckurs. þa geriz þat manninum til hialpar ok heilsu giafar fyrir sealfra þeirra uerdleik ok þa iafnskiptiliga uinattu[14] ok elskhuga sem milli manzins er ok engilsins. ok til þess at madrinn uidr kenniz sina tign ok uirðing. Sumir af þeim eru prouinciales. fyrir þann skylld at þeir eru medr einkannligri dispenseran einum ok ymisligum þiodum til uerndar ueittir ok skipadir. Adrir af þeim eru personaligir. fyrir þa sauk at þeir eru serhuerium saalum settir til uerndar ok uardueitzlu.

Madrinn hefir tuifallda meinandi skadsemð eptir syndina fengit. þat er syndarinnar kueyking[15] innan medr sealfum ser ok fiandans freistni fyrir utan sik. Fyrir þi saa gud medr sinni signadu miskunn sua fyrir. at hann setti honum tuifallda gętzlu ok geymslu. þat er sealfs sins miskunn moti syndarinnar kueykingu. en geymslu engilinn moti pukanum ok hans aaeggian. Miskunnsamligr ok almattigr gud ueitti manninum þrenna uỏrdu ok geymara af hinni saumu natturu til tekna moti þrennum hans uuinum. sua sem hann uar i þessa utlegd brott ifra sealfs hans aaseonu fyrir tilskylldan skyfðr ok rekinn. þat er godan gętzlu engil moti fiandanum. pinu uars herra likama moti hỏrundinu. enn moti heiminum ok ueralldligum girndum heilagra manna bỏnir ok þeirra eptirdỏmi sem af heiminum eru til eylifs rikis[16] háleitliga upp hafdir. Þessir godu englar saalnanna geymarar ok heilagir hirdar stunda oss medr hardla mikilli umhyggiu. tendrandi medr oss godar ok gudligar hugrenningar enn hinar brott rekandi sem þeim eru gagnstadligar. hugadsamliga ok godfusliga milli farandi guds ok uaar. Þann tima ok sem þeir flytia truliga ok dyggliga uarar idranar sutir ok þar medr alla uara goda luti til almattigs guds. ord ok uerk ok iafnuel hugrenningar. þa glediaz þeir ok gera gudi þackir. fyrir þann skylld at þeir elska sina samborgarmenn ok samfagna þeim. styrandi þeim ok styrkiandi. lifandi ok lærandi. uernandi[17] þa ok i ollum lutum forseo ueitandi. Þeir girnaz ok giarna uara tilkuamu. þiat þeir bida uæntandi at af oss ok uaarri tilkuamu man leidrettaz ok aptr bøtaz þat skard ok skadi. sem aa uard sealfra þeirra borg i nidrfalli Luciferi ok hans fylgiara. Huar fyrir er þeir eru medr mikilli skemtan ok gledi þo at usyniliga hia oss þann tima som uęr syngium sømiliga ok bidiumz fyrir rækiliga. ok stoda iafnuel oss andadum huat er þeir mega stetta. Þeir flytia ok godra manna saalur i paradisum medr fiorfalldri grein eptir þi sem ritningin segir. Su er ein at þeir[18] flytia þær iafnan ok eggia til gods. huar fyrir [þær goraz makligar[19] þagat at koma. J annan stad eggia þeir saalurnar aa sealfum andlatz timanum at girnaz upp aa paradisar fagnat ok tendra þær sua framarliga þar til. at þær skiliaz giarnsamliga uidr likaminn. at nidrlagðri þeirri natturligri astuð ok aluỏru sem þær hỏfdu uid hann haft ok lagit langan tima. J þridiu deilld reka þeir uhreina anda aa brott fra þeim þann tima sem þær fara framm af likamanum. til þess at þeir megi saalunum onga taalman eðr hindran þa gỏra. Medr fiordu grein flytia þeir iafnual syniliga nỏckurra forprisadra[20] manna saalur til himinrikis [sua sem hins heilaga[21] Benedicti.

Eigi fær godr engill af sealfs sins natturu sééd andarinnar hugrenningar einar saman sua lengi sem hon lifir i likamanum. huadan af er hann undirstendr eigi ne skilr manzins innri hluti utan af nockurri likams giỏrd edr athỏfn ellar af krapti þess lysanda spegils sem hann birtiz af. Eigi fær ok fiandinn þess hattar hugrenningar skilit edr seed. Englarnir taka ok nỏfn af sinum ỏrindum edr embøtti. huern tima sem þeir eru til mannanna sendir. sua sem Michael. Gabriel ok Raphael. Hinum heilaga Michaeli eru .iiii. lutir kendir ok einkannliga eignadir. þat er eitt at hann berst moti drekanum þat er i moti sealfum feandanum. annat er þat at hann kemr til at hialpa guds folki ok fulltingia. þat er hit þridia at hann flytr godra manna saalur til hinnar himnesku paradisar. i fiorda stad er hann prepositus paradisar forstiori. þat er þeirrar heilagrar kristni sem her stridir[22] fyrir guds skylld i uerolldinni. sua sem hann uar i fyrrunni[23] fyrir uars herra pining forstiori sinagoge. Nu þa at þeir sé til nỏckurs gudligs embættis sendir. þa sea þeir allt at eins iafnliga guds fỏdur aaseonu ok iafnan girnaz þeir hana at sea. Ok þo at andlig skepna megi takaz edr skilia undir stadarins grein edr endimarki. medr þi at hon se sua i nỏckurum stað at hon se eigi i odrum stad. ok hon lidi or odrum ok i annan. þa gỏrir hon þo eigi medr sinni tilkuamu mæling[24] edr naueru grein. þiat eigi þrỏngdi margir andar edr minnkadi sua rum allt at eins. þo at þeir kęmi utỏluligir i einn stad allir samt ok i senn. at þar mætti fyrir þann skylld þa færi menn ok adrir likamligir lutir uera enn adr. ok uæri þo engin þeirra andanna annarr i ỏdrum. utan helldr mundu þeir allir greiniliga uera skildir huerr uidr annan ok ifra ỏdrum sin i milli. þiat andarnir einir saman fylla ỏnguan stad meðr likamligum mikilleik. huersu miklir ok margir sem þeir eru. utan helldr medr heilagum ok haleitum krapti.

Af genesi. Jỏrdin uar þa aud ok aauaxtar laus ok utan alla prydi. af scolastica historia. Þat er sua mikit at segia at fyrr sagt heimsins smidi sua skapat uar usyniligt autt ok usamit. eptir þi sem Augustinus segir i sinni fyrr nefndri bok. þartil er gud skipadi ollum lutum eiginligar myndir huerium sem einum i sinum stỏdum ok stettum.

Af genesi. Ok uoru myrkr af loptzins skugga ok uskęrleik alla uegna um iordina. En guds heilagr andi fluttiz yfir uỏtnin. af historia scolastica. þat er yfir [fyrir sagt[25] heimsins smidi edr efni medr sealfs sins uilia ok fyrirhugsan til eptirfarandi skapanar. Fyri sagt heimsins smidi edr efni kallar bokin fyrir þann skylld stundum iỏrd. annan tima undirdiup. ok stundum uỏtn. at þat syniz þa fleirum til heyra. sem þat er eigi at eins medr einnar hỏfutskepnu nafni nefnt. Fyrir þi uar þat þa þegar kallad himinn ok iỏrd. at himinn ok iỏrd uurdu ok skapaduz þar af. fyrir þa sok uar iordin kollut[26] usyniligh ok usamit ok myrkr yfir undirdiupit. at hon uar þa utan alla eptirfarandi formeran. ok hon hefdi þa enn medr engarri mynd megat sén edr handlat uerda. þo at nỏckurr madr hefdi þa til þess uerit at hafa profuat þat. Fyrir þi uar þat sama smidi uatnit nefnt. at þat var þeim auduelligt ok eptirlátsamt. sem af þi skapadi eptirfarandi luti. ok fyrir þa grein adra at allir þeir lutir som aa iardriki fødaz. huart som þat eru helldr kuikindi vaxandi uidir edr groandi grỏs ok þilikir lutir. þa taka allir af uỏkunni ok af uatninu næring ok sina formeran.

Af genesi. Ok þa sagdi gud sua. Verdi lios. Ok þegar i stad uard liosit. ok sealfr hann saa at liosit uar gott ok skildi hann þat i brott fra myrkrinu. ok gaf þi nafn at þat skylldi heita dagr enn myrkrunum at heita nátt. af scolastica historia. Sem þessi skilnadr gerdiz milli lioss ok myrkrsins. uard eigi sidr medr guds bodi af glæp ok tilskylldan Luciferi ok hans fylgiara englanna skilnadr. þiat fyrir liossins nefnd merkiaz þeir englar[27] sem stódu ok stadfestuz i guds ast ok elskhuga. enn fyrir myrkrin merkiz fiandinn ok þeir sem medr honum fellu. uoru þeir allir keyrdir brott. sumir allt nidr til heluitiss. en sumir i þat hit þokufulla lopt milli himins ok iarðar. sem eigi er sua ofarliga at þeir hafi nỏckurn fagnat edr gledi af liosinu. eigi ok miok nedarliga[28] at þeir megi sua mikla freistni ok margan vfagnat oss gỏra sem þeirra uili er til. ok þo fylgir þeim æfinliga sin heluitis pina huar som þeir eru.

Af genesi. Ok sua uard aptann ok morginn. bædi samt einn natturlighr dagr. af scolastica historia. Þat eru uár .ij. dæghr. þiat i fyrstu er gud skapadi himin ok iorð. skapadi hann ok liosit sem sagt uar. Nu sem þat settiz ok minkadi[29] seint ok seint. þa uard þaþan af fyrsta dags aptann[30] eptir uarum uana. ok þi sama liosi umlidandi[31] iỏrdina ok siþan upprennanda[32] uard morginn. Af Augustino. Fyrr nefndir uillumenn Manichei. kallzandi þat at dagrinn hefdi af aptninum hafiz. skildu eigi at sua sem liosit uar kallat dagr enn myrkrit[33] natt heyrdi deginum til. enn aptanninn uard eptir þat sama uerk sua sem lidnum ok lyktadum sealfum deginum. Enn fyrir þa skynsemd at nattin heyrdi sinum degi til. þa segiz eigi einn dagr hafua odru uiss[34] lyktaz ok umlidit utan at lidinni nattinni sua sem morginn uard. Teliaz sua sidan medr sama hætti adrir dagarnir fra morni ok til annars morgins. Leid sua nattin ok lyktadiz. enn annarr dagr byriadiz.


Her segir fra þi er gud skapadi aa oðrum degi festingar himin ok sundrskiptingh aa uỏtnum

3. A odrum degi skipadi gud hinum hæstum þessa heims haalfum. þiat himinriki var þegar fyllt ok skreytt medr helgum englum [sem fyrr var sagt. þa er þat uar skapat[35]. Gordi hann þa festingarhimin. hafanda innan i ser alla þa hluti sem uęr hỏfum nỏckura[36] uissu af. ok skildi medr honum i sundr aull þau uỏtn. sem hann uilldi at her uęri eptir i uerolldinni. fra hinum sem yfir honum eru. sua saman strengdum ok þrỏngdum sem kristallus edr hinn hardazti gleriss til at iafna. utan þat at þau megu litt edr ecki bradna af nỏckurum elldzhita. ok sagdi sua. af genesi. Verdi festingarhiminn i milli uatnanna ok skili þau i sundr sin i milli. af scolastica hystoria. Gordi gud þa festingarhimin af uatzins hỏfudskepnu sua sterkliga samantengdan ok strengdan. at hann hefir i ser allar himinfastar stiỏrnur. ok þi likaz skięran[37] sem kristallus. sua huelfdan til litils lutar at iafna sem bỏllott eggskurn. ok greindi sua i sundr medr honum þau uỏtn sem undir honum eru fra þeim sem yfir honum eru. Þa skapadi hann ok undir festingarhiminsins nafni adra himnana enn sealft himinriki. Enn fyrir hueria sauk er gud uilldi at uỏtnin uæri yfir festingarhimninum. þa er þat sealfum honum kunnigt. eptir þi sem segir Commestor. þo at nockurir menn hafi þa ętlan aa at [þaþan komi[38] regn aa sumartima. Augustinus segir at huilik uỏtn er þar eru ok medr huerium hætti þau eru.[39] þa efum uer medr ỏngu moti at þau eru þar. þiat meiri er rỏksemd þessarrar ritningar segir hann enn allr glỏggleikr ok skodan mannligs skilnings ok huguitz er til. Af genesi. Ok þegar i stad uard sua. gaf[40] gud honum þat nafn at hann heti himinn. af scolastica hystoria. þiat himinninn hefir i þessum stad allt eitt at þyda ok hulning. fyrir þa sauk at hann hylr ok hirdir fyrir oss alla usyniligha luti.

Af genesi. Ok sua uard aptann ok morginn medr fyrri grein annarr dagr. Af scolastica historia. Ebreskir menn segia at engill inn uard aa þessum degi fiandi. ok draga þat eigi sizt til dømiss þar um. þo at þessa dags uerk se gott sem allra þeirra annarra sem gud gỏrdi. þa er þo allt at eins eigi her af þessu[41] þat einkannliga lesit. at gud saa at þat uar [god skepna.[42] Huerium er þeir synaz samþyckiaz sem aa manadagh[43] ueniaz englum messur at syngia. sua sem þeim til lofs er stadfestuz i guds þeonostu. Enn heilagir kennifedr hallda annat fyrir sannara. at þat se helldr sua meirr uordit fyrir annarrar merkingar skylld. Guð er sealf eining ok samþykt. ok fyrir þi leiðiz hann allan aaskilnat ok sundrþykt. enn tuitalan greiniz ut af eininginni fyrst. ok fyrir þann skylld takaz aðrar tỏlur i heilagri ritningu medr meiri uirkt ok metare[44] merkingu. Ma þat ok uel audsynaz af uárs herra ordum. at engillinn hafi aa hinum fyrsta degi fallit. þar sem sealfr hann talar sua af honum milli annarra luta i Jons gudspialli. at hann uar allt fra upphafi manndrápari ok hann stód engan tima ne staðfestiz i sannleikinum. Enn af þi at sua ma synaz ok segiaz at hins þridia dags uerk greiniz ut af annars dags uerki. sem sidarr má synaz. þa lofaz þat eigi sua sem ỏnnur fyrr enn aa þridia degi. sua sem þat er fulluliga lyktat ok algỏrt.


Her segir fra þi er gud let iordina birtaz ok fræuaz. af speculo historiale. Capitulum.

4. A þridia degi let gud þau uỏtn sem undir festingarhimninum uoru. samnaz saman i einn stad. ok iorðina birtaz. skipadi hann sua fiorum fyrr sỏgdum hỏfudskepnum huerri medr sinni spera innan festingarhiminsins eptir þij sem[45] sealfra þeirra þykt ok þungleiki [er til.[46] Elldinn efztan næst festingarhimninum. þiat hann er lettaztr. af huerium er truiz at sealf himintunglin hafi gỏr uerit. þa loptit er þat i sinum efra part skiært i ser. enn i hinum nedra hefir þat marga ruglan af uindum ok uætum. þokum ok reiðarþrumum. sniofum ok elldingum ok odrum þeim lutum tilkomandi sem uęr hỏfum fulla raun af. þar næst uatnit. huert er hann samnadi saman i undirdiupit. dreifandi þadan sua sem af einu modur kyni aull ueralldarinnar uỏtn um leyniligar iarðarinnar raasir ok umferdir. henni til freouanar ok manninum til nytsemdar. nedsta skipaði hann iordina ok innzta i aullum þeim. þiat hon er þunguz. iafnuættandi hana[47] sua sem medr einni uaag ok setiandi i miðian heimsins punct medr aullum sinum yfiruęttis þunga. molldu ok allzkyns maalma kyni. grioti ok gimsteinum ok[48] annars hattar steinum. Ok sem hann byriaði þessa dags uerk sagdi hann sua. af genesi. Samniz saman i einn stad uỏtn þau sem undir himninum eru. at [þurr grandi[49] megi synaz. ok þegar i stad uard sua. af Augustino. Skildiz þa ok i sundr skiptiz i þær myndir sem nu seam uær þat hit usyniliga heimsins efni sem stundum uar kallad aud iord[50] ok usamit. annan tima myrkr edr[51] undirdiup ella uatn. fyrir huert er guds andi fluttiz medr fyrri grein. sua at iỏrdin formerat af þi sama efni birtiz audsyniliga i sinum stad eptir þi sem nu syniz þat. ok er bædi sallt ok sætt. Matti þat uel uera at þau uỏtn sem medr nỏckurri [dỏgguan af þoku[52] huldu ok um foru allt þat rum ok uidattu sem i loptinu er. sua sem medr smáregni edr isinghu. fengi uerit i litlum stad hia þi sem adr. siþan er þeim uar sua sterkliga saman strengt. Kalladi hann þa þurrlendit iỏrd enn allt saman uatnanna megin kalladi hann hauf.

Ok sua sem uatnanna uerk uar fyllt ok framm komit. segir Moyses at þat uar gott ok ual gort. ok lagdi þar til iafnframm annat uerk medr þessu. ok sagdi sua. af genesi. Groi iỏrdin ok freoiz medr blomberanda[53] gras gerandi sitt saad. ok medr epliberandi treo ok allzkyns alldinuid gerandi allan sinn aauỏxt eptir þi kyni sem þat er uordit sik til. huers saad er i sealfu ser skal aa iordunni uera. Ok þetta uard allt.[54] at iỏrdin bar þegar grænt gras meðr hinn bezta bloma ok saadberanda medr sinu kyni ok epliberandi treo gerandi fagran aauỏxt. ok huert sem eitt hafanda medr ser sealfs sins saad meðr sinni eiginni mynd. af speculo historiale. Eigi leiddi iordin þa ok sua seint ok aa lỏngum timum framm sinar plantanir sem nu. helldr uar ỏll þessi hennar fegrd ok frygð þegar i stad medr sinum eiginlighum blomum ok aauexti. af scolastica historia. Ok þo at nockurir menn hafi þrætt um ok á greint huart er helldr hefir heimrinn uerit skapadr aa uaartima. þiat þa blomgaz ok aauaxtaz flestir hlutir. edr aa haustar[55] tima i augusto manadi. af fyrirfarandum ordum at iỏrdin bar framm epliberandi treo gỏrandi fagran aauỏxt ok gras hafanda sitt saad. ok helldr heilog kirkia þat stadfastliga fyrir satt i sinum kenningum ok læridomi. at hann hafui aa uarit i marcio skapadr uerit. A þeima degi plantadi gud ok iardneska paradis. þat land er sua heitir ok liggr til austrættar af þeirri heimsins halfu er Asia heitir. miklu hæra enn nỏkkut annat land aa uáru byggiligu iardriki. ok þui matti Noa flod huergi námunda þi ganga. ok fylldi[56] þat þegar medr aullum lystugleik ok unadsemd upprennandi ædar medr fỏgrum frammfliotandi uỏtnum medr iardarinnar berligum[57] blomstrum ok allz haattar þeim treom sem full uoru af frygd ok fỏgrum aauexti. Nu sua gort sem uar. sá gud at þetta uar allt saman god skepna. ok sua uard aptann ok morginn ok lyktadiz medr þui hinn þriði dagr.


Her segir af fiorda degi er gud skapadi sol ok ỏll onnur himintungl. af speculo hystoriale. Capitulum.

5. A fiorda degi pryddi gud[58] himininn ok þa luti medr himneskum liosum. sem adr hafdi hann gỏrt. einkannliga fyrst hinar efztu haalfur heimsins. skapandi þa oll himintungl huer er iỏrdina skylldi birta bædi um notr ok um daga huart eptir sinum hætti ok greina alla tima huert[59] medr margfalldri[60] sinni ræringu.[61] ok sagði sua. af genesi. Uerdi lysandi stiornur i festingarhimninum. at þær greini i sundr sér huart dagh ok nátt. at þær se til taakna ok tima. dagha ok aara. ok lysi i festingarhimninum ok birti iỏrdina. ok þegar uard sua. Scolastica historia.Eigi at eins let gud þessi lysandi lios sem uær kỏllum himintungl uerda uerolldinni til fegrdar ok liossins nytsemdar. nema ok þar medr til taakna edr marka. at af þeim megi merkiaz huart sem[62] eru skir uedr edr uskir. blid edr hridir. ella til þess at af þeim skylldi uerda þau .xij. taakn er uęr kỏllum stiỏrnumỏrk sem zodiacus hefir i sér. ok at greina tima. þat er uaar ok sumar haust ok uetr. ok þar medr þa sem uær kỏllum solstỏdu tima aa uetr ok sumar ok iafnnættis tima aa haust ok uár. ok at greina daga. uikur ok manadi. aar ok alldir.

Af genesi. Gud gordi tuau stor himintungl. hit meira. þat er solina. til þess at þat skyllde medr sinni birti deghinum lysa. hit minna. þat er tunglit. at þat lysti nattinni. Stiỏrnur gerdi hann ok þar medr ok setti þær allar i festingarhimninum. utan eigi þær .vij. medr solu ok tungli. sem planete heita. þær reika ok leika lausar i loptinu ok ganga i gegn fyrr sỏgdum festingarhimni. at þær medr sinn gangh tempri hans uelltingh ok umturnan. Setti hann þær fyrir þa sauk þar. at þær skylldi medr þi liosi sem þær hỏfdu[63] af solinni birta alla uerolldina ok gora grein milli lioss ok myrkrs. af [scolastica historia.[64] Eigi let gud fyrir þann einn skylld bædi tungl ok stiỏrnur birta nattina. at hon skylldi eigi medr ỏllu fegrdar laus uera. sua som þa uæri ef hon hefdi medr ollu ekki lios ok birti. utan ok til þess eigi sidr. at þeir menn sem a nattartimanum starfadi skylldi þar af hialp ok huggan hafua. sua sem skiparar ok adrir farandi menn ok einkannliga i Blalandz eydimỏrkum edr sandhaufum. þar sem litill uindzblærr sléttir ok hylr þa uegu. sem adr hafa farnir uerit. Ysidorus dicit. Þeir eru sumir fuglar sem eigi megu þola at sea solarinnar lios. sua sem noctua. er allr er einn ok nocticorax. huerr er fyrir þa sauk heitir noctua. at hann flygr um nøtr ok sézt[65] ỏngan tima um daga. þuiat þegar i stad sliouaz hans syn sem dagrinn birtiz. Hann er engin i þeirri ey sem Creta heitir. ok þo at hann se þagat fluttr af odrum stỏdum. þa deyr hann þegar[66] sem hann kemr þar. Sa fugl sem strix heitir er[67] náttfugl medr fleirum odrum. ok fỏdaz þeir flestir miok aa nattinni. scolastica historia. Eigi uar solin ok þui sidr naudsynligh ok þarfligh at þat hit biarta sky gordi ok fylldi hennar embøtti sem uerolldina birti. þuiat þat sama sky hafdi litit lios ok læmegit.[68] ok lysti lettliga huergi edr litit utan hina hæsta hluti sua sem nu lysa stiỏrnur. Eru ymsar getur aa ok ætlanir huat af þui skyi hafi uordit. annat huart at þat hafi aptr horfit i þat sama efni sem þat uar skapat af. sua sem su stiarna er Austruegs konungum uitradiz. ella at þat sama fari ok fylgi iafnan medr solinni. ella þat at solarinnar likamr se af þi sama gỏrr. Sua finnz ok skrifat at solin uar gỏr aa morgintima ok i austri. enn tunglit at aptni sua sem tilkomandi nátt ok i austri. Enn þo uilia [sumir sanna[69] at þau uæri bædi samt gỏr aa morgintima. sol i austri en tungl i uestri. ok þann tima sem solin settiz. hyrfi tunglit at tilkomandi nátt til austrs. Heilagr Augustinus syniz hinni fyrri greininni samþyckiaz[70] i fyrr nefndri sinni bok yfir genesim. her segir sua milli þeirra som malugligha ok kauisliga[71] kallaz. sua sem eptirfrettandi huilikt er tunglit uar skapat i fyrstunni.[72] huart helldr þilikt sem þa er prim er. sakir þess at þa ætti sua at telia. edr fullt ok .xiiii. natta. fyrir þann skylld at þat hefdi þa átt uskatt[73] at hafa uerit. at hann sinnar huarigum ne samþyckir i alla staði. helldr gengr þar i milli[74] segiandi berliga medr fullkomnum orskurd. at huart sem þeir kalla i þann punct uerit hafa sem prim er edr fullt sua sem .xiiii. nátta. at gud gỏrdi þat algỏrt. af genesi. Ok sealfr hann sa at þetta uar enn ein god skepna. vard sua aptann ok morginn ok lyktadiz hinn fiordi dagr.


Her segir fra þi er gud skapadi fiska ok fugla. scolastica historia ok speculum historiale. Capitulum.

6. A fimta degi pryddi gud loptit medr fliugandum fuglum ok uatnit medr suimandum fiskum. takandi af uatninu efni til þessa huarstueggia. þiat uatnit snyz lettliga til loptzins sua sem þat þynniz. loptit snyz ok aa sỏmu leid auduelldliga til uatzins sua sem þat þykknar. Augustinus. Skulu þeir allir skynsamir menn. sem þessor ord ok atkuędi gỏra nockura hrøring[75] edr efadsemd. þat ual mega uita. at hinir uisuztu menn þeir sem þess[76] hattar hluti skoda ok skynia uanduirkliga. taka þetta hit þokufulla lopt ok hit uỏkumikla medr uỏtnunum. sem fuglarnir fliuga i. þiat loptit þrỏnguiz sua ok þycknar af þeim uætam ok andargust sem upp leggr af ollu saman iỏrdunni ok uatninu. at þat þolir harðla uel fuglanna flug. Þar af uerda sua mikil dauggfaull um nøtr. iafnuel at heidskirum uedrum. at grasit er aluátt af þeirri saumu daugg einni saman um morgininn. eptir þi sem uær megum sea sealfir. Sua finnz ok skrifat i hinum skiluisuztum bokum ok rỏksamligum ritningum. at þat fiall sem Olimpus heitir. ok stendr i þeirri haalfu Grecie sem heitir Macedonia. se sua ytiruættis hátt. at aa þess efztum hædum uerdi huarki sky ne uindr. fyrir þann skylld at þat er ỏllu þessu uætuloptinu hæra. i hueriu er fuglarnir fliuga. ok fyrir þa sauk segiz at þar fliugi eigi nockurr fugl. Enn þessa uard sua uist ok kunnigt gort. at þeir menn sem til þess uolduz ok uỏnduz aar fra aari at fara upp aa ofanuert þat sama fiall sakir nockurra sinna fornfæringa. eigi ueit ek huerra hellz segir hinn helgi Augustinus. þa skrifadu þeir nockura merkiliga luti uppi þar aa molldunni edr duptinu. hueria er þeir fundu meðr aullu uskadda annat aarit eptir sem þeir þar komu. Matti þat medr ỏngu moti uera. sem huerr skynsamr madr ma skilia. utan þar kęmi huarki uindr ne uæta. Enn af þi at þar uar loptit miklu þunnara enn þeir mætti þat standaz sakir engis andargustz moti uana sinum ok natturu. þa baru þeir upp þannig meðr ser uáta suoppu[77] ok logðu uidr nasirnar[78] sealfum sér. at þaþan af tøki þeir þykkara lopt ok likara [sinum natturu uana.[79] sogdu þeir sik eigi at[80] einn fugl þar seeð hafa. Eigi segir siá hin skiluisligzta ok hin truanligzta skrift uskynsamliga at þi edr urettliga. eigi at eins fiska ok ỏnnur þau kuikendi sem i uǫtnum flytiaz utan ok iafnuel fliugandi fugla af uỏtnunum fædz hafa. fyrir þa grein at þeir megu uel ok fagrliga um þetta loptit fliuga. sem af iarðarinnar ok hafsins uỏkum ok uætum riss ok þykknar.

Af genesi. Gud sagdi þa sua. Leidi uǫtnin ut af ser skridanda lifs anda kuikenda ok fliuganda fugla kyn undir festingarhimninum upp yfir iỏrðina. scolastica historia. Fyrir þann skylld eru fiskarnir her kalladir [skridlig kuikendi.[81] at þann tima er þeir lengia sik suimandi i uỏtnum som aakafligaz. flytiaz þeir þo at lettligarr yfir sin briost á uatninu. likara skridandum iardar kuikendum enn þeim er ganga. [Af þui orði villtiz miǫk hinn visi Plato þann tima sem hann kom niðr a Egiptaland ok las þar bekr Moysi. at fliuganda fugla kyn leiddiz upp yfir iǫrðina. Hugði hann at Moyses hefði þann skilniag aa haft. at fliugandi fuglar uęri loptzens skraut ok pryði at eins niðri viðr iǫrðina. enn goðer englar ok illir veri hinu efra loptinu til skrautz ok fegrðar. Enn þat er ekki sva. þiat goðer englar eru i himinriki sem fyrr var sagt. enn iller voru i brott keyrðer ok rekner i þetta hið þokufulla lopt. sialfum ser til eylifrar pinu enn ekki til nǫkkurs skrautz eðr pryði.[82] Genesis. Ok þa skapaði guð stora huali ok annan lifanda ok hræriligan fiska kyns anda. huat er uỏtnin hỏfdu gefit ut af ser medr sinum eiginligum myndum. ok fliugandi fugla. huera medr sinu kyni. Gud sa at þetta uar ein god skepna. ok blezadi bædi fiskum ok fuglum sua segiandi. Uaxit þer ok fiỏlgiz ok fyllit seofarins uỏtn. fiolgiz ok fuglarnir eigi sidr yfir alla iỏrdina. Vard sua aptann ok morginn ok lyktadiz hinn fimti dagr.


Her segir fra þi er gud skapadi lauf ok gras ok skryddi iordina medr allzkonar blómstrum ok kuikendum ferfættum. Capitulum.

7. A hinum setta degi pryddi gud iỏrdina seinaz. sua sem einn af þeim fiorum fyrr nefndum hỏfutskepnum sem þungaz er[83] oc lægz liggr. aullum hinum hærum halfum heimsins þat er himninum loptinu ok þar medr uatninu fyrri[84] fagrliga skipadum ok skryddum. Skapadi[85] hann aa þeima degi upp aa iorðina þrenn kuikenda kyn. eitt er alidyr. þat som uęr kollum busmala. annat skridkuikendi. þridia aunnur ferfætt kuikendi sem uillidyr. Ok fyrir þa sauk at gud uissi fyrir at madrinn mundi syndaliga falla. þa skapadi hann buit honum til fæðu ok uidrhialpar eptir komanda erfidi. þiat iumentum er upp aa norrænu[86] ein hialpadar skepna. A þann sama dag skapadi hann ok manninn eigi sidr til at byggia uerolldina þessa heims. sua sem hann hafdi hana algort ok fagrliga prydda. gorandi hann af tueimr natturum. likaminn af iarðarinnar molldu samtengiandi honum skynsamligha lifs anda af ỏngu efni utan at eins medr sealfs sins almætti skapadan. Ok sem hann byriadi þessa dags uerk ok skapan sagdi han sua. genesis. Leidi iỏrdin framm ok gefi ut af ser lifanda anda medr sinu kyni. busmala. skridkuikendi ok ferfætt kuikendi.[87] huert sem eitt medr sinum eiginlighum myndum. Vard ok þegar i stadinum[88] sua. at gud gordi ỏll iardarinnar skridkuikendi eptir sinu eigin[89] kyni. Ok sem gud fadir saa at þetta uar ein god skepna. sagdi hann sua til sins sęta sunar ok heilags anda. Gorum uęr manninn eptir uarri liking ok likneskiu. at hann se stiornari yfir siofar fiskum ok himinsins fuglum. ferfættum kuikendum ok aullu iarðrikinu. ok þar meðr ollu þi skridkuikendi sem nockura lifs ræring hefir i uerolldinni. Skapadi gud manninn eptir sealfs sins mynd ok likneskiu. skapadi hann bædi karlmann ok kuenmann. ok þo sidarr konuna sem ofarr meirr man heyraz mega.

Scolastica historia. Af þrennum lutum[90] ma einkannligha merkia manzins tign ok uirðing. Þat er hit fyrsta at eigi at eins uard hann i sinu kyni sem fyrri sagdir lutir. helldr ok iafnuel at hann er þar medr guds likneskia. fyrir þui at hann gaf honum einum skynsemdar skilning af ollum ueralldar kuikendum. Er likneskia heilagrar þrenningar medr þrifalldri grein[91] ok skilning mannzins aund ok hugskot. þat er til[92] minnis. til skynsemdar skilningar ok til uilia edr elskhuga.[93] þiat þessir .iii. lutir eru ein ueran ok eitt lif medr huerium manni sem einum. sua sem .iii. personur eru i guds þrenningu fadir ok sonr ok heilagr andi. ok þær allar eru þo einn gud. Þat er annat at hann uar skapadr medr stadfestri[94] fyrirhugsan. þiat i odrum sinum uerkum baud gud at eins. ok uurdu þeir lutir. enn i þessu sỏgdu guds personur fadir ok sonr ok heilagr andi sua fyrirhugsandi ok stadfestandi sin i milli. Gorum uær manninn. Þat er hit þridia manzins tign ok forprisan. at hann uar skapadr herra ok sua sem konungr allra[95] iardneskra kuikenda. ok at þau skylldu honum til klædnadar ok fædu ok til erfuidis lettis[96] ok til uidrhialpar. sidan er hann hafdi misgert. þiat fyrir syndina gaf gud bædi manninum ok odrum kuikendum iardarinnar aauỏxtu til fødu. [ok þi[97] at iordin leiddi þa ỏnguan lut ufrean[98] ut af ser edr[99] skadsamligan. Enn þessarrar drottnanar misti hann af syndarinnar tilskylldan. bædi yfir hinum størstum kuikendum ok hinum smærstum. yfir hinum stærstum sua sem leonum. til þess at hann uiti ok uidrkenniz at hann hefir latit sitt ualld ok drottnan yfir þeim. enn yfir hinum smæstum sem flugunum.[100] til þess at hann skili ok undirstandi þar af huersu uanmegn[101] ok herfiligr hann er þar af uordinn. yfir medalkuikendunum hefir hann enn ualld séér til hugganar. ok at hann uiti þadan af at hann hafdi sua fyrir syndina yfuir odrum sem þessum.

Speculum historiale. Medr þeirri[102] hinni fyrstu ok hinni fremstu fyrr sagdri heilagrar þrenningar likneskiu sem manzins hugskoti er.[103] i huerri er hann samlikiz gudi meðr heilagum englum. berr madrinn ok guds liking einkannliga i .v. lutum. Hin fyrsta er su drottnanar rỏksemd ok ualld sem i fyrstunni uar honum ueitt. þiat sua sem gud er allra luta drottinn ok herra. himneskra ok[104] iardneskra ok þeirra sem i heluiti eru. aa þa leid uar madrinn sem drottnari ok herra yfir skipadr eigi at eins fyrr sỏgdum kuikendum utan ok þar medr allri þessa heims ueralldar bygd. sem fyrr uar sagt. Annat er upphafsins rỏksemd. þiat aa þann haatt sem gud er upphaf allra luta fyrir sina skapan. sua er Adám allra manna upphaf ok fyrstr fyrir getnadarins skylld. Þat er hit þridia at sua sem nỏckurir hlutir eru samkuæmiligir milli guds ok annarra hluta. sua[105] kemr ok mart saman medr manninum ok audrum ueralldligum lutum. ok þaþan af kallaz hann minni heimr. Þat er hit fiorda at sua sem gud er allra luta endalykt. sua er madrinn ok sidarst[106] eptir natturu skipaninni.[107] þiat hann var seinaz skapadr. þo at hann uæri allra iardligra hluta fyrstr ok fremztr eptir skynsemdar skipan. Þat er hit .vta. at sua sem gud er hueruetna allr medr sinn almatt i hinum meira heimi. sua er aundin i sinum minna heimi þat er i ollum likamsins limum medr huerium sem einum ueralldligum manni. Madrinn medr sinni skynsemd er eigi þaleidis skapadr lutr ok nidrleitr sem skynlaus kuikendi. er hans likams uỏxtr rettr formeradr upp til himinsins sua sem sealfan hann aaminnandi. at hann hafi aa þann haatt sin hugskotz augu ok skilningaruit til himneskra hluta. sem hans likamligh augu skilningaruit ok aaseona ueit[108] upp til himinsins. Hann uar ok þa litlu stund sem hann stod i þeirri[109] meinleysiss stett. ok skylldi æfinliga uerit hafa. utan alla piniliga angist. af hann hefdi eigi misgort. þiat honum skylldi huarki hungr ne þorsti. eigi kuldi ne hiti. eigi erfidi ne nockurs háttar krankleiki angrat hafa. Eigi hefdi hann ok þurfat[110] likams dauðann at ottaz. þiat lifandiss [likaminum skylldi hann[111] flutz hafa til eilifrar dyrdar. Eigi hefdi hann ok þurft klædnat at hafa. ok þo hefdi hann [þar af[112] ỏngua skamfylling fengit. þiat engan kendi hann þa uera sinn leyndarlim. helldr enn hofudit hendr edr føtr. Madrinn hefdi þa getinn uerit utan alla synd ok suiuirdu. enn føddr utan allrar sutar[113] ok sárleiks.

Ok eptir þat er gud hafdi sua skapat þau. blezadi hann þeim ok sagdi sua. genesis. Vaxit þit ok fiỏlgiz ok fyllit iordina ok stiornit henni. Drottnit ok siofarins fiskum himinsins fuglum ok ollum þeim kuikendum sem røraz aa iardriki. af scolastica hystoria. Þar sem gud sagdi sua. Vaxit þit ok fiỏlgiz. huat er eigi matti[114] uerda utan þeirra samblandan. þa skapadi hann hiuskap milli karlmanz ok konu. huar af er þeir uillumenn eru af sinni sỏgn aptrsettir ok suiuirdir. sem þat sỏgdu at sambud milli karlmanz ok konu mætti alldrigin uerda utan synd ok saalu haaska. Augustinus. Varu þeir menn ok er þess spurdu. huersu madrinn hafdi nỏckut ualld yfir dyrum fiskum edr fuglum ok ollum audrum daudligum kuikendum. medr þui at uęr seam mennina af mỏrgum dyrum drepna uerda ok marga fugla þa oss mein gỏra. sem uer uilldim feginsamliga fordaz ella giarnsamliga gripa þa ok faam þat eigi gert.[115] huersu tỏkum uęr at þi ualld yfir þilikum lutum. Medr fyrstu grein ma þi þeim uel suara. at þeir uillazst mikilliga þar sem þeir hugleida eigi[116] manzins stett. huersu hann fordæmdiz[117] meðr daudleik þessa lidanda lifs eptir syndina. tyndi sua ok misti þess algỏrleiks. sem hann uar skapadr til guds likneskiu. Nu ef manzins [fyrdømingar stettr[118] eflir ok orkar sua miklu. at hann styri ok stiorni sua mỏrgum kuikendum sem busmalinn er edr enn fleirum odrum.[119] þo at hann megi sakir likamsins breyskleiks af mỏrgum dyrum drepinn uerda. þa[120] ma hann [af ỏngum þeim þo tamidr edr tempradr uerda. Enn[121] sua morg ok mikils háttar dyr sem hann temr. huat er af hans riki þa hugsanda. þi sem honum endrnyiadum ok frealsadum [er af[122] gudi fyrir heitit. J adra deilld eru oll[123] kuikendi manninum undir lagin. eigi fyrir likamsins skylld utan helldr fyrir þá skynsemd ok skilning sem uęr hỏfum ok þau hafa eigi. þo at likaminn uarr séé iafnual sua gỏrr ok uordinn sik. at hann syni þat aa sealfum ser. at [ver sém[124] betri enn ỏnnur kuikendi. ok fyrir þa grein gudi likir. þiat manzins likamr at eins er rettr skapadr ok uppreistr[125] til himins sem fyrr uar sagt.

Genesis. Ok enn taladi gud til þeirra. Se herna. at ek gaf yckr huert sem eitt gras beranda sitt saað. ok annan eiginligan aauoxt yfir alla iordina. ok aull þau tre sem i ser hafa saad ok freo sins eigin[126] kyns. at þeir lutir se yckr til fædiss ok[127] uidrlifiss ok aullum iardarinnar kuikendum. aullum himinsins fuglum eigi sidr. ok aullum þeim iardneskum lutum[128] sem røraz megu ok lifs[129] andi er medr. ok[130] þau megi þar af fødaz. Ok þetta uard allt sem hann baud. Sa gud alla þa hluti sem hann hafdi gỏrt. ok uoru hardla godir. ok uard sua aptann ok morginn ok lyktadiz hinn setti dagr. Augustinus. Þeir menn er þess spyria. fyrir hueria grein er gud gordi sua morg þau kuikendi. huart sem helldr i sio edr aa landi. sem manninum eru þi sidr naudsynlig edr nytsamligh. at mỏrgh af þeim eru honum helldr miok hrædiligh ok haskasamligh.[131] þa skilia[132] eigi ne undirstanda. huersu allir lutir eru skaparanum fagrir ok fægiligir. þeim sem alla þa hefir ok nytir til at drottna ok stiorna þar medr allri sinni skepnu. huerri er hann drottnar medr hinu haleitazta logmaali. Et sua berr til. at einn uuitr madr gengr inn i nỏckurs forhags manz hus edr smidiu. þar sem hann flytr fram sina orku. þa sér hann morg þau tol ok tæki. sem hann ueit alldrigi[133] til huers skulu edr fyrir huers[134] skylld þau eru gor. ok hyggr þau unyt ok til engiss hæf. ef hann er miok uuitr madr. Einkannliga ok ef hann er[135] uforsiall.[136] hefir fallit i einnhuern ofn edr hefir sært sik medr nỏckuru iaarni huossu þij sem hea smidnum hefuir legit. sua sem hann handlar[137] þat uuarliga. þa ætlar hann ok hyggr marga luti þar liggiandi miok meinsamliga ok skaðsamligha uera. huerra naudzyn ok nytsemd er smidrinn ueit hardla uel. ok fyrir þi spottar hann ok dárar hins uuitzku. ok gefr ser ecki uætta um hans uuitrleik ok uuidrkiæmiligh ord. fremiandi sina idn ok orku fasta fari sua sem hann hefir adr ætlat. Ok þo eru margir menn sua uuitrir ok heimskir. at þa luti sem þeir uita eigi meðr manninum einshuerium[138] smid til huers þeir eru hæfir ok[139] nytir. þora þeir eigi at lasta. [helldr trua þeir þa nauzunlega ok til nǫkkurra nytsemða giorfa vera þegar sem þeir sia þa. enn þeir þora marga þa luti at lasta[140] ok lyta i þessarri uerolldu. huerrar skapari ok ueitari almattigr gud er. sem þeir uita eigi fyrir huern skylld skapaðir eru. uilia þeir sua i uerkum ok smiduælum almattigs guðs hofudsmids allra luta ok hans hagleiks tolum synaz þat uita sem þeir uita medr ongu moti. Ek iatir[141] ok uel uidr gengr seghir hinn heilagi[142] Augustinus. at ek ueit eigi fyrir huern skylld myss ok madkar flugur ok froskar eru skapaðir. ok þo séér ek allt at eins oll kuikendi i sinu kyni fỏgr uera eigi sidr. þo at mỏrg af þeim syniz meinsamligh[143] uera bædi ok oss motstaðlig sakir synda uarra. Eigi hugleidir ok sua nỏkkurs kyns kuikendi edr sér likam edr limu segir hann. at ek finni þar eigi matéér[144] ok mælingar skilrikis[145] tỏlur ok skipanir til sæmiligs sama ok samþycktar einingar samankoma. Eigi fær ek ok skilit. huadan af þessir lutir allir munu til koma. utan af þeirri hinni hæstu mælingu skipan ok tỏlu sem i sealfri usundrskiptiligri ok eylifri guds tign[146] eru ok saman standa. af huerium er þat er hardla uidrkæmiligt ok sannliga skrifat. at hann skipar alla luti meðr uág[147] matéér ok mælingu. Aull ueralldarinnar kuikendi eru manninum annat huart nytsamligh. ella skiæð ok skadsamlig. ella i þridia stad huarki medr ne moti. Af nytsamlighum þarf eigi at spyria ne segia fyrir hueria sǫk er þau uaru skapað. Af[148] skadsamligum lutum pinumz uęr. fremiumz edr rædumz.[149] til þess at uær of elskim eigi ne fysumz[150] of miok upp aa þetta lidanda lif. sem mỏrgum háskasamlighum lutum er ladit ok undirgefit. helldr elskim[151] uęr ok girnumz upp aa annat lifit. þat sem miklu er betra. þar sem hinn hæsti fridr ok[152] farsælld er. kaupim[153] þat ok uerdskylldim[154] medr milldleiks uerkum. Madrinn pinaz ok miok. þa er hann uerdr meiddr ok[155] skaddr medr nỏckuru moti af þeim edr ottaz at uerda meiddr. þiat otti ok hrædzla er harðla mikil pina. huar af er hann ma hialpsamliga hirtaz. sua sem hann ser þessa luti fyrir sakir synda sinna ser til hafa fallit. þar af ma hann ok mikilligha læraz sua at ottaz ok undraz guds uerk. Ok sem hann séér ok hugleidir hina minztu luti sér mega mein gỏra. þa endrminniz hann sins breyskleiks. huar af er hann mætti ok ætti einkannliga at lægiaz ok litillætaz. Vurdu þau fyrir þessa[156] grein manninum skadsamlig eptir syndina. at þar af pinadiz hann hirtiz ok lærdiz. þar sem þau varu miok hoguær skapað i fyrstunni fyrir syndina. Morgh af þeim uerda ok odrum at skada. huer er ecki pinaz þaaleidis þar af sem madrinn. ok eigi hirtaz þau ne læraz. Af þessum dæmum ma madrinn enn eigi sidr læraz[157] ef hann hugsar sik um. Nockur af þeim eru sua skapad. at þau skulu odrum kuikendum uera til fædu ok uidrlifiss. En til huers at uær grafimz eptir greinum af þeim kuikendum sem huarki eru medr oss ne i moti segir Augustinus. Mislikar þer madr þat at þau stoda þer ecki ne stetta. þa lat þer þat lika at þau meina þer ecki uætta.

Scolastica historia.Af hinum minztum kuikendum. þeim sem af daudra kuikenda likỏmum edr uandzligum uætum.[158] daligum [tream edr[159] dygdarlausum grǫsum eru uỏn at fødaz. hefir umrøda uerit manna i milli. huart þau rynni þa þegar upp sua sem ỏnnur kuikendi. Enn þar til er su orlausn gefin. at þau sem eigi fødaz af nockurri spellan edr skadsemd uurdu þa þegar. enn þau sem af einum ok odrum spelladum lutum[160] fødaz. runnu af þeim sỏmum upp eptir syndina. Þess ma ok einnhuerr lettliga spyria. fyrir huern[161] skylld er gud gaf manninum fædzlu fyrir syndina til uidrlifis. þar sem hann uar þa udaudligr. En þat uar fyrir þa sauk at sa udaudleikr sem hann uar skapadr med. uar medr fødzlu nærandi ok stydiandi. ok eigi þar um medr þeim hætti sem hinn er ukominn er. huerr er ongarrar fødu þarf edr þess háttar næringer. þiat i hinum fyrra matti madrinn þat at deyia eigi. enn i hinum sidarra ma hann eigi deyia.


Her segir huersu uidrlikiz .vii. daga uerk almattigs guds uidr .vii. alldra heimsins

8. Himinn ok iỏrd uaru nu algỏr. ok oll þeirra fegrd ok prydi fylldi gud ok lyktadi. þat er sua mikit at hann syndi fullgort uera sitt uerk aa hinum .viida. degi. ok huilldiz aa honum af aullu þi uerki. sem hann hafdi þa gort ok framit. eigi sua sem af nockurri mødu. helldr af lettandi sinni fyrr sagdri skipan ok gỏrd aa þeim sama deghi. þiat guð hafði þa skapad[162] efni til allra likamligra luta ok[163] saalna. þeirra sem hann skapadi sidan hueria aa sinum skapanar tima. Hafdi hann nu framit ok algort þessi .vi.[164] daga uerk medr fyrr sagdri skapan skipan ok skyringu. Meðr skapan aa hinum fyrsta degi sua sem hann framdi sina skapan af ỏngu efni. ok medr skipan þa er hann skipadi[165] liosit fra myrkrinu. medr skipan edr sundrskiptingu aa ỏdrum ok hinum þridia. enn medr skreyting aa .iii. hinum sidarstum.

Augustinus. J þeim ordum sem Moyses segir at gud huilldiz aa hinum .viida. deghi af þeim sinum hardla godum uerkum sem hann hafdi gort. ma ok eigi sidr medr andaligum[166] skilninghi ok skyrum merkiaz uár eptirkomandi huilld. þa sem hann man oss gefa af ollum uarum uerkum. ef uær hỏfum þau god gỏrt. þiat ỏll uár god uerk er honum at kenna ok eigna. sem oss eggiar[167] til godgỏrninganna ok medr þeim tekr. synir oss sannleiksins ueg. lockar oss ok leidir[168] til þess at uęr gangim hann. gefr oss þar til efni ok orku. at uęr fyllim þat medr frammkuęmd sem hann bydr oss. Enn þat er[169] innuirduligha hugleidanda segir Augustinus. fyrir hueria skynsemd þessi huilld ueitiz aa hinum. .viida. deghi. Hann suarar ser sealfr ok [segir. at hann[170] seer .vi. alldra uinnufulla um allan texta gudligra ritninga. sua sem greinda medr sinum eiginligum endimỏrkum. til þess at huilldin ueitiz aa hinum .viida. Ok fyrir þi segir hann þa sỏmu alldra .vi. hafa mynd ok merking þessarra .vi. daga. aa huerium er gud gỏrdi þa fyrr sagda luti sem scriptin skyrir ok nu var fra sagt.

Manndomsins upphaf. sua sem madrinn tokh at neyta ok niota þessa ueralldar lioss i paradiso. samuirdiz uel ok uidrkuęmiliga hinum fyrsta degi. aa huerium er gud gerdi liosit. Þessi alldr ma ok[171] sua takaz sem hin yngzta barnæska allrar þessar ueralldar. Hans lengd uar fra Adami til Noa flods. ok þat sama flod uard sua sem aptann þessa dags eðr heimsalldrs. þiat uárr hinn yngzti barndomr. fra þi er madrinn er føddr ok til þess er hann er .vii. uetra gamall. eydiz ok af mááz[172] sua sem i uminnis ok[173] gleymsku flodi.

Annarr alldr meðr sinn morgin byriaz eptir flodit af Noa ok er til Abrahams æfi. Samuirdiz hann uel ok[174] likiz audrum deginum. aa huerium er festingarhiminninn uar skapadr milli nedri uatnanna ok efri. Sua uard [ỏrkin ok[175] Noa af sinum monnum sterk ok stadligh festingh milli þeirra nedri uatna. sem hon fluttiz i. ok þeirra hinna efri sem ofan rigndi at henni. Þessi alldr fyrir uerdr sik eigi af flodinni. þiat annarr manzins alldr sueindomrinn. fra þi er hann er .vii. uetra ok til þess er hann er .xiiii. uetra gamall. þuæz eigi ne fellr iafngiarna medr nockurri gleymsku or hans minni sem hinn fyrsti. þiat uær munum þat sem uęr uárum smásueinar. enn neppiliga edr eigi þat er uęr uárum smábỏrn. Tungna skiptit ok þeirra neyking[176] sem gỏrdu stỏpulinn Babel uar aptann þessa heimsalldrs. Eigi gat þessi helldr guds lyd en hinn fyrri. þiat annarr manzins alldr er umuguligr[177] afspringh at geta.

Hins þridia heimsalldrs morginn byreadiz af Abraham. hæfir hann hardla uidrkæmiliga hinum þridia manzalldrinum. fra þi er hann er .xiiii. uetra. ok hann hefir .viii. uetr um tuitugt. þiat sa alldr er uel meginn ok mattugr afspring at geta. Hann samuirdiz ok hardla ual ok uidrkuęmiliga hinum þridia deghinum. aa huerium er iỏrdin uar i brott skipt ok fraskila gỏr uỏtnunum. fyrir þann skylld at aa þeima heimsalldri greindiz guds lydr ok fraskila gỏrdiz þeim hinum mikla heidinna þeoda hegoma ok uaandu uillu fyrir truarinnar fedr hinn aagęta Abraham. sem þeir i uỏfduz medr margskonar skyrsilighum skurdgoda blotum sua sem j hrædiligum [ok vstaðleghum vazens vindbárum. ok enn helldr sem i hręðilegum[178] hafbaarum ok sterkum brimstormum. frealsadiz guds lydr þa ok fra skildiz upp aa þann haatt þessarri þeirra uantru. sem iordin af uỏtnunum þann tima sem hon birtiz ok þurrlendit syndiz. Girntiz[179] hann þa ok þyrsti þaleidis himneska skur gudligra bodorda dyrkandi einn saman[180] ok lifanda gud. sem su iỏrd[181] matuliga dogguad sem sidan mundi fagran frykt ok nytsamligha aauỏxtu heilagra ritninga hỏfudfedra ok spamanna gefa megha. Fyrir þi taladi gud sua til Abrahams. Margra[182] þioda feþr skipadi ek þik. Þessi alldr uanz allt til daga Dauids. Var hans aptann i syndaligum lifnadi Saul konungs ok ferligum framferdum þess folks sem undir hans stiornan[183] uar.

Þaþan byriadiz hins fiorda heimsalldrs morginn af hinum fræga konungi Dauid. Hann er ok likr hinum fiorda manzalldrinum. þeim sem er fra þi er hann hefir .viii. uetr ok tuitugt[184] ok framm til þess sem hann er fimtỏgr. [Rikir saa alldr roskinleiksins sæmiliga[185] millum annarra alldranna. ok er hann fastligt ok frygdarsamligt. sterkt ok stadfastligt skart ok skraut allra annarra alldranna. ok fyrir þa sauk samuirdiz hann heiðrs uel ok fagrliga hinum fiorda deghinum. aa. huerium er himintunglin uaru ger i festingarhimninum. edr huat megi biartligarr ok auðsyniligarr merkia heidr ok birti konungligs rikis ok þann lyd sem honum er uel hlydinn enn solarinnar fegrð ok forprisan. tunglsins birti merkir sealfa synagogam. stiornurnar hennar hỏfdingia. ok alla luti sua grunduallada ok stadfesta [i rikis stiorn[186] sem stiornur i festingarhimni. Aptann þessa heimsalldrs [uard aa æfi[187] hinna sidarri konunga. huar fyrir ebreskra manna þiod uar hertekin ok i þrældom rekin.

Hins fimta alldrs morginn uar hin mikla herleiding i Babilonem. Var hann eigi ulikr þeim luta manzins alldrs ok æfi. sem honom þyngiz ok honum hallar af roskinleikinum til ellinnar. hann kallaz i bokinni þungleika alldr. hann er fra þi er madrinn er fimtugr ok til þess er hann er seaurædr. ok se þo enn eigi sealfr ellidomrinn kominn. A þessum alldri halladiz aa þa leid rikiss stiorn ok stadfesta meðr Gydingha folki. sem madrinn þann tima sem hann liðr af roskinleikinum til ellidomsins. Hans lengd uar af nefndam tima til hegatburdar uars herra Jesu Kristi. Samuirdiz hann uel hinum .vta. deginum. aa huerium er fiskar ok fuglar uaru skapadir. fyrir þann skylld at Judar[188] toku þa uidr[189] at hafaz milli heidinna þioda sua sem i seofar haska. ok at hafa uuissligha[190] tru ok ustadfasta sem fliugandi fuglar renna ok reika hegat ok þegat. Varu þar ok uissuliga storir hualir. þar eru þeir sterkir ok stadfastir menn. sem giarnari uilldu ok uel mattu helldr stiorna ser ok odrum i ueralldarinnar bylgium ok baarum enn þiona edr i þrældom leggiaz i þeirri herleidingu. þiat þeir uurðu medr engiss kyns otta edr ræzlu til skurdgoða blotz edr nỏckurrar annarrar uillu ok uantru leiddir edr lockadir. Þat er geymanda er guð blezadi þessum kuikendum ok sagdi sua. Vaxit þer ok fiolgiz. fyllit seofarins uỏtn. enn fuglarnir fiolgiz yfir iorðina. þiat Gydinga þiod freouadiz ok fiỏlgaðiz harðla mikit upp fra þeim tima sem hon dreifdiz millum heidinna þioda. Þessa alldrsins aptann uard þat hit mikla ok hit margfallda syndafang meðr Gydinga folki. er þeir [voru sua blindaðer. at þeir[191] kendu eigi uárn herra Jesum Kristum til sin komanda higat i uerolldina.

Hins setta alldrs morginn byriaz[192] ok hefz af gudspiallzins predican fyrir lausnara uaarn Jesum Kristum. [Er hann eptir þi sem uerolldinni sealfri til heyrir þeim luta mannzins æfi likaztr. sem hans gamall ellidomr birtiz ok audsyniz.[193] A þessum hinum .vita. heimsins alldrinum lamdiz storliga miok ok nidr lagðiz þat hit likamligha ok hit ueralldligha riki Juda. aa huerium er þeirra musteri uar nidr brotit ok þeirra fornfæringar eyddar ok unyttar. ok su þiod er driugum komin at endalykt lifsins. eptir þi sem rikissins afli ok orku heyrir til. A þessum alldri føddiz þa nyr madr sua sem i ellidomi hins gamla manz. saa sem nu lifir andliga. A hinum .vita. degi uard maðrinn til guds likneskiu ok likingar. Ok aa þessum hinum .vita. heimsalldri føddiz uaarr herra hegat i heim likamliga. af huerium er spamadrinn segir sua. Madr er hann ok huerr man kenna hann. Ok sua sem aa þeim deghi uard bædi karlmadr ok kona. medr þeima hætti er aa þessum alldri Jesus Kristus ok hans kristni. A þeim degi var madrinn upp aa þann haatt yfir skapaðr busmỏlum hỏggormum ok himinsins fuglum. sem Kristr styrir ok stiornar þeim hugskotum aa þessum alldri sem honum goraz hlydin ok til hans kristni koma ok kriupa. huart sem þat er helldr af heidnum þioðum eðr Gyðinga folki. til þess at þeir temiz ok tempriz af sealfum honum. edr huat manna sem þeir eru er hoguærir gỏraz ok honum hlydnir. huart sem þeir hafa fyrir likams fystum of gefnir uerit sem busmalar. edr hafa þeir i myrkra[194] þoku sua sem i uillu eðr nỏckurri uantru uafdir ok blindadir uerit sem eitrormar. edr hafa þeir ofmetnadar fullir uerit ok frammgiarnir sem fliugaudi fuglar. Biðium nu[195] þess gud at sa ueralldarinnar timi. sem er sua sem aptann þessa heims alldrs[196] taki oss eigi ne beri aa uára lifdaga. þiat þat er ueralldarinnar endalykt ok timar Antikristi. af huerium er gud segir. Hyggr þu eðr ætlar at mannzins son mun[197] nỏckura tru finna aa iardriki þann tima sem hann hefir komit.

Eptir þenna aptan man morginn koma. sua sem sealfr gud man hegat koma meðr sinni signadu birti. Þa manu þeir huilaz af aullum sinum uerkum medr Jesu Kristo. sem alaz af hans eptirdømum (ok) hafa god uerk gỏrt. þiat eptir þilik dømi[198] er ollum godum monnum huilldin uæntandi aa hinum .vii. deginum. þat er aa hinum .viida. heimsalldrinum. þeim er ỏngan hefir aptaninn. Vønti huerr sem einn goðr madr seer at þi eylifrar dyrdar eptir hardla god .vi.[199] dagha uerk. þat er eptir .vi.[200] daga umlidna. ok skili sua huat er þat hefir at þyda. er gud huilldiz aa hinum .viida. deghinum af aullum sinum uerkum. þiat sealfr hann uinnr meðr oss alla þa goða hluti sem uęr gỏrum. ok af þi er þat rettliga sagt at hann huiliz. þiat eptir ỏll þessi uerk mun hann oss[201] meðr sealfum ser æfinliga huilld ueita.

De genesi. Blezadi gud þa hinn .viida. daghinn ok helgadi hann. þat er sua at skilia. at hann skapadi at saa dagr uęri haleitr ok heilagr halldinn. þiat aa honum letti hann af aullu uerki sinu. þi sem hann hafdi þa skapat. scolastica historia. Þar sem segir at gud huilldiz aa hinum .viida. degi af ollu þi uerki sem hann hafdi fyllt ok framit. þa tééz ok syniz þat uerkit sem hann hafdi þa enn eigi gỏrt. af hueriu er hann lettir enn eigi edr huiliz. Þriu fyrr sogd uerk hafði hann þa gort. skapat skipat ok skreytt. Hit fiorda hans uerk lettir alldrigi af. sua lengi sem hann lætr mannkynit aukaz. skapandi ok samtengiandi huers sem eins saal sinum eiginligum likam. Hit fimta man hann fremia annars heims. synandi þa aullum godum monnium sealfs sina aaseonu sem þionandi madr. sediandi þa ok somandi æfinligha meðr sealfum ser i himinriki.


Her greinir ok skyrir af skapan ok setning heimsins ok mannzins skapan ok sundrgreining natturu hans

9. Fyrir þa sok at um hrid uar sagt bædi i senn af skapan karlmanz ok konu. huat er þa uard eigi allt i senn ok aa einum tima. þa endrtekr Moyses medr nockuru moti aptr [til fyrr sagdra luta.[202] til þess at hann þi fylliligarr[203] til lykta leiði þat sem hann hefir adr medr skiotu maali ok skỏmmu uidr komit. ok tekr i fyrstunni sua til ordz. genesis. Þessor eru gỏrdir ok getnadir himins ok iarðar þann tima sem þau uaru skapat. aa þann sama dagh sem gud gỏrdi himin ok iỏrd ok allan akrsins blomstr ok grænsku ok hans foðr ok fædzlu. fyrr enn þat rynni upp yfir iordina. ok þar medr allt iardarinnar gras fyrr enn þat friouadiz. þiat gud hafdi þa enn eigi nỏckurn stad latit rigna yfuir alla iỏrdina. eigi uar ok nockurr madr til þa hana at yrkia edr uinna. helldr reis einn storr uppsprettubrunnr edr[204] uatnzædr upp af iordinni dỏgguandi allan hennar aauoxt ok aasynd.

Augustinus segir at saa madr er þi sidr aufundandi edr lastandi. sem þessa luti fær sua uel ok uitrliga skilit eptir þi sem letrit heyriz lioda. at hann forðaz allar gudlastanir ok adra þa luti sem kristiligri tru eru gagnstadligir. ok at hann sec helldr sem einkannligr [ok harðla lofsamlegr[205] skilningarmadr hafandi ok halldandi. Enn ef þar til er engi uidkuęmiligr uegr milldr ne gudi makligr. at þessir fáir framm sagðir hlutir se odruuiss enn medr merkingum ok skyringum skildir.[206] þa hỏfum þann haatt ok hugsan aa sỏgdum ordum. sem sealfr hann hefir medr þess fulltingi gort ok gefit. sem oss eggiar at bidia leita ok knyia. Fyrrom[207] uaaru .vii. dagar tindir ok taldir. enn nu er einn dagr nefndr[208] ok til tekinn. aa huerium er gud gorði himin ok iỏrð ok alla akrsins blomgan ok hans fødzlu [ok þar medr allt iardarinnar gras. Ecki uarð akrs edr engiss blomstr ok hans fødzlu[209] kyn i upphafui sua sem sagt er at gud skapadi himin ok iỏrð. er þat ok berliga lesit. at iarðarinnar blomstr ok hennar fæðu kyn uard aa hinum þridia degi. ok þo skapadi gud eigi odruuiss himin ok iỏrd enn adr hefir sagt uerit aa hinum fyrsta degi. J þessum hinum faam ordum tecr fyrr nefndr spamadr oss ok skyrir meðr merkinger skilningh alla skepnuna fyrir andar syndina. Vndir nafni himins ok iarðar merkiz aull synilig skepna. J nafni dagsins merkiz allr timi þessa lidanda lifs. aa huerium er eigi at eins uard himinn ok iỏrd. utan þar medr styriz ok stiornaz skipaz ok ueitiz ỏll synilig skepna. Vndir akrsins blomstri ok hans føðu kyni uill hann at usynilig skepna skiliz. sua sem aundin fyrir lifsins blomgan ok sterkleik. Enn þat sem hann leggr þa til ok segir. fyrr enn þat akrsins blomstr upp rann yfir iordina edr uard. er sua skilianda. adr enn ỏndin misgorði. þiat þann tima segiz hon uera eðr fødaz yfuir iỏrðina. sem hon saurgaz i[210] ueralldligum girndum ok ferligum fystum. Fyrir þij sagdi hann at guð hafdi þa enn eigi regna latit yfir iỏrdina. sem hann segdi sua opinberligarr. eigi ueitti uaarr herra ritninganna skyium þa enn læringar regn til at dỏggua ok endrlifga saalina medan er hon hafdi eigi misgỏrt. Spamanna bøkr ok postolanna ritningar uerda mỏrgum sua[211] myrkar ok uskilianligar. sem þær se meðr nỏckurum þokum edr skyflokum skyggdar ok huldar. enn þa uerda þær uel skiliandi monnum sua sem nytsamligh sannleiks skúúr. ef þær eru medr [margfalldri ok[212] uitrligri tracteran talaðar[213] ok skynsamliga skyrðar. Enn þessa ritningarinnar regns þurfti aundin eigi [medan hon misgerði ecki.[214] Eigi hefdi uaarr herra þa enn fyrir mannzins skylld. þess sem iỏrdin kallaz ok er. uaars likama hulningh ok sky tekit upp aa sinn signada guðdom. fyrir huat er hann ueitti hardla noglige gudspiallzins skurir. ok fyrir hueria sauk. eigi utan þa at madrinn uar enginn sa er iordina ynni. þat er sua [at skilia.[215] at madrinn misgordi eigi þa. ok fyrir þi uar honum [eigi naudsyn[216] þa aa scriptarinner skurum ok ritningarinnar regnum. sem þeim manni er iordina uinnr ok erfidar. at almattigr gud daugguadi fyrr nefndan akrsins blomstr þann sem eigi hafdi þa enn yfir iorðina komit. þat er syndalausa[217] saal. medr hinni innri ok andaligri sannleiksins æði ok uppsprettu. sediandi hana meðr sinum innztum ok[218] leyndum lutum. fyrir innan i sealfrar hennar skynsemd ok skilningu. sem uel ma skilia af þeim uitranum ok uisdomi sem Adami birtuz[219] fyrir syndina ok sidarr man heyraz. Af þessarri ædi edr uppsprettubrunni segir bokin. at einn brunnr reis upp af iỏrðinni ok dỏgguaði allt iardarinnar yfirbragð ok aaseonu. ok af þeirri iordu þo sem psalmista[220] segir af til sealfs guðs. Þu ert min uán ok mitt hlutskipti aa lifuandi manna iỏrðu.

Eptir þessa syning ok skyringh syniligrar ok usyniligrar skepnu ok þar medr almennilighan gudligrer ædar ok uppsprettu uelgỏrninginn uidr sealfs hans usyniliga skepnu. er til sỏgunnar aptr huerfanda ok þar til takanda sem fra uar horfit. genesis. at gud drottinn formeradi manzins likam af iarðarinnar leiri. sem fyrr uar sagt. ok bles lifs anda af engu efni skapaðan i hans aaseonu ok þar meðr allan likaminn. ok sua uarð madrinn til lifandi[221] saalar ok skynsemdar. af scolastica historia. Her hit fyrsta sinn kallar bokin gud drottin edr herra. þiat þa hafdi hann ser þionostumann. Þenna stad skildi Plato urettligha. segiandi guð hafa skapat aundina at eins enn engla gort hafa likamann. Sua ma þat ok eigi standa ne fyrir satt hallda. sem sumir segia. at ỏndin se gor af gudligri ueran ok undirstỏðu. þiat þa matti hon edr madrinn medr engu moti misgỏra. Madrinn uar ok skapadr aa rosknum alldri ok fullkomnum. daudligr ok udaudligr. þiat hann matti deyia ef hann skylldadi til þess. sem raun bar[222] aa. ok hann matti uerit hafa udaudligr sem fyrr uar sagt.


Her segir fra sællifiss paradis ok huersu almattigr gud skipadi hennar blomstrum

10. Sællifiss paradis hafdi gud plantat fra upphafi. þat er a hinum þridia degi. þar er hann baud at iordin skylldi birtaz ok freouaz. sem fyrr uar sagt. i hueria er hann flutti ok setti manninn. er hann hafdi skapat aa þeim uelli her aa uarri byggiligri haalfu[223] sem Campus Damascenus heitir. Þenna stad let hann audgaz ok alskipaðan uerda medr allskyns ynniligum uidum ok alldintream.[224] þeim sem bædi uáru manninum lystiliga fỏgr at sea upp aa ok sæt at bergia. milli huerra er hann skipadi þeim .ii. tream[225] i midri paradis sem aagiętaz uaru af ollum þeim. er annat het lifstre af þeirri natturu er þat hafdi medr ser. þiat sa madr sem optsinnis æti af þi matti eigi deyia likams dauda. eigi siukleik edr elli edr nockurs konar angist faa. enn annat uitzkutre milli gods ok illz. þiat fyrr enn madrinn aat þar af. kunni hann fyrir þann skylld aungua grein aa illu. að hann hafdi þat eigi adr prouat. þiat siukleik uanmegn ok allt meinlæti kaullum uær illt. enn heilsu styrkleik ok annat eptirlæti kỏllum uęr gott. scolastica historia. Kent hafdi Adam þo þegar þessa fyrr sagda illa luti af sinni uitru medr nockuru moti i sealfs sins samuitzku. enn eigi medr nockurri raun edr profan. upp aa þann haatt sem godr læknir þann tima sem hann er heill undirstendr hann annars krankleika. ok saa hinn sami læknir skilr hann þo allt at eins giỏrr meirr þann tima sem hann hefir hinn sama krankleik aa sealfum ser. þiat þa er bædi at hann skilr ok kennir. at sua sem sa smasueinn sem hann er uirduligha ok fagrliga uppfæddr ueit eigi driugum skyn aa illu. Ella merkiz uhlydni rettliga fyrir illt enn hlydni fyrir gott. þiat sua sem hann hafdi etit af þi sama tre. þa uissi hann huersu mikit gott hlydnin matti. ok huersu mikit illt uhlydnin[226] stetti.

Genesis. Ein hardla fỏgr [ædr edr uppsprettu[227] brunnr geck ut ok flaut af þessum stad hinum ynniligzta at dỏggua til freouanar ok aauaxtar aull hennar tre. ok þessi sama uppspretta skiptiz þaþan ok sundr greiniz i .iiii. størstu hỏfutaar. er menn hafa sogur af. heitir ein Phison ok odru nafni Ganges af Gangaro Jndialandz konungi. þiat hon kemr þar fram ok fellr um þat sama land. finnz þar ok fæz betra gull enn i odrum londum ok einn hinn dyrazsti steinn onichinus. [scolastica historia.[228] Hon skiptiz ok medr ymissligum litum sua sem hon er i ymsum londum edr stỏðum. þiat i odrum stad er hon skięr. enn i oðrum ruglat ok blandin. [i annan stað er hon litil enn i annan stað mikil ok dreifiz uida.[229] j odrum stad[230] er hon kỏlld enn i audrum heit. Enn Phison aa ebresku er flockr upp i norrænu. þiat hon fylliz ok aukaz af þeim .x. aam sem fella i hana. genesis. Aunnur heitir Gyon er fellr bæði um Bláland ok Egiptaland. ok heitir hon þar Nilus. Hin þridia heitir Tigris. er fellr um austanuert þat land er Mesopotamia heitir ok allt moti þi landi er Assiria heitir. scolastica historia. Tigris heitir eitt hit skiotazta dyr. Er þessi aa fyrir þann skylld af sinum stridum straumi ok fliotum forsfaullum kalled Tigris. genesis. Hin fiorða er Eufrates. er fellr um uestanuerða Mesopotamiam ok allt i Kalldeam. huaðan er Abraham er kyniaðr. scolastica historia. Þessar .iiii. aar fliota ok framm renna af einni uppsprettu sem sagt uar. ok skiliaz þa fyrst. enn siðen koma saman nockurar af þeim. skiliaz þa enn annan tima. þiat þær uikia ok uenda sinni raas optligha nidr i iỏrdina. koma siðan upp i einum ok ymsum stỏdum ok lỏndum. Þaþan af er þat. at eigi hafa allir eine frasỏgn huar þeirra uppspretta er i uarri byggiligri uerolldu. Sua segiz af sumum monnum. at Ganges komi upp eigi fiarri fialli þi sem Caucasus heitir. enn Nilus næri þi mikla fialli sem Athlans heitir. enn Tigris ok Eufratés af Armenia.

Genesis. Eptir þat flutti gud manninn i brott af þeim stad sem hann hafði skapað hann. ok setti hann i þann enn ynniliga stað paradis. at hann skylldi þar uera ok uinna eigi nỏckurs kyns erfiði helldr ser til lystiligrar næringer. ok hann skylldi hennar geymari uera enn gud beggia þeirra. Augustinus. Su uinna uar hardla lofsamlig enn eigi erfidisssaum. þiat manzins aastundan ok uinna i huilld ok kyrrleik þess sæla lifs. sem ǫnguan biðr dauðann. er at geyma þat ok hirða sem hann helldr upp aa. scolastica historia. Ok þa setti guð honum eitt boðorð. huadan at er hann skylldi uita sik undir sealfs hans ualldi uera eiga ok drottnan. Ok aa þann hátt sem oll uerolldin ok ỏnnur skepna uar honum hlydin. sua skylldi hann ok skaparanum hlydinn uera. Ok fyrir þi sagði hann sua. genesis. Et ok føðz af hueriu tre sem einu. þi sem her bidr i paradis. utan af uitzku tre milli gods ok illz skallt þu eigi eta. fyrir þann skylld at aa þeim degi sem þu hefir af þi etit mant þu endliga deyia ok daudligr uerda. scolastica historia. Karlmanninum uer þetta boðord gefit ok sett af guði. enn fra honum skylldi þat koma til konunnar. ella uar þat eigi fyrri sett ok skipat enn þau uaru bæði skapað.

Ok þa sagði guð. genesis. Eigi er manninum gott eðr gledilight at hann séé einn saman. gerum honum fulltingiara sealfum honum likan. Nu sem guð drottinn hafdi skapat ok formerat oll iardnesk kuikendi. ok þar meðr fiska ok fugla. þa let hann aull þau koma fyrir Adam. ok at hann skylldi sea ok segia huersu hann uilldi huert þeirra heita láte. þiat þat er huers kuikendis nafn allt til þessa dags sem Adam gaf þi. talandi upp aa ebresku tungu. þiat hon ein uar fra upphafi allt til tungna skiptis. Fyrir tuenna sǫk let guð aull kuikendi fyrir Aadam koma at hann gięfi þeim nỏfn. þa aðra at þaþan af mætti þau uita hann uera sinn formann ok stiornera. enn þa aðra at hann sæi þat uissuligha. at þess haattar kuikendi uar sealfum honum (u)likt. ok honum uar fyrir þa sǫk konan naudsynligh. Þaa let gud þilikt sem suefn ok enn helldr nockurs konar umegin falla aa Adam. ok i þessu sama umegni truiz. at hann hafi andliga leiddr uerit ok uppnuminn til himinrikiss hirðar. þiat siðan er hann uaknaði. uar hann fullkominn ok sua fremr spaamaðr. at hann spaadi fyrir samband Jesu Kristi ok heilagrar kirkiu. ok þat hit mikla floð er uarð aa dỏgum Noe. ok þar meðr eigi sidr hinn efzta dom. er fyrir elldinn skal uerða. ok sagði ella þessa luti sinum sunum.

Þessi skal kerlingh heita. þiat hon er af karlmanninum komin.

Genesis. Ok sem hann uar sofnaðr[231] tok guð brott af honum eitt hans rif ok sua mikit kiỏt sem þii til heyrdi. enn let kiỏt koma i stað rifsins. ok skapadi konuna fyrir englanna þeonostu af þi sama rifi. gorandi hennar likam af kiỏtinu enn beinin af sealfu rifinu. let hana siðan koma fyrir Adám. ok þa sagði hann sua. Þetta bein er nu af minum beinum. ok þetta kiỏt er af minum likam til tekit. scolastica historia. Af þessu hinn litla orði .nu. fengu Judar mikla uillu ok uantru. er Adam sagði sua. þetta bein er nu af minum beinum. þiat þeir segia honum adra konu fyrr hafa uerit skapaða. þar sem sua er sagt i hinu .vita. dagsuerki guds. at hann gerði bæði karlmann ok konu. Enn þeir segia at hann gerði nu adra konu. ok taka Adams ord sem sua hafi hann talat. Hin fyrri konan uar gor medr mer af molldu ok leiri. enn þessi er nu gỏr af sealfs mins likama. Hegoma þeir ok liuga marger ættartỏlur fra .ii. hans husfreyium. enn þeirra uilla ok hegomi auðsyniz af sialfum texta Genesis. þar sem iafnan talar einfalldliga af einni husfru. genesis. Gaf Adam henni þa nafn sua sem hennar herra. ok sagði sua. Þessi skal kerlingh heita. þiat hon er af karlmanninum komin. Uard þetta fyrir þa sǫk hennar eiginlight nafn. Ok þegar eptir spaaði hann sua segiandi. Fyrir þenna skylld at hon er sua til komin. man margr madr fyrirlata sinn fỏður ok moður ok samtengiaz sinni husfru sem einum part af sealfum ser. ok manu þau .ii. uera medr einn likam. af þi at af semblandningh beggia þeirra bloðs byriaz barnit. ok huarki þeirra hefir meðr ollu eitt saman ualld yfir sealfs sins likam.


Her segir fra Adam ok Euo huersu hỏggormr kom til þeirra ok eggiadi þau til at briota moti gudi sealfum. Capitulum.

11. Huartueggia þeirra Adams ok hans husfru uaru medr ollu nauckuit utan alle skammfylling sem fyrr uer sagt. scolastica hystoria. Hugdu þau fyrir þa sauk ỏnguan hlut aa ser hylia þurfa. at þau kendu aungua þa girnd edr freistni medr ser. sem þau þyrfti at staudua. sua sem uær skammfyllumz eigi. huerr sem sér aa oss hỏfuð ok føtr. þiat utilheyrilig ok uuiðrkuęmilig limanna hræring gỏrir þá skamfulliga. Ok sem smasueinar skammfyllaz eigi. þo at þeirra leyndarlimir see litnir eðr senir. þiat þeir kenna eigi af gętzku sins unga alldrs medr sér nỏckura skamfulligha ræringh. edr huar af mundu þau skammfyllaz segir hinn heilagi Augustinus. þar sem þau kendu eigi lỏghmaal i sinum limum gagnstadligt hugskotzins lỏgmaali. Merkti þess haattar þeirra nỏckleiki andarinnar skirleik ok einfalldleik.

Hỏggormrinn uar klokaztr ok slægaztr af ollum kuikendum. þeim er til beið aa iardriki ok guð hafdi gert. þiat hann uar þegar samdægris fullr af fianda sem hann uar skapadr. Ok fyrir þann skylld at sua sem Lucifer uar brott rekinn af himneskri paradis. aufundadi hann manninum at uera i iardneskri paradis. uitandi þat at hann mundi þadan brott rekinn. ef hann gengi af guds bodordi. þa kom hann til konunnar i þeim einum hỏggormi sem hann hafdi meyiar aaseonu. eptir þi sem Beda prestr segir. þiat likir hlutir blidkaz af ser likum lutum. ok stod þa upp sem allir adrir ormer fyrir syndina sua sem madr. þiat hann uar i bỏluaninni lægðr ok nidradr. ok fyrir þi til hennar. at hann ottadiz at uera kendr af sinum suikum af karlmanninum. ok hann uissi hana ueykari ok uuitrari uera enn karlmanninn. ok rærdi eitromsins tungu ok þo uuitanda. sua sem hann hefir gỏrt medr odum monnum ok uitlausum. talandi sua til hennar. Fyrir hueria sauk baud gud yckr. at þit skylldit eigi eta af hueriu þi tréé sem her er i paradis. Fyrir þa sauk spurdi hann. at hann uilldi af hennar andsuỏrum mega finna sauk ok tildrátt at tala þat sem hann hefdi til hugat. sua sem ok uard. Hon suaradi. Af aauexti allra trea þeirra sem bidr i paradis skulum mit fødaz. er ockr likar. enn af þii tre ok þess aauexti sem stendr i midri paradis baud gud at mit skylldim eigi eta ok eigi þi nær koma. lettliga fyrir þa sauk at mit dæim eigi þar af. Ok efandi madr uikr higat ok þigat ok er i ỏngu ỏruggr. þa þottiz fiandinn ỏruggr at faa þat er hann uilldi. ok segir sua. Meðr engu moti munut (þit) deyia þar af. er hitt helldr sannara. at hann uilldi eigi ok fyrirmundi yckr fyrir aufunder sakir. at þit liktiz honum i uitzku ok uisdomi. þiat hann ueit at yck(u)r augu lukaz upp a þann degh sem þit etit af þii. ok uerdit þit þa sua uis sem guð skyniandi bæði gott ok illt.

Nu af þi at konan uar metnaðargiỏrn. i þi er hon uilldi samlikiaz uid gud af ormsins aeeggien. enn saa at treit uer fagrt ok lystiligt at lita. enn skildi af aatekning þess at þat mundi uera eigi sidr sætt at eta. tok þaa eitt epli af aauexti þess sama tress ok aat. ok gaf siden bonda sinum þar af. eggiendi hann til at eta eigi sidr. Var hann henni þar um audsottr ok eptirlaatr. fyrir þi at sua sem hann saa. at hon dóó eigi þegar hon hafði etit eplit af þi tre. eptir þii sem hann skildi guds orð til uera. at hon mundi deyia þegar i stað. þa trudi hann. at hann hefdi þat til uarhygdar at eins talat ok bøtingar. sem hann hafdi þeim daudenum ognat. aat þa af þeim sama aauexti. ok þegar i stad lukuz upp augu þeirra beggia. Huersu þa. utan af sealfra þeirra girnd sin i milli. upp aa þann haatt at þeim þotti nỏckleiki sins likama hardla liotr uera. sua sem þau kendu ok undirstodu at þau uaru nockuið. þiat þau haufdu adr medr ser natturuligar girndir ok ræringer sua hogliga stilltar ok stoðuadar medr sealfum ser. sem meðr ungum smásueinum fyrr enn nỏckurr girndarinnar gneisti kęmi til þeirra. Varu þeirra leynderlimir þeim upp aa sina natturu sua hægir ok eptirlaatir i alle staði sem hendr eðr føtr. Enn siþan er þau urdu uhlyðin sinum yfirboda. þat er skaparanum. þa kendu þau þegar nỏckura ræring þa i sinum leyndarlimum. sem þau skildu at i moti skynsemdinni ok andarinnar lỏgmaali uaru ok þau hỏfdu eigi fyrr kent. ok fyrir þi skammaðuz þau at uera nockuit. at þeim rærdiz þa uuidrkęmiligt at þeir limir uæri berir. huar af þeir heita siden leynderlimir. Adrir limir hafa sik eptir manzins boði ok bendingu utan þessir eigi. genesis. Gordu þau ser þa til hulningar litil klæði af fiktrea leufum. þiilikt sem stuttar brøkr. ok sua sem þau heyrdu gud drottins ord. sem hann for ok fluttiz eptir midian dag um paradis. þa[232] faalu sik bødi Adamr ok hans husfru milli þeirra trea. sem uaru miok i midri paradis. at þau uyrði eigi fyrir gud drottins augum.


Her segir fra þi er gud rak Adam ok Euo ut af paradis ok hueria hann skipadi til geymslu lifstressins. Capitulum.

12. Eptir þetta kallaði gud Adam ok sagdi sua til hans fyrir skepnunner embætti i manz mynd. eptir þij sem heilagr Augustinus (segir) i elliftu bok yfir Genesim. eigi sem uuitendi. helldr sem aasakandi ok skylldandi hann til at iata sina synd. Huar er þu Adam. þat hefir sua mikit at þyða. Se nu i hueria eymd ok uesolld þu ert uolltinn. scolastica hystoria. Fyrir þa sǫk uar karlmadrinn fyrri spurdr. at honum uar fyrri bodordit sett. ok hann skylldi þat konunni kunnight gỏra sem fyrr uar sagt. genesis. Hann suaradi. Ek heyrda þina rỏdd her i paradis. ok ottadiz ek fyrir þann skylld at ek uar nockuiðr. ok þi fat ek mik. Commestor. Hardla heimsklig andsuỏr ok af mikilli uillu ok uantru. at maðrinn mundi fyrir nỏckleikann gudi mislika. þar sem hann uar medr nỏcleikinum skapadr. Ok þa sagdi gud sua til hans. Huerr sagdi þer at þu uærir nockuidr. nema þat er þu átz af þi tre. hueriu er ek baud þer at þu skylldir eigi eta. Sealldan edr alldrigi segir ofmetnaðarmadrinn. Ek misgerda. Adam suaradi ok. eigi sua sem litillatliga iatandi sina synd. helldr snarandi ok snuandi hana upp aa sina eiginkonu ok enn helldr upp aa sealfan skapara konunner. ok sagdi sua. Kona su sem þu gaft mer til semlaghs. gaf mer af þi tre. ok aat ek. Augustinus. Eigi at eins sagdi hann. konan gaf mer. utan helldr lagði hann þat til þar meðr. at su kona sem þu gaft mer til samlegs. rópandi sik eigi ne rægiandi um þat er hann hafdi samþyckz konunni. utan helldr kennandi henni sinn gløp eptir ofmetnadarmanna uuana. uilldi hann sua reyndar medr klokskap i lioði guði kenna þat er hann hafði misgỏrt. Reis þat upp ok renn af þeirri ofmetnaðar uillu ok uppsprettu. at hann misgordi sua. at hann uilldi uiðrlikiaz guði i þi. at uera freals ok lidugr af hans drottnan. þar sem hann er allra drottinn ok herra. genesis. Gud drottinn sagdi þa til konunnar. Fyrir hui gordir þu þetta. Hon svaradi. scolastica hystoria. eigi sua sem asakandi sealfa sik. helldr sua sem snuandi syndinni upp aa orminn. ok þo reyndar i hliodi upp aa ormsins skapara. ok sagdi. af genesi. Hỏggormrinn sueik mik ok aat ek fyrir þa sauk af trenu.

Scolastica hystoria. Þa bannaði gud þeim ok bauluadi ok hóf af hỏggorminum. hafandi uidrkęmiliga skipan ok tỏlu medr oll þau sem uán uar. Hỏggormrinn misgỏrdi fyrst ok mest. þiat hann misgỏrdi i .iii. hlutum. Konan misgỏrði minnr enn hann enn meirr en karlmaðrinn. þiat hon misgordi i .ii. lutum. Hann misgỏrði minnr enn þau. Talaði gud þa til hỏggormsins. genesis. Bauluaðr muntu uera milli allra iarðarinnar kuikenda ok dyra. fyrir þa sauk at þu gorðir þetta. Yfir sealfs þins briost skalltu skrida enn føðaz meðr iardarinnar molld alla þina lifdaga. Fullan fiandskap ok uuinattu man ek setia milli þin ok konunnar. milli þins afspringis ok hennar afkuęmis. Hon mun lemia þitt hỏfut. enn þu munt hennar hæli ok enn helldr afkuæmi umsaatir ueita. scolastica hystoria. Hỏggormrinn uar fyrir þann skylld eigi spurðr. at hann gỏrdi eigi mest fyrir sealfan sik. helldr mællti feandinn fyrir hann. Af þi at ormrinn misgerdi medr þrennum greinum. feck hann ok þrennar bỏluanir þar i mot. Fyrir þi at hann aufundadi manzins tign. uar honum sagt þar sem hann stod aðr rettr upp. yfir þitt eiginligt briost skalllu skrida. Enn þar i mot sem hann laug at manninum. uar hann ok i munninum pinadr. þa er honum uar sua sagt. meðr iardarinnar molld skalltu fædaz alla þina lifdaga. Enn fyrir þat er hann sueik manninn. uar honum sagt. uuinattu man ek setia milli þin ok konunnar. ok hon man lemia þitt hỏfuð. J þessum ordum syniz at konan hefir þa þegar angraz ok idraz af sinum gløp. er gud sagdi til ormsins. hon man lemia þitt hofuð. þiat hann geymir ok hirdir sua sitt hỏfud. sem þar at eins se driugum hans lif geymt i. Ok aa þa leið sem hatr ok uuinatta er millum hesta ok dyra þeirra er grifes heita. milli hunda ok uarga. sua er ok milli manzins ok eitrormsins. þiat sua sem ormsins eitr drepr manninn. sua ma þat uerda at fastanda manz raaki drepi eitrorminn. Ok af þi at þau bædi Adam ok hans husfru uaru nỏckuið. þa er hann sueik þau. þa ottaz nu eitrormrinn iafnan ok flyr nỏktan mann. enn ræðr aa þann som klæddr er. Konan misgerdi meðr tuennum greinum. Um þat framm sem hon eggiadi sinn bonda at eta eplit ok afsakaði sik siþan. kennandi sina synd orminum ok enn helldr þeim sem orminn hafdi skapað. hon misgerdi medr ofmetnaði. þa er hon hugdiz ok uilldi uerda sua uitr sem guð. Ok þar i mot lægði gud hana. þa er hann sagði sua. Þinar eymdir ok uesalldir munu fiolgaz. ok undir bonda þins ualldi skalltu iafnan uera. Fyrir syndina uar hon ok skylldi honum hlydin uera medr einum saman kęrleik ok elskhuga. enn siþan uard hon af skylldan ok skilmaala honum at uera hlyðin meðr otta ok hræðzlu. Ok fyrir þa sauk at hon misgordi etandi af tressins aauexti. uar hon æfinliga pinat i sealfrar sinnar aauexti ok afkuæmi. eptir þi sem gud taladi til hennar sua segiandi. Meðr sut ok saarleik mantu føda sunu þina ok born. Adam misgerdi mest i þi. er hann aat af tre þi sem honum uar fyrirbodit. Ok fyrir þa sǫk setti gud honum þa pinu þar i mot. at hann skylldi medr sealfs sins sueita ok erfidi afla ser føðu her aa iardriki. þa er hann sagdi sua til hans. af genesi. Fyrir þann skylld at þu hlyddir ordum konu þinnar ok aaeggian ok dirfdiz at eta af þi tre. hueriu er ek fyrirbaud at þu skylldir eta. er iorðin bỏluad i uerki þinu. scolastica historia. Þat er af þinni synd. fyrir huerrar skylld er iordin. su sem fyrri gerdi ok gaf ut af ser noga ok goda aauỏxtu. man upp i fra þessu gefua sealldgęta aauoxtu. ok þo eigi utan manzins starf ok erfidi. genesis. Þiat alla þina lifdaga skalltu medr erfiði af henni fødaz. medr þorn ok klungr skal hon þer aauaxtaz ok groa. ok þo muntu iardarinnar gras eta. Sua sem hann segdi. i þessu skalltu ok skynlausum busmala likiaz. Medr sueita þinnar eiginnar aaseonu skalltu þer braud ok adra fødu faa. allt til þess er þu skallt aptr huerfa til iarðarinnar. þeirrar sỏmu sem þinn likami uar af tekinn. þiat þu ert dupt ok molld ok i þa sỏmu molld skalltu aptr huerfa. scolastica historia. Þiat sua sem þu mundir ok mættir i þeim sama stétt stadit hafa. ef þu hefdir uiliat. sua muntu nu or annarri uesold æ huerfa ok falla i adra sem fliotanda uatn.

Speculum historiale. Eigi misgordi Adam iafnmiok meðr þeirri aastundan etandi fyrr sagt epli. at hann girntiz upp aa guddominn sem konan. helldr lokkadiz hann eptir hennar aaeggian sua sem af nỏckurum ofmiklum uinattu goðuilia ok eptirlæti. fyrir þi at hann ugdi at hon mundi stygguaz uidr. ef hann æti eigi eplit er hon bar honum. Augustinus. Ok uilldi fyrir þann skylld eigi er hon stygdiz þar af eðr rygdiz. at hann hugdi at hon mundi af þess haattar þeirra sundrþycki mikilligha þrá eðr med ollu helstrid fáá. Enn eigi leiddiz hennar lockan af likamsins girnd edr munud at þi sinni. huerrar er hann kendi eigi fyrr en hann hafdi etit eplit. helldr af nockurum ofmiklum ok uanstilltum uinattu kęrleik. sem sagt uar. af huerium er þat uerdr ok ueitir optliga. at madrinn uinnr þat til. at uin hans uerdi honum eigi uuin. sem gudi er gagnstadligt. speculum hystoriale. Ok fyrir þi misgỏrdi hann upp aa tuenna grein. þa adra sem fyrr uar fra sagt. at hann bergdi aa bannadum aauexti. enn þa adra at hann afsakadi sik kennandi konunni sina sekt. Var konunni þi enn meiri ok fleiri pina sett. sem hon misgỏrði enn margfalldligarr. sem fyrr uar greint. Enn þo misgỏrdi karlmadrinn þungligarr upp aa þann haatt. þiat hann misgerði uisuitandi. þar sem hon uar lockad til medr lygiligum suikum. misgerandi þar fyrir meirr af nỏckurri uuitzku. Eigi at eins setti gud þeim pinu af þessarri tilskylldan i sealfum ser. sem heyra matti. utan ok i ollu þeirra afkuęmi. ok þar medr i allri syniligri skepnu. Ok enn þar medr hefði þau at sidurstu fengit heluiliss pinu. ef þau hefði eigi iðraz af sinum gløp ok fengit þar fyrir likn ok miskunn af guði. Enn fyrir þann skylld bannadi gud iỏrðinni en eigi uatninu. at af hennar aauexti uard hit fyrsta lagabrot ok bannað uerk. Þadan af er þat lesit af uarum lausnara. at hann aat fisk medan hann uar her i uerolldinni enn alldrigi kiỏt.

De genesi.[233] Adam sytandi þa afkuęmissins uesold ok pinu. gaf sidan husfru sinni þat nafn at hon skylldi heita Eua. fyrir þa sauk at hann uissi hana modur allra lifandis[234] manna mundu uera. Sua sem hann segdi þetta. Allir þeir menn munu segia e edr á. sem fædaz af Eua.[235] þiat nyfætt sueinbarn byriar sinn grát medr[236] á. en meybarn af e. Eua þydiz upp i uárt maal eymd edr ue. eptir þi sem Ysidorus segir. ma þar af marka ok undirstanda. at hann angradi þa þegar ok idradiz af sinum gløp. Let gud drottinn þa fyrir englanna þeonostu kyrtla af daudra kuikenda skinnum uerda gỏrua Adam ok Eue. synandi þeim sua mark sealfra þeirra daudleiks. Taladi þa heilog þrenning sin i milli. ella taladi gud til sinna heilagra engla. medr hirtanda edr harmanda manz rỏdd ok hætti sua segiandi. Se herna. Adam er nu[237] uorðinn sua sem einn af oss skiliandi ok skyniandi bædi gott ok illt. huerr er oss skylldi likr hafa uerit meðr udaudleik. ef hann hefdi rettliga stadit. Fyrir þa sauk seait nu ok uidr uariz. at eigi beri[238] sua til. at hann hafi sina hỏnd af[239] lifstrenu sealfu takandi þar af. ok eti ok lifi sidan æfinligha. Rak gud hann þa sidan brott af sællifis paradis. ok let hann koma nidr aa þeim sama uelli edr eng Damasceno. af huerrar molldu hans likami uar tekinn ok gỏrr. at hann skylldi hana uinna ok erfida. ok þar sidan iarðadr uera meðr sinni husfru ok þeim fleirum sinum afkuæmissmonnum. sem ofarr meirr man heyraz mega.

Scolastica hystoria. Þenna brottrekstr uarra fyrstu feðgina af fyrr sagdri paradis presenterar ok endrminniz heilỏg kirkia á ỏskuodinsdagh. þann tima sem hon strengir uti storgløpamenn medr stridi af heilagri kirkiu. Herfiligt haarklædi gefr hon þeim i merking fyrr sagðra skinnkyrtla. ǫsku gefr hon þeim i minningh þessarra orda. þu ert molld ok i molldina mant þu aptr huerfa. Þat er ok sumra kirkna uani af[240] tilskylldan þess uerks. at þeir bera brennandi kerti sua sem þeir eru utreknir. i minningh þess at brennandi elldr uar tilsettr at ueria paradisum af tilskylldan þess uerks. er þau rettu sinar hendr til hins bannada eplis. Þeir fara ok fra hinni fyrstu kirkiu til annarrar. ok eru þar eigi sidr dyrr aptrbyrgdar fyrir þeim. i merkingh þess at hinum uar fordum oll tilferd [bannad[241] til paradisum. Þeir taka ok sina fødu eigi af bordi helldr af iỏrðu. þiat sua er[242] sagt. Bỏluad er iorðin af[243] þinu uerki. Engin segir þeim[244] heilsanarordit Aue. þiat eigi uar þa enn umskipt nafnit Eue.

Þessi guds domr ok orskurdr syniz miok hardr. er hann lagdi þenna brottrekstr af paradiso medr fyrr sagdri hegnd ok pinu aa fyrr nefnd uaar fedgin. Enn þat er þo allt at eins rett sua sem oll onnur sealfs hans gỏrd. þiat her medr tempradi hann miskunnsamliga þa pinu sem hann hafdi þeim sett. Þiat þar sem þau skylldu æfuinliga medr uá ok uesold lifa. þa uar þeirra lif æ þi ueslara er þat uar lengra. ok sua sem þau hefdi bergt af lifstrénu. þa hefdi þau þi lengr uesol uerit[245] sem þau hefdi lengr lifat. Ma þat eigi undarligt þickia edr otruligt.[246] at þau bædi hefdi hardla lengi lifat. iafnual eptir þat er þau misgỏrdu. ef þau hefdi etit af þi sama tre. medr þi at þær eyiar finnaz meðr lifandi monnum her i uárri byggiligri uerolldu. i huerium er menn deyia seint edr eigi. ok þar sem aa trea laufum. medr þeim þiodum er Seres heita. uerdr þilikt sem hy edr fiua.[247] af huers aati er þeirra manna lif lengiz sem þar af eta. ok sua sem Alexander konungr skrifuaði til Aristotilem af kennimonnum solar ok tungls. at af epla aati fengi þeir[248] langt lif. Nu sa sem [hann uill þetta[249] lygiligt kalla. þa lesi hann fyrri historiam scolasticam. en hann segi þetta þann logit hafa eðr diktet, sem snarat hefir.

Ok sem gud hafdi Adam brott rekit ok Euam brott af paradiso. þa skipadi hann þar fyrir til uerndar .ii. hluti. at engi mætti lifstrenu námunda koma.

Genesis. Ok sem gud hafdi Adam brott rekit ok Euam brott af paradiso. þa skipadi hann þar fyrir til uerndar .ii. hluti. at engi mætti lifstrenu námunda koma. Cherubin er einn engill af þi engla fylki er cherubim heitir. setti hann moti fiandans aahlaupum enn elldinn moti manninum. huern er Moyses nefnir elldligt suerd ok snuanligt eðr brott tækilight. af þi sua. at þenna sama elld let gud bædi fra snuaz þann tima sem Enoch uar vppnuminn i fyrr nefnda paradis. ok sua þa er Helyas uar uppnuminn. [scolastica hystoria.[250] Ef nockur spyr huat er saa elldr hafi ser til næringar. þa ma þi uel þar til suara. at nockur elldzins mynd er su. er eigi þarf nỏckut efni ser til næringhar. sem sa er lesit er af i sogu hins heilaga Nicholai. af huerium er madr kennir hita. ef hann rettir hỏnd sina at honum. en brennr þo eigi. en þess hattar elldr brennir andana. eptir þi sem i skiluisum bokum finnz skrifuat.


Her segir fra þi er Kayn ok Abel uaru føddir ok Kain drap Abel brodur sinn. speculum historiale.

13. Adam ok Eua. sua sem truat er. gengu af guðs bodordum aa sealfum fyrsta degi sinnar skapanar. þat er a .vita. degi heimsins i sealfri paradiso sem sagt uar nærr middegi. ok litlu sidarr aa niundu tid dags þess hins sama varu þau rekin ut af paradiso. Ok fyrir þi krossfestiz Kristr hinn nyi madr aa þeim sama deghi eptir mỏrg aar umlidin. þat uar aa .vita. degi uiku hinn attanda kalendas aprilis aa settu tid dags. leysandi mannkynit af sekt þeirrar sỏmu syndar. Ok þa er hann saaladiz aa hinum heilagha krossi uid .ixdu. tið dagsins. lauk hann sealfr upp inngỏngu paradisar illuirkianum.

Sem þau Adam ok Eua uaru brott rekin af paradiso i utlegd þessar ueralldar. þa leitadu þau til mannligrar hugganar. þiat þau foru meðr meydom af paradiso ok siðan komu þau samt likamligha. Nu aa fimtanda aari [lifs Adam[251] uar føddr Kain ok systir hans Kalmana. Enn eptir ỏnnur .xv. aar føddiz honum Abel ok hans systir Delbora. scolastica hystoria. Enn sua sem Adam hafdi lifat .c. aara tirætt ok .xxx. aara. drap Kain Abel broður sinn. Syttu þau Adam ok Eua .c. aara tirætt eptir hans drap. þar til er þau gátu at eiga son þann er Seth het. eptir þi sem Petrus Commestor segir. Genesis segir. at hann hafdi .c. ok .xxx. aara er hann atti Seth. sem sidarr man heyraz. Sakir skundanar ok skammmælis lidr Moyses skiotliga um kynkuislir Adams. sua at hann getr ecki margra hans suna ok døtra. skundandi sua sinni frasỏgn til Abraham.[252] fǫdur ebreskra manna.

Kayn offradi gudi þat korn sem bitit uar ok fottrodit af þeim kuikendum sem uida gengu. Enn Abel offradi gudi miolk ok þar medr þat sem honum uirðiz fægiligaz ok feitaz af frumburdum sinnar hiarðar.

Speculum historiale. Enn þat trua menn. at Adam hafi andliga lærda sunu sina at offra gudi tiundir ok frumfornir. Abel uar einn einfalldr madr ok meinlauss. ok at þi uilldi hann uera saudahirdir. Enn fyrir þann skylld at Kayn uar aagiarn ok aufundsiukr. þa pløgði hann fyrstr manna iordina sakir sinnar aagirni. Sua bar til eptir mỏrgh aar. at Kayn offradi gudi þat korn sem bitit uar ok fottrodit af þeim kuikendum sem uida gengu. enn hellt hinu ser sem betra uar. Enn Abel offradi gudi miolk ok þar medr þat sem honum uirðiz fægiligaz ok feitaz af frumburdum sinnar hiarðar. Ok af þi at hans lif ok hiarta likadi gudi uel. þa uaru hans fornir gudi þægiligar. ok þat gordi gud bert upp aa þann haatt. at logi kom or loptinu ok brendi þær. eptir þi sem uidara finnz at gud hafi[253] þat birt i hinu forna lỏghmaali. Enn af þi at Kayn uar aufundsiukr ok illskeptr. þa aufundadi hann miok giptu ok giętzku sins brodur. ok fyrir þa sauk at hans fornir uaru medr agirnd byriadar ok offradar likadu þær eigi gudi. de genesi. Ok þegar sem Kayn fann þat reiddiz hann storligha miok. [ǫfundandi sua at þat matti sia[254] upp aa sealfs hans aaseonu. at hinn yngri uar meira uirdr. Asakadi gud þa Kayn ok sagdi sua. Fyrir huern skylld reidiz þu ok synir þat i þinu yfirbragði. edr man eigi þin giỏf þa þægiligh uera ok þu þar fyrir af mer ambun taka. ef þu hefir uel gỏrt. Hefir þu ok illa gert. þa mun syndin nær þer ok sealfs þins uilia uera ok fullu sealfræði. Skalltu ok hennar girnd ok fysi tempra mega aa hueria leid er þer likar. scolastica historia. Rettliga hafdi Kayn gudi offrat. enn urettligha hafdi hann sina offran diuiserat. fórnandi sealfan sik fiandanum. er miklu betri forn hefði uerit. ella fyrir þann skylld[255] at hann hellt[256] eptir hinu betra. enn offradi gudi þau ỏx sem hia uegum uáru fottrodin ok etin.

Ok sua sem þeir uaru badir samt aa einum akri. hliop Kayn upp i moti brodur sinum ok drap hann.

Genesis. Eptir þat taladi hann[257] til brodur sins. Gỏngum ut aa uỏll. Ok sua sem þeir uaru badir samt aa einum akri. hliop Kayn upp i moti brodur sinum ok drap hann medr suikum aa þeim akri sem nu er borgin[258] Damascum. Þa taladi gud til Kayns. eigi sem uuitandi helldr aasakandi hann ok brigzlandi honum brodurdrápit. ok sagdi sua. Huar er þinn brodir Abel. Hann uilldi giarna fela sina synd ok gløp fyrir gudi. ok sagði sua. Ek ueit minn herra eigi. edr er ek nỏckut skipadr geymslumadr brodur mins. Eptir þat taladi gud til Kayns. sua sem hann fann at hann uilldi fela[259] fyrir sealfum honum ok yfirhylma[260] sitt uerk. Huat gordir þu. blods uthelling þins brodur kalladi til min af iỏrdinni ok gorir alkunniga þina gỏrd. Þin gerd ok glæpr þarf ỏnguan akięrumann. fyrir þa sǫk at blodsins uthelling birtir hann audsyniliga. Nu fyrir þessa sǫk mantu bǫluadr uera yfir alla iỏrdina huer er til þess rymdi sik ok opnadi. at hon tok ok sualg þitt brodurblod af sealfs þins hendi. Eigi man hon gefa ne gỏra sinn aauỏxt þann tima sem þu hefir hana unnit ok erfidat. helldr man hon medr klungr ok þyrni gróa þer ok aauaxtaz. Sem einn uallari ok forflottamadr mantu iafnan uera [i uerolldinni.[261] scolastica historia. Verduliga[262] uar þessi Kayn bỏluadr. huat er eigi uar uidr Adam gert. þiat sua sem hann uissi huilik pina fyrir hafdi komit hit fyrsta lỏgbrot. þa framdi hann eigi þi sidr brodurdrápit. Enn fyrir þa sauk at hann óttadiz. at dyr mundu rifa hann i sundr ok suelgia honum sidan. ef hann færi i brott fra odrum monnum. ella at menninir[263] mundu[264] drepa hann fyrir sinn hinn ogurliga gløp. ef hann uæri hia þeim. þa auruilnadiz hann fordæmandi sealfan sik ok sagði sua. genesis. Meiri er minn glæpr ok illzka. enn ek mega nockura miskunn faa. Se. þu tekr mik brott af iardrikinu ok ifra þinni aaseonu. ok af þii man ek felaz ella fara aa iỏrdunni sem einn uallari eðr forflotti. Huerr er mik finnr man mik drepa uilia. Þetta taladi hann annathuart af hræzlu ella fyrir þi at hann æskti þess at hann uæri skiott drepinn. Þa taladi gud til hans sua segiandi. Meðr ỏngu moti man sua uerda. Ecki skalltu skiotliga deyia. helldr skal sa madr seaufalldliga pinaz. sem þik drepr Kayn ok frealsar þik sua af þessi uesolld ok erfidi. scolastica historia. Meðr annan skilning man saa huerr seaufalldliga pinaz sem Kayn drepr. þiat hann man meirr pinaz enn Kayn. fyrir þa sauk at nu er enn berligarr bannat manndrapit enn þa[265] uar Kayn bannat. genesis. Lagdi gud þa eitt audkent mark upp aa Kayn. þat uar hỏfudskialfti sua sem af ridusótt. at [þar af skylldi allir uita.[266] at hann uar fyrir sinn glæp af gudi pinaðr ok bannsettr ok umakligr sealfs hans miskunnar. ok þar medr at hann skylldi eigi af nokkurum þeim manni sem hann flydi drepinn uerða. Geck hann sidan brott af sealfs drottins augliti ok bygði austrhaalfu iardrikissins moti iarðnesku paradis sem utlagi ok forflotti.

Scolastica historia. Brottrekstr ok utlegd Kayns endrminniz heilỏg kirkia. bannsetiandi manndrapara einkannliga medr steyptum kertum ok ringdum klokkum. fyrir þann skylld at bædi hann ok þeir slỏktu brædra sinna lif. Hinn uisi sagnamadr[267] Josephus segir at hann rakz uiða ueralldar sua sem[268]uallari medr sinni husfru Chalmana. ok eptir þat settiz hann i þeim stad sem Naydda er nefndr. ok gat ser þar syni. Hinn heilagi Jeronimus segir at hann hafi uerit aa þi landi er Nodh heitir ok bygt þar. [speculum hystoriale.[269] Enn hann uar drepinn meðr atburð af Lamech. er hinn .viidi. uar af hans ættlegg. sem [ofar meirr man sagt uerda.[270] þiat hann framdi .vii. storsyndir. þat fyrst er hann skipti eigi rett til um offrit sem fyrr uar sagt. ok aufundadi broður sinn. vællti hann meðr suikum kallandi[271] ut. ok drap hann. nitadi hann fyrir gudi sitt uerk[272] medr mikilli ofdirfd. ok auruænti ser miskunnar. ok eigi gordi hann iðran þa er hann feck fyrdøming. Ok fyrir þi uar hann seaufalldliga pinadr. þat er allt i seaunda sinn afspringh. vard þat[273] ok endir aa hans þess haattar pinum ok sua lifi.


Her segir af Kayn ok hans afspringi.[274] genesis.

14. Kayn ok hans husfru Kalmana komu saman likamliga. ok gatu at eiga sun þann er Enoch het. Sidan gỏrdi hann eina borg aa Jndialandi. ok gaf henni þilikt nafn sem syni sinum fyrr nefndum. scolastica historia. Hedan af er þat audsynt. at þann tima hafa uerit margir sterkir menn. [þa sem Kayn kalladi[275] saman. medr huerra fulltingi er hann smidadi þessa sỏmu borg. hueria er hann fyllti meðr einum saman fiolda sins afkuæmis. Sua segir Josephus. at hann afladi ser eigna ok audæfa medr raanum ok ofbelldi. leidandi menn ok lockandi til raananna ok at hafa rangar uagir ok mælikerolld. skiptandi sua medr sinni áeggian ok eptirdømum godra manna einfalldleik til slægdar ok skaðsamligs klokskapar. Hann setti fyrstr manna landa skipti ok iardar endimork ok muraði borgir. Ok fyrir þi at hann ottadiz þeirra manna ufrið. sem hann hafdi storum rangt gort. þa uarðueitti hann sik ok sina menn i storum borgum.

Speculum historiale. Sua segir heilagr Augustinus. at af þessum .ii. fyrstum sonum Adams. þat er Kayn ok Abel. hỏfdu uppraas tuær borgir. Ein heilagra manna su sem her aa iardriki er sua sem i utlegd ok bidr sua[276] byggingar i himinriki. þessi er hin himneska Jherusalem. Aunnur er daudra manna ok fyrirdæmdra. þeirra sem her skipa sina borg ok bygð ok eiga ỏnga uan til eylifra fagnaða. þessi er andlig Babilon. Ok fyrir þi segiz kirkian eðr kristnin hafa uppraas af Abel. þiat hon hafdi eigi halldiz ubrigdiliga. ef hon segdiz af Adami hafa uppraas tekit. enn þi at illzka guds uuina tok i fyrstu i Kayn at ædaz moti guds helgum monnum. enn i Abel hofz ok þroadiz heilagt lif ok þolinmødi. Sua finnz ok skrifuat at fyrir þann skylld uar hinn uersti madr føddr fyrr enn hinn rettlati Abel. at i þi skylldi[277] synt. at allt mannkyn fra Adam komit uar rettliga fyrirdømt. Ok þa er gud giorir þat medr sinni miskunn. at nỏckurr af mannkyninu uerdr ualidr[278] ker guds til eylifrar sæmdar. þa uerdr þat ecki af mannligri natturu. helldr ueitiz þat af gudligri miskunnsemd.

Fyrr sagðr Enoch gat at eiga þann son er het Yrach. Yrach gat þann son er het Manuel. Manuel gat þann son sem het Matusael. hans son var Lamech fyrr nefndr. er hinn seaundi uar i þann ættlegg[279] af Adam ok einn hinn uesti maðr. þiat hann leiddi fyrstr inn ok byriadi at bua medr .ii. konum ok þo systrum sin i milli. scolastica historia. Ok fyrir þann skylld[280] gỏrdi hann bædi moti gudi ok natturu lỏgunum horandi. þiat i hinni fyrstu manzins skapan uar ein kona einum manni gỏr ok ætlut. Hafdi gud ok sua stadfastliga fyrir [Adams munn bodit[281] ok aakuedit sem fyrr uar sagt. manu þau[282] medr einum likam uera. En þessi Lamech tok ser .ii. systr til eiginkuenna. het ỏnnur Oda enn ỏnnur Sella. Þessi Oda gat son medr nefndum Lamech ok het Jabel. hann fann fyrstr allra manna landtiolld at gỏra. til þess at bua uti i þeim ef likadi. hann gerdi ok fyrstr manna skipan ok grein aa sinni hiỏrd. ok greindi medr morkum ok einkunnum skiliandi brott færsaudi fra geitsaudum. einlita fra fleckottum. ok eptir aulldrum sem uetrgamla fra ellrum saudum. ok skildi giorla aa huerium timum þeirra brundr edr burðr uilldi uera. Hans brodir sammøddr het Jubal. er fann sỏnglist ok hlioda grein. er eyrnanna lystingh tilheyrir. at hirdanna starf skylldi þi lystiligra þickia. Hans brodir samfeddr het[283] Tubulchayn. er fyrstr fann þa list at gora iarn ok smida þat ok gora annan malm meðr grỏft ok þeim oðrum hagleik. sem augun lystir at sea upp aa. Þiat sua sem þeir brendu medr storum baalum ok elldum þyrna ok klungrotta iỏrð. þa runnu málmædarnar sua sem beckir þar undan. ok sem þeir toku slaarnar edr spengrnar kolnadar upp. þa uaru þilikar myndir sua sem grafnar aa þeim. sem i þeim stỏdum edr lutum hỏfðu uerit er þær hỏfdu [legið. Ok þar meðr framdi[284] hann frækiliga ok frammi hafdi fyrstr bardaga listir. genesis. Nu sem hann smidadi iarnit. ok hans brodir Juhal sat þar i hea glediandiz af hamarganginum ok þeirra hlioðan. sua sem hann heyrdi upp aa. þa hugleiddi hann af hỏgguanna mishliodan[285] ok uirdi þar af samhliodan ok adrar hliodagreinir til sỏnglistar ok allz strengleiks. þo at Girkir[286] segi at Pytagoras hafi fundit þessa[287] iþrott. Ok fyrir þann skylld at hann uissi. at Adam hafdi fyrir spaad .ii. hina stærstu doma. annan fyrir uatn ok annan fyrir elld. þa skrifadi hann þessa list. sem hann hafdi þaleidis fundit. upp á .ii. pilara. annan af tigli en annan af marmara. ok alla listina upp aa huarn þeirra. til þess at ef saa fyrirfæriz i flodinu sem af tiglinu uar gỏrr. þa skylldi sa halldaz sem af marmaranum uar gỏrr. kęmi brunadomrinn ok fyrri framm. þa skylldi sa standa ok uidr halldaz sem medr tiglit [var giǫrr.[288] Nu af þi at su fyrirdæming kom fyrri framm yfir mannkynit. sem af flodinu uard. þa finnz sua ritat i Josepho. at fyrr sagdr marmarapilarr standi enn ut aa Syrlandi. [speculum hystoriale.[289] Systir fyrr nefadra brædra sammødd uidr Tubulchayn het Noemia. hon fann eigi sidr þa list at uefa klædi medr ymissligum hætti. Ok nær allar ueralldligar listir ok uisdomr. huart sem helldr er þat i handauerkum eðr bokfrødi til skemtanar ok foruitni. edr iafnuel þær listir er þiona mannligri naudsyn edr nytsemd. þa hafa fundiz af sunum þessarrar ueralldar at þi sem lesit er. þiat þess haattar listir sem manninum uaru eigi til andaligrar hialpar. attu finnaz medr þeirra studeran ok erfidi. sem eigi uaru synir eylifrar heilsu. Enn þo eru þær sỏmu listir [i sumu lagi[290] bædi nytsamligar ok naudsynligar sunum liossins. Nu skylldadiz þetta starf upp aa þilika þessa heims menn. enn hinum uarðueitiz þo þar af aauoxtrinn sem guðs þionostumenn gỏraz.


Her segir fra þi er Lamech drap Chayn af tiluisan sueinsins ok sidan sueininn. ok fra ættum hỏfuðfedra.

15. Fyrr nefndr Lamech uerandi frammsynn ok forspár um marga luti. ok fyrir þi uissi hann. at Kayn uar undir lagdr æfinliga pinu ok þat meðr at sealfum honum mundi þo til skylldaz enn meiri pina. [291]taladi hann sua einn tima viðr[292] sinar husfrur Odam ok Sellam upp aa spaamanz haatt. segiandi sua fra þeim lutum er ukomnir uaru sem [þa uæri[293] framm komnir. Heyrit upp aa mitt maal badar husfrur minar ok geymit at minum orðum. þiat ek drap roskinn mann medr særingu ok ungan mann mer til blámanar. Þat er sua mikit at segia. at hann drap Kayn ok ungan mann mer til blámanar sagði hann. þiat þegar eptir lamdi hann til ulifiss hinn unga mann. sem sidarr mun sagt uerda. Ok enn sagdi[294] hann sua. Kayns sekt ok synð man seaufalldliga pinaz. ok hegnaðr[295] uerða. enn ek Lamech man seautugfalldliga hegndr uera. scolastica historia. Þessi Lamech uar hinn mesti bogmaðr. ok sem hann hafdi langan alldr lifat. uard hann blindr badum augum. hafdi ser þa einn ungan mann fyrir augnasuein. sua sem hann for at ueida. hæfandi af hans tiluisan huat er hann uilldi. eigi sakir þess at þa uæri enn kiỏt etit. þiat eigi uar mikill uani til þess fyrir Noa floð. helldr sakir lystugleiks ok skemtanar. ok at hann hefði skinn af þeim dyrum sem hann skaut. Nu sem Kayn leyndiz aa nỏckurum tima milli þorna ok klungra. skaut Lamech hann til bana af sueinsins aauisan. ætlandi þo allt at eins at þar mundi dyr fyrir uera. Ok fyrir þa sauk at hann drap hann skiotandi af hins unga manz aauisan[296]. þa reiddiz hann sua miok. at hann lamdi hann medr sinum boga til dauda. Kom þat þa fram sem Lamech hafdi fyrir sagt. at hann drap Kayn meðr saari. sua sem hann skaut hann. ok hinn unga mann meðr saarsins blaaman. Þat uar sealfum honum til langæligrar fyrirdømingar. ok fyrir þi uar hans sekt þar seautugfalldligha pinað. Er þat sua skilianda upp aa eina grein milli fleiri annarra. at .lxx. ok .vii. menn. þeir sem hans bloð ok afkuęmi uaru. drucknuðu ok fyrirforuz i Noa flodi. Hans husfrur handladu hann opt illa ok uandzliga. huarf hann af þa er hann reiddiz. ok taladi sua til þeirra. at hann þyldi þetta allt fyrir þessi tuenn manndráp. Enn þo allt at eins hræddi hann þær ognandi þeim hegningu. sem hann taladi sua. Fyrir hueria sauk uilit þit drepa mik. vitit þat fyrir uist. at þungligarr ok hardligarr mun sa hegndr uerda er mik drepr. enn ek fyrir dráp ok dauda Kayns.


Her segir fra afkuęmi Seths allt til Noa. speculum hystoriale.

16. Adam uar storliga hugsiukr eptir dauða sonar sins Abel. ok girntiz miok at eiga nỏckurn afspring i hans stad. ok fyrir þi bio hann medr husfru sinni ok gat son þann er Seth het. þa er hann hafdi .c. ok .xxx. aara. eptir þi sem skrifat stendr i sannfrodum bokum ebreskum. scolastica historia. Strabus[297] einn uillumaðr segir Adam þi hafa heitit eptir drap ok dauða Abel. at hann skylldi alldrigi sidan bua meðr husfru sinni likamligha. huat er hann braut eptir þi sem engillinn uitraði honum eptir guds bodi. til þess at guds son skylldi af honum ok hans afkuęmi føðaz. Þessi sami Seth gat Enos. þa er hann hafdi .c. ok .v. aar. enn þa uar liðit fra upphafi heims .cc. ok .xxx. ok .v. aar. Þessi Enos gỏrdi sér kięrt at kalla ok heita upp aa guds nafn. lettligha segir Petrus Commestor. at hann fann bønarord til þess at bidiaz fyrir til guds. Enn ebreskir menn hyggia. at hann hafi hugsat at gora likneskiur til at uekia menn upp til guds minningar. sem þar til hỏfdu adr hardla litlir ok latir uerit. Enos gat Chaynan. þa er hann hafði niutigi uetra. er liðit uar fra upphafi heims .ccc. aara ok .xxv. aara. Chaynan gat Malaleel. þa er hann uar .lxx. aara. enn fra upphafi heims uaru .ccc. ok .ix. tigir ok .v. aar ok .xx. Malaleel gat Jareth. þa er hann hafði halfan seaunda tỏg uetra. enn fra upphafi heims uaru lidin .cccc. ok .lx. aara. Jareth gat son er het Enoch. þa er hann hafdi .c. ok .lx. ok .ii. aar. enn af upphafi heimsins uaru .dc. ok .xxii. aar. Enoch gat Matusalem. þa er hann uar halfseauræðr. enn þa uaru lidin fra heims upphafi .dc. ok .lxxx. ok .vii. aar. Enn siþan er Enoch uar sua gamall at hann hafdi .ccc. .lx. ok .v. aar. þa uar hann fluttr at guds uilia i paradisum. ok skal hann þar lifa sua langan tima sem gud hefir fyrir sééd. til þess at hann skal koma enn i uerolldina aptr medr Helia spaamanni. at snua hiỏrtum suna til fedranna. Þiat þessi hinn .viidi. uar hinn bezti madr i þeirri godu ætt sem af Seth uar komin. sua sem Lamech uar hinn .viidi. uerstr maðr i þeirri saumu uándu ætt er komin uar af Kayn. Þessi Enoch fann ok ritzhaatt ok skrifaði nỏckurar bøkr. eptir þi sem lesit er. ok aa hans dỏgum truiz at Adam hafi andaz. Matusalem gat Lamech. þa er hann hafði .c. uetra ok .lxxx. ok .vii. aar. enn fra heims upphafi uaru lidin .dccc. uetra ok .lxx. ok .vii. aar. Lamech gat Noa þa er hann hafði .c. uetra .lxxx. uetra ok .ii. aar. enn lidit uar fra upphafi heims .m. uetra .l. ok .vi. aar. Fyrr sagdr Matusalem fỏdurfaðir Noe andadiz aa þi sama aari sem flodit uard. eptir þi sem hinn heilagi Jeronimus prestr segir. þo at nockurir uisir menn hafi þar um adra frasỏgn haft. sua gamall at hann hafði .cm.[298] aara .lx. ok .ix. aar. Noe uar hinn tiundi at langfeðga tali fra Adám. bádum þeim til tauldum. aa huers dỏgum er hinn fyrsti heimsalldr lyktadiz uidr floðit um .x. nefndar kynkuislir. hafandi i ser .mm. (aara) eptir frasỏgn hins heilaga Jeronimi ok enn fleiri annarra uisaztu manna. Ysidorus telr .mm. ok .cc. enn speculum historiale segir .mdl. ok .vi. aar.


Her segir af niu uikna fỏstu merking

17. Niu uikna fasta er skipad i heilagri kirkiu einkannliga sakir þriggia skynsemda. sua sem birtiz i bok meistara Jons af Belach af embøtti heilagrar kirkiu. Hin fyrsta er sakir uarrar lausnar ok aptrkaups edr umskiptingar uppstigningardags uárs herra Jesu Kristi. aa huerium er uár náttura stigandi upp til himna uar upphafit yfir ỏll engla fylki. þiat heilagir fedr skipadu sua i ỏnduerdri kristninni. at hinn fimti dagr i huerri uiku skylldi sua hatidligr halldinn uera sem hinn fyrsti dagr i huerium .vii. náttum. þat er sunnudagr. Ok aa þann tima uard aa huern þorsdagh sæmiligh processio lærdra manna. at merkia ok presentera þa processionem lærisueina uars herra Jesu Kristi. sem þeir gỏrdu aa fyrr nefndan dagh til fiallzins Oliueti ok aptr þadan i Hierusalem eptir sealfs hans uppstigning. ok eptir skipan Melchiadis paua uar aa þann dag enga fỏstu skyllt at fasta. þiat hann uar þa iafnheilagr sem sunnudagr. Enn fyrir þann skylld at heilagra manna hátidir komu sidan til. ok þat þotti mikil þuingan at hallda sua marger haatidir. þa gafz upp iafnlengd þessa dags hatidarhalldz. enn fyrr nefnd processio uar færd upp aa sunnudag. Nu i aptrkaup þeirra daga uiku helgir fedr til bindandi ok þarnanar niu uikna fỏstu. Aunnur skynsemi er sakir merkingar edr endrfórnar. huerri er heilỏg kirkia tiar ok presenterer .vii. tigi herleidingar aara Jsraels folks i Babilonia. sem sidarr man sagt uerda. Hin þridia skynsemi er sakir merkingar timans ok hans tida skipanar. þiat fyrir þenna tima merkiz uilluglapstigr utlegd ok þrỏnguing edr endrmøding allz mannkynsins fra Adám allt til ueralldarinnar endalyktar. er hlautz af hans tilskylldan ok Eue. sua sem bæði þau gengu brott af guds bodorðum. sem fyrr uar saght. Þessi utlegd skyriz senniliga ok fullgỏriz fyrir umlidning edr aptruellting .vii. daga ok inni byrgiz undir .vii. þusundrudum aara ueralldarinnar. Enn fra upphafi ueralldarinnar allt til uppstigningar uárs herra Jesu Kristi. telium uær .v(i). þusundrud ára. enn fra þeim tima huat er fylgir allt til enda ueralldarinnar fyrir utan hit .viida. þusundrad. þa megum uær eigi uita timans lengd at tỏlu. þiat einum saman uárum herra er kunnigh þessi grein ok timanna skipan allt til domsdags. hueria er guð fadir eptir ordum sins sæta sonar setti i sealfs hans ualldi. Jesus Kristus lifandi guds sun frealsadi oss aa hinum .vita. heimsalldri fyrir heilaga skirn af þessarri utlegð at aptr golldnum meinleysiss stola. þat er at skilia uaru flecklausu ok huitu skirnarklædi. fyrir huert er uær skulum uænta uarum saalum hialpar ok huilldar ok eylifrar ỏmbunar eptir uart andlát. Enn at lyktadum ueralldarinnar tima ok uárrar utlegdar man uárr herra pryda oss ok søma medr huarumtueggia stolanum. fullkomliga ueitandi oss uart frelsi ok eylifan fagnad ỏndum ok likỏmum eptir domsdag. Niu uikna fasta endrfórnar ok tér herleidingartima Jsraels folks i Babilonem. sem fyrr uar sagt. Nabugodonosor herleiddi Gyðinga lyð fyrir þeirra[299] syndagialld brot or Jorsalaborg i Babiloniam. þrælkadi hann þar ok angradi medr hỏrdum ok herfilighum uerkum aa lxx aarum. Sua langan tima sem þeir uaru þar logdu þeir nidr ok letu alldrigi heyra sin organa hỏrpur edr ỏnnur sỏngtól. moti þi sem þeir uaru uanir at gỏra heima i Jerusalem. sua segiandi. Huersu munum uær syngia guð drottins lofsỏng i utlegd ok annarra manna landi. helldr klædduz þeir sorgsamligum uesaldar klædum. Enn at lidnum .lx. uetra sigradi Cyrus konungr. er ỏdru nafni het Kristus. ok undir sik uann konung af Babilonia. ok gaf nefndu folki Jsrael gott orlof ok frelsi til heimferdar. For þa mikill partr af Judum heim i sitt eigit erfdaland eptir þa .lx. aara meðr þeim mikils hattar kennimanni sem Jesus het. endrbøttu þa ok uppsmidadu i annan tima i Jorsalaborg templum domini. enn nockurr partr af þeim uar eptir i fyrr sagðri herleidingu þar til er .lxx. aara uaru lidin. huerium fylldum ok frammkomnum foru þeir allir heim aptr medr fridi ok farsælld. sumir sua sem Darius ok Assuerus lifdu. adrir þann tima sem Esdras uar formadr. ok enn nockurir sua sem i þann tima er þeirra formadr uar Neemias. ok hỏfdu sua tuifalldan fagnad. Til andaligs skilnings at tala þa hefir Nabugodonosor at merkia fiandann. Babilon heim þenna edr heluiti. Jorsalaborg paradisum. Jsraels folk mannkynit. Nabugodonosor herleiddi Jsraels folk or Hierusalem i Babilon. enn fiandinn rak mannkynit brott or paradiso i þessa ueslu uerolld edr heluiti. Nabugodonosor þiadi hann þar ok þrælkadi um .lxx. aara. þiat þetta ueralldar lif lidr ok aptr kemr um .vii. daga. ella fyrir þann skylld at þat lyktaz um .vii. þushundrad aara sem fyrr uar sagt. Jsraels folk gaf þa upp gledisỏngua ok sin sỏngtol. ok mannkynit þagði af gledisỏngum til guds. Sa lydr klæddiz sorgsamligum klædum. enn mannkynit klæddi sik meðr bỏluanar hulningu ok klædnadi. eptir þi sem psalmista segir. Verdi hann þaleidiss sem sealfs hans klæði. Fyrr sagðr Jsraels lyðr frealsadiz ok aptr huarf eptir .lx. aara til sins eigins fostrlandz undir ualldi Jesu kennimanz. Mannkynit frealsadiz ok aa hinum .vita .heimsalldri fyrir Jesum Kristum sannan kennimann. Nockurir af Judum fengu sitt frelsi ok heimferdar orlof undir ualldi ok formannskap Esdre. enn sumir undir ualldi Neemie. Esdre ma uel segiaz fulltingiari eðr hialpari upp i norrænu. enn Néémias huggari. þiat allir godir menn ok retttruandi munu aptr huerfa til sinnar fỏðurleifðar. þat er til himinrikis. fyrir Jesum Kristum sinn hialpara ok fulltingiara ok fyrir helgan anda sinn sannan huggara. ok munu þa fá ok finna tuifalldan fagnað i dy(r)kan andar ok likama. J aðra deilld endrfórnar ok teer heilog kirkia alla þessa luti fra þeim tima er niu uikna fasta hefz ok allt til laugardags i páska uiku. ok fyrir þann skylld at Jsraels folk ok eigi sidr allt mannkynit hafdi uolltit ok fallit i fullkomna uesolld ok eymd. sem nu var fra sagt. þa byriar messu upphaf nu aa sunnudaghinn ok hennar embætti meðr þessum ordum sem her fylgia. Circumdederunt me gemitus mortis et cetera. Þessi orð eru sua at skilia til norrænu. Daudans stynir eðr sutir kringdu um mik hueruetna. ok heluitis harmar edr sorgir kringdu um mik. ok i minni þrỏnguing ok angist het ek upp aa gud drottin. ok af sinu heilagu musteri heyrði hann aakall mitt. J þessum ordum synir ok iatar heilỏg kirkia sik hỏrmuliga ok margfalldliga ỏngda uera i allzkyns þrautum. þeim sem hon þolir ok kennir sik mikilliga saman krepta sakir uesalligra synda uárra. Ok fyrir þi at hon angraz nu sakir margfalldligrar pinu meðr mỏrgum erfidum þeim sem aa hana leggiaz. sua sem er hungr ok þorsti. frost ok ofrhiti. møding ok margskyns siukleiki. ok þar meðr sealfr daudinn fyrir uánda ok saara sina samuitzku. hiartans beiskleiki. myrkr ok daalig deyning. huilikir er heluitis harmar ok saarleikar eru. Enn til þess at þessi harmsamligr stynr ok syting gefi eigi edr gỏri medr oss hrygd ok gudleti. huer er manninum gorir auruilnan ok andaligan dauda. þa leggr hon til heilsamligha huggan i uersinu sua segiandi. Diligam te domine uirtus mea. huat er sua er at skilia til norrænu. Heyr þu drottinn uerandi minn kraptr. þik man ek elska. gud drottinn er minn styrkr ok studningh ok mitt rááskinn[300] ok frealsari. Nu fyrir þi at uéér endrminnumz at tilkomandi niu uikna fỏstu upp a uara uesolld. i hueria er uær fellum fyrir syndagialld uarra fyrstu fedgina. sem fyrr uar sagt. þa lesum uær bokina Genesim. i huerri er segiz af þeirra brottrekstri af paradiso ok odrum þeim lutum er þar fylgia. af hueriu or uær syngium þetta responsorium. Jn sudoro uultus tui uesceris pane tuo. Medr sueita sealfs þins aaseonu mantu fædaz uidr sealfs þins braud edr fæðzlu. Ok til enn meiri uesalldar merkianda ok munanda. þa lesum uær fyrr ok syngium af manzins tign ok uirding. þat fyrst at hann uar eptir likingh ok likneskiu sealfs guds gỏrr ok skapadr. þar meðr at hann uar skipaðr i paradiso. þat hit þridia at konan uar skaupud hans samsiði honum til hugganar ok eptirlætis. þat hit fiorda at hann skylldi eigi hafua daait edr nockura pinu hafa þolat. utan þat hefdi af hans glæp ok syndagialldi til komit. Þat er ok mikilligha merkianda. at fyrr sỏgd ord. Circumdederunt me gemitus mortis. eru ord ok aakall ỏnduerdrar kristninnar sytandi ok gratandi eptir guds frumuatt Abel. huers blod er af þeirri sỏmu iordu kalladi til guds. sem sik rymdi til þess. at hon drack þat sama blod. sem ut uar hellt meðr hendi sealfs hans brødr Kayns. Nu sua (sem) Jsraels lydr lagði niðr sin sỏngtol i Babilone ok þagdi af sinum gledisỏngum. a þessum timum þegir ok heilỏg kirkia aa sỏmu leid af sinum festiflighum gleðisỏngum. sem er Alleluia. Gloria in excelsis deo ok Te deum laudamus. Ok af þi at þat sama folk misti þa sins sømdarklædis. sua berr nu ok eigi heilỏg kirkia sinn dyra ok hátidliga skruda. sua sem dalmatikur ok subtila ok onnur þess hattar klædi. sem synaz megu gledibunadr edr skemtanarskrudi. helldr berr hon suartan ok syrgiligan bunad. J fædzlutekiu endrfornum uęr ok þeirra hrygd fastandi. huadan af er hinn heilaghi Zacharias spamadr taladi sua til þeirra i .viida. capitulo sinnar bøkr. Faustudut þer nockut þa fỏstu fyrir mina skylld. sem þer fostudut um þessa .lxx. aara. Ok fyrir þessa skynsemi fasta Girkir þessa næstu uiku ok margir adrir godir menn. Sa lydr feck af Cyro. er odru nafni het Kristus. aa hinu sextỏganda aari frealsi af fyrr sỏgdum þrældomi ok hægt heimferðar leyfi til sinnar fỏdurleifdar. sua uarum uær ok aa setta heimsalldri leystir ok frealsaðir af fiandans aanaud ok þrældom fyrir Jesum Kristum. gafz oss þa ok aptr galltz meinleysis stole fyrir skirnarinnar lausn ok fyrirgefningh. Syngium uęr fyrir þann skylld eitt alleluia i messunni aa laugardaginn fyrir paschir. sua fagnandi nu þegar af uán eylifrar dyrdar ok endrbøtingar uarrar fodurleifðar. þat er himinrikiss dyrdar ok eylifrar ỏmbunar. Ok sua sem nỏckurr partr af Jsraels folki for þegar medr hertoga Zorobabel heim i sitt fỏdurland. ok margir uaru þa enn eptir i hertekninginni. sua reis ok mikill andaðra manna partr. þeirra sem rettlatir hofdu uerit. upp af dauda medr uarum lausnara Jesu Kristo. ok margir uaru eptir i bidlundar uán ok huggan. Ok sua sem þeir er heim foru til Hierusalem erfidadu mikit i sinum bunadi i samnan byrda sinna fearhluta ok þar medr mikilli leidarlengd. sua erum uær ok frealsadir. ef uær erfidum meðr frammkuæmd i fyllingu guds bodorda. Ok fyrir þann skylld syngium uær þegar eptir alleluia tractum Laudate. er starf ok erfidi merkir. huerr er þo er einkannligha sagdr ok sunginn af uars herra lofi. samfagnandi þa meðr af upprisu uárs herra Jesu Kristi. Fyrr sagdir menn medr gledi aptr huerfandi erfidadu mikit i ueginum. Vær syngium ok i páskauikunni graduale medr alleluia. merkianda starf ok erfidi fyrir graduale enn fagnad ok gledi fyrir alleluia. At sidarstu komu þeir heim allir i sitt eigit fostrland at fylldum ok frammkomnum lxxm. aara. ok fengu þar þa sinn fagnad ok gledi. Vær syngium ok .ii. alleluia laugardag i paskauiku. aa huerium er saa timi lyktaz fullkomligha. sem nu byriaz ok septuagesima heitir. merkiandi þat medr tuifỏlldu alleluia. at uár herleiding man leysaz at lyktaðum ok umlidnum uarum utlegdartima. ok godra manna stole man þa tuifalldaz. þat er eylif dyrkan bædi til andar ok likama. A þessum timum þegiaz ok nidr leggiaz gledisỏnguar. sem fyrr uar sagt. af huerium er hinn heilagi Jeremias segir sua i .viida. capitulo sinnar bøkr. Huilaz man ek láta ok af letta gledisỏngua ok fagnadar ok þar medr bædi bruðguma rodd ok brudar. Leo paui segir sua. at fyrir þann skylld leggium uær niðr i niu uikna fostu engilliga lofsỏngua sua sem alleluia ok gloria in excelsis deo. at uær brott reknir ok af reiddir samkundu engilligrar skemtanar ok gledi fyrir glæp ok synd hins fyrsta manz sitium i Babilon. þat er i hneyking ok hneisu þessa heims yfir hennar eymd ok ymissleik. sytum þar ok grátum þar til er uær minnumz þeirrar Syon i huerri er allr lofsỏngr byr(iar) ok samir sealfum guði. Leggium uær ok niðr aa .ix. uikum i heilagri kirkiu Te deum laudamus. fra þi er niu uikna fasta hefz ok lesit er af þi er hinn fyrsti madr fell ok til hins fyrsta paschadags. af huerium er Jesus Kristus af dauda upprisandi sneri uarri hrygð i gudligha gleði. ok gallt oss aptr ok endrnyiadi alleluia. Septuagesima byriar medr sorg ok sut. en lyktaz meðr gledi ok gudligum fagnadi. þat er ok merkianda. (uer) reppeterum ok endrnyinm alleluia opt ok iðuliga aa næsta laugardag fyrir .ix. uikna fostu i kirkiunnar embætti. fyrir þann skylld at uær elskum þat ok hirðum i hiartans herbergi. upp aa þann hátt sem ner fỏdmum ok haalsspennum giarnsamliga ok kyssum uárn uin. þann er sik byr i brott ok byriar sina ferð um langan ueg. Meðr annarri skilning margfalldaz alleluia fyrir þann skylld aa fyrrsagdan langardags aptan. er forðom kallaðiz ok uar huilldardagr. at uær tyndum ok mistum uárs fagnaðar i falli þess fyrsta manz. sem i mikla huilld ok sælu uar settr. huer er aundunum endrbỏtiz eptir andlaatit i eylifri huilld til hinnar efztu upprisu. enn tuifalldaz sidan bædi aundum ok likỏmum medr eylifri dyrð. Drottinsdaga embætti fra .ix. uikna fỏstu til paska. einkannliga messu upphỏf. breytaz eðr skiptaz[301] ual uidrkuęmiliga fyrir þaa sǫk. at uær tỏkum eðr skilium allan tima þessa lidanda lifs fyrir .ix. uikna fỏstu. fyrir huat er skipan ok stettr uars lifnadar edr huerrar[302] kristinnar saalu megu uel noteraz. sem hon hefir þo nockut misgert. Fyrir hit fyrsta officium Circumdederunt megum uær skynsamligha skilia einn huern iátanda sinar syndir. þar sem hann segir sua. Daudans stynir edr sutir kringdu um mik hueruetna. heluitis harmar edr saarleikar kringdu um mik. ok i minni þrỏnguingh ok angist kallada ek aa gud drottin minn.


Her hefz upp annarr partr þessarrar gỏrdar eptir forsỏgn uirðulighs herra Hakonar Noreghs konungs hins koronaða. byriar hann i fyrstu af Noe ok arkarinnar smid. eptir þi sem odrum sunnudegi i niu uikna fỏstu ok þeirri uikunni til heyrir. Scolastica historia. capitulum.

18. Sva sem Moyses byreaði sina frasỏgn af flodinu. spurdi hann aðr fyrir hueria sauk flodit uard sua segiandi. Þann tima sem mannfolkit tok at fiỏlgaz i uerolldinni. þa sa synir guds dætr mannanna. at þær uaru miok uęnar. Þat er sua at skilia. at sidferdugir menn synir Seth saa girndar[303] augum til dætra Kayns ok þeirra afkuæmiss. lỏgduz medr þeim ok toku þær ser til eiginkuinna.[304] af huerri sambud er þeim fædduz risar. Þat er eigi aakuedit aa huerium tima er þetta uard. huart þat uard aa dỏgum Noe edr fyrr. eigi ok huart þat uard miklu fyrir hans daga edr litlu. Fødduz ok adrir risar eptir flodit i þeirri borg sem Ebron heitir. huerir er sidan staðfestuz i þeirri borg aa Egiptalandi sem Tham heitir. ok þar af uaru þeir kalladir Tythanes. af huerra ætt er Enath fæddiz. ok bygdu hans synir i fyrr sagdri Ebron. af huerium er Golias medr fleirum oðrum uar kominn.

Genesis. Noe gat Sém Chám ok Japheth. þa er hann uar .d. uetra at alldri. Josephus segir at synir Seth ok hans ættmenn uaru godir alt til hinnar seaundu kynkuislar ok knerunnz. Siþan snỏruz þeir til illgerda. fyrirlatandi þær hatidligar dyrkanir sem þeirra feðr hỏfdu framit ok fyrir þeim halldit. huar fyrir er þeir reittu guds reidi i moti ser. Sua segir hinn heilagi Methodius pinslaruattr. huerium er gud birti fyrir sinn helgan anda af heimsins upphafi ok endalykt þann tima sem hann sat[305] i myrkuastofu halldinn. at Seth skildi sina kynsmenn ok afspring[306] brott fra kynsmonnum Kayns farandi aptr til sins fostrlandz ok faudurleifdar. þiat fadir hans Adam baud þat fastliga sua sem hann lifdi. at þeirra ættir skylldu meðr ỏngu moti saman blandaz sin i milli. ok byggdi Seth þa i fialli nockuru þi sem nalægaz uar paradiso. enn Kayn bygdi i þeim sama stad sem hann hafði drepit brodur sinn Abel. Þa geck illzka mannanna sua miok af ser. at gud baud Noa. at hann skylldi fyrir þi aurk smida hundradi uetra fyrir floðit. ok gaf þenna tima folkinu til idranar. A þessu hundradi uetra predicadi Noe fyrir folkinu. medan hann let aurkina smida. ok leitadi at snua þeim til hialpsamligrar iðranar. þiat hann einn uar þa fullkominn i rettlæti ok gętzku. ok sagdi þeim fyrir þa guds reidi ok pinu. sem fyrir hondum uar ok þeir mattu þa fordaz. ef þeir uilldi snuaz til guds medr sannri idran. þiat miok sua allt mannkynit hafdi þa lengi rangan ueg gengit. J fyrstu hỏfðu synir Kayns herfiliga spillt ser i margfalldligu saurlifi meðr husfrum brædra sinna miok afleitliga. ok konurnar gỏrduz sua gintar ok galnar. at þær toku karlmennina ok lỏgdu undir sik til saurlifiss medr liotligri orskemd.

Þa sagdi gud sua. Ek skal á aullu iarðriki eyða manninum utan ok þar meðr aullum lifandiss kuikendum.

Genesis. Ok af þi at gud saa. at hardla mikil ok haduligh uar illzka mannanna i uerolldinni. ok ỏll þeirra hiartaligh aastundan uar alla[307] tima til illra luta. þa reiddiz gud þeirra syndum ok sektum. ok angradi hann þat er hann hafdi manninn skapad aa iorðina. eigi sua at hann hefdi þar af nockura angist. helldr eptir mannanna dømum ok uidrliking til frasagnar. ok sagdi sua medr sealfum ser .xx. uetrum fyrr enn aurkin uar smidat. Eigi man minn andi[308] æfinliga medr manninum uera. þiat hann uill at eins eptir likaminum frammfara ok lifa. ok fyrir þi skulu hans lifdagar uerda .c. tirætt ok .xx. aar. scolastica historia. Eigi eru þessi guðs orð mest af lifnaðar lengd manzins[309] eptir flodit skiliandi. þiat margir menn urðu miklu ellri allt framm um Abrahams[310] æfi. ok sealfr hann hafði .c. aara tirætt .lxx. ok .v. aar adr hann andaðiz. helldr taladi gud .xx. aarum ok .c. tirædu [fyrir flodit.[311] sem hann segdi sua. Eigi man ek hann æfinliga pina sua sem pukann. þiat hann er breyskr. helldr skal ek honum eptir þi hegna sem hann hefir til skylldat. ok skal ek ueita honum idranar tima til þess. ef hann uill idraz af sinum syndum. ok ueita honum .c. tirætt ok .xx. aar til iðranarinnar. gensis. Ok fyrir þann skylld at gud uilldi bera uarygd fyrir eptirkomanda tima af angrsamligri manzins tilskylldan. þa sagdi hann[312] sua. Ek skal á aullu iarðriki eyða manninum utan[313] ok þar meðr aullum lifandiss kuikendum. sua fliugandum himinsins fuglum sem hinum lægztum skridkuikendum. skal ek þaleidiss eyda þessarri minni gỏrð. sem sa madr er hann idraz sinnar gỏrdar ok fyrir þi eydir hann hana ok onytir.

Fyrr nefndr Noe fann ok feck miskunn af sealfum gudi. uar hann rettlátr ok algỏrr madr eptir sinum kynkuislum. speculum historiale. þiat hann uar eigi þaleidiss algỏrr sem madrinn sua sem hann er i sinu fỏdurlandi. þat er i himinriki. helldr eptir sinni kynferd sem kiỏtligum manni er mattulight. genesis. Gekk hann ok frammfor gudligan ueg. ok gat þessa .iii. syni Sém Chám ok Japheth fyrir flodit. sem fyrr uar sagt. Nu af þi at aull uerolldin uar spellat i guds augliti ok fylldiz upp af illzku ok ranglæti. ok hann saa at huerr [sem einn[314] ok annarr ueralldar madr hafdi spellat sinn ueg ok framferd. þa taladi hann sua til Noe. Allr lifandis likami man lyktaz ok fyriruerdaz i minu augliti. þiat aull iordin er full af mannanna illzku ok ranglæti. ok fyrir þann skylld skal ek ollum þeim tapa ok tyna meðr iarðarinnar frykt ok freoleik.[315] Fylldiz þat ok framm kom. þiat sua segiz ok truiz fylliliga[316] at allr iarðarinnar freoleiki uar miklu minni[317] enn aðr. Ok þaþan af kom saa uani. at menn áátu kiỏt eptir flodit. þar sem þeir fædduz adr medr iardarinnar aauexti. genesis.[318] Gỏr þer eina aurk af telgdum uidum[319] ok pulizadum treám. sagði gud til Noe. skalltu ok uista greinir ok golf i henni hafa. medr bik ok tiỏru skalltu hana bræda bædi utan ok innan. ok þaleidiss skalltu hana gỏra sem nu segir ek þer fyrir. Hennar lengd skal uera .ccc. alna. enn breidleikinn .l. alna. ok hennar hæd skal uera .xxx. alna til efzta[320] þaksins. [Einn glugg skalltu a ofanverðri orkinni giǫra. ok laat hana þar eigi uiðari verða enn einnar aalnar. enn neðarlegha a hennar hlið eðr siðu skulu hennar dyrr vera. skalltu hana meðr golfum greina ok aa þann haatt sem meðr lopthusum.[321] Enn sidan er þat er algỏrt. man ek láta uỏtn flæda yfir alla uerolldina. til þess at ek [drep ok deydi[322] huern þann likam. sem undir himninum er ok lifs andi er medr ok utan arkarinnar er. þiat allir þeir skulu fyrirfaraz ok eydaz aa iardrikinu. Enn meðr þer man ek mitt sááttmaal gỏra. ok skalltu ganga i ỏrkina ok synir þinir. husfru þin ok þar medr husfrur sona þinna. Medr þessum .viii. monnum uardueitiz saad ok freo allz mannkynsins ok eptirkomanda afkuæmiss. Nefndi gud ok ser huart karlmenn ok konur til inngỏngu i aurkina. sem hann segði sua. A þessum pinadar ok kualar tima byriar ydr at bindaz af[323] sambud ok fadmlỏgum. Af ollum likamligum ueralldar kuikendum skalltu Noe taka tuinn[324] karlkyns ok kuenkyns ok leida inn i ỏrkina. at þau lifi þar medr þer. af fuglum eigi sidr i sinu kyni. af aullum ferfættum kuikendum medr sitt kyn. ok þar medr af aullum iardarinnar skridkuikendum meðr sinu eigin kyni. Af aullum þessum skulu æ [tuinne ok tuinne[325] ganga inn medr þer. at þau megi lif sitt hafa. scolastica historia. Af hinum minztum kuikendum. þeim sem eigi getaz af nockurri sambud. segir hinn heilagi Augustinus. at eigi uar naudsyn at[326] þau uæri i ỏrkinni. sua sem þau er fædaz af iardar dupti edr molldu. af uỏkum edr nætum. af skadsemd edr nỏckurs kyns spellan. eptir þi sem fyrr uar sagt. Ma þat ok synaz af ordum sealfrar Genesis. at þau ein kuikendi uaru i ỏrkina leidd edr latin. sem af sambud getaz ok fødaz. sua sem þar segir meðr sialfs sins eigin kyni. genesis. Af ollum þeim føðzlum sem ætar eru skalltu ok taka ok bera inn i ỏrkina meðr þer. at þær se[327] sua þer sem þeim til føðzlu ok uidrlifis. Noe gerdi alla luti sem gud baud honum.

Speculum hystoriale. Orkin uar sua smidat. at hon uar tuihusat ok þrihusad. hon uar ok ferhyrnd. ok þi miori at rumi er ofarr uar i henni. ok þar dyrrin aa sem þat møttiz er hon uar tuihusat ok þrihusad. Hon hafdi .v. hus[328] i ser um framm austrrumit.[329] þiat Augustinus segir sua. at yfir þi golfi sem yfir stod austrruminu uar hon tuihusat. stod uid[330] sina sidu arkarinnar huart husit. uar i oðru kuikenda føda. enn i annat samnadiz saurr þeirra. Enn yfir þessum uaru onnur hus þrigreind. ok uar skipat i einu husinu olm kuikendi ok i ỏdru mannhæg kuikendi. Enn i þi husinu sem þar stod i milli uaru bædi menn ok fuglar. Nockurir menn setia oll þessi hus i einni saman hæd arkarinnar. enn Josephus segir .iiii. husin uerit hafa ok telr þa ecki þar medr austrrumit. scolastica hystoria. Hon uar ok .ccc. alna lỏng .l. alna breið ok .xxx. aalna diup. sem sagt uar. upp aa þann háátt ok mynd sem manzins likamr er uordinn ok uaxinn. eptir þi sem skrifat er. at hans hæð er .vi. lutum lengri enn breidd hans. enn .x. lutum lengri enn þyckleiki manzins er. huat er margir uilia skilia at eins talat uera af likama lausnara uárs Jesu Kristi.


Her segir fra þi er Noe geck medr sinu hyski ok aakuednum kuikendum i ỏrkina ok huersu aull ỏnnur iardnesk kuikendi fyrirforuz i flodinu. Genesis. capitulum.

Dóó þa ok fyrirforst huerr sa lifandiss likami. sem aa iardrikinu uar. bæði menn ok fuglar ferfætt kuikendi ok þar meðr aull skridkuikendi.

19. Eptir þat er orkin uar algỏr. taladi gud sua til Noe. Gack inn þu i ỏrkina ok hyski þitt medr þer. fyrir þi at þik einn fann ek rettlatan af þessarri kynkuisl i minu augliti. Af ỏllum reinum kuikendum ok himinsins fuglum skallt þu æ taka [.vii. ok .vii. kar(l)kyns ok kuenkyns.[331] enn af hinum uhreinum medr sama hætti tuinni ok tuinne. at[332] þeirra freo ok afkuęmi megi hialpaz ok halldaz her i uerolldinni. þiat eptir næstu .vii. daga man ok regna láta .xl. daga ok .xl. nátta yfir alla iordina. Skal ek sua eyda allri lifandiss skepnu.[333] er ek gorda ok til er aa iardriki. Noe gỏrdi alla hluti[334] sem gud baud honum. Geck hann þa fyrir flædarinnar skylld. ok synir hans husfru hans ok sunakonur hans meðr honum. inn i ỏrkina meðr ollum iardarinnar kuikendum fyrr sỏgdum. huer er meðr guðs bodi ok bendingu ok þar meðr af englanna[335] þeonostu uaru inn leidd. Ok sem næstu .vii. dagar uaru lidnir. toku uỏtnin at æsaz ok yfir at fliota alla iỏrdina. Nu sem Noe uar .dc. áára. ok hann hafdi medr aullu sinn hyski gengit i ỏrkina ok sua kuikendi.[336] enn almuginn lá enn i sinu fullifi. þa let gud æðar ok uppsprettur þess mikla undirdiups. sem hann hafdi mestum lut iarðrikissins uatna til samnat sem fyrr uar sagt. opnaz ok upp lukaz aa hinum .xviida. degi annars mánadar eptir ebreskra manna tỏlu. þat er i Maio manadi. Opnaduz þa ok upp lukuz þar medr allar himinsins uatnraasir ok urdu ytiruættiss regn .xl. daga ok .xl. nátta. Voxu uỏtnin þa sua miok. at þau hofu ỏrkina af iỏrdunni. ok æstuz sua ákafligha. at þau huldu alla iordina[337] ok flutu .xv.[338] alna diup yfir hin hæstu fioll i uerolldinni. scolastica historia. til þess at þau hreinsadi loptit af saurum ok suiuirdligum mannanna uerkum. er allt þagat hofdu nálgaz. ok allt til þess[339] stadar man elldrinn ganga upp at hinum efzta domi. til at hreinsa þa enn loptit af saurligum[340] ok syndsamligum mannkynsins uerkum. einkannliga þa er þeir fórnfærandi sinum [falsadum gudum[341] kueiktu þar til ellda aa hinum hæstum fiollum. huers fỏlskar eimr ok reykr mattu hardla langt upp leiðaz ok saurga sua loptit. þo at meðr odrum hætti mætti manna uerkin uarla sua langt hafa uppgengit. medr þi at þat fiall er Olimphus[342] heitir er sua háátt. at þat tekr allt upp or uedrinu i skęrt lopt. eptir þi sem i skiluisum bokum finnz skrifuat ok fyrri uar sagt af ordum hins heilaga Augustini.[343] genesis. Ok sem Noe hafdi medr fyrr sagðri grein gengit inn i orkina. þa let gud hennar dyrr uerda byrgdar utan. ok þar medr uerda bikadar ok bræddar. Dóó þa ok fyrirforst huerr sa lifandiss likami. sem aa iardrikinu uar. bædi menn ok fuglar ferfætt kuikendi ok þar meðr aull skridkuikendi. Einn saman Noe lifði þa eptir. ok þeir .vii. menn ok ỏnnur kuikendi sem medr honum uaru i ỏrkinni. Hellduz uỏtnin medr þiliku yfiruættiss diupi ok æsingi[344] halft annat hundrad daga tirætt fra þeim fyrsta degi sem Noe hafdi gengit i orkina.

Kom dufu þa at apni þann sama dag aptr til hans. berandi honum i sinum munni einn blomgadan kuist af þi tre sem oliua heitir.

Eptir þat mintiz guð Noa medr sinni miskunnsemd ok allra þeirra kuikenda sem með honum uaru i ỏrkinni. let þa blasanda uind komi yfir iỏrdina upp fra þeim degi. Toku þadan af uỏtnin at minkaz. vndirdiupsins ædar ok uppsprettur ok eigi sidr himinsins uatnraasir byrgduz þa ok aptr lukuz. stỏduuduz þa ok aflettu þar meðr ỏll regn. Toku þa uỏtnin eptir .c. ok .l. fyrr sagda daga at minkaz ok fram at falla. þar til er aurkin stod grunn ok stỏduadiz. aa hinum seaunda degi ok .xxta. til hins .vida. manadar. aa fiỏllum þess landz er Armenia heitir. aa huerium er segiz at enn meghi finnaz mỏrk ok ỏrmul af ỏrkinni. scolastica historia. Josephus segir. at iafnuel hafi þeir menn minz ok getit flodsins ok arkarinnar i sinum frasỏgnum. sem heidinna manna sỏgur samsettu ok skrifadu. huar af er Berosus er Kalldeus uar kalladr sagði sua. Nockurr partr þess skips sem uid Armeniam kom. segiz enn at eptir se uid fiallit Cordithum. ok at þar af takiz þat bik ok flytiz brott. af hueriu er menn taki hardla mikla hreinsan ok heilsubot. Saa madr sem het Manases uar kalladr Damascenus talar sua af fyrr nefndum hlutum. Upp fra Numidia er eitt fiall hátt i Armenia. er Baris heitir. aa hueriu er margir menn frealsaduz aa flædartimanum. þeir er þagat flydu eptir þi sem flytz. de genesi. Votnin þurru þa ok framm flutu allt til hins .xda. manadar. [enn á hinum fyrsta degi þers manaðar mattu[345] seaz ofanuerdar fiallahædir. Eptir .xl. daga lidna lauk Noe upp arkarinnar glugg. þann sem hann hafdi gỏrt. ok sendi ut einn rafn. uiliandi af hans brottsending ok aptrkuamu uiss uerda. huart er honum uæri utganganda edr ỏdrum kuikendum af ỏrkinni fyrir uatna sakir edr eigi. Ok sem hann uard lauss ok lidugr. flaug hann i brott ok kom ecki sidan aptr til Noa. Lettliga segir Commestor. at uỏtn hafi angrat honum. ellar hafi hann fundit þat dautt kuikendis fliotanda ræ. sem hann hafi til lyst ok sidan aa setz. Þi næst sendi hann ut eina dufu. til þess at hann mætti þaþan af uita. ef hinum mesta uatnaganginum letti i uerolldinni. Ok sem hon fann þat huergi ne framm kom. at hennar fætr mætti huilld eðr nádir fáa. fyrir þann skylld at uỏtnin huldu þa enn[346] uerolldina. þa huarf hon aptr til arkarinnar. tok Noe hana meðr sinni hendi ok hafdi inn til sin i aurkina. Matti þat ual uera. at hinar hæstu fiallahædir uæri eigi þegar medr ollu þurrar. þo at þær sæiz medr nockuru moti. ok fyrir þi feck hon eigi huilld aa þess haattar tiỏrnum edr uatlendi helldr enn aa odru uatni. Eptir .vii.[347] daga lidna sendi Noe dufuna ut af aurkinni annan tima. kom hon þa at apni þann sama dag aptr til hans. berandi honum i sinum munni einn blomgadan kuist af þi tre sem oliua heitir. Skildi Noe af þi er hon hafdi iarðarinnar aauỏxt fundit. at hinum mesta uatnaganginum yfir iordina mundi þa letta. Beid hann þo allt at eins adra .vii.[348] daga sendi hann þa enn dufuna ut af orkinni. kom hon þa ecki sidan aptr til hans.

Her segir af utgỏngu Noa ok hans manna af orkinni ok þat[349] er gud blezadi þeim. Genesis.

20. Nu sem Noe hafði .dc. aara ok eitt áár umfram. aa hinum fyrsta degi ok manadi til annars aars. let hann arkarinnar þekiu opnada uerda. litadiz þa um ok sáá. at uỏtnin hỏfdu sua minnkaz ok þorrit. at iỏrdin uar þa miok sua þurr uordin. enn þo uilldi hann bida guddrottins[350] atkuædiss um utgỏnguna. A næsta manadi eptir aa hinn .viida. dag ok .xx. þess manadar. sem iỏrdin uar fulluliga þurr uordin. taladi gud aa þessa leid til Noa. Gack ut þu af aurkinni ok husfru þin medr þer. synir þinir ok husfrur þeirra medr þeim. ok aull þau lifandis kuikendi sem medr þer eru skalltu ut leida. huart sem helldr eru þat fugla kyn edr ferfætt iardarinnar kuikendi edr skridkuikendi. þa gangit aull ut aa iordina. uaxit þar ok fiỏlgiz. Baud gud nu serhuerium hiunum samfestiliga ut at ganga. i gegn þi sem þeim uar bodit i inngỏngunni. sua sem hann taladi upp aa þenna háátt. Nu er sambudartimi aptr kominn. at þer freoiz[351] ok fiolgiz i uerolldinni. Geck Noe þa ut ok hans husfru. synir hans ok þeirra husfrur. aa þann sama dag eptir aarit umlidit sem hann geck inn i ỏrkina. ok oll þau kuikendi sem meðr þeim hỏfðu geymd uerit ok hirð. scolastica hystoria. Þann stað sem þau Noe gengu ut af ỏrkinni kalla [landzmenn i[352] Armenia egressor(i)um. sua sem utgỏngu stad. enn synir Noe nefndu hann Tamnon. sua sem .viii. manna stad. af tỏlu þeirra manna sem ut gengu af aurkinni.

Genesis. Eptir þat gỏrdi Noe alltari eitt af .viii. steinum. eptir þi sem nockurir menn segia i minning þeirra .viii. manna sem i[353] aurkinni hialpaduz. tok hann þa hit .viida. huert af aullum hreinum kuikendum ok fuglum er hann hafdi medr ser haft. ok fornfærdi þau gudi. Hafdi gud fyrir þann skylld boðit. at æ skylldi .vii. ok .vii. i aurkinni geymaz. at .vi. skylldi eptir uera at aukaz ok aauaxtaz sidan er hit .viida. uar fornfært. Var þessi hans fórn gudi sua þægilig. at hann blidkadiz sua sem[354] medr miklum sætleiks ilm. talandi sua til Noa. Medr ongu moti man ek upp fra þessum tima iỏrðinni baulua ne banna fyrir mannanna skylld. þiat mannkynsins skilningaruit ok þess hiartaligh hugrenning hneigia sik ok sueigia [til illra[355] luta allt fra sinum barndomi. man ek eigi upp fra þeima tima þilikt slag ueita hueriu sem einu lifanda kuikendi sem nu gorda ek. Alla daga man iardarinnar saadtimi ok kornskurdartimi. frost ok hiti. uetr ok sumar eigi huilaz. sua at eigi geymiz[356] þeirra timar. Lettliga segir Petrus at aarsins timar uaru ecki sua fulluligha greindir fyrir flodit. þiat eigi hofdu uỏtnin til skyiaana samnad uerit fyrir floðit. Blezadi gud þa Noa ok sonum hans. ok sagdi sua til þeirra. Vaxit þer ok freoiz ok fyllit uerolldina. skal ydur ogn ok otti yfir uera aullum himinsins fuglum ok iarðar[357] kuikendum. medr ollum þeim lutum sem aa iỏrdunni ræraz. scolastica historia. Þessa luti taladi gud þeim til hugganar. at sua fááir menn skylldu eigi ottaz nockura þrỏnguing edr haaska af sua mỏrgum storum ok hrædiligum dyrum ok kuikendum. speculum hystoriale. Blezadi gud Noa ok sonum hans. endrnyiandi þa sỏmu blezan. sem hann hafdi fyrr gefit Adami. þiat fyrir þenna[358] uar þa mannkynit [annan tima[359] fiolganda. Enn þessi blezan stendr saman i .iii. lutum. sem bædi fyrirfarandum ordum ok eptirfarandum ma uel heyraz. fyrst i fiỏlgan afkuæmissins. ok þar næst i drottnan yfuir oðrum kuikendum sem sagt uar. ok i þridia stað i þi er gud ueitti manninum til fædzlu ok uidrlifiss. en þo uar nu meirr fiỏlgat føðzlufangit manninum enn fyrr. einkannliga fyrir þann skylld at iỏrdin uar miklu ofreouari eptir flodit enn fyrir. ok þar meðr fyrir ustyrkleik mannzins uar þat nu til lagit. at manninum uar lofat at eta kuikendanna kiỏt utan blods.

Genesis. Ok enn sagdi hann sua. Allir seofarins fiskar eru yðarri hendi undirgefnir.[360] ok sua sem fyrr meirr gaf ek monnum græn kaal ok annan iardarinnar aauoxt [til feðu. sua veiti ek yðr nu kuikenda kiǫt[361] til fædu ok uidrlifiss. at fra teknu þui at þer skulut eigi blodugt eta kiỏt ok eigi þat nockut kuikendi sem [sealfdautt hefir ordit.[362] Eptir þat bannaði gud þeim manndrapit ok sagdi sua. Mannzins aund ok hans lifsblod man ek af manzins ok hans brodur hendi krefia ok utheimta. ok eigi at eins af honum nema ok þar medr af kuikendum. fyrir þaa sỏk at huerr sem rangliga hefir ut hellt mannzins blodi. þa hefir hann fyrirgert sinu blodi. fyrir þa skynsemd at madrinn er eptir guds likneskiu gorr. Vaxit nu ok fiolgiz. farit sua framm i uerolldinni ok fyllit hana. Ok af þi at þeir ottaduz hardla miok. huart gud mundi eigi uỏtnin æsaz láta ok flodit uerda annan tima. ok Noe bad þess dagliga. at þat skylldi eigi uerda. eptir þi sem Josephus segir. þa taladi gud enn sua til Noa ok sona hans. Se hérna. mitt sáttmaal ok skildaga man ek meðr ydr stadfesta ok medr ydru kyni eptir ydra daga. ok til huers sem eins lifandis kuikendiss. sem medr ydr eru. sua fuglum sem aullum iardarinnar kuikendum. þeim sem ut gengu af ỏrkinni. Sua man ek mitt sáttmaal medr ydr stadfesta. at alldrigin hedan fra man aull likamlig skepna i flodinu deyia ok fyrirfaraz. ok ỏnguan tima upp fra þuisa man iỏrdin af fløðinni eydaz. Ok enn sagði gud sua til þeirra. Þetta er þat sááttmaals mark sem ek man gỏra ok gefa milli min ok yduar ok allz annars lifandiss anda. þess sem meðr yðr er. um æfinligar kynkuislir. at ek man minn boga i skyiunum setia ok stadfesta. ok skal hann uera saattmaals mark milli min ok iarðrikissins. ok þann tima sem ek hefir himininn skyia latit. þa man minn bogi þar synaz. man ek mins sáttmaals [með yðr[363] endrminnaz ok medr ỏllum þeim lifandiss anda. sem sinn likam flytr ok hrærir. ok alldrigi upp fra þessum tima manu uỏtn ok floð aullum lifandum kuikendum eyda. Ok sem fyrr sagðr minn bogi man i skyium uera.[364] man ek hann sea ok sua endrminnaz þess eylifs sattmaals. sem sett er ok stadfest milli guds ok allz likamligs lifandis kuikendiss. er til bidr aa iardriki. scolastica hystoria. Hefir þetta sáttmaals mark milli guds ok mannkynsins. sem uęr kallum regnboga. i séér teikn ok mark tueggia hinna mestu guds doma her i uerolldinni. annars fyrir uatnit þess sem umlidinn er. at enginn þurfi þann hedan af ottaz. þess annars sem um elldinn kemr. þa er uerolldin skal brigdaz. Ok þo at hann[365] syniz hafa .vi. litu i ser. þa hefir hann allt at eins .ii. skyrazta af þeim aullum. [þat er dỏckgrænn litr[366] næst hinum yzta kompasinum.[367] til marks um þann dominn er uatnit geck yfir uerolldina. ok fyrir þann skylld er hann utarr meirr skipadr at hann er umlidinn. ok raudan er innarr meirr stendr. til marks um þann dominn sem at sidurstunni kemr um elldinn aa iardriki. Finnz ok sua i heilagra manna bokum ok frasaugnum.[368] at hann man [.xl. daga fyrir domsdagh alldregi seenn verða.[369] hvat er aungum mun sidr synir eptir loptzins natturu þurkanina [þa þegar[370] til hafa tekit.


Her segir af bỏluan Kams ok af Jonita syni Noa [ok huersu Noe skipti heiminum meðr sunum sinum ok hversu hans ættir hafa dreifz yfir iorðina.[371] speculum hystoriale. capitulum.

Sagði Noe sua. Bauluadr smasueinn Chanaan man þræll ok þionustumadr uera sinna brøðra.

21. Sém einn af fyrr sogdum sunum Noe. af huerium er allt mannkynit i uerolldinni freouadiz ok aukadiz. lifdi .ii. aar eptir flodit. adr hann gat at eiga son þann sem hann kalladi Aarphaxath. aa huers dỏgum er su hin uidfræga ofdryckia Noa faudur hans barst at. af huerri er þat hlautz. at sa hinn sami hans fadir blezadi honum ok hans brodur Japhet. sakir sæmiligrar skammfyllingar ok fodurligrar uegsemdar er þeir ueittu honum. en hann bỏluadi hinum þridia sinum syni Chám einkannliga i hans frumgetnum syni þeim sem Chanaan het. sakir þess haduligs spottz er Cham hafdi gort at sinum fedr. genesis. Noe tok þenna tima eptir flodit iỏrdina at yrkia ok hana at fáága. vingard at planta ok uin at gỏra. Ok af þi at hann uar þess hattar dryck uuanr[372] ok hann uissi eigi uinsins megin ok styrk. uard hann auloðr. ok sem hann uar sofnaðr. hofdu klæðin farit af honum i tialldbud hans sealfs. sua at hans getnadarlimr uard berr. Ok sem Káám kom at fedr sinum sua liggianda. ok hann saa huersu hann laa. þa spottadi hann ok hlóó at honum. geck sidan ut medr skalkeid[373] ok sagði brødrum sinum. Þeir toku mỏttul einn aa herdar ser ok gengu aufugir inn i herbergit. til þess at þeir sæi eigi hans leyndarlim. ok huldu hann sua meðr sama mỏttli. at þeir saa hann eigi. scolastica hystoria. Hedan[374] þickir þat likt. at þa hafi enn litill uani til þess uerit. at menn hafi brøkr haft. Nu sem Noe uaknaði af suefninum ok ofdryckiunni. ok hann uard uiss huat er Cham hafdi honum gert. sagdi hann sua. Bauluadr smasueinn Chanaan man þræll ok þionustumadr uera sinna brøðra. Fyrir þi taladi hann sua. at hann uissi þa fyrir af spádoms anda. at eigi mundi Cham uerda þræll edr undirmadr brødra sinna. helldr hans afspringi. ok þo eigi allt hans afspringi utan Chanááns afkuęmi. Kann þat ok mỏrgu sinni ueita. at synir ok annat eptirkomanda kyn giallda[375] þess. sem fedr ok adrir forelldrismenn hafa til skylldat. [sem forn orðzkuiðr kemr til. at griser giallda þess er gǫmul suin vallda.[376] Sem fyrr nefndr Noe segdi sua til sins sonar Cháms. Eigi skalltu meiri gledi edr yfiruęttiss[377] fagnað fáá af þinum syni Chanaan. enn ek fær af þer. Ok enn taladi hann sua. Blezadr se guddrottinn Sém. uerdi Chanaan hans þræll ok þionostumadr. Varu þetta fullkomin spádoms orð. þiat hann saa þat fyrir. at guds nafn ok hans dyrkan mundi medr sunum Sém æfinliga uera ok stadfestaz. Ok enn taladi Noe. Mikli gud ok uaxa lati Japheth. hafi hann sina bygd i tialldbudum ok herbergium Sém. verði Canaan ok hans þeonostumadr.

Speculum hystoriale. Ættleggir af .iii. sunum Noa eru taldir .ii. ok .lxx. þiat .xv. varu af Japhet .xxx. af Cham. en .xxvii. af Sém. Sua segiz at Noe sealfr hafi sua skipt heiminum medr sunum sinum. at Sém ok hans afkuęmi fengi Asiam ser til bygdar. enn Cham ok hans kynsmenn Affricam. enn Europam Japhet ok hans kynsmenn.[378] Kom þat þo einkannliga mest framm eptir tungnaskiptit i Babilone. sem sidarr man heyraz. Ysidorus hefir sua skrifat i .xiiiidu. bok Ethimologiarum. at heimrinn se skiptr i .iii. parta. ok þo eigi iafnstorir.[379] þiat Asia gengr af [sudrhaalfu heimsins um austr[380] ok allt til nordrættar. enn Europa fra nordri ok i uestr. enn þaþan af er Affrica allt til sudrættar. Ok hefir sua einsaman Asia helming heimsbygdarinnar. enn annan helming Europa ok Affrica. Eru þær af þi skiptar i .ii. luti. at hinn mikli miðiarðarsior gengr inn i milli þeirra or uthafinu.

Scolastica historia. Einn hardla frodr madr er Philo het segir sua i þeirri bok sem hann gordi yfir Genesim. at af .iii. fyrir nefndum sonum Noa uaru komnir at honum lifanda .xxiiii[381]; þusundrat karlmanna. ok enn .c. umframm at utỏldum konum ok bỏrnum. Þetta folk hafdi þa yfir ser .iii. hertoga. Hinn fyrsti af þeim uar Nemroth sunarsun Chams. þiat Chus hans fadir uar [þa andadr[382] sun Chams. Þessi Nemroth rikti yfir sinum ættmonnum. lærdr þar til af einum uisum manni syni Noa. huers er Moyses getr ecki i Genesi. af huerium er sua segir Methodius einn uiss meistari. at Noe gat sun eptir flodit i ellidomi sinum ser likan. huern er hann nefndi Jonitum. Ok sem hann hafdi .ccc. aara eptir flodit umlidit. gaf hann þessum syni sinum storar giafir ok ueitzlur. veitti hann honum þat land er Ethan heitir. for Jonitus þagat ok bygdi þar. Hann audladiz þa giof af gudi. at hann uar spekingr mikill at uiti ok uisdom ok forspáár um marga luti. ok fann Astronomiam. þa sem uær kaullum stiornuiþrott.[383] Ok af þi at hann uar hardla frægr af sinni uitru ok uisdomi. þa kom fyrr nefndr Nemroth risi sunarsun Chams til hans. at nema af[384] honum uitzku ok læridom. einkannliga til radagordar. at hann mætti nỏckur[385] riki fá. þiat þessi Jonithus saa fyrir nockur þau tidindi ok æuintyr er lỏngu sidarr komu framm. ok mest af uppruna ok upphafi .iiii. hinna fræguztu rikia. þeirra er uerit hafa i uerolldinni. ok ofarr meirr af þeirra hallan ok niðrfalli. af huerium er hinn heilagi Daniel spaadi longu sidarr aa sinum dỏgum. Sagdi Jonitus sidan[386] sinum frænda ok lærisueini Nemroth. at Cháms afkuæmi ok ættmenn mundi[387] fyrstir rikia. þiat Belus hinn fyrsti konungr i Babilon uar son þessa sama Nemroths ok fadir Nini konungs. er gỏra lét þa þina miklu borg Niniuen. ok at þar næst mundi synir Sém ok hans kynsmenn rikia. Þessi Ninus aukadi sua mikit Niniuen. at hon uar .iii. dagferda lỏng. ok kalladi hana sidan af sinu nafni Niniuen. Þat uar fra þi sem til tok ok hellzt Serkia riki. meðr huerium er hinn frægi Cyrus[388] konungr ok hinn mikli Xerxes. Nabugodonosor. Assuerus er odru nafni het Arthaserxes ok Darius son Arsami riktu. ok margir adrir uolldugir menn ok mikils haattar konungar. ok eigi sidr um Girkia[389] riki er[390] hofzt af hinum mikla Alexandro. ok sua lengi sem þat helltz. enn sidan[391] ættmenn ok afkuęmi Japheth sem Romueria riki tok til. ok sua langan tima sem þat uannz ok uidr hellz. Nu sem fyrr nefndr Nemroth for brott fra nefndum Jonitho. ok hann hafdi heyrt af honum þess hattar spaar ok forsagnir. þa fystiz hann miok at hafa[392] ualld ok drottnan yfir folkinn. yrkti þa ok unádaði kynsmenn Sém. at þeir skylldu odrum uilia[393] stiorna sem þeir uaru bornir til. þiat þeir uaru komnir af hinum ellzta ok frumgetnum syni Noa. ella at hann skylldi rikia ok fullkomna drottnan yfir þeim hafa. enn þeir uilldu þat meðr ỏngu moti. Fór hann siðan til fodurfedr sins Cháms ok hans kynsmanna. ok toku þeir hann séér til formannz. ok setti hann sitt riki i Babilon. [scolastica hystoria.[394] Hann uar einn hinn fyrsti ok hinn mesti ofbelldissmadr ok sterkr ueidimadr fyrir gudi. þat er sua mikit at segia. at hann uar ramr at afli mandrapari ok hinn mesti ágangsmadr. sakir þess at hann uilldi yfir ỏðrum[395] ægishialm bera. Hann neyddi menn ok kugadi til þess at dyrka elldinn. þadan af uar sa ordzkuidr þann tima kiærr manna i milli. þa er talat uar af nỏckurum rommum ribballda. at hann uar sterkr madr ok illr sem Nemroth. speculum hystoriale. Af hans dømum[396] tok Jetthan at rikia yfir sonum Sém. enn saa madr sem Suphne[397] hét yfir ættmonnum ok afkuæmi Japheths. Noe lifði .ccc. ok .l. aara eptir flodit. andadiz hann sua sem hann hafdi .ix. hundrad uetra ok .l.

Scolastica historia. Josephus segir ỏnguan mistrua þurfua edr hyggia þat fals uera. sem af æuinlengd ok ellidomi hinna fyrri manna finnz skrifat. þiat gud ueitti þeim fyrir sin[398] kraptauerk ok dyrdarsamligar nytsemdir lengri lifstundir. þar sem þeir skodadu skynsemliga ok reiknaðu opt ok iduliga himintungla gang ok þa list sem astrologia heitir. hueria er þeir hefdi eigi megat i fyrstunni skiluislega[399] skilia ok gloggliga greina. utan þeir hefdi lifat um .dc. aara. þiat hin gamla aulld ferr ok fylliz um sua morg áár.


Her segir af Arphaxath ok [stǫplinum Babel ok tungnaskipti ok hinum dramblata Nemroth[400]

22. Fyrr nefndr son Sém Arphaxath gat sér son er hét Sale. sem hann uar halffertugr at alldri. enn fra upphafi annars heimsalldrs uaru lidin .vii. aar ok .xxx. Sale gat Heber sua sem hann uar þritugr at alldri. enn af oðrum heimsalldri uaru lidin .vii. aar ok .lx.[401] Af þessarra tueggia fedga dỏgum Arphaxath ok Sale[402] bar ecki þat til. at miok hafi frægt edr i frasagnir fært uerit. Heber gat Phalech. þa er hann hafdi .iiii. uetr hins fiorda tigar. enn lidit uar fra upphafi annars alldrs heimsins .c. uetra ok eitt áár. Sua segir Josephus. at Ebrei eru kalladir af nafni Heber. þiat i hans husi at eins hellz ebresk tunga eptir tungnaskiptit. enn fyrr uar hon ecki kaullut ebresk tunga. helldr mannligh tunga einfalldliga sua sem uán[403] uar. þa er menn hỏfdu ongar fleiri tungur at tala medr. speculum hystoriale. Sun Heber tok nafn af tungnaskipti ok þiodanna. þiat Phalech þydiz sundrskipting. fyrir þann skylld at aa hans dỏgum skiptiz iỏrdin medr þiodunum. þiat fyrr nefndir hertogar Nemroth Jethan ok Suphene ok margir adrir risar medr þeim færdu sina bygd austan eptir Asia. þadan sem adr hỏfdu þeir uerit. eptir þat er Noe uar allr. ok komu saman aa einum [slettum uelli.[404] sem heitir Sennáár. Uard þaþan at ryma ok brott at flyia Assur einn af sonum Sém Noa sunar. þiat Nemroth rak hann medr ofriki ok uiafnadi brott af sinn erfðarlandi. Þessi sami Assur einn af .v. sunum Sém fann fyrstr purpura ok smyrsl at gỏra. af huers nafni er Assiria heitir.[405]

Gorum oss eina stora ok sterka borg edr stỏpul. huers turn edr hæd taki allt upp til himna.

Ok af þi at þeir ottaduz þa enn flodit ok uilldu rikia yfir odrum monnum at radi Nemroths. þa taladi huerr uid sinn naaungh. genesis.[406] Komum her ok gerum nỏckurt aagętisuerk. at þadan af frægimz uær fyrr enn uær deyim. edr uær skilimz ok skiptimz til ymissa landa. Gorum oss eina stora ok sterka borg edr stỏpul. huers turn edr hæd taki allt upp til himna. Toku þeir þa at reisa einn mikinn staupul af tigli ok þi limi sem likaz uar biki medr griotmol[407] gỏrt. Af þessum staupli segir Josephus. at hans uiðleiki uar sua sterklegr. at þeim er nærri uaru syndiz hans hæd ok lengd litils uerd.[408] Gud drottinn geymdi at huat er þeir gordu. sua sem hugsandi þeim þar fyrir hegnd ok pinu. ok sa þa borg ok turn sem þeir smiðaðu. ok sagdi sua til sinna heilagra engla. Ein tunga gengr medr ollu þessu folki. er þaleidis er talat sem einn samlendr lydr. Hófu þeir ok sua upp þessa sina gerd ok fyrirætlan. at þeir munu ecki sealfkrafi af henni letta.[409] þar til er þeir hafa hana medr uerkum fyllt ok frammkomit. Nidrum þa ok neisum þeirra tungur. sua at engin þeirra skili annars tal. Ok þegar i stad uard sua. at engin þeirra feck annars tal ne tungu undirstadit. þiat ef nockurr bad faa ser steina.[410] þa baru þeir til hans uatn[411] edr eitthuert annat. Braut þat ok annarr nidr sem annarr gỏrdi upp. Vurdu þeir sua af at lata uppteknu uerki. þiat .ii. ok .lxx. uurðu þa maalsgreinir ok tungnaskipti. eptir þi sem i skiluisum bokum finnz skrifat. scolastica historia. Petrus Commestor segir. at gud uann ỏngua nyskapada gỏrd i þessu tungnaskipti. þiat hinar[412] sỏmu raddir ok ord eru af hinu sama efni medr aullum þiodum. enn medr ymissu kyni skildi hann ok greindi ordanna myndir ok maalshaattu. Var þessi staupull kalladr Babel. þiat af hans smid ok uppgord nidraduz tungurnar ok umskiptuz. þiat Babel er sua sem neyking edr suiuirding. genesis. Var borgin ok af þessu ỏllu saman kallat Babilon. Dreifduz þeir sua sidan um þenna þrigreindan heim. sem fyrr uar sagt. at afkuęmi Sém bygdi at mestum luta Asiam. kynsmenn Cháms Affricam. enn Japheths ættmenn Europam. Fyrir huern skylld er[413] þat ma eigi uuidrkuæmiligt synaz at segia her nỏckut af landanna skipan. eptir þi sem Ysidorus segir ok eigi sidr Speculum historiale. huer er mestz haattar ok fræguz lỏnd liggia i séér huerium haalfum heimsins. ok huat er mætaz ok faagiętaz i hueriu landinu er ok minniligaz til frasagnar.


Her segir af skipan heimsins [ok fyrst af Asia ok huer lǫnd hon hefir i seer.[414] speculum hystoriale. capitulum.

23. Asia er kallat af nafni nockurrar konu. huer er i fyrndinni hellt riki i austrhaalfu ueralldarinnar. Þessi Asia liggr ok er skipat i þridia part ueralldar. sem fyrr uar sagt. ok hefir endimark af austri undir solarinnar uppraas. af sudri endir hana uthafit. enn fyrir uestan midiardarsior. enn af nordri endiz hon uid aa þa er Tanais heitir ok þann lỏg er þar fellr or. Asia hefir i sér stór laund ok morg riki. huerra nỏfn ok skipan ek man skiotliga greina. hefiandi fyrst af hennar haufdi ok hinum hæsta part paradiso.

Paradisus er einn aagętr stadr i austrhaalfu. huers nafn snuit af girzku i latinu er hortus. þat kaullum uær grasgard. enn aa ebreska tungu kallaz þessi stadr Eden. þat þydaz[415] krásir edr sællifi at uáru maali. Enn þetta huarttueggia samtengt gỏrir krásagrasgard[416] ok sællifiss. þiat þessi stadr er allzkyns uidum ok alldintream audgadr. Hann hefir i séér[417] lifstre. þar er alldrigi frost ne ofmikill hiti. helldr er þar iafnan hin bezta tempran loptzins. J midri paradis sprettr upp uatn mikit. þat sem at nogu dỏgguir allan alldinuiðinn. enn þat[418] sama uatnfall skiptiz þadan i fiorar hỏfutaar. Tilferd þessa stadar uar manninum eptir syndina byrgd ok bannat. Segir sua heilog ritning. at hann er aullum megin uardr ok uerndadr medr elldligu suerdi. Þat er sua at skilia. at elldligr hiti gengr umhuerfiss sua haatt. at hans bruni tekr nær til himins. Þar eru skipadir til uerndar cherubim. þat eru guds englar. at elldzins[419] logi byrgi mennina uti ok i brott reki. enn englar guds reki brott andskotans engla. sua at huarki megi þar[420] madr ne andi [inn ganga[421] sa sem eigi er gudi hlydinn.

Jndia[422] feck nafn af aanni Jndo. hon er endimark landzins af uestrhaalfu. Þetta sama land liggr af sudrætt med[423] uthafinu allt austr til heims enda. ok allt tekr þat nordr[424] til þess haa fiallz Caucasus.[425] Jndia hefir i seer marger þiodir ok fiolda storstada. Þar fædaz Cenocephali. þeir menn sem fyrir þann skylld heita sua. at þeir hafa hundz hỏfut. huerra gaud er þa synir[426] litlu sidr hunda uera enn menn. eru þeir ok eigi sidr i suma stadi taldir medr skynlausum kuikendum [enn medr monnum sem apyniur.[427] þiat þeim eru þeir utan at hỏfdunum eigi ulikir. Þar fædaz ok Cipodes.[428] þeir eru sua uordnir sik. at þeir hafa eitt augat i midiu enninu. eptir þi sem segiz. þeir heita ỏdru nafni Agriophagite. fyrir þa grein at þeir eta ecki uætta nema dyra kiỏt. Þar segiz ok at su þiod se sem Acroni heitir.[429] þeir menn eru sua langir at þeir eru .xii. fota hafir. Þeir menn hafaz ok þar uidr i Jndialandz fiallbygdum næri sialfu uthafinu. sem eigi eru lengri enn einnar alnar hafir. hueria er Girkir[430] kalla Pigmeos. Þess haattar kuendi [er þar nỏckut.[431] at þær geta bỏrn sua sem þær eru .v. uetra gamlar. ok uerda sealldan eðr alldrigi ellri enn .viii. uetra gamlar. þar er ey su er Probana[432] heitir. hafandi um .dccc. ok .lxx. skrefa aa lengd. enn um .dc. ok .xx. skref aa breidd. full medr mỏrgum frægilighum[433] hinum dyruztum gimsteinum. er hon hefir af þeirri aa sem um hana flytr ok fellr. Annarr hennar partr er af monnum bygdr. en annarr er driugum fullr ok alskipadr af filum ok odrum dyrum. J þessarri ey segiz at .ii. uetr ok .ii sumur séé aa einn aari. ok at saa stadr beri sit[434] blomstr upp aa huert aar .ii. sinnum. Adrar .ii. eyiar þær sem i Jndialandz uthafi liggia. kalla induerskir menn Crisen ok Argiren. ok fyrir þi sua. at i þeim er harðla mikit gull ok silfr. ok margir menn segia. at þar see sua til at sea sem aa gull ok silfr seai. huar af er þær fengu þessi nỏfn. Tilen kalla þeir hina þridia. þar þrytr alldri grænt gras edr lauf aa uidum. Yfiruættis storar aar falla um Jndialand. þær sem mikit bøta landit. Ein af þeim er hin mikla Ganges. takandi nafn af Gangaro konungi. sem fyrr uar sagt. hueria er Genesis nefnir Phison. enn þat þydiz flockr. Heitir hon fyrir þa sauk sua. at hon aukaz ok fylliz af þeim .x. storáám. sem i hana falla ok uerda allar at einni áá. Sua segiz. at hon reisiz aa þa leid ok takiz upp ok freoui lỏndin i austrhalfunni sem aain Nilus Egiptaland. Adra kalla þeir Jndum ok þina þridiu Ypponen. Sua segiz at þeir aalar finniz ok faiz i aanni Jndo. sem .xxx. fota lengd hafi. Ysidorus segir hans uppráás af leiri uordna uera. ok fyrir þann skylld sua háálan ok sléttan skapadan. at hann sleppr manninum æ þi skiotara sem hann gripr hann fastara. Hann segir ok at madrinn uerdi uuiliugr sidan uin at drecka. ef hann hefir druckit af þi uini sem aalarnir hafa uerit drepnir i. Jndia er hardla gott land ok heilsamligt af þi skięra lopti. sem þar uerdr af heilsamligum uestanuindi. Þar eru tysuar akrar skornir aa hueriu áári. Solar hiti meinar þar um sumar i stad kulda þess sem uidaz er aa uetrar tima. Þar getaz ok fædaz menn medr ymissum litum. Storir fuglar eru þar ok einhyrnd dyr monoceron. Binoceron edr monoceron er allt eitt dyr ok unicornis. huert er fyrir þa sauk heitir sua. [at þat hefir eitt horn fiỏgurra fota langt. er stendr upp or midiu hofðinu sua huast ok sterkt. at huat er unicornis hefir til radit. lemr þat edr leggr igegnum med ollu. Þat dyr uid stendr sterkum filum ok uinnr opt yfir þa upp aa þann haatt. at þat særir edr horninu kuidinn aa filnum ok fellir hann sua. þat[435] er sua sterkt ok klokt. at þat uerdr medr engarra ueidimanna afla[436] ueitt edr uunnit. helldr eptir þi sem hinir uisuztu menn segia. þeir sem kuikendanna natturur uissu ok skrifadu. þa setia menn eina skiæra ok uskadda iungfru moti þi dyri. huer er sinn fadm skal breida moti þi. þann tima sem þat nalgaz henni. ok þegar i stað leggr þat sitt hỏfut blidliga i hennar fadm. allri sinni grimd niðr lagðri. ok sidan sem þat er þar sætliga sofnat. uerdr þat ok sua[437] yfirunnit sem þat hafi ecki ser til uapns ok uerndar. Fugl sa sem psitacus heitir grænn at lit. fæðiz þar ok aa Jndialandz utstrỏndum. hann hefir miklu størri tungu. einkannliga uidari ok breidari enn adrir fuglar. huadan af er hann heyriz tala nockur articulerat ord. sua at ual megi madr skilia. ok ef hann seer eigi sealfan fuglinn. þa skal hann þat ætla at maðrinn tali. Hefir hann þat þo mest af [sealfs sins[438] natturugiỏf. at heilsa giarna ok segia sua. Ver heill edr uel kominn kiæri. Aunnur naufn eþr tal enn heilsa [eðr kalla kiæra sinn.[439] nemr hann sua sem af nỏckurri manna tilskipan. Þar af eru þessi uers.

Psitacus a uobis aliorum nomina discam.
Hoc didici per me dicere cesar aue.

Sem þessi sami fugl psitacus segi sua. Annarra nỏfn man ek af ydr nema. enn þat nam ek af sealfum mer. at segia sua Ver heill keisari. Filar fødaz þar ok einkannliga mest. huerir er af mikilleik sins likama heita fyrir þa sauk elephantes. at elephio upp aa girzku er sua sem fiall upp aa norrænu. Þessor storkuikendi filarnir eru storliga uel tilfallin ok uidrkuæmiligh at uera i storom orrostum. hafa Serkir ok induerskir menn aa þeim hafa turna. þann tima sem þeir buaz til bardaga [ok byrea sik til at beriaz.[440] ok ueita sidan or þeim turnum edr kastalum sinum uuinum[441] skiædar skothridir sua sem af einum múr. Þeir hafa bædi hardla mikla skilning ok minni. eptir þi sem skynlausum kuikendum berr til. sua sem heyraz má i sỏgu hins mikla Alexandri. huersu einn fill fylgði honum[442] ok uerndaði sinn meistara Porum konung. Þeir synaz heilsa medr þilikari likamsins teiknan ok tilneigingu sem þeir megu þat gỏra. flyia þeir myss ef þær uerða fyrir þeim. þeir snuaz ifra huarr oðrum i sambudinni. Enn ef þeir fæda sua i uỏtnum edr i skogum. at þeir uerda uidr dreka uarir. þa fyrirláta þeir ok flyia sinn burd. þiat þeir eru uuinir sin i milli. verðr fillinn ok fanginn stundum ok drepinn af drekanum. Fillinn gengr .ii. aar meðr burdinum. ok getr eigi optarr enn um sinn ok þo eigi meirr enn einn at eins. Hann lifir nær .ccc. aara tirætt. Sua finnaz ok þar dyrir steinar berilli. crisoprassi. adamantes. carbunculi. lignites. margariti[443] ok unioines. til huerra er miok girnazst rikar konur at skreyta sik medr. Þa(r) eru fioll gullig. þau sem sakir drepsamligre dreka ok grimmligra griffona[444] ok undarligra ok storra skrimsla. þeirra sem mannz mynd hafa. er umattuligt [er manninum til[445] at fara. Griffes er eitt mikit ok miok hræðiligt kuikendi ok þo meðr uęngium.[446] i aullum likams uexti storliga[447] likr leonum. utan[448] uængium ok aseonu ero þeir aranum likaztir ok uidr hesta hardla skædir. þeir reyta ok rifa i sundr medr ollu lifandis menn. einkannliga ef þeir eru nockur[449] hestunum nærri. Leo er þo einn framaztr ok frægaztr af aullum dyrum. huat er sealfs hans nafn tér uel ok synir. þiat leo upp aa girzku er allt eitt at segia ok konungr upp i norrænu. sua sem hann se annarra dyra hofdingi. Hug hefir hann mikinn ok yfrit aarædi i sinu brosti enn sterkleik i hỏfdi. Þann tima sem hann er af ueidimonnum einangradr ok umkringdr. þa er hann helldr nidrleitr. til þess at hann seai þi sidr eðr rædiz þeirra tol edr ueidartæki. Hiola gang ok gnisting ottaz þeir nockut. ok þo enn meirr elldzins. Augu þeirra eru opin ok uaka þann tima sem þeir sofa. Farueg sinn ok fotspor hylr hann ok slædir medr halenum. þa er hann gengr. til þess at ueidimaðrinn faai þi sidr fundit hann. Leonsins kuendyr fæðir ok sofandi edr dauda sina huelpa. ok sua liggia þeir um .iii. daga ok .iii. nætr. ok eptir þat segiz at karldyrit. þat sem fadirinn er. reisi þa upp medr sinni rauten ok rytingu. Vidr manninn er su leonsins nattura. at hann reidiz honum uarla fyrr enn honum er nockut mein eðr moti gort. Hans miskunn ok hogleiki teez ok audsyniz af iduligum dømum ok mỏrgum merkiligum frasỏgnum. at þeir uerða þeim monnum lyðnir ok eptirlaatir. sem nidr leggiaz [fyrir þeim.[450] fangna menn moti ser farandi gefa þeir lỏngum liduga. ok lata fara huert er þeim likar. ok sua segiz. at þeir drepi eigi þann mann er þeim gorir ecki mein. utan af miklum ok saarum sullt. Huedan af er Lucrecius tok sua til ordz i einum stad. at hann kallar heilagan leoninn. Leonthophonus heitir þar ok eitt litit dyr. heitir þat fyrir þi sua. at þat er brent sua sem þat er fengit ok ueitt. ok dreifd sidan askan [ok ridit[451] sem uidaz um þau kiỏt. sem til þess eru nidr logð [aa uegum ok uega motum.[452] at leones eti þar af. þiat huersu litit sem leoninn etr af ausku þeirri. þa deyr hann af. Þat er ok uani Jndialandz kuendiss[453] at binda hunda i skogum aa nattar tima fyrir þeim dyrum sem tigrides heita. ok gefa þeim rackana upp til aahlaupa ok sambudar. ok af þess haattar burð ok sambud fædaz sua grimmir ok storir rackar. at medr sinni aaraas briota þeir undir sik sterka leones. A sỏgdu Jndialandi eru fyrr nefndar aar mestar Ganges ok Jndus. þar sem minnz er breidd Gangis. þa er yfir hana .m. skrefa. enn .xx. þusundrat skrefa þar sem hon er breidaz. Diup hennar er þar meirr enn .c. fota.

Parthiam tok þat folk undir sik er Parthi uoru kalladir. þeir komu af hinni miklu Suiþioð ok kỏlludu sua landit af sinn nafni. Sunnan at Parthia liggr hit rauða haf. Fyrir þa sauk heitir þat sua. at þess sior er sua raudr sem rosa. eigi sua þo at þat se þilikt i natturunni sem þat syniz. helldr hitt at lỏgrinn litaz at landzins strỏndum. þeim sem aullum megin at hafinu eru sua raudar driugum sem blod. ok fyrir þi finnz ok flytz þadan margr hinn bezti ok hinn skiærazti kolorr. Nu meðr þi at londin þau sem umhuerfiss liggia hafit hafa þess hátter natturu. þa blandaz siorrinn sua at af aullu þi. sem [af hans bárum ok bylgium i hann beraz.[454] ok fyrir þi finnaz þar þrátt raudir gimsteinar. Þiat þess hattar steinn hefir þa bæði iarðarinnar lit ok hafsins. er hann uelltiz ok ualkaz ymizt i leirinu edr sandinum. Þetta haf skilz ok i sundr skiptiz i .ii. fiordu. er sa kalladr Persicus er meirr er til austrs. fyrir þann skylld at þær þiodir byggia uidr hans halfur sem Perse heita. hueria er uær kỏllum Serki. enn annarr af þeim heitir Arabicus. fyrir þa sauk at hann er uidr landit Arabiam. Af norðri liggr þat haf uidr Parthiam. sem kallaz Hircanum salum. Vestan at henni liggr næst þat land er Media heitir. Atian konungeriki eru i Parthia allt fra þeirri strỏnd sem kallaz[455] Kaspium litus [ok til micklu Suiþioðar.[456]

Assyria er land þat sem nafn feck af Assur syni Sém. þeim sem hana bygdi fyrstr medr sinn folki eptir flodit. þar til er hinn mikli Nemroth rak hann i brott þaðan medr ofriki ok uiafnaði. sem fyrr uer sagt. Þetta land hefir Jndiam austan at sér enn Mediam sunnan. fyrir uestan er aain Tigris. enn fyrir norðan fiall þat er Caucasus heitir. Þar skerz inn haf þat er kallaz Kaspium mare. J þessu landi uar fyrst fundit af fyrr nefndum Assur at gera purpura ok klædaz.[457] Þaðan af kom se haattr ok at smyria háár manna ok likami. ok gỏra séér þar medr sætan ilm ok anga. geck þetta sidan or hófi bædi meðr Girkium ok Romuerium.

Media ok Persia. þau lỏnd er sua heite. fengu nỏfn af tueim konungum Medo ok Perso. er þau sỏmu lỏnd unnu undir sik medr orrostum. Media ok Persia liggr annat uestan uidr Parthiam ok annat sunnan. Enn nordan uid Mediam liggr Armenia. enn austan at er hafit Kaspium. J Media uex þat tre sem heitir medica.[458] enn þat uex i ỏngu landi odru. þetta tre kalla Girkir cetromelam. enn Latini kalla þat cetriam. ok fyrir þann skylld kalla þessir huarirtueggiu þat sua. at þess lauf ok epli berr þilikan ilm ok enga sem cedrus. huers epli eitri eru miok gagnstadlig. er þat þaðan af er fornskalldit segir. at mannzins aund næriz af þi. Þetta tre er driugum aa aullum aarsins timum alskipat ok fullt af eplum. hefir þat i sumum stǫdum aa ser súr epli. suma staði fullkomin ok uaxin sæt epli. enn i suma stadi þa enn blomgandiz ok uaxandi epli. huat er hardla sealldan finnz ok faagętt er aa audrum tream. þeim sem menn hafa sagnir af. Enn .ii. eru þau lỏnd er huarttueggia heitir Media. hit meira ok hit minna.

Persida hefir uid Jndialand endimark fyrir austan. enn fyrir uestan uid rauda haf. Af norðri snertr[459] hon Mediam. enn sunnan at henni liggr Armenia.[460] su sem aafaust er Perside. J þeim laundum er sa stadr aagiętaztr er Susa heitir. huers[461] er gefit uerdr i saugu Hester af konunginum Assuero. Þar er ok miok þat skiota dyr er tigris heitir. þat dyr er allt fleckott ok mislitt ok miok nafnfrægt bædi af skiotleik sinum ok orku. af huers nafni er ein af þeim .iiii. aam. sem falla or paradiso ok framm fliota. er kallat Tigris. fyrir þann skylld at hon fellr allra aa strangaz ok striðaz er til biðr. J Persida uar fyrst fundin fiỏlkyngislist. Þat land tok Nemroth[462] ser til bygdar eptir tungnaskiptit. ok kendi þi folki sem þar bygdi þann atrunat at dyrka elld ok sol. hallda flestir solina fyrir gud i þeim haalfum ok kalla hana elld upp aa sina tungu.

Mesopotamia eignaz nafn aa girzku af tueimr áám er falla umhuerfis landit. þiat Tigris fellr fyrir austan enn Eufrates fyrir uestan. Eufrates hin fiorda af paradisar áám. hafandi i ser nægd mikla agiętra gimsteina. flytr ok fellr um midia borgina Babilonem. Var hon sua kỏllut af þeim freoleik ok aauexti. sem hon gefr landzskipunum[463] i Mesopotamia. þiat hon daugguar þaleidis i sumum stỏdum Mesopotamiam. sem Nilus Egiptalandz aa dỏgguar ok freouar Alexandriam. Salustius einn hinn uisazti madr segir þessar bádar aar Tigrem ok Eufratem eina uppsprettu hafa i Armenia. ok falla sidan i sundr uids uegar ok langleidi sin i milli. er þat mikla land sem milli þeirra uerðr ok þær umkringia þadan af er þat land kallet Mesopotamia. Enn hon hefz af nordri milli fialla þeirra. sem annat heitir Taurus enn annat Caukasus. Enn i[464] sudrhalfu landzins er hin mikla borg Babilon. þar nęst er Kalldea. ok sudr af þi landi liggr Arabia. Eudemon kallaz þat land er liggr i millum tueggia hafsbotna. er inn gengr uidr Persidam annarr ok annarr uidr Arabiam. sunnan af uthafinu[465] ok horfir lengd landzins austr ok uestr medr utseonum.[466] Babilon er sua fræg borg. at hon kallaz hỏfut rikissins. ok fyrir þann skylld kallaz aull þau þriu riki Kalldea Assyria ok Mesopotamia aa[467] sumum bokum medr Babilonar nafni.

Arabia liggr ok i fyrr nefndri Asia. hafandi i sér meira reykelsiligan ok iurtharligan[468] ilm ok sætleik enn flest lỏnd onnur. ok fyrir þann skylld heitir þat Arabia. enn þat er upp aa uárt maal sua sem heilagt edr heilagt at fornfæra. i huerrar skogum ok merk er fæz bædi mirra ok sua cinnamomum. Þar fædiz ok fuglinn Fenix. af huerium er segiz at hann finniz[469] i ỏngu landi ỏdru. ok þo þar[470] einn at eins enn eigi fleiri. ok fyrir þi segir sua[471] hinn agięti Ysidorus i .xiitu. bok Ethimologiarum. at þann tima sem hann hefir lifat meirr enn um .d. aara. ok hann skilr at hann tekr at elldaz. þa berr hann saman ok gorir sér baal af iurta teinungum ok unguidi. ok setr sik hit beinazta i gegn geislanum.[472] blakar hann [uęngiunum sealfs sins[473] þar at siden ok gorir séér sua uilianligan bruna. riss sua upp annen tima af sealfs sins eiginligum auskum. Sa fugl er þar[474] miok sem cynnomagus[475] heitir. hann uerpr i ofanuerdum limum. þeim sem til bidr i hinum hæstum skogum. ok gorir ser þar hreiðr af aauỏxtum þeirrar dyraztu iurtar sem cinnamomum[476] heitir. huar af er hann heitir cynnomagus.[477] Sækia menn þeirra hreiðr þess haattar af þi medr þungum blyskeytum ok fella þær sỏmu iurtir sua nidr. at þeir faa eigi sakir treonna hæda ok limanna lengda upp komiz ok sott odruuiss. Selia þau sỏmu cinnama siðan miklu dyrra ok meira uerdi enn aðrar þess hattar iurtir. fyrir þi at kaupmenn lofa þær mest[478] ok láta yfir þeim bezt. sem sua eru teknar ok tilkomnar. Þar finnz ok sardonis. einn hinn dyrazti steinn. Ulfalldar fædaz þar ok fleiri enn i flestum lỏndum ỏdrum. Odru nafni heitir þetta land Saba. ok kallad sua af syni Chuss sonarsoner Noa er Saba het. huadan er su hin rika drottning uar. er kom at finna konunginn Salomonem.

Syria feck nafn af Syro þeim manni. eptir þi sem segiz. sem sér tok þar bygdarland. Hon liggr austanuerd uidr aana Eufraten. enn uestanuerd at uaru mikla hafi. nordanuerd liggr hon uidr Armeniam ok Cappadociam. enn sunnan at henni liggr fiỏrðrinn arabicus. þann kaullum uær hit rauða haf. medr þeirri grein sem fyrri uar fra sagt. Hennar uǫxtr er sua uordinn sik.[479] at hon er umatiss[480] lỏng. enn nockuru minni aa breidd. Hon hefir i sér þessor lỏnd. Conmagenam Pheniciam ok Palestinam. ok er Judea er uær kaullum Gydingaland einn partr af Palestina. Conmagena er hit fyrsta land af Syria.[481] kallaz sua af þeirri Conmage sem þar uar fordum hỏfudborg. Fenix brodir Chathmi. af huerium Cathmo er marger frasagnir eru. farandi brott af Egiptalandi kom i Syriam ok rikti i þeirri borg er Sydon heitir. ok kalladi sidan fyrr nefnt land af sinu nafni Pheniciam. Palestina hinn þridi partr af Syria hafdi fyrr meirr þa hina hæstu hỏfutborg i ser sem Philistijm[482] het. af huerri er þat land feck nafn. enn nu heitir su sama borg Ascelóm.[483]

Judea einn partr af Palestina feck nafn af Juda. enn fyrrum het þat land Chanáán af syni Cham. er fyrr uar gefit. ellar af þeim .x. þiodum sem komnar uoru af þeim sama Chanáán. huerium þadan brott reknum eignaduz Judar þat sama land. Enn lengd landzins er af þeim stad sem Arpha heitir ok til Juliadem. er þar huarratueggiu[484] bygd sameiginlig Juða ok Tyriorum.[485] Breidd landzins er fra fiallinu Libano til þess stora uatnz sem Tyberiadis heitir. Vndir fiallinu Libano spretta upp þær .ii. ædar edr uppsprettur. sem onnur heitir Jor enn ỏnnur Dán. Gorir huár þeirra þar fyrst sinn fliotanda beck af séér framm fallenda. enn þa er þeir koma badir samt. þa hefir aain þar beggia þeirra nafn ok heitir Jordan. Þar er ok su hin undrsamliga tiỏrn edr stỏduuatn sem heitir Lacus Asfalti. þat er sua sem tiỏrutiỏrn. i huerium er engin saa lutr ma dreckiaz sem nỏckurs kyns lif er medr. þat heitir fyrir þann skylld hit dauda haf. at þar bidr engan lifanda hlut ok [þat er ỏngum þeim lut[486] uidrtøkiligt sem lif er medr. þar er huarki fiskr ne nỏckurr saa fugl. sem uana hefir til at kafa edr i uatni at uera. Medr huerri uæl eðr klokskap edr huersu sterkliga sem nỏckurum lifandis lut hefir þar i steytt uerit.[487] þa hleypr þat ok skytz þegar i stad upp or kafinu aptr. huersu sterkliga ok akafliga þat hefir nidr keyrt uerit. Þar uerdr eigi nockurn tima sua mikill stormr at þat hræriz. sakir þess at allt uatnit floar ofan ok flytr medr bik ok tiỏru. Eigi ma þar ok aa skipum fara. þiat þar sỏckr allt þat[488] eigi er lif meðr. sua sem hinu uerdr eigi þar dreckt eðr sokt sem lifandis er. ok eigi þolir þat[489] nỏckurs kyns annat efni utan þat sem allt er brætt ok bikat. Sua segiz. at þar flioti logandi lampi ok huert þat ker ok kerti sem liosit fylgir. enn sỏckui[490] þegar sem slokit er. Enn i þi flioti sem menn kalla Dyssiden segiz. at enginn hlutr flioti ok huetuetna sỏckui þat sem þar kemr. Þar igegn er su tiỏrn i odrum stad sem Alcys[491] er kallet. i huerri er engi lutr sỏckr. utan helldr fliota þar allir lutir þeir sem pangat eru latnir. huart sem lif er medr þeim edr eigi. A midiu Gydinga landi stendr Jorsalaborg. sua sem midlutr ok hinn bezti partr af aullu landinu. rik af ymissum audæfum hardla frea[492] af sinum auǫxtum.[493] enn fræg af uotnum ok nægiandiz[494] af hinum dyruztum iurtum einkannliga balsamo. en þo einna fræguz af naueru ok iartegnagỏrðum. predican ok piningu. grepti ok upprisu uars herra ok lausnara Jesu Kristi.[495]

Samaria annarr partr Palestine tok nafn af þorpi nỏckuru edr borg. er fordum þat Samaria. sua sem eitt konungs sæti medr Jsraels folki. en nu heitir su borg Sebastia. Hon liggr milli Gydingalandz ok Galileam. hennar uỏxtr er sua likr Gydingalandi. at þar berr driugum ecki i milli. Galilea er hinn þridi partr Palestine. takandi þadan af sitt nafn. at þar fæðaz huitari menn enn annars stader.[496] Galilee eru tuennar. hin efri ok hin nedarri.[497] ok þo samfastar sin i milli. liggiandi sua uid Syriam ok Feniciam. Þat land er uel uitt[498] ok storliga[499] freott ok aauaxtsamt.[500]

Su iỏrd sem Pentapolis heitir. ok liggr uidr landamæri Arabie ok Palestine er[501] um rid uar fra sagt. feck nafn af þeim .v. borgum[502] Sodomiticorum. sem af himneskum elldi uaru brendar ok[503] eyddar. Þat land uar enn agiętara af sinni nægd ok aauexti enn þat sem Jorsalaborgh stendr aa. enn nu er þat brent ok medr ollu eytt af glæpum ok tilskylldan þeirra uandu manna er þar bygdu. sem heyraz man mega þann tima sem sagt er af Abrahám ok af Loth hans brodursyni. Enn þo segir Ysidorus. at þar uaxa blomgandiz epli medr sua mikilli fegrd. at huern er þau ser fysir til at eta þar af. en þegar sem nær þeim er komit ok aa þeim tekit. þa molna[504] þau ok uerda aull medr blásenda reyk at ỏsku. sua sem þau brenni enn. Nabuthea liggr milli Gyðingalandz ok Arabiam. þat land feck nafn af Nabeth syni Jsmaels Abrahams soner.

Egiptaland er fordum[505] het Axea. fekk nafn af Egipto brodur Danai eins frægs manz. huerr er þar rikti siðan. Þat liggr austan uerdt uið Syriam ok hit rauda haf. enn uestan at þi liggr [Libia. norðan at þui liggr[506] hit mikla haf. enn sunnanuert uendir þat ok uikr til Blalanz. Þar kann sealldan eðr nær alldri regn at koma edr uætur. enn aain Nilus hin fyrsta af paradisar áám. hueria er Genesis nefnir Phison.[507] er um landit flytr ok fellr. uỏkuar þat sua ok freouar meðr sinni dỏgguan. at mikill partr af[508] uerolldinni fødiz af þi hueiti sem þar uex. sua er þat land freott ok aauaxtsamt. Þat berr ok eigi sidr sua margen annan dyran frykt ok mætan. at þat uinnz driugum um alle uerolldina. Ok þo segir Plato einn hinn uisazti meistari i fyrndinni. at alldri kęmi[509] regn aa Egiptalandi. J aanni Nilo fødiz þat ferfætt kuikendi. huart sem þat skal helldr heita fiskr eðr odruuiss. sem cocodrillus heitir. mikill ok sterkr huart sem hann er i sio edr aa landi. Hann uerðr iafnliga .x. aalna langr. ok hefir sua einkannliga storar tenn ok klær. at þeim kuikendum eru þær uádaligar sem uápn. er fyrir þeim uerða. Hans hud er sua horð ok sterk. at hann kennir eigi þo at hans bak se barit ok medr storum steinum sterkliga slegit. Hann hefz[510] aa náttar tima uidr i uỏtnum. enn [um daga[511] huiliz hann aa landi. Kuendyrit uerpr þaleidiss eggium sem fuglar [aa landi. ok þo[512] geymir huart þeirra karldyrsins ok kuendyrsins sinnar natturu ok edlis sin i milli. sem flest aull kuikendi onnur. utan orrinn eigi i alla stadi. Kuidinn hefir cocodrillus sua meyran ok lasmæran. at nỏckurir þeir fiskar sem huasskỏmbottir[513] eru um bakit. sem saga tenn séé. gnua ser sua[514] fast uid kuidinu aa honum. at þar af særiz hann ok deyr. Eitt litit iardar dyr. þat sem enidros[515] heitir. er sua fallit. at þat liggr lỏngum i uỏtnum ok þo einkannligaz i þessarri aa Nilo. en ef þat kemr sua at cocodrillo. at hann sefr. þa uelltiz hann fyrst i leiri. siþan smygr þat inn um munninn allt[516] i kuiðinn cocodrilli. klorar hann[517] þa ok[518] rifr sua aull hans innyfli. at þar af deyr hann. Sua segiz at cocodrillus einn af aullum kuikendum ræri sinn hinn efra kinnarkialka til at tyggia medr. þann tima sem hann bitr eitt huat edr tyggr.[519] Orrinn er um rid uar nefndr er einn [full ok prettafullr fugl.[520] þiat hann kann þat henda. at karlfuglinn kemr ok blandaz uid annan karlfugl. ok gleymir sua sinnar tegundar ok natturuligs edlis af rasandi girnd ok fulu raadleysi. Hann er ok sua prettottr ok flærdafullr. at hann rifsar ok grápar[521] egg undan odrum fuglum. leggz aa þau siþan ok klekr þau ut. Enn fals ok flærð fær alldrigi goden aauỏxt. ok afsællt uerdr annars glys iafnan. ferr honum ok sua. at þann tima sem sua tilkomnir ungar utklaktir kenna rỏdd sinnar eiginnar[522] modur. þa fyrirláta þeir sua sem af nỏckurri natturunnar stangan ok aauisan þann fuglinn. sem þa hefir adr nærda ok fædda. enn fara aptr til hins ok fylgia þeim siðan æ. sem þeim hefir uorpit ok fætt i fyrstunni. Sa fiskr fædiz þar ok sem ypotamus[523] heitir.[524] hann hefir þilikt bak ok fax ok þaleiðiss gneggiar hann sem einn hestr. hann er fattskolptadr ok hefir sua storar tenn sem uilligỏlltr. ok hlyckiuttan huart er kalla uill spord eðr hala. Hann hefiz[525] uidr a dogum i uỏlnum moti þi sem cocodrillus. enn um nætr fædiz hann aa landi. Saa fugl [hefir þar ok iafnliga uerit i eydimorkum[526] nærri aanni Nilo. sem pellicanus heitir. af huerimn er þat segiz. at hann drepi sealfr sina eiginliga unga. þráár hann sidan ok sytir eptir þeim .iii. daga. eptir þat særir hann sealfan sik. ok dreifir þa medr blodinu. lifgandi þa sỏmu sina unga medr aadreifingu sins blods. Alcion heitir einn haffugl. sa sem um haauetri gorir ser hreiðr i sealfu uthafinu. uerpr þar ok klekr ut ungana. Enn þa hlydni ok eptirlætiss þionostu segiz at sealf natturen ueiti. til þess at hann megi sinn burd upp fæda. at aa uidum ok rumum seo see hafit þa sua kyrt ok hægt. at huarki bidi þar bááru ne uindzblæ samfleytt aa þeim .vii. nattum. sem hann liggr aa eggiunum ok hann skal ut klekia.

Seres[527] uar eitt frægt þorp edr borg enn þar i austrhalfu.[528] af huerri er bædi feck nafn þioðin ok landit. Þat land hefir mikinn freoleik af agiętum[529] ok frægiligum laufum. huer er þeir kemba sem ullar reyfi. ok selia sidan ỏdrum þiodum þeim til klædnadar.

Baktria heitir þar eitt land. kallad af aa þeirri sem þar fellr ok Baktros heitir.

Scithia er uær kỏllum miklu Suiþiod uar fordum eitt stort land. kallet sua af Magog[530] einum syni Japheth. eptir þi sem segiz. Henni liggr aafast þat land er Hircania heitir. Hafa þessor laund bædi samt margar þiodir uida reikandi ok farandi sakir landanna ufreoleiks. af huerium sumar plægia akra ser til uidrlifis. sumar af þeim uordner miok skyrsiligar ok rædiligar fædaz uidr manna likami ok drecka þeirra blod. sem Aneropagi[531] heita. Þar er ok su ein þiod er Panothios heitir. hafandi sua stor[532] eyrun. at hon hylr driugum allan sinn likama meðr eyrunum einum saman. huadan af er þeir heita panothi. þiat pan aa girzku er upp aa uárt maal at segia sua sem allt. enn othi er allt eitt ok eyra. Ypodes ero þar ok. þeir hafa manz mynd áá sér. utan þat at fætr hafa þeir sua uordna sem hestafætr. Þeir ero ok einir sem ermofrodite heite. er af þi ero sua kalladir. at þeir synaz bædi uera karlkindar ok kuenkindar. þiat erma upp aa girzku er karlmadr opp i norrænu. enn afrodi þydiz konan. Þessir hafa hit hægra briostit sua uordit sem karlmenn. enn hit uinstra sem konur. þeir geta badir eina leid samt ok i senn huarr þeirra medr odrum i sambudinni. ok fæda sua sidan. J utanuerdri heimsins austrhaalfu segiz at margar se skyssilighar[533] þiodanna aaseonur. eptir þi sem skrifat er. at [þeir se[534] sua liotliga uordnir sik. at þeir hafi huarki nef ne nasir. ok allt andlitit liggi iafnhátt ok iafnslétt.[535] Audrum liggr[536] sua langt framm hin nedri uỏrrin. at þeir hylia medr henni alla sina aaseonu i solar hita. þann tima sem þeir sofa. Sumir af þeim eru sua munnlitlir. at þeir hafa þar eina litla boru sem adrir menn hafa munninn. med huerri er þeir draga ok suga sua sem um nockurn feadrstaf at ser fæduna. Af odrum segiz at ỏnguar hafi tungurnar meðr aullu. ok teikni[537] medr einum ok ỏdrum bendingum ok likamsins tilhneigingum[538] fyrir tal ok malsgreinir sin i milli. Enn þo at nockurum monnum þicki þat undr edr utruanligt. sem sagt er af þess hattar edr annarri skyrsiligri[539] skepnu. þa er þat þo satt eigi þi sidr. ok Ysidorus segir þi framarr. at þess hátter skepnur ero eigi i moti natturu. þiat þær uerda medr guds uilia. enn skaparens uili er nattura huers sem eins lutar[540]þess sem skapaðr er. huadan af er heidnir spekingar kolluðu sealfan gud annan tima natturu enn annan tima gud. Nu fyrir þessa skynsemdargrein sem hann gorir ok gefr. at skaparens uili er skepnunnar nattura. þa er þess hattar undr ok skyrsilig skepna eigi moti sealfri natturunni uordin. utan moti þeirri natturu sem oss er kunnig. J fyrr nefndri Sithia eru morg riki[541] ok þo flest ubygd. þiat i marga þá stadi sem yfrin gnott er af gulli ok gimsteinum. fær sealldan edr alldrigi madr komit sakir orma[542] ok mikilleika griphorum. Smaragdus einn hinn dyrazti steinn er þar miok.[543] ok sa steinn sem cyaneus heitir ok hinn skięrazti cristallus. Hon hefir ok margar storar áár i sér. sua sem Fasiden ok Araxen medr fleirum odrum.

Hircania er kallet af þeim [sama skogi sem aa þa leid[544] heitir. þat land hefir i sér mikla nægð af storum skogum ok mikils hattar dyrum. bæði tigribus þeim hinum skiotum ok fræknum fleckottum dyrum sem fyrr uar fra sagt. ok þar medr panteris ok pardis. Panter er sua fallit dyr. at þat er ollum kuikendum blitt[545] uten [drekum einum.[546] þat er sua fleckott sem þat se medr smáringum. ymiz huitum edr suỏrtum. ok sua sem meðr augum innan i ringunum. af gulli gỏruum eðr diuiseredum. skreytt ok skrifuat. Þetta dyr fædir eigi fyrir þann skylld optarr sinn burð enn um sinn. at huelparnir klora mædrinnar kuid. sua sem hann er þuingadr ok fullr af burdinum. sem hann se þeim motstadligr at þeir fødiz.[547] skera sua ok slita allan hennar kuid medr sinum klóm ok allan getnadarliminn. þann tima sem þeir eru kuiknadir ok fyrir afls sakir ok alldrs tilfallnir at fædaz. at hon fellir þa helldr [fyrir sakir saarleiks[548] ok kastar nidr burdinum. enn fædir eptir annarra kuikenda natturu. huar fyrir er getnaderfreoit ma eigi i tilskipadum stỏdum ỏrrottum[549] skornum ok skỏddum takaz ne stadfestaz sidan. þiat sua segir Plinius einn hinn uisazti madr i fyrndinni ok fleiri naturiste. at engin kuikendi megi mỏrgum sinnum þann burd føda. sem medr huỏssum klóóm er i moður kuidi. þiat þau skęraz ok skemmaz innan sua sem huelpar ræraz. Pardus er ok annat mislitt ok fleckott dyr enn panter. storliga[550] skiott aa føti ok sua fust ok fliott til blods ok uillibrada. at þat leypr þar til er þat fellr dautt nidr. Leopardus er getinn af pardo enn [kuenkuikendinu leona.[551] sua sem af uuidrkuęmiligri ok usambæriligri[552] þeirra tueggia dyra sambud. leonsins ok pardi. Verdr af þess háttar sambudum[553] iafnan einkannligr kynia[554] burdr. sua sem leopardus af nefndum pardo ok leona.[555] mull af asna ok rossi. burdo af hesti ok ausnu. jbridus[556] af uilligellti ok alisuini. tycirus[557] af buck ok aaseud.[558] en musco[559] af vedr ok geit.[560]

Picha heitir ok einn fugl. huerr er sua er fallinn. at hann heyriz tala meðr sinni raddargrein sem madr. þiat þar sem hann sitr[561] aa [skogar tream.[562] þo at hann megi eigi medr tungunni sitt maal skyrt ok skilianligt gỏra.[563] þa fær hann allt at eins meðr sinni þraligri liodan. þar sem hann[564] klakar medr uidanna lauf ok kuistu. manzins rỏdd latit sua likt. at uarla ueit huart heyrir. at madr ueit eigi adr uan i. Af huers uegna er einn meistari segir sua.

Picha loquax certa domine te uoce saluto.
Si me non uideas esse negabis auem.

Sem hann segdi sua af fuglsins haalfu. Medr sua uissuligri málsrỏdd heilsar ek þik minn herra. at þu munt nita ok dyliaz uid at ek séé fugl. ef þu fær eigi seed mik. Pichus er annars háttar fugl. þo at þeir beri likt nafn baðir. Hann hefir fyrir þann skylld þat nafn fengit. at Pichus sun Saturni hafdi hann sua sem til nockurs forsagnar frodleiks ok forbendingar um eina luti ok adra. þiat sua segiz at saa fugl hafi fyrir þa sauk nockut fyriruissu mark medr sér. at aa hueriu tre sem hann hefir hreidraz edr uorpit. eðr aa huat annat fast sem hann hefir setz meðr sitt reidr. þa ma þat eigi lengi sidan standa sua at þat falli eigi. Hann er kalladr pichus marcius. ok fyrir þi er picha annars háttar fugl enn þessi. [Arinn hefir sua huassa syn ok augu. at þann tima sem hann flygr sua haatt yfir uǫtn eðr sio. at eingi maðr megi hann sia. þa siai hann fliugandi suimandi fiska i sionum eðr uatninu. Ferr hann þa ok flygr sua hart niðr sem kolfi skioti. gripr séér sua villibraað ok flytr til strandar. Þat segiz ok at hann viki meðr engu moti sinni syn eðr blundskaki nǫkkurs haattar moti solargeislanum. Hann profar ok sua sina vnga. at hann henger þaa vpp meðr sialfs sins klóm. snuandi þeim ondverðum rett hið beinazta moti solargeislanum. geymir hann þeim sem eignum sonum sinum ok vel tilkomnum. sem sina syn ok sialldr bera vblǫskrandi framm moti solargeislanum. enn hinum kastar hann brott ok annzar ekki vetta sem ęttlerum. er hann sier at a nokkurn vegh uikia eðr uenda sinni syn.[565]

Fyrr nefnd Asia hefir i sér enn fleiri fræg lỏnd enn þessi. sua sem Albaniam. er af þeirra manna birtu ok huitleika sem þar fædaz feck þat nafn. þiat þeir eru miok lioshærdir. Þar uerda ok sua storir hundar. at þeir drepa bædi gradunga ok eigi sidr leones. Hon hefir i ser Armeniam. er nafn feck af Armenio konungi. þeim sem hana feck medr hernadi ok gaf henni sidan þat nafn. J þeim fiollum sem nordan liggia at Armenia sprettr upp ein hin frægazta aa Tigris. ok aa hennar fiỏllum stỏduadiz Noa aurk eptir flodit. sem fyrr uar sagt. Ok er þo tuenn Armenia hin efri ok hin nedri. Hon hefir ok i sér Hiberiam. i hueriu er betri litanar[566] grỏs uaxa enn i odrum stodum. ok Capadociam ok Ciliciam. Vestr af Capadocia liggr hin minni Asia enn ollum megin annars stadar kringir haf um hana. Hon hefir i ser mỏrg lỏnd edr stor herað. Bithiniam. tuenna Frigiam. Galaciam. Lidiam. Chariam. Pamphiliam. Ysuriam.[567] Liciam [ok Ciliciam.[568] J fyrr nefndri Frigia er hin frægea Troea. hueria er Thror Troeomanna konungr fadir Ganimedis kalladi sua af sealfs sins nafni. Enn i Licialandi er þat fiall er Chimera[569] heitir. huert er sua miklar iardhitur hefir i sér. eptir þi sem segiz i sỏgu hins heilaga Nicholai. at aa náttar tima ryðr þat ok eyss elldi or ser upp. sua sem þat fiall i Sichiley[570] er Ethna heitir edr Ueseuus i Campania edr Heklufiall aa Jslandi.


Her segir af Europa odrum heimsins part ok huar af nỏfn landanna byriaz. capitulum.

24. Eptir fyrr sagda luti af Asia. ero ok nỏckurir lutir skrifandi af Europa annarri heimsins halfu. Europa het[571] dottir hins fræga Agenoris konungs i Libia. hueria er Jupiter hertok brott af sealfs hans landi Affrica ok flutti heim til sin i eyna Krit. ok kallaði sidan [hinn þridia part heimsins[572] af hennar nafni Europam. Þessi Agenor uar sun þeirrar konu er het Libia. af huerri er Libia.[573] þat er allt eitt ok Affrica hinn þriði ueralldarinnar partr. feck þat nafn. Varu sua þessar .ii. heimsins halfur Affrica ok Europa kallaðar ok nafngiptar. onnur af mæðr konungsins Agenoris enn ỏnnur af hans dottur Europa. sem nu uar sagt. Huaðan af er þat er auðsynt. at Libia hefir fyrri fengit sitt nafn enn Europa. Europa hefz upp ok tekr til af einni mikils hattar ok frægri aa Tanays. ok gengr sua medr norðanuerdu uthafinu uestr allt til endimarka Hyspanie. enn hennar austrhaalfa[574] ok hinn synnri[575] partr byriaz af Ponto. ok gengr allt medr hinu mikla hafi ok lyktaz[576] uidr þær eyiar sem Gades heita.

Hit fyrsta land i Europa er hin nedri Sithia. huer er tiltekr ok upphefz af þeim storum stỏduuautnum sem Meotides heita. ok liggr milli aarinnar Danubium er uær kỏllum Dynu ok nordanuerdz uthafsins allt til Germaniam. Hinn fyrsti partr Sithie heitir Alania. þar næst Dacia ok Gothia. Næst fyrr nefndri Scithie er þat land er Germania heitir. huert er austanuert liggr uiðr aana Danubium enn sunnanuert uidr Rin. enn norðan ok uestan at henni liggr uthafit sealft. stóraudigt bæði at rikdomi ok folksins fiỏlda ok þeirra mekt ok mikilleika. [huaðan af er hon heitir Germania[577] sakir freoleiks folksins ok almugans. þar fædaz þeir fuglar sem hercynee heita. af þeirri einni maurk i Germanie sem Hercineus salltus heitir. huerra uęngir eru sua mætir ok agiętir. at alldrigi uerdr sua myrkt aa nỏckurri nátt. at eigi se þeirra skinanda fiðri ỏruggr[578] leidaruisir. huar sem þeirra uęngium uerdr kastat, aa ueginn framm monnum til leidar lysingar ok farar greiða. Hon hefir ok i sér dyr þau meinlaus ok monnum hoguær. sem i audrum londum eru miok uadalig sem biỏrnu ok fleiri aunnur. ok þar medr hardla dyra gimsteina. cristallum ok succinum. grænan callaticum ok huitan ceraunum. Germanie eru tuennar. hin efri er liggr uiðr nordanuert uthafit ok hin nedri er liggr uidr Rin.

Þessi lỏnd liggia ok milli fyrr nefndrar Danubium ok midiarðarsiofar. Fyrst Misia takandi nafn af sinu mikla saaði ok mætum aauexti. huadan af er heiðnir men kalladu Misiam kornhlauðu Cereris. er þeir [trudu korngydiu uera ok[579] aauỏxt gefa. [Hon liggr austanverð viðr osa Danubii. enn til landsuðrs viðr hana[580] þat land er Tracia heitir. Sunnan at henni liggr sa partr af Girklandi sem Macedonia heitir. enn af uestri liggr hon uid Hystriam. Þar næst liggr Pannonia. þat land sem sua heitir. a hueriu hinn heilagi Martinus turonensis erchibiskup uar fæddr. Ok þa Tracia er nafn feck af Tyrase syni Japheths. þar er Constantinopolis. su borg sem Nordmenn kalla Miklagarð. i henni austanuerdri. huer er af miklum uolldugskap[581] ok margri uerdskylldan er i marga stadi samuirdandi sealfri Roma. Nordan at henni liggr aain Hyster. su hin sama er Danubius. Hon er ein[582] mest af aullum þeim aám sem Europa hefir i sér. Enn sunnan at Tracia liggr þat haf sem Egeum mare heitir. enn uestan at henni gengr Macedonia. Þetta land bygdu fordum margar ok ymissligar þiodir. Massagete edr Mesigete.[583] Sarmathe ok Scithe ok enn fleiri adrar. ok fyrir þann skylld at þat er eitt mikit land. þa tok þat mikit folk ok margar þiodir.

Grecia tok af þeim konungi nafn. sem [riki feck[584] yfir ollu þi landi ok Grecus het. Ero i henni .vii. lỏnd edr storherad sem sua heita. Af uestri er fyrst Dalmathia er nafn feck af þeirre fremztu borg i þi landi sem Delme heitir. eptir þi sem segiz. Liggr hon austanuerd uidr Macedoniam enn af nordri uid Misiam. af uestri lyktaz hon uidr Hystrim enn af sudri uidr hafit Adriaticum. Annarr partr af Grecia heitir Epyrus af Piro syni Achillis. Hinn þridi heitir Elladas ok odru nafni Attica af Attis[585] dottur þess manz sem Granus heitir[586] huerr er ser tok fordum bygd ok riki i Grecia. Hon liggr i milli Macedoniam ok Achaiam er Nordmenn kalla Engils nes. Nordan at henni liggr Archadia. Þessi Atticha[587] er einn hinn fremzti partr i Grecia. i huerri er hin fræga borg Athene. er sannliga kallaz modir allra boklista ok fostrmodir allra philosophorum.[588] ok ecki hafdi Girkland i sér henni framarri edr frægiligra. J fyrr nefndri Atthica eru .ii. prouincie. af huerium er ỏnnur heitir Boecia ok ỏnnur Pelopenesus.[589] Enn Boecia fekk nafn af þeirri sauk ok tilfelli sem her fylgir. Þann tima sem Cathmus son Agenoris. er um rid uar nefndr ok brodir fyrr nefndrar Europe. skylldi fara at leita hennar eptir fedr sins bodskap. sidan er Jupiter hafdi fangit[590] hana sem fyrr uar sagt. ok hann feck eigi fundit hana. þa ottadiz hann sua sins fedr[591] reidi. at hann stadfesti þat rad fulluliga medr[592] ser. at taka helldr aa sik utlegd enn koma aptr til fedr[593] sins. Ok þa berr sua til. at einn uxi gengr fyrir honum. ok hann geck þar eptir þar til er hann nemr stad.[594] ok setr þar sina bygd sem uxinn lagdiz nidr ok huilldiz. ok kalladi sidan af uxans nafni Bocciam. þiat bos aa latinu er uxi upp i norrænu. ok smidaði i þeim stad borgina Thebas. i huerri er frægir bardagar uaru i fyrndinni. Fæddiz[595] þar upp bædi Apollo ok Hercules hinn sterki. er einn hefir mestr uerit i fyrndinni af Thebanis ok frægaztr. J Boecia eru þeir .ii. brunnar. sem sua ero fallnir ok natturadir. at annarr eykr þeim manuit[596] sem af honum drecka ok minni. enn annarr er sa er þeim gefr ok gỏrir gleymsku ok uminni. sem af honum hefir druckit. Þar er ok ein su tiỏrn. at hennar uatn er sua gint ok galit. at huerr sem þat hefir druckit. þa hitnar hann[597] ok logar af munudlifiss girnd ok hita. Þessi Boecia heitir odru nafni Aonya. af þeim brunni edr uppsprettu sem þar er. Pelopenesus annarr partr af Atthica feck nafn af Pelope konungi er þar rikti. Hinn fiordi partr Grecie heitir Thesalia. af huerium er eitt frægaz Thesalonia.[598] huert er hinn heilagi Pall postoli skrifadi einn sinn pistil. Þar er ok fiallit Parnasus er fordum uar helgat Apollini. er heiðnir menn kalladu solar gud. þat klyfz ok tuiskiptiz sua sem upp sækir i fiallit. heitir þar annarr partrinn Cirra enn annarr Nisa. Þar fæddiz ok upp uox hinn mikli Achilles. ok þar hófuz Laphite er odru nafni heita centauri. af huerium er[599] þat segiz. at þeir taumdu fyrstir af aullum monnum hesta medr bitlum. Enn þo segir Ysidorus. at centaurus er sua uordinn sem madr aa hesti sitiandi edr honum samtengðr. enn sumir menn segia. at þeir uæri[600] riddarar i fyrr nefndri Thesalia. Enn fyrir þann skylld at þeir synduz einn likam manz ok hestz hafa samtengdan huart uiðr annat. sua sem þeir foru[601] rennandi ok reikandi[602] i bardaganum. þa segiz at þaðan af uæri þeir centauri kallaðir. Minocentaurum segia þeir nafn hafa tekit af manni ok gridungi. fyrir þa sauk at hann se sua uorðinn sem allt saman graðungr[603] ok madr. huilikt dyr er hinir fyrri menn sỏgdu i sinum skrỏksỏgum inni byrgt i laborintho.[604] huert er sumir menn kalla Vỏlundar hús. Onocentaurus segiz at af þi se sua kallaðr. at hann se halfr uorðinn sem madr enn halfr sem asni. Enn Ypocentaurus af þi at [hans nattura er haalfblandin af monnum ok hestum.[605] J Thesalia eru þær .ii. aar. at allir þeir sauðir uerða huitir sem af annarri drecka. enn hinir allir suartir sem at annarri drecka. enn þeir allir mislitir ok fleckottir sem af badum þeim ok ymissum drecka. Macedonia hinn .vti. partr af Grecia feck nafn af Macedone sunarsyni Deuchalionis. þiat hann kalladi hana af sinu nafni. sidan er hann feck þar hofðingiadom ok riki. Hon liggr austanuerð [uidr Egiptalandzhaf nalæg.[606] enn sunnan at henni liggr Achaia. af uestri Dalmathia. enn af nordri Misia. fedrland hins mikla Alexandri. Þat land er miok gagnauðigt bædi at gullbergi[607] ok silfrbergi. Hit mikla ok hit fræga fyrr sagt fiall Olimphus er [sua yfiruættis[608] háátt. at aa hinum hæstum þess hæðum uerdr huarki sky ne uindar nockurn tima. sem fyrr uar sagt. Achaia hinn .viti. partr Grecie.[609] takandi nafn af Acheo konungi. ok þar meðr af þeirri borg ok bygdarlagi er sua het. [er miok komin ok[610] uorðin sik sem eitt eyland. ỏllum megin gengr at henni haf ok kringir um hana. utan eigi nordan at þar sem hon liggr uidr Macedoniam eðr[611] Atthicam. Hin hæsta hỏfuðborg i Achaia heitir Chorintus. heidr ok prydi Grecia. Jnacus er ein nafnkunnigh áá i Achaia. ok þar er sa fiỏrdr sem Archadia heitir. ok enn er uidara gefit i bokum. huern er Archas son Jouis ok[612] Kastule kalladi sua af sealfs sins nafni. eptir þat er hann hafdi sigrat mikinn part af Girkium ok sua undir sik lagt. at[613] þeir gafuz honum i ualld. Sua segiz ok at i nỏckurum stodum spretti uatn[614] or steinum i Achaia. Archadia heitir ok oðru nafni Sicionia af Sicione konungi. af huerium er Sicioniorum riki. þeirra manna sem sua uaru kalladir. feck þat nafn ok heiti. J Archadia er ein mikil áá su sem Heremantus heitir. Þar finnz ok sa steinn sem abeston heitir. hann hefir iarns lit ok þar medr þa natturu. at sua sem eitt sinn kueykiz [lios aa honum. þa sloknar hann[615] alldrigi huarki af uindi ne uætum. Þar fædiz ok sa fugl sem Merula heitir. hann fædiz ok i fleirum stỏðum enn þar. ok i ollum audrum stỏðum suartr utan þar i Archadia eda Achaia er hann huitr.

Eyiarnar Cretha ok Ciclades eru hinn .viidi. partr af Grecia. Cretha uar kallat af einum þarlendzkum manni þeim er Cretus het. huern er heidnir menn segia uerit hafa einn af hinum fornum Critarbyggium. [ok hafa folgit ok vppfętt Jouem.[616] Hennar lengd er hardla mikil. ok liggr af austri til uestrs. Hon uar af þi hardla fræg fordum. at hon hafdi i ser .c. borga. huaðan af er hon uar kỏllut Antepolis.[617] Af þi uard hon ok fræg. at þar gỏrduz fyrst aarar til skipa. ok sua skotfæri. þar uar ok fyrst lærd ok kend sỏnglistar iþrott. Þar er huarki uargr ne refr. ok eigi nockut ferfætt kuikendi.[618] Eigi bidr þar ok nockurn eitrorm. ok ỏnguan þann fugl sem noctua eðr nocticorax heitir. huern er uęr kỏllum náttrafn. Heitir hann fyrir þi sua. at hann flygr ok hefir sik áá nattar tima uppi. enn aa dỏgum séz hann fyrir þi huergi. at hans syn sliouaz þegar sem solin birtir uerolldina. Plagar[619] hann af þi ok elskar nattina enn flyr daginn ok firriz liosit. at hann ma meðr ỏngu moti solina sea. Hann deyr ok þegar i stad. ef[620] hann er þangat fluttr i Krit. Hon er hardla miok uinuidi ok audrum hinum bezta uidi uaxin. Þat gras uex þar ok sem dyptamnus heitir. af[621] þi fialli þar i Creta sem Dypta heitir. þat gras er sua mætt ok mikillar mektar. at þat hlifir huerium sem einum þeim likam ok skyfir brott af þeim[622] skotum ok skaðasamlighu iarni. sem þat hefir aa sér. Þadan af er þat. at þau dyr sem þar ganga ok fædaz. hafa meðr þess hattar fodr ok fædu skeytin af ser. ok skyfaz þau fyrir þi sama grasi sua brott af þeirra likam. at þau skadar ecki uætta.[623] Fyrr nefndar [Grikklandz[624] eyiar Ciclades eru .l. ok .iii. at tỏlu. Ein af þeim heitir Delos. su sem i midiu er ok mestz haattar af þeim. af huerri er allar þær iafnsaman hafa nafn tekit. þo at margar af þeim se henni miok fiarlægar. ok heita Ciclades þi at þær liggia allar sua sem i hring um hana. en Girkir kalla þat cyclon[625] sem uær kỏllum hring. Ma þat af þi uel merkiaz at hon liggr i midiu. sem at barz aa dỏgum konungsins Ogygi.[626] at sua sem niðamyrkr hafdi samfleytt aa mỏrgum manudum uerit sua sem ein nátt ueralldar. þa skein þar fyrri sol enn aa nỏckuru audru nalægu landi. huar af er hon uar sidan kallad Delos sua sem audsyn. Hon heitir auðru nafni fyrir þa grein Ortigia. at þar saz fyrst þeir fuglar sem Girkir kalla Ortigias. enn Latini kalla coturnices.[627] A þess sama dỏgum konungs Ogygi. ok hins agiæta hỏfudfedr Jacobs sunarsunar Abrahams. uarð ok mikit flod i fyrr nefndri Achaia. Hafa þrenn uerit mest ok fræguz flod i uerolldinni. Hit fyrsta ok hit fremzta uar Noa flod. þat sem flestum er frægaz ok heyrinkunnigaz uordit. Annat um Jacobs daga þat sem nu uar fra sagt ok uard i Achaia. Hit þridia uard a dỏgum Moysi ok Amphitrionis konungs hins þriðia eptir hinn fræga Cycropem konung i fyrr nefndri Girklandz haalfu Thesalia. [sua mikit at mestr luti þers folks allz sem i var allri Thessalia[628] fyrirforst ok tyndiz i þi hinu mikla floði ok æsiligum uatnagangi sem þar uard. þeim fám monnum frateknum[629] sem i hááfiollum frealsaduz. ok sua komuz undan at þeir hirdu sik þar. ok mest i fiallinu Parnaso.[630] Þar hafdi þa ok hellt riki sa madr umhuerfis[631] fiallit sem Deuchalion het. hann tok uel ok menniligha uidr[632] ollum þeim monnum sem til hans flydu ok aa skipum komuz undan. Ok fyrir þann skylld at hann ueitti þeim landzuist i fyrrnefndum fiallzins haalfum ok fiallaklofum Cyrra ok Nisa. ok [þar medr gaf hann þeim[633] allan þann kost sem þeir þurftu ser til uidrlifiss ok næringar. þat i adra deilld at þeir somu menn hofðu[634] holldgroinn ok innborinn hiartans harðleik. sua at ual matti[635] segia at þeir hefdi steins hiortu. þa finnz sua skrifat i skrỏksỏgum Grecorum. at þessi sami Deucalion hafi[636] mannkynit af steinum upp reist ok endrbøtt medr sinni husfru[637] Pura. Þat ma ok uerda segir Ysidorus. þann tima sem storaar[638] æsaz af yfiruættis regnum umframm uana [bædi at lengd ok mikilleika[639] ok þar medr af mỏrgum[640] uaucifligum tilkomandi uatna uỏxtum. ok þær briota nidr edr dreckia mỏrgu þi sem monnum þickir ser [mein ok skadar[641] i uera. at þat se þa flod kallat. Þat er ok uel uitanda segir hann. at þat kann henda þann tima sem aarnar eðr ỏnnur uỏtn uaxa meirr enn til døma. at þær gora stundum[642] eigi at eins skada þa þegar i stad. utan helldr teikna þær þar medr ok fyrirbenda iafnuel nỏckura merkiliga eptirkomandi luti. Jlliricus er[643] almenniligt nafn[644] Grecie. Cyprus hueria er uær kỏllum Cipr.[645] ok audru nafni heitir Paphus. uar fordum ein fræg ey af sinum rikdomi. þar uar su list fyrst fundin at smida af kopar slikt er monnum likadi. þiat hann er[646] þar i nog. Sa litr[647] sem þeir kalla conchium[648] edr ostrum. i huerium[649] er purpurinn er litadr. fæz þar betri enn i flestum stỏdum odrum. Fyrir þann skylld kalla menn þann lit þar conchium.[650] at hann tempraz af blodi edr taarum conchilii. þess fisks er sua heitir. ok audru nafni murex. Hann er eins hattar skelfiskr i sudrhaufunum.[651] huern er þeir særa medr iarni þegar sem hann uerdr tekinn. ok af þeirri særingu fellir hann táár. þau sem purpurans lit hafa. samna þeim saman sidan. ok i þeim sỏmum lita þeir purpurann. Enn þadan af kalla þeir hann ostrum. at hann tekz[652] af skelfisksins taarum ok uỏkuan. þiat Girkir kalla þat hostram[653] sem uær kaullum skurn[654] edr skel. ok þadan af kaullum uær einsháttar skelfiska kyn óstrur.

Pannonia hefir nafn af þeim fiollum sem hana skilia ok greina af Jtalialandi ok Alpes Apennini heita. Hon er hardla sterk ok mikit skemtanarland. ok liggr austanuerd uid Misiam. umkringd af þessum .ii. storum ok strỏngum áám Drabo ok Sabo. af austanuerðu[655] landsuðri[656] hefir hon Hystriam. af suðri edr utsudri liggia uid hana fiỏllin Alpes. af uestri partr sa af Gallia sem Belgica heitir. kalladr sua af borginni Belgis. enn til nordrs[657] uidr uppsprettu Danubii ok þat landamæri sem greinir Germaniam ok Galliam. Hystria þat land er sua heitir liggr nordan[658] uiðr Pannoniam. hafandi þat nafn af aanni Hystro er um þat[659] land fellr. Su hin sama[660] heitir Danubius odru nafni. sem fyrr uar sagt. Hon fellr ok framm flytr aa morgum ok ymissum londum. ok skipa einar ok ymissar þioðir þa hennar nỏfnum sem þeim likar. Sua segir Ysidorus. at .lx. storaa renna sua at allar koma nidr i henni. ok hon fellr i .vii. stodum ok medr .vii. osum [til siofar.[661]

Jtalia het i fyrndinni Saturnia[662] af Saturno konungi. ok eptir þat uar hon kollut Lacium. fyrir þann skylld at Saturnus leyndiz þar um rid. sua sem hann uar brott rekinn or sinu riki[663] af sinum syni Joue. enn sidarr[664] uar þat land kallat Ytalia af þeim konungi sem[665] Ytalus het. Þeir uaru .iii. brødr. Salinus Ytalus ok Sicanus. af huerium er bædi fengu nỏfn[666] sidan laund ok lydir. Af Ytalo uaru kalladir Ytali þeir sem Ytaliam bygdu. af Sabino Sabini. enn af Sicano Sicanii. Sunnan at[667] Ytalia liggr þat haf sem Cyreneum[668] heitir. enn norðan hafit Adriaticum. enn uestan at henni liggia þær heidar[669] ok haalsar sem framm ganga af fyrr nefndum fiỏllum Alpibus. Ytalia[670] er eitt hardla [gott ok fagrt[671] land at aullum lutum. einkannliga þeckiligt ok lystiligt af iardarinnar aauexti ok freoleik. ok þar medr af nægd allzkostar monnum til uidruæriss ok skemtiligs uidrlifiss.

Sicilia er uęr kỏllum Sikiley feck nafn af brodur Ytali.[672] þeim sem Siclus[673] het. enn fyrr meirr uar hon kallad Sycania af Sicano konungi. Sikiley liggr eigi langt ut edr brott af Ytalia. hon er friott land uel ok áuaxtsamt. rik at gulli ok morgum odrum godum ok girniligum lutum. Hon er þo uida [gagnfærilig at[674] leyniligum hellum ok iarðholum. ok hueruitna full af uindum ok brennusteini. Hon hefir þat[675] fiall i sér sem Ethna heitir. i hueriu er Ysidorus segir at storir iardhellar fullir driugum at brennusteini eru sua langir. at þeir liggia allt niðr til seofar þar sem utsynningr ma beinaz blasa framan i þa. Nu af þessu ollu saman ok þeim baarum ok brimstormi.[676] sem framan[677] ganga af sionum i hellis munnana. ok þi sem siorrinn rydr or ser. þa tendraz þar af ok kueykiz elldr með brennusteini þeim sem þar er. ok af þi uerða þar storir iarðelldar. Þar er[678] sá nafnfrægr brunnr edr uppspretta sem Arethusa heitir. ok ein stor áá. su sem Alpheus heitir. .ccc. stadia er uidleiki umhuerfis[679] alla Sikiley. Þar eru þær .ii. æðar ok uppsprettur. sem sua mikillar ok sterkrar natturu eru. at þær konur sem ubyria eru uerda barnbærar. sem af annarri drecka. enn onnur er sua fallin. at þær konur sem aðr eru uel barnbærar ok freouar. uerða ubyria ef þær drecka af þeirri.

Ytalia hefir ok þessi stóór stỏduuỏtn i ser. Benachum. Auernum ok Lucrinum. Ok þessar .ii. aar. Eridanum er odru nafni heitir Padus. ok Tiberin er Nordmenn kalla Tifr. huer er þaþan af feck nafn. at Tiberinus konungr af Albania fell i hana ok drucknadi þar. Benachus er sua stort[680] uatn ok uitt. at aa þi uerdr driugum sua storr[681] bárustormr sem aa seo. Þar er ok su uppsprettuæðr[682] sem kaullut er Cycerons brunnr. huerr er þa natturu hefir. at hann grødir augnamein manna. Hon hefir ok i ser dyra gimsteina. sircithen. ligurium ok corallium. ok þau dyr sem linces heita. ok þa fugla sem dyomedes heita. ok þann einn orm sem boas heitir upp i latinu. ok fyrir þa sǫk heitir hann sua. at hann [sækir storliga[683] miok [bu manna[684] ok þo mest nauta flocka. leggz hann miok[685] til miolkrinnar. ok sygr sua kyrnar at þar af deyia þær. Linces eru fleckott dyr ok mislit. einkannliga mest um bakit sua sem pardus. en i odrum lutum eru þau[686] uarginum lik.[687] ok fyrir þi eru þau[688] miok i uarga tỏlu hỏfd.[689] Eru þeirra nỏfn ok sua lik sin i milli. at þessi dyr heita linces. en Girkir kalla hina likos. Sua segiz at hlandit linces hardni sua mikit. at þat uerdi at þeim hinum dyra steini sem ligurius heitir. huat er menn segia at sealf dyrin linces uiti. marka þeir þat ok profa af þi. at þau fela þat þegar i stad ok hylia medr sandi. eptir þi[690] sem þat hefir fra þeim flotit. sua sem af nỏckurri natturunnar aufund. til þess at þat uerdi eigi manninum til gagns edr nytsemdar. Plinius segir ok linces eigi optarr fæda sinn burd enn um[691] sinn. Fuglarnir dyomedes hafa nafn fengit af felỏgum ok fỏrunautum hertogans Diomedis. hueria er heidnir menn segia i sinum skrỏksỏgum fyrir þa sauk af monnum þess háttar fugla uordit hafa. at þeirra formadr ok hofðingi Dyomedes hafi sært sealfa Gefion gydiuna einu miklu saari ok hættligu i einum[692] bardaga. Þeir fuglar eru þi nærr at uexti sem suanir. huitir at lit. ok hafa stór nef bædi ok hỏrd. Þeir eru mest i þeirri ey liggiandi ut uid Pul sem Dyomedia heitir. fliugandi milli þeirra gia ok gliufra ok storra steina edr biarga sem aa siofar[693] strỏndum[694] eru. Þeir kunnu gỏra grein huart samlendir menn þeim koma þangat eðr adrir. Koma þar Girkir. þa fara þeir giarna þeim nærri. til þess at þeir syni[695] þeim blidubragð aa séér. enn ef þar koma annarra landa menn. þa rada þeir á þa. bita þa ok særa þat mesta sem þeir mega. Þeir eru sorgsamliga ok[696] hliodaðir. sua sem harmandi medr sinni raudd ok sytandi bædi sealfra sinna umskipti ok afskaplig afelli. ok þar medr eigi sidr tion ok tapan sins hỏfðingia. þiat Dyomedes uar af Girkium þo drepinn. þessa fugla kalla Girkir herodyos. Ero þeir ok skilreckir[697] menn ok uel skynsamir. sem þessa nefnda kompana Dyomedes segia ok sanna. eigi medr skrỏkligu skrapi hegomans edr liotligri lygi utan helldr meðr sannligri ok ufalsadri frasỏgn. at fuglinum uordit hafa. þiat nockurir menn hafa þat fyrir satt eptir frasỏgn Ysidori i sinni .xitu. bok i sidarsta capitulo de transformatis. at þeir fuglar sem striges heita uerdi edr hafi uorðit af monnum. þiat uidr mỏrg glæpauerk ok ferlighar latrona frammferdir skiptaz gløpamanna myndir edr aasionur ok umsnuaz segir hann. ok at aullum likaminum snuaz[698] þeir um ok uerda at dyrum. huart sem þat uerdr helldr af galldraligum ordum ok yfirsỏngum. eðr er þat af nỏckurum eitrligum grỏsum ok galldrasamligum. Er þat ok uissuliga uitat. at iafnuel eptir sealfri natturunni skiptaz margir lutir ok umuendaz i ymissligar myndir ok asionur. sua sem þeir fyriruerdaz ok spellaz. sem þat at byflugur uerda af uxakiỏti rotnudu edr kálfa. scrabones af hestum. locuste af mulum. scorpio huerr[699] er betr ma teliaz [medr mỏðkum enn[700] ormum af krỏbbum. Fucus er kallaz hin meiri byfluga fædiz ok af mulum. enn þat flugnakyn sem uespe heita af ỏsnum. Enn [þat flugna kyn byflugurnar uerda mest[701] af kalfakiỏti. medr þeim klokskap at menn taka kalfakiỏtit. þann tima sem þeir eru sæfdir. ok beria sua at sem mest uerdi blodugt[702] til þess at þat sama kiỏt medr blodinu madki sem mest. Verda sidan af þeim blodmỏdkum byflugurnar. Sa fugl strix sem fyrr uar nefndr heitir auðru nafni ama. af þeirri mikilli elsku sem hann elskar sina unga. huadan af er þat hermiz at hann gefi þeim miolk sua sem þeir eru fæddir ok utklaktir. Tuscia er einn partr af Ytalia kallat sua af iduligri ok optligri reykelsis offran ok fornfæringum af thure. Apulia er Nordmenn kalla Pul liggr ok þar nær Campania uerandi ok einn partr[703] af Ytalia. takandi[704] nafn af þeirri miklu borg Capua. sem sua het af Kafisilano[705] konungi Albanorum. hefir þær iarðir ok herad i ser. sem aa huern[706] uetr bera þaleidis blom sem aa sumar. Solar gangrinn er þar bædi monnum ok bui hægr ok hardla skemtiligr. landzins tempran ỏll lystilig. enn loptit bædi blitt ok skært. Þar fáz ok finnaz þau uỏtn sem sua mikillar ok heilsamligrar natturu eru. at þau taka ufreoleik fra þeim konum sem þau drecka ok adr hafa uerit obyria. enn uitleysi fra kỏrlum. ef þeir drecka þau fyrr nefnd uỏtn. Lucrinus ok Auernus eru bædi i Kampania. hefir Lucrinus uerit hit mesta fiskiuatn. Auernus feck af þi nafn. at fuglar er aues eru[707] aa latinu mattu fordum fyrir þann skylld yfir þat uatn eigi fliuga. at þeir fellu niðr af þeim daliga þef sem af uatninu lagdiz upp i loptit. En þat uolldi þi. at þat[708] uar ỏllum megin þakit ok umkringt af sua þyckum skógum bæði hit nedra ok hit efra. at þau brennusteins uautn sem þar uaru i sumum stỏdum. nadu minna uindruminu brott at blása brennusteins þefinum enn þurfti. til þess at eigi spilltiz loptit af þeim sama deynanda uþef. af huerium er fuglarnir fellu nidr ok do. Ok sem Augustus keisari uard þess uarr.[709] þa let hann hỏggua niðr skogana. ok uurdu þeir stadir sidan af þi sama lystiligir ok heilsamligir. sem af deyiandi[710] drepsott hofðu adr hættligir ok daudligir uerit. J Campania stendr sealf Roma ok su fræga borg sem Cartago heitir.

Gallia hefir nafn fengit af birti ok huitleik þess folks sem hana bygdi. þiat galla uppa girzku er lac upp aa latinu enn miolk upp i norrænu. Þau hin stærstu fyrr nefnd fioll er Alpes heita. sem austan ganga at Gallia. ueria hana uidr solar hita. ok enn fleiri onnur. huadan af er menn uerða þar miok huitir. [Hon lyktaz at uestri uidr uthafit.[711] Af sudri liggia uidr hana þau fiỏll ok uslettar[712] hædir sem Purinei heita. enn af nordri þau uỏtn sem falla ut af aanni Rin ok fyrr nefnd[713] Germania. Aquitania þat land er sua heitir [berr storliga[714] freoua iỏrd ok goda monnum til fædis ok kostar. enn ongum mun uerri kuikendum. Hon dỏgguaz ok freouaz af þeim morgum áám ok uppsprettum sem hon hefir i sér. af huerium er þessar .ii. eru frægaztar. Rodanus ok Renus. Belgis heitir ein borg i Gallia. af huerri er sa partr Gallie feck nafn er Belgica heitir.

Hyspania er uar kollum Spanland het fordum Hyberia af einni aa Ybero. Hon tok sidan nafn af þeim manni er Hyspalus het. ok kallat Hyspania. Hon er ok fyrir þa grein rettliga kỏllut Hesperia af aptanstiỏrnunni hespero. at hon liggr allt[715] uidr heimsendann. Spania[716] liggr milli Galliam ok Affricam. nordan at þi liggia fyrr nefnd fiỏll Purinei. enn ollum megin adra stadi kringir hafit um þat. Þat hefir hardla gott lopt ok er heilsamligt land. uel freott ok gagnsamt at aullum aauexti. ok ueralldar rikt af gimsteinum ok dyrum malmi. Vm Hyspaniam falla storar aar er sua heita. Bethus. Mineus. fyrrnefnd Yberis ok Tagus. Hon greiniz i .vi. parta Terraconensem. Cartaginensem. Lucithaniam. Galiciam. Bethicam. ok Tingitaniam er utan hafs liggr i Affrica.


Her segir af skipan landa i þriðia part veralldarinnar er heitir i Affrika[717]

25. Affrica hinn þridi ueralldarinnar partr ok halfa feck nafn af einum afkuęmismanni Abrahe. þeim sem Affer het. eptir þi sem segiz. Hon het fordum Libia af dottur Parchi sunar Jouis. huerr er smida let þa miklu borg ok frægu Memphim aa Egiptalandi. Þessi Libia sunardottir Jouis eignaðiz sidan riki i Affrika. ok uar þa landit af hennar nafni kallat Libia. Affrika byriar ok hefz af Egiptalandz herudum ok endimỏrkum. ok liggr sua sunnanuerd um Blaland allt til hins mikla fiallz Athlantem. Nordanuerd liggr hon uid midiardarsio ok lyktaz þar. enn at sidarstu endaz hon ok lyktaz medr hafinu Gadithano. hafandi i sér þessar prouincias. Libiam. Cirenensem. Pentapolim. Bizancium. Cartaginem. Numidiam. Mauritaniam. Scitifentem.[718] Tingitanam. ok þar medr Blaland uidr sealfan solarbrunann.[719] J Affrica er einn sa brunnr edr uppspretta. at hon bøtir ok skięra gorir huers manz raudd. þess sem af hefir druckit þeim brunni.

Fyrr nefnt land Libia Cyrenensis er hinn fyrsti partr Affrice. sua nefnt af þeirri fremztu borg er þar uar ok Cyrene het. Austan at þi liggr Egiptaland. enn uestan at þeirra þioða lỏnd[720] sem Trogodite heita. ok þa sem þeir kalla meiri Sirtes.[721] Trogodite eru skiotari a fæti enn nỏckur[722] dyr. Medr Trogoditis er su tiỏrn. sem hennar uatn uerdr .iii. sinnum aa huerium degi sallt ok beiskt. enn alla tima adra er þat sætt ok medr aullu usallt. Nordan at nefndri Libia liggr þat haf sem heitir Libicum. enn sunnan Blaland ok einar ok ymisligar þiodir ok ufæriligar audnir. i huerium er eigi sidr er sa ormr[723] sem basiliscus heitir. ok audru nafni heitir hann regulus. þat er sua sem smakonungr. Fyrir þa grein heitir hann sua. at hann er sem eitrorma konungr. eigi fyrir mikilleiks sakir edr uaxtar. utan helldr af þi at hann drepr menn medr einni saman sinni syn. ok þo at þeir seai hann fyrri[724] ok flyi. þa drepr hann þa med einni saman sinni þefan. Huerr fliugandi fugl sem fyrir hans seonum uerdr. huat fiarlægr honum sem hann ferr edr flygr. þa brennr hann af hans munni ok fyrirferst. Enn allt at eins uerdr hann af hreysikattinum[725] yfirstiginn ok sigradr. Þann tima sem [hann er settr[726] fyrir þau gren edr holur sem hann leyniz i. þa flyr basiliscus hreysikattinn. enn hann sækir eptir ok drepr sua basiliscum. þiat himneskr fadir hefir ỏngan lut i uerolldinni sua skadsamligan skapadan. at eigi se æ læknissdomrinn i gegn honum til reidu. ef menn kynni hann rettliga medr hỏndum at hafa. Hann er lengztum huitfleckottr eðr huitrỏndottr ok nærri halfs fotar langr. J Libia fæðaz ok hỏfuðlausir menn eptir þi sem truiz. hueria er Lybici kalla Lemnia. hafa þeir munn ok augu framan aa briostinu. Adrir eru þeir sem þar fædaz ok ỏngan hafa halsinn. enn augun aa oxlunum. Antipodes eru þar ok. hueria er nockurir menn kalla andfętinga. þeim horfa føtrnir ok ristrnar aa bak aptr ok hafa .viii. tær á huarum fæti.

Pentapolis annarr partr Affrice. hafandi upp aa Girzku nafn af .v. borgum. liggr uid fyrr nefnda Libiam Cyrinensem. ok telr suma stadi medr hennar herudum ok endimỏrkum. Tripolitanam hinn þridia hennar part hafa Girkir upp aa sina tungu at tala kallat af þeim .iii. borgum sem þar ero frægaztar ok sua heita. Ochea. Tabreta ok Leptis. Hinn .iiiidi. partr Affrice huerr er Bizancena heitir hefir nafn af .ii. þar hinum fræguztum ok hinum fremztum þorpum huert er annat er sua friott af oleis ok odrum feitum iarðar aauỏxtum. ok fullum meðr dygd. at þat sem i þa iỏrd uerdr sááit gefr hundradfalldan aauỏxt.

Annat heitir Zeuges er liggr milli Numidiam[727] ok Bizancium. huar er ein mikil borg stendr. er Carthago[728] heitir. Nordan at þi liggr þat haf sem Siculum heitir af Sicilia. enn sunnanuert liggr þat uidr þat land sem Getulia heitir. Hinn nærri ok hinn nordarri partr af Zeugis er miok aauaxtsamr. enn hinn ytri ok sa sem firrmeirr liggr er fullr af onagris. þeim storum ausnum grimmum ok ótỏmdum sem i eydimorkum uti reika ok renna. ok ỏdrum grimmum dyrum ok hỏggormum. Þessir hinir grimmu ok utỏmdu asnar. sem onagri heita. hafaz iafnan uid uti medr uillidyrum ok fylgir æ serhuart[729] karldyrit kuendyra flockinum. ok þo mest fyrir þa skylld. at þeir uandlæta þegar leid ok afbryda sem karldyrin eru borin. ok setia þegar af þeim nyrun. ef þeir na til þeirra sem þeir eru nyfæddir. ok þetta kunna[730] mødrnar at uaraz. ok fela þa þegar i leyniligum stǫdum ef þær faá þat gert. Getulia liggr miok i midri Affrica.

Numidia feck nafn af þeim monnum er þar toku ser bygd. ok sealldan hofdu[731] sama stad. ok driugum foru sem uallarar. þiat ymissar ok uuisar heimilisuistir kallaz upp aa þeirra tal ok tungu numidie. Þar leidir hon dyr ok uppfædir. sem hon er[732] skogi uaxin ok slettlend. enn þar hesta ok fyrr greinda onagros. sem hon er hálsut eðr fiỏllott. Hun er hardla fræg af þeim marmara sem numidicum heitir. J Numidia er Yppane. er hinn heilagi Augustinus ypponensis er uid kendr. meðr fleirum odrum frægum ok mikils hattar borgum.

Mauritania hefir nafn af suỏrtum þeirra manna lit sem þar byggia. þiat mauron kalla Girkir þat sem suart er. ok sua sem Gallia hefir nafn af folksins birti ok huitleik. sem fyrr uar sagt. sua hefir Mauritania nafn af suỏrtum lit sins folks. huerrar hin fyrsta prouincia er Mauritania Siciphensis. hafandi nafn af þi þorpi sem Siciphi heitir. ok Mauritania Cesarensis. er nafn feck af þeirri borg sem Juba konungr er þar rikti let gỏra Augusto keisara til heiðrs ok sæmdar. ok kalladi af hans nafni Cesaream. sua sem Herodes let adra Cesaream gora honum til sømdar i Palestina. su sem ein er hardla fræg borg. Þessar badar prouincia liggia sua samtengdar sin i milli. at austan liggr at þeim Numidia enn norðan hit mikla haf. af uestri su áá sem Malua heitir. enn af suðri fiallit Astrixis. huert er greinir ok sundr skilr þann part af landinu sem frior er ok þurra sanda allt til uthafsins. Mauritania Tingitania uar kallat af hỏfudborg þeirri sem Tingis[733] het ok þar stod. Af austri liggr uidr hana fyrr nefnd aa Malua. af nordri hafit Gaditanum. af uestri uthafit Athlanticum. enn af sudri þeirra þioða laund[734] sem Gaulalie heita. Gaulalie eru kallaðir af þeirri ey sem liggr nærri Blalandi ok Gauleon heitir. i huerri sem[735] enginn eitrormr fædiz ok engin fær þar lifat. J uthafinu uidr Mauritaniam segiz. at sua mikill ofrefilis fioldi þeirra fiska séé sem lulligenes[736] heita. fliugandi eigi langt i brott fra þeirri aa sem Aalixus heitir. at þeir drecki ok sỏckui nidr skipam ef fyrir þeim uerda. J Mauritania þessarri fødaz morg undarligh dyr ok kuikendi. sua sem apyniur drekar ok struciones. Fimm ero apyniu kyn. Þat er eitt at hala hefir. af henni segiz þat at hon se sua greinamikil ok skyniugh[737] upp aa suma skepnuna. at hon gleðiz iafnan sua sem tungl er nykomit ok þat er ungt. en hon[738] ryggiz þann tima sem þat er fullt eðr þuerranda. Hon berr þau born sin ok burdi fyrir a brosti ok bringu ser. sem hon elskar. enn hin klunna sua uidr bakit ok annars staðar aa henni sem uerda má. sem hon anzar minnr ok uanrækir. Struciones eru sua fallin kuikendi. at þau synaz hafa uængi þaleidis sem fuglar. ok faa sik allt at eins litt edr ecki af iorðinni hafit. Struciones uanrækia ok uilia alldrigi uerma[739] sin egg. ok þo sem þeir hafa þau brott rekit fra ser. þa leidaz ut af þeim ok lifgaz ungar af duptzins ok iardarinnar næringu. Drekar eru størstir ok sterkaztir af aullum eitrormum ok eigi sidr af ollum iardarinnar kuikendum. hann er kambottr ok hefir litinn munn ok sua sem miofar pipur edr spirur. meðr huerium er hann dregr andann.[740] Hann hefir ok ecki miok mikit afl i tỏnnunum. enn i sporðinum hefir hann sua mikit. at þar lyr hann meðr ok lemr huat er hann fær fengit ok naad. Hann er ok ecki fyrir þa sǫk af eitrinu skadsamligr. at hann þarf ecki þess uidr at deyda ỏnnur kuikendi þar medr. þiat huert sem hann fær fangit. þa bindr hann ok kreppir sua. at þar af drepr hann. fyrir huerium er fillinn er eigi helldr ỏruggr[741] meðr sinn mikilleik enn smæri kuikendi. þiat sua sem drekinn liggr uidr þann uegh sem fillinn ferr eptir sinum uana. þa hrỏckuiz hann um hans fotleggi kreppandi þa saman medr sterkum knutum. uinnr sua sidan at honum. at hann kiæfir hann ok drepr medr aullu. Þessi Mauritania uar fordum full af filum. hueria er Jndialand hefir nu[742] mest i séér. Þat land sem Garamans heitir. hefir nafn af þess háttar einni borg edr þorpi sem Garama heitir.[743] huert er Garamans konungr sun Apollinis let gỏra ok kalladi sua af sinu nafni. þat liggr milli Cirenen ok Blalandz. Þar er sa brunnr sem þa natturu hefir. at hann[744] fryss sua þann tima dags sem heitaz er.[745] at hann er monnum eigi dreckandi. enn hann þidnar ok hitnar sua þann tima nætr sem kalldaz er. at þa er engi uán. at þess háttar megi menn honum nærri koma. Þeir menn sem þat land byggia ok Garamantes heita. eru bædi grimmir i ser ok af mannkynsins samlagi[746] miok fiarrlægir.

Ethiopia sem uær kallum Bláland. hefir nafn af lit ok aasionu þeirra manna er þar byggia. hueria er solin brennir[747] sakir sinnar naueru. Mannanna litr birtir þar ok synir solarinnar afl ok natturu. Þar er nær iafnliga[748] samr hiti. fyrir þann skylld at þat liggr rett undir sealfu solar sudri ok middegiss skeidi. Vestanuert er þat fiỏllott. enn um mitt landit er þat sỏndugt. enn austanuert er þat medr aullu eytt. Þess lengd liggr uestan fra fiallinu Athlante ok til austrs allt til Egiptalandz endimarka. Af suðri liggr þat ok lyktaz uidr uthafit. enn af nordri uidr áána Nilum. ok hefir i séér harðla margar þiodir rædiligar ok ogurligar af skyssiligri mynd ok aasionu.[749] Pamphagi eru þar ok. þeir hafa huetuetna þat sem eta ma ser til fødu ok uidrlifiss. Archiophagi[750] uerandi klokir til ueidiskapar hafaz þratt uidr aa hafi ut ok fædaz at eins uidr fiska. enn Anntropophagi ein hin harðazta þiod fædiz meðr manna kiỏt.

Blaland er driugum fullt af fiolda undarligra dyra ok eitrorma. Ysidorus telr storliga mỏrg eitrorma kyn i .xiio. bok ethimologiarum. ok þo segir hann þau fleiri uera enn hann hefir þar fra sagt. En sua mỏrg sem þeirra kyn eru. sua margs háttar eru ok eigi siðr þeirra eitr ok skadsamligir sáárleikar. þeir sem af þii uerða. ok sua margir sem þeir eru. sua mỏrg dauða kyn fylgia þeim ok. Stellio heitir einn af eitrorma kyninu. ok fyrir þa grein heitir hann sua. at allt hans bak er sem putreat[751] se ok skrifat meðr skinandum dropum þilikt sem stiỏrnum. Hann er sua gagnstadligr þeim hỏggormum edr storum eitrmỏdkum sem scorpiones heita. at þeir ottaz þegar þeir sia hann. ok sem nockurr uþrifnadar þungi edr dofi falli áá þa. Vipera hueria er uær nefnum nỏdru. hefir af þi nafn fengit at hon fæðir meðr saarleik ok ofrefli [sinn burð.[752] þiat þann tima sem hennar kuiðr þrutnar af burdinum ok yrmlingarnir eru lifgaðir. þa þola þeir eigi at bida matuligs ok fullkomins natturunnar burdartima ok lausnar. rifa sua ok slita skeinandi[753] hennar sidur[754] ok þar ut farandi. ok þar af deyr hon. Hon fær ok sua liotliga sins burdar. at hon tekr freoit medr munninum. Berr þat ok sua til þann tima sem karldyrit hefir til þess sama hỏfuðit inni i hennar munni. at henni bregdr sua uidr sambudina. at hon bitr hỏfuðit af hinu dyrinu. ok fyrir þi uerdr sua at huarttueggia feðginit fyrirferst iafnan. þegar sem þau geta burð saman. karldyrit i sambudinni enn kuendyrit i fædinginni. Anfuena[755] er sua fallin. at hon hefir .ii. hỏfudin. annat framan eptir uana enn annat aptr áá spordinum. ok renn framm eptir huarutueggia hỏfðinu dragandi sua aptr[756] i hring likamann eptir sér. Þessi hefir sik[757] af aullum eitrormum uti i frosti. Hans augu lysa sem logandi lios. Scitalis er ok sua fagr fleckottr ormr um bakit. at þar af duelr hann þrátt þeirra manna ferd sem hann sea. Kann þat ok sua til bera. at þar sem hann fær seinna skridit enn flestir adrir eitrormar ok fyrir þa sauk eigi manninum fylgt. þa fær hann medr þi mennina fengit. at þeir dueliandiz undraz[758] hans fegrd. Hann er ok sua heitrar natturu moti þi sem adrir eitrormar. at hann teer sinn ham ok yztu luti af sinum likam uti aa uetrar tima. [Enn aller þeir eru þo allt at eins kallder i sialfra sinna natturu.[759] ok eigi faa þeir monnum nỏckut illt slag edr mikit mein gỏrt. utan þann tima sem þeir hitna. ok fyrir þann skylld er[760] þeirra eitr manninum miklu skadsamligra um daga enn um nætr. þiat þeir dofna af nætr kuldanum. huadan af er þeir stirdna ok hrỏckua saman sem[761] lyckiur eðr knutar[762] á uetrar tima enn leysaz or knutunum ok lyckiunum aa sumarit. Er ormanna meinsemda[763] gỏrd eigi annat. eptir þi sem Lucanus segir. enn eitrdrepit samblandit mannzins blodi. Allt ormanna eitr er kallt[764] i sinni nátturu. ok fyrir þi flyr mannzins aund eitrit. huert[765] er i hans blodi byggir. at hon er elldligh ok heitrar nátturu. Allir eitrormar hafa sliofa syn sem liklikt ma þickia. medr þi at þeir hafa augun áá uængiunum enn eigi framan i[766] hỏfdinu. ok fyrir þi heyra þeir fyrri[767] enn þeir sia.[768] Þar i mot hafa þeir huassara skilningar uit enn flest oll ỏnnur skynlaus kuikendi. huar af er sagt uar i Genesi. at hỏggormrinn uar ollum iarðarinnar kuikendum uitrari. Sua segiz af honum. at hans hỏfud lifi þo at þat komiz eigi meirr enn .ii. fingra [langt undan ulamit.[769] sua er hann i hofdinu lifmikill. Ok fyrir þi hlifir hann þi medr ollum likamanum moti þeim sem hann uilia liosta ok lemia. Ecki kuikendi fær sina tungu iafnskiott rært sem eitrormrinn. sua framt at hann syniz driugum .iii. hafa þar sem ein er til at eins. Þeirra likamir eru uaukuir[770] ok uatir. sua at þeirra uegr uætiz ok merkiz af uætunni[771] huar sem þeir fara. Þeirra [fotspor ok uegr rett at segia[772] er þi likr at sea. sem þeir hafi medr fotum runnit. enn þeir skrida þo allt at eins aa hudinni ok þeim reistkỏmbum. sem þeirra kuidr ok allr likaminn neðan er alskipadr af. allt fra ofanuerdum hálsi ok til nedanuerdz kuidarins. Beina þeir sinn skrid medr hreistrkỏmbunum sem medr klóóm. en medr rifiunum i stad leggianna. Þaðan af er þat. at ef þeir uerða nỏckur nedan aa likamann allt fra nedanuerdum kuidinum slegnir ok upp til hofudsins. þa þrifz hann ecki til skridsins ok raasarinnar. sua er hann þar audkumall ok lasmærr. Sua er ok skrifat at eitrormarnir lifi storligha[773] lengi. sua at þeir leggi nidr ellihaminn. ok þar meðr falli af þeim ellin. ok huerfi sua aptr til æskunnar. Pytagoras einn ueralldar uitringr i fyrndinni segir eitrorminn af funadum andaðs mannz merg uerða. ok þat sama sannar ok segir Ouidius i sinum bokum. Er þat ok merkiliga ok uel uidrkuęmiliga truat. at aa sỏmu leid uerdi eitrormrinn af mannzins dauda. sem mannzins dauði[774] uard af eitrormsins tilstilli. J þessu[775] Blalandi er [ok þat sama dyr monoceron. er odru nafni heitir unicornis. hafanda sitt hit uádaliga horn .iiiia. fota langt upp af midiu enninu. sem fyrr uar sagt.[776] Vlfalldar eru þar ok þau dyr sem pardi heita. mislit ok hardla skiót ok einkannliga skiotuz til at hella ut annarra kuikenda bloði. þiat þar til leggr pardus sua giarna. at hann hleypr þar til sem[777] hann fellr daudr nidr. sem fyrr uar sagt. Camaleon er eitt fleckott dyr[778] sem pardus. utan þat at camaleons likami skiptir auduelldliga litinum eptir þeim lit sem fyrir honum uerdr ok hann séér. huat er eigi er annarra kuikenda nattura. Camaleopardus er [sua uordinn sik. at hann er[779] uidaz huitfleckottr[780] sem pardus. haals hefir hann sua sem einn hestr. enn fætr sem yxn.[781] enn hofudit sem ulfalldi. Formice hueria er uer kỏllum maura. eru þar miklu størri enn i odrum stỏdum. ok miok undarligha uordnir[782] sik. Maurr er sua forsiallt kuikendi sem menn uita. at hann samnar[783] þat ok saman dregr aa sumarit. sem hann etr aa uetrinn.[784] einkanliga hueitiskorn[785] edr þesskyns miỏl aa kornskurdartima. enn upp aa bygg girniz hann ecki giarna. Enn aa Blalandi segiz at hann uerði sua storr sem smárackar. Grefr hann þar upp medr fotum sinum sanda. þa sem gulligir eru at sea. geymir þeim sidan ok uardueitir sem hann ma uanduirkligaz. at engi beri þeim[786] i brott. enn þa sem til þess byria sik at bera þa i brott. sækir[787] hann til dauds. Ok fyrir þa sǫk heitir hann þar formicaleon.[788] at hann er lettliga[789] sua uordinn sik sem formica ok leon[790] þoat litill. Hann er maurum[791] skiædr ok skadsamligr. upp aa þann hátt at hann felr sik i molldu eðr sandi. ok kemr þadan at þeim.[792] sua sem þeir bera hueiti þat sem þeir hafa saman dregit. Þadan af er hann kalladr leo ok formica. þiat flestum odrum kuikendum er hann sem maurr. enn maurinum uerdr hann sem leo. Margr basiliscus er ok þar ok hardla storir drekar. af huerra hỏfdi ok heila gimsteinar ut takaz. þar finnaz ok þessir steinar. iacinctus ok crisoprassus ok hit dyra cinnamomum. J Blalandi er ok su ein tiỏrn. at þeir likamir uerda sua biartir sem i hennar uatni uerda þuegnir. sem þeir se meðr hinu dygdugazta oleo laugadir[793] ok litadir.

Tuenn eru bygd Blalỏnd. annat þat sem austaz er bygt ok næst þi sem solin kemr upp. annat er til uestrs i Mauritania. Vmframm þessar .iii. fyrr sagdar haalfur heimsins. sem fyrr nefndir synir Noa ok þeirra ættmenn ok afkęmi[794] skiptu medr ser. liggr hinn fiordi heimsins partr ok haalfa til sudrs odrum megin hins meira uthafsins. huerr er sakir yfiruættiss solar hita oss er meðr ỏllu ukunninghr. i huerri er heidnir menn sogdu. ok þo medr falsi ok hegoma. at þar bygdi andfætingar. Hinn heilagi ok hinn mikli Augustinus segir ok sannar sua meðr fulluligri[795] skynsemd i þeirri bok er hann hefir gỏrt. ok heitir Augustinus de ciuilate dei. at engin iarðneskr madr ma þagat komaz or uarri byggiligri uerolldu sakir solar hita ok margrar annarrar umattuligrar ufæru. Enn i adra deilld er þat ollum monnum kunnigt. at allt mannkyn er fra Adam komit. ok allt hans afkuęmi hefir bygt þessar þrennar fyrr nefndar heimsins haalfur. medr þeim ollum[796] laundum ok eyium utỏldum sem i nordrhaalfunni liggia ok monnum er her kunnigaz. Mauritania liggr næst uestr uid Hyspaniam. þar næst Numidia. þa þat land sem Cartaginensis heitir af borginni Cartagine. sem fyrr uar sagt. þa Getulia ok Ethiopia. ok eptir þat þeir stadir sem allir ero suidnir af solar bruna.


Her segir af Nemroth er fyrstr let smiða borgina Babilon. ok fra Ninus er fyrstr kom upp skurðgoða smið[797]

26. Þar er nu til at taka sem fyrri[798] uar fra horfit. at þann tima sem synir Noa ok aðrir hans ættmenn ok afknęmi hofdu skipt londum medr ser. sem fyrr uar sagt. rak fyrr nefndr Nemroth Assur sun Sém brott af sinu eignarlandi ok erfðar Sennáár medr afli ok ofbelldi. ok smidadi þar fyrst[799] eptir flodit þa borg sem sidan uar kỏllut Babilon eptir tungnaskiptit. sem fyrr uar sagt. nu sem Kayn smidadi fyrstr borgina Enoch [aa Jndialandi fyrir flodit.[800] Belus het sun Nemroths. huerr er settiz i Babilone ok lét gefa ser konungs nafn ok heriaði upp aa Assyriam. vann hann þo litit þar i. sua at hann eignadiz af henni. En sua sem hann uar allr.[801] uann Ninus son hans alla Assyriam ok eignadiz hana. ok þa borg sem mestz haattar uar i þi riki let hann sua mikit auka ok ut færa. at hon uar sidan þriggia daga[802] ferd aa lengd. ok kalladi hann sidan hana af sinu nafni Niniuen. Heðan af er þat er i nockurum frasognum segiz. at Serkia riki hofz af</ref>[803] nefndum Belo. ok er þat satt sakir þess at hann byriadi þat fyrstr. en sumir segia. at þat byriadiz[804] af Nino syni hans. huat er satt er sakir rikissins afla ok aukningar.

Speculum hystoriale. Ninus sigradi Cham fỏdurfedr sinn. er þa lifdi enn sua sem hann hofz til rikiss. huerr er fyrstr segiz at galldra list[805] hafi kunnat. Hann kendi syni sinum er Stráám het galldra fiolkyngi.[806] er til illz eina[807] uar fundin. af huerium er kyn Egiptiorum. Babiloniorum ok Persarum er komit. fyrir huern skylld er menn kalladu hann Zoroastrem. ok af þi sama nafni uaru</ref>[808] um eina stund margar bøkr af þeirri somu kunnastu. Þessi Cham uiliandi synaz gud manna i milli ok hafandi sina aastundan opt ok iduliga til himintungla gangs ok þeirra natturu. [syndiz hann[809] medr sinum gỏrdum af stiỏrnunum nockura geisla edr gneista gefa edr ut leida. til þess at þadan af skylldi hann unga menn ok uuitra leida ok locka þat at undraz sem nỏckura iartegn.[810] En sua lauk hans lifdỏgum. at hann uar brendr um siðir af þeim sama fianda. sem hann het optaz aa ok treysti[811] bezt. huerium er þeir menn sem aa hans trỏlldom ok fiolkyngi trudu. gordu sem einum guds uin meðr klokskap sua skapada grỏf eðr leiði meðr einnar áár flytian ok fulltingi. at þat syndiz allt saman flytiaz ok upp hefiaz til himins. huadan er hann feck þat[812] nafn einkanliga eptir sinn dauða. at hann uar kalladr Zoroastres. þat er upp i norrænu at segia sem lifanda himintungl. Af þessum sama Zoroastre segir einn uiss madr Solinus. at hann hlo þegar leid sem hann uar fæddr. i gegn þi sem aull onnur bỏrn gráta. huert [eitt ok eitt[813] er i uerolldina uerdr[814] fætt. Huar til er suarar hinn heilagi Augustinus i hinni fyrstu bok ok .xx. de ciuitate dei. Huerr mun eigi afskræmiliga[815] ottaz ok fastliga i minni festa. huart sem helldr er fyrir hans heyrn ok hugskotz augu frammsettr daudinn. er hann fær eigi fordaz. edr hans burdr ok barndomr. þiat engin[816] ueit huat er hann spáár[817] edr fyrir segir. þann tima sem barnit fædiz ok kemr i ueralldarinnar lios. þar sem huers sem eins barns burðr ok fæðing er skipadr [ok byriaz[818] af grát enn eigi hlátri. utan þat er menn segia. at einn saman Zoroastes hafi þat gỏrt at hlæia[819] aa sinum burdartima. Ok eigi bendi sa hinn skyrsiligi ok hinn hrædiligi[820]hlátr nỏckut gott fyrir. þiat allt at eins uard hann af Nino Serkia konungi sigradr i bardaga ok yfirstiginn. at hann fyndi fyrstr galldra fiolkyngi. ok uæri þar medr formadr þeirra þioda sem bygdu i Baktria. Hann skrifadi ok .vii. liberales artes aa .xiiii. pilarum. af huerium er .vii. uaru medr kopar enn adrir .vii. af tigli moti flodi ok odrum ueralldar uaða. Enn allar hans bøkr brendi Niaus.

Af þessum sama Nino hófz skurðgoda smid meðr þeima hætti. at sua sem fadir hans Belus uar allr. let hann gỏra eptir honum eina likneskiu. sér til hugganar eptir þann mikla harm sem hann feck af hans andláti ok frafalli. huerri er hann ueitti sua mikla uirdingh ok uegsemd. at hann gaf þeim ollum monnum grid ok goðar giafir.[821] sem ser sottu þagat til hialpa[822] ok uerndar. huat illt er þeir hofdu gert adr. huadan af er sa uani tokz upp. at[823] menn ueittu gudliga lotning ok uegsemd þessu sama likneski. Sidan gỏrdu hardla margir menn þar at hans eptirdømum likneskiur. huerr eptir sinn fręnda ok astuin. ok dyrkadu þau sidan. ok sua hofuz ỏll ỏnnur skurdgod. ok fengu nafn af skurðgodinu Belo. þo at þat se ymissliga nefnt edr neigt sakir þiodanna ymissleiks ok þeirra maalshaltar. þiat sua sem Belus het medr Serkium. sua breyttu adrar þioðir þi nafni huerr eptir sinni tungu ok tali. at sumar nefna[824] þat skurðgoð Bel. adrar Beel. nockurar nefndu þat Baal. sumar Baalim. aðrar Beelphegór edr Beelzebub. Þrir lutir eggiudu menn i fyrstunni mest framm at dyrka ok stunda upp aa þess hattar likneski.[825] eptir þi sem ritat er i[826] libro sapientie. Hit fyrsta uar astud ok elskugi lifandi manna uidr[827] sina fręndr ok uini. sua sem fyrr nefndr Ninus gordi uidr sinn fodur Belum. Annat uar ótti ok ueinurd uidr þa konunga sem þat uilldu giarna gora edr framm fara. Hit þridia uar hagleikr ok uanduirkt smidanna. þeirra er likneskin gỏrdu ok pentadu edr grofu. sua at menn lysti at lita þau ok sea þar upp aa. Skal her nu fra huerfa enn segia[828] þo at medr fáám ordum[829] af ættartỏlu Sém til Abraham.[830]

Genesis. Fyrr nefndr Falech[831] son Heber. aa huers dỏgum er risarnir smidadu stỏpulinn Babel sem fyrr uar sagt. uar þa þritugr at alldri. er hann gat þann son er Reu het ok odru nafni Ragau. enn þa uar lidit af audrum heimsalldri .c. aara .xxx. ok eitt áár. Ragau edr Reu gat Saruch.[832] sua sem hann hafdi .ii. aar ok þritugt. enn lidit uar fraa upphafi annars heimsalldrs hundrad aara .lx. ok .iii. aar. A hans dỏgum hofuz Egiptalandz riki. þat uannz ok hellz driugum allt til daga Octouiani keisara. þoat þar yrdi suma tima nockut milli. sua sem þa er Nabugodonosor Serkia konungr. huerr er odru nafni het Cambises. feck ualld yfir Egiptalandi aa fimtanda aari sealfs sins rikiss. ok sua letti af þeirra riki allt til daga Assueri konungs er odru nafni het Arthaserxes. Saruch gat Nachor[833] þann tima sem hann uar þritugr. enn fra upphafi annars heimsalldrs uaru lidin hundrad niu tigir ok þriu aar. A hans dỏgum hofz Serkia riki ok annat riki Sicioniorum. Nachor gat Tharam edr Thare. þann tima sem hann hafdi niu aar ok tuttugu. enn af audrum heimsalldri uaru lidin tuau hundrad ok .ii. aar ok tuttugu. A dỏgum Thare lyktadiz annarr heimsins alldr. sua sem hann uar .lxx. at alldri. hafandi eptir ebreskra manna tỏlu .cc. aara niutigi ok tuau aar. Enn eptir sỏgn seautigi interpretum þushundrad siautigi ok tuau aar.


Her segir fra upphafi ok uppraas[834] Abrahams ok huersu hann geck ut af Calldea. Genesis.

27. Thare gat .iii. syni. Abram Nachor ok Aram. þann tima sem hann uar uær seautugr at alldri. Aram uar ellztr þeirra brødra. Nachor þar næst. enn Abrám uar yngztr. Aram gat at eiga þessor fiogur bỏrn. Loth ok Jeseam. Saray ok Melcham. ok andadiz i þeirri borg i sinu eignu fostrlandi Challdea sem nu heitir Ur. at lifanda fedr sinum Thare. ok þar iardaðr. Þeir brøðrnir Abram ok Nachor fengu ser husfrur. geck Abram med fedr sins[835] rádi at eiga brodurdottur sina Saray. [uaru þær systr ok Melcha er Nachor atti.[836] Enn af þi at Saray uar ubyria ok atti engi bỏrn.[837] þa tok hann Loth brodurson sinn ok brodur hennar sér til oskbernis ok seer i sunar stað. scolastica hystoria. Calldei hỏfdu þann uillu átrunat. at þeir dyrkadu elld. en elldrinn er upp aa þeirra tungu (Ur). um huern er þeir fluttu eðr leiddu skiotliga[838] sin bỏrn. sua sem medr þeima hætti þau skirandi eptir þi sem segiz. Enn fyrir þann skylld at synir Thare ok sealfr hann uilldu medr ongu moti elldinn dyrka. þa kastadu Challdei þeim brødrum Abram ok Aram i elldinn utan uægd ok miskunn. Dó Araam þar. eptir þi sem sumir menn segia. enn Abrám frelsadiz þar af[839] med guds fulltingi ok miskunn. huadan af er þat er sungit ok lesit af honum. at gud leysti hann ok leiddi ut af Ur Challdeorum. Nu fyrir þa sauk at Thare hatadi þetta land sakir harms ok missu af þess[840] háttar drápi ok dauda sins soner Araams. ok hann þottiz eigi mega þola þær[841] motgordir ok meinlæti. sem Challdei ueittu honum til þess at hann dyrkadi þa helldr enn adr elldinn. þa tok hann þat raad. at hann stỏck i brott or Challdea. ok hafði meðr seer son sinn Abrám ok Loth sunarsun sinn. sun Aráms. ok sunarkonu sina Saray. husfru Abrams. ok byriaði sua sina ferd ut af Challdealandi til þess landz. sem þann tima bygdu kynsmenn ok afkuęmi Chanááns. ok þa het terra Chanaan enn sidan uar kallat Judea. ok komu i þann stad i Mesopotamialandi sem heitir Aran. enn sumir kalla[842] Charram.[843] sua sem ymissliga er skrifat ok sagt Oreb edr Choreb. ok i annan stad Raab eðr Rachab. ok settu þar sina bygd i Charram. ok andadiz Thare þar sua sem hann hafdi .cc. uetra ok .v. áár. speculum hystoriale. Nu sua sem allir adrir ueralldar menn uilltuz ok uỏfduz i þess háttar skurdgoda uillu.[844] sem fyrr uar fra sagt. þa uar bædi. at Abram mátti kenna sinn skapara. ok skilia þat medr sinni skynsemd af himintungla [skipan ok stiornugang. meðr þui at hann var hinn bezti astrologus. at aller luter skipaduz ok stiornaðuz af hans[845] skipan ok forseo. ok ỏngum mun sidr[846] hafði hann þar til fullkomliga ok aluðruliga aastundan. huar fyrir er engill guds uitradiz honum ok lærdi hann enn miklu framarri ok fulluligarr af þeim lutum. sem adr hafdi hann af sinni list ok uisdomi nockura kenning edr skilning.


Her segir fra þui er sialfr guð talaði við Abraham ok sagði honum fyrir huert hann skylldi fara ok fra kono hans Saray[847]

Taladi gud sua til Abrams. Gack ut þu Abrám af þinu fostrlandi ok eiginni fỏdurleifd. i brott or þinum frændhaga ok þins fedr husi ok herbergi. ok þar til þess landz sem ek mun syna þer ok til uisa.

28. Eptir þat sem Thare uar andadr i Aráán eðr Charram. sem fyrr uar fra sagt. taladi gud sua til sunar hans Abrams. þann tima sem hann uar attræðr[848] at alldri. Gack ut þu Abrám af þinu fostrlandi ok eiginni fỏdurleifd. i brott or þinum frændhaga ok þins fedr husi ok herbergi. ok þar til þess landz sem ek mun syna þer ok til uisa. Ok mikla þiod mun ek láta ut[849] af þer koma. bleza man ek þer ok mikla þitt nafn. ok blezadr mantu uera.[850] Bleza man ek[851] ollum þeim er þer bleza. enn banna ollum þeim er þer baulua. J þer manu allar þiodir ok iarðarinnar kynkuislir blezaðar uerða ok þinu afkuęmi. Fór Abrám þa i brott af fyrr sỏgdu landi. sua sem gud bauð honum. Var hann þa halfattræðr. er hann geck ut af Aaran. Flutti hann medr ser husfru sina Saray ok Loth brodurson sinn ok alla sina eign ok busmala ok þar meðr allt sitt hyski. ok kom framm aa[852] landi Chanaan allt til borgarinnar Sichem. er andru nafni þat Sycháár. ok til þess hins fræga dals. sem [forðum het Pentapolis[853] af þeim .v. borgum Sodomorum. huar er nu heitir hit dauda haf. fyrir þann skylld at þar ma engi lutr nu þrifaz ne sinu lifi hallda. sem um rid uar fra sagt. Sa lydr sem Chananeus het kominn af Chanaans ætt bygdi þann tima[854] þat sama land. [Uitraðiz guð þa Abram ok sagði sua til hans. Þinu afkiemi man ek gefa þetta land.[855] Gỏrdi Abram þa þeim sama gudi til heidrs eitt alltari. sem honum hafdi uitraz. scolastica hystoria. Af þessarri hans frammferd ok tiltæki talar sua Josephus i sinni bok ok fraasỏgn. at hann dirfdiz fyrstr[856] allra manna opinberliga þat at tala ok framm at bera. at einn gud uæri allra hluta skapari. ok at endrnyia ok til umbotar at uenda annarra manna ætlan ok atrunadi. hueria er þeir hỏfdu hellz af gudi. Enn þessa luti markadi hann mest ok medr likindum[857] profaði af þeim raunum ok æuintyrum sem [i loptinu[858] iỏrdinni [ok hafinu kunni[859] opt ok iduliga til at koma. ok eigi sidr þeim lutum sem himninum ok[860] himintunglunum kunnu til koma. þiat hann uar. eptir þi sem meistari Berosus segir. hardla uiss af himneskum lutum ok þeim sem himintungla ganginum til heyra. sem fyrr uar sagt. genesis. Abrám for enn lengre framm aa leid. þar til er hann setti um eina stund sina bygd ok herbergi milli Bethel ok þess stadar sem het Hay. ok gordi þar enn alltari gudi til heidrs ok sæmdar. scolastica historia. Fór þa enn sidarr nỏckuru framarri ok meirr til sudrs. ok bygdi medr allt sitt folk i borginni Damasco. huadan af er hans nafn er þar i enn meiri uegsemd haft enn i oðrum stadum. ok þar syniz ok tééz enn[861] sa stadr sem Abrams bygd er kallat. ok þadan af hefir sua talat Nicholaus damascenus. Abraham komandi medr sinn[862] her af [þi landi sem upp er af[863] Babilonia ok kallaz Ur Challdeorum. setti sina bygd i Damasco.

De genesi. Hann hafdi þar eigi lengi uerit. adr þar kom mikill sulltr ok hallæri. sua at fyrir þann skylld byriadi hann ferd sina nidr áá Egiptaland. at hann skylldi þar uera ok uidr hafuaz sem einn utlendzkr madr. Ok af þi at hann ottadiz sakir egiptzkra manna lostasemdar ok fullifnadar. at þeir mundu[864] drepa hann sakir sinnar husfru[865] Saray. þiat hon uar hardla fỏgr kona. þa sagdi hann hana sina systur uera. ok þat sama bad hann hana[866] segia. Nu sem Abram kom i Egiptum. saa þeir at hon uar ein uæn kona. ok sogdu ualldzmenn Pharaoni konungi af hennar fegrd ok lofadu hana fyrir sealfum honum. Var hon sidan flutt i hans heimolligt hus ok herbergi. ok fyrir hennar skylld gỏrðu þeir uel uidr Abram. sua at þadan af [afladuz honum[867] yxn ok saudir. asnar ok ulfalldar. þrælar ok annat hyski. Gud barði Pharaonem ok hans heimolligt folk meðr mỏrgum aafellum fyrir skylld Saray konu Abrams. stỏðuadi hann ok tempradi konungsins girnd til hennar medr krankleik. ok þar til meðr morgum malakęrum ok unadum. scolastica hystoria. Ok þann tima sem blotdomsins kennimenn fórnfærdu sinum gudum honum til heilsubotar. fengu þeir þat bendingar andsuar þar i mot. at hann feck af guds reidi alla þessa angist ok aalagh. fyrir þa sauk at hann hafdi ætlat at suiuirða hins utlenda manz husfru. genesis. Kalladi konungrinn þa Abram til sin ok sagdi sua. Huat hefir þu gort Abram. fyrir hueria skylld sagdir þu mer eigi. at hon uar þin eigin kona. ok fyrir hueria sok sagðir þu hana þina systur uera. lettliga at ek hefdi tekit hana mer til husfru. Se nu medr þi at hon er þin eigin kona. þa tak hana ok far brott. Baud Pharao þa sinum monnum at fylgia Abram brỏtt. sua at sealfr hann husfru hans ok allir lutir þeir sem hann ætti færi i fridi. scolastica historia. Abram lærdi egiptzka menn upp aa astrologiam ok arithmeticam. af huerium listum er þeir hofðu adr litla uissu edr ỏngua. fra huerium er þær somu listir komu sidan til Girkia.


Her segir fra þi er Abraham setti sina bygd i Chanaans landi enn Loth i Sodomia. Genesis. capitulum.

29. Abram for nu i brott or Egipto hafandi medr ser alla sina eign. husfru sina Saray. ok þar medr Loth brodurson sinn. vendi hann sinum ueg til austrs. Hann uar hardla rikr bædi at gulli ok brendu silfri. hiord ok hiunum. þrælum ok ambááttum. Abram for aptr sỏmu leid sem hann hafdi þagat farit. þar til sem hann kom til þess sama stadar. sem hann hafdi tialldat ok séér herbergi tekit milli Bethel ok Hay. sem fyrr uar sagt. ok kom til þess sama alltaris. sem hann hafdi þar fyrr gỏrt. kalladi þa enn af nyiu ok het upp aa guds nafn. Hann parteradi ok skipti þi sama landi milli sin ok Loths frænda sins sem honum likaði. Enn af þi at Loth atti eigi sidr mart kuikfe[868] bæði naut [ok sauði[869] ok þar meðr tialldbudir. ok þeirra eign uard sua mikil. at sa landzkostr matti eigi bera beggia þeirra hiord. þa uurdu þrætur ok deilur milli hirdanna þeirra frænda. Þann tima bygdi mest þar i landi þat folk. sem annat uar kallat Chananeus enn annat Pherezeus. Abram taladi þa til Loths. Ek bidr at eigi uerdi nỏckur deila milli min ok þin. eðr milli minna hirdingia ok þinna. þiat uid erom bræðr. Se[870] at allt þetta land liggr driugum laust ok lidugt fyrir þer. ok fyrir þann skylld bidr ek þik. at þu skilir uidr mik at sinni. [Velr þu helldr ok uill fara[871] til uinstri handar. þa helldr ek til hægri handar. enn ef þu snyr til hægri handar. þa uendir ek til uinstri handar. Loth geck ut ok litadiz um. ok saa allt þat land sem láá námunda uidr áána Jórdan bæði mikit ok gott ok sér uel uidrkuęmiligt. huert er þaleidis dỏgguadiz sem paradisus eðr Egiptaland. adr gud drottinn sǫkkti edr umsnỏri Sodoma ok Gomorra. Tok Loth sér þa land uidr Jordan. ok setti þar sina bygd. ok for brott þadan austan fra Abram. Skildu þeir fręndr þa sin i milli. sua at Abram bygði aa Chanaans iỏrðu. en Loth hafðiz uidr i þeim þorpum sem lagu uidr Jordan. ok bygdi i borginni Sodoma. þeir menn sem þar bygdu fyrir uáru hinir uerstu i guds augliti ok hinir liotuztu allra þeirra sem til uaru. Nu sem Loth uar skildr uidr Abram. taladi gud sua til hans. Sé upp þinum augum Abrám ok lit yfir landit. fra þeim stad sem nu stendr þu. til sudrs ok norðrs. uestrs ok austrs. allt þetta land sua sem þu matt sea. man ek þer gefa ok þinu kyni æfinliga eptir þinn dag. huert er sua mart skal uerda sem iarðarinnar dupt. [ok ef nǫkkurr maðr máá telia iarðarennar duft.[872] þa man hann ok telia mega þina kynsmenn ok afkuęmi. Ris upp þu ok gack bædi lengd ok breidd landzins. þiat þat man ek þer gefa. Abram flytiandi sina tialldbud þadan i brỏtt kom nidr i þeim[873] stad sem heitir Mambre. ok liggr i lægra lagi sem einn dalr. þat er i borginni Ebron. huar er hinn fyrsti madr Adam ok þeir adrir fedgarnir Abraham Ysaac ok Jacob uaru iarðadir huerr hia sinni eiginni husfru. Þar bygdu fyrir .iii. brædr er sua hetu. Mambre. Anel ok Eschol. þessir bundu sik i sætt ok samlaghi uidr Abrám. Var þessi sami dalr kalladr Mambre af hinum ellzta þeirra brødranna. Setti Abram þar sina bygd undir einni þessi[874] quercu eðr therebintho. sem Josephus nefnir medr eiginligu nafni ogigi edr doros. ok gordi þar enn af nyiu alltari gudi til heidrs ok sæmdar.


Her segir fra stridi ok bardogum Chodorlacomor ok borgarmanna [Sodomai ok Gomorre Selldys(!) ok Baala[875]

30. Þat bar til aa nockurum tima nær þi sem nu uar fra sagt. at Amphael konungr af Babilon ok Chodorlacomor konungr Elamitarum ok adrir .ii. konungar medr þeim biogguz til bardaga moti þeim .v. konungum. sem riktu i þeim audrum .iii. sem þar lagu til. Adama Sebyis ok Baala. er auðru nafni heitir Segor. scolastica hystoria. Sua mikil yfirgirnd ok fysi uar þo medr folkinu yfir audrum ualld ok drottnan at hafa. at sinn konungr rikti yfir seerhuerri þiodu. af huerium er margir þionadu odrum konungum sér rikarum ok meira háttar. en at sidarstu urdu þeir lydskylldir ok skattgilldir Serkia konungi ok undirgefnir hans einualldi. Chodorlacomor einn af fyrr sỏgdum .iiii. konungum hafði sigrat ok uunnit undir sik þessar .v. borgir ok gỏrt þær ok þeirra konungs séér skattgillda. hafdi honum þadan lokiz skattr aa .xii. aarum. A hinn .xiiida. uilldu þeir eigi skatt luka. ok fyrir þann skylld samnadi hann her saman aa hinu .xiiiida. aari sins rikis. ok fyrr nefndr Amphael[876] konungr af Babilon ok .ii. aðrir konungar meðr þeim. ok komu allir samt medr her sinn i dal þann sem uallis siluestris heitir. af þeim mætum ok agętum skogum sem þar uaru þa. i huerium er uar einn storr brunnr edr uppspretta medr bik edr tiỏru. Enn i þessum agięta dal uard sidan þat dauda haf. sem fyrr uar fra sagt. genesis. Chodorlacomor ok hans kompanar eyddu alla stadi. þa sem þar uáru naalægir. Enn þeim imoti gengu ok striddu .v. konungar af .v. fyrr nefndum borgum. ok þo[877] flydu þeir .v. enn fioldi fell af þeim. enn þeir flydu ok fordaduz er[878] undan komuz. Enn hinir sem sigraduz toku alla þeirra eign ok fluttu brott medr séér. ok þa hertekna menn sem fangnir voru.[879] ok þar medr Loth ok alla hans eigu.[880] Enn flottamenn þeir sem undan komuz. sogdu Abram hinum ebreska. er þa bygdi i fyrr nefndum dal[881] Mambre. oll þessi tidindi. Ok þegar sem Abram heyrdi þat. at Loth brodurson hans uar fanginn. þa taldi[882] hann .xviii. ok .ccc. frækinna ok uel færra sinna huskarla til ferdar meðr ser. ok þar til .iii. fyrr nefnda bræðr. Mambre Anel ok Eskol. ok sotti eptir .iiii. fyrr sỏgðum konungum allt til þeirrar ædar ok uppsprettu. sem Dan heitir uid fiallit Libanum. ok aunnur er af .ii. uppsprettum aarinnar Jordanis. af huerri er þat sama þorp sem þar liggr uidr uar þa kallat Dan. enn nu heitir Paneos. enn ỏnnur heitir Jor. En sua sem þær .ii. kuislir edr uatnrasir sem af þessum æðum[883] framm renna koma saman. þa heitir hon Jordan. Skipti hann þa sinum monnum i .iii. stadi. ok liop a þa medr mikilli sokn þegar um náttina ok gaf þeim mikit slag. sua at hann drap þa sem suafu. enn hina sem ỏloðir uaru rak hann aa flótta. sua at þeir mattu eigi beriaz. allt til þess stadar sem Hoba heitir ok liggr [a vinstra veg[884] uidr borgina Damascum. tok sidan alla þa eign sem þeir hỏfdu hertekit. ok flutti aptr medr ser Loth broðursun sinn medr allri sinni eign. ok þar meðr bædi konur ok karla. Nu sem Abram uendi sinum ueg aptr fra fundi þessarra .iiiia. konunga. þa geck konongrinn af Sodoma ut i mot honum ok mætti honum áá ueginum til borgarinnar Salem. i þeim dal sem Sabe heitir. huerr er ỏdru nafni het konungs dalr. Enn Melchisedech konungr af Salem. er sidan uar kallad Hierusalem. offradi honum bædi braud ok uini. fyrir þann skylld at hann uar kennimadr hins hæsta guds. scolastica hystoria. Huat er Josephus segir sua skyrandi. at hann gaf honum ok hans monnum smáár ok ferskar giafir. enn mikla gnott þess kostar sem þeim uar þa uiðrkęmiligr. sua sem braud ok uin. Meðr þessarri offran ok presenteran blezadi Melchisedech Abram sua segiandi. Blezadr uerdi Abram af hinum hæsta gudi. þeim sem skapadi himin ok iord. ok blezadr uerdi hinn hæsti gud. af huers hlif ok uerndan uuinir þinir gafuz Abram upp i [þitt ualld.[885] Sidan gaf Abram honum hinn tiunda part af aullu sinu herfangi. Finnz þat i engan stad fyrr lesit. at tiundir hafi gefnar eðr loknar uerit enn hér. en frumfornir hofuz þegar af Abel. genesis. Konungrinn af Sodoma taladi sua til Abrams. Gef mer aptr menn mina. enn tak til þin adra luti. þa sem mer til heyrdu. En hann suaraði honum sua. Sua hefr ek mina hỏnd upp til hins hæsta gud[886] drottins mins. þess sem aa bæði himin ok iỏrð. at eigi tekr ek ne þiggr sua mikit af þinni eign. sem er einn þradr af liettu uadmáli[887] edr skoþuengr. er uerdr til þess at eigi megir þu þetta tala. ek gỏrda Abram rikan. utan þeim lutum frateknum sem sueinar uarir hỏfdu sér til kostar. ok þat sem kemr aa part ok lutskipti þeirra brødre þriggia Mambre ok hinna tueggia er foru medr oss. þa skulu þeir taka uskaddan sinn part ok lutskipti. Ysidorus. Þenna Melchisedech. sem fyrr uar af talat. segia ebreskir menn hinn sama ok allan einn uerit hafa ok Sém sun Noa. ok at hann [hafdi fyst[888] eptir flodit smiðat borgina Salem. huar er hans riki uar. sem fyrr uar sagt. Eptir hann allan toku ok helldu þesse sỏmu borg Jebusei. þat folk sem sua uar kallat. ok hon het Jebus af þeirra nafni. þessum tueim nofnum samtengdum uar hon kaullud Jerusalem. huer er sidarr sem Salomon konungr rikti þar feck þat nafn. at hon uar Hierosalomina[889] kallad sua sem Jerosolima.[890] Segia þeir at hann hafi uordit sua gamall. at hann hafi lifat allt til þess sem Ysaach uar føddr. ok alla frumgetna syni segia þeir iafnan kennimenn uerit hafa fra Noa til Aarons.

Speculum historiale. Skylldu þeir bleza folkit i fornfæringum ok ueitzlum. ok hofdu frumgetinna manna forprisanir ok tignir. af huerium er su uar ein. at bera kennimanz klæði. meðr hueriu er hann skryddiz ỏngan tima utan þa at eins. er hann fornfærdi gudi sem einn byskup. ok at taka endiliga blezan af sinum fedr fyrir hans andlát. ok at bleza ser minnum monnum i ueitzlum eðr odrum hatiðum sem sagt uar. ok taka þann tima tuifalldan kost séér til matar ok dryckiar. ok sua segiz at þeir tøki tuifalldan erfðarpart af peningum i sitt lutskipti. [scolastica hystoria.[891] Af þessum sigri Abrahams segiz at fyrirgefninger áár huert. er iubileus uar kallat i forna lỏgmali. hafi fyrst hafiz. fyrir þessa hertekinna manna lausn ok uppgefning. þiat Jobal er upp i norrænu sua sem upphaf eðr fyrirgefning. ok þadan af kallaz iubileus sua sem fyrirgefningar aar huert hit fimtuganda. er Judar helldu hatidligt. fyrir þann skylld at Loth uar þa fimtugr at aara tali er hann frealsadiz. eptir þi sem nockurir menn segia. ella fyrir þa sauk at þa uar hit fimtuganda aar fra þii er gud taladi til hans aa ueginum. ella fra þeim tima sem hann geck ut af Charram. speculum hystoriale. Melchisedech utgangandi moti Abrám offradi honum braud ok uin. sua sem táknsamliga fyrirmerkiandi Aaron hinn fyrsta kennimenn i hinu forna lỏgmali. ok enn helldr sealfan Jesum Christum sannan ok hinn hæsta kennimann. at hann mundi af honum ok hans afkuęmi fædaz hegat i uerolldina. huern er sealfan sik fornfærdi gudi fedr fyrir uaru skylld áá hinum heilaga krossi. Melchisedech offrandi Abram braud ok uin teiknar ok merkir fagrliga lausnara uarn Jesum Christum. þann sama sem sinn sæta likam ok signat[892] blod gaf sinum lærisueinum undir mynd ok aasionu brauds ok uins. huadan af er hann blezadi Abram undir mynd ok merking Jesu Christi. enn Abram gaf honum tiundir[893] af aullu sinu herfangi. sem fyrr uar sagt.


Her segir fra þui er guð vitraðiz Abraham ok sagði honum [fyrir huerio hann skylldi fram fara.[894] Capitulum.

31. Þessum lutum sua lidnum sem nu uar fra sagt. uitradiz gud Abram ok taladi sua til hans. Hird eigi þu at ottaz Abram. Ek skal þin uernd ok uardueitzla uera. ok hardla mikit man þitt uerkkaup uera. Abram suaradi. Huat mantu gefa mer. barnlauss man ek framm fara. at[895] þessi Damascus sem medr mer er. sun radsmanz mins Eliezer. man uerda minn erfingi. scolastica hystoria. Sem hann segdi sua. Huat stettir at þu gefir mer landit. ef þu gefr mer engan erfingiann. Sua segir Ysidorus. at þessi Damascus son Eliezer hafi latit reisa borgina Damascum ok kallat hana af sinu nafni. ok rikt þar sidan. genesis. Ok enn taladi Abram. Eigi gaft þu mer auka edr afkuęmi. Se þessi minn huskarl man minn erfingi uera. Ok þegar i stad taladi gud drottinn til hans. Eigi man þessi þinn erfingi uera. helldr saa sem af sealfs þins likam man getinn uerda. Leiddi hann sidan ut ok sagdi sua. Hugsa ecki upp á þat. at þu munir rikia þegar i þessu landi. edr þitt afkuęmi eptir þik. þiat mitt fyrirheit man framm koma ok fyllaz eptir .cccc. aara. sua sem þu ert adr andadr. Enn þo allt at eins man ek døma ok hegna þa þiod. sem þa hafa þiad ok þrælkat. ok eptir þat manu þeir medr mikilli eign fara brott af þi sama landi. Se na upp til himinsins. ok tel hans stiornur ef þu matt. A sỏmu leid man þitt afkuæmi uerda utỏluligt sem þær. Abram trudi gudi. ok uard honum þat til fullkomins rettlætis. Taladi gud þa til hans. Ek[896] em sá hinn sami þinn herra. sem þik leiddi ut af Ur Challdeorum. til þess at ek gęfa þer þetta sama land til eignar. speculum historiale. Enn fyrir þann skylld at hann feck af gudi fremra fyrirheit en sealfr kunni ser at øskia edr uænta. þa bad hann gud faa þar til nockut mark. huadan af er hann mætti þat uita. eigi sua sem af nockurum mistrunadi edr auruilnan. helldr uæntandi ok eptirfrettandi medr huerium hætti þat mundi uerda. ok taladi. genesis. Herra gud minn. huadan af megi ek þat uita. at ek muni þetta land eignaz. Hedan af hofz saa uani medr Judum at spyria eptir táknum ok mỏrkum ok eptir at leita. Gud drottinn suaradi honum þa ok sagdi sua. Tak þer aa morgin eina þreuetra ku ok þar medr þriæra geit ok þreuetran uedr. ok þar medr eina dufu ok turturam. Sem hann segdi sua. þessa luti muntu mer offra. ok þar til man ek syna þer eitt mark. Ok sem hann hafði tekit þessi kuikendi. sundradi hann þau ok skipti sundr i midiu. ok let sua liggia sundrada[897] parta ok horfa [huara i mot[898] odrum. utan fuglana sundradi hann eigi. Ok meðan hann beid gud[899] drottins bodordz ok atkuædiss. medr huerium hætti hann skylldi fornfæra þessa luti. þa flugu til fuglar ok settuz aa hræin. enn Abram rak þa i brott. Enn i þann tima sem sol mundi sett.[900] þa fell aa hann suefn. mikil hræzla ok myrkfælni kom ok yfir hann. ok þar medr uar sua talat til hans. Vit þat fyrir uist. at þitt kyn ok afkuæmi man ỏrlendaz ok utlægt uerda aa audru enn eigi[901] sealfs þins landi. munu utlendir menn leggia þa undir þrældom ok þungar kualir aa fiorum hundradum áára. enn þu mant andaz i nádum ok fridi. ok fara sua til þinna fedra ok forellra greptr ok iardaðr i godum ellidomi. Enn þitt kyn ok afkuæmi man i hinni fiordu kynkuisl aptr higat koma. þiat eigi er aulld[902] Amorreorum enn fylld ok framm komin. scolastica historia. Enn þat sem gud taladi til Abrams. at hans fyrirheit mundi vid hans ættmenn ok afkuęmi um .cccc. aara fyllaz ok framm koma. er eigi sua skilianda. at Jsraels lydr hafi aa sua mỏrgum aarum þrælkaðr uerit aa Egiptalandi. helldr lyktadiz þessi tala ok fylldiz i þeirra þrỏnguingh[903] ok mædingu. Byreadiz þessi ára tala ok hofz upp fra þeim tima sem Abram feck þetta fyrirheit. eptir þi sem Ysidorus segir. Heilagr Augustinus telr þessi .cccc. ok .v. aar fra þeim tima sem Ysaach uar fæddr. fyrir þann skylld sem[904] gud sagdi sua til Abrams. at hans kyn ok afkuæmi mundi utlægiaz. ok til þess sem Jsraels lydr geck ut af Egiptalandi. ok getr Genesis ecki þeirra .v. Var hans afkuęmi sua sem utlægt aa ollum þessum tima. huart sem helldr uar i landinu Chanáán eðr Egipto. þar til er þat feck ok auðladiz erfd aa fyrr sỏgdu landi. genesis. Eptir þat sem sol hafdi setz. uarð mikit þokumyrkr. ok syndiz þá þilikt sem riukandi ofns elldr ok elldligr lampi lidandi ok umfarandi fyrr sagdar fornir. sua sundrskiptar sem fyrr uar sagt. ok eyddi medr guds uilia aullum þeim. ok gaf honum þetta mark sins fyrirheitz.[905] A þeima degi stadfesti gud fullkomliga sitt sáttmaal medr Abram. ok greindi mikilleik ok endimỏrk þessa fyrirheitna landz. sua segiandi.[906] Þetta land man ek þinu kyni ok afkuęmi gefa fra Rinocorula Egiptalandz aa til hinnar miklu áár Eufraten. ok taldi þær .x. þiodir er þar bygdu.


Her segir fra þi er Abram gat at eiga Ysmael medr Agar. ok engillinn uitradiz henni. Genesis.

32. Þenna tima hafdi Saray engi bỏrn gefit. helldr hafdi hon egiptzka þernu er Agar het. ok taladi sua til sins bonda Abrams. Se sua lukti ok hirði mik gud drottinn. at ek ma eigi syni geta. fyrir þi gack inn til minnar þionostukonu. léttliga at ek megi sua af henni syni fá. Nu sem hann samþyktiz hennar bøn. tok hon Agar hina egiptzku sina þionostukonu. eptir .x. aar fra þi sem þau settu sina bygd i landinu Chanáán. ok gaf hana sinum bonda i ualld sua sem[907] eiginkonu. Geck hann sidan i sæng til hennar. Enn sua sem hun uissi. at hun hafði barn getit af þeirra sambud. þa fyrirleit hon sina fru[908] Saray. Enn Abram let eigi sem hann uissi huat tidis[909] uar. Saray taladi þa til Abrams. Vrettliga giorir þu uidr mik. Ek gaf mina þeonostukonu upp i þinn eiginligan fadm. Nu þegar sem hun finnr at hun hefir barn getit þa fyrirsmáár hon mik. Dømi gud drottinn milli min ok þin. Hann suaradi henni ok sagdi sua. Se ambatt þin[910] i þinu ualldi. Gỏr medr hana aa þa leid sem þer likar. Ok þegar sem Saray þiadi hana ok þrỏngði. þa flydi hun undan [ok fór i brott[911] ok ætladiz heim i Egiptaland. Fann guds engill hana[912] eina saman. sua sem hon þyrst [ok uilltiz[913] uegar hafdi komit til eins brunnz edr uppsprettu aa ueginum er liggr um[914] eydimỏrkina Sur. ok sagdi sua til hennar. Huadan komtu Agar ambátt. edr huert hefir þu byriat þina ferd. Hon suaradi. Ek flyr ifra minni fru Saray. Engillinn sagði þa til hennar. Huerf aptr þu til þinnar fru. læg þik ok gefz henni i ualld. Ok enn taladi hann sua til hennar. Margfalldliga man ek fiolga þitt afkuęmi. ok fyrir fiỏldans sakir man þat eigi talt uerda. Ok enn sagdi hann sua. Sé þu hefir medr manni buit. ok mant þu son fæða. ok hans nafn mant þu Ysmael kalla. fyrir þa skylld er drottinn[915] heyrdi þina naud[916] ok angist. þiat ismael er i latinu[917] sua mikit at þyda sem guds heyrn upp i norrænu. J þessum stad er þat fyrst lesit at nỏckurs mannz nafn hafi af [guds uitran uerit fyrir sagt.[918] huat er hardla sealldan hefir uissuliga uordit. Þessi man uera einn grimmr madr ok hardr. sagdi engillinn til Agar. hans hendr ok frammferdir manu[919] ǫllum odrum gagnstadlighar uera. ok i landeign allra sinna bræðra man hann setia sin ufridar landtiolld. scolastica historia. Huat er þo er eigi af sealfum honum at eins lesit. helldr af syni hans Cedar. ok þo uar þetta mest af hans kynsmonnum ok afkuęmi fyrir spáád. þiat Saraceni. huerir er af hans ætt eru komnir ok fordum hetu Ysmaelite. uerandi i ymsum stỏdum sem uallarar. bỏrduz iafnan moti þeim þiodum. huerium er þeir uaru nalægaztir. þo at sua sem eydiliga ut af annarra manna bygd ok af aullum uaru þeir settir ok unadadir. Einkannliga mest kom þessi forsỏgn framm þo. eptir þi sem Metodius segir. þann tima sem þessir .iiii. hofdingiar af ætt Ysmaels. Oreb ok Zeeb. Zebee ok Salmana. gengu ut af einni eydimỏrk moti Jsrael. hueria er hann kalladi uingardz[920] sunu. lettliga fyrir sitt uitleysi sua sem ỏloda. ok þeir sỏmu sigradir af hinum goða Gedeone runnu ok rucku aptr i þa sỏmu eydimork. sem þeir hofdu adr uerit ok ut af gengit. Hann segir at Ysmaels folk ok afkuęmi munu um sidir at einu sinni sua af sinum eydimorkun ut ganga. at þeir manu fá ualld yfir uerolldinni um .viii. uikur aara. ok at þeirra uegr ok frammferd man kallaz angistar aar. fyrir þann skylld at i uigðum stỏdum manu þeir eigi sidr kennimenn uega enn adra. ok i þeim stỏdum hia konum bua ok þeim sofa. ok binda sina eyki uid heilagra manna leidi. Eptir þat sem guds engill hafdi fyrr sagda hluti talad til Agar. huarf hann henni[921] medr einum huirfiluindi. ok hon saa eptir honum ok sagdi sua. Ek saa aa bak [þeim manni[922] sem mik sá. ok af þi kalladi hon þann sama brunn sem hun fann seanda brunn ok lifanda. fyrir þann skylld at guddrottinn saa þa til hennar[923] þyrstandi. sua sem sitt lif synandi henni þann sama brunn. sem uel ma kallaz Agar brunnr ok enn ma synaz milli Clades ok Baraath.[924] þeirra borga sem sua heita. Ok sua sem hon kom heim aptr fæddi hon suein. þann sem hon[925] hafði getit meðr Abram. ok kalladi hann Jsmael. hafdi Abram þa .lxxx. ok .vi. áár. er Jsmael fæddiz honum af Agar.


Her segir fra þi er gud uitradiz Abraham ok um skurdarskirn

33. Þann tima sem Abram hafdi .ix. tigu aara ok .ix. áár. vitradiz gud honum ok sagdi sua til hans. Ek em almattigr gud. gack framm i minu augliti. ok uer algỏrr madr. man ek mitt sattmáál setia milli min ok þin ok mikilligha fiỏlga þitt afkuæmi. Abram fell framm allt til iardar. ok taladi sua til hans gud. Ek em gud ok minn skilmaali skal æ medr þer uera. ok þu mant uerda fadir margra þioda. Enn þo breytti gud nỏckut nafni hans adr hann skyrdi honum sinn skilmaala. ok sagdi sua. Eigi man þitt nafn hedan af kallaz Abram. helldr skalltu heita Abrahám. þiat ek skipada þik ok gỏrda fodur margra þioda. man ek ok þik mikilliga lata med þiodunum uaxa ok freouaz. manu konungar af þer ok þinu kyni koma. Mitt sáttmál ok skildaga man ek milli min ok þin ok þins kyns eptir þina daga umlidna setia um æfinligar kynkuislir medr eilifu saattmaals[926] sambandi. til þess at ek se þinn gud ok þins afkuęmiss eptir þik. Man ek þer ok þinu kyni gefa þitt utlegdar land til æfinligrar eignar. sua sem er Chanááns land. man ek ok uera þeirra gud. Ok fyrir þann skylld at gud uilldi greina sinn lyd sem uar Jsraels folk sua sem medr nockuru einkannlighu marki. þa baud hann þeim skurdarskirn talandi sua til Abrahams. Þu skallt at geyma þessum minum skildaga. ok allt þitt kyn ok afkuęmi i sinum kynkuislum. huern[927] er þer skulut geymiliga uardueita milli min ok yðar ok þins kyns ok afkuęmis eptir þik. Huert sem eitt sueinbarn med ydr skal taka skurðarskirn. skulu þer umhuerfis[928] snida kiỏt af hinum fremztu part aa þeirra leyndarlim. til þess at þat sé sattmáls mark milli min ok ydar. Atta daga gamalt barn skal meðr skurðarskirn skiraz.[929] huerr sem einn karlkindar i ydru afkuęmi ok kynkuislum.[930] sua sa [madr sem hann hefir mansmadr[931] keyptr uerit. iafnuel þo at hann se eigi af ydru kyni. skal skiraz skurdarskirn. Man þessi skilmali uera til æfinligs sáttmáls i ydru kiotligu afkuęmi. Þess karlmanz sem hans holld edr skinn aa fremztu part aa fyrr nefndum hans lim hefir eigi uerit um snidit. man fyrirfaraz ok brottu skiliaz fra sinum eignum lyd ok ættmonnum. þiat hann hellt ok hafði fyrir hegoma mina skipan ok skilmala. scolastica hystoria. Fyrir þa skynsemi at gud skipti þann tima nafni Abrahams. sem hann baud honum skurðarskirn. gefa Judar bỏrnum sinum nỏfn sua sem þeir skira þau þeirri sỏmu skirn. Ok enn talaði gud sua til Abrahams. Eigi skalltu upp fra þeima[932] tima þina husfru Saray nefna. utan helldr skalltu hana Saram kalla. Henni man ek bleza ok hana signa. ok af henni man ek þer sun gefa. huerium er ek man bleza. af honum manu miklar ættir ok kynkuislir koma. ok af honum munu margir þiodkonungar fædaz. Nu sua sem gud snỏri medr forspa ok fyrrsagðri merkingu nafni Abrahams. at þar sem hann het at fyrstu Abram. sua sem haleitr fadir. skylldi hann sidan heita Abraham. þat er sua sem margra þioða fadir. a sỏmu leid snỏri hann medr forspá ok fagrligri merkingu nafni hans husfru. takandi i brott hinn sidarsta staf af hennar nafni. at þar sem hon het aðr[933] Saray. þat er minn hỏfðingi. huat er sua mikit er at segia. at hon uæri eins herbergiss hỏfdingi.[934] skylldi hon sidarr meirr Sara sua sem allra hỏfdingi heita. Abraham fell þa framm yfir sealfs sins aasionu. hlæiandi af þeirri gledi ok fagnadi sem hann hafði fengit. ok segiandi sua upp i sealfs sins hiarta. Huat hyggr þu at mer hundrað uetra gỏmlum manni mani sun fædaz. ok Sara [mani barnbær[935] uera. þar sem hun er nu niræð. Hann talaði þa til guds. Ek æskir þess at Ysmael halldi sinu lifi fyrir þer. Gud sagdi þa til Abrahams. Þin husfru Sara man þer sun fæda. ok hans nafn mantu Ysaach kalla. medr æfiligt[936] sáttmaal man ek minn skilmaala[937] honum skipa ok hans afkuæmi eptir hans dag. Yfir Ysmaelem man ek ok þina bøn heyra. ok honum bleza. hardla mikilliga man ek auka ok fiỏlgaz lata hans kyn ok afkuęmi. Tolf hertoga eðr hofðingia mun hann ut af ser geta ok mikla þiod man ek af honum [aukaz ok fiolgaz[938] lata. Minu sáttmali ok skildaga man ek til Ysaachs uenda. huern er Sára man þer annat aar þenna tima fæda. Her finnz þat i odrum stað at nỏckurs manz nafn se af sealfum guði fyrir sagt. huat er af .ii. odrum finnz[939]i hinu forna lỏgmaali. þat er af hinum sterka Samsoni ok af Josia konungi. J hinu nyia lỏgmali finnz þat ok truiz af tueim at eins Jesu Christo ok Johanne baptista. Ysaac þyþiz hlátr af fyrr sỏgdum hlátri hans feðr Abrahams. Eptir þat sem gud hafdi sit tal endat þa at sinni. tok Abraham son sinn Ysmaelem ok allt sitt hyski ok heimafolk. ok þar medr eigi sidr þa menn [er hann hafði keypt til. alla þa menn[940] ellri ok yngri sem karlkindar varu ok honum til heyrðu. ok skirði[941] þegar i stad aa þeim sama degi alla þa ok sealfan sik meðr fyrr sagdri umskurdarskirn. sua sem gud hafdi bodit honum. Hafdi hann þa .ix. ok niutigi aara. enn Ysmael uar þa .xiiii. uetra.

Speculum hystoriale. Til þess uar margfỏlld sǫk ok skynsemi. fyrir huern skylld er almattigr gud baud ok skipadi umskurðarskirn.[942] Su uar hin fyrsta. at Abraham skylldi gudi lika fyrir þa sỏmu hlydni. er hann ueitti honum i umskurdarskirninni. af huerrar afgỏngu er Adam mislikadi gudi. Su er[943] onnur. at guds lydr skylldi af þess háttar marki fraskildr ok audkendr uera fra aullum oðrum þioðum. Su uar hin þridia. at sa hinn sami lyðr skylldi þadan af skilia sik uera skylldugan til at snida af ser saurugliga flecka[944] ok fullifnad. er hann uar i þeim likamsins lim skirdr skurdarskirninni. i huerium er lostagirndin er[945] uỏn at rikia. Su uar hin fiorda. at þessi skirn skylldi fyrr nefndum hỏfuðfeðr Abraham uera til marks hans mikillar ok haleitrar truar. enn hans sunum ok afkuęmi til ágętz eptirdømis. Su hin .vta. at hun skylldi uera sáttmals mark milli guds ok Abraham.[946] edr hans kyns. sua sem saar Jesu Christi ero sáttmáls mork milli uáár ok hans.[947] Su hin .vita. at hun skylldi þeim uera til marks ok ááminningar hinnar fyrstu synder. sua sem latron ok þiofr berr iafnan aa sér sitt sektar mark. Su uar hin .viida. at hon skylldi uera lækningar græding igegn hinum fyrsta glæp fedgina uarra. þiat þat sama ueitti skurdarskirnin ebreskum monnum til lausnar ok fyrirgefningar þeirrar sỏmu syndar sem uatnzskirn kristnum monnum. utan annars heims matti hon þeim ecki ueita miskunn ok giptu. Fyrr enn skurdarskirn vyrði. [leiðrettuz[948] ok smasueinar i tru fedgina sinna ok forelldra. enn þeirra feðgin af fornfæringa styrk ok krỏptum. enn þat er at skilia fyrir piningar tru Jesu. hueria er þeir skildu ok fyrirspadu i sinum fornfæringum. Enn þær ungar konur[949] sem af Abrahams afspringi komu.[950] leidrettuz ok reinsaduz fyrir [tru ok[951] godgiordir fedgina sinna. enn hinir ellri af sealfra sinna tru ok godum uerkum. Fyrir þann skylld uard ok skurdarskirnin helldr i þeim lim enn i odrum. at Abraham skylldi i þeim sama hlydnimark taka uidr sealfan gud. i huerium er hinn fyrsti madr Adam kendi ok undirstod sinn uhlydnisglæp. ok huldi fyrir þann skylld sinn leyndarlim. Vard ok skurðarskirnin i þeim lim sem lostagirndin rikir ok auflgaz. til marks ok aminningar at oss byriar hana af oss at snida. Su uar ok sǫk til þess. at i þeim sama lim sem mannkynit aukaz af medr hinni fyrstu synd. skylldi lækningin byreaz ok fyrir buaz moti þeirri sỏmu synd. Fyrr sỏgd skurðarskirn uar ueitt hueriu sem einu sueinbarni a attandu degi fra þi sem þat uar fædt ok medr steinknifi. eptir þi sem lesit er ok segiz i sỏgu hertoga Josue. þiat aull umskiptilig spellan ok skadsemd man i almenniligri upprisu á hinum attanda heims alldri fyrir sannan stein Jesum Kristum af snidaz aullum uauldum monnum. ok i allra deilld sniðz huers sem eins kristins mannz aund i þessarri uerolldu ok skiriz at sinum syndum fyrir upprisu skylld Jesu Kristi. þess sem rettliga truir upp aa hann. Huadan af er .ii. lutir eru medr þessarri helgan skurdarskirninni einkannliga merkiandi. þat er skurdarskirn af ollum sektum ok syndum i þessarri uerolldu. ok skurdarskirn af allri skadsemd ok brigdiligri spellan i ukominni uerolldu.


Her segir fra þui er sialfr guð vitraðiz Abrahe meðr .ii. englum ok fra kono hans[952]

Þeir taladu til Abrahams. Huar er husfru þin Sara.

34. Drottinn uitradiz Abrahe i dalinum Mambre. aa einn þann dag sem hiti uar mikill uti. sem hann sat i sealfs sins tialldbudar durum. Ok er Abraham litadiz um. þa syndiz honum sem .iii. menn stødi þar driugum i hia honum. huerium er hann moti rennandi ok til iardar frammfallandi dyrkadi þo einn af þeim sua segiandi. Far eigi i brott minn herra fra mer þinum þionostumanni. ef ek hefir nockurn tima giptu fundit ok fengit i þinu augliti. Vil ek helldr bera ydr til litit uatn. at þer þuait þar i fætr ydra. ok huiliz her undir trenu. Man ek framm setia fyrir ydr nockut litit braud. Nærit ydr ok styrkit sua ydart lif ok hiỏrtu. Verit sidan a ueg. Fyrir þenna skylld uæntir mik at þer uikit[953] higat til ydars þionostumanz. þeir suỏrudu. Gỏr eptir þi sem þu segir. Hann skundaði heim i tialldbuðina til Saram ok bad hana sem skiotaz [taka .iii. sinnum braud[954] ok matgora þeim þar af. Enn sealfr hann for þagat sem naut hans uáru. tok þaðan einn hinn bezta kalf miok ungan. ok feck i hendr sueini sinum. ok bad hann sioða þegar i stad. ok hann gỏrði sua. Sidan bar Abraham framm fyrir þa smiỏr ok miolk. ok þar meðr kalfinn þann tima sem hann uar sodinn. Hann stod hia þeim undir trenu. scolastica hystoria. Josephus segir .iii. engla medr mannligum myndum til hans hafa senda uerit. til þess at einn af þeim skylldi þa enn segia honum fyrir af syni sinum. enn .ii. skylldi[955] nidr briota ok um snua Sodomam. Enn Eusebius segir sua. at guds ord. þat er guds sun huern er Abraham dyrkadi. het honum fyrstum allra spamanna fyrir allra[956] þioda ákall ok leidretting. þann tima sem hann uitradiz honum medr mannligri mynd ok aaseónu. Enn þeir .ii. englar. sem segiz at medr honum uitraduz. merkia þa .ii. guds sonar forrennara Moysen ok Heliam. sem annarr kom ok spadi fyrir hina fyrri hans higatkuamu i heiminn. sem uar Moyses. en annarr mun koma ok fyrir segia hina sidarri hans higatkuamu til hins efzta doms. sem er Helyas. Þat er ok liklikt at Abrahám hafi þa i fyrstunni truat ok ætlat menn uera. þar sem hann bio[957] þeim fyrr sagda sina rettu. enn sidan profadi hann uissuliga. at þeir uaru englar guds. Af fædzlu þeirri sem þeir neyttu. segir Commestor. at hon matti uel eydaz ok fyriruerdaz. af þi sem hon uar bitin edr tuggin. sem uatn af elldz hita. Ok sem þeir hỏfdu etit. taladu þeir til Abrahams. genesis.[958] Huar er husfru þin Sara. Se her i tialldbudinni er hon sagdi hann. Ok enn taladi engillinn til hans. Aptr higat man ek huerfa annan tima. ok koma her þenna sama dag[959] annat aar [at mer lifanda.[960] ok man Sara þa séér son eiga. Ok er Sara heyrdi þetta. þar sem hon uar at hurdarbaki i tialldbudinni. þa hlo hon. fyrir þa sauk at þau uaru bædi miok gaumul ok[961] hnigin i hinn efra alldr. sem fyrr uar fra sagt. Varu ok þa af Sara medr aullu gengnar uanasottir þeirra kuenna sem barnbærar eru fyrir elli sakir. hefdi annat þeirra ungt uerit eðr aa æskualldri. þa hefdi þat uel eptir natturu matuligt uerit. at þau hefdi barn getit.[962] þo at annat þeirra hefdi gamallt uerit. enn nu uaru þau bæði miok gỏmul. eptir þi sem þa gerdiz mannzalldrinn. ok þar medr hafdi hun alla gỏtu þar til ubyria uerit. Nu hlo hon fyrir þann skylld. at hun efadi um fyrirheitit. talandi leyniliga fyrir[963] sealfri sér. Ek man ok a gamals alldri aa sambudir ok munudlifi[964] stunda. þar sem minn husbondr gỏriz ok storliga[965] gamall. Taladi gud þa til Abrahams ok sagdi sua. Fyrir hueria sauk hló hun Sara sua mælandi. Man þat nockut satt uera. at ek gaumul kerling mun[966] barn føða. Er guði nỏckut toruelldligt[967] ok umattulight. Eptir fyrra skilmala man ek til þin[968] á þenna sama tima aptr koma. ok man Sara þa son eiga. Sara ottadiz þa ok nitadi at hun hefði hlegit. ok sagdi sua. Eigi hló ek. þar sem ek uar helldr hrædd ok ottafengin. Enn gud suaradi henni. Eigi er sua sagdi hann. hitt er[969] sannara at þu hlótt. Se her segir Commestor. saa sem hiỏrtun[970] sér ma rettliga[971] døma medr huilikri aastundan huerr hefir hlegit.



Fra þui er guð talaði med Abraham ok hinu auðru er guð let niðr sauckua borgirnar Sodome ok Gom[972]

35. Ok eptir þat er þeir stodu upp ok foru þadan i brott. leiddu þeir augum ok sa til Sodomam. Abraham geck ok medr þeim leidandi þa sua ut af sinu heimili ok herbergi. Taladi gud þa a þessa leid. Man ek nockut þa luti fyrir Abrahám leynda lata uera. sem ek man gera ok framm fara. þar sem ek man hann ok hans afkuęmi lata uera hina mestu ok hina sterkuztu þiod. ok þar sem i honum manu allar þiodir signadar ok blezadar uerda. Taladi hann þa enn til Abrahams. Kall þeirra manna. sem byggia borgirnar Sodomam ok Gomorram. fiỏlgaz mikit ok aukaz. ok hardla mikit[973] þyngiz þeirra synda lifnadr. scolastica hystoria. Syndin meðr kalli ok hareysti er syndaligr lifnadr. sa sem utan kallz ok kęru er opinberliga medr fyst ok frelsi framidr. Ok enn sagdi hann sua. Nidr þagat man ek stiga ok sea. huart er þeir fylla þat sama kall medr uerkunum sem fyrir mik er komit. Sa sem alla luti ueit gaf oss her af sealfs sins ordum eptirdømi. sem hann segdi sua. Truit eigi fyrri þeim lytum ok illum lutum sem ǫðrum[974] monnum eru sagdir. fyrr enn þer prouit þa. Þadan af er þat er[975] domandinn ma eigi rettliga hegna þann laust sem honum einum saman er kunnigr at hann so gerr. genesis. Snỏru sidan i brott þadan ok til Sodomam. Abraham uerandi minnigr brodursonar sins Loths. þar sem hann uar. geck nærr meirr gudi. ok sem hann stod fyrir honum sagdi hann sua. Mantu herra minn tyna ok fyrirfara rettlátum manni meðr ranglátum. ef .l. rettlátra manna kunnu finnaz i borginni. edr skulu þeir fyrirfaraz eigi sidr. ok mantu eigi þyrma þeim stad ok miskunna fyrir skylld þeirra .l. ef þeir finnaz [ok fááz.[976] Verdi þat alldrigi þin gỏrd. at þu drepir rettlatan medr ranglátum. ok rettuiss fari þaleidis sem umilldr. Eigi er þat þin gỏrd. medr engu moti dømir þu þess háttar dom. þar sem þu dømir rettligha allt iardrikit. Guð suaradi þa. Fær ek fundit .l. rettlatra manna i borginni Sodoma. þa man ek [fyrirláta þeim[977] stad ok ollum þeim sem hann byggia fyrir þeirra skylld .l. Þa ueik Abraham ok uendi sinum bønarstad. teliandi æ ok færandi til þess færi ok færi. at fyrr sỏgd lausn ok fyrirgefning þægiz fyrir þeirra giætzku ok godlifnad. ok sagdi sua. Fyrir þann skylld at ek byreada ok bar mik til at einu sinni. þa man ek tala til mins herra. þo at ek se dupt ok aska. Huat er nu ef þar finnaz .v. minnr enn .l. rettlatra manna. [mantu eyða alla borgina fyrir skylld þeirra .v. ok .xl. Hann svaraði. Eigi man ek hana eyða. ef ek fęr þar fundit .v. ok .xl. Ok enn talaði Abraham til hans. Huersu mant þu gera. ef þar finnaz .xl. rettlaatra manna.[978] Hann suaradi. Ecki slag man ek þar ueita. ef .xl. finnaz. Ek bidr minn herra. at þu latir þer eigi mislika sagdi Abraham. þo at ek tali enn lengra.[979] Huat mantu af gỏra. ef þar finnaz .xxx. rettlátra manna.[980] Hann svaradi. Eigi man þar mannfall uerda sakir þeirra .xxx. Fyrir þann skylld segir Abraham at ek byreada her um mitt mál. þa man ek enn tala til mins herra. Huersu mantu gỏra. ef þar finnaz .xx. menn rettlatir. Ecki man ek at gỏra sagdi gud. ef ek finnr þar þa .xx. Mikilliga bidr ek at þu reidiz eigi minn herra sagdi Abraham. þo at ek tali enn einu sinni. Huersu mantu gora. ef þar finnaz .x. rettlatir menn. Hann svaradi. Eigi man ek stadinn eyda fyrir .x. manna skylld. ef þeir finnaz. Eptir þat sem gud letti af at tala medr Abraham. þa huarf hann fra honum at syn. enn Abraham for aptr til sins heimolligs stadar.

Enn sua sem aa leid daginn ok miok sidla uar uordit. komu þessir .ii. englar til Sodomam.[981] sem medr gudi hỏfdu komit til Abrahams. ella adrir .ii. eptir nỏckurra manna sỏgn. þann tima sem Loth sat við borgarinnar port. bidandi þar godra gesta ef at bæri. Ok þegar sem hann sa þa. reis hann upp ok rann[982] i moti þeim ok laut[983] þeim allr til iarðar ok sagði sua. Ek biðr yðr herrar minir. Vikit til huss ok herbergiss yckars smásueins. ok dueliz þar i natt. þuait fætr yckra. enn uerit aa ueg i morgin. ok farit þa leidar yckarrar. þeir mælltu i mot ok sogðu sik [mundu aa strætinu[984] vidr hafaz. þar til er hann skylldadi þa til mikilligha at þeir uiki til[985] herbergiss. Ok þegar sem þeir komu þar. gỏrdi hann þeim ueitzlu. gefandi þeim hit bezta nybakat flurbraud. ok toku þeir at snæda. En þegar [sem þat uar[986] kom þar allt þat folk sem i borginni bygði. ellri madr ok yngri. ok slogu allir iafnsaman ring um hans hus ok herbergi. kalladu þeir þa Loth. ok sỏgdu sua til hans. Huar eru menn[987] þeir sem i kuelld komu heim[988] til þin. Leid þa ut. at uær kennim þa ok gỏrim[989] uárn uilia medr þeim. Loth geck ut byrgiandi ok aptr strengiandi hurdina at baki ser. ok sagdi sua. Ek bidr ydr brødr minir. at þer uariz ok uidr seait. at þer gorit eigi þetta hit illa uerk. Ek aa þær døtr .ii. sem ỏngan tima kendu nỏckurs karlmanna. þær man ek ut leida. ef þer uilit. misgorit helldr ok leikit medr þeim huat er ydr likar. enn einkannliga umframm allt annat bidr ek ydr. at þer gỏrit þessum monnum engan lut til meins. sem inn gengu i mitt skiol ok husaskygni. scolastica hystoria. Þat uar fordum ok er enn i dag dyggra ok dugandi manna sidr ok maner at ueria sina gesti ok hlifa þeim af allri meingỏrd ok annarra agangi. enn þo uar þat sumt eigi sidr af hugar ruplan[990] enn af fullkomnu radi sem Loth taladi. eptir þi sem Commostor segir. Þat er fulluliga heillt rád. at madr geri þat sem lettara ok liknsamligt er. til þess at hann gỏri eigi ne fremi þat sem þungara er. Enn medr aungu moti áá nỏckurr madr at gỏra til þess daudliga synd. þo at hon se lettari. at annarr gỏri þa siðr[991] daudliga synd þa sem þungari er. Þeir suỏrudu honum. Far hedan brott. þu ert her kominn sem einn[992] utlendr madr. edr nỏckut til þess at þu sér uarr domandi. Skulu uęr meiri þrỏnguing ok afelli þer ueita enn hinum. Gỏrdu þeir þa akalliga þrỏnguing ok ofualld uidr Loth. sua at la uidr sealft at þeir[993] mundi husit ok dyrrin upp briota. þar til er ein hỏnd kom ut til hans. ok englarnir leiddu Loth inn til sin. Byrgdu siðan[994] aptr dyrrin. enn letu alla þa sem uti uaru blinda uerda. minzta mann ok mesta. upp aa þann hátt at þeir fengu ecki dyrrin fundit. enn eigi uurdu þeir medr ollu steinblindir. sua at þeir sæi ecki uætta. helldr medr þeim hætti at þeir mattu ecki þat sea. sem þeim uar til uþurftar ok fullkominnar ugiptu. huerium blindleik er þeir uaru slegnir. sem leitadu at Heliseo spamanni. sua sem hann uar rett i hia þeim. ok enn þi uiðrlikt sem uars herra lærisueinar kendu hann eigi. þann tima som þeir gengu medr sealfum honum til kastalans Emaus. ok medr þilikum hætti ma þat lettliga uerða. at uęr leitim þess sem uęr hỏlldum aa.

Genesis. Englarnir talaðu þa til Loths. Alla þa menn sem þer heyra til. huart sem þat eru helldr mágar þinir synir eðr dætr. skalltu af þessarri borg utleida. þiat allan þenna stad munu uid eyda. fyrir þa sauk at syndakall Sodomorum ferr æ uaxanda fyrir guði. huerr er ockr sendi higat til þess at mit tynim þeim. Loth geck ut til mágsefna sinna. þeirra sem ætlat uar at hans dætr skylldu eiga ganga. ok taladi sua til þeirra. Risit upp skiott ok farit ut af stadinum. þiat alla þessa borg man gud eyda ok nidr briota. Enn þeir hugdu. at hann taladi medr leik ok skalkeið. ok sỏgðu at hann uar optarr uanr at hafa slika[995] ordrædu. At morgins áári skylldadu englarnir Loth ut at ganga. ok sỏgðu til hans. Ris upp þu ok tak husfru þina ok dætr þinar .ii. at eigi fyrirfariz þu medr glæpamonnum borgarinnar. Ok som hann uar nỏckut sua dylminn [um ok dulsamr[996] þa gripu þeir hans hỏnd ok hans husfru ok eigi sidr hans døtra. fyrir þa sauk at gud uilldi þeim þyrma ok miskunna fyrir skylld hans fỏðurbrodur Abrahams. Leiddu þeir hann þa ut af borginni. námu þar stadar ok taladu sua til hans. Hialpa nu lifi þinu ok saal. ok geym at þu seair eigi aptr. ok nem eigi stað nỏckur námunda þessarri bygð. haf þik helldr i fiallinu heilan ok hialpaðan at þu fariz[997] eigi. Enn fyrir þa sauk at hann trudi eigi sua fulluliga sem hann skylldi af þeirri ruglan ok rædzlu sem hann hafdi fengit. þa segir[998] hann sua. Eigi man ek i fiallinu hialpaz mega. at eigi fanghi mik þar edr hendi nỏckut illt. sua at þar af deyi ek. Lettliga at hann ræddiz ok kuiddi uidr frostinu ok leidarlengd. þar sem hann gỏrðiz miok gamall. Her er ein litil borg nærri sagdi hann. til huerrar er ek ma vel uikia[999] ok hialpaz i henni. J þessu man ek eigi sidr heyra ok þiggia þinar bønir sagdi gud. at ek snui þessi borg eigi um ne nidr sauckui. fyrir huerri er þu hefir nu beðit. Fyrir þa grein at Loth sagði at þessi borg uæri litil. uar hon sidan kollud Segor. þat er litil. Var þa solar uppraas er Loth geck inn i Segor. scolastica hystoria. Hlifdi gud henni ok þyrmdi sua lengi sem Loth uar þar. Enn fyrir þa sauk at Loth ottadiz hennar uana landzskialfta. eptir þi sem Jeronimus segir. þa for hann upp i fiallit ok uar þar. Segia ebreskir menn. at hon hafi sidan sockit i hinum þridia landskialpta. eptir er hinar fiorar hỏfdu nidr sockit.

Enn sua som husfru Loths leit aptr. þa dó hun ok uard þilik at sea sem einn salltsteinn.

Genesis.[1 000] Nu sem Loth uar ut genginn. let gud regna bæði elldi ok brennusteini [af himni niðr[1 001] yfir Sodomam ok Gomorram. let hann þessar borgir um snuaz ok sỏckua. ok allt þat herad ok bygdarlag som þar [lá umhuerfis.[1 002] ok alla þa menn sem þær borgir bygdu. ok þar medr allan iardarinnar blomstr ok aauỏxt. scolastica hystoria. Let hann fyrir þa sauk þessa luti nidr yfir iỏrdina regna. at hon skylldi þar æfinliga þurr ok áuaxtarlaus uera utan allrar freouanar uán upp i fra þeim tima. Pindi hann þessa fyrir þa sauk ok hegndi þungligarr ok hardligarr enn hina fyrri glæpamenn. þa sem i floðinu uaru. at þeir misgerdu sua sem natturliga.[1 003] þo at þeir gengi langt umframm hof ok stilling i sinum syndauerkum. enn þessir syndgaduz ok misgerðu i moti natturunni. ok fyrir þi dreckti gud ok saukkti þeim aullum eigi sidr ungum bỏrnum ok smápilltum fyrir syndafars sakir sinna feðgina. veitandi þeim sua forseo. at þeir[1 004] gerdi eigi ne framm færi eptir ferligum feðgina dømum. af þau hofdi lengi lifat. Enn sua som husfru Loths leit aptr. þa dó hun ok uard þilik at sea sem einn salltsteinn. huern er Josephus segir uerit hafa til sinna daga ok sik hafa séed. ok uar hann þo eptir uars herra higatburd. Sneruz allar þær borgir ok bygdarlag i salltflod ufreott. huat er nu kallaz dauda haf fyrir þann skylld at þar byriaz ecki þat kuikendi ne fædiz at lif sitt hafi. þat er ok ecki þi nỏckuru uidrtækiligt sem lifandiss or. þar mega huarki lifa fiskar ne siofuglar sua sem i audrum haufum. Eigi fær þar ok skip uerit. sua at lifandi menn se þar i. sua at eigi flotni þar allt upp ok umturni. utan nỏckuru helldz brætt ok bikat. Hefir einshueriu kuiku þar i nockurum stad uerit i kastad edr drekt. medr huerri list klokskap edr ofrefli þat hefir gert uerit. þa flotnar þat upp þegar i stad. Loganda lios flytr þar. enn þegar iafnskiott sem þat er slỏkkt. þa sỏckr þat sem liosit hafði legat áá. J mỏrgum stỏdum rydr þat ok eyss upp or ser storum fliotum[1 005] edr[1 006] tiỏrutiỏrnum. huadan af er þat kallaz tiỏrn edr fliot alphati. Eigi ræriz þat af uindum. sua uerr tiaran su sem á uatninu flytr ok bikit stormum ok uindum. Ysidorus segir ok. at epli aa þeim tream[1 007] sem þar standa i namunda synaz hallda allri sinni fegrd ok frygd. ok áá saumu leid seolf trein. sua at þann tima sem þau ero fulluaxin ok algor. synaz þau sua fỏgr. [at huerr[1 008] sem þau ser þa lystir til at eta þau. Enn þegar sem nær þeim er komit ok aa þeim tekit. þa blæss þar ok eys reyk ut af sua sem enn brenni þau. ok fyriruerdaz þegar leid[1 009] sem ỏnnur aska. Þadan af segir Josephus. at upp á skrǫksỏgur skal þaleidiss trua[1 010] sem aa iarðarinnar dygd þar sem Sodoma hefir stadit. Josephus segir. at Uespasianus let á nockurum monnum binda hendrnar á bak aptr. ok kasta þeim sidan haatt[1 011] upp. til þess at þeir skylldi þi[1 012] lengra i fyrr sagt flod edr haf nidr sauckua. ok skaut þeim ỏllum þegar upp. sua som þeir uæri medr ofrefli upp keyrdir. sua at þeir flutu ofan á. þiat sua sem þat hefir ecki lifanda kyns i sér. sua er þat ok medr ỏngu moti uidrtækiligt nỏckuru þi sem lifandis er. genesis. Enn er Abraham reis upp um morgininn. ok hann kom þar sem hann hafði uidr gud talat hinn fyrra daginn. þa saa hann til Sodomam ok Gomorram ok allt þat landzlegh sem þar uar i námunda. ok gat at lita suidufaulska fliugandi upp af iỏrdinni. þi likaz sem ofns reykr uæri.

Fra þui er Loth gat þa Moab ok Ammon við dætrum sinvm

36. Loth geck ut.[1 013] af borginni Segor ok upp til fiallzins. sem fyrr uar sagt. ok døtr hans .ii. medr honum. ok bygdi þar i einum hellisskuta. þiat hann ottadiz at uera þar i borginni. fyrir þa sauk som fyrr uar sagt. Dætr hans hofdu heyrt at heimslitin skylldi[1 014] af elldz bruna uerda. ok fyrir þa grein grunadi þær. at[1 015] upp aa þann hátt mundi þær lifandis eptir hafa uordit i uerolldinni meðr fedr sinum at auka[1 016] mannkynit. sem aa Noa dỏgum uard. Taladi hin ellri þa til systur sinnar hinnar yngri. Fadir ockarr er nu gamall. enn engin annarr lifandi karlmadr er eptir uordinn aa iardriki. sua at til ockar megi ganga ok meðr ockr uera eptir aullum ueralldarinnar uana. Heilar sua. fỏrum til ok gefum honum þar til uin at drecka. at hann se aulodr. til þess at uid megim medr þess háttar atferd finna[1 017] ok faa freo ok afspring af fedr ockrum. Villdu þær ok[1 018] hans hrygd ok mædu medr uindryckinum mykia. Fór sidan þat sama framm. at þær gỏrdu hann sua uindruckinn ok aulodan.[1 019] at hann uarð eigi uarr uid. at þær gengu til hans sina nátt huar þeirra. ok suafu hia honum. hin ellri hina fyrri nattina. enn hin yngri hina sidarri. ok gatu [þa leidar[1 020] badar sinu son huar þeirra medr sinum fedr. Het hinnar ellri son Moab. fadir ok forellrismadr þeirra þioda sem Moabite heita iafnan sidan af hans nafni. Enn hin yngri kalladi sinn son Ammon. uar hann forfadir Ammonitarum. ok eru þeir af honum ok hans nafni sua kalladir allt til þessa dags. scolastica hystoria. Her af talar sua Commestor ok segir sua. at ebreskir menn hafi þetta þo sagt um þat framm sem truanligt er. þiat þat er eigi eptir natturu segir hann. at nỏckurr megi uuitandi medr konu uera. ma þat uel truaz. at hann hafi huariga þeirra uitat uera sina dottur. ok ætlat at husfru hans hafi[1 021] uerit. þiat hann uar gintr ok auloðr. Heilagr Jeronimus segir dætr Loths þar fyrir mega afsakaz. at þær trudu allt mannkynit fyrirfariz hafa. ok fyrir þann skylld afsakaði afkuęmissins milldleiki þann umilldleik ok synd sem þęr frỏmdu meðr frændsemisspellum. enn þetta afsakar æigi feðr þeirra. þiat tortrygd hans ok otruloiki uar sauk til þess frændsemisspellz sem hann framdi. Huar af er Strabus talar sua. Loth er eigi afsakandi segir hann. fyrir þat er hann trudi eigi englinum. þar sem hann sagdi honum at hann matti hialpaz i borginni Segor. [siðan[1 022] fyrir þat er hann gỏrdi sik gintan ok aulodan. ok uard sua syndin sauk ok efni til annarrar syndarinnar.


Her segir fra þui er sialfr guð vitraðiz i suefni Abimelech konungi ok ansakaði hann[1 023]

37. Abraham færdi sina bygd i brỏtt or dalnum Mambre til þeirrar landzins halfu [sem Palestina heitir ok[1 024] meirr la til sudrs. ok setti sina bygd milli Sur ok Chades. ok fór þa sem einn utlendzkr madr ok ukunnigr þagat sem Gerara heitir. ok sagdi sua enn sem fyrr[1 025] at Sara uæri hans systir. Enn sa konungr sem þar rikti ok Abimelech het. [tok hana[1 026] heim til sins herbergiss. af hueriu er hennar einkannlig fegrd má uel markaz.[1 027] þar sem menn rendu girndaraugum ok ástarhug til hennar þann tima er hon uar niræð.[1 028] Konungrinn feck krankleika medr guds uilia ok forseo. vitradiz hann honum aa einni nátt i suefni ok sagdi sua til hans. Séé ek segi þer uissuliga. at þu mant skiott deyia fyrir skylld konu þeirrar sem þu tokt heim higat til þin. þiat hun aa sér bonda. Abimelech hafdi medr ỏngu moti saurgaz af henni. ok sagdi sua. Mantu minn herra drepa þa rettlata þioð. sem hun ueit eigi huat er hon gỏrir. Sagdi eigi sealfr hann mer. at hon uæri hans systir. ok hon at hann uæri hennar brodir. þetta gỏrda ek medr reinum hǫndum[1 029] ok einfaulldu hiarta. Ek ueit þat sagði guð. at þu hefir þetta medr reinu hiarta gỏrt. ok fyrir þa grein geymda ok þin. at þu misgerdir eigi uidr mik. ok gaf ek þer ecki ualld aa hennar uilia. Gef hana aptr bonda sinum. þiat hann er frammsynn ok forspáárr. ok man hann bidia fyrir þer. mantu þa hallda lifi þinu. Enn ef þu uill þat eigi. þa mantu skiotliga deyia. ok allir þeir sem þer til heyra. Su lagdiz ok ỏnnur radning ok hegning upp aa konungsins hus Abimelechs fyrir skylld Sarre. at engin kona matti fæda sinn burd. ok sem læknar auruilnaduz um sinn læknisdom ok atgerdir. heyrdi konungr[1 030] i suefni þessa luti sem nu var fra sagt. Reis hann upp þegar i stad á nattartima. sem hann uaknadi. ok sagdi sinum monnum allt þeirra tal. huar af er allir ottaduz mikilliga. Let Abimelech þa kalla ser Abrahám. ok sagdi sua til hans. Huat gerdir þu oss edr huat mikit hỏfum uær [þess misgert uid þik[1 031] at þu leiddir sua liota ok leida synd um[1 032] mik ok mitt riki. þa luti gerdir þu oss sem þu skylldir eigi gert hafa. Abraham suaradi. Þann tima sem ek for higat til landz. hugsaði ek meðr sealfum mer sua segiandi. Lettligha at menn elski[1 033] ecki gud i stad þessum. ok munu þeir drepa mik þa fyrir minnar husfru skylld. J adra deilld at tala þa er hon ok senniliga min systir. þiat hon er dottir fedr mins. enn eigi modur minnar dottir. ok festa ek hana mer til konu.[1 034] Ek talada ok til hennar eptir þat sem gud leiddi mik af mins fỏður husi. Þat tillæti uæntir mik. at þu ueitir mer i huern stað sem uid kunnum koma. at þu segir mik uera þinn brodur. [scolastica hystoria.[1 035] Þar sem Abraham sagði. Hon er dottir feðr mins. er sua i sundr greinanda. Hon uar[1 036] dottir feðr sins at skilia. enn fyrir þi mins. at hann er[1 037] minn broðir. Ella sua. Hon er dottir feðr mins. þiat hon er hans sunar dottir. Þiat aa þann hatt sem þeir kalladu sua skyllda karlmenn sina bræðr. aa sỏmu leið kalladu þeir sua skylldar konur systr sinar. Ella kallaði hann Aram broður sinn feðr sinn. fyrir þann skylld at hann uar[1 038] ellri. sua sem málsháttr manna er til[1 039] iafnan. at uær kỏllum þa feðr sem oss eru ellri. enn hina sunu sem yngri eru enn uær. Nockurir menn segia. at Thare hafi fengit annarrar konu. sidan er modir Abrahams uar aull. ok átt Sáram medr þeirri. ok héti hon sua[1 040] kiỏtlig dottir Thare. genesis. Abimelech gaf þa Abrahe yxn ok saudi. þræla ok þionostumenn.[1 041]gefandi þar medr Saram aptr i sealfs hans ualld. ok sagdi sua. Allt mitt land er yckr til reidu. at byggia huar þer bezt likar. Sidan taladi hann til Saram. Þushundrad silfrpeninga gaf ek brøðr þinum fyrir þina skylld Sara. þat man þer ok þinum augum uern til minniligrar skuplu ok skammfyllingar uid alla þa menn sem hia þer eru. huar sem þu ferr eðr framm kemr. at þu uart fangin ok at hegoma fundin. Ella uar þat einn klokskapr[1 042] fagrliga fundina. er hann sagdi sua. þat man þer ok þinum augum uera minnilig hulning eðr skupla. sua sem nỏckur likferdar áminning eðr fyrirbunaðr. scolastica historia. Sem hann segdi sua. Gỏmul kerling ertu nu uordin ok komin at dauda framm. ok þo uilldir þu liuga ok suikiaz um. haf þetta fyrir sakir þess likferðar expens. þiat hon uerdr iafnan medr miklum kostnadi einkannligha meðr ebreskum monnum. ella haf þat þer fyrir skaut ok hỏfuðduk. at þu hylir þar medr þina áseonu. sua at þu ser eigi medr girndaraugum á gamals alldri séén edr elskað. Enn þegar sem Abraham bað fyrir Abimelech. þa gaf gud honum heilsu sina. ok hans husfru ok þionostukonur þeirra fæddu þær[1 043] badar huár sitt barn. huat er þær mattu eigi fyrr enn Abraham bad fyrir þeim. sem nu uar sagt.


Her segir fra burð Ysaacs. ok þi er Agar uar a brott rekin medr syni sinum Ysmael. ok huersu gud uitradiz henni. Genesis.

Þegar um morgininn sem Abraham uar klæddr. tok hann braud ok uatnlegil einn ok let aa herdar Agár.

38. Gud drottinn uitiadi[1 044] til Saram. eptir þi sem hann hafdi heitit. Gat hon son at eiga ok fæddi hann i ellidomi sinum. aa þeim sama tima sem gud hafdi henni fyrir sagt. Skirdi Abraham son sinn aa hinum attanda degi umskurðar[1 045] skirn. fra þi sem hann uar fæddr. ok gaf honum nafn ok kallaði hann Ysaach. Þat þydiz hlaatr. fyrir þann skylld at gud gerdi eigi at eins hans feðginum hlátr. utan ok helldr fagrligan fagnad framarri enn nockurr kunni at segia[1 046] þann tima sem hann uar fæddr. Hafdi Abraham þa .c. uetra tirætt. Þadan af er þat at Judar skira bỏrn sin iafnan aa hinum attanda degi sem Ysaach uar skirðr. Enn Arabes skira sin bỏrn æigi fyrr enn þau eru .xiii. uetra. fyrir þa sauk at Ysmael þeirra forfaðir uar sua gamalt skirðr. sem fyrr uar sagt. Smasueinninn Ysaach uox upp. ok er hann uar þreuetr. af uandiz hann modur miolk. Ok a þeim sama degi sem þat byriadiz. hafdi fadir hans inni ueitzlu mikla. geck hann þa fyrstan[1 047] tima framm fyrir sins fỏdur bord. Ok sem þeir leku ser[1 048] brædrnir Ysmael sun Agar ok Ysaach. ok hinn ellri lek illa uid hinn yngra. þa hugsadi Sara ok skildi eptirkomanda ufrid af leikinum þeim. sem hun sa at hinn ellri mundi hinum yngre bioða. ok drottna uilia þann tima sem fadir þeirra uęri[1 049] allr. ella kugadi Ysmael hann til at dyrka likneski þau sem hann hafdi sér af leiri gort. eptir ebreskra manna sỏgn. Ok sem mædr hans mislikaði þetta. þa taladi hun til Abrahams. Rek i brott ambattina ok hennar sun. þiat eigi man ambáttar sun saa erfingi þinn uerda medr syni minum Ysáách. Abraham tok þessu hennar tali helldr þungliga fyrir sunar sins skylld Ysmaels. ok gaf ser ecki um þar til er gud taladi sua til hans. Heyr þu ok haf tillỏgur[1 050] Sare um alla luti þa sem hon taladi fyrir þer. ok lát þer þat ecki þungt falla. huarki til sueinsins ne ambattarinnar. fyrir þann skylld at þitt afkuęmi ok freo man einkannliga kallaz medr Ysaach. en ambattarinnar sun ok hans afspring[1 051] man ek lata uerda mikla þiod. þiat hann er ok þinn afspringr.

Guds engill kalladi þa til Agar sua segiandi. Ris upp þu ok tak sueininn. þiat hann man ek fyrir mikilli þiod uerda láta.

Þegar um morgininn sem Abraham uar klæddr. tok hann braud ok [uatnlegil einn[1 052] ok let aa herdar Agár. feck henni i hendr sueininn ok bad hana brott fara. Ok er hun hafdi gengit um stund. þa uilltiz hun i eydimỏrkinni. þeirri sem Bersabee heitir. ok sem uatnit uar allt af leglinum. enn sueininn þyrsti. sua[1 053] at hann uar driugum at dauda kominn. þa lagdi hon hann nidr undir tre þat[1 054] sem þar uar. geck sidan sua langt brott fra þi sem aurskotz lengd er. ok settiz þar nidr. at hon sæi eigi upp aa sins sunar dauda. ok taladi sua fyrir sealfri ser. Eigi skal ek sea upp a þat er[1 055] son minn deyr. Grét hun þa medr hári rỏddu. þar sem hon sat i gegn þi sem sueinninn lá. Guds engill kalladi þa til Agar sua segiandi. Huat gorir þu Agár. hird eigi þu[1 056] at ottaz. þiat gud heyrdi sueinsins rỏdd. ok enn helldr þina raudd fyrir sueinsins skylld. Ris upp þu ok tak sueininn. þiat hann man ek fyrir[1 057] mikilli þiod uerda láta. Let gud hennar augu þa upp lukaz. sua at hun sá einn þann brunn sem nær henni uar. For hon þagat til ok fylldi legilinn. gaf sidan sueininum at drecka. Eptir þat foru þau þadan i brott. Vox sueinn þessi upp ok hafdiz uid i eydimorkinni Pharan. ok uard hinn mesti bogmadr ok hinn bezti skyti. Sysladi modir hans honum husfru af Egiptalandi. medr huerri er hann atti .xii. syni. forfedr ok hỏfdingia sinna afkuemissmanna ok ætta. Het hinn fyrsti Nabaoth.[1 058] af huerium er Nabathea hefir nafn fengit. þat land sem sua heitir. Annarr Cedar. af huers nafni er þat bygðarlag[1 059] tok nafn er Cedar heitir.


Her segir fra sættargord ok sambandi Abraham ok Abimelechs

39. Nær þeim tima sem nu uar fra sagt kom Abimelech konungr. ok[1 060] Phicol sa sem uar formaðr fyrir hans utgỏrdum ok herferdum. til Abraham[1 061] ok taladi til hans. Af þi at[1 062] gud er medr þer i aullum þinum gỏrdum ok frammferdum. þa bidr ek. at þu suerir mer þat uid gud drottin þinn. at þu skallt eigi mer ne minu kyni[1 063] mein gỏra ok eigi minum eptirkomandum. helldr skalltu gera medr mik ok land þetta. sem þu utlendzkr hefir nu dualiz áá um nỏckura stund. á þann háátt miskunnsamliga sem ek gỏrda uidr þik. Ek skal sueria uissuliga sagdi Abraham. Enn þo asakaði hann Abimelech fyrir brunn þann sem Abraham hafdi grafit ok gert. fyrr enn Agár uar á brott rekin. huern er gud syndi henni sidan sem sagt uar. enn konungsins sueinar hỏfdu hann meðr ualldi tekit ok ueitt framm i eydimỏrkina. at uatna þar medr þeim fenadi sem þar fæðiz[1 064] langt i brott fra hans bygð. Leiddi Abraham konung[1 065] þa þar til. Abimelech suaradi þa. Eigi ueit ek huerr þetta hefir gert. enn hitt ueit ek. at þu sagdir mer þetta eigi fyrri ok ỏnguan heyrda ok segia utan þik nu i dag. Eptir þat gaf Abimelech Abraham yxn ok sauði. stadfestu sidan saattmaals samband ok felagskap sin i milli. Enn i minning þess sem Abraham hafdi brunninn grafit ok[1 066] Abimelech ueitti hann honum sidan aptr. er hann hafdi latit hann. [gaf hann[1 067] konunginum .vii. gymbrarlỏmb. Var sa brunnr þa kallaðr Bersabéé. sua sem suardaga brunnr. fyrir þa sauk at baðir þeir festu medr suardỏgum þar sitt sáttmaal ok samtal. Er þat herad sem þar liggr umhuerfis Bersabéé kallat sidan af þeim sama brunni. For Abimelech ok Phicol þa heim i land Palestinorum. Enn Abraham plantadi sidan margan storan uid langan tima uiðr brunninn Bersabéé. enn ecki stadfesti hann þar þo lengi sina bygð allt at eins. eptir þi sem hinn heilagi Stephanus segir in actibus apostolorum. at hann eignadiz eigi þann tima þar sua mikla erfd edr odal. at til eins fótmaals uæri. Het hann þa enn af nyiu ok kallaði upp a guds nafn ok nadir.


Her segir fra huersu guð freistaði Abrahams ok huersu hann [var staðfastr til guðs[1 068]

40. Nockuru sidarr freistadi gud Abrahams. þann tima sem Ysaach hafdi .ii. aar ok .xx. eptir sỏgn Josephi. medr þeima hætti sem her fylgir. at hann uitradiz honum sua segiandi. Abraham. Abraham. Hann suaradi. Ek er til reidu. Tak þu sun þinn Ysaach. þann sem þu elskar sagði gud. ok far til sionar landz. ok offra mer hann þar[1 069] á einu þi fialli sem ek man þer syna. scolastica hystoria. Synar land kalladi hann fiallbygdir aa Gydingha landi. af huerium er langt matti sia til annarra bygda ok af ỏðrum til þeirra. Enn uppi á fiỏllunum uar eitt litit fiall þat sem hæst uar. þat sem het Moria fiall. huert er gud syndi Abrahe. at hann offradi honum þar[1 070] sun sinn Ysaach. J þeim segiz af ebreskum monnum at sidan uæri eitt musteri smidat. ok alltarit uæri sett i þeim sama stad sem Abraham gordi sitt alltari. speculum hystoriale. Freistadi gud truar Abrahams ok hlydni i þessum sialfs hans elskuligum ok eingetnum syni. eigi fyrir þann skylld at hann uissi eigi aðr. utan helldr til hins at hann gordi þessa hans krapta kunniga oss til eptirdømiss. þar sem hann uilldi meðr efanarlausum[1 071] hug ok hiarta sęfa sinn sun fyrir guds bodskap ok sealfs hans samuitzku. Huar fyrir er hann er bædi lofandi af þeirri sinni stadfesti.[1 072] sem hann uilldi fyrir guds sakir sinn son offra. ok af þeirri tru sem hann trudi at hann mundi sidan lifgaz ok uppreisaz. af huerium er hann heyrði ok feck þat fyrirheit. at af honum mundi hans kyn aukaz ok uppuekiaz. J þeim ordum sem gud taladi til hans. tak þu sun hinn Ysaach þann som þu elskar. má ual hugsa huersu hættliga feðrins[1 073] astud ok elskhugi mundi kueykiaz ok uppuekiaz til sins sunar af sua morgum sætum nafnagiptum. til þess at hans hỏnd yrdi lettliga þi seinni til at sæfa sealfs sins sun. sem elskhugans ok kięrleiksins minni uaknadi meirr medr honum af þess háttar sunar nỏfnum ok sætum aminningum. ef hann hefdi eigi [med þilikri tru ok stadfestu uerit[1 074] til guds. eptir þi sem likamsins kostgięfi er til eptir natturu. Var ok sueinninn nefndr[1 075] sinu eiginligu nafni. þar som gud hafdi honum adr sagt. at medr Ysaach mundi hans sáád ok freo einkannligha kallaz ok fiolgaz.[1 076] til þess at þar fyrir mætti hann af þi sama fyrirheiti auduelldligarr auruilnaz. ok þessa alla luti gordi hann fyrir þa sỏk. at hann freistadi Abrahams. Ok enn sagdi hann þetta medr. far til þess fiallz sem ek man þer syna ok offra mer þar sun þinn. Af serhuerium lutum ma huerr sem einn skynsamr madr skilia uel. medr huersu mỏrgum háttum hans freistni aukaðiz. Fyrst uar honum sagt. at hann skylldi soninn fornfæra. enn sidan at hann skylldi aa fiallit upp fara. at um allan ueginn skylldi hann af sinum hugrenningum sua medr tuennum áskilnadi þyngiaz.[1 077] ok angistaz. i annan stad af guds bodordi honum til þrỏnguanda. enn i adra deilld pinaðiz hann af motispornandi sins sunar áástud ok elskhuga. ok fyrir þann skylld uar honum sua langr uegr lagiðr. at hann skylldi aa fiallit upp fara. at mannlig ástud ok gudlig trua. kiỏtligr kięrleiki ok gudligr elskhugi. vinátta nalægra syniligra luta [ok bidandi uan ukominna luta[1 078] mætti fá noga stund aa aullum þeim timum[1 079] ok dægrum til kappsamligrar kięru ok þrautar sin i milli. Skal her nu um eina stund fra snua ok til sỏgunnar aptr snua.[1 080]

Þa kalladi guds engill af himni til hans sua segiandi. Legg eigi þina hỏnd aa sueininn Abraham.

Genesis. Abraham reis upp þegar á nattar tima ok sagdi ỏngum manni sina fyrirætlan. klęddi[1 081] medr reida einn[1 082] asna. kallandi meðr ser .ii. sueina ok son sinn hinn þridia. Ok sem hann hafdi hỏgguit ser þau tre sem hann þurfti til fórnfæringar at hafa. þa for hann á .iii. dỏgum. þar til sem hann sá aa hinum .iiiia. deginum þann stad langt framm fyrir sik. sem gud hafdi boðit honum at hann skylldi til fara. Huadan af er þat er prouat. at þeir uillaz segir Comostor sem hann segia[1 083] þa bygt hafa milli Bethel ok Hay. þiat þadan er eigi meirr enn eins dags ferd til fiallzins Moria. Sidan talar hann til sueinanna. Bidit her i hia asnanum. vid smasueinninn forum skiotligha framm enn nỏckuru lengra. ok komum þegar aptr til yckar. er uid haufum bediz fyrir sem ockr likar. Hann tok þa trein ok lagdi upp aa sun sinn Ysáách. enn sealfr hann bar suerd ok elld sér i hendi. Ok sem þeir foru .ii. samt. taladi sueinninn til sins fedr. Fadir minn sagði hann. Huat uilltu sun minn sagdi Abraham. Se faðir minn sagdi sueinninn. elldrinn ok trein eru her til reidu. enn huar er þat sem offraz skal. Hann suaradi. Gud sealfr man [ser sea[1 084] fórn til handa sun minn. Foru sidan badir samt til þess stadar sem gud hafdi synt honum ok til uisat. Gỏrdi hann þar eitt alltari ok lagdi trein þar aa ofan ok elldinn meðr. eptir þat sem hann hafdi þeim sua skipat ok hegdat sem honum likadi. speculum hystoriale. Allan þenna[1 085] .iii. daga tima uannz þeirra uegr. aa huerium er fodurligr hugr ok hiarta þiadiz ok pinadiz af angrsamlighum aahyggium. þiat á aullum þessum tima sua lỏngum leit hann ok sá upp aa sinn sun. ok aatu badir samt. á sua morgum nattum halsspenti sueinninn medr sætum blidskap sinn faudur ok láá uidr hans briost medr faudurligu fadmlagi. Vid badir samt sagdi Abraham sueinninn ok ek munum aptr huerfa til yckar. Seg mer Abraham. segir[1 086] brodir Jacob er compilerat hefir speculum historiale. huart samir at falsa ok hegoma. Hinn suarar at hann segir satt. Huart segir þu satt edr falsar þu. Ef þu segir satt. þa mantu eigi sueininn offra. enn af þu falsar ok offrar hann. þa berr þat ecki ne stendr þilikum hofudfedr at falsa. Ek segir satt. talar hann af hans halfu. ek offrar sueinsins forn.[1 087] þo allt at eins man hann medr mer aptr koma[1 088] til yckar. þiat ek truir fulluliga. at gudi er [ecki um megn[1 089] at reisa hann upp af dauda. Fadir minn sagdi sueinninn. Huat hyggr þu. huersu einkannliga miok sa sun mundi medr þess haattar ordum skaka ok skelfa iðr ok aluoru sins faudur. sem litlu sidarr skylldi af sealfum honum sæfaz. eptir þi sem hann hugdi. eðr huart ętlar þu. at nockurum af oss afliz sua mikill hugarstyrkr af þessarri frasỏgn. at hann seti þenna hinn eingetna ok elskuliga sun Abrahams fyrir sin hugskotz augu ser til hugarstyrktar ok eptirdæmis. þann tima sem nockurs uars sun er at kominn natturuligum dauda. þeim sem ollum er skylldugr ok sameiginligr. scolastica hystoria ok speculum hystoriale. Josephus segir at þeim sueinsins ordum sem hann sagdi. Fadir minn. huar er su foorn er offraz skal. hafi fadir hans aa þessa leid suarat. at sua sem hann uar dasamliga meðr guds uilia higat i heiminn fæddr. mundi hann ok eptir þi sem uidrkuæmiligt ok naudsynligt uæri meðr guds uilia dasamliga af heiminum fara. huern er gud drottinn hafdi makligan gort at lykta sitt lif eigi medr nockurum siukdomi edr krankleika. eigi i bardaga edr uapnaskiptum edr af nockurri mannligri pinu. utan helldr at kalla sealfs hans aund ok saal til sin medr bønum ok foornfæringum. ok reisa hann upp til þess at fylla medr honum fyrr sỏgd sin fyrirheit. Geck Ysaach sua giarnsamliga til alltarissins ok sins dauda.

Var Sara þar iardat i þeim tuifallda hellisskuta

Genesis. Eptir þat batt Abraham son sinn ok lagdi[1 090] hann upp á uidarbulung. þann sem hann hafdi yfir alltarinu gỏrt. greip sidan suerdit[1 091] ok ætladi at hỏggua hann. Þa kalladi guds engill af himni til hans sua segiandi. Legg eigi þina hỏnd aa sueininn Abraham. sua at þu gorir honum nỏckut grand.[1 092] Ek sa þat nu ok prouaða at þu ottaz gud. þar sem þu þyrmdir eigi þinum eingetnum syni fyrir hans skylld. þiat eigi þyrsti gud eðr fysti upp aa sueinsins blod. utan helldr at þat prouadiz ok uæri uitat. huersu mikilligha er Abraham ottadiz gud. Abraham sa þa einn hornottan uedr at baki ser milli þorna ok klungra. sua sem hann litadiz um. tok hann ok fornfærdi i stað sunar sins. scolastica hystoria. Segir Rabanus[1 093] þenna vedr eigi þa nyskapadan uerit hafa. helldr at hann hafi þagat or nỏckurum stad af englinum fluttr uerit. genesis. Gaf Abraham sidan þessum sama stad eðr fiallinu nafn. ok sagði sua. Drottinn séér. Huadan af er sa ordzkuidr eðr maalsháttr er medr Juðum allt til þessa dags. eptir þi sem segiz þann tima sem þeir uerda fyrir nỏckurum naudum edr þrỏnguingum. A fiallinu man drottinn sea. sem þeir segi medr þessum skilningi. Gud seai oss nu sua i uarri naud ok angist. sem hann sá Ysaach á fiallinu. Frealsanar dag Ysaachs segia ebreskir menn uera hinn fyrsta dag i manadinum Septembri. i huers minning þeir hallda þa hatidliga ok þeyta fast meðr hornum i minning hins hornotta uedrs. þess sem [offradr uar.[1 094] Annan tima kalladi guds engill enn af himni til Abrahams sua segiandi. Fyrir sealfan mik hefir[1 095] ek þat suarit. segir gud drottinn. at ek man þer bleza. fyrir þa sauk at þu gordir þenna lut ok þyrmdir eigi þinum[1 096] syni fyrir mina skylld. Man ek þitt kyn ok afkuæmi fiỏlga ok margfallda sem himins stiỏrnur edr ægis sand. Man þitt afkuæmi eignaz sinna uuina port ok borgir. ok i þinu kyni manu allar þiodir blezadar ok signadar uerda. þiat þu uart hlydinn mér ok minum bodskap. Eptir þat fór Abraham aptr til sueina sinna. foru sidan heim allir samt til Bersabéé. ok bygdi hann þar um nỏckura stund. Þa uar Abraham sagt. at Nachor brodir hans hafdi gefit .viii. syni medr sinni husfru Melcham. [Het hinn ellzti[1 097] Hus. af huers ætt er hinn ágęti Job uar kominn. sua sem skrifat er i upphafi sealfs hans bøkr. at sa maðr uar i landinu Hus sem Job het. ok þi uillaz þeir segir Commestor. er hann segia af ætt Esau kominn uera. annarr het Buth. af hans ætt uar Balaam spamadr. Batuel uar hinn .viii. þeirra brodir samborinn bædi til faudur ok modur. hans dottir uar Rebecca er sidarr[1 098] man getit uerda. Nachor atti ok .iiii. frillusonu medr þeirri saumu konu sem Roma het. Abraham fór sidan aptr til dalsins Mambre. ok i borg þeirri sem Ebron heitir á Gydinga landi andadiz honum Sara. sua sem hun hafdi .c. aara tolfrætt ok .vii. Var hon þar iardat i þeim tuifallda hellisskuta. sem Abraham keypti med .cccc. siclis[1 099] ỏrtỏgum silfrs af Effron syni Seor. þeim sem þat pláz atti sem hellir þessi uar i. sua sem landz lydrinn Etheus bad fyrir honum[1 100] þiat allir þeir uilldu giarna at hann græfi hana i huers þeirra eign edr grỏfum sem hann uilldi [ok ueldia[1 101] hellz. sỏgðu at honum mætti þat engin madr banna. ok kalladu hann sinn herra ok hỏfdingia fyrir gudi. Effron baud ok at gefa honum þat plaz edr eng[1 102] sem hellirrinn uar i. þegar sem hann uilldi kaupa þat. ok hann uissi þat. sua at almuginn heyrdi upp áá. ok uilldi Abraham þo helldr kaupa þat medr sua miklum peningum sem hann sagdi at iỏrdin tok. sem hann gordi. eigi at eins til þess at grafa[1 103] þar i sina husfru Saram. utan iafnuel þar medr alla sina fręndr ok kynsmenn. Hellir þessi uar ein hamargnipa. hafandi i séér .ii. hella huarn upp af audrum. huárt sem helldr uaru þeir eptir natturu sua skapadir edr medr smiduæl sua goruir. Varu karlmenn iardadir i hinum efra enn konur i hinum nedra. [speculum hystoriale.[1 104] Eigi syndgadiz Abraham edr misgỏrdi kaupandi þetta sama plaz sem hellirrinn uar i. sua sem sa misgorir eigi nu i dag sem kaupir eitt plaz ok gorir þar kirkiugard. utan hellz fyrir þa sauk at hin fyrstu uár forfeðgin[1 105] Adam ok Eua uaru þar iardat. Heilagr Jeronimus lytir ok lastar fyrir þeim sem plazit ok hellinn selldi. fyrir þa grein at hann sigradr af ágirni ok eigingirni selldi sidan[1 106] hardla dyrt þann sama graptarrett ok heimolldir. sem hann baud framm ok gaf i fyrstunni kauplaust. ok fyrir þi uar hans nafni breytt ok kallat Effrán. Enn Abrahams gỏrd er fyrir þa skynsemd eigi lastad. at hann keypti plazit þat sem hellirrinn uar i enn eigi sealfan hellinn. upp á þann haatt sem sa mundi eigi misgỏra sem hann keypti þat plaz i dagh edr grunduỏll sem ein kirkia stendr á. Keypti hann ok eigi fyrir hellissins skylld giarnaz ok dyraz þetta sama plaz ok eigi graptarins rett. helldr hafdi hann þar mikinn áuỏxt af sterkum tream ok audrum giædum sidan er hann atti þat. eptir þi sem Genesis segir.


Her segir fra viðtali þeirra Abrahams ok Eliezar ok fra Rebecku[1 107]

41. Abraham gordiz nu madr miok gamall. sua langa daga sem hann hafdi lifat. ok fyrir þann skylld at hann fann at hans lifdỏgum leid miok framm. þa taladi hann sua til hins gamla sins radsmanz Eliezer. þess sem ellztr uar i hans þionostu ok fyrri[1 108] var nefndr ok fyrir uar ollu þi godz sem hann[1 109] varðaði. Suer mer þess uidr gud himinrikiss [ok iarðrikis[1 110] leggiandi þina hỏnd nedan aa mitt lær. at þu skallt eigi syni minum Ysaach af Chanááns ætt edr heidinna manna kyni kuanfangs leita. milli huerra er ek byggir nu. helldr skalltu fara til minnar odalsiarðar ok kynkuislar. ok freista at þadan faair þu honum konu.[1 111] Hann suaradi. Huart skal ek helldr fylgia þinum syni til þess sama landz enn hann missi konunnar. ef hun uill eigi þat til uinna at eiga hann at fara begat til landz þessa. Þat skalltu uaraz sagdi Abraham. lat hann alldrigin um alldr þagat koma. Sa hinn sami gud himinrikis herra ok iardrikiss. sem mik leiddi ut af mins fedr husi ok fostrlandi ok þat taladi uidr mik. sueriandi uidr sealfan sik. at þetta land mundi hann minu afkuęmi gefa. hann man sinn engil i faurum ok fylgiu medr þer lata uera.[1 112] sua at þadan muntu syni minum konu fá. Vill hon eigi þer higat fylgia. þa ertu lauss ok lidugr af suardaganum. utan þat eina. at þu lát sun minn alldrigi þar koma. Fyrr nefndr hans sueinn sór þa meðr þeima hætti ok skilmála sem nu uar sagt. leggiandi sina hỏnd þar á hans lær medan hann sór. sem hinn sagdi fyrir. scolastica hystoria. Ebreskir menn segia at hann hafi suarit uidr hans helgan. þat er at skilia uidr sealfa skurdarskirnina. Enn i þi sem hann sor uidr lærit.[1 113] huat er getnadarliminum er náálægt. byr sa skilningr. at hann sór þa uidr afkuæmi Abrahe. þat er uidr Jesum Kristum. huerr er hann uissi at af honum mundi fædaz. huadan af er hann sagdi sua. Suer mer þat uidr herra himinrikiss ok iarðrikiss. Enn i þi sem hann bad hann leggia hand[1 114] sina[1 115] neðan aa sealfs hans lær.[1 116] syndi hann þat. at likami Jesu Kristi mundi umframm ok yfir aullum uera.

De genesi. Eliezer for heiman eptir þat. hafandi medr ser .x. ulfallda af sins herra hiǫrð.[1 117] ok huat annat er hann uilldi af ỏllu hans godzi. ok einkannliga mest alla þa luti sem hann uissi at i þi landi uaru fagiætaztir sem hann skylldi til fara. Hann kom framm um sidir medr storliga[1 118] mikilli mædu ok erfidi i þi landi. sem Mesopotamia heitir. huat er liggr milli þeirra fræguztu áá Tigrim ok Eufraten. sem af iardnesku paradis fliota ok framm koma. Fellr Tigris fyrir austan enn Eufrates fyrir uestan. freouar hon sua ok ááuaxtar i sumum stỏdum Mesopotamiam sem Nilus Egiptaland eptir sỏgn Ysidori. Var þat bædi langr vegr ok torsottr. adr hann kom framm til borgarinnar Charram. þar sem fyrr nefndr Nachor brodir Abrahams bygdi. þiat a uetrar tima er margstadar i Mesopotamia miok diupr leiruadill. enn aa sumarit uida uatzskortr. enn i skogum ok eydimorkum liggia þiofar ok latronar. Ok sem hann uar þar kominn. þa uar komit at kuelldi dags. nær þeim tima sem konur uaru uanar ut at ganga at taka ser uatn. ok fyrir þa sǫk let hann ulfalldana þar leggiaz utan borger uidr einn brunn ok huilaz.[1 119] Enn hann talaz uidr einn saman dictandi ser eitt æuintyr. af hueriu er hann megi marka huart gud uil[1 120] heyra hans bæn edr eigi. ok segir sua. Herra gud mins herra Abrahams. ek bidr þik at þu hialpir mer i dag. ok ger þina miskun medr minum herra Abraham. See nu stendr ek her hia brunninum. ok dætr þeirra manna sem borgina byggia manu skiott ut ganga at[1 121] taka sér uatn. enn af þi markar ek ok þickiz skilia uissuliga. at þu gorir her um miskunnsamliga uid[1 122] minn herra. at ef su meyia sem ek hefir ætlaz at tala þessum ordum til. Vik hegat keri þinu at ek drecki þar af. suarar hon mer sua. Dreck herra. ok sua man ek gefa ulfỏlldum þinum eigi sidr at drecka. þessor uæntir mik[1 123] at su hin sama se. sem þu hefir fyrir buit ok hugat þinum þionostumanni Ysaach syni mins herra Abrahams.

Rebeccha. hin uænazsta mær ok hin fegrsta iungfru

Ok þegar i stad fyrr en hann hafdi[1 124] uti aull þessor sin ord. kom Rebeccha Batuels dottir ut af borginni gangandi sunardottir Nachors. brodur Abrahams. ok hans husfru Melche. ein hin uænazsta mær ok hin fegrsta[1 125] iungfru er til beid. ok þersum manni þo miok ukunnig. Hun hafdi medr sér eitt ker ok geck nidr at brunninum. fylldi þat ok fóór aptr sidan. Sendimadrinn geck at henni ok sagdi sua. Gef mer at drecka litit uatn af keri þinu. Hun svaradi. Dreck minn herra.[1 126] Ok þegar sem hann hafdi druckit. sagdi hun sua til hans. Vlfolldum þinum man ek ok eigi sidr uatnit bera. þar til er allir þeir hafa druckit i nog. Hellti hon þa uatninu nidr fyrir þa i þær þrør sem þar uaru til gỏruar. Geck sidan aptr til brunnzins ok bar upp uatnit fyrir þa. þar til er þeir hỏfdu allir druckit. Alla þa stund sem hun gerdi þetta. sáá hann upp aa hana þegiandi. sua sem uirdandi medr sealfum sér. huárt er gud hefdi nỏckut sua greitt hans ueg. at þessi uęri hans herra uidrkuęmilig.[1 127] Sidan spurdi hann huers dottir hun væri. ok huart hann mundi nỏckut herbergi fa i hennar fedr husi. Hon suaradi þa. Ek er dottir Batuels Nachors sunar ok Melehe. fódr hafum uęr i nog. bædi hey ok sádir. ok rúm hindrar þik[1 128] eigi at uera huar er þu uill. Hann bar þa framm uangagull þau sem stodu .ii. aurtugar ok bauga þa eðr hringa sem stodu .x. aurtugar. ok gaf henni. Lutti sidan dyrkandi gud. ok sagdi sua. Blezadr er gud drottinn[1 129] Abrahams. sa sem sina miskunn ok sannleik tok enn eigi brott af minum herra ok leiddi mik medr rettum ueg til huss ok herbergiss broður[1 130] mins herra.

Meyian skundadi heim aptr til herbergis þess sem modir hennar uar i. ok sagdi þar alla þessa hluti sem hun hafdi seed ok heyrt. Rebeccha atti þann brodur sem Laban het. hann geck ut skiotliga. sem hann sáá uangagullin ok baugana aa hỏndum hennar.[1 131] ok hann heyrdi huat hun hermdi af beggia þeirra tali. ok taladi sua til mannzins þess sem uid brunninn stod hia ulfỏlldunum. Þu hinn blezaði guds madr gack inn. ok fyrir huern skylld stendr þu uti. ok hefir ulfỏlldum þinum buit hus ok adra naudsynliga luti. Hann leiddi þenna mann til herbergis. tok af hans ulfỏlldum ok gaf þeim hey ok sádir. enn let taka uatn ok þo fætr gestanna ok ulfalldanna. Eptir þat let hann bua þeim bord ok bera framm mat fyrir þa. Enn sendimadrinn sagdiz eigi uilia fyrri eta enn hann hefði uppborit ok talat sitt ỏrindi. Batuel ok Laban badu hann tala huat er honum likadi. Eliezer sagdi þa sua. Ek er einn þionustumadr ok sueinn mins herra Abrahams. huerium er gud blezadi mikilliga. gefandi honum yxn ok saudi. gull ok sylfr. þræla ok þionostukonur. asna ok ulfallda. gerandi hann þar medr i aullum lutum storliga[1 132] mikils háttar mann. husfru mins herra fæddi honum ok sua i sinum ellidomi. huerium er hann gaf alla þa luti sem hann hafdi eigandi at uordit. Sagdi þeim sidan greiniliga fyrst af bøn ok bodskap Abrahe uidr sik um kuanfangit ok sealfs sins suardaga. þar medr af tali sinu ok bøninni uidr brunninn. ok huersu allir þeir lutir fóru eptir þi framm. sem hann sagdi fyrir ok bad at uerda skylldi. Nu fyrir þann skylld sagdi hann. at blezaðr gud drottinn mins herra Abrahams uisadi mer[1 133] hegat ok leiddi mik til þins huss. þess ỏrindiss at ek taki sunardottur hans samborins brodur sealfs hans syni til eiginnar husfru. ok fyrir þi festa ek eyrnagullin upp aa hana ok baugana aa hennar hendr henni til skrautz ok pryði. þa segit mer. ef þer uilit þat tillæti ta minum herra meðr miskunn ok einfalldleik. at gera her um hans silia. ella ef yckr likar annat rad helldr at taka. þa segit mer ok þat. at ek megi fara [i huern stad[1 134] er mer likar. Þeir badir fedgarnir Batuel ok Laban suaradu. Þetta tal ok ordræda sem þu gengr medr. bædi Abrahams ok þin. hefir af sealfum gudi byreaz ok framm farit. ok fyrir þa sauk munu uær þi einu þer suara her um. sem uęr uitum at honum er uel uiliat. Þu ser at hon Rebeccha er þar rett i hia þer. tak hana þinum herra þer til eigin husfru. eptir þi sem gud hefir talat ok rad fyrir gert. ok far sidan heimleidis. Ok sem fyrr nemndr sueinn Abrahe heyrdi þetta. þa fell hann framm ok gordi gudi þackir fyrir þat. huersu fagrliga ok farsælligha er hann hafdi greitt hans ferd. Tok eptir þat þa dyruztu gripi sem hann hafdi. gullker ok silfrker ok þar medr agięt klæði. ok gaf Rebecche. mædr hennar ok brødrum gaf hann ok godar gialir. Gengu sidan þar til bordz. áátu ok drucku allir samt.

Enn þegar at morni sem hann uar klæddr. bad hann þeim badum orlofs. ok sagdiz uilia fara heim til herra sins. taldi þar til bædi ellidom hans. ok at hann hafdi [lengi i[1 135] ueginum uerit. Enn fadir ok modir Rebecche badu hana bida um eina .x. daga hit skemzta til þess at hon færi i brott. Sendimadrinn suaradi þa. Geymit at þer halldit mik ecki ne hindrit. þiat gud greidir minn ueg ok mina ferd. ok gefit mer gott orlof. at ek fari heim til mins herra. Þeir badu þa kalla meyna ok sỏgduz uilia heyra her um hennar uilia. Ok sem hon uar eptir spurd af þeim. huart er hun uilldi i brỏtt fara medr þeim hinum komna manna. [hon suaradi sua.[1 136] Fara man ek. Her finnz þat fyrst lesit. at nockur kona hafi eptir uerit frett sinni giptingu.[1 137] Ok þadan af uar þat sidan fyrir lỏgmaal halldit. at konunnar samþycki se þar um heyrt. Gafu þeir henni þa gott orlof ok fostru hennar edr þernu. sua ok eigi sidr sendimanni Abrahams ok hans kompanum. bidiandi at Rebeccha færi giptusamliga. Þess bidium uær sogdu þeir. at þu uaxir ok þinn afspringr til þusundrad þusundrada. þar sem þu ert uár systir. ok þitt kyn ok afkuæmi ỏdliz ok eigniz sinna motstỏdumanna borgir ok port. Rebeccha ok hennar þernur[1 138] uaru settar upp áá ulfalldana ok foru brỏtt medr Eliezer. Hann skundadi sinni ferd. ok letti eigi fyrr enn hann kom heim til sins herra.

Rebeccha taladi til sueinsins. Huerr er þessi madr er her kom i mot oss. Þessi er minn herra sagdi hann.

Þann tima hafdiz Ysaach uidr ok uar i fyrr nemndum stad Gerara. Ok sem hann geck sinn ueg til þess brunnz er heitir lifanda brunnr ok seanda. spázerandi ser at álidnum degi i einum akri edr eng. hugsandi til guds. ok nỏckut sua af þi huat er sendimanninn mundi hindra. Þa sa hann ulfallda af lỏngum ueg komnn. sua sem hann hof upp sin augu ok litadiz um. Enn Rebeccha steig þegar nidr af ulfalldanum sem hun sa Ysaach. ok taladi til sueinsins. Huerr er þessi madr er her kom i mot oss. Þessi er minn herra sagdi hann. Ok er hon uissi at þersi uar hennar bondi. þa kembdi hon sik ok tok þegar i stad einn duk ok huldi sik þar medr. Sendimadrinn sagdi[1 139] allt hit sannazta af sinum ferdum. Leiddi Ysaach sidan Rebeccham inn i þat sama herbergi sem modir hans Sara hafdi átt. tok hana ser til[1 140] husfru ok elskadi hana sua mikilliga. at þar fyrir geck af honum fulluliga su hrygð ok angist sem hann hafdi fengit i sinum modur dauda.


Her segir fra andlati Abrahams ok huar hann er grafinn[1 141]

42. Abraham geck at eiga þa konu eptir andlat Sarre sem Cethura het. ok atti medr henni þessa .vi. sonu. Amram ok Jexhan. Madan ok Madian. Jeboth ok Sue. scolastica hystoria. Ebreskir menn segia [at þat hafi uerit[1 142] hennar kenningar nafn enn eigi hennar eiginligt skirnar nafn. þiat Cethura þydiz samtengd. segia þeir þessa alla eina uerit hafa[1 143] ok Agar egiptzku modur Hysmaels. ok hafi Abraham tekit hana ser til eigin husfru eptir þat er Sara uar aull helldr enn ukunniga konu. til þess at honum gỏmlum felli eigi þat til abyrgdar edr ámælis. at hann girntiz aa gamals alldri fyrir lostasemdar sakir ok legdiz medr fleirum konum enn hann hafdi adr medr buit. Segir Josephus. at hann hafi fyrri fengit hennar enn sun hans Ysaach gengi at eiga Rebeccham. Enn þa .vi. syni sem hann atti medr hinni sidarri sinni husfru let hann langt i brott fara i austanuerda landzins háálfu. skiliandi þa sua fra Ysaach ok allri hans eign. medan sealfr hann lifdi. gaf hann honum sina eign alla enn hinum gaf hann smagiafir einar hia þi. sua sem nockurar minningar þann tima sem þeir skildu uidr hann. Synir Cethure gafu ser þo nỏfn ok sinum ættmonnum af nafni hinnar fyrri ok frealsari sins faudur husfru. ok kallaðu sik Sarracenos. þeir eignaduz sidan ok þeirra afkuęmi nockur lỏnd ok mỏrg stór herad sua sem Traconitidem Feniciam ok Arabiam. allt til hins rauda hafs. Josephus segir at af einum þeirra fæddiz Opher[1 144] einn mikill hermadr. er heriadi i Libiam ok uynni hana. bygdi þar sidan ok hans afkuęmi. ok kalladu af hans nafni Affricam. Hann segir ok þann spámann sem Cledeus het. ok Malcus ỏdru nafni. hafa skrifat Juda sǫgur upp aa þann hátt sem Moyses skrifadi. ok hermir at sa Malchus segi Syriam nafn hafa fengit af þeim syni edr afkuæmismanni Cethure sem Surim [hafi heitit.[1 145] enn Affrica hafi kallad uerit af audrum þeim sem [Apher hefir[1 146] heitit. ok þann tima sem þessi sami Apheram hefir komit ok heriat i Libiam. hafi þar komit Hercules hinn sterki ok ueitt honum sinn styrk ok lidsinni. gengit sidan at eiga dottur hans Etheam. ok átt medr henni þann sun sem Dodorus het. huers sun er Pharan einn frægr madr hefir uerit.

Genesis. Abraham leiddi ok lyktadi sina lifdaga medr godum ok ágiętum ellidomi. for hann þa þann ueg sem hans folk ok forellrismenn hofdu fyrr gengit. ok andaðiz sua sem hann hafdi .c. uetra tirætt .lxx. ok .v. aar. Grofu synir hans Ysaach ok Ysmael hann i fyrr sogðum helli. þeim sem hann hafði keypt af Effron syni Seor. hia husfru sinni Sarra. Eptir hans andlat blezaði gud ok signdi[1 147] hans son Ysaach.

Scolastica hystoria. Ninus Serkia konungr sun Beli. huerr er mest aukadi ok mektadi hina miklu borg Niniuen ok kalladi hana sua af sealfs sins nafni sem fyrr uar sagt. andaðiz þann tima sem Abraham uar .xi. uetra. Enn eptir hans andlat giptiz Semiramis hans husfru sinum eiginligum syni. þeim sem hon hafdi aatt medr sinum bonde Nino. til þess at hun skylldi þar fyrir mega hallda rikinu. Eptir þat er hann uar allr. gat hun þann son medr þessum sinum bonda ok syni sem[1 148] rikti i borginni Babilone. Guds fyrirheit fylldiz uidr Abraham. sua sem hann uar halfattrædr. Ysmael uar fæddr þa er hann hafdi .lxxx. ok .v.[1 149] aar. enn Ysaach þann tima sem hann hafdi .c. ára tirætt. Sarra andadiz sua sem hann hafdi [.c. aara .xxxvii[1 150] [Riki Assiriorum[1 151] hofz undir Belo konungi. fỏdur Nini. þeim sem fyrr uar nỏckut fra sagt. uar þat aa dỏgum Saruch faudurfedr Thare. fỏdur Abrahams. sua sem hann uar halfþritugr at alldri. ok uannz um þushundrad aara .ccc. ok .ii. aar. um .xxx. ok .vii. konunga æfi[1 152] ok riki. allt til hins .viida aars rikiss Ozie konungs aa Gydinga landi. Riki Sicioniorum hofz af Egealeo konungi a dỏgum Nachors fỏdurfedr Abrahams.[1 153] sua sem hann hafdi .iiii. uetr ok tuitugt. ok uannz um .dcccc. aara .lxx. ok eitt aar. allt til þers er Heli hafdi uerit um .viii. áár ok .xx. domandi ok kennimadr yfir Jsraels folki. Hỏfdu þeir yfir sér einn konung ok .xx.[1 154] aa ollum þessum tima. Þessir hinir sỏmu Sicionii uaru fyrri kalladir Agealei[1 155] af Agealeo konungi. enn sidarr Sicionii af þeim konungi sem Sicionius het. Ero þessir huerirtueggiu allir einir ok Girkir. þiat þeir eru meðr mỏrgum háttum nafnkendir. ok þo fengu þeir flest aull sin nỏfn af sinum konungum edr audrum formonnum. eptir þi sem Ysidorus segir. J fyrstu uaru þeir kalladir Thessali af Thessalo konungi. þeim sem eignadiz alla Greciam. enn sidan Greci af þeim sinum konungi sem Grecus þat. Archades heita þeir af Archade konungi syni Jouis. Danai af Danao konungi. Stundum heita þeir Argiui[1 156] af Argo syni þess konungs sem þar rikti fyrir honum ok Apis het. Dyrkadu Girkir þenna sama Argum eptir hans andlat sua sem einn gud. bædi medr musteris gỏrdum ok sua medr fórnfæringum. Achiui[1 157] segiz at þeir se kalladir af þeim syni Jouis sem Aeheus hét. Eptir þann konung sem Cycrops het. kom sa konungr þar til rikis i Grecia er sidan heitir Atthica [sem Granus het. hann aatti ser þa dottur er Atthis het. Var af hennar nafni sa partr Grecie siðan kallaðr Atthica.[1 158] ok þeir menn sem þar voru[1 159] Atthici edr Atheniensis. Grecia kallaz ỏll saman Jlliricus audru nafni. enn hon greiniz sundr i .vii. lỏnd edr stor herad. þau sem sua heita. Dalmathia liggr uestan af Grecia. þar nest Epirus er ỏdru nafni heitir Chanania.[1 160] Elladas heitir hit þridia. hit fiorda Thessalia. Macedonia hit.vta. Achaia heitir hit .vita hit .viida. eru þær .ii. eyiar Creta ok Ciclades. sem i hafi ut liggia. Fyrr nefnd Sicionia heyrir þo einkannligha[1 161] þeirri Girklandz halfu til sem Achaia heitir.

Genesis. Nu lytr[1 162] her fra at snua ok til sỏgunnar aptr at uenda. Ysmael atti ser .xii. syni. þa sem huerr þeirra uard fadir ok formadr sinnar ættar ok utỏluligs afkuemiss. Varu þeir sidan kalladir Ysmaelite. stundum Sarraceni af Sarra. medr þeirri grein sem sagt uar. edr Agareni af formædr sinni Agar. Bygdi hans afkuęmi allt milli Jndialandz ok eydimerkrinnar Sur. er liggr milli fyrr nefndra stada Cades ok Barath. Eptir þat andadiz Ysmael af utsott eptir ebrescra manna sỏgn. aullum sinum sunum lifandum. sua sem hann hafdi .c. aara tirætt.[1 163]


Her segir af .xl. daga faustu ok hinu er pukinn freistaði guðs sonar[1 164]

43. Alla tima er oss rett truadum monnum uel lifanda ok uitrliga ok fagrliga framm faranda. uikiandi til þess ok uendandi aullum uarum uerkum ok uilia sem uær uitum at gudligu rettlæti se þægiligt ok uel uiliat. enn þo byriar oss allt at eins at birta nu ok reinsa uar hiỏrtu medr enn uirduligri kraptanna uerk ok [kennidom. nu[1 165] meðr enn frammarra studeran ok starf. sem þeir dagar nalgaz. hueria er haleitar helganir uarrar hialpar ok heilsugiafar gordu oss aullum audrum[1 166] fegri ok frægiligri. til þess at uar uelferdug framferd gangi aa þeima tima þaleidiss i nockurum lutum um framm sitt uanaligt sidferdi. sem þau stormerki er á þessum timum gorduz eru i nockurum sinum part audrum hans stormerkium meiri ok mætari. ok at huerr sa sem hann helldr þa hina haleitaztu ok frægiligztu fagnadar tid. finniz[1 167] sealfr eigi sidr aa henni i sinum sidum ok frammferdum biartari ok bæriligri. Þiat ef þat er medr nockuru moti skyllduligt bædi ok skynsamligt at bera sik þa framm medr sinum hinum bezta ok bæriligzta bunadi. synandi sua þa hiartaliga[1 168] gledi sem i briostinu[1 169] byr. ok ef uær skreytum þa ok skrydum bænarinnar hus ok herbergi. þat er heilaga kirkiu. af allri uárri kunnattu[1 170] medr hinum bezta skruda sem skylldugt er. þa er þat ok bædi miok makligt ok tilheyriligt. at kristins manz saal. su sem fyrir utan allt fals ok hegoma er lifanda guds musteri. prydi ok skrydi uitrliga sealfrar sinnar fegrd ok frygd. ok at hon uariz ok uidr seai. at eigi lyti hana nockurr ranglætiss fleckr edr suiuirdilig saurgan. þann tima sem hun berr sik ok byriar til þess at hallda hatid ok helgan sinnar lausnar ok lifganar. þiat eigi stodar mikit ne stettir hinn ytri skrudinn. synandi aa sér sæmdar fegrd ok formeran. ef mannzins hugr ok hiarta fleckaz ok faulnaz af nỏckurri synda saurgan. þiat hinn ytri fagrligr ok skartsamligr skrudi er til þess skipadr ok tendradr. at birta medr manninum hinn[1 171] innra. þat er andarinnar priss ok prydi. Fyrir þa sauk eru þeir allir lutir einkannliga þenna tima opt ok iduliga af þerrandi ok sua sem af nỏckurri snarpri umslettan ok yfirbot biartari ok skiærri gỏrandi. sem hugarins skęrleik ok hugskotzins skuggseon hafa hegat til skyiat ok uskygnat. Rannsaki nu at þi huerr sem einn ok skodi skynsamliga sealfs sins samuitzku leggiandi retten dom ok orskurd upp aa sitt eigit hiarta. á sealfs sins frammferði. ok seai innuirduliga ef hann finnr þann frid ok nadir i sinum hiartakofa. sem sealfr gud gefr ut af sér. Enn þa finnr hann þann hans frid medr ser uera. ef engin likamsins yfirgirnd stridir upp aa hiartans ok andarinnar girnd. ok ef hann forsmár eigi ok fyrirlitr lága ok litils háttar luti ok girniz eigi upp aa þa sem mætir ok mikils háttar eru. þar medr ef hann gledz eigi af giarna af nockurum ranglatum afla edr uanstilltum ok yfiruættis frammgangi sealfs sins godz ok auexti. ef hann [sitr yfir[1 172] enskis manz sæmd eðr sælu. ok fagnar eigi af sins uuinar uesold ok ugiptu. Ok ef sua berr til. at hann finnr ỏngua þessa ruglan edr ræring medr ser. þa skodi hann medr skięrri ok skilreckri[1 173] prouan. huilikar hugrenningar optaz eru giarnaztar til hans. ok geymi at hann sinni ok samþyckiz engum hegomligum þeirra likindum. ok leidi sinn hug æ sem skiotaz i brott fra þeim. sem honum blidkaz. ok hann ma þo skilia ef hann uil at honum eru skadsamligar. þiat eigi er þat þessa heims maner ok uani. sem allt er fullt af freistnanum. at madrinn rugliz eigi edr hræriz af nockurum uleyfiligum girndanna gneistum.

Er sa huerr ok storliga[1 174] miok sigradr ok yfirstiginn. [sem hann[1 175] ottaz eigi at hann uerdi af freistninni sigradr.[1 176] þar sem lestirnir hafa sik sua sem medr nỏckuru skynsemdar skilrecki medr falsblandadri freistni til þeirra hugskota sem adr er blekt ok blindat. Þiat hegoma dyrð edr ofmetnadar er sua sem medr nỏckuru skynsemdar yfirbragði uỏn[1 177] framm at eggia ok æsa þess manz hiarta sem ádr er sigradr ok yfirstiginn. sua segiandi. Fyrir þa grein skalltu æ girnaz framm[1 178] til meiri mektar ok metnadar. at þu megir þi fleirum stoda ok stetta. sem þu hefir meira ualld ok yfir fleirum. Aufundin er ok sua se meðr nockurri skynsemd uỏn at eggia þat hiarta sem adr er sigrat ok blindat. þann tima sem hun segir sua. J hueriu ertu honum eðr[1 179] ollum þeim minna hattar madr. [huersu mikils hattar er þat. er þu eflir ok orkar ok þeir adrir efla meðr ongu moti. fyrir hueria grein ertu eigi þeirra maki at minnzta lagi. ella meira háttar madr.[1 180] fyrir þann skyld skulu þeir þi sidr uera þinir yfirmenn. at þeir eru medr ỏngu moti þinir likar edr iafningiar. A saumu leid er reidin sua sem medr nỏckurri skynsemdar skilrecki uỏn at eggia framm þat hiarta sem adr er blindat ok sigrat. þann tima sem hun segir sua. Þessir lutir megu þi sidr medr nockuru moti sua lengr þolaz ok framm fara. sem medr þik er gỏrt ok framm farit. at þat er mikil afgord[1 181] ok synd at taka slika frammferd af nỏckurum manni medr þolinmædi sem þu þolir af þeim. ok ef þu riss eigi snarpliga upp i gegn þeim ok rekr þa medr hardri hendi brott af þer. þa munu þeir[1 182] um framm dømi þer i mot fiỏlgaz ok framm ganga. Rygdin er ok á saumu leid sua sem[1 183] medr nockurri skynsemd uỏn framm at eggia sigrads manz hiarta sua segiandi. Huat hefir þu þess handa i milli. at þer megi til gledi edr skemtanar uerda. þar sem þu þolir bæði marga ok mikla illa luti af þinum naungum. hygg at ok uird meðr þer sealfum medr huilikri sorg ok sut er þu átt at sea til þeirra manna. sem meðr þilikum meinlætum ok motgerdum bera sik beiskliga þer i mot. Agirndar lỏstrinn er ok eigi sidr á saumu leid sua sem medr nỏckuru skynsemdar skilrecki sigrads manz hiarta uanr fram at eggia i þann tima sem hann telr fyrir honum ok segir sua. Senniliga er þat med aullu engi glæpr. at þu girniz at eiga eina luti ok adra. þiat ecki gorir þu þat medr þeirri ástundan. at þu hirdir rikr at uera. utan helldr til þess at þu uerdir æigi fatækr ok ỏreigi. ok til hins annars at þu mant betr ok sæmiligarr ueita þat sem annarr helldr illa ok afleitliga. Ofneytzlan hefir sik ok til sigrads hiarta[1 184] sua sem medr nỏckurri skynsemdar liking ok yfirbragdi. þat eggiandi ok sua segiandi. Alla reina luti skapadi gud manninum til átz ok atuinnu. ok huat gorir sa at þi sem hann tekr eigi mat ok drykk. eptir þi sem hann til lystir. utan þat at hann mælir moti ok nitar þa[1 185] saumu giỏf sem gud hefir gefit honum. Lostagirndin syniz ok sua sem medr nockurri skynsemd eggia blindat hiarta til sinnar frammferdar þann tima sem hon segir sua. Fyrir huern skylld [tæmir þu þik eigi allan[1 186] til eptirlætiss ok munudlifiss nu. þar sem þu ueitz medr engu moti. huat er þik kann sidarr henda ok eptir at koma. geym þess einkannliga. at þu tynir eigi ok unytir tekinn tima. sua at þu gorir eigi huat er þik[1 187] girniz. ok farir eigi[1 188] aullu þi fram sem þik til fysir. þiat þu ueitz medr ỏngu moti. huersu skiotliga timinn man um lida. Er þat til marks. at þu matt þetta uel gora. at gud mundi medr ongu moti skapat hafa þegar bædi[1 189] karlmann ok konu. sua sem mannkynit byriadiz. ef hann bannadi ok uilldi eigi. at þau blandadiz medr likamligri lostagirndar sambud sin i milli. Þersi lastanna tulkan ok tala ok ỏnnur þessarri lik eggiar manninn æ þi framarr ok heimolligarr[1 190] illa at gỏra. sem henni uerdr uforsealigarr ok uuarligarr inngỏngu orlof gefit til hiartans herbergis.

Er þat ok eitt of mikit mannzins ofmetnadar mark at treystaz medr ofdirfd ok ofuilnan. at hann man eigi [misgora mega.[1 191] medr þi at þessi sama ofdirfðar ofuilnan se fullkomin synd. eptir þi sem hinn heilagi Johannes postoli ok gudspiallamadr gefr orskurd aa sua segiandi.[1 192] Ef uær segium at uær haufum eigi syndir medr oss. þa suikium uęr oss sealfa. ok þa bidr eigi sannleikin[1 193] medr oss. Geymum at þi allir samt ok seam uid. at enginn blecki sua edr suiki sealfan[1 194] sik. at hann hyggiz engum fiandans freistnanum undir edr þeirra haskum. þar sem hinn uakri ok falsutti freistari unaðar þa meðr enn grimmarum ok greypiligrum umsátum. sem hann sér at sik hallda mest ifra syndalifnadinum. Enn uiðr huat[1 195] man hann fordiarfaz ok auruilnaz at hafa frammi sina[1 196] suiksamliga prettu. þar sem hann freistadi iafnual sealfs grædarans.[1 197] þat er almattigs guds sunar. medr sinni suiksamligri flærd. eptir þi sem i dag uar lesit i gudspiallinu. þar sem hinn heilagi Matheus postoli segir. at Jesus Kristus uar af sealfs sins heilagum anda eptir tekna uatnzskirn af hinum heilaga Johanne til þess i eydimỏrk leiddr. at hann skylldi þar af fiandanum freistadr uera.[1 198] einkannliga fyrir þa sauk. sem bædi uar miskunnsamlig ok miok tilheyrilig. at hann sigradi sua uárar freistnanir medr sinum freistnanum. sem hann sigradi uarn dauda medr sealfs sins dauda. Ok sem hann hafdi þar fastad .xl. daga ok .xl. natta. þa hungradi hann. ok sidan kom freistarinn til hans. scolastica hystoria. Fyrir þann skylld rærdiz pukinn eigi minnz ok rugladiz af hans .xl. daga fỏstu. at hann uissi at aa sua mỏrgum dỏgum helltuz undirdiupsins uỏtn upp yfir iordina henni til hreinsanar i Noa flodi. ok aa sua mỏrgum dỏgum uar Moyses i fiallinu þann tima sem gud gaf honum sitt logmal. sem siðarr man sagt uerða. ok at aa sua mỏrgum dỏgum uar fyrirheitz land spæiat[1 199] ok rannsakat. adr enn Jsraels folk kięmi þar. ok enn þar medr uissi hann. at þat sama folk aa sua morgum áárum føddiz ok lifdi uidr engla miỏl i eydimỏrkinni. Nu sem hann fann þa likamsins ustyrkt á uárum herra. at hann tok at hungra. huat er huarki er lesit af Moyse ne Helia þann tima sem þeir fastadu. þa kom hann til þess freistandi. at hann fengi hann medr nockurum suikum ok syndakyni felldan. ok at hann villdi[1 200] fyrir þa sauk skoða[1 201] nu enn af nyiu ok uiss uerda. huart er hann uæri guds sun edr eigi. at hann hafdi guds rỏdd heyrt yfir hann i skirninni komandi ok sua segiandi. þersi er minn elskuligr sun. huern er hann uissi fulluliga fyrir at koma mundi. ok at hann mundi fyrir þann sama sinu drottnanar ualldi fyrirtapa ok tyna. Gregorius in omilia. Ok fyrir þi kom hann freistandi sealfs hans medr þeim þrennum greinum.[1 202] huerium er hann freistadi hins fyrsta forfedrs[1 203] uars Adam ok felldi hann. þat uar medr ofneytzlu. medr hegoma dyrð ok i þridiu deilld meðr yfirgirnd edr ágirni. Af ofneytzlu freistadi hann Adams. sua sem hann téði honum fædi fyrirbodins ok bannads tréss. ok eggiadi hann til at eta þar af. Af hegoma dyrd freistadi hann hans þann tima sem hann sagdi sua til Adams. ok manut þit þa sua sem gud uera. Af agirndar framfærni edr yfirgirnd einkannliga til tignar ok ofmetnaðar mektar freistadi hann. þa er hann sagdi sua. uitandi badi[1 204] gott ok illt.

Nu ef uær uilium skynsamligha skoda ok skilia medr huilikri skipan ok grein er guds sunar uar freistat. þa megum uęr uissuliga uita ok hiartaliga uirda medr huilikum miskunnar mikilleik[1 205] uar erum af fiandans freistnanum frealsadir. þiat eptir þi sem harðla tilheyriligt ok uidrkuæmiligt uar frealsadi hann oss ok aa sỏmu leid uarar freistnanir medr sinum freistnanum. sem hann sigradi uárn dauda medr sealfs sins dauda. sem um rid uar sagt. Ok fyrir þi kom freistarinn eptir fyrr sagda sealfs hans .xl. daga fỏstu freistandi hans i fyrstu sua sem Adams af ofneytzlunni. prouandi ef hann fengi medr nockurum ofneytzlunnar fleck hann felldan. berandi honum medr sér steina. ok sua segiandi til þers at hann skylldi af uanstilltri fædunnar fysi sigradr uerda. sem hann hungradr sæi braudit fyrir sér. Ef þu ert guds sun sagdi hann. þa seg at steinar þessir uerdi braud. Enn af þi at freistain uerdr ok gỏriz af þrimr hááttum. þat er medr aaeggian meðr tilteygingar lystingu ok medr samþyckt uidr syndina. þa faullum uęr fyrir þann skylld opt ok iðuliga bædi i lystughleikinum ok samþyktinni. þann tima sem uer erum medr fiandans ááeggian freistadir. at uær berum i sealfra uarra likỏmum orrostu efnit. þar sem uęr erum af likams syndinni byreaðir ok getnir. Enn af þi at guds sun[1 206] getinn ok holldgadr i sinnar sætuztu modur kuidi Marie meyiar kom utan alla synd i þenna heim. þa þoldi hann ỏnguan þers haattar motgang edr orrostu. ok fyrir þi matti hann medr andskotans uæl at eins freistadr uerda. enn medr engu moti mátti syndarinnar tilteyging ok lystugleiki bita hans hug edr bleyta. huar fyrir er aull su hin fiandaliga[1 207] freistni uar at eins fyrir utan enn engin fyrir innan i hans hiarta. Ok fyrir þa sauk suaradi hann fyrr sỏgdum freistarans ordum a þersa leid. Sua er skrifat. at madrinn lifir eigi medr braud eitt saman. utan helldr fødiz hann uidr huert þat ord sem framm ferr af guds munni. Ok fyrir þi at fiandinn fann sik sigradan i þessarri sinni freistni hinni fyrstu. þa freistadi hann guds sunar annan tima þaleidis af hegoma dyrdinni. at hann hóf hann upp yfir templum domini. er stod i hinni heilagu Jorsalaborg. ok setti hann nidr aa hæstu musterissins hæd edr mæni. ok sagdi sua til þers. at hann uilldi at hann syndi sik meðr metnadar ræsni guds sun uera. þiat i ollum sinum freistnanum uar þat hans aastundan ok gỏrd. at hann mætti uita huart hann uæri guds sun edr eigi. Enn hann tempradi sitt andsuar. at hans freistari uar engum mun þar um minnr uuiss edr efadsamligr enn adr. Ef þu ert guds sun sagdi hann. þa stig þu sua nidr at þik skadi ecki. Hann suaradi. Sua er skrifat. eigi skalltu freista guðs[1 208] drottins þins. Ok sem fiandinn uar annan tima af þersarri ofmetnaðarins freistni suiuirdr ok sigradr. þa freistaði hann guds sunar þridia tima af agirndar syndinni. sua at hann hóf hann upp aa eitt hit hæsta fiall ok syndi honum aull ueralldarinnar riki ok alla þeirra dyrd. ok sagdi sua til hans. Alla þersa luti man ek þer gefa. ef þu uegsamar mik sua at þu fallir framm fyrir mik. Þar til suaradi sua Jesus. Fyrir þann skylld far i brott andskoti. at sua er skrifat. Drottin gud þinn skalltu dyrka ok honum einum mantu þiona. Nu fyrir þa sauk at hann uar medr þrennum greinum ok þeim sỏmum háttum undirlagðr[1 209] ok sigradr af guds syni. meðr huerium er hann hrosadi ser ok hælldiz. at hann hefdi sigrat ok fellt hinn fyrsta mann. sem þer heyrdut. til þers at hann fanginn fari um þann sama ueg ut af uárum hiỏrtum. um huern er hann geck inn þann fyrsta tima sem[1 210] hann fangaði oss ok ufrealsadi. þa huarf hann i brott at sinni fra uarum herra. enn guds englar komu til hans i stadinn ok þionaðu honum. scolastica hystoria. Annan tima kom hann aptr til hans a sealfum hans piningar tima. ok ætladi þa af dauðans ogn ok otta hann at fella ok yfir at stiga. Enn hann uard þa medr ollu fulluliga sigradr ok bundinn i heluiti. allt til þess tima sem Antikristr man fæddr uerða.[1 211] þa man[1 212] hinn uersti lauss uerda. eptir þi sem hinn heilagi Johannes segir fyrir aa sinni bok Apocalipsi. Þat truiz ok at pukinn hafi manz mynd tekit upp aa sik. sua sem hann freistadi uars herra. til þers at hann skylldi sua bæði sealfan hann leida mega ok tala med honum. Enn huat er allar þersar fiandans freistnanir hafi uordit aa hinum sidazta degi uárs herra fỏstu at eins. eðr hafa nockurar af þeim fyrri uorðit. sua sem a sinum degi huer þeirra. þa er eigi þar um fulluliga i skriptinni urskurdr ueittr. uardar oss ok þat eigi uissuligarr at uita. Fastadi uárr herra þersa faustu i eydimỏrk milli Jorsalaborgar ok Jericho.

Gregorius in omilia. Enn af þi at uęr haufum nu af sealfs hans eptirdømum byriat ok upphafit uara .xl. daga faustu. sem oss er til idranar ok yfirbota uars syndaligs lifnadar skipat. þa er oss þat medr skynsemd skodanda. fyrir huern skylld þersi [sami bindandis timi.[1 213] sem uer kaullum langafaustu. skal hellz um .xl. daga taulu[1 214] geymaz ok halldaz. Hinn signadi Moyses fastadi .xl. daga aa fiallinu Synay. sua at hann aat huarki ne drack. til þers at hann skylldi þar guds lỏg af sealfum honum þiggia. sem ofarr meirr man heyraz mega. Hinn heilagi Helias fastadi ok .xl. daga i eydimỏrkinni. Sealfr lausnari uarr ok skapari til mannkynsins komandi fastadi ok sua .xl. daga. at hann tok medr aullu enga fædu. Ok fyrir þi skulum uer eptir hans dømum aa þessum tima aar eptir ár medr þeirri mestu bindandi[1 215] sem uęr megum ok tilheyriligt er møda ok megra uara likami. Er ok fertugfolld tala fyrir þa grein einkannliga greind. geymd ok halldin i þersarri faustu bindandi[1 216] at aull þau kraptanna uerk sem i tiu laga bodordum standa saman fremiaz ok fullgỏraz um fiorar gudspiallanna bøkr. Beda supplicam.[1 217] cap. Fastaði guds sun ok fyrir þa grein .xl. daga fyrir sinn likams dauda. þann tima sem hann þurfti eptir likamsins eðli[1 218] fædunnar ok hans uar freistat. sem fyrr uar sagt. sa sem helldr kom til þess hegat i uerolldina at fylla lỏgmalit enn fyrirdiarfa þat edr sundr at leysa. Enn hann aat ok drack medr sinum lærisueinum eptir upprisuna. þann tima sem hans signadi likami hafdi tekit sina fullkomne dyrd ok hann þurfti enga fædu. sua sem hann uitradiz þeim um .xl. daga fyrir sina uppstigningh. synandi sua i sealfum ser fyrir .xl. daga fostu uart starf ok erfidi. enn synandi i hinni fædutekiunni sealfs hans huggan medr oss uera. terminerandi hana enn um .xl. daga. þiat[1 219] i þersarri tỏlu merkiaz aull ueralldarinnar rás ok umferd. medr aullum þeim monnum sem fyrir sealfs hans gipt ok miskunn uerda til hans kalladir. þar sem .x. laga bodord. þau sem allir uer erum skylldugir at hallda. dreifaz medr hans miskunn[1 220] allan þenna fiorskiptan[1 221] heim. Tiu ferfalldaðir gera .xl. þiat alla þa menn samnadi hann til af austri ok uestri. af nordri ok sunnan af uthafinu sem hann leysti. Nu þar sem hann fastadi .xl. daga fyrir likams daudann[1 222] þurfandi fædunnar næringer. uar sem kallandi minti oss aa. at uær bindimz ok halldim oss fra þersa heims fystum ok girndum. Enn þar sem hann aat ok drack enn um .xl. daga eptir sina upprisu. þar sem hann þurfti þa engrar þers háttar næringer. þa uar sem hann kalladi oss syndugum ok ustyrkum sinnandi ok sua segiandi. Se her [er ek[1 223] medr ydr allt til ueralldarinnar endalyktar.

Gregorius in omilia. Er ok nu annarr skynsemdar skilningr af þersum fỏstutima. þiat fra þeima sunnudegi. sem nu er kominn. eru .vi. uikur [framan til[1 224] hatidligs ok fagnadarsamligs paskatima. Nu sua sem sunnudagarnir .v. eru eigi til faustu[1 225] taldir. þa uerda eigi meirr af þersum .xl. ok .ii. eptir. sua at til faustunnar [se taldir.[1 226] enn .xxx. ok .vi. dagar. Nu meðr þi at aarit hefir i sér .ccc. ok .lx. daga. enn uar þuingumz aa .vi. daugum ok .xxxm. þa er sem uęr gefin ok gorim gudi tiundir af aullum aarunum. at þar sem uęr lifdum[1 227] driugum alla aarsins tima eptir sealfra uarra leik ok lystingu likamsins. þa [þiam uęr oss[1 228] ok þyngium[1 229] fyrir skaparans ok lausnarans skylld. bædi i faustum ok annarri bindandi[1 230] aa sealfs hans tiundar tima. Þiat á sỏmu leid eigum uęr honum at offra ok gỏra tiundir af aullum uárum lifdaugum. sem oss er i lỏgunum skyllduliga bodit at offra gudi ok gora rettar tiundir af aullu uaru godzi ok ueralldarinnar audæfum. Megri nu at þi huerr sem einn ok mæði sinn likama. lemi ok fyrir leggi[1 231] uleyfdar girndir. eptir þi sem kraptr ok orka uinnz til ok uidrkuęmiligt er. deydi ok drepi medr aullu liotar ok leidar likamsins lystingar. til þers at hann uerdi eptir postolans ordum Paals lifandi fórn. Upp aa þann hátt ma guds fórn ok offran bædi sæfaz ok þo lifandiss uera. at maðrinn deydi medr ser rangar likams fystir. enn fyrir uerdiz eigi þi helldr eðr þreytiz annars kostar i þessu lifi. Nu sua sem hỏrundin[1 232] dró oss i glæpinn. sua sem hon uar[1 233] of kát alin. þa leidi hon oss meðr hialpsamligri mædingu þiad ok þuingad[1 234] aptr til leidrettu ok liknar. Upphafsmaðr uars dauda geck ut af lifs bodorðum fyrir avoxt ok epli fyrirbodins ok bannads tress. ok af þi at uær fellum fyrir fædutekiuna i brott af Paradisar fagnadum. þa risu uęr fyrir faustunnar bindandi[1 235] upp til þeirra. eptir þi sem uær eflum ok orkum. Augustinus. Nu af þi at uær eigum medr .xl. daga fỏstu at byria oss ok bua moti uárs herra helganum ok sealfs hans holldtekiu. þa geymum fyrir guds sakir. at uęr fastim aa sua mỏrgum dỏgum falslausliga fyrir sakir[1 236] uarra synda. sem guds sun fastadi fyrir tilskylldan uarra glæpa ok afgerda. Ok fyrir þi gai[1 237] þess allir iafnsaman ok geymi. at engin dirfiz at snæða nu nỏckurn dag optarr enn einn tima sunnudaga i milli. utan sa se nỏckurr einn edr fleiri. at fyrir siukdoms sakir faai eigi fastad. ok eti þo fyrir þann skylld meðr sút ok sárri anduarpan harmþrungins hugar leyniliga sér einn saman. ella medr ỏdrum siukum sinum lika.[1 238] at hann ma eigi sinna ok samþyckia audrum sidlátum kristnum monnum i sinni faustu ok annarri bindandi.[1 239] ok sua láti hann[1 240] leyniligaz séér þa luti bua. sem honum eru naudsynligir. þiat honum byriar medr ỏngu moti at bidia edr bioda nỏkkurum heilum manni þat bil til bordz medr séér. [at eigi[1 241] auki hann iafnframm sinum krankleika sér synd ok sekt af annars ofneytzlu. Ok enn þi framarr.[1 242] ef hann uill[1 243] fulluligha uel gỏra. þa aa hann at ueita þi meira godz ok framarr hinum fatæka sem hann fær eigi fastad. til þers at hann leysi ok lækni sua þær sinar (skadsemdir) medr olmusugerdinni. sem hann fær eigi grætt fastandi. Fastan er uissuliga god i guds augliti. enn þo er olmusugiofin fyrir hans sakir gỏr enn betri. Nu sa sem huarttueggia ma ok gorir sua. þa fremr hann fyrir guds skylld at gera goda luti tua. Ma hann ok eigi efla at gỏra badu. gefi hann helldr aulmusuna. ef hann kann faa. Ef madrinn hefir eigi megat fasta. þa nægiz honum aulmusugiỏfin. þo at hann fasti eigi. Enn fastan ma honum medr engu moti fulluliga nægiaz edr halldkuęmaz utan aulmusugiỏfina. utan þeim sem hann er sua fatækr. at hann hefir ecki uętta til at ueita þurfandum. þeim sem sakir sinnar fatæktar eru sua uidlatnir. at þeir megu ecki þess háttar godz audrum ueita. Vinz at fullu ok nægiz einn saman goduili. eptir þi sem himnakonungs hird ok englar sỏgdu ok sungu á sealfs hans burdartima sua talandi. Dyrd se gudi i hinum hæstum lutum. ok aa iardriki se fridr þeim monnum sem goduiliugir eru. Enn huerr megi sakir fatæktarinnar ỏruggliga[1 244] utan allz[1 245] otta sik afsaka. þar sem uárr lausnari heitr i guðspiallinu ok iátar meðr sealfs sins munni. at hann skal fullkomlight [uerkkaup aumbuna þeim fyrir.[1 246] sem hinum fatæka ueitir einn kalldan uatzdryck. Ok fyrir huern skylld tok hann helldr þa kalldan til enn heitan utan fyrir þann skylld. at sa sem fatækr uęri edr urikr skylldi eigi sakir elldiuidarieysis edr ketla[1 247] sik afsaka mega. at hann mætti eigi þann sama dryck heitan gera. Gregorius in omilia. Ok enn þi framarr. at þo at einn huerr hinn fatækazti meghi þenna hinn kallda uatzdrykk eigi ueita. þa heitr sealfr sannleikrinn oss allt at eins ỏrugga[1 248] aumbunarinnar uán fyrir einn saman goðuiliann. þiat alldrigi[1 249] er hỏndin þa medr ollu tóóm fyrir gudi edr lutlaus [fyrir gudi.[1 250] er hiartans herbergi er i sealfs hans augliti fullt af goðuilianum.[1 251] Ecki uętta ma þat offraz edr fornfæraz at gudi se þægiligra enn goduilinn. Enn þat er sannr goduili. at ueita ok gera þat eina oðrum. sem þu uill giarna at uidr þik se gort. nita ok eigi þat oðrum sem þu uill[1 252] at þer se gort ok ueitt. skunda ok hialpa naungi þinum i hans þurft ok naudsyn. eptir þi sem þu eflir ok orkar. enn uilia þo [enn framarri[1 253] stoda honum ok stetta.

Af sliku ok odru þiliku þa er engin driugum sua latr. lágr edr litils háttar. at hann megi auruggr ok ottalauss um uera. at hann hafi eigi þegit nỏckut eitt edr fleiri af þeim pundum ok gozi. sem sealfr guds sun segir i gudspiallinu sua sem medr nockurri dæmisaugu. fra þi er hann hefir maunnunum ueitt sealfs sins láán her i uerolldinni. þeim til æfinligs uerdleiks ok aauaxtar sem sua uilia medr honum hafa sem hann hafdi. þar sem hann segir undir þeirri saumu dæmisỏgu. at hann feck einum .v. pund. auðrum ueitti hann .ii. pund. enn oðrum .i.[1 254] Enn af þi at sa hinn sami sem alldri[1 255] hegomar segir sua sem medr hotanar[1 256] ordum fyrir. at hann man eptir langan tima til þers aptr huerfa[1 257] i uerolldina at krefia þa skilreckiss ok skynsemdar af ueittum pundum ok uelgỏrningum. þa erum uęr aamintir at hugleida þat hiartaliga. at uęr [faaim ok[1 258] fallim eigi i þyngra uars herra dom i þeirri hans hegatkuámu. sem hann ueitir oss framarri ok meira enn auðrum monnum her i uerolldinni. þiat aa sỏmu leid aukaz ok uaxa giafanna reikningar ok skynsemdir sem[1 259] giafirnar aukaz. Ok fyrir þat sama skylldaz huerr sem einn at uera[1 260] þi litillatari ok þionostufullari fyrir allar þær guds giafir ok láán. er honum ueitiz her. sem hann skilr sik sealfum honum meirr skylldugan i reikningar gerdinni ok skynsemdar gialldinu. Ok þo má engin þat medr sannindum segia. at hann hafi ecki þers háttar pund þegit. ok fyrir þann skylld þurfi hann enga skynsemdar reikning at gora. þiat iafnuel man hinum fatæka þat hit minzta sem honum ueitiz at þi uerda. sem hann hafi nỏckut pund þegit. Sa er einn sem hann hefir til þers skilning ok skynsemd þegit at predica fyrir audrum monnum. ok þat sama embætti uerdr hann af þi pundi skylldugr at ueita. Annarr hefir þegit ueralldlig auðæfi. ok af þi sama pundi uerdr hann skylldugr at reida ok ut at greida. Sa er rettliga hinn þridi. sem honum hefir huarki mikit ueitz af andligum skriptarinnar skilningi ne af ueralldar gozi. utan helldr hefir hann numit þa mentanar list ok iþrott. sem þar af ma hann fædaz ok uel fara. þersi hans mentan uerdr honum ỏruggliga at pundi. Enn er sa ok einn sem engin af aullum þersum .iii. hefir þegit. enn þo hefir hann heimolligt herbergi meðr uel rikum manni. ok þat sama heimilishus ok herbergi er hans pund. sua at hann uerdr skylldugr at tala fyrir hinum rika manni af hins fatæka uegna. ef hann uill eigi fordæmaz fyrir þat. huersu hann helldr inni sinu pundi. Nu sa sem hann hefir skilningaruit til frammburdar fengit. þa geymi hann ok gai. at hann þegi eigi af þeirri predican ok framburði. sem honum til heyrir. Enn sa sem hann hefir ueralldar goz medr hỏndum. þa uaki[1 261] hann ok uakti sik uel. at hann ueiti þat godz uidrkuæmiliga sem gud gaf honum. Enn hinn sem meiri mentan enn annat ueralldar láán hefir fengit. þa hafi mikilliga studeran ok astundan til þess at partera hana sua ut af sér. at hans náungar uerdi honum uel uiliandi. Enn sa sem hann hefir stund ok stad at mega[1 262] tala medr[1 263] hinn rika mann. þann tima sem honum likar. þa ottiz at hann falli eigi i fordøming fyrir sina pundtekiu. ef hann flytr ekki fyrir hinum rika biðiandi[1 264] fyrir hinum fatæka. [þa er[1 265] hann ma þat uel gỏra. Sa domandinn sem at sidaztu man koma. krefr sua mikit ut af huerium uarum sem hann gaf. Ok fyrir þi mætti huerr sem einn daglige hugsandi uera medr sealfum sér. huat er honum hefir uerit ueitt. til þers at hann megi þar fyrir nỏckuru framarr ok ỏruggligarr gỏra ok giallda gudi skynsemd af þi uelgỏrnings pundi. sem hann hefir honum ueitt.

Augustinus.[1 266] Er ok nockurr enn sua fatækr. at hann megi eigi fæda edr annat þers háttar gods hinum fatæka ueita. þa lati hann þo allt at eins bua pilagriminum sæng. edr þeim audrum sem þurfandis er. i einni huerri kra edr hyrningh sins herbergiss.[1 267] Huat munum uær ella segia edr suara. edr hueria afsakan manum uar þa hafa mega. sem her haufum mỏrg stór hus ok mikil herbergi. ok uirdumz þo uarla nỏckurn tima hinum fatæka uart hus at ueita. sua sem uuitandi ok enn helldr mistruandi. at Jesus Kristus er þa inntekinn huern tima sem[1 268] pilagrimr edr annarr fatækr er[1 269] inntekinn. eptir þi sem hann sealfr segir. at hann man tala til rettlatra manna at hinum efzta domi sua segiandi. Gestkominn uar ek ok tokut þer mik inn i ydart herbergi. ok sua langan tima sem þer gerdut einum af þersum hinum minztum minum monnum. þa gordut þer þat sealfum mer. Ef oss þickir miok erfitt. leidint ok leidigiarnt at hysa ok herbergia Jesum Kristum i fatækum monnum her i uarri faudurleifd ok fostrlandi. þa ma oss miok rædiligt þickia. at hann gialldi oss ok aumbuni sua eptir uarri uerðskylldan. at hann herbergi oss eigi ne inntaki i sina eylifa sæmd ok sælu. Ok ef uęr haufnum honum her aa iarðriki. þa eigum uer ok megum mikilliga ottaz. at hann hafni oss annan tima i himinriki. eptir þi sem hann segiz a fyrrnemndum tima[1 270] til ranglatra manna tala skulu. Hungradi mik ok gafut þer mer eigi at eta. gestkominn uar ek [ok tokut þer mik eigi inn i yðart herbergi[1 271] ok sua lengi sem þer gerdut eigi einum af þessum hinum minztum minum monnum. sua gerðut þer eigi mer. Enn uidr þi sem eptir ferr ok þar fylgir. firri sealfr guds sun oss ok meðr sealfs sins miskunn frealsi oss. er hann man til þeirra salugra sua tala. Huerfit brott fra mer þer bauluaðir menn i þann eylifan[1 272] elld. sem diỏflinum er fyrirbuinn ok hans englum. Þersa luti skylldim uer fordaz ok hiartaliga heyra. enn eigi sua. at þegar[1 273] lidi ut um annat eyra. enn inn gengr um annat. utan helldr heyra ok hugsa þessor sealfs hans ord sua dyggiliga ok truliga. at af uarum kennidomi[1 274] mætti iafnuel eigi sidr adrir menn hafa þau af uarum ordum[1 275] sem godum monnum til heyra.

Gregorius. Einn fagrligr ok hardla frægr lutr. þo at æigi langr til frasagnar. synir ok sannar uars herra sỏgn ok fyrirheit. sem her fylgir. Nockurr godr husbondi lagdi[1 276] sik mikilliga medr ollu sinu hyski ok heimolligu[1 277] folki til gestrisnis starfs ok astundanar. ok hafdi daglige utlenda[1 278] pilagrima i sinu boði ok at bordi medr séér. A nỏckurum degi uar einn pilagrimr meðr fleirum audrum kalladr ok inn[1 279] leiddr til hans borðz. ok sua sem hann husbondinn sealfr eptir sinni hæuersku[1 280] ok manndoms maneri ętladi[1 281] at gefa honum handlaugar ok hann sneriz nockut sua i fra gestinum at taka uatnkarlinn. þa uar sia hinn eini pilagrimr honum sua skiotliga horfinn. sem hann ætladi handlaugina at gefa[1 282] at hann fann hann huergi. Ok sem hann undradiz medr sealfum ser. huersu þetta hafdi uordit. þa uitradiz uarr herra honum á næstu nátt eptir. ok taladi sua til hans. Adra daga hefir þu mik i minum limum inntekit i þitt herbergi. enn i giar[1 283] tokt þu mik inn sealfan. Se nu. várr herra uitiar þegar lỏngu fyrir domsdag þeirra manna fyrir sealfan sik her i uerolldinni. sem hann hysa[1 284] ok herbergia þo i hans limum fatækum monnum [sem þer heyrdut.[1 285] ok gerum uer oss allt at eins lata til [gestrisni frealsleikans.[1 286] slika giptu ok gęfu sem uęr megum fyrir hana faa. Ef nỏckut torg uæri þat. aa hueriu er her heyrdut .c. gullpeninga ganga ok ut gefaz fyrir einn koparpening. þa mundut þer allir þagat skunda sem skiotaz driugum medr allt godz ydart. ok kalla þa uesla ok uitstolna er eigi rynni sem fastaz.[1 287] enn beria þa meðr bræði ok bannanarorðum. sem yðr helldi ok hindraði af þersarri ferd. Virdum nu at þi ok skodum medr skynsemd. huilikr kraptr er gestrisnin er fyrir guði. Biodit Jesu Kristo her til bordz meðr ydr. til þers at þer megit þar fyrir inn takaz annars heims i hans eylifar himinrikis ueitzlur. ok ueitit honum utlendum ok fatækum nu til þers ydart herbergi. at þer takiz eigi af sealfum honum at hinum efzta domi sua sem utlendir ok ukendir. utan helldr taki hann ydr þa fyrir yðra ueitzlu ok uelgỏrninga sem eiginliga ok heimolliga menn inn i sitt riki. Þetta sama birtir oss ok lér sáá atburðr. sem hinn heilagi Gregorius paui segir enn ifra annan tima. at sua sem nauckur hardla sæmilig husfreyia ok sidlát i Romaborg gekk æinn dag eptir uana sinum sakir heilaga bønahaldz til kirkiu guds pislaruátta þar i borginni. ok hun byriaði sina ferd i brott fra kirkiunni. þa fann hun tua munka meðr utlendum bunaði standandi a ueginum fyrir sér. ok fyrir þann skylld at hon ætlaði þersa menn uera fatæka pilagrima. þa baud hun at þeim skylldi gefaz fyrir guds sakir nockur aulmusa. Enn fyrr enn sa sem aulmusuna skylldi þeim framm selia fengi þat gort. þa gengu þeir at henni ok sỏgdu sua. Þu uitiar nu ok kemr nu her til ockar. þar fyrir munum uid uitia þin áá domsdegi ok ueita þer huat er uid megum. Ok þegar hurfu þeir fra henni at syn. sem þeir haufdu þetta talat. En hun rædd ok ottafull af þersi uitran ueik ok uendi ser aptr til kirkiunnar. ok badz þar fyrir hardla lengi medr mikilli taara uthellingu. ok uard bædi aa bøninni æ þi stadfastari ok godfusari sem hun var[1 288] a fyrirheitinu bædi fegnari ok uisari.

Augustinus. Gỏrum at þi sua sem uer uarum fyrri eggiadir ok ámintir. at aulmusunnar frygd ok feiti prydi ok fegri uarar fỏstur. þiat fastan er þa leið[1 289] fallin utan ỏlmusunnar sem lios ok lampi er utan oleum eðr annat lysi. Ok sem þat lios. sem sua er kueykt at[1 290] eigi er nockut lysi medr. ma riuka enn eigi lysa. upp aa þann hátt pinar su fasta ok kuelr likaminn. sem engin ferr ok fylgir aulmusan meðr. enn lysir eigi salina edr birtir medr sannleiksins[1 291] liosi. Látum nu at þi uarar faustur sua fallnar uerda sem komnum tima til heyrir. at uarir daguerðir ueitiz fátækum monnum. at uęr hirdim þat helldr i þeirra fatækra manna haundum ok hungradum kuidi. sem uęr mundim[1 292] ella um mornana snætt hafa. enn i uarum klefum edr matkaussum.[1 293] þiat fatæks manz hỏnd er fehirdzluhus Jesu Kristi. hon hirðir þat ok uarðueitir i himinriki. sem þaleidis eydiz her aa iarðriki. þiat uerdskylldan gods uerks hirdiz ok geymiz allt át eins i himinriki. at su fæda eydiz ok upp neytiz sem hinn fatæki þiggr her aa iarðriki. Hugsum uar þat sem optaz ok iduligaz.[1 294] huersu sa hinn riki madr for af heiminum. sem fyrir þa fatæka mola sem fellu nidr af hans borði bað eins uatzdropa. sua sem hann brann i annars heims kuỏlum. ok fekk eigi. Gregorius in omilia. Eigi er þersi hinn audgi madr fyrir þat lyttr ok lastadr. at hann hafi þat rænt ok ripsat[1 295] edr grimmliga grápat[1 296] sem adrir menn attu. utan helldr fyrir þat at hann ueitti eigi uidrkuęmiliga þat sem sealfr hann atti. ok eigi segiz þat af honum. at hann gordi áá nỏckurum manni ofualld edr ofriki. utan helldr at hann mektadiz of miok ok hóf sik af háátt af þeim audæfum ok uelgerningum sem honum ueittiz.[1 297] Hedan af er þat mikilliga merkianda ok hiartaliga hugsanda medr huilikri pinu sa man annars heims uerda hegnðr. sem hann rænir edr medr nockurri grein aflỏgliga grápar[1 298] annarra. þar sem sa er medr heluitis fordæming hegndr. sem hann ueitir eigi fyrir guds sakir sitt eigit goðz. Ok fyrir þann skylld skal engin ỏrugga[1 299] sealfan sik ok sua segia. at hann rænir æcki edr ripsar þat sem aðrir menn eigu. utan helldr nytr ok neytir þess sem honum hefir ueitt uerit uel ok frealsliga. þiat þessi hinn riki maðr uar eigi fyrir þa sauk pindr. at hann tæki nỏckura þa luti sem adrir menn attu. utan helldr fyrir þat at hann fyrirlét ok uanrækti uándzliga sealfan sik i þeim lutum sem honum ueittuz. ok þat sama hellt honum ok kom til heluitiss kuala. at hann uar ecki uætta hræddr edr ottafenginn her i sinni sæmd ok sælu. þat annat at hann hellt ok hafdi þa goda luti ser til ofmetnaðar ræsni sem gud hafði honum gefit. þat hit þridia at hann uar meðr ỏllu lutlauss ok afskiptr hiartans huggigęði ok sampining uidr fatæka menn. þat hit .iiiia. at hann uilldi eigi frealsa sinar syndir ok leysa. iafnuel i þann punct sem hann hafdi meirr enn í nóg godz þar til. ef hann hefdi sua uiliat sem hann hefdi megat.[1 300] Takit ydr þar af hialpsamliga hugsan ok heilan skilning. huersu strangr ok stridr er guds domr uerdr sidarr. sem ofarr meirr segir eptir sannleiksins ordum i guðspiallinu. at eptir þat sem huarrtueggi uar allr. hinn fatæki ok hann uar af guds englum fluttr i huilldar stad ok i fadm Abrahe. ok i annan stad hinn riki madr eptir sitt andlát uar grafinn i heluiti. Ok sem hann kualdiz þar ok hóf upp nỏckut[1 301] sin augu. þa sa hann hinn signada Abraham sér miok fiarrlægan ok þann fatęka Lazarum i hans faðmi. huerium er hann uilldi engan manndom eðr miskunnar minning her ueita. ok kallaði þarflatliga[1 302] til hans sua segiandi. Miskunna mer þu fadir Abraham ok send Lazarum. at hann drepi sinum minnzta framanuerðum fingri til þers i uatn. at hann kiæli mina tungu. þiat ek kueliumz saarliga i þersum loga. O ho. séé nu huersu smásmugliga ok strangliga bæði geriz goðra uerka uerðlaun[1 303] ok illra. Þiat sua sem Lazarus fystiz fyrr meirr i þersu lifi at fæðaz ok fylla sik af þeim brauðmolum sem fellu af hins rika manz bordi. ok engi gaf honum þi helldr. medr samri grein sagðiz nu af hins auðga mannz kuỏl. at hann uilldi giarna at einn uatzdropi af hinum minzta fingri Lazari drypi i hans munn. Ok ueittiz honum þat eigi. utan helldr suaradi Abraham þi sem aullum oss er medr miklum otta hugsanda sua segiandi. Sun minn. minnz nu upp aa þat. at þu þátt goda luti i þinu lifi ok Lazarus á sỏmu leid illa luti. Þessi hinn riki madr. sem eigi uilldi her hinum sára fatækum manni gefa hina minnztu braudmola af sinu bordi. uar sidan [sua leiddr[1 304] ok litt at tekinn. at hann leitadi eptir at hann mętti þiggia hardla litla luti. sua sem hann uar i hormuligum heluitis kuỏlum. þiat hann beiddiz uatzdropa. þar sem hann nitadi brauðmola. Þat er ok mikilliga merkianda. at hinn riki madr bað einkannliga. at hann mætti kięluz þann tima sem hann brann ok kualdiz i elldinum. þar sem uárr herra segir ekki fra þi fyrir frammi i gudspiallinu. at hann hafi sik miok haft til umlestrs edr annarrar ofmælgi. utan helldr at hann misgerði meðr ofmetnaðinum ok fasthelldi i ofneytzlu ok ỏðru yfiruęttis eptirlifi. Enn fyrir þa skynsemd at þat er optliga skriptarinnar háttr. at þar sem hun talar af einshuerium lut. þa tér hon ok synir æigi sidr þann annan medr sinni teiknan ok [tiluisan leyniligri.[1 305] sem hon talar eigi til. þa segiz fyrir þa grein uel ok rettliga. at heluitiss elldr brendi þann ok pinaði saarligaz i tungunni. sem yfiruęttiss illa ok uuidrkęmiliga hafði i ueitzlunum fengiz. at mælgin er i þeim storliga[1 306] tilgiỏrn. Þiat þat er ofdryckiunnar uani. at henni fylgir fyrst mikil margmælgi. enn eptir þat lystir menn at sla ser lausum ok leika. eptir þi sem af Ebreis er skrifat in exodo. at þat sama folk sat sér fyrst at eta ok drekka. enn siðan er þat uar gort. þa stodu þeir upp at leika. Ok enn i dag er þat ofdryckiumanna manér. at tungan røriz fyrri til hegoma talsins enn likaminn røriz til leiksins. Ok fyrir þi brann hins rika mannz tunga mest ok sárligaz eptir sealfs hans tilskylldan. at hann hafdi i sinum uuidrkuemiligum ueitzlum i margmælginni mesta lagi syndgaz ok misgert. Þau ord ok orskurdr hins agięta Abraham eru ok hiartaliga hugsandi ok medr mikilli rædzlu i minni festandi. sem hann suaraði opt nefndum rika manni. eptir þat sem hann hafdi honum medr áminningu teed. huersu marga goda luti hann hafdi þegit i þersu lifi. ok huersu Lazarus hafdi þar i mot kęllt[1 307] aa ser marga kranka luti. fyrir þat sama huggaz hann nu. talaði hann til hins audga manz af Lazaro. enn þu kuelz nu. Þer sem nockut mikit ueralldar godz hafit þegit her. skulut þar medr ottaz þat godz meðr nockuru moti. ef mer likar sua at tala ok til ordz at komaz. ok fyrir hueria sauk. utan þa. at ydr ueitiz[1 308] þat eigi sua i uerkkaup[1 309] ok fulla samuirðing fyrir þau god uerk sem þer hafit gert. þa er þat uissuliga synt. at hann hefir gert nỏckura þa illa luti sem reinsaz þurfu. ok þær sỏmu hans syndir ok afgorðir reinsadi aureignarinnar[1 310] elldr. enn hins rika manz ỏmbunaði sæmd ok sæla þersa liðanda lifs.

Nu allir þer sem her [þiggit mart[1 311] ok mikit godz i uerolldinni. ok þo hugsit þat iafnframm. at þer gỏrit suma luti ual. þa uerit um þat hræddir. at þeir sỏmu godu lutir ok þeirra farsælld. sem ydr ueittiz[1 312] her. uerdi ydr eigi at fullri aumbun allra þeirra goðra luta sem þer hafit gỏrt. Ok þann tima sem þer seait nokkura fatæka menn fremia þa einshueria luti sem liotir ok lastsamligir.[1 313] eru. þa fyrirlitit þa eigi þi helldr ok lastit þa ekki. auruilniz ok ecki af þeirra uegna. at þeir megi eigi[1 314] uel fara. þiat fatækis elldr ok ofn fær lettliga þat uel reinsat. sem litils háttar yfirgirnd ok liknsamligr syndalifnaðr hefir saurgat. Ottiz helldr fyrir þa sauk hardla mikilliga af sealfum ydr. at þat kann henda. at þeim ueitaz margir farsælligir lutir i þessu lifi. sem aðr hafa marga illa luti framit ok daaliga framm farit. Enn fyrir þann skylld at þer skildut[1 315] nockut sua af gudspiallzins ordum huilld ok fagnat hins fatæka Lazari. ok eigi sidr hins rika manz prisund ok pinu. þa hugsit ydr um hiartaliga ok freistit. at þer faait nockura þa[1 316] fatæka menn ydr procurerat. sem ydr megi á siðarsta doms degi fyrir ydrum glæpum ok afgerðum fyrir sealfum guði tulkar ok tęnadarmenn uera. Marga Lazaros hafi þer nu þa her. sem fyrir durum uti liggia ok miỏk eru þurfandi þeirra aulmusumola ok annarra minninga. sem dagliga falla nidr eðr brỏtt beraz af ydru borði. þat bil sem þer erut sæmiliga saddir. Fyrirsỏgd gudspiallzins ord skylldi oss mikilliga læra ok lokka til at fremia ok fylla þessor milldleiks bodorð. þiat uær finnum daglige fatæka Lazarum. ef uær leitum[1 317] hans ecki uætta.[1 318] fatækir menn syna sik þraliga. ok þeir saumu bidia oss nu her. sem oss mętti þar uerða[1 319] fulltingsmenn ok formælendr i sinum bønum. Geymit at þi fyrir guds skylld. at þer fyrirtapit eigi ok tynit miskunnar timanum. uanrækit eigi medr uuitrligri uanrækni ueittar þers háttar lækningar. ok hugsit til kualarinnar fyrir kualar timann. Nu sem þer seait einn huern fatækan. þann sem hans lifnadr ma lettliga i nockuru liotr edr lastandi uerda.[1 320] þa skylldi hann helldr uerda til umbotar áminntr enn fyrirlitinn eðr hafnadr. til þers at sua mætti til bera. at þer uikit ok uendit hans daligum uerkum ydr[1 321] til milldleiks uerka ok uerdleiks aauaxtar. ef þer gefit honum bædi samt aulmusunnar braud til sadningar ok aminningar ord til hirtingar. ok hann mætti þar þiggia tuenna fædu bædi andaliga[1 322] ok likamliga. sem hann bað einnar at eins. Enn meðr þi at hann hafi ỏnga daliga frammferd. þa er hann mikilliga uirdandi sua sem uarr flutnings[1 323] maðr ok formælandi. Huersu marga menn seam uer uitum ekki uætta til. huers uerdleiks þeir eru fyrir gudi. ok fyrir þa grein er oss yfir ollum kristnum monnum þi framarri ok fagrligarr látanda. sem uær uitum sidarr huiliks[1 324] uerdleiks huerr er.

Þetta sama synir ok sannar sa atburðr sem hinn heilagi Gregorius segir ifra. at nær þeim tima uarð a hans dỏgum. sem hann geck inn i þat sama munklifiss klaustr. sem hann hafdi af sealfs sins gozi reisa latit i Romaborg. meðr þeim .vi. audrum sem hann hafdi medr sinu gozi i Sikiley medr ollum þeirra rentum ok inntektum gỏra latit. Hann segir. at nỏckur gỏmul kerling berandi systra klæðnat hafdiz[1 325] uidr nærri uarrar fru kirkiu i borginni Roma sem Redempta het. Hun hafdi uerit fyrr meirr þionostukona[1 326] ok læridottir þeirrar sỏmu Herundinis. sem hardla fræg ok frægilig uar af mỏrgum ok miklum krapta uerkum. ok hellt einsetu lifnat eptir þi sem fluttiz áá fiỏllum þeim sem Prenestini heita. Þersi gamla kerlingh Redempta tok inn til sin i sitt herbergi þær .ii. meyiar meðr sama klædnaði. sem onnur het Romula. enn adra þa sem eptir lifdi sagdiz hann pauinn kenna at syn enn eigi at nafni. Helldu sik ok hỏfðuz þar uiðr allar samt langan tima meðr miok fatækum ok þo eigi þi sidr hardla sidferdugum ok sæmiligum lifnaði. Ok þo at þær tuær hennar lærimeyiar lifdi baðar storliga[1 327] sæmiliga. þa geck Romula þo langt um framm hinnar fagrar frammferdir i sinum heilagum bønum [ok haleitum[1 328] kraptalifnadi. þiat hon uar driugum um framm dømi lydin ok eptirlát. einkannliga þolinmod ok geymandi allra tilheyriligra þagnartima. temprandi fagrliga allt sitt tal ok tungu. hafandi hana opt ok iduliga til heilags bønahalldz. Enn þat kann þo at henda. at þeir hafi nockurar uanuirkiur i sinum frammferdum ok uerkum fyrir augum hins agętazta ok haaleitazta hỏfudsmids. sem fyrir manninum synaz algỏruir[1 329] uera. sem uer uhagir menn lofum þann innsighlissgrỏft sua sem algeruan ef uær seam hann. sem honum grafiurinum[1 330] uirðiz eigi algỏrr. ok [hugsar sik um ok séér upp aa sinn grỏpt. þetta suerfr hann[1 331] ok setr til betr. slær hann ok sléttir til betranar ok fullkominnar umbotar. ecki þi sidr at sa lofaði sem eigi kunni sea. Bar her nu ok sua til. at likami þersarrar Romule uar sleginn medr sua mikilli likþra. at hun la sua mỏrg aar kaurlegsmadr. at hun matti sér driugum sealf ecki uætta uinna.


Her segir fra Ysaach sonar(!) Abrahams ok Rebecku husfru hans ok fra burð þeirra Esau ok Jacobs

44. Nu er þar til maals at taka sem fyrr uar fra horfit. at Ysaach sun Abrahams hafdi tekit Rebeccam dottur Batuels sér til eiginnar husfru. þann tima sem hann uar fertugr at alldri. Enn sua sem hann fann ok prouaði um langa tima nær um .xx. aar. at hun uar kona ubyria. enn hann uissi þo i annan stad guds fyrirheit uid fedr sinn Abraham. at fyrir sealfan sik skylldi ok mundi[1 332] hans kyn ok afkuæmi fiolgaz ok margfalldaz. þa bað hann til guds. at hann fylldi meðr honum þetta hit sama sitt fyrirheit. Guð heyrði bøn hans. Fann Reheccha þi næst. at tuennr burdr hafdi byriaz meðr henni. ok eigi uar langt til þers sem uán uar at hon mundi fæda. Þa fann hon at huarr getnaðrinn geck ok gerdi [i moti audrum[1 333] sua sem kifandi[1 334] sin i milli i hennar kuidi. meðr þeirri grein at pilltarnir rærðuz sua ymissliga ok þo iafnskiptiliga. sem huarr uilldi audrum fyrr fæðaz ok framm koma. eigi fyrir þann skylld sem nockurir menn hafa skilit. at þeir hefði eigi þar nogt rum ok hægt i sinnar moður kuidi sem þeir uaru komnir. utan helldr uar þat sua af guds uilia ok tilskipan. þers sem þat syndi þa þegar ok birti medr þeim obornum. sem sidarr kom framm medr þeim fæddum ok fullkomnum. þiat þann frumgetnad auðlaðiz annarr ok fekk fyrir guðliga miskunn ok fyrirhyggiu[1 335] sem annarr atti fyrir alldrs sakir ok natturu. ok þann aaskilnad merkti hann þegar meðr þeim ufæddum. sem lỏngu sidarr kom framm ok fullkomnaðiz medr sealfra þeirra afspringi ok ættmonnum.

Nu sem modirin[1 336] uar her af halldin miok þungliga. þa sagði hon sua. Huat mundi mer naudsyn at hafa gefit nockurn burð til þers at þetta kiæmi eptir. Ok er hon auruilnadiz driugum ok þottiz eigi[1 337] uita. huersu hennar hagr mundi uerda edr greidaz. þa for hon at radfrettaz af gudi eptir þi huersu uerða mundi.[1 338] Þa uar engin stadr þa enn edr nockurs kyns háttr til þers einkannliga skipaðr. ok eigi fyrir hueria[1 339] er menn mætti þilikra luta uisir uerda. Lettliga segir Commestor at hon for til fiallzins Moria. þar sem Abraham gordi gudi alltarit. ok hafi þar gudi fornfært ok legit aa skinnum er af kuikendum uaru flegin. þeim sem hon offradi. ok hafi[1 340] henni sua i suefninum guds annsuor uitrað uerit. Þat ma ok uera. at hon hafi medr þi maneri sem hon sa meðr sinum fedr gort. laurum þat sem þeir segia þrikuislat[1 341] uera lagit sér undir hỏfuð. af hueriu [er þat segiz[1 342] at eins eptir sỏgn Ysidori. at alldrigi slai[1 343] þat ne grandi þi nockur ellding. ok hafi legit þar meðr aa kuistum þessa tress sem heitir [agnus castus.[1 344] til þers at hun skylldi eigi uidr nockurar seonhuerfingar uỏr uerda. medan hon suæfi. Ma ok at Melchisedech hafi þa enn lifat. ok hafi hun uidr hann gengit til frétta. Enn huerium hætti er hon hefir þat gort. þa uar henni uitrad andsuỏr af gudi sua segianda.[1 345] J þinum kuidi eru nu tuær þioðir. þat er at skilia tueggia þioda feðr. ok af þinum kuidi man tueggia[1 346] handa lydr ut ganga. manu þeir greinaz ok sua sundrlyndir uerda sin i milli. at[1 347] þeir munu beriaz. man annarr sá lydr annan sigra. ok hinn meiri man hinum minna þiona ok litillæti[1 348] ueita. Huat er þo er eigi af sealfum þeim smapilltunum einkannliga sua skilianda. þar sem hinn ellri rikti iamnan hinum yngre. helldr af þeim þiodum sem fra þeim koma.[1 349] þiat Jdumei afkuęmismenn Esau urdu lỏngu sidarr skattgilldir Dauid konungi. er kominn uar af langfedga tali fra Jacob. utan meðr þeim skilningi segiz[1 350] at Esau hafi þionat Jacob. þa er hann gerdi honum ufrid. sem þel þionar iarni þann tima sem þat er sorfit ok hreinsat. [ok þust korni. eðr ofn rauðu gulli.[1 351] Ok [sem sa timi kom sem[1 352] hon skylldi fæda. þa prouadiz sua til. at þar komu .ii. pilltar framm. Sa sem fyrr [kom framm[1 353] uar rauðr ok lodinn allr sem eitt skinn. ok fyrir þa sauk uar hann kalladr Seyr. þiat ebreskir menn kalla serion hár eðr lokk.[1 354] Enn þo uar Esau hans eigit nafn. Ok þegar i stad fæddiz annarr sua. at hann hellt um sins brædr il ok rist. sua sem uiliandi draga sinn brædr[1 355] aptr ok hindra hann af frumburdinum. Uar hans nafn fyrir þann skylld kallad Jacob. sua sem undirgrefill. Var Ysaach þa .lx.[1 356] er smapilltarnir synir hans uaru fæddir. lifdi Abraham þa enn .xx.[1 357] aar upp fra þeim tima. meðr þi at Ysaach atti pilltana sextugr. enn faðir hans hafdi .c. aara .lxx. ok .v. áár aðr hann andadiz sem fyrr segir.[1 358]


Her segir fra þeim bræðrum Esau ok Jacob[1 359]

45. Þann tima sem synir Ysaachs uaru uaxnir menn. giorðiz Esau einn klokr ueidimaðr ok kunni uel plægia. enn Jacob uar einfalldr madr ok geymdi fyrir þi hiardar fỏður ok modur heima uidr tialldbudir. Ysaach elskaði meirr Esau. bædi fyrir þann skylld at hann uar frumgetinn ok fyrir þat er[1 360] hann feck iamnan goda rettu af þeim uillibradum sem hann ueiddi ok færði feðr sinum. Enn Rebecca elskaði framarri[1 361] Jacob af sinum einfalldleik. ella af þi at guð blés henni þi i briost. Þat bar til einu sinni sem Jacob hafði gort ser ertrauelling. at Esau[1 362] kom af akri edr eng til hans miok modr af einnihuerri orku. ok sagdi sua til hans. Gef mer nockurn part af uellinginum. þiat ek er storliga[1 363] modr uordinn. Sem hann segði[1 364] sua. Miok hungrar mik. enn þo ma ek eigi fyrir mædi sakir [gera mer nu[1 365]uellinginn. Jacob bad hann selia sér sina frumburdi. [Hann svaraði.[1 366] Huat skal mer frumburðrinn[1 367] ef ek deyr. Suer mer at þi sagdi Jacob. at þu skallt þat hallda. Esau sór ok selldi frumburdina. tok þa badi[1 368] ertr ok braud. ok át sem honum likadi. hugsandi at hann mundi deyia ef hann hefdi eigi þa þegar i stad etit. for sidan i brott ok uirdi litils þat er hann hafdi frumburdanna rettindi ok forprisanir sellt. Enn fyrir þann skylld er ertrnar þær sem hann keypti uaru raudar edr bleikar. þa uar hann þar af kalladr Edom. ella af þi sem Ysidorus segir. at hans likami uar miok raudlitaðr. Hafdi hann .iii. nỏfn. ok af sinu[1 369] tilfelli huert.[1 370] hann het Esau sua sem raudr. ok Seyr þat er lodinn. ok Edom þat er bleikr edr blodligr.

Scolastica hystoria. Frumburdirnir uaru þær .vi. tignir edr rettinda forprisanir. sem hinum ellztum ok frumgetnum sunum til heyrðu ok þeir hỏfdu um framm aðra sina brædr ok frændr allt til Aarons.[1 371] Hit fyrsta uar þat kennimanz klæði. sem þeim einum uar lofat at bera. ok þo þa at eins er þeir offradu. þat uar annat. at þeim heyrði su þionosta einkannliga til at offra. þat hit þridia. at þeir ỏðladuz ok fengu endiliga[1 372] blezan af sinum fedrum. þat uar hit fiorda. at þeir blezadu hinum yngrum bræðrum sinum at ueitzlum eðr hatiðum. enn þat hit .vta. at þeir toku þar medr allan kost tuifalldan uidr adra brædr sina. su uar hin .vita frumgetins[1 373] tign ok forprisan. at hann uar herra ok yfirmaðr[1 374] sinna brædra. speculum hystoriale. Eigi misgordi Jacob kaupandi þenna frumgetnat medr ertrauellinginum af sinum brædr Esau. þar sem hann hafdi uel megat fæða hann kauplaust ef hann hefdi þat uiliat. fyrir þann skylld at hinn kallzadi þa[1 375] fædzluna at fa af einni saman græðgi sinni ok giolifi.[1 376] eptir þi sem hinn heilagi Gregorius segir. en ecki fyrir natturunnar naudsyn. Er þat ok eiginligarr ok rettligarr sagt. at hann hafi frumburdarins ualld ok heidr fyrir þa sỏk helldr leyst [en keypt meðr þi at blezanin fylgði[1 377] frumburdinum. at honum uar þat adr uitrat. at hann skylldi honum til heyra ok hans uerda. Er ok huerium ok einum lofat at leysa til sin sealfs[1 378] rettinda ualld. Ella for blezanin sua sem fylgiandi ok samfaust upphafsins undirstodu. þat er sealfum frumburdinum. aa þann hátt sem ius patronatus samfast ok tilheyranda kirkiunnar grunduelli ferr[1 379] ok fylgir medr honum.


Her segir fra þui at guð vitraðiz Ysaach[1 380]

46. Đat bar til einn tima. sua sem hin krankazta tid af miklum sullt kom ok for um uerolldina eptir þat mikla hallæri sem áá Abrahams dogum hafdi uordit. at Ysaach ætladiz at fara nidr aa Egiptaland. ok[1 381] uitradiz gud honum þa ok taladi til hans. Far ekki nidr aa Egiptaland. ok huilz helldr ok hafz uidr i[1 382] þi landi sem ek fær sagt ok synt þer. ok orlendz[1 383] þar. man ek medr þer uera ok þer bleza. ỏll þersor stor herud man ek þer gefa ok þinu afkuæmi. fyllandi sua þann suardaga sem ek hefir þinum feðr Abraham fyrir heitit. þitt kyn ok afkuęmi man ek sua fiolgaz lata [sem himinsins stiǫrnur. Ok[1 384] þinum eptirkomandum erfingium man ek aull þersi laund ok stor herud gefa. ok allar ueralldarinnar þiodir munu i þinu kyni blezadar ok signadar uerda. fyrir þann skylld at Abraham uar uel lydinn ollu minu tali. uardueitandi sæmiliga min boðorð ok setningar. ræktandi þar medr min [lǫgmaal ok[1 385] rettindi. For Ysaach þa til Abimeleks konungs i fyrr nefnda landzins haalfu Palestina[1 386] Gerara. ok stadfestiz þar um nockura stund. Var hann þar uel tekinn. einkannliga fyrir sakir þeirrar uinattu sem landzmenn[1 387] hỏfðu haft uidr fauður hans Abraham. Ok sem hann uar þar. sagdi hann eptir hans dæmum af sinni husfru Rebeccha. at hun uæri hans systir. Nu bar sua til eitt sinn. sua sem hann hafdi þar lengi uerit. at konungrinn sealfr Abimelech sa hann um einn glugga liggia heimolliga hia henni Rebecka. Léét hann sidan kalla séér ok sagdi sua. Þat er audsynt at hun Rebeccha er þin husfru. fyrir hui uilldir þu liuga ok segia hana þina systur uera. Hann suaradi. Ek ottadiz at ek uæri drepinn fyrir hennar fegrðar skylld. ef ek segða at hon uæri min husfru. Fyrir hueria skylld[1 388] uilldir þu þaleidiss suikia oss sagdi konungrinn. Einn huerr af landzmonnum her hefdi megat leggiaz medr eiginkonu þinni. hugsandi at hon hefdi fyrir huerium karlmanni[1 389] freals ok lidug uerit. ok hefdir þu þa bundit ok borit oss eina mikla syndabyrði. Lagdi hann sidan sua rikt uidr ollu sinu landzfolki. at ef nockurr yrdi sua diarfr. at þers haattar kęmi nær hans konu.[1 390] þa skylldi honum dráp ok dauði sialfdæmðr uera.

Ysaach hafdi þar sád mikit ok sua gott. at hann reiknadi sik hundradfalldan áuỏxt hafa fengit aa þi sama aari. hia þi[1 391] sem fyrr hafdi hann saait. Hafði hann ok eigi at eins af saðinu einu. utan iafnuel af aullu sinu godz storliga[1 392] mikinn frammgang ok aauỏxt. Gerdiz hann medr guds blezan ok uilia einn mikils háttar madr ok miok rikr at ganganda fe. hafandi marga yxn ok saudi. ok hellt mart folk upp aa sinn kost. fyrir huern skylld er sealfir landzmenninir Palestine ỏfundadu hann. ok byrgðu aptr fyllandi medr molldu alla þa brunna. sem fadir hans hafdi grafa latit. Kom þeirra aufund sua um sidir. at sealfr konungrinn Abimelech taladi til Ysaachs. Far i brott hedan. þiat þu geriz hardla mikils háttar madr. ok allt uolldugari[1 393] enn uær erum. For hann þa i brott þadan ok kom framm i engidal nockurum. þeim er Phaara heitir. i þi sama landi Gerara. ok bygdi þar uidr eina lækiarraas[1 394] i hueria er einn fors. saa sem þar uar nær. fell aa nockurum timum en stundum eigi. Enn busmalinn matti eigi uel uatzins missa. ok fyrir þi let hann upp grafa þa saumu brunna. sem faðir hans hafði þar fordum gort. ok kallaði þa meðr [fyrrum sinum[1 395] nỏfnum sem hann hafði þeim gefit. hueria er Philistei fylldu medr molldu sidan er hann uar allr. Ok þegar sem Ysaach hafði þar fundit ok fengit fagrt uatn. þa kallzadu þeir[1 396] til þeirra sỏmu brunna ok deilldu. ok sogðu at þeir ætti þat sama uatn. Kalladi Ysaak fyrir þa sauk þann brunn Eskon. þat er sua sem klandan edr deila. J brott for hann þaðan ok gróf annan brunn. ok til þers sama kaulludu[1 397] landzmenn eigi siðr. Fyrir þa grein kallaði hann þann gagnstað[1 398] eðr uuinattur. Josephus segir. at[1 399] sua geck hann fra brunni[1 400] þersum. at [hann uar eigi algerr.[1 401] uiliandi giarnara bida til þers at hann fengi[1 402] þar um orlof landzmanna ok þeirra godan uilia medr skynsemd ok skilrekki enn þræta med kifan ok kallzi meðr[1 403] þa. For hann i brott þadan ok grof bruna hinn þriðia. ok til þess deilldu þeir eigi. Fyrir þann skylld kalladi Ysaach þann brunn Robooth. þat er uidleiki. ok sagdi sua. Vidkaz lætr gud oss nu ok uaxa i uerolldinni. Þadan for hann upp i þann stad sem Bersabéé heitir. ok aa þeirri saumu nátt sem hann kom þar. uitraðiz honum gud drottinn sua segiandi. Ek er gud feðr þins Abrahams. hird eigi at ottaz. Ek er medr þer. ek man bleza þer ok[1 404] ek man fiolga[1 405] ok margfallda þitt kyn ok afkuęmi fyrir tilskylldan mins þionostumanz Abrahams. Gỏrdi Ysaach þar eitt alltari. héét ok kallaði upp a guðs nafn ok naðir. setti siðan upp sina tialldbuð. ok bauð sueinum sinum at gera þar ok grafa einn brunn.

J þann punct kom þagat til fundar uidr hann konungrinn Abimelech. ok .ii. hinir fremztu uinir hans meðr honum. Phicol riddara hofdingi hans. er fyrr uar nefndr. ok annarr hans bezti uin Ocozach.[1 406] Ok sem Ysaach sa þa. taladi hann til þeirra. Fyrir hueria skylld komu þer hingat til min. þess manz sem þer hatadut ok rakut brott fra ydr. [Konungr svaradi.[1 407] Fyrir þann skylld at uær seam. at gud drottinn er meðr þer. þa tỏlum uær þat. at uar uilium setia sáttmál ok leggia felagskap uár i milli. binda þat sidan medr suardỏgum. at þu skallt oss ecki mein gera. sua sem uer [agirndumz ekki eðr[1 408] tokum þat sem þu attir. ok eigi gordum uer þer nỏckut uætta til meins. helldr gafum uer þer gott orlof at fara medr ollu þi gozi sem gud hafði gefit þer hueria leid sem þer likaði. Eptir þat gerdi Ysaach þeim ueitzlu. ok um morgininn sem þeir uaru klæddir. soru þeir huarir audrum sinn trunat ok felagskap. foru siþan heim aptr meðr hans godu orlofi. A þann sama dag komu sueinar Ysaachs. þeir sem brunninn skylldu grafit hafa. ok sỏgdu at þeir haufdu þat gert ok fundit uatn.[1 409] huaþan[1 410] er hann kalladi þann sua sem gnottar brunn. ok þar af er borgin alla gỏtu sidan kaullud Bersabéé allt til þessa dags. þat er sua sem gnottar brunnr edr sadningar.[1 411]

Scolastica hystoria.[1 412] Nær þersum tima sem nu uar fra sagt setti Phoroneus sun Jnachi ok Nyobes framarri lỏg i Grecia enn fyrr hofdu[1 413] uerit. ok skipaði þat ok stadfesti. at aull mál ok sakarferli[1 414] skylldi fyrir domanda kęraz ok nidr setiaz. ok þann stad sem dominum uar einkannliga tilskipaðr ok ætladr kalladi hann af sinu nafni Forum. Hans systir Ysis for aa skipi til Egiptalandz. hon uar sua klok kona. at hon kendi egiptzkum monnum nockura þa bokstafi ok ritzháttu. sem þeir kunnu eigi aðr. Af sádplóg ok korngiỏrd fręddi[1 415] hon þa.[1 416] huar fyrir þeir kaulludu hana Ysidem. þat sem upp a þeirra[1 417] tunga þydiz iord. þar sem hon héét adr Juno. sua sem Jano. þi at philosophi sogdu. at hun uæri [sua sem hurð eðr port allra[1 418] þeirra kuinna[1 419] sem giptiz ok barnbærar væri.[1 420] Nu af fyrr sagðri sauk uar hon eptir sinn dauda i guda tỏlu [tekin[1 421] aa Egiptalandi. Þann tima for ok sun Phoronei er Apis[1 422] het á skipi til Egiptalandz. huern er nockurir menn segia uerit hafa eiginbonda[1 423] Ysidis. Var hann ok þar i gudi tỏlu tekinn ok kalladr Sarapis.[1 424]

Genesis. Esau geck at eiga .ii. konur storættadar af Chanaans ætt. þann tima sem hann uar fertugr at alldri. het aunnur Judith enn aunnur Bethsamath. ok gỏrdi sik sem einn herra ok hofðingia medr þeim mágum. uaru þær badar miok stygguar[1 425] ok stridar uid Ysaach ok Rebeccham.


Fra þui er Ysaach blezaði son sinn Jacob. [þa er hann hvgði Esau at bleza.[1 426]

Ysaach sagdi sua. Tal þitt ok raudd er þilikt sem Jacob enn hendr eru Esau.

47. Þar er nu til máls at taka. at sua sem Ysaach gerðiz madr miok gamalt ok hafdi mist synar sinnar. kalladi hann til sin Esau. ok taladi til hans aa þessa leid. Þu sér þat sun minn.[1 427] at ek elldumz mikit. ok ek ueit eigi minn daudadagh fyrir. nær hann [man koma.[1 428] tak þin uapn boga ok aurfar[1 429] ok gakk ut ok freista. at þu fair fengit nockut af ueidiskap. ok gor mer af þilika pottsteik eðr uelling. sem þu ueitz minn uilia ok uana til uera. ok gef mer þat sama til bordz sua buit at snæda. ok sealfs mins aund blezi þik [fyrir guði fyrr[1 430] en ek sáliz. Ok þegar sem Rebecca hafdi þetta heyrt. ok Esau uar ut genginn at fylla sins fuadur bøn ok bodskap. talaði hon til sins sunar Jacob. Ek heyrda upp aa at fadir þinn talaði[1 431] til þins brøðr Esau. ok hermdi honum huersu hann hafdi talad. Lyd nu at þi radum minum sun minn sagdi Rebecca. far ok ber mer þau .ii. kid. sem bezt bidr i allri minni[1 432] hiorð. til þers at ek gỏri þar af þinum fedr þers háttar fædzlur. sem ek ueit at hann etr giarna. Ok sem þu hefir honum [þers háttar retti[1 433] borit. ok hann hefir þar af etit. þa ma uera at hann blezi þer i stad Esau fyrr enn hann deyi. Hann suaradi þa. Þat ueitz þu modir min. at Esau brodir minn er madr allr lodinn. enn ek em allr limr ok slettr. Nu ef sua berr til. at fadir minn uill medr hondum þreifa um mik. ok kenni hann mik ok alla þersa mina gỏrd. þa ottaz[1 434] ek. at hann hyggi mik [uiliat hafa[1 435] dára sik ok seti mer þa boluan fyrir blezan. Þersi bauluan [sun minn[1 436] bidr ek at aa mer liggi sagði Rebecca. Ger þetta eina sem ek bydr þer. ok ber hegat til min þat som ek sagdi þer. Hann geck brott. ok bar henni þat sem hon bad. Matbio[1 437] hon þar af þess hattar fædu.[1 438] sem hon uissi fedr hans giarnaz uilia hafa. ok klæddi hann medr hardla godum klædum. er Esau atti ok hon hafdi heima þar at geyma hia ser. huer er frumgetnum syni til heyrdu. sem fyrr var sagt. Meðr kidskinnum huldi hun hans hendr ok hals. feck honum sidan i hendr þat pulmentum sem hon hafdi matgort. ok braud þau sem hon hafdi bakat. Bar hann þenna sama matbunað feðr sinum. ok sagdi sua. Faðir minn. Hann suarar. Ek heyrir edr huerr ertu son minn. Ek er Esau þinn son framgetinn sagdi Jacob. gordi ek nu sem þu bauðt mer. Ysaach taladi þa til sunar sins. Ok huersu bar þers til. at þu mattir sua skiotliga finna sun minn. Hann suaradi. Sua uilldi gud. at þat uyrdi skiott fyrir mer. sem ek uilldi fa ok finna. Gack hegat til min sun minn sagdi Ysaach. at ek profi meðr handa aatekning. huart þu ert sun minn Esau eðr eigi. Hann geck þa at feðr sinum. Ok er hann hafði handlat hann sem [hann uilldi.[1 439] sagdi hann sua. Tal þitt ok raudd er þilikt sem Jacob[1 440] enn [hendr eru Esau.[1 441] Kendi hann fyrir þann skylld eigi Jacob. at hans lodnar hendr gerdu hann likan sinum brædr hinum meira. enn um marga luti aðra uoru þeir hardla likir. sem tuiburum er uant at uerda. [Ysaach blezadi[1 442] hann ok sagdi sua. Ert þu sun minn Esau. Hann svaradi. Ek er hann. Ber hegat til min retti[1 443] þa sun minn sagdi Ysaach. sem þu hefir mer matbuit[1 444] af þinum ueidiskap. til þers at min aund blezi þer. Hann gerdi sua. ok þar meðr gaf hann honum uin at drecka. Ok sem hann hafdi bædi etit ok druckit. taladi hann til hans. Gakk hegat til min son minn ok kyss mik. Hann gekk at honum ok kysti hann. Ok þegar i stad sem hann kendi þann ilm ok anga sem af hans klædum uar. þa blezadi hann honum sua segiandi. Se her. mins sonar ilmr ok angi er þilikr sem sa ilmr sem af þeim fullgỏrfum akri uerdr. sem gud drottinn hefir blezað. Gefi gud þer mikla nægd hueitiss. uins ok uidsmiỏrs. af himins daugg ok þar meðr af iarðarinnar kost ok feiti. J þersum .iii. lutum ma rettliga skiliaz allr iarðarinnar freoleiki. fæðan fyrir hueitid. allr drykkr fyrir uinit. aull potagia ok uellingr fyrir uidsmiỏrit. Ok enn sagði Ysaach. Ættir ok alþyda þioni þer[1 445] ok sæmi þik. Brøðr þinir luti[1 446] þer ok tillæti ueiti. ok allra þinna brædra skalltu herra[1 447] uera.[1 448] Huerr sem þer hefir bannet. se hann bannaðr ok bauluadr. enn sa se fulluliga blezaðr sem þer hefir blezað. scolastica hystoria. Fekk Jacob þessa blezan eptir þi sem hans fedr orð ok ordanna kraptr uar til. enn eigi eptir hans aastundan þa at sinni. sua sem einn huerr byskup mætti uigia annars byskups klerk. þann sem hann hugdi[1 449] sialfs sins klerk. ok uæri þo uigdr allt at eins. speculum hystoriale. Eigi syndgaðiz hann ok [af þersarri[1 450] sinni gord. þiat þessa frumgetins sunar tign ok blezan grápadi hann eigi ne feck medr nỏkkurri flærð. helldr tok hann hana ok keypti af sinum fedr sua sem sér eiginliga ok tilheyriliga. eptir þi sem hinn heilagi Gregorius segir. Eigi laug hann ne falsadi segiandi sinum feðr at hann uæri Esau. [fyrir þann skylld at hann var Esau[1 451] eigi i sialfs sins persona helldr i frumburdarins tign. þaleidis sem Johannes baptista uar Helias eigi i sinni natturu edr persona utan helldr i sinum kraptauerkum.

Genesis. Þegar[1 452] sem Ysaach hafdi næfrliga[1 453] lyktat sinu fyrr sỏgdu tali ok Jacob uar ut genginn. kom Esau ok bar sinum fedr þa fædu. sem hann hafdi honum matgỏrt ok sodit af sinum ueidiskap. ok sagdi sua. Ris upp þu fadir minn. ok et af þins sunar uillibraad ok ueidiskap. at þin aund blezi mer nu. Huerr ertu sagdi Ysaach. Hann svaradi. Ek em þinn frumgetinn son Esau. Ysaach ottadiz þa mikilliga ok undradiz meirr enn til dæma eðr nockurr madr mætti skilia edr trua. ok sagdi sua. Huerr er sa at þi er til min bar nu fyrir litilli stundu þa uillibraad ok ueidiskap sem hann hafði fengit.[1 454] ok aat ek af aullum þeim rettum fyrr enn þu kiæmir. Gaf ek honum þa[1 455] blezan. ok hann man æ blezaðr uera. Ok er Esau heyrði þersi fedr sins ord. þa setti hann upp mikit op. ok i [þeim angist ok eliar[1 456] sem hann feck af þersu aullu saman. sagdi hann sua. Bleza mer[1 457] eigi at sidr faðir minn. scolastica hystoria. En fyrir þa sauk at Ysaach uar þat synt ok uitrað i þersarri miklu ręzlu ok enn helldr nauckuru miklu umegni. sem hann fekk þann tima sem Esau kom aptr. at þetta uard allt eptir guds uilia. ok hann undirstod merking þeirrar milldu flærdar ok klokskapar. sem þar for framm. ok þar fyrir uar hann þi sidr reidr. at hann styrkti ok stadfesti þat sem hann hafdi fyrr gort. ok sagdi hann sua. genesis. Þinn broðir samborinn kom nockut sua klokliga ok tok þina blezan. Hann svaradi. Rettliga uar hans nafn kallat Jacob. fyrir þa grein at nu sueik hann mik annan tima ok gróf enn undir mer. J fyrstunni tok hann frumburði mina. enn nu ripsaði hann ok grápaði blezan mina. edr uardueittir[1 458] þu eigi adra blezan mer til handa. Herra þinn hefir ek [nu hann[1 459] skipat sagdi Ysaach. ok alla hans bræðr lagda ek undir hans tyktan ok yfirbod. Medr hueiti. uini ok uidsmiỏri styrkta ek hann ok stadfesta. ok huat ma ek þer gỏra son minn sidan. Esau suaradi. Hefir þu eina [at eins[1 460] blezan til fadir minn. ek bidr at þu blezir mik[1 461] eigi sidr enn hann.[1 462] Nu sem hann grét medr opi miklu ok ỏdrum sinum[1 463] lætum. geckz Ysaach hugr uid ok sagði sua. J iarðarinnar kost ok feitleik ok þar meðr i þeirri dỏgg er ofan or himninum kemr man þin blezan uera. Kom þat framm i þi landi sem Jdumea het [ok siðan[1 464] af hans nafni Edom. þiat þar er hin bezta hagiỏrd eptir þi sem Commestor segir. Ok enn lagði[1 465] hann til nỏckur orð spaandi af hans eptirkomandum ættmonnum. Meðr suerð mantu lifa ok bardagamadr uera ok bræðr þinum þiona. Kom þat þa framm er Jdumea uard skattgilld þeim sem formenn uaru yfir Jsraels husi. Enn þo man sa timi koma sagdi Ysaach. at þu mant hans aanaudarok [reka brott ok[1 466] af reida þinum halsi. Þat fylldiz þa ok framm kom. er Jdumea bardiz moti ualldi ok yfirbodi Jude.


Fra brautferð Jacobs ok huat guð syndi honum i suefni[1 467]

48. Esau hatadi iafnan sidan brødr sinn Jacob fyrir þa sỏmu blezan. sem fadir hans hafdi gefit honum. ok taladi sua nỏckurum sinnum [upp aa sealfs sins hiarta. Daudadagar fedr mins munu[1 468] skiott koma. ok skal ek þa drepa brodur minn Jacob. Þessor ord uaru kunnig gior Rebecche. scolastica hystoria. Þat er [aa þa leidiss[1 469] at skilia. at Rebeccha uissi hugrenningar Esau af uitran þers sama anda[1 470] sem henni kendi klokskap sem Jacob hafði uidr sinn [broður Esau.[1 471] Afsakadiz hann ok lyginni[1 472] uiðr sinn feðr. enn flærdinni ok prettunum uidr brædr sinn. fyrir þa lydni sem hann ueitti sinni mædr. Enn modir hans afsakadiz fyrir heimolligt heilags anda raad. genesis. Hon let kalla ser son sinn Jacob. ok talaði þa[1 473] til hans. Vit þat at broðir þinn Esau heitaz[1 474] at drepa þik. Nu fyrir þann skylld [haf ok[1 475] heyr mitt tal ok rád. Far i brott fra honum ok fly til Labans brøðr mins i Arán. ok bygg i hia honum um nỏckura fáá daga. þar til er grimd hans ok reidi sefaz ok gengr af honum. ok hann gleymir þeim lutum sem þu hefir honum i moti gert. Sidan man ek senda [þer ord[1 476] at þu komir hingat. Ok fyrir huern skylld skal ek beggia minna sona aa [einum degi[1 477] missa. Ok af þi at hon uilldi. at þetta gerdiz medr godu orlofi fedr hans. þa geck hun til hans. ok sagdi honum sua. Eigi hirðir ek at lifa. ef Jacob fær nockura af herlendzkum konum edr [af dęttrum Héét[1 478] ser til eiginkonu. Let Ysaach þa[1 479] kalla til sin Jacob ok blezadi honum þa enn af nyiu ok fyrirbauð honum at taka sér eiginkonu af Chanaans ætt.[1 480] far helldr son minn sagdi hann i þa Mesopotamiam sem aa Syrlandi er. til húss ok herbergiss modurfedr þins Batuelis. ok fa þer þar eina konu[1 481] af dætrum modurbræðr[1 482] þins Labans. Almattigr gud blezi þik. hann láti þik uaxa ok aukaz. sua at ut af þer komi margar þiodir. gefi hann þer ok þinu afkuęmi [eptir þinn dagh[1 483] þilika blezan. sem hann gaf feðr minum Abraham. at þu eigniz þitt utlegdarland. þat sama sem hann het þinum fuadurfeðr. Eptir þat for Jacob i brott fra sinum fedr ok mædr i[1 484] þeirra godu orlofi. ok letti[1 485] eigi fyrr enn hann kom fram i fyrrnefnda Mesopotameam til modurbrodur sins Labans sunar Batuelis. Enn sem Esau uard þess uiss. at fadir hans hafdi þa enn blezad Jacob ok bodit honum at fara til Mesopotamiam at fa ser þar kuanfang. ok hann hafði sua gort sem honum uar bodit. enn i annan stad uissi hann at feðr hans uar litt uiliat til Chanaáns dætra. ok hann hafdi þat miok i mot hans uilia gert. er hann hafdi af þersarri kynkuisl seer konu[1 486] fengit. þa for hann til fauðurbrodur sins Hismaelem ok tok hans dottur er Malech[1 487] het samborna systur Nabaioth ser til eiginkonu iafnframm[1 488] þeim sem fyrr hafði hann tekit. Enn sua sem Jacob uar ut genginn af fyrr nefndum stad eðr borg Bersabee. þa byriadi hann sinn ueg til Aran leggiandi sina leid um Chananeam. [scolastica hystoria.[1 489] Hann ottaðiz þo þar[1 490] landzmenn. fyrir þa sok at Chananei uaru miok þungir ok illa uiliadir fedr hans af hinum fyrrum hans bardỏgum. þeim sem hann hafdi þar hait. einkannliga þa mest er hann fangadi Chariathim. þann stad eðr borg sem sua heitir. þi at þar lagdi hann mesta stund ok starf áá. ok fyrir þi ottadiz[1 491] Jacob at taka sér medr nỏckurum innlendzkum[1 492] manni herbergi.

Ok er hann uar sofnaðr. þa sa hann einn þann stiga. sem hann stod nidr aa iordina. enn hans lengd ok hæd tok allt vpp til himins. þar medr sá hann i suefninum ganga guds engla upp eptir stiganum ok nidr.

Genesis.[1 493] Ok er hann kom at aptni dags til þers stadar sem Luxa[1 494] heitir. ok hann uilldi taka aa sik huilld ok nádir eptir þat er solu uar sett ok leggiaz nidr til suefns. þa tok hann einn stein af þeim sem þar uaru[1 495] nærri honum ok lagdi undir hỏfud ser ok sofnaði þar áá. Ok er hann uar sofnaðr. þa sa hann einn þann stiga. sem hann stod nidr aa iordina. enn hans lengd ok hæd [tok allt vpp[1 496] til himins. þar medr sá hann i suefninum ganga guds engla upp eptir stiganum ok nidr. Josephus segir sua.[1 497] at hann sa þær myndir stiga niðr eptir stiganum. sem miklu sæmiligri natturu hofðu meðr sér enn nỏckurir menn. hann saa ok sealfan gud i stiganum ueranda ok heyrði[1 498] meðr þessum ordum til sin talenda. genesis.[1 499] Ek er gud þins fedr Abrahams ok Ysaachs. þetta land er nu sefr þu áá man ek þer ok þinu afkuęmi gefa. Man þitt kyn ok freo sem iarðarinnar dupt mart [ok mikit[1 500] uerða. man þat dreifaz til austrs ok uestrs. suðrs ok norðrs. ok allar ueralldarinnar kynkuislir munu i [þer ok[1 501] þinu kyni blezadar ok signadar uerda. Ek man þinn hirdir ok geymari uera hueria leid sem þu uill farit hafa. ok til [þersa sama[1 502] landz þik aptr senda. ok eigi fyrri[1 503] þik upp gefa enn ek hefir alla þa luti fyllt ok framm latit koma sem ek hefir talat. Ok er Jacob uaknaði af suefninum. sagdi hann sua. Senniliga er drottinn i þersum stað. ok uissu ek þat eigi. Ok enn talaði hann sua sem af nockurum otta eðr rædzlu sua segiandi. Hardla hræðiligr er þersi stadr. her biðr ecki nỏckut annat nema[1 504] her er guds hus ok himinrikiss port. [scolastica hystoria.[1 505] J þersum ordum spaadi hann fyrir at þeim .iii. lutum. sem aa þersu sama landi komu longu sidarr framm. þat uar af eptirkomanda lỏgmaali. af guds musteri ok af piningu Jesu Kristi. Þiat lỏgmaalit er hrædiligt ok ottaligt.[1 506] guds hus er musterit. enn pining Jesu Kristi er himinrikis port ok upplokning. Ok sua sem hann stod[1 507] upp um morgininn. tok hann þann sama stein. sem hann hafdi legit ser undir hỏfut um kuelldit. reisandi[1 508] hann þar upp til marks ok [aminningar lofsamligrar[1 509] þersar syner. ok steypandi oleum nidr yfir hann. offrandi[1 510] þat sua gudi. Het hann þa þeim sama gudi. sem honum hafdi uitraz. heit[1 511] sua segiandi. Ef gud drottinn hefir medr mer uerit ok uardueitt mik a þeima ueg. sem nu gengr ek. ok gefr hann mer noga[1 512] fæðu ok sua klæði. ok gefr hann mer uel at fara ok medr farsælld til mins feðr huss aptr at koma. þa man drottinn iafnan minn gud uera. ok þersi steinn sem ek reista nu her upp til lofsamligrar aminningar. ok sa stadr sem hann stod á. man kallaz guds hus. ok af aullum þeim lutum sem hann hefir mer gefit skal ek honum tiundir ok adrar fornfæringar offra. sua sem ek hefir aptr higat komit. Kalladi hann sidan þa somu borg af þersum ordum ok atburð Bethel. þat þyðiz guds hus. sem adr het Luza. ella kallaz hon guds fórn eptir sỏgn Josephi.


Her segir fra þui er Jacob [feck Rachelar[1 513]

Jacob starfaði þar ok stundadi fyrir Rachelar skylld um .vii. aar. ok fell honum þat sua liett fyrir astar sakir uidr hana. sem faair dagar hefdi uerit.

49. Þadan for Jacob i Mesopotamiam. ok kom um sidir eptir langan tima liðinn framm til borgarinnar Aran eda Charram. Hann sa þar einn brunn i plazi nokkuru edr eng ok margan saud liggianda[1 514] uidr brunninn. þiat ollum þeim smala uar uant þar at uatna ok byrgia hann sidan medr einum miklum steini. skylldi honum fra uellta þann tima sem allr saudrinn uæri saman rekinn. ok uatna sua aullum i senn. setia hann sidan aptr yfir brunninn. sem fenadrinn uæri fullr. Hann talaði þa til fehirdanna. Huadan eru þer brødr minir. Þeir suỏrudu. Vær erum af Aram.[1 515] Hann spurði.[1 516] Kunni þer nỏkkut Laban Batuels sun. Þeir suorudu. Hann kennum uer uissuliga. Er hann heill sagði hann. Vel ma hann sogdu þeir. ok dottir hans Rachel kom nu her medr sealfs hans saudum. Langt er enn dagr eptir sagdi Jacob. ok er enn ecki timi at reka saudinn i rettir. gefit honum at drecka ok latit hann[1 517] á gras. Þeir suoradu. Eigi megum uęr þat fyrri gera enn allr busmalinn er adr saman rekinn. lettum eptir þat steininum af brunnzins glugga. ok uỏtnum sua allri hiỏrdinni i senn. Ok rett sem þeir talaðuz uidr. þa kom Rachel meðr saudum fedr sins Labans. Þegar sem Jacob sa hana. uitandi at hon uar hans systrungr ok at Laban moðurbroðir hans átti saudina. þa lagði hann steininn brott af brunninum. ok er allri hennar hiord uar natnat. þa kysti hann hana. ok sagdi henni at hann uar sun hennar faudursystur Rebecce. Hon skundadi at segia þetta fedr sinum. ok þegar leid sem hann uissi[1 518] at Jacob systurson hans uar þar kominn. þa gekk hann skiotlega[1 519] ut i moti honum. faðmandi[1 520] hann ok kyssandi. leidandi[1 521] hann meðr slikum blidskap inn i sitt hus ok herbergi. Ok er Laban heyrði. huer sauk til uar þangatferdar hans ok flotta. þa suaradi hann. Mitt kiỏt ok bein ertu. Sem hann segði sua. Af þi at þu ert min ætt ok náskylldr fręndi. þa hird þik her i hia mer.

Ok er hann hafði þar uerit einn manad. talaði Laban til hans. Mantu [nỏckut til engrar[1 522] rentu mer uilia þiona. þar sem þu ert minn broðir ok systursun. Seg mer til huers þu mælir. Laban atti .ii. døtr. het hin ellri Lia enn Rachel hin yngri. Lya uar nỏckut augsur ok hafdi krỏnk augu. en Rakel systir hennar bar eina uæna ok fagra ásionu. ok af þi at Jacob elskadi hana. sagdi hann sua. Ek þionar þer um .vii. áár til þess at þu giptir mer hina minni dottur þina Rachel. Laban suaradi. Betr man uera at ek gipta[1 523] þer hana helldr enn odrum manni.[1 524] ok uar medr mer. Jacob starfadi þar ok stundadi fyrir Rachelar skylld um .vii. aar. ok fell honum þat sua liett[1 525] fyrir astar sakir uidr hana. sem faair dagar hefdi uerit. Eptir þau .vii. aar lidin[1 526] taladi hann sua til Labans. Gef mer konu mina. þiat nu er sa timi fylldr ok frammkominn. sem ek hefir til skylldat at ganga i sæng medr henni. Laban [bio þa[1 527] bruðlaups ueitzlu. baud hann þar til mỏrgum sinum uinum. ok um kuelldit sua sem til sængr skylldi ganga. uar Lya leidd ok lagin[1 528] i sæng Jacobs. ok fengin su þerna henni til þeonostu sem Zelpha het. Jacob geck i sæng til brudarinnar eptir siduana. ok sem morginn kom[1 529] ok hann sa Lyam liggia hia sér. talaði hann til mágs sins. Huat gỏrd er þetta er þu hefir gỏrt. eðr þionadi ek þer eigi fyrir Rachelar skylld. fyrir hueria grein gỏrdir þu þess háttar lut eðr prett uidr mik.[1 530] Ecki er þat her uani edr vaarr[1 531] landzskapr sagdi Laban. at gipta[1 532] fyrr hinar yngri dætr sinar enn hinar ellri. Sitium at brudlaupi þersu fyrst um eina uiku ok fyllum þat eptir uana. ok sidan man ek gipta þer hina eigi sidr fyrir þat starf ok þionostu sem þu munt mer um ǫnnur . vii. aar ueita. Þetta lét Jacob ser lika. ok sem uika uar lidin. þa feck hann Rachelem sér til eiginhusfru. Var henni su þerna af feðr sinum gefin til þionostu sem Bala heet. scolastica hystoria. Fyrir þann skylld þotti Jacob[1 533] þessi .vii. aara timi sua skammr ok litill. at miok[1 534] fusum manni til eins huers þickir sealfr flytirinn iafnuel tomláátr uera. ok enn fyrir þat at hann þottiz sua elskuligan ok ynniligan[1 535] lut uidr litlu uerði keypt hafa sem Rachel uar. Hefði hann ok miklu fleiri áár fyrir hennar skylld þionat fyrr enn hann hefdi mist hennar. fell honum ok létt lystiligt[1 536] uerk. Josephus segir. at Jacob bygdi þa fyrstu nátt með Lia sem þau lagu[1 537] bædi samt sakir þers at hann kendi eigi huar þeirra systranna uar fyrir nattarinnar[1 538] skylld. ok hins annars at hann var kendr af dryck. ok[1 539] þi kærdi aa sealfan ueitzludaginn um[1 540] þat sama uidr Laban mág sinn sem nu uar sagt. Enn Laban bað hann uera ser þar um uárkunnigan. bædi sakir þers naudsynligs uana sem þar uar landskapr til ok þers annars at hann uilldi helldr hindra at senda dottur sina til Chananeos. þar sem hann iðraðiz[1 541] at hann hafdi systur sina Rebeccham þangat sent. Jeronimus segir. at þeir uillaz sem þat segia at Rachel uæri eptir aunnur .vii. aar lidin gipt ok gefin Jacob. utan helldr segir hann. at hon uar honum gefin þegar eptir þa .vii. daga. sem brudlaups ueitzlan stod. Uar fyrir þa sauk[1 542] þess at beþit. at hon uæri uti. at eigi gerdiz nokkur rugtan eðr sundrlyndi af þi. at aunnur brudr [þa enn af nyiu uęri[1 543] til hins sama brudgumans innar leidd. genesis.[1 544] Enn at þeim lyktadum ok lidnum uar[1 545] þat hans brullaup frammgengt. sem hann uar giarnari til.[1 546] Sua sem hann geck at eiga Rachelem. lagdi hann ok meira[1 547] elskhuga til hennar [enn til Lya. þionandi[1 548] fyrir Rachelar skylld aunnur[1 549] .vii. aar eptir þi sem skilmaali þeirra máága stod[1 550] til.

Speculum hystoriale. Enn þar sem Jacob er af mỏrgum[1 551] monnum sua sem af einum þungum glæp þi brigzlat ok i moti kastat. at hann hafði[1 552] .iiii. konur medr ambattum eiginkuenna sinna. þa ma hann iafnuel medr almenniligum flutningi ok frammsỏgn[1 553] þar af reinsaz ok afsakaz. þiat sumar syndir eru i moti natturu. sumar natturuligar. nockarar af þeim uerða geruar ok framdar moti sidsemdum. enn aðrar moti boðordum. Nu medr þi at þu hugsir til natturunnar[1 554] þa fremia þeir allir sem henni fylgia fullkomliga sambudina. til þess at gera ser afspring enn eigi sakir lostasemdar[1 555] edr munudlifiss. Sér þu til sidsemdanna. þa uaru þær[1 556] eigi þann tima[1 557] i þeim londum. Enn ef þu hugsar til bodorðanna. þa uar þersi háttr meðr ỏngu lỏgmáli bannaðr eðr fyrirbodinn i þann tima. Ok fyrir hueria sauk er þat nu synd at þi. af nỏckurr gỏrir þat. utan fyrir þa at þat er nu bæði i moti sidsemdum ok lagasetningum. Vndirstanda þeir ok[1 558] medr ỏngu moti. sem nu gora þers háttar luti. hinna astundan. hverra hugarkrapta er þeir[1 559] meðr aullu eigi uita.


Fra Lyam kono Jacobs ok sonum hennar[1 560]

50. Ok sem gud drottinn sá. at Jacob fyrirleit[1 561] sina husfru Lyam. þa gaf hann henni þat til hugganar. at hun gat sun at eiga uidr[1 562] sinum bonda. til þess at þadan af legði hann meiri bliðu ok astuð til hennar. þar sem hennar systir Rachel var ubyria. [Sa het[1 563] Ruben. þat er synar[1 564] sun. sua segiandi. Gud drottinn sa mina lægd ok litillæti. man minn bondi[1 565] nu mik elska. Hun gat annan son ok fæddi sua segiandi. Fyrir þann skylld gaf guð mer ok þenna. at hann heyrdi at ek uar hafnad. Þenna kalladi hon Simeonem. þat þydiz heyrn. Þridia tima gat hun sun. ok fæddi ok sagdi sua. Nu man minn bondi uisliga mer samtengiaz ok sitt samband uidr mik leggia. fyrir þa sauk at ek hefir nu fædt honum .iii. syni. Fyrir þa grein uar hann kalladr Leui. þat þydiz uidrlagning edr felagskapar styrkiari.[1 566] Fiorda tima fæddi hon sun ok sagði sua. Nu iáter[1 567] ek drottni. Af þi uar sa sueinn Judas kalladr. þat þydiz iatning. Eptir þat letti hon af at fæda.

Ok[1 568] sem Rachel sáá at hun uar ubyria. aufundaði hon systur sina Lyam. talandi sua til bonda sins Jacobs. Ger mer bỏrn nỏckur. ella man ek deyia. Hann reiddiz[1 569] við þessor hennar ord. ok sagdi sua. Er ek nỏckurr[1 570] sa gud sem þik suipti þins[1 571] kuidar burd ok aauexti. Ek hefir sagdi hun þernu mina Balem. Gack til hennar ok freista. at ek fái af henni mer sonu. þo at ek fái eigi af sealfri mer. Lagdi hon siðan sina ambátt Balam til sambudar upp við hann. Ok af þeirri sambud fæddi hon son. huar af er Rachel sagdi sua. Nu dæmdi gud drottinn mik heyrandi mina rỏdd. gefandi mer sun ok samuirðandi mik sua systur minni. Var sueinninn fyrir þa skylld kallaðr Dan. þat þyðiz domr. Þersi sama Bala gat at eiga annan sun meðr Jacob. af huerium er Rachel talaði sua. Samuirði gud mik systur minni [ok mektaðiz ek nu miǫk.[1 572] Var [sueinninn fyrir þann skylld kalladr[1 573] Neptalim. þat er uirding edr uidleiki. Nu sem Lya skilði at hon letti af barnburdinum. gaf hon bonda sinum til sambudar þernu sina Zelpham. Hun gat medr honum sun ok sagdi [sua Lya.[1 574] Sælliga [uar ek sett.[1 575] Fyrir þa grein uar sa sueinn kalladr Gaad.[1 576] þat þydiz sælu. Zelpha fæddi son annan. huar af er Lya sagdi sua. Fyrir sælu minni er þetta. þiat allar konur munu mik sæla segia. ok fyrir þann skylld uar sa sueinn kalladr Asser. þat er sæll.

Scolastica hystoria. Nær þersum tima uard storliga[1 577] mikit flod i þeirri Girklendz halfu er Achaia heitir. aa dỏgum þers konungs sem Ogyges het. hann endrbøtti þa borg sem Accha het ok kalladi hana siden Eleusinam. Þa syndiz su mær uidr uatnid Triconidem sem Girkir kalla Mineruam. hana segia þeir fundit hafa margskonar listir.[1 578] ok mikils hattar manuit.[1 579] ok einkannliga allar þær sem af ullu uerda gỏruar. Ysidorus. Trichom[1 580] het eitt mikit stỏduuatn i Affrica. hia hueriu er [segiz at hun[1 581] syndiz aa iungfru alldri. ok fyrir þa sauk heitir hun ỏdru nafni Trichonia. huadan af er hun uar af heidnum monnum i guða tỏlu hỏfd heimolliga. sem hennar ætt ok afspringi[1 582] uar til[1 583] aullum ukunnigr.[1 584] Enn fyrir þann skylld at þeir trudu ut[1 585] af henni[1 586] monnum ueitaz skynsemd ok iþrotta skilning.[1 587] þa sogdu þeir hana af hofði sealfs Jouis fædda uera. Þat er ok hennar nafn. at hon heitir Pallas. af þeirri ey i Tracia landi sem Pallene[1 588] heitir. i huerri er hon uar fostrad ok uppfædd. ella[1 589] af þeim risa sem hun drap. ok Pallans heet. Sua segia ok. at þær eyiar sem Ciclades heita .xl.[1 590] ok .iii. at tỏlu. hueriar er fordum uaru hinn seaundi partr af Grecia. varu a morgum manadum huldar. sem ein ok idulig nátt uæri þar iafnan þann tima sem þetta flod uar i Achaia. Enn sua sem uỏtnin minkaduz. þa skein solin [fyrst aa þa eyna[1 591] af þeim ollum londunum[1 592] er þar lagu nalæg sem Delos heitir. enn þat þydiz birt edr audsynt. þiat hon feck af þi nafn. at hon birtiz fyrst ok syndiz[1 593] eptir þersi hin miklu undr. Þessi[1 594] ey heitir ok oðru nafni Ortigia. fyrir þa sauk at þeir fuglar sem coturnices heita. ok Girkir kalla ortigias. varu þar fyrst senir. Þetta telr Ysidorus næst Noa flodi. enn[1 595] þat hit þridia sem uard i Thessalia. þeirri Girklandz halfu sem sua heitir. a dỏgum Moysi ok Amphitrionis konungs.


Her segir fra þui huersu marga sono Jacob atti medr þeim systrum[1 596]

51. Nu skal þar til taka sem [fra uar[1 597] horfit. at sua sem Ruben hinn ellzti son Lye ok Jacobs geck ut i akr. þann tima sem hueitikorn uar skorit. fann hann[1 598] þau grỏs sem manndragore heita. ok bar heim medr ser ok gaf modur sinni. [scolast. hystoria.[1 599] Enn fyrir þi at nockurir menn segia þess háttar gras edr eplakyn gora eðr gefa þeim konum freoleik. sem adr hafa uerit ubyrea. ef þær eta þat. þa giratiz[1 600] Rachel at eta þat sama gras. þegar hon sa þat. talandi sua til sinnar systur Lyam. Gef mer nockurn part af þersu grasi sunar þins mandragora. Hon svaradi. Huart syniz þer þat litils uert. at þu takir bondann af mer. nema þu takir þar medr þau manndragores[1 601] sem son minn [feck ok færdi[1 602] mer. Enn fyrir þa sauk at Rachel uilldi blidka systur sina enn þiggia þo allt at eins þat er hun bað. þa sagdi hon sua. Sofi hann hia þer i natt fyrir þessarra grasa skylld. Gek Lia þegar um kuelldit ut i mot Jacob. sem hann kom[1 603] af akri ok taladi til hans. Til minnar sængr átt þu i kuelld at ganga. þiat medr kaupi leigða ek þik fyrir þat sama manndragora sem sun minn gaf mer. Suaf hann þa nátt meðr henni. Gud heyrdi hennar bønir.[1 604] ok fæddi hun honum [hinn fimta[1 605] sun sua segiandi. Verkkaup ok ỏmbum gaf gud mer fyrir þat er ek gaf mina ambátt minum bonda i ualld. ok fyrir [þann skylld[1 606] kalladi hun þann suein Ysachar. þat hefir sua mikit at þyda. hann er uerkkaup. Gaf hon honum fyrir þa grein þat nafn. at hun hafdi medr manndragores[1 607] bondans sambud keypt áá þeirri sỏmu natt sem hann byreadiz. Ysidorus segir at manndragora hefir sua uaxna rot undir séér sem manz likami. ok sumir[1 608] af þeim beri meirr karlmanz mynd. ok þilik flur edr lauf sem ber.[1 609] Enn adrir[1 610] hafi[1 611] kuenmanz mynd. berandi epli meðr sua uorðnum flurum edr laufum sem surur. Lya gat at eiga hinn .vita. sun. ok sagdi sua. Meðr godum mund ok heimanferd giæddi guð mik ok audgadi. man bondi minn nu fyrir þann skylld uissuliga medr mer byggia. at ek hefir fætt honum .vi. syni. Var sueinsins nafn af þi kallat Zabulon. þat ma þer uel segiaz bygging. Sidan fæddi hon eina dottur er Dina uar kallad. Þar kom at gud minntiz eigi sidr medr sinni miskunn Rachelar heyrandi hennar bøn. ok let hana kuiðuga uerda. fæddi hon son. ok[1 612] sagði sua. Mitt brigzli tok gud[1 613] af mer. [ok[1 614] þar medr sua segiandi. Gefi gud mer her medr annan son. Var hann af þessum hennar ordum Joseph kalladr. þat þydiz aukning.


Her segir fra þeim magum Jacob ok Laban[1 615]

52. At lidnum þeim .xiiii. aarum. sem Jacob hafdi þionat mági sinvm Laban fyrir beggia sinna husfrua skylld ok Joseph uar fæddr. taleði hann sua til Labans. Gef mer gott orlof. at ek fari heim aptr til mins fostrlandz ok fỏdurleifdar. ok gef[1 616] mer lidugar husfrur minar. fyrir [huerra skylld er[1 617] ek hefir þer þionat. ok þar meðr ỏll min bỏrn. þu ueitz uel alla[1 618] þionostu sem ek hefir þer ueitt. Laban svaradi. J þinu augliti uilldi ek giarna [giæfumaðr uera.[1 619] þiat meðr fullkominni profan hefir ek [þat fundit ok skilit[1 620] at gud hefir fyrir þina skylld mer blezat. Mæl þu þer ok akued þilikt kaup. sem þu uill at ek gefi þer. þu ueitz sagdi Jacob. meðr huerri dygd ek hefir þer þionat ok huilik er þin eign hefir undir [minni hendi[1 621] uordit. þu attir litit eina aðr en ek kom[1 622] til þin. enn sua hefir gud þik blezat i minni hingatkuamu ok uel uiðr þik gort. at þu ert[1 623] driugum uordinn uellaudigr madr. Er[1 624] þat nu ok rettligt ok uel uidrkuęmiligt. at ek ueita sealfs mins husi forsio nu um sidir. Huat skal ek gefa þer sagdi Laban. Jacob svaradi. Ecki vil ek aa kueda. Enn ef þu gorir þat sem ek beidiz. þa man ek geyma hiardar þinnar ok hana fæda enn um stund. Gack umuergiss[1 625] sealfr ok skoða allar þinar hiardir. ok skil brott fra minni [gięzlu ok[1 626] geymslu huern þann saud sem þu finnr flekkottan edr nockurs konar mislitan. ok faa þa sunum þinum [i hendr[1 627] til geymslu. enn faa mer at geyma aullum einlitum saudum. Se þat allt mitt uerkkaup sem undir þeim hinum einlitum [elz er ek hefir at geyma[1 628] fleckott eðr nockurs konar[1 629] mislitt. huart sem þat er medr færsaudum edr geitsaudum. enn allt þat sem einlitt hefir fæðz undir þeim hinum einlitum se þitt. Man þa mitt[1 630] rettuisi frammleiðiss mer i moti koma. Sem hann segði sua meðr enn liosarum orðum. Natturan seolf uinnr medr[1 631] þer[1 632] i þessum minum skilmála. þiat þat er natturuligt at huitir fæðiz af huitum enn suartir af suỏrtum. Enn medr mer ma uinna sigr ok audna. medr þi at gud uili þat mer moti natturu ueita fyrir mitt starf ok stundan. sem hann sér at matuligt[1 633] ok rettligt er. Þetta likadi Laban[1 634] uel. Skildi hann þegar aa þeim sama degi alla fleckotta saudi ok mislita langt i brott fra þeim sem einlitir uaru. sua uedra sem hafra.[1 635] ok þar medr geitr [ok bucka.[1 636] ok feck alla þa sunum sinum at geyma. Enn alla þa sem einlitir uaru fekk hann Jacob at geyma. ok let eigi skemra i milli uera. þar sem huarir geymdu sinnar hiardar. enn .iiiia. daga leid. til þess at engi prettr edr uæl skylldi af þi uerda mega. er þeir uæri nalægir[1 637] sin i milli. [scolastica hystoria.[1 638] Jacob fann ok feck séér eina nyia klokskapar list. stridandi upp aa þenna haat med natturuligri uælfinni[1 639] moti sealfri natturunni. at hann tok gręna uỏndu af popleris[1 640] ok platanis. þeim tream[1 641] er sua heita. ok enn fleirum þar medr. ok birkti þa sumstaðar. enn annan hvern partinn[1 642] let hann iafnan ubirktan uera. sua at bæði uar eptir aa þeim næfr ok bỏrkr. Alla[1 643] birkti hann suma uỏnduna. ok uaru þeir þa huitir eptir. enn let suma uera meðr ollu ubirkta. ok uaru þeir þa grænir. setti sidan þersa uỏndu sua mislita nidr i þeim þróm eðr brydium. er þi sama uatni uar i hellt. sem smalinn allr saa sem hann geymdi skylldi uatnaz uidr. uanduirkliga geymandi[1 644] at þeim tima sem [hiordinni uard[1 645] sem heitaz. ok let hana. þann tima sem mestr uar hitinn aa daginn ok hun uar[1 646] lystugaz at drekka. uatnaz medr þetta sama uatn. til þers at ær ok geitr skylldu uỏnduna sua skapaða ok þeirra skugga i uatninu þa sia. er[1 647] þær uæri blæsma ok þær skylldi sinn burð geta. til þess at hann yrdi medr sama hætti mislitr. sem skuggar þeir sem þær saa[1 648] upp aa. er uedrarnir ok buckarnir lágu þær. Vard þetta allt medr hans klokskap ok tilstilli frammgengt. at sua bar huarrtueggi saudrinn. sa sem fyrst gekk ok snemmbæraztr[1 649] uar. allan sinn burd fleckuttan ok mislitan. sem hann hafdi[1 650] mislita séd uỏnduna ok þeirra skugga i þann punct sem burðrinn byriadiz. Nu atti Jacob eptir fyrr sỏgðum skilmala allt[1 651] þat sem fleckutt fæddiz edr nỏckurs háttar mislitt. enn Laban þat eina sem huitt edr suart yrdi. En til þers at hann vyrdi eigi grunadr eðr fundinn at þersarri sinni uælfinni.[1 652] þa hafdi hann þersa klokskapar list uid þann einn fenadinn[1 653] sem fyrst gekk ok snemmbæraztr uar. enn uid engan hinn sem seinaz geck ok sidbærri uar. þiat flestr fenadr med iỏfnu kyni er sá minni natturu sem [sidarr berr.[1 654] Vard sua Jacobs allr sa burdr ok undireldi þers fiár sem hann hafdi at geyma sem ellztr uar. enn þat eina Labans sem sidarst uar borit ok dáligaz uar. ella kallar hann þann burdinn sidskota. sem at þi [byreaz at[1 655] uedrinn eðr bukkrinn uar [aa haustið[1 656] til látinn. þiat sua segiz at su se saudarins nattura badi[1 657] i Mesopotamia ok Jtalia. at hann beri .ii. sinnum á hueriu áári. speculum hystoriale. Commestor segir sua. at þat er eigi ulikligt eðr undarligt. at burdrinn uerdi likr þeirri mynd eðr likneskiu. sem hon séér i sidarsta punct lostagirndarinnar sua sem hun uerdr at honum hafandi. medr þi at Jeronimus segir sua. at þetta[1 658] sama uerdi[1 659] medr horsunum i Spania.[1 660] Ok sá meistari sem Quintillianus het[1 661] uernaði sua nockura fru. þa sem fæddi sua sem blalendzkan burð. at hann profadi þat af þi sua uordit hafa. at hon hafði þers háttar likneski[1 662] seeð i þann punct sem burdrinn byreaðiz meðr henni. Ok i bokum[1 663] Ypocratis finnz þat skrifat. at menn ætlaðu at pina þa konu sem hon hafdi fæðt hardla uænt meybarn miok ulikt bædi fedr ok mędr ok þar medr ỏllu þeirra kyni. þar til er þersi hinn sami Ypocras bad menn leita ok foruitnaz. ef þilik skrifan fyndiz skrifat[1 664] i þeim suefnklefa sem barnit uar byriat i.

Genesis. Jacob gerðiz þa rikari madr driugum enn til døma. einkannliga at ganganda fé. hann hafdi ok marga menn þa sem honum til heyrdu. þræla ok þionostukonur. asna ok ulfallda. Ok sem hans kostr gordiz sua mikils háttar. þa heyrdi hann sonu Labans sua segiandi.[1 665] Jacob þersi tekr ok dregr undir sik allt þat sem uárt ok uars feðr eign [uar ok er[1 666] ok af hans auð er hann nu rikr uordinn ok frægr. Hann fann þat eigi sidr af áásionu ok yfirbragdi[1 667] Labans. at hann uar ecki þaleidis blidr [uidr hann.[1 668] sem hina fyrri daga. ok þo einkannliga mest af þi at gud taladi sua til hans. Far aptr til landz þinna feðra ok forellrismanna ok til frænda þinna. ok man ek medr þer uera. Hann let kalla sér husfrur sinar Rachelem ok Lyam þangat i hagann [sem hiorðin uar.[1 669] ok taladi sua til þeirra. Ek séér þat nu af asionu fedr yckars ok oðrum hans atuikum. at hann er ecki mer aa þa leid uiliadr sem i giar[1 670] edr hinn fyrra dag. enn gud er mer sinnandi ok samuinnandi. ok þit sealfar uitit þat ual. at ek hefir fedr ykkrum sua framarliga þionat. sem ek hefir orkat. Þit[1 671] uitit ok at hann hefir æ um[1 672] minn lut setit. skiptandi[1 673] .x. sinnum ok umuendandi minu uerkkaupi. ok þo gaf gud honum allt at eins alldrigi[1 674] ualld aa þi. at hann mætti mer nockut mein gỏra. Þann tima sem hann sagdi sua. Allr mislitr burdr skal þitt uerkkaup[1 675] uera. þa baru allir [mislit eldi.[1 676] En þa sem hann sagdi sua gagnstadliga þar i mot. Nu skalltu taka alla huita. þa fæddi huerr saudr huitan burð þegar. Ok sem hann sa hina einlitu mer fiolgaz ok framm ganga. þa skipti hann ok umuendi [enn af nyiu[1 677] minu kaupi. Tok gud þaleidiss feðr yckars eign ok gaf mer. saa hinn sami sem i suefni syndi mer iafnan. huilikr er burdrinn mundi fęðaz.[1 678] ok taladi sua til min. Ris upp þu ok far brott hedan ok heim til þins fostrlandz. Þær[1 679]svorudu þa. Sua hefir fadir ockarr ockr tekit sem uskylldar konur ok medr ollu uendzlalausar. edr hỏfum mid[1 680] nockurs konar gripi edr lausafe af aullum aud ok erfd fỏdur ockars eptir okkr at flytia.[1 681] Nei ok eigi. Nu af þi at gud tok fedr ockars godz. gefandi þat okkr ok sunum okkrum. þa ger alla luti sem hann hefir þer birt ok bodit. [scolastica hystoria.[1 682] Josephus segir at allr sa timi iafnsaman. sem Jacob uar medr Laban. uoru rett .xx. aar meðr hinum .xiiii. sem fyrr uar fra sagt. Villdi hann eigi fylla[1 683] hin sidarstu .vii. medr sinni þaruistu fyrir ranglætiss sakir [ok illzku Labans.[1 684]


Her segir fra Jacob ok Laban magi hans ok vm ferð þeirra ok sattmal[1 685]

53. Eptir þetta þeirra tal bioz[1 686] Jacob skiotliga ok for brott medr husfrum sinum badum ok ollum þeirra bỏrnum. hafandi meðr séér alla þa hiorð ok aðra eign sem hann hafði þa[1 687] aflat i Mesopotamea. Let hann Rachelem ok Lyam ok aull sin bỏrn riða ulfỏlldum. byriandi sina ferd sua til Chanááns iarðar[1 688] ok fedr sins Ysaachs. [scolastica hystoria.[1 689] Josephus segir at Jacob flytti[1 690] ok helming hiardarinnar at uuitanda Laban i brott meðr séér. þiat hann hafdi þann tima farit at taka ull af saudum sinum. genesis.[1 691] Villdi Jacob ecki gera hann uaran vid sina brottferd. Rachel tok ok leyniliga at uuitanda Jacob aull þau skurðgud fedr sins sem dyrmætuz uaru ok hafdi[1 692] medr ser. [scolastica hystoria.[1 693] eigi til þers at hon uilldi dyrka þau. fyrir þi at hun uissi uel af sỏgn ok kenningu sins bonda at þat uar bannat. utan helldr til þers at þau fengi uægd ok miskunn af fedr hennar. sua sem þau flydi ok kięmi upp aa þeirra uernd ok grid. ef hann færi eptir þeim ok yrði þau sua meðr ufridi fengin.[1 694]

Genesis.[1 695] For Jacob nu leid sina ok allt hans hyski ok þat er honum til heyrði. þar til er hann kom yfir ána Jordan moti fialli þi sem Galaath heitir. Þa uar Labani sagt aa hinum þriðia degi. at Jacob [uar brott farinn.[1 696] Hann bregdr uid skiott [ok samnaði[1 697] at sér monnum sinum sunum brædrum ok odrum frændum. ok sækir eptir þeim alla .vii. daga. þar til er hann kom eptir þeim i fiallinu Galaath. Þa uitradiz gud honum i suefni ok sagdi sua til hans. Se vid ok uaraz Laban. at tala ecki uætta huatliga[1 698] moti Jacob. Þar i fiallinu hafdi Jacob sett sina tialldbud. aðr enn Laban medr sina menn kiæmi[1 699] eptir þeim. Reisti hann ok þar landtialld sitt. Enn um morgininn. sem hann uar klæddr. kemr hann til Jacobs sua segiandi. Fyrir hueria grein gerdir [þu sua.[1 700] at þu leyndiz at fyrir mer rekandi sua minar døtr i brott. sem þær uæri medr suerði sottar ok herteknar. Eða fyrir huern skylld flydir þu at mer uuitanda ok sagdir mer eigi aðr. ok hefdi ek gort þik af gardi medr gledi ok fagnaði. fylgiandi þer meðr gigium. hỏrpum ok audrum saungfærum. Eigi þoldir þu þat. at ek kysti minar dætr ok þeirra syni. ok uuitrliga gordir þu þetta. þiat ek hefir afl[1 701] ok orku til þers at ỏmbuna þer þetta meðr illu. Ok ef þu fystiz at fara heim til frænda þinna ok þins fedr huss. fyrir hui stalt þu gudum minum. ecki stendr þer slikt. Ecki skylldir þu sua gort hafa. þar sem þu ert systursun minn ok þar meðr bædi magr ok mỏtunautr. En gud faudur ydars Abrahams talaði sua til min. Varaz þu ok tala ecki uætta hardliga edr huassliga moti Jacob. Jacob svaradi. Fyrir þann skylld for ek utan orlofs brott fra[1 702] þer uuitanda. at ek ottadiz at þu mundir medr afli ok orku dætrum þinum hallda fyrir mer. Enn þar sem þu kięrir mik um þiofnaðinn. þa uanda ek eigi at sa se drepinn her rétt fyrir augum frænda uárra. medr huerium þu fær gudin[1 703] fundit. Rannsaka þu[1 704] ef þu uill ok tak i brott. ef þu finnr nỏckut uætta þat i minu ualldi ok uarðueitzlu sem þitt er. Taladi hann[1 705] þi sua. at hann uissi eigi at Rachel hefði skurðgudin tekit. Laban rannsakadi fyrst i tialldbudum Jacob ok Lye ok ambattanna.[1 706] ok fann þar eigi sem uán var. Enn sem Rachel uissi at hann for til hennar tialldbudar. þa skundaði hon ok fal skurðgudin undir ulfallda uerium. þeim sem þar uaru inni. ok settiz þar áá ofan. Ok er hann hafdi þar rannsakat ok fundit ecki þi helldr [þat sem hann leitaði[1 707] sagdi hon sua. Ek bidr minn herra. at þer reidiz eigi ok fyrirlatit mer. er ek stendr eigi upp i moti ydr fyrir þa sok at nu hefir uanasott kuenna at mer komit. Lek hon þaleidis fedr sinn aahyggiufullan af séér. at hann leitadi lengr. Jacob mislikadi rannsakan Labans ok talaði til hans sua sem kięrandi. Fyrir huern minn glæp edr afgerd gerdir þu þik sua heitan mer i mot. at þu rannsakaðir allan minn uarnað. huat fantu nu[1 708] af allri þinni eign. Leggium þetta mal til þinna frænda ok minna. at þeir dømi milli min ok þin. skal ek til þilikrar uerdskylldanar .xx. áár uerit hafa medr þer. Eigi varu þinar ær edr geitr gelldar. eigi hafdi ek þina uedra[1 709] mer til budaruardar. ok engan sagda ek þer eðr syndi af dyrum gripinn edr rifinn. huern er tyndiz gallt ek þer aptr. ok huern þann saud sem stolinn uar reiknadir þu ok krafdir af mer. Annan tima brann ek driugum af ofrhita bædi dag ok nætr.[1 710] enn aa odrum tima kom mer fyrir kulda sakir eigi suefn aa angu. Medr þeima hætti þionadi ek þer um .xx. aar i sealfs þins husi .xiiii. fyrir dætra þinna skylld enn um .vi. fyrir hiỏrdinni. Tiu sinnum skiptir þu ok umuendir minu kaupgialldi. ok lettliga at þu hefðir mik fatækan ok nær nauktan latit brott fara nu. nema sá gud sem Abraham faudurfadir minn trudi upp aa hefdi meðr mer uerit. ok [fyrir mer stadit þat er[1 711] þu ottadiz fedr minn Ysaach. Enn sa gud sem leit[1 712] mina neyd ok erfiði aasakaði þik i giar. Þa svaradi Laban. Syni þina ok døtr minar. hiỏrd[1 713] ok alla þa luti sem nu sier[1 714] þu her. þa hefir þu af mer lotit. ok fyrir þa sauk eru þeir allir sua sem min eign. ok huat ma ek nu gera framarri[1 715] dætrum minum ok þeirra sunum. fỏrum til ok gỏrum sááttmaal ok felagskap ockar i millum. Jacob tok þa einn stein samþyckiaindi þersu hans bodi. ok reisti hann upp til sáttmáls marks talandi sua til sinna frænda[1 716] ok hiauerandi brøðra.[1 717] Berit higat til steina[1 718] Þeir báru þa saman.[1 719] gỏrandi þar af einn haug edr stora uỏrðu ok aatu sidan [þar uppi aa.[1 720] Laban sagdi þa sua. Þersi haugr see uáttr ok uitni ockars saattmaals ok felagsskapar. þess sem þer gỏrdiz[1 721] i dag milli min ok þin. Seai nu gud drottinn ok dømi ockar i milli sidan er huarir hafa skilit vid adra. ef þu leggr dætr miner þa i nỏckurar kualar eðr aanaud.[1 722] eðr ef þu tekr adrar husfrur iafnframm[1 723] at þeim lifandum. þiat engin er nu uattr okkars sáttmals nema gud einn sa sem seer huat[1 724] framm ferr. Ok enn taladi hann til Jacobs. See her. þersi haugr ok steinn. sem ek reisti[1 725] nu upp. skal uáttr[1 726] uera milli min ok þin. fer ek um hann uidr[1 727] illan hug til þin edr þu til min. þa dømi saa gud okkar i milli sem Abraham ok Nachor ok þeirra fedr dyrkadu. Sór Jacob ok þetta sááttmál ok samband uid sins feðr nafn ok ótta Ysaachs. Ok eptir þat sem hann hafdi offrat gudi slikar fornfæringar i fyrrnefndu fialli sem honum likadi. þa baud hann þeim frændum sinum at eta medr sér. Varu þeir þa allir samt nockura stund. eptir þat er þeir hofdu snætt. Laban reis upp áá nattar tima ok minntiz uid døtr sinar ok døtra sunu. hann blezadi þeim ok bad þær uel fara. for sidan aptr til sins[1 728] heimiliss.


Her segir fra ferð Jacobs ok þui er þeir funduz ok Esau broðir hans[1 729]

Ok enn taladi Jacob. Heyr þu gud mins feðr Abrahams. ok fedr mins Ysaachs. heyr þu drottinn minn.

54. Ok sem Jacob for þann sama ueg sem hann hafdi byreat. þa uard mikill fioldi heilagra engla á ueginum frammi fyrir honum. fyrir þi kallaði hann þann stad Manaym. þat þydiz herbudir. sua segiandi. Þersir[1 730] ero guds kast[1 731] edr herbudir. at hann sá at englarnir uaru bunir at ueria hann i moti bræðr sinum Esau. huern er hann ottadiz. Ok fyrir þa sauk gerði hann af þeim stad sendiboda framm fyrir sik til Seyr. þat þorp edr kauptun er sua heitir af hinu þridia nafni Esau. at þeir skylldu[1 732] proua huilikan hug er brodir hans hafdi[1 733] þa til hans. Ok sem þeir komu aptr. sogdu þeir at Esau for fridsamliga medr .cccc. manna [honum i mot.[1 734] Jacob ottadiz þa eigi mistruandi eðr ỏruilnandi [af englanna fyrirheiti[1 735] helldr sua sem af mannligri natturu ræddr ok ruglaðr. Skipti hann þa folki þi sem medr honum uar. ok þar medr allri hiordinni. yxnnum[1 736] ok saudum. ỏsnum ok ulfolldum i .ii. flocka. sua segiandi. Kemr Esau sua til [flocksins annars huers[1 737] at hann ueitir honum slag ok drepr hann. þa man sa annarr hialpaz sem sidarr ferr. Ok enn taladi Jacob. Heyr þu gud [mins feðr[1 738] Abrahams. ok fedr mins Ysaachs. heyr þu drottinn minn. er sua taladir mer til. far heim aptr til þins landz ok þers stadar sem þu uart fæddr ok uppfostradr. ok man ek þer[1 739] bleza. minna háttar er ek ollum þeim sannindum [ok miskunnsemðum.[1 740] sem þu fylldir ok fram komt[1 741] med fǫðurfeðr[1 742] minum Abraham. yfir þessa sỏmu Jordan for ek fyrr meirr uidr einn staf framm aa leid. sem nu fer ek aptr aa leid. [meðr .ii. flokkum mer fylgiandum.[1 743] frealsa mik nu af þi af mins brodur hỏnd[1 744] ok ualldi Esau. þiat hardla miok ottaz ek hann. at eigi beri sua illa til. at hann slaae fedrinn af medr sinum sunum þann tima sem hann finnr oss. Þu talaðir sealfr. at þu skylldir uel uidr mik gora fiolgandi sua ok aukandi mitt freo. sem þann ægisand[1 745] er eigi fær talt. Næsta dag eptir þetta sem nu uar fra sagt. gordi hann raad fyrir giofum þeim sem hann ætlaði fyrr nefndum brædr sinum. ualdi hann þat til. sem fegrst uar ok þar fagiætaz. medr mỏrgum ok ymissum[1 746] hiardarinnar kynium. varu þat .cc. sauda[1 747] ok .cc. geita. ok[1 748] .xx. uedra ok .xx. hafra. ok .xx. ulfallda uel freoua medr sinum folum.[1 749] .xl. kua ok .xx. gradunga. ỏsnur .xx. medr .x. fylium. Gordi hann þat[1 750] rad fyrir. at seer huer skylldi þersi hiord fara medr hans þionostumonnum. talandi sua til þess sem fyrstr for. Ef sua berr til at Esau brodir minn komi þer i mot. ok spyri hann þik. huert þu skallt fara edr huerium þu til heyrir ok þeir lutir sem þu fylgir ok ferr medr. þa muntu svara. [þionustumadr þinn[1 751] Jacob. [þersa luti[1 752] sendi hann sinum herra Esau. A sỏmu leid baud hann þeim odrum sendiboda ok hinum þridia sem fyrr sỏgdum hiordum fylgdu. þar medr sua segiandi. Medr þilikum ordum skulu þer tala þann tima sem þer finnit Esau. [ok þersi til leggia. Hann[1 753] Jacob þionustumadr þinn ferr þenna sama ueg eptir nokkuru seinna. ok talaði sua. Ek skal freista at blidka broður minn medr fyrirfarandum giỏfum. ok ma þa uerda lettliga at hann likni mer ok miskunni. sua sem hann seer mik. Foru giafir þessar framm allar aa ueginn fyrir. Enn sealfr hann uar þa nátt i fyrr nefndum stad.[1 754] Ok þegar sem hann reis upp miok timaliga. þa flutti hann badar sinar husfrur ok þeirra þernur medr .xi. sunum sinum. ok for yfir ááruadit.

Ok þar bar sua til at hann tok fang meðr einn engil sua sem uid einn huern mann

Ok er hann hafdi[1 755] þa luti yfir flutt. sem honum til heyrdi.[1 756] þa uar hann einn samt[1 757] eptir aa aarbackanum.[1 758] ok ętladiz at biðiaz fyrir. ok þar bar sua til at hann tok fang meðr einn engil sua sem uid einn huern mann. allt til þers[1 759] er morgintimi var. Ok sem hann[1 760] fann þat. at hann fekk eigi yfirunnit Jacob. þa tok hann i brott eina sin or hans læri. ok þegar i stad uar sem hann uisnadi. Hann taladi þa til Jacobs. Gef mik lidugan. þi at nu rennr dagsbrun[1 761] upp. Hann suaradi. Eigi læt ek þer laust utan þu blezir mik. Huert er þitt nafn. sagdi hinn sem meðr hann talaði. Hann svaradi. Jacob. Meðr engu moti man þitt nafn hedan ifra uera kallat Jacob. helldr ma þat rettligarr[1 762] kallaz Jsrael. fyrir þann skylld at ef þu hefðir[1 763] nockurn styrkleik i moti gudi. huersu miklu framarri mantu þa mennina sigra ok yfiruinna. Jacob spurdi hann þa. Seg mer huert þitt nafn er. Hann suaradi. Fyrir hui spyrr þu eptir minu nafni. þat er miok dasamligt. Blezadi hann þa Jacob i þeim sama stad. [scolastica hystoria.[1 764] skiptandi sua uid hann um nỏfnin. at hann gaf honum þat sem framarri uar enn hitt sem ádr hafdi hann. ok styrkti[1 765] hann moti sinum brødr. at hann ottadiz hann eigi. þiat ef hann stodz usigradr moti gudi edr sealfs hans krapti. þa skylldi hann þaþan af marka mega. at hann mundi usigradr standa mega moti sinum brødr Esau. Josephus segir Jsraels nafn upp aa ebresku hafa at boda[1 766] edr þyda heilagan engil moti spornanda.[1 767] Enn þo allt at eins þydiz Jsrael i ebreskra nafna bok madr gud siandi. þiat is þydiz karlmadr. el er eitt guds nafn. enn ra seandi. þat ma ok[1 768] segiaz hugskot siánda guð.[1 769] genesis. Kallaði Jacob fyrir þann skylld þann stad sidan Phanuel. þat er guds aasiona. sua segiandi. Ek saa gud drottins aasionu. ok uard min aund heil ok hialpat. Þat er sua mikit at segia. at uidr þersa syn styrktiz hon hardla mikit.[1 770] þar sem adr uar hon hrædd. Rann þa solin upp sem hann for brott af Phanuel. Gekk hann þa halltr. Hann áát alldrigi[1 771] sidan ne nockut hans afkuęmi sin. er hon morknadi ok uisnadi i hans læri.[1 772]

Ok þegar i stad geck Esau blidliga moti broður sinum Jacob fadmandi hann ok halsspennandi. ok er hann kysti hann. þa gret hann.

Ok sem Jacobi uard litit framm aa [ueginn fyrir sik.[1 773] saa hann ferd Esau ok þeirra .cccc. manna. sem i ferd uaru medr honum. skildi hann þa i flocka ok sundr skipti sinu heimoligu folki. let hann ambattirnar ok þeirra syni uera i fyrsta stad. enn Lyam ok hennar syni i ỏdrum stad. enn Rachel ok Joseph seinaz sua sem kięraz ser af ollum þeim. Geck hann þa fyrir framm bada fyrr sagda flocka ambattanna ok Lye. fallandi .vii. sinnum [allr framm[1 774] til iarðar. þar til er Esau uar kominn. Ok þegar i stad [geck Esau[1 775] blidliga moti broður sinum Jacob fadmandi hann ok halsspennandi. ok er hann kysti hann. þa gret hann. Ok sem hann litaðiz um. þa sa hann konur ok smasueina. ok sagði sua. Huersu ueit uid um folk þetta. huat uilia þeir. eðr er nockut þat til efniss at þeir heyri þer til. Hann svaradi. Þessa smasueina gaf gud mer þinum þioni.[1 776] Nu sem ambattirnar ok þeirra synir nalgaduz. þa neigdu þær sik fyrir Esau. sua hit sama Lya sem hun kom meðr sinum sunum. þa lutu[1 777] þau ok litillættu sik [ok eighi siðr.[1 778] Rachel ok Joseph sidarst.[1 779] Huat ferd edr flokkum [uaru þat[1 780] segir Esau sem i moti mer foru. Jacob svaradi. Til þess uaru þeir framm fyrir gỏruir. at ek fengi giptu ok miskunn af þer minn herra. Ok enn sagdi Esau. Ek hefir hardla marga luti ok miklar eignir brodir minn. haf fyrir þann skylld þat er þitt er. Ek bidr sagdi Jacob. at þu gorir eigi sua. Ef ek þiggr nỏckura miskunn edr eptirlæti i þinu augliti. þa þigg þessa litlu giof at mer. þiat sua uard mer þin aasiona fyrir augum. sem ek hefda[1 781] nockurs hins uolldugazta manz aasionu seeð. Ok sem hann þa þær um sidir uidr hins bæn.[1 782] sagdi hann sua. Gỏngum uar aull samt. ok man ek uera forunautr ydarr. Jacob suaradi. Þu ueitz nu uel minn herra. at ek hefir unga smásueina medr mer i ferdinni ok þar medr lembdar ær ok kyr medr kalfum. ok deyr þessi fenadr allr aa einum degi. ef ek flytir sua.[1 783] at honum uerdi miok erfitt um ferdina. [Far fyri minn herra. en[1 784] ek man fylgia ok fara eptir [af tomi.[1 785] sua sem ek ser at smasueinarnir efla. þar til er ek kemr til mins herra i Seyr. Ek bidr þa sagdi[1 786] Esau. at nockurir af minum kompanum dueliz eptir ok fari medr þer. Engi naudsyn er aa þi sagdi Jacob. þersa eina þarf ek at fá ok finna þina uinattu. For Esau heim aptr um daginn þann sama ueg sem hann hafdi þangat farit. ok kom Jacob at kuelldi i þann stad sem Socoth heitir. gerdi hann sér þar hus ok reisti[1 787] þar landtiỏlld sin. kallandi þann stad sidan Sochoth. þat þydiz tialldbudir. Þadan for hann i borgina Salem er odru nafni uar kỏllut Sichem. er stendr aa Chanaans landi. [af huerri[1 788] er Sichimi edr Sichimite uaru kalladir. Sua segia ebreskir menn. at þann einn tima hafði[1 789] Moyses kallat hana Salem. þat er sua sem algerua. fyrir þa skylld[1 790] at lærit Jacobs þat sem adr uar hallt uar har[1 791] grætt.


Fra Jacob ok Lye(!) dottur hans ok brædrum hennar[1 792]

55. Jacob keypti nỏckurn part af þeim akri eðr eng. sem þar la uidr portit edr borgina eptir þat er hann kom aptr af fyrr nefndri[1 793] Mesopotamia af konungi Sichimorum. þeim sem Emmor het. ok sunum hans medr .c. lamba. ok bygdi þar um stund. Gordi hann þar sidan eitt alltari. kallandi ok heitandi yfir þat sama upp á guds nafn. þers sem Jsrael dyrkadi. Sua bar til einn tima. at Dyna dottir Jacobs ok Lye geck heiman ok uilldi sea þarlendzkt kuendi. ok þegar sem konungs sun er Sichem hét sáá hana. þa leit hann girndar augum til hennar. gripandi hana ok takandi med ualldi. þiat hun hafdi einsaman gengit til borgarinnar eptir sỏgn Josephi. þers ỏrindiss at kaupa ser kuenbunat. sem þar plagaðiz. aa þann sama dag sem Sichimite hỏfdu ok helldu eitt mikit hóf edr hátid. ok suaf sidan medr henni at hennar uuilia. leggiandi hiartanligan[1 794] ástarhug til hennar ok huggandi hana hrygga medr mỏrgum blidkanum. bidiandi þar medr [at hans fadir Emmor[1 795] kiæmi þi uid. at hann fengi þersa sỏmu mey[1 796] ser til husfru. Foru þeir sidan feðgar baðir samt at finna Jacob. ok høfdu[1 797] sua til hans[1 798] at segia honum. at synir hans uaru i haga ok geymdu hiardar hans enn eigi hia honum. Jacob suaradi ỏngu til. fyrr en þeir komu aptr. Vurdu þeir storliga[1 799] reidir. sem þeir heyrðu huersu at hafdi boriz. ok huersu fulsliga Sichem hafdi uid þeirra systur gert. Ok[1 800] gengu þeir Emmor ok Sichem til þeirra fedga. bar Emmor upp þetta[1 801] eyrindi[1 802] ok sagdi sua. Hugr ok hiarta Sichems sunar mins hefir fallit til fręndkonu ydarrar. ok giptit honum hana. ok gerum[1 803] sidan huerirtueggiu sæmiliga þeirra samgang.[1 804] Giptit uarum monnum ydrar døtr. enn uær ydr uárar frændkonur. ok stadfestit her ydra bygd i hia oss. Veri iỏrd[1 805] ok landit i ydru ualldi. vinnit hana ok plægit. ok eigniz slikt af sem ydr er uel uiliat. Sichem taladi sua til Jacobs ok hans suna. Þess biðr ek. at ek fái miskunn af ydr ok uinattu. man ek þa gefa. huat sem þer krefit edr kallit. leggit til hennar [nỏckurn mund.[1 806] enn mælit henni þilikar giafir sem ydr likar. ek lætr giarnsamliga framm[1 807] ok gefr huat er [ydr likar.[1 808] gerit þetta eina af yduarra uegna ok giptit mer meyna. Synir Jacobs svorudu þeim feðgum medr prett ok undirhyggiu. þiat þeir uaru miok grimmhugadir af legordz sauk systur sinnar. þo at þeir leti þat litt aa siaz þa at sinni. ok sỏgdu sua. Eigi megum uer þat gora sem þit bidit. at gefa systur uára ok gipta þeim manni. sem hann hefir eigi skurðarskirn[1 809] tekit. þat er eitt bannet uerk ok ubæriligt meðr oss. Enn medr þeima hætti skulum uær sættaz ok samtala[1 810] medr oss. ef þer uilit uárir [makar i þui verða.[1 811] at huerr karlmadr af ydr skiriz skurdarskirn. þa munum uer taka ydrar fręndkonur enn gefa ydr uarar. stadfestandi uara bygd her medr yðr. ok uera allir samt sem einn lydr. Enn ella munum uer taka frændkonu uara ok fara i brott. ef þer uilit eigi skiraz. Þetta bod ok beidzla likadi uel Emmor konungi ok syni hans. villdi hinn vngi madr medr engu moti hindraz láta. at þat uæri gỏrt ok fullkomit þegar i stað sem beðit[1 812] uar. þiat hann elskaði miok meyna. enn hann uar æinn frægr madr ok framr i sins fỏdur husi. Hỏfðu þeir fedgar þessi[1 813] nymæli uppi[1 814] fyrir ollu sinn folki. þegar sem þeir komu heim aptr i borgina. ok eggiudu alla til at taka skurðarskirnina. ok lỏgdu þar til mỏrg orð. sogðu at menn þersir uaru fridsamir ok uilldu giarna stadfesta þar sina bygd. ok saugdu þeim[1 815] eigi landskort uera. helldr hitt at hun uæri uida ecki unnin[1 816] edr pløgd. enn þeir hafa eignir miklar ok marger hiarðir. ok man þat allt skiotliga uár eign uerda. Luku þeir sua sinni tỏlu at allir samþykktuz þersu.[1 817] Var þar huerr sem einn karlmadr skirdr skurdarskirn.

Enn aa hinum þridia degi. sua sem borgarmonnum uaru sinar skeinur[1 818] einkannliga sem saraztar. liopu synir Jacobs Simeon ok Leui sammæddir brødr Dine til uapna. gengu siðan diarfliga[1 819] i borgina ok drápu bædi Sichem ok feðr hans Emmor. medr ollum þeim karlmonnum sem i borginni beid. takandi systur sina Dinam brott af þeirra husi. Þangat liopu ok til adrir synir Jacobs medr þeim ok eyddu medr ollu borgina. hefnandi sua suiuirðingar systur sinnar. Sneyddu þeir ok[1 820] borgina bædi nautum ok saudum. ausnum ok aullum lutum ỏdrum. eigi sidr þeim sem i eng edr akri uaru. enn hertoku konur þeirra[1 821] ok bỏrn. Josephus segir. at þann tima sem borgarmenn[1 822] helldu nockut mikit hof ok þeir hỏfdu sem mesta skemtan ok nádir. hliopu þeir brødrnir fyrst aa uardhalldzmennina ok drápu sidan suma[1 823] sofandi. Enn er fadir þeirra Jacob uissi huat er þeir hofdu gert. þa talaði hann diarfliga uið Simeonem ok Leni. Þit rugladut mik ok unaðaðut. gerandi mik leidan ỏllum Chananeis ok Pherezeis. þeim sem þetta land byggia. Nu þar sem uer erum faair einir menn saman[1 824]. þa munu [þeir fiolgaz[1 825] ok sla mik fyrst af ok eyda sua [mer ok[1 826] aullu minu hyski aa iardriki. Þeir svorudu. Skylldu þeir nockut systur uára hafa ok hallda[1 827] sem eina putu. Guð drottinn styrkti þa enn Jacob ok taladi sua til hans. Ris upp. ok far upp til borgarinnar Bethel ok bygg þar. gerandi þa alltari þeim[1 828] gudi til heidrs. sem þer uitradiz þann tima sem þu flydir fyrir brodur þinum Esau. ok reinsa uel aðr alla þina menn. Jacob kalladi saman [alla sina menn ok hyski[1 829] ok sagði[1 830] sua. Kastit i brott ollum utlægum[1 831] ok annarligum gudum. þeim sem þer hafit her med ydr. ok reinsit ydr ok [allan ydarn uarnat ok[1 832] klæðnat. fỏrum sua sidan upp til borgarinnar Bethel. gorandi gudi þar alltari. þeim sem mik heyrdi a minum angistar [tima ok uar[1 833] alla gautu sidan i fỏr ok fylgiu medr mér. Þau hỏfdu borit [brott af borginni[1 834] medr séér skurdgod. ok þar medr þeirra uangagull ok annat þeirra skraut ok skrud. Gafu þau Jacob þa i ualld aull þau gud sem þau hỏfdu þa[1 835] med farit. medr aullum þeim gripum ok gersimum. sem aa þeim hofdu uerit. ok grof hann[1 836] þetta allt iafnsaman nidr[1 837] undir rætr þess tréss sem therebinthus heitir. eigi langt fra borginni Sichem. [scolastica hystoria.[1 838] Sua segia nockurir menn. at þersi saumu skurdgud ok þeirra glys. sem Jacob grof nidr. hafi Dauid konungr upp grafit ok flutt heim til Jorsalaborgar ok latit nidr steypa til fegrdar ok prydi musteri þi sem hann [hafdi ætlat[1 839] at lata gỏra. enn þat uar[1 840] eigi fyrri gort enn aa dỏgum sunar hans Salamonis.[1 841] eptir þat er hann uar allr. Enn sua kom gudligr otti yfir alla náágrendarmenn ok þær borgir. sem þeir um foru edr i namunda uáru. at engin madr þordi þeim mein[1 842] at gora edr nockurn ufrid. Kom hann sealfr ok allt hans folk sua framm til borgarrinnar Luxam.[1 843] er odru nafni uar kallat Bethel. aa Chanaans landi. huer er siðan uar kallad Jerusalem[1 844] aa Jorsalalandi. Gordi hann þar[1 845] gudi eitt alltari. ok offradi honum þar medr fornir. sem hann hafdi honum[1 846] heitit. ok kalladi þann stad sidan fyrir þa[1 847] grein guds hus. at gud uitradiz honum þar sua sem hann flydi fyrir bræðr sinum. sem fyrr uar sagt.

Genesis.[1 848] Nærri þersum[1 849] tima. sem nu uar fra sagt. andadiz Delbora fostra Rebecche. ok uar hun grafin uid borgina Bethel. undir þi tre sem ymissliga er kallad quercus edr therebinthus. Uar sa stadr sidan kalladr gratz quercus. Gud uitradiz [þa enn[1 850] Jacob ok blezadi honum sua segiandi. Eigi skalltu hedan af[1 851] Jacob heita. helldr skal þitt nafn Jsrael uera. Hann gaf honum þa Jsraels nafn fullkomliga. huert er hinn fyrra tima hafdi hann heitit honum. ok sagdi sua. Ek almattigr gud man þik láta friouaz. fiolgaz ok aauaxtaz. ok margar þiodir ok kynkuislir manu goraz ut[1 852] af þer. ok iafnuel manu konungar ut[1 853] af þer ok þinum lendum fædaz. þat sama land sem ek gaf Abraham [ok Ysaach[1 854] mun ek ok þer gefa ok þinu afkuęmi. Eptir þat huarf hann fra honum at syn. enn Jacob reisti þar enn upp einn stein til uegsamligs marks þers er gud uitradiz honum ok taladi medr hann. smyriandi þann sama stein medr oleo. offrandi gudi fornir þar yfir ok kallandi hans[1 855] nafn Bethel.


Her segir fra Jacob ok sonum hans. capitulum.[1 856]

56. At komanda uaartima for Jacob brott af Bethel ok kom aa þann ueg sem lá til borgarinnar Bethléém. er odru nafni [uar kollud[1 857] Effrata af husfru Caleph þeirri sem þar uar iarðat. sem sidan man heyraz mega. A þersum ueg uard Rachel af barnburd miok hættliga ok haskasamliga halldin. sua sem hon skylldi [lettari uerða.[1 858] Yfirsetukonan sagdi sua til hennar. Ottaz eigi. þiat her mantu son fæða. Nu[1 859] sem henni laa vid andlat af þeirri sut[1 860] ok saarleik. sem hun hafdi i fædingu sueinsins. þa kalladi hon hann Bennon. þat er sua sem saarleiks sun eðr harms. Enn fadir hans kalladi hann Beniamin sua sem hann skirði hann.[1 861] þat þydiz hægri handar sun. Andaðiz Rachel þar ok uar grafin[1 862] þar aa ueginum til[1 863] Bethleem. Feck hun ein af þeim frændum ok skulldarfolki eigi þa sæmd at uera iarðat hia Abraham. Reisti Jacob þar enn upp minningarmark yfir hennar leidi. [þat sem þar[1 864] stendr allt til þersa dags. J brott for hann þadan. ok kom til þess staðar sem Aders [tur(n) eðr hiarðar turn[1 865] heitir. ok reisti þar [sin landtiỏlld.[1 866] J þersum stad segia ebreskir menn. at guds musteri uar reist ok gort. ok uæri þat sua sem medr nockurri fyrirsỏgn edr forspaa kallat hiardar turn[1 867] sem ukominnar samkuamu ok tilsoknar guds musteris. Enn Jeronimus segir þenna stad uera uid Bethleem borg. þar sem englanna hird[1 868] ok fioldi saung ok sagdi guds sunar higatburd. ella[1 869] kalladi Jacob hann af þi sua. at hann fæddi þar sinar hiardir. Ruben hinn ellzti sun Jacobs for ok lagdiz medr frillu fedr sins Bala. sua sem hann hafdiz uidr i þersu bygðarlagi. Vard fadir hans ecki þessu leyndr sem sidarr man [sagt uerða.[1 870] [Voru þa .xii.[1 871] synir Jacob. Var Ruben son Lye frumgetinn medr v. ỏdrum hennar sonum Simeon ok Leui. Judas. Ysachár. ok Zabulon .ii. Rachelar synir Joseph ok Beniamin .ii. synir Bále Dan ok Neptalim .ii. synir Zelphe Gád ok Asser.

Kom Jacob um sidir til fedr sins Ysaach[1 872] i borgina Ebron. þa sỏmu sem þeir fedgarnir Abraham hỏfdu baðir bygt sua sem utlendir ok ukunnir. Var modir hans þa aull er hann kom þar. ok eigi lỏngu sidarr er hann kom heim þangat andadiz Ysaach. sua sem hann uar elligamall. hafandi .c. áára tirætt ok .lxxx. Josephus segir. at hann hafdi .v. aar hins niunda tiger. Var hann sua fullr af æfi ok ellidogum fluttr ok færðr til sins ættfolks[1 873] ok iarðaðr af sunum sinum Jacob ok Esau hia fedginum sinum ok forellrismonnum i þeim tuifallda hellisskuta. sem fyrr uar fra sagt. Lyktaz her hin fyrsta bok Josephi[1 874] eptir þi sem Commestor segir.

Eptir andlát Ysaachs gerduz synir hans sua ueralldar rikir at ganganda fé. at þeim uannz neppiliga badum iardkostrinn þar sem þeir uaru. For Esau þa enn aptr til fiallbygdanna. þar sem fyrr[1 875] hafdi hann uerit medr husfrum sinum. sunum ok dætrum. meðr ollum sinum hiỏrdum ok hiunum. ok þar meðr ollu þi sem hann hafdi eigandi at uordit. Var su landzins hálfa sem hann bygdi af audru hans nafni Edom kallat. er fyrr meirr uar kallat Bostra[1 876] enn sidan Jdumea. Stadfesti hann sina bygd i þi fialli sem kallat er Seyr. Komu fra honum margir storeflissmenn. eptir þi sem Moyses greinir i Genesi. teliandi þa .xii. konunga[1 877] sem þar riktu fra hinum fyrsta allt til hins sidarsta. þers sem hann saa.[1 878] ok sagði sua. [scolastica hystoria.[1 879] Eptir Bale.[1 880] þann sem fyrstr af þeim .xii. uar allr.[1 881] rikti Jobal[1 882] sun Záre af Bostra[1 883] landi. Segia nockurir menn þenna uerit hafa Job sunarsun Esau. i fiorda stétt nidr af honum badum þeim til tỏldum. enn ebreskir menn mæla þi i mot sem fyrr segir.[1 884] J þenna tima segiz. at sa madr sem Prometheus [uar kalladr[1 885] brodir hins mikla Atlantis hafi fyrstr menn[1 886] gỏrt. annat huart fyrir þann skylld at hann gordi uisa menn af uuitrum.[1 887] ella fyrir þat at hann smidadi likneski eptir monnum. ok feck sua gort medr [sinum klokskap.[1 888] at þau synduz ganga. Hann fann ok fyrstr manna[1 889] at gỏra fingrgull ok fingrunga. ok þo i fyrstu af iárni. ok setti þar i einn gimstein. Sagði hann at fyrir þa skynsemi skylldi gull beraz aa hinum fiorda fingri. þeim sem læknissfingr heitir næstr[1 890] hinum minnzta honum til skrautz ok fegrdar. at hann uæri aullum þeim [æðri fyrir þat ok agiætari.[1 891] at ein ædr liggi af honum allt til hiartans.


Her segir fra draumum Josephs ok hino auðru er bræðr hans seldu hann vid verði[1 892]

57. Jacob staðfesti sina bygd aa þi sama landi Chanáán. sem hans fadir hafdi adr bygt eptir guds bodskap. uaru þersar[1 893] hans kynferdir ok afdrif. Þann tima sem sunr hans Joseph uar .xvi. uetra gamall smasueinn. geymdi hann hiardar fedr sins medr odrum[1 894] brødrum sinum sunum Zelphe ok Bale. scolastica hystoria. Er þat reiknnanda eptir sỏgn Commestoris. at Joseph uar .xii. aarum selldr fyrr enn Ysaach andadiz. huat er hann prouar sua. at Ysaach uar sextỏgr þa er Jacob uar fæddr.[1 895] Nu meðr þi at hann hafdi þa .c. ok .lxxx. aara. er hann andadiz. þa er audsynt. at Jacob hafdi þa .c. aara tolfrætt. Enn þa hafdi hann .c. tirætt ok .viii. aar. er son hans uar selldr. þiat þa hafdi hann[1 896] tirætt .c. ok .xxx. aara. er hann kom til hans aa Egiptaland. enn milli þers ok hins er Joseph uar selldr uaru .ii. aar ok .xx. Joseph uar þa .xvi. uetra. er hann uar selldr nidr aa Egiptaland. enn þa hafdi hann .xxx. ok .viii. aar er fadir hans kom þangat aa hans fund. Huerfr Moyses sua aptr segiandi þat her sem [adr hafdi hann[1 897] um lidit. Nu sem Jacob for heim aptr af nefndri Mesopotamia ok hann hafdi eigi þa enn fundit fedr sinn. ok at lifandi Rachel eptir sỏgn Josephi. uar Joseph selldr medr þeima hætti. sem her segir[1 898] genesis. at brødr hans hỏtudu[1 899] hann ok uaru miok upp aa hans skaða. fyrir þann skylld at fadir hans elskaði hann umframm alla adra sina sunu. fyrir þa grein at hann hafdi getit hann i sinum ellidomi. ella fyrir þat at hann uar aullum þeim uordinn[1 900] upp aa sinn likam[1 901] uænni ok uaskligri ok þar med uitrari. hafdi hann ok rópat[1 902] þa um[1 903] hardla liotan lifnat[1 904] fyrir feðr sinum. annat huart[1 905] huersu [mikilliga þeir[1 906] uaru upp aa sealfs[1 907] hans skada. ella þat at þeir hofðu lagiz medr ferfættum kuikendum ok skynlausum. ella hafdi hann rópat einn saman Ruben[1 908] af sambud fyrr nefndrar frillu feðr sins Bála.[1 909] Jacob let gora Joseph einn hælsidan kyrtil ok mislitan. undarliga [meðr hỏndum uel pentaðan[1 910] ok saumadan. Nu sem hans brædr fundu þat ok saa. at hann uar aullum þeim framarri af fedr sinum elskadr. þa lỏgdu þeir mikit hatr upp aa hann. sua at þeir mattu eigi nỏckut naðuligt blidskaparord til hans tala.

Þat bar til einn tima er[1 911] hann sagdi þeim draum sinn. vard þeim þat[1 912] þa enn af nyiu meiri[1 913] hatrs sauk ok sundrlyndiss saaðir[1 914] ok kueikia.[1 915] Hann taladi sua til þeirra. Heyrit draum þann sem mik dreymði. Mer syndiz i suefninum sem uęr byndim bundin i einum akri. ok sua sem mitt bundin risi upp ok stædi yfir hinum. enn yd(u)r bundin aull umuergiss lutu ok tillæti ueittu minu bundini. Þeir svorudu. Huart mantu konungr uarr uerda edr munu uęr luta ok leggiaz undir þinn rikdóm. Nu urðu þeim draumar slikir ok[1 916] þeirra uidræda mikil æsing ok auki þeirrar aufundar ok hatrs sem þeir haufdu [langa tima[1 917] til hans haft. Annan draum sagdi hann þeim ok fedr sinum hia ueranda. sua talandi. Sua syndiz mer i suefninum sem sol ok tungl ok þar meðr .xi. stiỏrnur uegsamadi mik [ok ueitti[1 918] mer tillæti. Fadir hans aasakadi hann þa nỏckut ok sagdi sua. Huat hyggr þu huat þessi draumr hafi[1 919] at segia sem þik dreymdi. huart þat at ek ok modir þin ok brødr munu[1 920] uegsama þik aa iardriki. [scolastica hystoria.[1 921] Vidrkuęmiliga nefndi hann modur hans. fyrir þui at hon lifdi þa enn[1 922] þo ueitti hon ecki þers háttar litillæti[1 923] syni sinum Joseph. þiat hon kom ecki niðr aa Egiptaland. ok eigi er þat lesit at fadir hans hafi medr þeima hætti hann uegsamat. hefdi Joseph þat[1 924] ecki uiliat ne þolat. helldr ueittu bræðr hans honum allir þersa sæmd[1 925] ok uirðing. ok matti fyrir þa grein upp aa þenna[1 926] haatt þat uel segia. at hans fedgin ueittu[1 927] honum lotning ok uirding i ollum[1 928] sinum sunum ok afspringi.

Brødrum hans drogu hann þa upp or grỏfinni ok selldu hann kaupmonnum þessum með .xx. silfrpeningum

Genesis.[1 929] Nu sem hans brædr hofduz uidr i þeim stad. ok[1 930] geymandi sinum hiǫrdum sem Sichem heitir. þa sendi faðir hans hann af dalinum Ebron til þeirra þess orindiss.[1 931] at hann skylldi skynia ok foruitnaz huersu giptusamliga þeim edr fenadinum færi at. ok bad hann segia séér heim aptr. huat er þeir hefdiz at. Ok er hann uar kominn i Sichem. þa fann madr hann nockurr þar sem hann uilltiz i enginni brott af ueginum. ok spurdi huers hann leitadi. Enn hann sagdiz brædra sinna leita[1 932] ok bad hann segia ser huar þeir geymdu fiarins. Hann svaradi. Brott foru þeir af þessum stad. ok heyrda ek þa þat tala. at þeir skylldi fara i Dothaym. þann stad sem sua heitir. For Joseph þa leitandi brøðra sinna. þangat til er hann fann þa i Dothaym. Ok þegar sem þeir sá hann miok fiarri sér. hugsadu þeir aðr [hann kęmi[1 933] til þeirra. at þeir skylldu drepa hann. ok taladu sua sin i millum. See nu[1 934] her. nu er draummaðrinn[1 935] kominn. fỏrum til ok drepum hann. ok kỏstum likinu[1 936] i þersa gomlu grỏf sem her er. segium sidan at eitt hardla uánt ok dáligt dyr hafi gleypt honum. man þa synaz mega huat honum stetta[1 937] sinir draumar. Ok er Ruben heyrði[1 938] þeirra fyrirætlan. þa ætlaði hann at frelsa[1 939] hann af þeirra hỏndum. ok sagdi sua. Tokum ecki þaleidis hans lif. ok hellum ecki ut hans bloði. kastit honum helldr lifanda nidr i þessa grỏf eðr iardgiá. sem her er i eydimỏrkinni. at eigi deyi beði[1 940] fadir hans ok modir af [harmi. ok[1 941] hafit sua ok hirdit syknar hendr ydrar. Fyrir þi taladi Ruben sua. at hann uilldi[1 942] frealsat hafa Joseph af þeirra ualldi ok fengit aptr fedr sinum. Ok þegar[1 943] sem Joseph kom til þeirra af klæddu þeir hann þeim hinum hælsida kyrtli. sem fyrr uar fra sagt. ok kỏstudu honum i [þa hina uatnlausa grỏf eðr gia. sem hann matti eigi einn saman or komaz.[1 944] For Ruben þa i brott at finna ok faa hiỏrdum sinum betri[1 945] haga. Enn sem adrir hans brøðr settuz niðr [at snæða[1 946] þa saa þeir kaupmenn nỏckura af Ysmaels ætt komna[1 947] fra fyrr nefndu fialli Galaath[1 948] fara at[1 949] sér. báru þeir þess háttar krydd[1 950] ok iurtir aa sinum ausnum sem aromata resina ok[1 951] mirra heita. ok stefndu þa leid sem til Egiptalandz láá. Judas taladi þa til bræðra sinna. Huat stoðar oss[1 952] at uær drepim brodur uárn ok leynim[1 953] sidan sem einu morði. er oss hitt miklu sniallara raað at selia Ysmaelitis þessum. sem her fara nu. ok saurgum[1 954] ecki hendr uarar i hans blodi.[1 955] þi at hann er broðir uárr ok[1 956] uárt eigit kiỏt. Brødrum hans likaði uel þessor hans tillaga. drogu þeir hann þa upp or grỏfinni ok selldu hann kaupmonnum þessum með .xx. silfrpeningum eðr .xxx. sem ymissliga[1 957] eru nefndir Madianite edr Ysmaelite. ok fluttu þeir[1 958] hann aa Egiptaland. scolastica hystoria. Madianite uaru[1 959] komnir af[1 960] Madian. þeim syni Abrahe sem hann atti uiðr[1 961] sidarri sinni konu Cethure. enn Ysmaelite[1 962] af Ysmaele syni Abraham[1 963] ok Agar. Skildi Abraham alla sina syni ok gỏrdi brott af sinu husi ok syni sinum Ysaach. sua sem hann lifði. þa sem hann gat meðr[1 964] odrum konum enn Sarra. sem fyrr uar sagt. Komu þeir hans synir sua skildir ok þeirra afkuæmi lettliga nidr sidan allir samt i einn stad segir Commestor. ok urdu þa einna handa lydr ok folk.[1 965] ok helldu þo huarir sinu fỏður nafni. [Ella uar[1 966] su ebreskra manna sỏgn sǫnn. er[1 967] þeir segia alla uera eina[1 968] Agár. er fyrr uar frilla Abrahams. ok Cethuram er hann gekk at eiga eptir þat er Sarra uar andat.[1 969] ok uaru þeir þa letlegha[1 970] alla gỏtu einn lydr.

Genesis. Enn er Ruben kom til þess sama pyttz aptr. sem Joseph uar i settr. ok hann sáá hann ecki þar uera. þa ylldi hann ok æpti rifandi[1 971] af sér sin klæði. þiat hann hugdi hann drepinn uera. Kom hann þa til bræðra sinna sua segiandi. Ok huert skal ek nu fara. þar sem sueinninn sééz nu huergi. Enn þegar i stað huggaðiz hann.[1 972] sem hann uissi at sueinninn lifdi. Eptir þat toku þeir kyrtil Josephs. laugaðu hann ok litaðu i kidia[1 973] blodi. lutudu sidan til. huerr af þeim hann skylldi bera fedr þeirra ok segia sua. Kyrtil þenna fundum uær. séé ok geym at. huart þersi er kyrtill sunar þins edr eigi. Enn sem Jacob kendi kyrtilinn. sagði hann sua. [Hann er sannliga[1 974] hans kyrtill. eitt hit uersta dyr reif i sundr ok at gleypanda[1 975] grimmliga sun minn Joseph. Sneid hann þa ok reif klædin af ser ok klæddi sik haarklædi. sytandi sun sinn ok þrándi eptir honum langan tima. Ok sua sem aull hans bỏrn samnaduz saman ok komu til hans at[1 976] létta hans angr ok harm. þa uilldi hann medr ỏngu moti heyra þau edr annza þeim hugganarordum. helldr sagði hann sua. Medr sorg ok sút man ek nidr stiga til sunar mins i heluiti. scolastica hystoria. J heluiti uar þa[1 977] godra manna staðr langt i brỏtt ok fiarrlægr illra manna piningarstỏdum. sem fyrir huilldar sakir naða ok fraskilnadar odrum þeim uar sinus kallaðr. Enn þat er sua sem[1 978] nockut afuik. sua sem uer kỏllum fiỏrd eðr uik aa sio. Var ok sua iafnuel kalladr sinus Abrahe. fyrir þann skylld at hans aund uar [eigi þar sidr. biðandi þar[1 979] dauda Jesu Christi.

De genesi. Nu sem Jacob stadfestiz i sinni sorg ok sut. þa selldu fyrr sagdir Madianite Joseph aa Egiptalandi þeim einum manni gelldum edr ufreom [ok þo mætum meistara[1 980] upp aa alla riddaralist[1 981] medr Pharaone konungi sem Putiphar het. scolastica hystoria. Nockurir menn[1 982] segia hann uerit hafa steikara meistara. segir Commestor at þat ma uel fyrir þann skylld satt uera. at meðr morgum þiodum er hinn fremzti [steikara hofðingi[1 983] hardla sæmiligr madr ok iafnuel riddara[1 984] hỏfðingi. Þenna sama nefnir Josephus Putipharem. Hann atti ser konu ok bỏrn. þiat Joseph atti[1 985] sidan dottur hans sem ofarr meirr man heyraz mega. Ok fyrir þi uar hann ecki af þeim konungsins gelldingum sem þegar i barndominum uaru gelldir. helldr eptir þi sem ebreskir menn segia. at sua sem hann sá afbragdz uænleik Josephs. keypti hann hann[1 986] til þess at hann uilldi blandaz medr hann. Enn gud uarðueitti Joseph fra þeirri uhæfu. gerandi Putipharem sua kalldan ok afskiptan sinni sambudarnatturu. at alldrigi[1 987] sidan hafui[1 988] hann kuennytr uordit [helldr enn hann hafi gelldr uerit.[1 989] Ok eptir þat uar hann tekinn til byskups i Helyopoleos ok gerr enn meira hááttar madr ok sæmiligri i sinum stétt ok hofdingsskap enn engan tima fyrr hafdi hann uerit.


Her segir af fæðingu tueggia bræðra Phares ok Zaram[1 990]

58. Nærri þersum tima. ok helldr fyrri enn nu uar fra sagt. skildiz Judas Jacobs sun uidr adra sina brøðr um nỏckura stund. ok kom nidr medr þeim manni sem Yras het. tok hann sér þar til eiginkonu dottur eins Chananei. þa sem Sue hét. Gat hann med henni son þann sem hann kalladi Heer. annan sun gatu þau at eiga. kalladi hann þann Onam. ok hinn þridia þann sem hann nefndi Salam.[1 991] Eptir þat letti hon af at fæða bỏrn. Judas fekk hinum ellzta syni sinum Heer þa konu til eiginordz sem Thámar hét. Heer uar einn uandr madr [i guðs augliti[1 992] uerandi urettliga medr [sialfs sins[1 993] eiginkonu. Var hann fyrir þa sok af gudi[1 994] sua drepinn. at hann fannz braddaudr i sænginni hia husfru sinni. Eptir hans andlát bad Judas Onam[1 995] sun sinn ganga at eiga Thamar ok uekia upp sua sins brodur freo ok afkuæmi. af hueriu er þat er audsynt. at nỏckurir þeir lutir uoru sidarr skipadir[1 996] ok bodnir i Moyses lỏgum[1 997] sem fyrir lỏgmaalit uoru hafdir ok halldnir. Ok sem honum seinkadiz barneign[1 998] medr henni. ok honum þotti uuist at hann mundi nockura sunu eiga. þa uar hann medr fullu uskilriki[1 999] utan allrar [uaanar barngetnadar[2 000] meðr henni látandi sik utan þers staðar sem þar [er til[2 001] skipadr. til þers at þeim fæddiz eigi[2 002] bỏrn undir hans brodur nafni. Tok gud hann af lifdogum fyrir þa sauk at hann gerdi sua liotan lỏst ok afleitligan.[2 003] Eptir þetta sendi Judas Thamar heim til sins fỏdur huss. bidiandi hana þar bida meðr eckiudom. þar til er smasueinninn Saala[2 004] uæri uaxinn madr. gorandi þat yfirbragd aa. at hann mundi þenna sinn sun þa hana [eiga ganga lata.[2 005] En þat þordi hann[2 006] eigi. þiat hann ottadiz at hann lyti þilikt af þeirra samgangi sem hinir fyrri brødr hans. Leet hann sem hann gleymdi ok geymdi eigi huersu gort uar. Eptir marga daga lidna þaðan ifra andadiz Sue husfru Jude. ok sem hann gladdiz eptir hennar andlatz sorg. þa for hann til saudaklippara sinna i Thamnas. þann stad sem sua uar kallaðr. ok meðr honum Yras kompan hans ok saudahirðir.

Thamar uar sagt. at mágr hennar hafdi farit upp i Thamnas at[2 007] taka ull af saudum sinum. Hun leggr ekkiubunaðinn af ser prydandi[2 008] sik medr annars hááttar bunadi. for sidan heiman ok settiz nidr aa gatnamoti. þi sem uegrinn laá til Thamnas. þar sem leidin[2 009] Jude uar. þi at aa gatnamotinu þarf farandi madr sik betr um at sia.[2 010] ok einkannligaz at geyma huert hann gengr edr ferr. Gordi hun þetta sua sem hefnandi þers. at Sala[2 011] uar nu uaxinn madr ok hon ecki honum gipt þi helldr. Hun hafdi sua sidan falld. at nær huergi matti kenna hana edr sea hennar aasionu. Nu sem Judas kom þar ok saa konuna. þa hugdi hann at[2 012] skiækia nỏckur uæri. ok gekk til hennar sua segiandi. Lofa mer at ek liggi medr þer. þiat hann uissi eigi at hun uæri hans magkona. Hun suaradi. Huat gefr þu mer til huiluneytis. Eitt kid man ek senda þer af hiord minni. sagdi hann. Hon svaradi. Til reidu læt ek þat er þu beidiz. ef þu fęr mer [nogan pant[2 013] ok godan festarpening. þar[2 014] til er þat efniz sem þu heitr[2 015] mer. Huat uilltu þer [til festarpenings[2 016] fá lata. sagdi Judas. Hun suaradi. Fingrgull þitt ok baug. ok þar med staf þann er þu helldr aa. Fór þat framm at hann bio[2 017] med henni. Af þeirri saumu[2 018] sambud uard hun at tuennum burd hafandi.[2 019] For hon [heim þegar[2 020] eptir þat. leggiandi af sér bunad þann sem hun hafdi þa upptekit enn takandi sinn ekkiubunað. Judas sendi kidit medr kumpán sinum saudahirdinum þangat aptr til gatnamotzins. skylldi hann taka aptr þann sama pant sem hann hafdi konunni fengit. Ok er hann fann hana ecki þar sem uan[2 021] uar. þa spurdi hann þar bygdarlagsmenn. huar kona su mundi uera. sem uid gatnamotit uar uỏn at sitia. Þeir suorudu[2 022] allir. at i þeim stad beid eigi nỏckura putu. For hann aptr uid sua buit ok sagdi Jude.[2 023] at hann fann hana eigi. ok at allir bygdarlagsmenn þar segdi.[2 024] at alldregi hefði þar nỏckur skiækia uti setit. Hann svaradi þa. Hafi hun seolf lygilỏst sinn. ma hon nu ecki aa okkr kiæra. þiat ek senda kidit sem ek het. ok fannz hon eigi.

Eptir [.iii. edr[2 025] .iiii. manadi lidna uar honum sagt. at magkona hans Thámar hafdi horat ok hun syndiz kona uera kuidug. Judas svaradi. Leidit hana ut. ok see hon brend. Enn sua sem hon uar leidd til þessarrar pinu. sendi hon gull þat ok adra gripi. sem hon hafdi i pantinn[2 026] tekit. til mágs sins sua segiandi. Medr þeim manni hefir ek nu getnað[2 027] getit. sem þersa gripi aa. kenn sialfr huers eign gullit stafrinn ok baugrinn er. Ok þegar[2 028] sem hann kendi gripina. sagdi hann sua. Rettligarr hefir Thamar nu farit enn mer. fyrir þa grein at ek gipta hana eigi syni minum Sale.[2 029] hefir hon þetta fyrir þi gort. at hun uilldi at afkuemi sonar mins fyrirfæriz eigi. Engan tima sidan kom hann þers haattar vid hana. Enn þann tima sem Thamar skylldi fæða. þa birtuz þar tuiburar. Ok i sealfri fæðingunni sem skilnadrinn skylldi uerda medr burdinum ok mæðrinni. retti annarr ut hỏndina.[2 030] ok batt konan[2 031] þa silkiþræði[2 032] um hỏndina.[2 033] ok sagdi sua. Þessi man fyrri fæðaz. Ok er sa hafdi at ser haundina. þa kom annarr framm ok fæddiz. ok sagði moðirin sua. Fyrir hui letz þu af þinum uỏlldum eptirburðinn ok lækinn sueininum fraskila uerda.[2 034] Af þessarri sauk uar hann sidan kallaðr Phares. þat þydiz skilnadr edr sundrskipting. Eptir þat kom framm annarr ok fæddiz. aa þess hendi sem silkiþrádrinn uar bundinn. Var sa kalladr Zaram. þat þyðiz upprennandi. fyrir þa sauk at hann birtiz fyrri. ella fyrir þi[2 035] at[2 036] margir rettlátir menn runnu upp af honum ok fædduz. eptir þi sem lesit er i þeirri bok er Paralyppomenon heitir.


Her segir fra þui er Joseph var settr i myrkuastofu fyrir alygi einnar konu ok kyndugskap[2 037]

59. Nv skal þar til taka sem fyrr uar fra horfit. at fyrr nefndr Putiphar hinn egiptzki. sa sem[2 038] uar fyrir utgỏrdum ok herferdum Pharaonis.[2 039] hafdi keypt Joseph af þeim Ysmaelitis sem hann hỏfdu þangat flutt. ok uar gud i faur ok i fylgiu medr honum. ok allar sinar giordir tokuz honum giptusamligha. Var hann iafnliga i sins herra husi.[2 040] huerr er hardla uel uissi þat ok undirstod. at gud uar honum samuinnandi i ollum sinum handauerkum ok odrum sinum frammferdum. ok fyrir þi feck hann sins herra giptu ok uinattu. þar medr uard hann af sinni dyggiligri þionostu. þeirri sem hann ueitti honum. sua uel kendr. at hann skipadi hann formann fyrir[2 041] sealfs sins hus ok[2 042] alla sina eign. stiornaði hann uel ok sæmiliga aullum þeim lutum sem honum uar um bodit. Blezadi gud hins egiptzka manz hus fyrir Josephs skylld ok let alla hans eign mikilliga grædaz ok aauaxtaz bædi i gorðum ok aukrum. Ok eigi lagdi hann edr lutadiz hann til nockurs hlutar þers sem hann atti edr uissi dagliga huat[2 043] framm for. utan þat huersu sealfs hans bord uar buit.[2 044]

Joseph uar harðla uęnn madr ok hafdi einkannliga fagra aasionu. sem fyrr uar sagt. Þat bar til eptir marga daga lidna fra þi sem Joseph kom þangat. at hans fru leit ástaraugum til hans. ok sagdi sua. Sof medr mer. Enn fyrir þa sǫk at hann uilldi medr engu moti samþykkiaz þi bỏluaða ok bannaða uerki. þa svaradi hann henni sua. Medr huerium hætti mega ek þenna illa lut gera medr[2 045] minn herra. þar sem hann hefir alla sina eign fengit mer at geyma. ok eigi ueit hann huat er hann áá i sinu husi. ok eigi nỏckurr lutr er saa af hans godzi. at hann hafi eigi mer fengit [i ualld.[2 046] utan þik sealfs hans fru. Medr þerssháttar tilmælissordum kallzaði kona þessi dagliga ok mæddi þenna hinn unga mann. Enn hann neitaði þuerliga medr henni at bua. Sua bar til aa nockurum almenniligum ueitzludegi eptir sỏgn Josephi. at huerri ueitzlu er eigi skylldu sidr konur uera enn karlar. at hon gerdi ser skropasott fyrir bonda sinum. þiat[2 047] hun uilldi medr aullu einsaman uera ok allt hliott um sik hafa. A þann sama dag geck Joseph þar inn sem hon uar fyrir. ætlandi at gora þat eitt huat sem honum tilheyrdi. ok[2 048] hirti ecki aðra menn til at kalla. Þa greip hun til[2 049] hans mỏttuls skautz[2 050] sua segiandi. Sof nu medr mer. Hann reiddiz uid þersor hennar orð. ok gekk sua skiotliga[2 051] ut af husinu. at hon hellt eptir mottlinum. Nu sem hon geymdi at huarutueggia. þi at[2 052] hun hafdi mỏttlinum eptir halldit. ok hinu odru at[2 053] hon uar hafnat ok þottiz uera fyrirsmaad. þa kalladi hon til sin þa menn sem þar hofdu heimilisshus. ok sagði sua. Einn ebreskan þræl tok[2 054] bondi minn her inn [til sin.[2 055] til þers at hann skylldi dára mik. ok þers orindis geck hann[2 056] inn higat til min. at hann ætlaði at hafa medr mer buit. Enn þegar sem hann heyrdi at ek kallada. liop hann sua skiotliga ut ok i brott. at hann lét her eptir mỏttulinn þann er ek hellt áá. Syndi hun ok tedi bonda sinum þann sama mỏttul sem hon hafdi eptir halldit. þa er hann kom þangat. til profs ok iartegna at hann trydi þi giarnara þi sem hon sagdi sua til hans. Sa hinn ebreski þræll sem þu tokt heim hingat gekk til min ok hugdiz skylldu daara mik. enn þegar sem hann heyrdi mik kalla. liop hann ut ok let her eptir mỏttulinn. Herrann reiddiz storliga[2 057] miok. sem hann heyrdi þersa luti. ok fyrir [þann skylld[2 058] at hann uar of[2 059] audtryggr sinni husfru ok hennar sỏgn. þa let hann setia Joseph i þa sỏmu myrkuastofu. sem konungsins bandingiar uoru geymdir. Var þa enn gud medr Joseph ok miskunnaði honum. sua at hann gaf honum þa giptu ok giæfu meðr[2 060] myrkuastofu uỏrðinn ok hennar formann. at hann fekk honum i valld alla þa bandingia sem geymdir uaru ok i uardhỏlldum hafdir. Greiddi gud þa enn giptusamliga allar hans gỏrdir ok frammferdir.

Eptir [þersa luti umlidna[2 061] sem nu uar fra sagt. vard sa atburdr at .ii. gelldingar konungsins þionostumenn. annarr sealfs hans skenkiari enn annarr bakari ok steikara meistari. urdu fyrir sina tilskylldan fyrir sealfs hans ublidu. Ok af þi at þeir urdu fyrir sealfs hans ublidu.[2 062]þa let hann þeim inn kasta i þa sỏmu myrkuastofu sem adr uar fra sagt. fekk myrkuastofu uỏrdrinn þa sem alla adra Joseph til geymslu. ok þionadi hann þeim. Leid sua miok lengi framm. at þeir uaru þar halldnir. A nockurri natt dreymdi þessa báda konungsins sueina þilikan draum huarn þeirra sem eptir rettri rádningu ok þydingu til[2 063] heyrdi huarum. Nu sem Joseph kom til þeirra um morgininn eptir. ok hann sa þa ryggari uera enn uani uar til. þa spurdi hann eptir huer[2 064] sauk til þess uæri. Þeir suorudu. Okkr dreymdi i naatt. ok eigi er sa madr her til. sem draumana raði skyrandi okkr þeirra þyding. Er þat eigi guds at þyda þa sagdi Joseph. Segit[2 065] mer huat yckr dreymdi. Byrlinn byriadi fyrr[2 066] sinn draum ok sagdi sua. Ek þottiz sia einn uinuid[2 067] fyrir mer. a huerium uaru .iii. [uinuidiss teinungar edr sprotar. ok syndiz mer uisirinn uaxa smam þeim. berandi sinn blomstr ok allan aauoxt. þar til er sealf uinberin rỏskuduz. sua at þau uaru medr aullu fullgỏr.[2 068] Enn ek hellt [a keri mins herra konungsins.[2 069] tok ek þa uinberin ok sprengda ek nidr i kerit. gaf ek sidan minum herra konunginum at drecka. Joseph svaradi þa. Þessor er radning ok skilning draums þins. þriar uinuiðarins greinir hafa at merkia þa .iii. daga eptir hueria er Pharao man minnaz þinnar þionostu. man hann þa setia þik i þann sama stett ok starf. sem þu hafdir fyrra tima. ok mantu gefa sealfum honum at drecka eptir þi sem þu uart uanr honum[2 070] at þiona. ok þers bidr ek. at þu minniz min þann tima sem þer hefir uel gengit. ok ger þa miskunn á mér. at tala þat fyrir Pharao[2 071] konungi. at hann frelsi mik af þersarri myrkuastofu. þi at medr leynd ok lymsku uar ek tekinn ok brott fluttr af ebreskra manna landi. ok saklauss uar ek i þersa dyflizu settr.[2 072] Nu sem bakara meistarinn undirstod. at hann hafdi uitrliga raþit þann draum. sagdi hann sua. Þat dreymdi mik. at ek hefda .iii. koruer[2 073] medr miol uppi yfir hofdi mer. ok i þeim einum sem efztr uar bar ek alla þa rettu. sem bakarar ok steikarar kunna[2 074] medr sinni list at gỏra. komu þar at fuglar ok áátu þann mat. Joseph suaradi. Giarna[2 075] uillda ek eiga godan draum at ráda. [.iii. korfar[2 076] merkia þa .iii. daga eptir hueria er Pharao man láta hengia þik aa gálga. munu þa fuglar slita hræ þin ok eta. Eptir .iii. daga[2 077] þadan uar burdardagr Pharaonis. ok sua sem hann ueitti sinum monnum aa þann sama dag. þa mintiz[2 078] hann byrlans. sua at hann skipadi honum[2 079] fyrra sinn stétt. at hann skylldi skenkia sealfum honum. Bakarans mintiz hann ok sua at hann let hann hengia. Geck hvarum þeirra rett eptir þi sem Joseph hafdi draumana radit. Enn sua uel ok heimolliga sem byrlinn uar nu kominn. þa mintiz hann ecki Josephs.


Her segir fra draumum Pharao konungs ok huersu Joseph reð eptir sem gengu allir. capitulum.[2 080]

60. Eptir .ii. aar lidin upp fra þi sem nu uar sagt. dreymdi konuniginn Pharaonem draum. Hann þottiz uera staddr aa nockurum aarbakka. honum syndiz sem .vii. kyr fagrar ok storar ok [miok feitar[2 081] gengi upp or aanni ok fæddiz[2 082] þar medr [grænt gras[2 083] sem uatlendi var ok uokusamt. Adrar .vii. kyr [alfarnar ok magrar sua sem[2 084] at þrotum komnar af sullti ok megrd komu sidarr upp or aanni. [þilikar at[2 085] hann þottiz alldri slikar[2 086] sééd hafa fyrri[2 087] aa ollu Egiptalandi. ok[2 088] fædduz þær[2 089] aa sealfum aarbackanum. Gengu þessar medr sinni megrd ok liotleika langt umframm hinar meðr sinni feiti ok frealsleik. sua at honum þotti enskiss[2 090] um uert hinna[2 091] fegrd hia þessarra megrð.[2 092] Pharao uard ottafenginn uid draum þenna sem hann uaknadi. Hann sofnadi annan tima ok dreymdi draum annan. Honum syndiz sem .vii. aux fỏgr ok fullfengilig yxi upp aa einn haalm. ok onnur .vii. mia[2 093] ok miok visin i annan enda.[2 094] sua at honum syndiz um þat enn meira uert. Her af uard hann miok hræddr. sua sem hann uaknadi hugleidandi þessa drauma. Ok um morgininn eptir leet hann kalla seer alla sina spekinga ok þa uisaztu[2 095] menn sem i uaru Egiptalandi. segiandi þeim draumana. ok beid engan[2 096] þann af aullum þeim er[2 097] rada kynni. Þa minntiz konungsins byrli aa um sidir. huat er framm hafdi farit medr þeim Joseph i myrkuastofunni. ok sagði sua. Ek iatir ok vidr gengr minni sekt. at þann tima sem uid bakarinn[2 098] urdum fyrir mins herra reidi ok hann leet okkr inn kasta i eins riddara hofdingians myrkuastofu. þa dreymdi okkr báda aa einni nátt þess haattar drauma. sem [at forspaa uurðu[2 099] eptir þi sem huarum geck eptir. Var þar einn ebreskr þionostusueinn[2 100] þers sama riddara hỏfdingia. reed hann ockra drauma rett eptir þi sem huars ockars audna ok æuintyr gekk[2 101] sidan. [at ek þáá aptr mina fyrri þionostu enn hann var hengðr aa gaalga.[2 102]

Joseph svaradi. Badir ydrir draumar hafa alla eina merking.

Þegar i stad uar Joseph af þersarri byrlans saugn ok aaeggian vt leiddr af myrkuastofunni. þar medr uar hans haar klipt ok ræktat. þiat bandingiar ok utlagar lata ecki haar sitt skapa [ok skera. Ok[2 103] sem þeir hofdu fengit honum sæmilig klædi. þa uar hann fyrir konunginn leiddr. Hann tok þegar hans hægri hand.[2 104] er hann kom fyrir hann. ok sagdi sua. Mik hefir dreymt .ii. drauma. ok kann engin þa at rada ok mer at skyra. Enn ek hefir heyrt. at þu mant hardla ual ok uitrliga þa kunna skilia ok skyra. ok ottaz medr engu moti at segia huat er þeir hafa at þyda. Joseph svaradi. Utan mik ok minnar[2 105] hiaueru man gud giptusamligh andsuỏr ok farsællig ueita Pharaoni. Konungrinn sagdi[2 106] honum þa bada fyrr sagda drauma. greinandi þat at hann uaknadi i milli. Eptir þat taladi[2 107] hann til Josephs. greinandi þat at hann hafdi þersa drauma sagt hinum fremztum sinum uitringum ok frammsynum monnum. ok at engin af ollum þeim kunni þa at[2 108] rada. Joseph svaradi. Badir ydrir draumar hafa alla eina merking. syndi gud þa luti Pharaoni fyrir. sem hann man sidarr gora ok lata framm koma. Seau hardla feitar kyr ok fagrar ok þar medr .vii. fỏgr ỏx. full ok stór. merkia þau .vii. frioleiks aar sem god munu [uerda. ok[2 109] allt Egiptaland man þar af[2 110] fullt af giętzku. Enn þær hinar magru[2 111] kyr .vii. ok hinar solltnu. sem sidarr komu upp or aanni. ok þar medr þau .vii.[2 112] hin uisnu aux ok ueslu. sem af brennanda uindi fyriruurduz. merkia þau .vii. hallæris aar ok sulltar. sem eptir hin .vii. manu koma. Manu þersir[2 113] lutir medr þeima hætti fyllaz ok frammgengt[2 114] uerda. at fyrst manu koma þau .vii. aar. at[2 115] hin bezta tid man [koma yfir allt Egiptaland.[2 116] enn eptir þau .vii. lidin manu koma aunnur .vii. aar medr sua miklum ufreoleik ok yfiruættiss hallæri. at þa þicki litils hin uerd sem fyrr gengu ok allt uar i nog þat er hafa þurfti. Man su hin kranka tid ok sulltr aa huert land koma ok eyda allri þeirri giętzku. sem adr hefir aflat uerit ok saman dregit. Enn þat er uissulight sỏnnunarmark til þersarra luta. at annan tima skylldi þann draum fyrir þik bera sem hinn sama lut hefdi at merkia ok hinn fyrri. ok at guds atkuedi[2 117] fylliz skiotliga ok frammgengt uerdi. Er þat nu min tillagha[2 118] sagdi Joseph. at[2 119] konungrinn hafi nu forsia vid. takandi nỏckurn uitran mann ok ual klokan þann sem hann fyrir skipi ok yfir seti allt Egiptaland. ok sa seti[2 120] formann i aullum ok seerhuerium herudum. til þers at þeir taki saman hinn fimta part af aullum þeim áuexti sem verdr aa þersum[2 121] .vii. freoleiks aarum sem nu koma. hirdandi hann[2 122] i storum ok godum kornlaudum. ok [se allt hueiti þat[2 123] hirt ok geymt undir konungsins ualldi[2 124] Pharaonis ok sua uardueitt i biam[2 125] ok borgum. ok se þaleidis uid buit[2 126] eptirkomanda þeim [.vii. aara[2 127] sullt. sem aa man leggiaz allt Egiptum.[2 128] at landit eydiz eigi af hallæri ok sullt. Þetta rad likaði konunginum ual ok aullum hans monnum.

Ok [af þi at hann undradiz[2 129] bædi huersu skynsamliga Joseph hafdi skilit ok skyrt sealfs hans drauma. ok engum mun[2 130] minnr þat raad ok tillỏgu sem hann hafdi ut gefit. þa taladi hann sua til þeirra. Manu uęr nockurn annan mann þann faa fundit.[2 131] sem sua se fullr af guds andagipt ok gięfu sem þersi. Sidan taladi hann til Josephs. Fyrir þa sauk at gud syndi þer ok tędi alla þa luti sem þu taladir nu. þa fær ek engan fundit þer uitrara edr [þer likan[2 132] at uiti ok raadum. Þu skallt formadr uera fyrir[2 133] minni hall[2 134] ok husi. ok þinu bodi ok atkuædi skal allr Egiptalandz lydr hlydinn uera. ok at einu saman konungdomsins[2 135] haasæti skal ek fyrir þik framm halldinn uera. Ok enn taladi hann til Josephs. See her. ek skipar þik yfir allt Egiptaland. Her medr tok hann eitt fingrgull af hendi ser ok dro upp aa hỏnd Joseph. ok lét klæda hann medr bisso. ok eitt gullmen let hann um[2 136] hans haals. Bad hann sidan sua buinn stiga upp i[2 137] sealfs sins kerru. Þar medr skylldi einn forrennari kalla huar sem hann for. at allir menn skylldu[2 138] fyrir honum knefalla sua sem konunginum sealfum. ok þeir skylldi af þi uita mega. at hann uæri formadr yfir aullu Egiptalandi. Pharao taladi þa enn til Josephs. Ek er Pharao. Sem hann legði[2 139] uid særi sin sua segiandi. Sua sem þat er satt[2 140] at ek er Pharao. sua skal þat satt uera sem ek man þer segia. at enginn madr aa aullu Egiptalandi skal þer i moti uikia edr neighia huarki hendi ne fæti. ok eigi skal nockurr utan medr þinum bodskap ok blidu yfirbragdi[2 141] brott[2 142] fara ne nockurs háttar[2 143] almenniligt starf fremia edr frammi hafa. Sneri hann þa nafni[2 144] Josephs ok kalladi hann heimsins hialpara upp aa Egiptalandz tal ok tungu. Var hann þa .xxx.[2 145] at alldri er hann uar fyrstan tima fyrir konunginum Pharaone.


Her segir af Asenech dottur Putiphars[2 146]

61. A hinu fyrsta freoleiks aari af þeim .vii. sem Joseph sagdi fyrir at koma mundi. sendi konungrinn hann um allt Egiptaland. at hann [leti saman[2 147] taka[2 148] hinn .vta. part af ollu [hueiti.[2 149] eptir þi sem fyrr uar greint. Hann kom framm i fyrr nefndri landzins haalfu Helyopoleos. Var þa[2 150] Putiphar riddara hofðingi ok konungsins radgiafi þar uordinn kennimadr ok hỏfdingi. hann atti sér þa dottur sem Aseneth het. Ollum Egiptalandz iungfrum uar hon fegri ok frealsligri. i flestum lutum uar hon storliga[2 151] lik ebreskra manna døtrum. hun uar hæuersk[2 152] ok bar sik heidrsamliga.[2 153] metnaðarsỏm uar hun sua ok mikillát. at engi karlmadr þotti henni sér iafnkosta. Engin karlmadr hafdi ok seed hana utan fadir hennar ok brædr. fyrir þann skylld at einn mikill turn[2 154] ok miok haar uar aafastr husi ok herbergium Putiphars. yfir huerium er þat eitt lopthus var smidat. sem i sér hafdi .x. heimollig herbergi. þilik sem suefnklefar uæri. af huerium er hinn fyrsti ok fremzti uar fagrligha giỏrr[2 155] af þeim dyrmætum steinum sem porphiriti[2 156] eru kalladir. ok allir hans ueggir uaru af einum ok ymissum aagiætum steinum gioruir. ok þar medr uaru hans fleyðr gulligar. Bygdi Aseneth[2 157] medr sinum þernum þersor herbergi. Varu gud Egiptalandz manna. þau sem af gulli ok sylfri[2 158] uaru giỏr. geymd ok hird i þessum hennar heimolliga klefa. huer er seolf hon dyrkadi dagliga þeim fornfærandi. Annat þetta hit heimolliga hus edr klefi uar hennar fatabur. yfrinn rikdom i sér hafandi. þi at hann uar fullr af gulli ok brendu silfri. dyrum gripum[2 159] ok dyrligum steinum. J þridiu[2 160] sialfrar hennar heimolligu herbergi uar nær oll su giætzka sem dyrmætaz uar þar i landi. var þat hennar iurtaklefui. ok aull hennar krydd uaru þar geymd ok hirð. Adra klefa .vii. af þersum .x. heimolligum herbergium hofdu þær .vii. iungfrur harða fagrar. sem henni þionadu dagliga. vidr hueriar er engin karlmadr hafdi nockut ord talad. huarki uaxinn madr ne smasueinn. A suefnklefa sealfrar Aseneth varu .iii. uænir gluggar. ok uar sa storliga[2 161] mikill sem til austrs horfdi. annarr af þeim uar til sudrs. ok hinn þridi til nordrs. J þersum klefa uar ein sæng sua skemtilig ok skrautlig at sia upp aa. sem hon uęri af raudu gulli giỏr. hon uar tialldat medr gulluofnum purpura sparlỏkum. ok þar til medr iacincto ok einfỏlldum purpura[2 162] ok[2 163] bisso. i huerri er sialf hon suaf ein saman. Hia þessarri hennar sæng hafdi engan tima[2 164] karlmadr niðr setz. Vmuergis þetta hit agięta[2 165] hus ok herbyrgi allt saman uar einn mikill grasgardr. ok miok haar[2 166] uar allr hans murr giorr af ferhyrndu grioti. A gardi þersum uaru .iiii.[2 167] iarnport. þau sem .iiii. hinir fegrstu[2 168] ungir menn uel uępntir[2 169] uaru fengnir til at geyma [allir samt.[2 170] A hægra uegna i gardinum uar ein fỏgr fliotandi uatzædr. ok eitt fagrt stỏduuatn ok sua skiært þar i hia. at [þar matti[2 171] ual sia[2 172] i skuggann allra þeirra tria sem þar uaru plantad. er bædi uaru fỏgr ok frygdafull.[2 173] Aseneth uar sua mikil sem Sarra. sua fogr ok frid sem Rebeccha. ok þaleidiss uęn ok at ollu uel uordin[2 174] sem Rachel.


Her segir af Joseph ok Putiphar ok dottur hans[2 175]

62. Joseph gerdi fyrr nefndum Putiphar sendibod. at hann mundi uikia til hans[2 176] herbergiss. Tok Putiphar þi feginsamliga. ok sagdi dottur sinni at guds mektugr madr Joseph[2 177] mundi þar koma. ok hann mundi eigi uanda at gipta honum sialfa hana. Vidr þersor ord reiddiz hon ok sagði. at hun hugðiz helldr skylldu giptaz konungs syni enn herteknum kotkarls syni. ok henni þætti þat helldr eptir sinni mekt ok maneri. Fyrir þi taladi hon sua. at Pharao atti séér syni. sem sidarr man [sagt uerda.[2 178] Ok rett sem þau áttu her um at tala. var þeim sagt at Joseph [var kominn.[2 179] Geck Aseneth þa þegar upp i lopthusit ok sialfrar sinnar herbergi. Joseph kom þa sitiandi i þeirri konungsins kerru sem ỏll gloadi af gulli. hana drogu .iiii. fannhuitir hestar [sem snior[2 180] medr gylldum bitlum beittir ok beisladir. Joseph uar sua buinn. at hann hafdi alhuitan kyrtil miok biartan af bisso. ok þar yfir gulluofinn purpuramỏttul. gullkoronu á hỏfdi. ok uaru .xii. hinir dyrstu[2 181] steinar umuergiss aa krununni. ok yfir þeim uaru markat .xii. gullig himintungl. konungligan rikissuỏnd hafdi hann seer i hendi. ok þar medr einn kuist oliue[2 182] medr hardla feitum ok fỏgrum aauexti.[2 183] Geck Putiphar ok hans husfru ut i mot honum. lutu[2 184] honum ok i ollum lutum uirding ueittu. Eptir þat gekk Joseph inn i gardinn. ok þegar uaru byrgð aull hans port. Nu séér Aseneth Joseph ut um einn glugg[2 185] aa sinu herbergi. rugladiz hun þa þegar[2 186] af þeim ordum sem hon hafdi til hans talat. ok sagdi sua. Séé her. solin sealf er komin i sinni kerru hegat til uár ofan af himni. Ekki uissa ek þat at Joseph uæri guds sun. ok huar man finnaz sa madr um alldr er þilika fegrd megi[2 187] getit hafa. edr huerr konu kuidr megi liosit ok þilika birti[2 188] borit hafa. Joseph geck þa inn i herbergi Putiphars. ok uaru þuegnir fætr hans. Eptir þat spurdi Joseph. huer su kona uæri er hann [leit um[2 189] gluggann aa lopthusinu. fari hon i brott[2 190] sagdi hann. Fyrir þi taladi hann sua. at hann ottadiz at hon mundi þaleidis angra hann ok vnada. sem allar adrar konur þar sem hann kom. þær sendu þegar i stad sina sueina til hans medr einum ok ymissum dyrmætum giỏfum. huerium er hann nitadi[2 191] medr fullkominni ublidu. ok brott kastadi þeim til neisu ok nidranar sem sent hafdi. Þa suaradi Putiphar. Minn herra. þersi mær er min dottir. su sem huern karlmann hefir fyrirlitit hegat til. hana hefir ok engin karlmadr seed utan ek ok þer[2 192] i dag. Ok ef þer uilit sua. þa kemr hon her ok heilsar ydr. Joseph hugsadi þat er hun fyrirleit[2 193] huern karlmenn[2 194] ok hatadi. at alldrigi mundi hun þa[2 195] þrábøn edr ofblid uidr hann uera. ok taladi sua til fedr hennar. Ef dottir yd(u)r er skięr iungfru. þa elskar ek hana sem systur mina. Gekk modir hennar þa upp til hennar kallandi hana nidr ok frammleidandi fyrir Joseph. Fadir hennar taladi henni sua til. Heilsa brødr þinum. þeim sem aa saumu leid hatar ok fyrirlitr allar þær konur sem annars kyns ok kindar[2 196] eru enn[2 197] hann. sem þu fyrirlitr alla karlmenn. Aseneth taladi til Josephs. Þu blezadr af hinum hæsta gudi uer heill ok uel kominn. Joseph suaradi. Sa gud sem alla luti lifgar blezi þik. Putiphar bad þa dottur sina minnaz uid Joseph ok kyssa hann. Ok sem hun ætladi þat at gera ok gekk at honum. þa retti hann hỏndina framm. takandi moti hennar brosti ok bringu sua segiandi. Meðr ỏngu moti stendr þat. at sá madr sem lifanda gud dyrkar ok lifsbrauð etr ok heilsamligan dryck dreckr. kyssi þa konu [sem af heidinni þioð er getin. ok hon[2 198] dyrkar ok kyssir dauf ok dumba skurdgod. etandi braud sitt ok aðra[2 199] fędu af þeirra bordi. ok dreckandi sinn drykk af þeirra kerum ok kaunnum. ok smyriandi sik medr þi oleo. sem uarla uerdr skodat eðr skyniat huelikt[2 200] þat er.


Her segir af þui er guðs engill vitraðiz Asenech[2 201]

63. Aseneth uard storliga[2 202] rygg heyrandi þessor hans orð. sua at nu tok hun at grata. Joseph leit þaa miskunnar augum til hennar. ok lagdi hann sina hond yfir hennar hỏfuð ok blezadi hana. Aseneth gladdiz nockut sua af hans blezan. enn þo skyndi[2 203] hon heim til sins herbyrgis. ok kastadi ser þar nidr uidr sængina af þeim krankleika sem hon hafdi fengit af þeirra fundi ok vidtali. Jdraðiz hon þa þers mikilliga. er hun hafdi gudin dyrkat[2 204] ok afnitti[2 205] þeim þa fulluliga. Joseph aat þar ok drakk. ok eptir þat bioz hann til brottferdar. Putiphar beiddiz at hann mundi dueliaz þar um einn dag. ok feck hann þat eigi. For Joseph i brott ok het at koma aptr þagat eptir hina næstu .vii. daga lidna. Aseneth klæddi sik einum suortum kyrtli. huerr er hennar hrygdarklædnadr hafdi uerit. þann tima sem hinn yngri brodir hennar hafdi andaz. Byrgdi hon sik eina saman i nỏckurum klefa lokandi siolf hurdirnar. ok gret þar. [Aull sin skurdgod[2 206] kastadi hon ut um þann glugga. sem nordan uar aa fyrrgreindu herbyrgi.[2 207] ok huerium þeim hofdingligum rett sem henni uar settr kastadi hon aa golf framm ok gaf hundum at eta. enn ios molldu ok ỏsku upp i hỏfud sitt ok um allt herbyrgit. ok grét alla þersa .vii. daga miok saarliga. A hinum áttanda degi uard henni litit miok aarla ut um þann sama glugga sem til nordrs horfdi. sua sem hon heyrði hunda geyia ok hana gala. Ok er hon saa ut. þa birtiz henni su biarta stiarna nærri sealfum himninum sem Lucifer heitir. ok þar med sua mikit lios. at hon gat[2 208] eigi stadiz. ok af þi fell hon aa framm[2 209] sinar hendr ok aaseonu i þa ausku sem aa golfinu uar. ok henni syndiz. þar sem hon laa. sem madr nockurr stigi nidr af himninum ok stædi yfir hennar hỏfdi kallandi hana medr sinu eiginligu nafni. Enn af þi at hun þordi sakir rædzlu ok mikils ótta aungu uætta at suara. þa het hann aa hana[2 210] annan tima sua segiandi. Aseneth. Aseneth. Hun svaradi þa. Ek er her minn herra. edr huerr ertu. seg mer þat. Ek er hofdingi guds huss sagdi hann. ok ek er hỏfdingi yfir[2 211] sialfs hans utgordum ok herferdum. Ris upp ok statt aa þina[2 212] fætr. man ek þa tala medr þik. Ok er Aseneth freistaði aa fætr at fara[2 213] ok hon hof sitt hỏfud upp. þa syndiz henni saa madr um alla luti likr Joseph. at klædnadi. krunu ok konungligum rikisuendi. sem þar uar kominn. Hans aasiona uar þilik sem[2 214] ellding. augun sem solar geislar. enn haarit ok hans lockar sem logandi elldr. Ok sem Aseneth saa þetta. uard hon sua ottafengin. at hon fell[2 215] framm annan tima. Engillinn sa sem henni [uitradiz i manz mynd[2 216] styrkti hana þa léttandi upp aa sina fætr. ok sagdi sua. Legg nidr þetta hit suarta haarkleði.[2 217] sem þu hefir klætt þik med. ok hrygdarlinda þann sem þu hefir um[2 218] þinar lendar. skak i brott or hỏfdi þer dupt ok osku ok þua bædi hendr þinar ok aasionu i skięru uatni. ok klæd þik fagrliga med hinum heidrligztum þinum[2 219] klædum. ok eptir þat man ek tala uid þik. Ok þegar sem hun hafdi eptir hans áákuædi um buiz. þa kom hon skiotliga aptr til hans. Kasta af hỏfdi þer skautum ok hỏfudduk. þiat þu ert skięr iungfru. Styrkz þu ok fagna iungfru Aseneth. fyrir þi[2 220] at nu er þitt nafn aa lifandi manna bok skraad ok skrifuat. ok æfinligha man þat alldrigi[2 221] af mááz. Ek segir þer þat ok synir uissuliga. at upp fra þersum degi ert þu endrnyiat ok lifgat. Munt þu blezanar braud eta ok heilsamligan dryck drecka. þiat medr heilagri krismu[2 222] mant þu smurd uerda.[2 223] See her i dagh gef ek þik Joseph til brudar ok eiginhusfru. Man þitt nafn eigi[2 224] uera kallad Aseneth sem mikilsháttar hlifdar borg edr uerndar. fyrir þi[2 225] at idran þin bad hinn hæsta gud fyrir þer. huer er[2 226] uordin dottir þers sem haleitaztr er. glỏd ok god guds iungfru hæuersk ok hááttsỏm. Ok er engillinn uar eptir frettr af Aseneth. huert hans nafn uæri. þa svaradi hann sua. Medr guds hand[2 227] ok fingri er mitt nafn skrifuat aa þers bok sem haleitaztr er. eru þeir allir lutir oumrædiligir sem aa þeirri bok eru skrifadir. ok engum daudligum manni samir þa at segia ok eigi helldr heyra.


Her segir fra viðtali þeirra Aseneth ok guðs engils[2 228]

64. Aseneth taladi þa til engilsins halldandi aa[2 229] ofuanuerdum hans mỏttli. ok sagdi sua. Ef ek hefir nỏckura giptu fundit ok fengit i þinu augliti. þa setz[2 230] nidr um eina litla stund hia sæng þersarri. hia huerri er alldrigi sat enn nockurr karlmadr.[2 231] ok man ek bua þer bord. Engillinn suaradi. Lat framm koma at þi skiott. Setti hon bordit buandi þat medr hit bezta braud ok sætt uin ok med gaumlu oleo. Ber mer ok hunangs seim. sagdi engillinn. Ok sem hun stod rygg af þersum hans ordum. fyrir þat er hun hafdi engan seim at faa honum. þa sagdi hann sua. Gakk inn i kiallara þinn. ok þar aa einu bordi þinu mantu hunangs seim[2 232] finna. Vard henni þersi uán eigi at hegoma. at hun fann þar sua huitan seim sem snior uæri ok hit skięrazta hunang gefanda hinn sætazta ilm[2 233] af ser. Aseneth taladi þa til hans. Eigi hafda ek seiminn minn herra. helldr hitt at hann uard þegar[2 234] þu taladir ok nefndir medr þinum helgum[2 235] munni. huadan[2 236] er hans ilmr man[2 237] rett þilikr sem[2 238] af sealfs þins [anda. er ferr af þinum[2 239] munni. Engillinn hlo þa lettliga at skilning ok skynsemd Aseneth. Retti hann þa framm hondina. leggiandi hana yfir hennar hỏfud sua segiandi. Sæl ertu. fyrir þat er þu hafnadir skurdgudum ok fyrirleitz þau ok trudir upp aa lifanda gud. ok allir þeir eru sælir sem med idran koma til hans. þiat af þersum hinum sama seim munu þeir bergia. sem [guds byflugur af[2 240] paradiso hafa[2 241] saman borit. ok af rosauatni paradisi munu þeir drekka. ok her af bergia allir guds englar. deyia þeir ok alldrigi æfiliga.[2 242] sem af honum hafa nockurn tima etit. Hann retti þa enn framm hỏndina. ok tok einn hardla litinn part af seiminum ok áát sealfr suman. enn þat sem eptir var af honum lagdi hann i munn Aseneth. talandi til hennar þar med þersum ordum. See nu átz þu lifs braud. ok nu ertu smurð medr heilagri crismu. man [þitt holld[2 243] upp fra þeima degi endrnyiaz. ok hedan af munu þin bein bætaz ok grædaz. vþrotnandi man þinn kraptr uera. enn æska þin man alldrigi elli kenna. ok alldrigi man þin fegrd faulna. mantu þilik uera sem smidat hofudborg ollum þeim. sem sinni uan uenda flyiandi til nafns almattigs guds[2 244] þess sem allra uerallda konungr er. Hann retti þa enn framm hỏndina. ok tok þann seim sem hann hafdi fyrr sagdan part af tekit. uard hann þa þegar heill ok uskaddr sua sem adr uar hann. Tok hann þa medr sinni hægri hendi ofanuerdan seimsins[2 245] part. þann sem til austrs uissi. medr þeim fingrinum einkannliga sem þumalfingrinum uar næstr ok tilsagnarfingr heitir. dragandi hann at ser til neðanuerdz seimsins. þers sem til uestrs uissi. Syndiz Aseneth þa sem bloð uæri alla uega. þar sem hann hafdi fingrinn um dregit. Sia nu seiminn sagdi engillinn. Sa hon þa. at margar huitar byflugur sem snior flugu ok foru utan[2 246] af seiminum. enn sumar af þeim hofdu raudan purpura lit sem iacinetus. kringdu þær allar [um Aseneth[2 247] saman berandi ok gerandi af nyiu hunangs seim i hennar hỏndum. [átu þær ok þar af.[2 248] Eptir þat taladi engillinn til byflygissins. Farit nu brott i þann stad sem ydr til heyrir. Hurfu þær allar þadan þegar i stad. ok uandu sinum[2 249] ueg til paradisum i austr. Engillinn taladi þa til Aseneth. A somu leid eru þeir allir lutir sannir. sem ek hefir talad fyrir þer i dag. sem byflugurnar foru brott i þann stad sem [ek uisada þeim.[2 250] Hann retti þa enn[2 251] þridia tima framm handina ok tok upp seiminn. kom þa elldr upp þar rett af bordinu ok eyddi ollum þeim seiminum sem eptir hafdi uerit. snart hann þo medr engu moti bordit. Vard af seimsins bruna hardla sætr ilmr ok angi. enn bordit var sua medr aullu ubrunnit. sem engan tima hefdi þi elldr námunda komit. Aseneth taladi þa[2 252] til engilsins. Seau iungfrur eru her dagliga [hia mer[2 253] minn herra. þær sem fra barndomi hafa her upp fædz medr mer. varu þær ok aa þeirri sỏmu natt [fæddar ok getnar[2 254] sem ek. villda ek giarna kalla þær. til þers at þu blezadir[2 255] þeim [á sỏmu leid[2 256] sem þu hefir mik blezad. Hann bad hana kalla þær. ok blezadi hann þeim sua segiandi. Hinn hæsti gud drottinn blezi ydr. at þer seed sua sem .vii. hlifdarborgir stydiur edr sterkir pilarar. Engillinn bað þa Aseneth lietta borðinu. Hon gordi sem hann baud. Ok er hon ætladi bordit nidr at leggia. þa uar engillinn brott fra henni at syn. ok er hon snoriz aptr ok litadiz um. þa sa hon sua sem eina kerru medr .iiii. hestum[2 257] austr til himinsins framm farandi ok þagat huerfandi.

Aseneth lagdiz til bønar eptir þat er engillinn uar i brottu. Ok[2 258] sem hon bad ser liknar ok miskunnar. fyrir þat er hon hafdi sua diarfliga uidr[2 259] hann talad. þa kom einn iunkkiæri[2 260] til hennar. sa sem fedr hennar þionostumadr uar. berandi henni sealfs hans boð sua segiandi. Se nu kom Joseph. sterkr ok mektugr guds madr. er hans forrennari her nu rett uid portit aa [ydru herbergi.[2 261] Skundadi Aseneth þa ut i moti Joseph ok stod i suỏlunum frammi fyrir herberginu. Ok þegar sem Joseph gekk inn i gardinn. kalladi[2 262] Aseneth upp aa hann. segiandi honum allt tal engilsins. þat sem hann hafdi uid[2 263] hana talat. ok þar medr þo hon sealfs hans føtr. Annan dag eptir bad Joseph konunginn sealfan Pharaonem gipta ser Aseneth til eiginhusfru. Var þat pegar[2 264] gort sem hann uilldi. at hon uar honum gefin.[2 265] ok setti konungrinn þær uænuztu coronur sem hann atti upp aa huars þeirra hỏfud. ok let þau minnaz til ok kyssaz. Veitti sidan sealfr þeirra brudlaup.[2 266] gorandi þa sua gillda ok uæna ueitzlu. at hun uannz ual .vii. daga. biodandi þar med at engin[2 267] madr skylldi nockura[2 268] erfidiss orku uinna medan brudlaup Josephs stødi. Gaf honum[2 269] þa þat nafn. at hann skylldi guds son heita. enn Aseneth dottir hins haleitazta.


Her segir fra Joseph ok sonum Jacobs. capitulum.[2 270]

65. Joseph for um aull Egiptalandz herud.[2 271] Kom þar yfiruættiss freoleiki ok aauỏxtr um hin næstu .vii. aar. Let hann allt þat korn saman taka ok i hlỏdur bera. sem hann kunni faa. ok allt þat hueiti sem þa þotti sua nogt[2 272] ok mikit uera sem ægiss sandr. ok eigi kom mælingum aa. let hann i ymissum borgum hirdaz ok geymaz. ok engan lut let hann þi helldr unytaz edr at miskỏstum faraz. Hann gat at eiga .ii. syni medr fyrr nefndri husfru sinni Aseneth. adr enn sulltrinn ok hallærit kom. kalladi hann hinn fyrra ok hinn frumgetna sinn son Manasen. þat þydiz gleyming. ok sagdi sua. Þat gaf gud ok gordi. at ek hefir nu gleymt ok afhuga uordit minum erfidum[2 273] ok mins fedr husi. Annan kalladi hann Effraym. þat er áuaxtan. sua segiandi. Vera let gud mik i minu fatækisslandi. Enn þann tima sem þau .vii. freoleiks aar uáru gengin. sem aa Egiptalandi hofdu uerit ok nu uar fra sagt. þa komu þau .vii. hallæriss áár ok sulltar aar. sem Joseph hafdi fyrir sagt. [sua at sulltr ok seyra gekk nęr[2 274] um allan heiminn. ok þar kom at uarla beid braud edr adra fædu a ollu Egiptalandi. Tok þa folkit at suellta ok kallza konunginn Pharaonem. at hann fengi þeim nỏckut til fædiss ok uidrlifis. Hann svaradi þeim. Farit til Josephs ok gỏrit huat er hann bydr ydr. Sulltrinn uox dagliga um allt landit. lauk Joseph þa upp kornlaudum. þeim sem kostinum geymdu. ok selldi Egiptalandz monnum. ok sua þeim sem af ỏdrum lỏndum ok herudum komu þangat séér kost at kaupa. Uaru þeir peningar greiddir i hendr konungsins féhirdzlumonnum[2 275] sem þar uaru i moti gefnir.

Enn þa er Jacob fretti. at miol ok korn selldiz aa Egiptalandi. þa taladi hann sua til sona sinna. Af þi at hin hardazta tid geriz[2 276] aa Chanaanslandi. fyrir hui erut þer sua uþrifnir. Ek hefir heyrt at hueiti selz aa Egiptalandi. freistit ok farit nidr [þann ueg.[2 277] ok kaupit oss til bordz þann kost þo at litinn sem oss nandsyniar. at uer halldim lifi uaru ok fyrirfarimz eigi af sullt ok fatækt. Foru sidan .x. brødr Josephs til Egiptalandz þers eyrindis[2 278] at kaupa þar hueiti. Enn Beniamin hinn yngzti af aullum þeim uar eptir[2 279] hia fedr sinum. at honum bæri engan daligan edr uadaligan lut til aa ueginum. Komu þeir aa Egiptaland medr odrum þeim sem þagat foru til kaupa. Var Joseph þar þa formadr ok hofdingi fyrir. ok eptir hans bodskap ok akuædi selldiz ollum monnum hueiti ok annarr kostr þadan. Nu sem hans brødr komu fyrir hann uegsamandi hann ok lotning ueittu[2 280] sem allir adrir. ok hann kendi þa giỏrla enn þeir kendu hann medr engu moti. þa taladi hann hardligarr ok ublidligarr til þeirra enn annarra manna [ok þo[2 281] fyrir einn tulk spyriandi þá. Huadan komut þer sagdi hann. Þeir suorudu. Af Chanaanslandi komu uær at kaupa oss lifnæringar kost ok naudsynligha luti. Enn[2 282] nu sem hann kendi þa. enn þeir kendu hann eigi. þa minntiz hann aa drauma þa. sem fyrr meirr hafdi fyrir hann borit. ok sagdi sua. Þer erut einir speiarar[2 283] ok komut fyrir þann skylld heghat.[2 284] at þer uilldut sia uarn fatækan ok ueslugan landzskap. Þeir svorudu. Eigi er sua minn herra. helldr komum uer þinir þionostumenn til þers at kaupa oss fædzlu[2 285] ok fedr uarum. Vær erum allir eins manz synir. komu uær her medr nádum sem adrir[2 286] fridmenn. ok eigi bruggu uær brædr þionar þinir nỏckurs konar illt edr daligt. Ek ueit at odruuiss er sagdi hann. Til þers komu þer hegat. at þer skodadut[2 287] ok hugleiddut[2 288] uigleysi uars landz ok annan þers fatækdom. Þeir svorudu. Vær sueinar þinir erum .xi. brædr. synir eins manz af[2 289] Chanáánslandi. ok er hinn yngzti eptir nu hia fedr uarum. en annarr er nu eigi til. Hitt er sannara sagdi Joseph. at þer erut speiarar[2 290] ok komut[2 291] til af [einum ok[2 292] ymissum londum.[2 293] Skal ek her þegar i stad profa. [hue sannordir[2 294] þer erut. þi at þat er undarligt ok miok sua umattuligt einum kotkarli at eiga [iafnnarga syni þilika.[2 295] einkannliga er þer segit einn uera eptir heima. þar sem uarla kunna konungar at fa [þilika suna nægd[2 296] sua mannuænliga. Ok þat segir ek upp aa konungsins heilsu Pharaonis. at alldrigi fyrri farit þer hedan allir i brott enn sa minnzti brodir ydarr kemr higat. Sendit einn huern af ydr þann sem hann flytr[2 297] higat. Skulu þer þar til i bỏndum her halldnir uera. sem profaz huart þat er satt [eðr logit[2 298] sem þer hafit sagt. Ella fyrir konungsins heilsu Pharaonis segir ek ok seer þat fyrir uist. at þer erut speiarar ok niosnarmenn. Ok fyrir [þi at hann[2 299] ottadiz. at þeir mundu[2 300] nockut illt gort hafa. þa let hann geyma þeim um .iii. daga. Hinn .iiiia. dag taladi hann til þeirra. sua sem þeir uaru ut leiddir. Gorit sem ek sagda. ok munu þer þa na at hallda lifinu. ef þer erut spaklatir fridmenn. þiat ek er gudhræddr madr. Vil ek at einn af ydr brædrum see her bundinn eptir i pant ok settr i myrkuastofu. en þer farit brỏtt adrir. ef ydr likar. ok berit heim til yduars huss hueiti þat sem þer hafit keypt. Flytit sidan[2 301] aptr til min þann unga yduarn brødr.[2 302] at ek megi sua profua sagnir ydrar sannar. ok munu þer þa ecki drepnir uera. Þeir gerdu eptir þi sem hann baud. ok tỏludu þo sin i milli. sua at hann heyrdi upp aa. enn hugsadu[2 303] at hann mundi eigi undirstanda ebreska tungu. einkannliga fyrir þat er hann hafdi tulk fyrir ser i þeirra tali. ok sỏgdu sua. Verduliga þolum uęr þetta eptir sealfra varra tilskylldan. fyrir þat er uęr gỏrdum[2 304] uið uarn kiỏtligan brodur seandi hans neyd ok angist. ok eigi uilldum uer hann heyra[2 305] sem hann bad oss. Fyrir þersa uára gord ok grimmleik kemr oss nu þersi naud[2 306] ok þrỏnguing. Ruben einn af þeim [.xii. brødrum[2 307] sagði[2 308] sua. Talada ek ekki þat þa til yduar. at ek bad ydr ekki syndgaz á sueininum edr uid hann misgỏra. ok uilldut þer eigi heyra mik. See nu er til hefnda eptir sed hans blod.[2 309] Enn af þi at Joseph skildi huert þeirra ord. þo at þeir uissi þat eigi sem sagt uar. þa snỏriz hann brott um eina litla stund ok komz uid sua at hann táradiz. veik ser aptr sidan. ok taladi uid þa sem adr. Let hann[2 310] taka Simeon brodur þeirra ok binda. sua at þeir sa upp aa. Baud sidan sueinum sinum at fylla sekki þeirra allra medr hueiti. ok i huers þeirra sekk let hann leggia þann fiarhlut[2 311] sem þeir hofdu moti hueitinu gefit. gefandi þeim þar medr sua mikinn kost sem þeim nægdiz i ueginum. Var sua gỏrt sem hann baud. Foru þeir i brott eptir þat. berandi hueitit aa sealfra þeirra ausnum.[2 312]

Nockuru sidarr tok einn þeirra[2 313] nidr i sinn [sekk ok ętladi[2 314] eykinum aaifodr. ok er hann sa fiarlutinn i seckiar munninum. þa taladi hann til brødra sinna. See her er mer gefinn aptr kaupeyrir minn. hefir ek hann her nu i sekkinum. Þeir uurdu hræddir ok ollafengnir. ok taladu sua sin i millum. Huersu man þetta uera edr uid uita. sem gud hefir gort uid oss. Eptir þat foru þeir ueg sinn. þar til er þeir komu heim til fedr sins Jacobs aa Chanaansland. ok sỏgdu honum. greinandi giorla ok skiluisliga ord ok gỏrdir ok allt.[2 315] sem farit hafdi medr þeim ok landzherranum i Egipto. sua þat at[2 316] Simeon uar þar eptir i bỏndum. ok þat at[2 317] hann bad þa sinn hinn yngzta brøðr þangat flytia. sem adr uar sagt. Eptir þat er þeir hỏfdu sagt honum allt hit sannazta af sinni ferd. þa fann huerr þeirra sinn fiarhlut ok kaupeyri bundinn i sinum sekk. vndraduz þeir þa ok ottaduz allir. Ok sem Jacob heyrdi þat. sagdi hann sua. Barnlausan hafit þer nu gort mik driugum. Joseph er eigi til. Simeon er i bỏndum hafdr ok halldinn. enn nu ętlit[2 318] þer Beniamin [brott at[2 319] taka. Allir þersir illir lutir ok dáligir huerfa til min ok koma nu mer i mot. Þa svaradi Ruben. Fáá mer hann i hendr. ek skal hann aptr flytia. Eigi man sia son minn þangat med ydr fara sagði Jacob. Brodir hans samborinn er allr. en hann er einn eptir. Nu ef hann mætir nockuru dáligu i[2 320] þi sama landi. sem þer farit til. þa munu þer minar ellihærur medr sut ok harmi til heluitiss færa.[2 321]

Sulltr[2 322] ok hallæri þrỏngdi þa af nyiu ollu þi landi ok mỏrgum odrum. Ok sem allr kostr sa var upp genginn. sem þeir hỏfdu heim flutt af Egiptalandi. þa taladi Jacob enn til sona sinna. Farit nidr aptr a Egiptaland ok kaupit oss fæzlur þo at litlar. Judas svaradi. Sa madr sem þar uar stiuardr sóór sik um. at uær skylldim eigi sua mikit sysla at uær nædim at sia hann. utan uer flyttim þangat hinn yngzta[2 323] brodur uarn med oss. Villlu gefa gott orlof[2 324] at hann fylgi mer. þa munum uær fara allir saman ok kaupa þa luti. sem oss naudsyniar enn fara i engan stad. ef þu uill eigi þat. Þat gerdut þer upp aa minn angr ok skada sagdi Jacob. er þer sogdut honum nỏckut ifra. at þer ættit þenna brodur. Þeir svorudu. Þersi madr spurði oss innuirdiliga[2 325] eptir uárri ætt. bædi huart fadir uárr lifði eðr ef uær ættim fleiri brødr en þar uaru þa. ok urdu uer honum uidrkuęmiliga at suara um þa luti sem hann spurdi. edr mattum uęr þat nỏckut uita fyrir. at hann mundi þers beidaz at uęr flyttim þangat brodur uárn. Judas taladi þa enn til fedr sins. Sent þu sueininn medr mer ok undir minu nafni. at uer megim fara ueg uárn ok hallda lifi uáru ok synir uarir. Ek tekr giarna medr sueininum af sealfs þins hendi. kref hann ut af mer. skal ek uid ydr[2 326] alla tima mikilliga sakadr uera. ef ek flytr hann eigi heim ok færir[2 327] hann sealfum þer i hendr. Uærim uer nu aptr komnir [annan tima.[2 328] ef þetta hefdi eigi hindrad. Jsrael fadir þeirra svaradi þa. Ef sua mikil naudsyn liggr her vid. sem þer seghit. þa gerit sem þer uilit.[2 329] Takit af ollum hinum[2 330] dygduguztum iarðarinnar aauỏxtum. er til bidr [i þersu[2 331] landi. berandi þa i budkum[2 332] med ydr. ok presentit þær giafir þessum manni. Nefndi hann þar til nockur .iiii. edr .v. þau hin dyraztu krydd ok iurta[2 333] kyn. sem i nockuru landi kunnu faaz. ok þar medr sagdi hann sua. Hafit ok tuifalldan kaupæyri medr ydr. ok berit þann aptr þangat sem þer fundut i sekkunum. ef sua léttliga hefir kunnat til at bera. at nockut fals edr misfangi hefir[2 334] i farit. Takit ok nu þar med yduarn brædr. ok farit sua a fund þessa manz. Bidr ek.[2 335] at minn almattigr gud geri hann nu blidan ok miuklyndan uid yðr ok sendi þann brodur ydarn heilan aptr higat [medr ydr[2 336] sem hann helldr þar i bỏndum ok Beniamin. Enn ek man nu sua sem barnlauss eptir uera.


Fra þui er Jacobs synir komu meðr Beniamin i Egiptum ok Joseph kendi þeim sialfan sik[2 337]

66. Synir Jacobs toku þa giafir þær. sem hann hafdi til nefnt at Egiptalandz herranum skylldi presenteraz. ok tuifalldan kaupeyri ok þar med brødr sinn Beniamin. foru sua nidr aa Egiptaland ok komu fyrir Joseph. Ok þegar sem hann saa[2 338] þa alla samt ok Beniamin. þa baud hann sinum stiuard.[2 339] at hann skylldi þersa menn[2 340] leida inn i hans hus ok herbergi. bad hann ok buaz uid ueitzlu ok ráda ual til budaruardar. þiat þessir menn skulu eta medr mer i dag um middegiss skeid sagði hann. [Hann giǫrði sem honum var boðit ok leiddi þa inn meðr sier.[2 341] Vidr þetta[2 342] uurdu þeir ræddir ok taladu þersor ord leyniligha sin i milli. Fyrir þers sama kaupeyriss skylld ok fiarlutar uaru uær higat leiddir. sem uær barum næstum i sekkunum.[2 343] at hann kallzi oss ok klandi. leggiandi bædi oss ok eyki uara i þrældom medr sinu ualldi ok ofriki. Gengu þeir fyrir þersa grein þar i durunum til hans rádsmanz sua segiandi. Vær bidium minn herra. at þu heyrir oss. Vær uarum her hinn fyrra tima [ok keyptum[2 344] oss fædzlur sem þu uissir. Nu sem þat uar gỏrt ok uær kómum upp til saluhussins aa ueginum ok ver leystum til sekkianna.[2 345] þa fann huerr uárr þann fiarlut i sinum sekk. sem hann hafdi sellt. ok þann sama kaupeyri allan iafnueginn. Bárum vær nu aptr higat ok hỏfdum medr oss annat silfr eigi þi sidr at kaupa medr þi þa luti sem oss naudsyniar. Er þat eigi aa uaru uiti huerr þann fiarlut hefir þar latit. Hann svaradi. Fridr se med[2 346] ydr ok ottiz ekki. fyrir þi at gud ydarr ok fỏður ydars gaf ydr þann fiarlut.[2 347] sem i sekkiunum uar. þiat ek hefir allan þann kaupeyri prouadan ok rettliga rannsakadan sem þer lukut mer. Leiddi hann þa Simeon ut til þeirra. Tok sidan uatn. er þeir uaru inn komnir. ok þo fætr þeirra ok gaf [eykium þeirra.[2 348]

Eptir þat biỏggu[2 349] þeir til giafir. þær sem þeir ætladu at presentera Joseph. þann tima sem hann gengi um miðdegis skeid inn þann ueg. þiat þeir hỏfdu heyrt at þeir mundu[2 350] þar eta um daginn. Ok þegar sem hann kom inn i þat herbyrgi sem þeir uaru fyrir. þa presenteruðu þeir honum þa luti. sem þeir hỏfdu til ætlat. fram fallandi ok honum uegsemd ueitandi. Heilsadi hann þeim þa bliðliga i moti spyriandi[2 351] þersum ordum. Var sa gamli fadir yduarr uel heill. sem þer sogdut mer fra næstunni. Þeir svaradu. Fadir uarr ok þinn þeonustumadr lifir enn ok er uel heill. Lutu[2 352] þeir honum þa enn ok tillæti ueittu. Ok sem Joseph litadiz um. þa sa hann sinn samborinn brodur Beniamin. ok sagði sua. Er þersi sa ungi brodir yduarr. sem þer sogdut mer fra. Ok enn sagdi hann sua. Gud miskunni þer son minn. Skundaði hann þa uikiandi ser brott fra þeim i klefa nockurn. fyrir þann skylld at hann uar[2 353] sua uarkunnigr sinum sammæddum brodur. at hann[2 354] taradiz. Enn þegar sem hann feck halldit sik fra þi ok hann hafdi þuegiz. þa [gekk hann út. ok[2 355] taladi hann uid sealfs sins sueina. Latit framm braud ok adra fædu. Ok sem þat uar gert. þa settiz Joseph ser einsliga. sua sem af odrum lỏndum[2 356] kyniadr ok kominn. Egiptzkir menn satu ser samt. sua sem innlendzkir menn. ok hinir komnu brødr ser einir saman.[2 357] sua sem ukunnir ok utlendzkir menn. þiat Egiptalandz monnum uirdiz þat eitt bannat uhæfu uerk. lettliga fyrir miok ulikan atrunat. at eta medr ebreskum monnum. Skipadi Joseph brædrum sinum eptir aulldrum þeirra. sem þeir uaru uanir at sitia i sins fedr husi. Enn er þeim uaru rettir settir edr sendir. þa undraduz þeir þat mikilligha. at sa partr sem Beniamin til heyrði uar .v. lutum meiri edr betri enn sa sem nockurum þeirra odrum til heyrdi. lettliga [fyrir þa[2 358] grein segir Commestor. at Joseph uaru .v. rettir settir. ok sendi hann Beniamin af huerium þeirra halfu meira part enn nockurum odrum hans brædra. Drucku þeir þar i hia honum um daginn ok uaru uel halldnir. Eptir þat baud Joseph radsmanni sinum. at hann skylldi fylla sekki þeirra allra medr[2 359] hueiti. sem [med mestu matti[2 360] taka. ok leggia þar i huers þeirra kaupeyri. sem hit fyrra sinn uar gort. ok þat med at eitt silfrker. þat sem sealfr hann atti. skylldi hann láta[2 361] nidr i hueitissekk hins yngzta þeirra brødranna. Hann gerdi sem honum uar bodit. ok annan dagh eptir[2 362] at morni foru þeir i brott medr ausnum sinum[2 363] sem þeir uaru bunir.

Joseph let kalla ser radsmanninn. þann tima sem þeir uaru driugum nyfarnir i brott af borginni. ok bad hann fara eptir þeim ok gripa þa alla.[2 364] ok segia sua. Fyrir hueria sauk[2 365] aumbunit þer þat illu. sem ual er vid ydr gert. Þat sama ker sem þer hafit stolit aa minn herra. af hueriu er[2 366] hann dreckr dagliga ok er uanr sinn frodleik ok frammsyni at fremia ok frammi at[2 367] hafa. þer hafit gert eitt hitt uersta uerk. Hann for i brott ok gordi sem honum uar bodit. let gripa þa. ok taladi til þeirra sem fyrr uar sagt. Þeir suorudu ok sỏgduz undraz. er[2 368] hann [uilldi tala þat.[2 369] at þeir mundi gort hafa þilikan gløp ok sua haduligt uerk. Barum uær higat aptr af Chanaanslandi kaupeyri þann sỏgdu þeir. sem uęr fundum i sekkium[2 370] uarum. sem þu uissir sialfr. ok huersu liklikt er þat at þi. at uer hafim af þins herra husi hans gulli stolit ok gripum. Rannsaka oss ok leita. Medr[2 371] huerium uarum er þu finnr þat sem þu leitar. þa se sa drepinn. enn uær adrir skulum uera þins herra þrælar ok þionostumenn. Se rett eptir yduarri bøn ok bodi segir hann. at sa yduarr se mins herra ok minn þionustumadr. medr huerium af ydr er ek finnr kerit. enn þer farit[2 372] lidugir. Þeir skundudu nu[2 373] sem ỏruggir at taka niðr sekkina. leysti huerr sem aa iỏrd kom[2 374] sinn sekk. rannsakadi hann sua alla þa[2 375] fra hinum ellzta til hins yngzta. ok fann sua kerit i seckinum Beniamins. Vidr þersa syn rifu þeir ok skaru klædi sin af ser eptir [sinum uana[2 376] i hinum krỏnkuztum tilfellum. hofu sidan upp ok klyfiudu eyki sina. ok foru sua aptr hinn sama ueg i borgina. ok komu fyrir Joseph i þeim sama stad sem þeir hofdu medr[2 377] hann skiliz.

Gekk Judas þa fyrstr[2 378] af ollum þeim. Ok þegar sem þeir komu þar. þa fellu þeir allir framm fyrir hann allt nidr a iord. Hann taladi sua[2 379] til þeirra. Fyrir hui gerdut þer sua. edr uitit þer eigi. at engan bidr minn lika i frædi ok frammsyni at reyna eptir þi sem stolit er. Liettliga segir Commestor at hann taladi þetta med leik ok kallzi. þiat þat er medr aullu umælanda. at hann mundi sinn uisdom eðr frammsyni medr nokkurs konar uleyfiligri forneskiu fremia.[2 380] Judas suaradi þa. Huat munum uęr nu þers mega tala edr moti[2 381] mæla. sem uær uerium[2 382] oss uidrkuęmiliga edr rettliga fyrir þersum uarum herra. Gud hefir nu fundit ranglæti þinna þionostumanna ok þræla. Se nu her. vær erum allir þinir þrælar minn herra. bædi uær ok hann medr huerium er kerit fannz. Verði [eigi þat[2 383] sagdi Joseph. at ek gỏri sua. Sa einn skal minn þionostumadr uera. sem kerinu hefir stolit. en þer allir adrir farit i brott lidugir ok frealsir til feðr ydars. Judas gekk þa [nærrmeirr honum[2 384] talandi til hans diarfliga medr þersum ordum.[2 385] Ek bidr minn herra. at þu reidiz mer eigi þinum þionostumanni. ok gefir mer orlof til at ek tali nỏckur ord medr[2 386] sealfan þik. þiat þu ert minn herra meðr sealfum konunginum Pharaone. Þu spurdir oss fyrra tima sem uær komum[2 387] her at fedr uarum ok brødrum. Enn uær suỏrudum þer ok sogdum. at uęr attum gamlan fedr hardla ok einn ungan brodur. þann sem hann hafdi i sinum ellidomi getit. ok hans sammæddr brodir uæri allr. ok af þi at hans modir átti þann einn son eptir. þa elskar fadir uárr hann einkannliga hiartaliga. ok þu bautt oss[2 388] at færa þer þenna uarn brodur ok sagðiz uilldu sea hann. Hermdi Judas sidan aull ord ok atuik. huersu farit hỏfdu bædi medr þeim Joseph. hid fyrra sinn adr þeir færi brott. ok fedr þeirra. þa er þeir komu heim. ok eigi[2 389] sidr huat [i for[2 390] medr þeim fedgunum. adr þeir fengi feðr sins orlof til þers. at Beniamin brodir þeirra fylgdi þeim. Her med hermdi Judas ord fedr sins til sin ok annarra brødra sua segiandi. Þer bræðr uitit[2 391] þat ual sagdi Jacob. at ek átti medr minni husfru [.ii. syni. Rachel.[2 392] ok sem annarr gekk ut um einn dag. þa sogdu þer. at eitt skogardyr sualg hann.[2 393] saa ek hann ekki sidan. Nu ueit ek þat. ef þer takit þenna brott ok hafit medr ydr ok uerdr honum nỏckut til meins i ueginum edr yduarri brỏttferd.[2 394] þa munu þer minar hærur ok ellidom medr harmi til heluitiss leiða. Nu ueit ek[2 395] sagdi Judas. ef ek kemr sua heim til fedr uárs. at sueinninn fylgir eigi medr. ok hann seer hann eigi medr oss[2 396] sem uęr gỏngum fyrir hann. þa man hann deyia af harmi ok helstridi. medr þi at hans lif er ok stendr þar undir. huersu medr sueininn er gỏrt. Bydr ek þat. at ek skal eiginliga þinn [þionn uera.[2 397] fyrir þa sauk at ek tok hann upp aa mina tru. sua framt talandi ok fedr minum fyrirheitandi. at ek skylldu æfinliga[2 398] vidr hann sealfan sua sem af mikilli syndagerd sekr uera. ef ek flytta eigi sueininn heim aptr til hans. Skal ek fyrir þann skylld [i hans stað[2 399] minn herra ydarr þræll ok þionostumadr uera. er ek þer miklu ỏruggari þræll ok [þionostumadr til orku[2 400] enn smásueinn þersi. Enn Beniamin fari heim med brødrum sinum. þiat eigi megum uær sua fyrir fedr uarn koma. at hann fylgi eigi medr. ok eigi fær ek þar sua komit. at ek uerdi uáttr edr hiauerumadr þeirrar angistar ok aafelliss. sem þa man at honum [koma ok[2 401] þrỏngua.

Þa kalladi hann medr haari rỏddu. Ek er Joseph. edr lifir faðir minn enn.

Eptir þersor hans ord fekk Joseph eigi lengr halldit sik. sua at hann kięmiz eigi vid. sua at margir menn uaru hia. Hann baud þa at allir egiptzkir menn skylldi ut ganga af herberginu. til þers at þeir uæri eigi þa vid. er hann uilldi at hans brødr kendi hann. Ok sem[2 402] allir adrir uaru ut gengnir. þa kalladi hann medr haari rỏddu. sua at þeir hinir egyptzku ok heimolligir konungsins menn heyrdu sem uti uaru. medr taarfellingu til sinna brædra sua segiandi.[2 403] Ek er Joseph. edr lifir faðir minn enn. Vidr þersi hans ord uurdu þeir[2 404] sua ræddir.[2 405] at þeir mattu engu uętta suara. Hann taladi þa blidliga ok sætliga til þeirra. ok sagdi sua. Gangit higat til min. Ok sem þeir komu til hans. sagdi hann sua. Ek er sa sami brodir ydarr Joseph. sem þer selldut aa Egiptaland. hirðit eigi at ottaz ok latit ydr nu ecki hardrædi i[2 406] þickia. er þer selldut mik hegat til þersarra herada. þiat gud sendi mik hegat fyrir aa Egiptaland ydr til hialpar ok heilsu. Sulltr þersi ok hallæri hefir nu uerit um .ii. aar. enn .v. ero eptir. aa huerium er huarki man mega eria ne korn skera. Huat er af yfiruættiss uexti aarinnar Nili. er fellr um allt Egiptaland. ok hennar æsingi[2 407] truiz at uordit hafi. Fyrir þa sǫk sendi gud mik hegat fyrir. at þer megit enn lengr uera ok uidr halldaz i uerolldinni. ok þer skylldut[2 408] her mega fædzlur kaupa[2 409] sealfum ydr til næringar ok uidrlifiss. Var þat eigi mest af yduarri radagerd. utan helldr medr guds uilia[2 410] uar ek hegat selldr ok sendr. þess sama sem mik gỏrdi sua sem faudur Pharaoniss konungs ok herra yfir hans hall ok husi. ok þar medr hỏfdingia yfir ollu Egyptalandi. Skundit ok farit heim til fedr mins ok segit honum sua. Þersi bod sendi þer sun þinn Joseph. Gud gerdi mik allz Egiptalandz herra ok hỏfdingia. far nidr þagat til min. at þu megir uel hallda lifi þinu. ok bygg i þeirri beztu landzins haalfu[2 411] sem Gersen heitir. ok uerit[2 412] ihia mer sealfr þu ok synir þinir. ok þar medr suna synir þinir saudir ok annarr þinn busmali ok ganganda fe medr allri þinni eign. man ek þar fædu ok annan kost fyrir þik leggia. til þers at þu ok hyski þitt ok adrir lutir þeir er þu áátt fyrirfariz eigi. þiat enn eru .v. aar eptir þersarrar krỏnku tidar ok hallæriss. [Siait þer nu ok sia(l)fer meðr yðrum augum ok broðer minn Beniamin þat sama sem ek talar uið yðr.[2 413] Segit[2 414] fedr minum sannliga mina dyrd ok mekt medr audrum þeim lutum sem þer hafit her seed aa Egiptalandi. Skundit ok flytit hann æ sem fyrst higat til min.

Eptir þersor hans ord ok þat er hann hafdi þa fadmat. þa lagdi hann hendrnar upp um haals brædr sinum Beniamin. faðmandi hann sua meðr taarfellingu. at huarr þeirra gret sem annan kysti ok fadmadi. Mintiz Joseph þa medr taarfellingu uidr alla sina brødr. ok eptir þat þordu þeir at tala uidr hann. For þetta nu ok flaug ok uar skiott alræmt um alla konungsins hall. at brædr Josephs uaru þar komner. Vard konungrinn sealfr allgladr vidr þersa sǫgn ok allt hans heimolligt folk. ok [bað Joseph bioða[2 415] brædrum sinum fyrst at klyfia eyki sina med aullum hinum bezta kost. ok fara sua i moti fedr sinum Jacob.[2 416] ok flytia sua allt saman þangat til hans a Egiptaland. Skal ek þeim ueita ok gefa alla þa beztu luti sem i bidr allri Egipto. taladi konungrinn til Josephs. ok þat sem kiarni[2 417] er landzins skulu þeir sér til kostarhalldz hafa. Laat þa ok[2 418] af uarum kost[2 419] taka ser eyki. uagna ok uistir moti fedr sinum. konum ok bỏrnum ok aullu hans folki. Bid þa fara medr skundan ok flyta ser aptr hegat [æ sem fyrst[2 420] medr han feðr sinn. ok lati ekki uætta þar eptir af aullu sinu godzi[2 421] þi sem þeir eiga. þiat allr Egiptalandz audr skal ydarr uera. Jsraels synir gerdu sem þeim uar bodit. Fekk Joseph þeim uagna ok uistir eptir konungsins bodskap ok aakuædi. Let hann þa bera .iii.[2 422] hin uænuztu klædi huerium[2 423] þeirra. enn Beniamin gaf hann .ccc. aurtuga silfrspeninga[2 424] medr þeim .v. klædum sem bezt uaru af aullum þeim. þilikan kleðnat[2 425] medr sua miklum ok morgum peningum sendi hann fedr sinum. leggiandi þar til .x. asna. þeir[2 426] sem honum fluttu af aullum Egiptalandz audæfum. ok adra .x. asna þa sem hueiti braud ok adrar uistir skylldu bera. sua sem þeir uæri[2 427] i ueginum. Gaf Joseph þa brødrum sinum blitt orlof. talandi til þeirra sua sem þeir [uaru i ueginum. at þeir geymdi at ok reiddiz eigi.[2 428]

Foru þeir[2 429] þa i brott at sinni af Egipto ok komu heim til fedr sins aa Chanaansland. ok sogdu honum. at Joseph sun hans lifdi ok uæri þa formadr yfir ollu Egiptalandi. Ok er Jacob heyrdi þetta. þa uar sem hann uaknadi af einum þungum suefni. ok þo trudi hann þeim eigi allt at eins i fyrstunni.[2 430] Enn sua sem hann sa uagna þa medr ollum þeim gripum ok godzi. sem Joseph hafdi þangat sent. þa endrlifnadi hans andi. ok sagdi hann sua. Nægiz mer ok þỏrf uinnr. ef son minn Joseph lifir. Sem hann segdi sua. Ekki hirtir ek sua mikit um þat huerrar[2 431] stettar hann er. mer nægiz[2 432] sem hann lifir. man ek fara at sea hann fyrr enn [ek deyia.[2 433]


Her segir fra Jacob ok Joseph ok bræðrum hans ok Pharaone konungi[2 434]

Jacob for eptir þat brott fra brunnz þers sem suardaga brunnr heitir. ok fluttiz til Egiptalandz i uỏgnum þeim. sem Pharao hafdi sent i mot honum konum ok bỏrnum.

67. Jsrael bioz[2 435] til brottferdar af Chanaanslandi medr ollu sinu gozi ok folki. þii sem hann átti. ok kom til brunnz þers sem suardaga brunnr heitir. ok fyrri var fra sagt. Fornfærdi hann þar gudi þeim sama sem fadir hans hafdi truat aa.[2 436] Ok eptir þat uitradiz gud honum áá náttar tima. kallandi hann medr sealfs hans nafni ok sua segiandi. Ek er hinn sterkazti gud fodur þins Ysaachs. Rædz eigi þu. far helldr nidr aa Egiptaland. man ek þagat i for ok fylgiu medr þer uera. þiat þar man ek þik ok þitt afkuęmi eina mikla þiod uerda lata. ok ek skal þik þadan brott flytia þann tima sem þu mant aptr uenda. Joseph skal ok leggia hendr[2 437] yfir þin augu. Hann for eptir þat brott fra fyrr nefndum brunni ok fluttiz til Egiptalandz i uỏgnum þeim. sem Pharao hafdi sent i mot honum[2 438] konum ok bỏrnum. Kom hann þangat medr sunum sinum ok aullu sinu afkuęmi aa ỏdrum manadi til annars hallæris ok sulltaráársins. sua sem .xx. dagar uaru lidnir af þeim manadi. Varu þar[2 439] þa uordnir nær .lxx. manna medr Joseph ok .ii. hans sunum. Ok[2 440] allt hans folk[2 441] iafnsaman þat sem medr honum kom i Egiptum uaru .lxxx. manna. Jacob sendi undan sun sinn fyrir til fundar uid Joseph. at segia honum kuamu sina i Gersen. Þar er su borg er sidarr[2 442] uar kollud Thebais. af huerri er hinn heilagi Mauricius medr sinum kompanum[2 443] uaru komnir ok kalladir Thebei. J herudum edr endimỏrkum þessarrar Egiptalandz haalfu. sem Gersen heitir. gerdu ebreskir menn sidarr meirr þa borg af fullkominni kugan ok naudgan Egiptalandz manna. sem Rameses heitir. eptir[2 444] þi sem nockut[2 445] man getit uerda af uppruna Moysi.

Kom Joseph i Gersen til fundar[2 446] uid fedr sinn. Ok þegar sem hann sa hann. fagnadi hann honum ok fadmadi grátandi. Taladi Jacob þa til Josephs. Nu man ek gladliga deyia. fyrir þa sǫk at nu hefir ek þina ásionu seed. ok þu mant lifa eptir mik liðinn. Joseph taladi þa til brødra sinna ok allz þess folks. sem fedr hans hafdi þangat fylgt. Ek man fara at segia Pharaoni. at fadir minn ok brødr ok allt hans hyski. þat sem aa Chanaanslandi uar. er nu komit[2 447] upp i mina uernd. Eru þeir ỏruggir saudahirdar at[2 448] geyma iafnual annarra manna hiarda. fluttu þeir higat medr sér[2 449] bædi naut ok saudi ok annat godz þat sem þeir attu. Nu þann tima sem hann kallar ydr til sin ok spyrr ydr.[2 450] uid hueria athỏfn ok orku þer erot klokaztir. þa skulu þer suara. Vær þeonostumenn þinir hỏfum iafnan saudageymslumenn uerit fra barndomi allt til þersa dags. ok a sỏmu leid uaru fedr uarir fyrir oss. Fyrir þann skylld skulu þer þetta segia. at þer mættit byggia heimoliga ok einsliga i þersarri[2 451] landzins haalfu Gersen i brott ifra audrum Egiptalandz monnum. þiat þeir fyrirlita ok hallda alla saudahirda sem afleita. af þi at þeir eta þa ekki giarna. helldr dyrka þeir nockura af þeim sem gud sitt Hamonem.

Eptir þat gekk Joseph fyrir konunginn ok sagdi honum. at fadir hans ok brødr ok allr þeirra busmali. naut ok sauðir med aullu þi godz sem þeir attu. uaru nu komnir af Chanaanslandi i Gersen. Hann hafdi þar ok medr ser .v. brædr sina. hueria er hann skipadi fremzta af aullum monnum fyrir konunginn. Spurði hann sealfr þersa menn. huat þeir kynni bezt uinna. Þeir svorudu eptir þi sem Joseph hafði fyrir sagt. ok sogdu sik saudahirda [uerit hafa.[2 452] ok[2 453] þeir badu sér ok bui sinu[2 454] bygdarleyfis. þiat eigi bidr sua mikit gras sakir hallæriss aa Chanaanslandi sogdu þeir. at þat megi þrifaz vid. ok af þi bidium uær þrælar þinir. at uær mættim medr þinum boðskap ok bliðu orlofi stadfestaz i landinu Gersen. þiat uær uilldim giarna eigi skiliaz. ok mega sua allir sameiginliga neyta ok niota fodurligrar forsionar. Konungrinn taladi þa til Josephs. Medr þi at fadir þinn ok brødr eru komnir hingat til min[2 455] upp aa minar nadir. ok allt Egiptaland er þer sua kunnigt sem þat se þer fyrir augum. þa lát þa þann stad byggia. sem þu ueitz at beztan bidr til i ollu landinu. enn þat er i Gersen. ok faa þeim þa[2 456] saumu landzins haalfu[2 457] minna uegna i lén. Enn ef þu ueitz nockura uelkloka menn af þeim uera. þa gỏr þa forsiomenn yfir minum hiỏrdum. Eptir þat leiddi Joseph fỏdur sinn fyrir Pharaonem. ok bad hann standa rett frammi fyrir honum. Ok eptir þat er hann hafdi blezat[2 458] honum. þa spurdi konungrinn. huersu gamall madr hann uæri. Hann suaradi. .c. ok .xxx. aara eru minir utlegdar ok lifsdagar. litlir ok dáligir. ok eigi komuz þeir enn til minna forfedra lifsdaga. aa huerium er þeir utlægduz. Fyrir þann skylld kalladi Jacob sinar lifstundir utlegdar daga. at heilagir menn taka þenna[2 459] ueralldar lifnað sua sem utlegd ok erlending. enn fyrir þi illa. at huerr uitr madr rópar sik helldr enn lofar[2 460] i sealfs sins tali. enn fyrir þat litla. at þeir komuz eigi til lika hans forfedra lifdaga. [eptir þi[2 461] sem hann sagði. Eptir þetta[2 462] tal blezadi Jacob konunginum ok gekk sidan i brott.

Joseph fekk feðr sinum ok brødrum medr bodi ok forsogn Pharaonis eign i Gersen. þeirri iordu sem bezta beid aa ỏllu Egiptalandi. fæddi hann þa ok ueitti allan kost. bædi sealfum þeim ok[2 463] aullu þeirra hyski. þiat sulltr ok hallæri gekk sua nær um allan heim. at huarki kunni i nog at fa braud ne adra fædu. ok þo einkannliga mest aa Chanáánslandi ok Egipto. Let hann saman taka allan þann fiarlut ok kaupeyri. sem af[2 464] badum þersum londum uar uiðr hueitinu gefinn. ok i konungsins fehirdzlu nidr leggiaz ok geymaz. Enn þann tima sem folkit hindradi kaupeyri[2 465] i moti kostinum. þa kom allr Egiptalandz lydr [fyrir Joseph[2 466] ok sagdi sua. Faa oss fædzlur nockurar. edr fyrir huern skylld skulum uęr þi helldr deyia af sullti.[2 467] sua at þu seair upp aa at kaupeyrinn[2 468] hindri. Hann suaradi. Ef þer hafit eigi annat uerd edr kaupeyri moti kostinum at gefa. þa rekit higat allan busmala ydarn. ok gef ek ydr þar fyrir fædzlu[2 469] at sinni. Ok sem þat uar gert. þa gaf hann þeim hueiti moti hestum ok saudum. yxnum ok ausnum. lifdu þeir uidr hann hialpar atstudning sem þeir fengu þar i mot af honum aa þi aari. A næsta aari eptir komu þeir enn fyrir hann ok sogdu sua. Eigi faam uar lengr leynt uárn herra[2 470] konunginn. at nu er i kost genginn allr uarr kaupeyrir[2 471] ok busmali. ok sealfum þer er þat kunnigt. at uęr hỏfum ekki uætta eptir utan iardir ok sealfa oss. Erum uęr nu sealfir ok allt uart godz i ydru[2 472] ualldi. kaup oss nu konunginum helldr til þræla ok mansmannan. en uęr deyim sua af sulltinum at þu siair upp aa. Veit oss sidan nockut saad ok frækorn. til þers at iordin leggiz eigi meðr ollu i eydi. at engi finnz edr fæz saa er hana plægi. Joseph keypti þa allar þær iardir sem i uaru[2 473] ollu Egiptalandi. þiat huerr sem einn vard um sidir sakir yfiruættis hallæriss at selia sinar fasta[2 474] eignir. Kom hann sua aullum fasta[2 475] eignum undir konungdominn ok þar medr ollu landzfolkinu milli yztu endimarka allz Egipti. utan eigi kennimanna iardir. hueriar er konungarnir hofdu þeim adr[2 476] ueittar. ok fyrir þann skylld annan at þeim uar skipadr setningr[2 477] af almenniligum kornhlodum sér til kostar. þa urdu þeir ecki þrỏngdir edr þuingadir til at selia sinar iardir.[2 478] Enn sua sem eigi uar langt hallæriss[2 479] eptir. taladi Joseph til folksins. Þer sialfir uitit þat uel. at allir þer bædi medr busmỏlum ok ǫllum ydrum eignum ok iordum erut [i konungsins eign ok[2 480] ualldi. See nu ueitir ek ydr aptr allar iardirnar ok busmalann. ok þar med fær ek ydr saadkorn. þa skulut þer alla Egiptalandz iord plægia ok uinna ok saa[2 481] akra. sua at þer megit sem mestan uinning ok áuỏxt [faa ok[2 482] þar af taka. ok fá konunginum hinn .vta. part af aullum aauextinum. enn hina .iiii. lofar ek ydr allt saman til saads ok atuinnu sialfum ydr. bỏrnum ydrum ok ǫdru þi folki sem ydr til heyrir. Þeir suorudu. J[2 483] þinu ualldi er uár hialp ok heilsa herra. Liti gud ok þi[2 484] miskunnaraugum[2 485] til uár. þa munum uęr glaðliga konunginum þiona. Fra þeim tima hefir iafnliga konunginum lokiz hinn .vti. partr allz aauaxtar aa aullu Egiptalandi allt til þersa dags. eptir þi sem Joseph gordi þa rad fyrir ok nu uar fra sagt. utan kennimanna iardir uaru iafnan frealsar ok lidugar af allri konungsins krỏf ok skilmála. enn um allar adrar uar þat endiliga sua sem med æfinligu lỏgmaali sett ok stadfest.


Her segir af Aseneth ok Joseph[2 486]

68. Þann tima sem Jacob kom i fyrr nefnda Egiptalandz haalfu Gersen. for Aseneth mágkona hans medr Joseph bonda sinum at finna hann. ok sem hon saa hann. þa undradiz hun huersu fridr ok fagr hann iafngamall madr ok nær ỏruasi matti vera.[2 487] sua sem fyrir uęnleiks skylld ok allz þrifligleiks uæri hann ungr ok aa æsku alldri. Hans hofud uar alhuitt sem snior. skeggit uar ok sniohuitt. ok sua sitt at þat breiddiz[2 488] um bringuna ok briostit. hann uar sua snareygr sem hans augu uæri gloandi edr gneistar flygi ut af þeim. hans sinar ok herdar. axlir ok armleggir uaru þa enn storliga[2 489] sterkligir. kne hans ok lærleggir. fætr hans ok fotleggir varu þilikir sem risa fætr edr leggir uæri. Blezadi Jacob þeim badum hiunum Joseph ok Aseneth ok mintiz uid[2 490] þau. Enn eptir þat sem þau hỏfdu snæðt. foru þau heim aptr til sealfra sinna[2 491] herbergiss. ok medr þeim .ii. brædr Josephs Simeon ok Leui. Þat bar til einn tima. at sua sem konungsins sun Pharaonis sa Aseneth gangandi i [sins feðr[2 492] herbergi at hann fystiz medr sua miklum girndarhita til hennar fegrdar. at hann taladi til Simeonem ok Leui. bidiandi þa at þeir dræpi[2 493] brodur sinn Joseph. Enn at þi at hon uar þeim nauenzlat ok hann uilldi giarna fáá hennar seer til [eiginnar konu.[2 494] þa baud hann at gefa þeim þar til mikit goz[2 495] gud ok silfr. Enn þegar sem hann fann at þeir lyddu ekki aa[2 496] hans fortỏlur. þa tok hann ok ropadi Joseph þaleidiss uidr þa brædr[2 497] Dan ok Gád. sem ambatta synir uáru. at hann sagdiz heyrt hafa Joseph tala þat fyrir feðr sinum Pharaone. at hann skylldi sua fyrirkoma þeim. eptir þat sem fadir þeirra uæri allr. at alldrigi[2 498] skylldu þeir ambatta synirnir arfgengir uerda med eiginkuenna sonum fedr hans. ok hann skylldi þa muna þeim þat er þeir hỏfdu sellt hann Ysmaelitis. Bad hann þa vid honum sea. eggiandi þa mikilliga[2 499] at þeir dræpi hann. enn sealfr hann sagdiz skylldu drepa fedr sinn. fyrir þa sǫk at hann uar sua sem fadir Josephs. Enn[2 500] aa nockurri nátt[2 501] sem hann uilldi framm hafa komit þui uaanda uerki. þa fyrirbudu þeir menn sem uỏrdinn helldu. at hann gengi inn. ok sogdu sua til hans. Fadir þinn hefir miok krankt hỏfud ok hefir nu þo sofnat allt at eins. ok af þi fyrirbaud hann oss adr enn hann sofnadi. at nỏckurr madr gengi inn til hans at sinni. ok eigi þi helldr þo at hinn frumgetni [sun hans[2 502] kęmi til. Brott foru þeir þadan. ok [gengu .l. uel uæpntra karlmanna medr honum.[2 503] Lettu þeir allir samt eigi fyrr sinni ferd. en þeir fundu Dan ok Gad med hardla morgum uæpntum karlmonnum til bardaga bunum. veitandi badum þeim Joseph ok Aseneth fyrirsaat i þeim sama stad. sem honum[2 504] var sagt at þau mundu[2 505] koma. Nv bar sua til at Aseneth kom i þann sama stað. ok medr henni .dc.[2 506] ungra karla. Slær þar þegar i bardaga sem þeir mætaz. ok lykr sua. at þeir sem i fyrirsatinni uaru drapu huert manz barn af monnum Aseneth. utan þann einn suein sem medr laupi[2 507] komz [undan ok[2 508] aa fund fyrr uefndra brøðra Simeonis ok Leui. ok sagdi þeim þessi tiðindi sem gỏrz hỏfðu. Aseneth komz ok brott or bardaganum i einni kerru medr Beniamin brodur Josephs. Simeon ok Leui kỏlluðu medr sér alla sina menn. þa sem uapnum mattu uallda. ok sottu fastafari eptir þeim sem i fyrirsatinni hỏfdu uerit. liopu þegar i stad a þa medr harðri atsokn sem þeir komu eptir þeim ok drapu hardla mart folk. Enn þeir brødrnir Dan ok Gad komuz undan medr flotta ok faaluz i einum þyckum reyrskog.

A hinu .xii. aari hỏfdingiadoms Josephs i Egipto andadiz Pharao konungr. a huers dỏgum er hann hofz. Þann segir Commestor ỏdru nafni kalladan hafa uerit Nefrem. Af hans dauda talar sua i þeirri frasỏgn sem gor er af Aseneth. at sua sem Beniamin sat i kerrunni medr Aseneth. eptir fyrr sagdan bardaga milli konungs sunar ok þeirra brædranna Simeonis ok Leui. sem nu uar fra sagt. þa sa Beniamin konungsins sun koma i moti ser. ok ætladiz i brott at taka hans brodur konu Aseneth. Hann leypr or kerrunni ok gripr einn stein upp or forsinum. hia huerium er þau oku. ok slær konungs sun medr hinn uinstra ueg[2 509] aa halsinn. sua at hann fell þegar i uuit nidr af sinum hesti. sem hann uæri dauðr. Eptir þat sa Beniamin brødr sina Simeonem ok Leui leitandi þeirra Dan ok Gad. ok þottiz hann þa ỏruggr[2 510] uera. at þeir ætladuz[2 511] at drepa þa brædr þeirra[2 512] Enn Beniamin hindradi þeirra ferd ok af taldi þat fyrir þeim. Toku þeir þa sun Pharaonis. þar sem hann lá. ok færdu hann a fætr. bundu saar hans ok [fylgdu honum[2 513] til fedr sins. segiandi honum allan þenna atburd med ordum ok atuikum sem farit hafdi. Þakkadi konungrinn þeim mikilliga þat er þeir hỏfdu eigi drepit hann. Enn þo do hann af þi sama saari .iii. nattum[2 514] eptir bardagann. ok litlu sidarr andadiz konungrinn sealfr af þeim harmi ok angist sem hann fekk af sunar daudanum. sua sem hann hafdi .xc. ok .ix. aar. Leyfdi[2 515] hann allt sitt riki Joseph. upp aa þann haatt at hann helldi þi af smasueinsins uegna annars sunar Pharaonis. þerss sem þa uar briostbarn er fadir hans andadiz. Hellt hann þi riki þaleidiss uær .xl. ok .viii. aar. feck hann sidan af hỏndum ok gaf i ualld þeim sama syni Pharaonis. Var Joseph þo[2 516] sua framt forsiomadr rikissins med honum. at hann uar hans fadir kalladr um allt Egiptaland. Þionadi hann þa ok [sem fyrr[2 517] sua uitrliga ok dyggiliga sinum herra. at hann lagdi medr sinni uitzku[2 518] allt Egiptalandz folk af nyiu undir hans þrældom ok þionostu.


Her segir af Jacob ok Joseph syni hans[2 519]

69. Jsrael bygdi aa fyrr sogdu landi Gersen ok eignadiz þat. aukadiz [hann þa[2 520] storliga[2 521] miok ok hans afkęmi. ok lifdi þar .xvii. áár. urðu sua hans lifdagar allir saman[2 522] .c. tirætt .xl. ok .vii. aar. Enn sua sem hann fann at hans daudadagr nalgadiz. þa let hann kalla ser son sinn Joseph. ok taladi sua til hans. Sua framt sem ek hefir giptu ok gęfu fundit ok fengit i þinu augliti. bidr ek at þu leggir þina hand[2 523] aa mitt lær. iatandi mer þeirri miskunn medr sannindum ok einfalldleik. at þu skallt eigi iarda mik her aa Egiptalandi. flyt mik[2 524] hedan i brott af þessu landi ok iarda mik i þeim[2 525] stad sem feðr uarir[2 526] eru iarðadir adr. Bad hann fyrir þann skylld þersa. at hinum fyrrum heilagum hofudfedrum uar mikil fyst aa at uera i þeirri iordu greptir. i hverri er þeir uissu fyrir at guds son mundi[2 527] upp risa. til þers at þeir mætti þa þar medr sealfum honum upp risa. [Hann sagði honum fra þui. huar moðir hans Rachel uar iarðat uiðr fyrr nefnda borg Bethleem eðr Effraym. sua sem hann var á vaartima i ueginum af Mesopotamia. sem afsakandi sik vm þat. er hann hafði eigi þar hana iarðat sem hann beiddiz at uera grafinn.[2 528] Er milli þers stadar sem hann ok allir þeir fedgar med Abraham eru iardadir ok Abrahamium er kallaðr .xxx. milna ok þers stadar sem uars herra[2 529] likamr uar iarðadr[2 530] ok Caluaria uar kalladr. Joseph iatadi þi medr suardaga. sem faðir hans beiddi. Eptir þat sneriz Jsrael upp til hỏfdalagsins. er til austrs horfdi. ok dyrkadi gud drottin.

Nockuru sidarr uar Joseph sagt. at fadir hans hafdi fengit mikinn siukdom.[2 531] For hann þa medr .ii. sunum sinum Effraim ok Manase at finna hann. Ok sem Jacob uar sagt. at Joseph sun hans uar kominn. þa uar þilikt sem hann styrktiz þegar i stad. ok settiz upp i sænginni. En sua sem Joseph kom inn i herbergit til hans. ok hann sa syni hans .ii. ok þo ekki miok giorla. þa spurdi hann huerir þeir uæri. Joseph svaradi. Synir minir eru þeir fadir minn. þeir sem gud gaf mer i þersu landi. Þersir .ii. synir þinir at eins sagði Jacob. skulu mer teliaz ok takaz i [suna stadi[2 532] undir samri grein sem Ruben ok Simeon. sem þer[2 533] fædduz fyrr aa Egiptalandi enn ek kęmi higat til. Sem hann segdi. at þaleidis mundi[2 534] huarr þeirra[2 535] fullgera sina kynkuisl. sem hverr eiginligra sealfs hans suna. Enn allir aðrir þinir synir. þeir[2 536] sem þu getr at eiga. skulu kallaz ok teliaz undir sealfra sinna brædra [nafni i sinum[2 537] eignum ok ættum. eptir þi sem þeir eru bornir[2 538] til. Ok leid þa[2 539] til min sagdi Jacob. at ek blezi[2 540] þeim. Maðrinn gerdiz þa ekki miok glauggskygn[2 541] fyrir elli sakir. Hann mintiz vid þa bada ok fadmadi þa. talandi þa[2 542] til sunar sins Josephs. Þi sidr er ek nu suikinn edr afsuiptr þinni[2 543] asionu. at þar med syndi gud mer þitt kyn ok afkuęmi. Lutti Joseph þa litillatliga allt nidr til iardar. er hann tok sueinana af fadmi feðr sinum.[2 544] bidiandi hann sua meðr uegsemð at hann blezadi þeim. skipandi Effraim son sinn honum til uinstri handar enn Manasen til hinnar hægri. Enn Jacob cancelleradi sua sinar hendr af heilags anda uitran. at hann lagdi sina høgri[2 545] hand[2 546] yfir hofud Effraim. þers sem yngri uar þeirra brædra. en hina uinstri yfir Manasen er frumgetinn uar. Blezaði[2 547] badum þeim. eptir þat er hann hafdi sinum hỏndum umuendat sem hann uilldi. ok sagdi sua. Sa hinn sami gud fedra uarra. sem mik hefir fætt fra minum barndomi allt til þersa dags ok frialsat mik af aullum illum lutum. blezi[2 548] sueinn þersa. Se mitt nafn ok fedra minna nỏfn [Abraham ok Ysaach[2 549] yfir þeim nefnt ok kallat. ok uaxi þeir ok auaxtiz medr miklum afkuęmiss fiolda i uerolldinni. Joseph tok þi nockut sua þungliga. er fadir hans hafdi[2 550] sina hægri hand yfir hofud Effraim. Þreif hann þa til[2 551] handarinnar ok uilldi letta henni brott af hans hỏfdi ok yfir Manasen. ok sem þat uard eigi gort. taladi hann til fedr sins. Eigi byriar at þu gorir sua. fadir minn. þiat Manases er frumgetinn. legg helldr fyrir [þann skylld[2 552] þina hægri hand yfir hans hỏfud. Hann nitadi[2 553] þi ok svaradi. Ek ueit sun minn. at af þessum man ok margr lydr fædaz ok fiolgaz. enn þo man hans hinn yngri brodir honum meira haattar uerda. þiat hans kyn ok afkuęmi man til mikilla þioda aukaz ok aauaxtaz.[2 554] Fylldiz þetta ok framm kom yfir[2 555] Jeroboam konungi þeim sem af Effraims ætt uar kominn. huerr er fyrstr rikti yfir .x. Jsraels ættum. Taladi hann þa enn til Effraym. J þer man Jsraels ætt blezad uerda. ok þersi maalshaattr ok ordzkuiðr[2 556] eptir hafdr. Gỏri gud drottinn sua uid þik sem medr Effraim ok Manasen. Skipadi hann þa ok setti Effraim framm fyrir Manasen. Sidan taladi hann til Josephs. Se nu man ek deyia. en gud sealfr man medr ydr uera. ok hann man ydr aptr leida til yduars landz ok faudurleifdar. ok af þi gef ek þer umframm adra brødr þina þann part af Sichima. sem ek uann ok sotta medr minu suerdi ok boga af hand[2 557] ok ualldi Amorrei. [de scolastica hystoria[2 558] þenna part keypti hann i fyrstunni af konunginum Emmor medr .c. lamba. Enn medr þi at honum uar fyrirgert i drápi Sichimitarum. þi sem [fyrr uar[2 559] sagt. ok hann hellt honum eigi þi[2 560] sidr þoat medr ualldi. þa komz hann fyrir þann skylld sua at ordi. at hann hefdi þann sama part af ualldi Amorrei sott ok uunnit.


Er Jacob talaði fyrir sonum sinum[2 561]

70. Eptir þat sem nu uar fra sagt kalladi Jacob til sin alla sunu sina. ok taladi sua til þeirra. Komit allir samt hegat til min. ek man tia ydr ok fyrir segia þa luti sem a hinum efztum ok siðarstum dỏgum manu frammkoma.[2 562] komit higat ok heyrit mik Jacob. heyrit fỏdur yduarn Jsrael. Blezadi hann þa mỏrgum af þeim sem honum þottu þers makligir uera.[2 563] Enn ollum þeim sagði hann fyrir uel ok spadomliga marga uuordna luti. Hann spaadi liosliga fyrir ok opinberliga af Gydingalandz surdrskiptinghu. þeirri sem lỏngu sidarr kom framm. ok af þeim steett[2 564] ok athỏfn sem fyrir mundi liggia huers þeirra ætt ok afkuęmi.[2 565] Enn þo spaadi hann berligaz af huarritueggiu hegatkuamu Jesu Christi i uerolldina.

Hann taladi sua til sunar sins Ruben. Þu Ruben minn son frumgetinn ok minn sterkleiki. þiat þik gat ek at eiga aa hinum gilldazta minum alldri. uerandi upphaf minnar angistar ok umhyggia[2 566] vid mina sonu. þu hefdir aatt sakir frumburðarins at uera fremztr i fegiỏfum ok æztr i allri sæmd ok yfirlæti. Enn fyrir þa sauk at þu framm flautz[2 567] ok ut helltiz þaleiðiss til herfiligrar lostnsemdar. sem þat uatn er sakir æsiligs uaxtar gengr or sinum farueg. þann tima sem þu komt i suefnklefa þins fỏður saurgandi ok suiuirdandi sealfs hans sæng. [þa mant þu ekki þann avoxt eðr framgang fa.[2 568]

Þa taladi hann til Simeonem[2 569] ok Leui. Simeon ok Leui brøðrnir uaru bardagagiỏrn ok ufridsỏm ranglætiss ker edr herbergi. fyrir þa sauk at þeir drapu Sichimitas ok grofu murinn eptir sealfra sinna uilia. Komi alldregi min aund ne[2 570] aluara vid þeirra raad.[2 571] ok eigi verdi min dyrð[2 572] medr þeirra sueit ok samhelldi. Her[2 573] birtir hann þat segir Commestor. at þat uerk uar gỏrt utan hans orlof ok uilia. Þeirra grimd[2 574] er bỏluad sagdi[2 575] hann. þiat hon er miok þralynd. ok aa saumu leið[2 576] er þeirra reidi. þiat hon er hỏrd ok miskunnarlaus. Þetta spadi hann berliga[2 577] af Jesu Christo. þiat þeir formenn sem scribe uaru kallaðir [meðr Judum.[2 578] uaru komnir af ætt Simeonis. enn kennimenn af ætt Leui. af huerra radi[2 579] er sialfr Kristr uar krossfestr. Skilia man ek þa sagdi hann medr Jacob ok dreifa þeim meðr Jsraels folki. Þessi hans spadomr kom audsyniligha framm. sua at ætt ok afkuæmi Leui hafdi ser einsliga edr eiginliga eigi nockut lutskipti i þi fyrirheitna landi. sem Jsraels folk fekk lỏngu siðarr eptir guds fyrirheiti ok sidan uar Gydingaland kallat.[2 580] helldr uar hann þar um i bland medr odrum Jsraels ættum. hafandi [sina bøi[2 581] til þess at geyma þar i sinum[2 582] busmala. Simeons ætt hafði þar ok aa sỏmu leid ekki lutskipti. utan þat er hon tokz inn i þat lutskipti sem lotnadiz ætt ok afkuęmi Jude.

Þar næst blezadi hann Jude. talandi sua af honum ok spaandi af riki Jude. þi sem mỏrgum manzaulldrum sidarr kom framm. ok einkannliga liosliga af sealfum lausnaranum Jesu Christo. ok sagdi sua. Brødr þinir munu lofa þik Juda. þinar hendr munu standa ok starfa upp aa þinna uuina haals ok suira. ok þins fedr synir munu þik uegsama ok þer uirðing ueita. A þann haatt sottir þu son minn ok upp gekkt eptir brádinni ok[2 583] herfanginu sem nockurr leonshuelpr. Enn þa er þv huilldiz. lagdiz þu nidr sua sem[2 584] hans kuendyr lena.[2 585] Ok huerr man hann uekia edr upp reisa. Eigi man rikissuỏndrinn brott takaz af Juda. ok engum mun helldr hertoginn af hans lærum ok ættlegg. þar til er sa kemr sem sendr man vera. Sa hinn sami man uera [biðandi þiodanna heilsa.[2 586] bindandi son minn uidr uingard sinn[2 587] ungan eyk ok uidr uinuid sealfs sins ausnu. Sinn stola man hann i uini lita ok lauga. enn mỏttul sinn i uinbers bloði. Fagrligri ok uænni ero hans augu enn nockut uin. ok hans tenn eru huitari ok biartari enn [nỏckurs konar[2 588] miolk. [de scolastica hystoria.[2 589] Þat[2 590] sem Jacob taladi sua af syni sinum Juda. at hans brædr mundu[2 591] lofa hann. þa kom framm medr hans kynsmonnum ok afkuęmi. þann tima sem þeir redu fyrstir til af ollu Jsraels folki at ganga framm i hit rauda haf. annan tima eptir Moysen. [þa er hann[2 592] fekk riki. En þar merkir hann ok fyrirspáár þeirra ualld ok riki. þat sem sidarr kom framm. er hann sagði sua. Þin hỏnd man [standa ok starfa[2 593] upp aa þinna uuina hááls ok suira. ok synir sealfs þins fedr manu þik uirda ok uegsama. Enn þar sem hann nefndi Judam edr uidriafnadi leonis[2 594] huelpinum. noteraði hann hỏfud ok upphaf konungdomsins af hans ætt ok afkuęmi. þiat Dauid minztr ok yngztr allra sinna brøðra uar einn af aullum þeim til konungs tekinn ok ualdr. Ok enn taladi Jacob sua til Judam. Vpp stett þu til brádar edr ránfengiss sun minn. þiat Dauid konungr at hans ætt kominn hafdi i fyrstu hardla marga uunni ok motstỏdumenn. Enn sem þu huilldiz sagdi Jacob. lagdiz þu sem hans léna. noterandi þat ok fyrirspáándi. at hann rikti sidarr medr meira fridi. ok þa uar storliga[2 595] mikill otti at honum. Huerr man hann upp uekia. þat talar hann til spadoms ok þers anda sem Dauid uar af sealfum gudi sendr ok gefinn. Sua ma þat ok[2 596] uel skiliaz ok segiaz af arftæki[2 597] sunar hans Salomonis. Eigi man rikisuỏndrinn. þat er konungdomrinn edr hỏfdingskaprinn. brott takaz af Juda ok hans afkuęmi. allt til þers tima sem sá mun koma sem af [fedrnum man sendr uera.[2 598] þat er Jesus Christus. Allir þeir konungar sem medr Judum riktu uaru kynsmenn[2 599] Jude fra Dauid honum til tỏldum. allt til hinnar miklu herleidingar [i Babilonem.[2 600] Vpp fra þeim tima varu hertogar ok adrir hofdingiar af hans ætt. allt framan til tima Hircani[2 601] ok þa uaru enn konungar af kyni Jude nærri[2 602] uárs herra higatburd. sem Jacob hafdi fyrir sagt. Lyktaðiz[2 603] þeirra ueralldar riki. sua sem hinn illi konungr Herodes af odrum ættum getinn kom til rikiss. ok hann sealfr mun biðandi[2 604] manna. eigi at eins Juda utan[2 605] iafnual heidinna þioða. heilsa uera. Eptir þat uendir hann talinu til Judam sins sunar af hingatkuamu Jesu Christi. sua segiandi. Sinn ungan fola mun hann vid uingard binda sun minn. ok sina ausnu medr[2 606] uinuið. þat er sua mikit at segia. at [sá man[2 607] ser huarttueggia heidinna manna lyd ok Juda samtengia sem sannr uinuiðr.[2 608] J uini man hann sinn stola lauga ok lita. ok sinn mỏttul man hann rioða i uinbers blodi. þat er. at hann man i piningu af blods uthellingu lita ok lauga sinn likam. Hans augu. þat eru[2 609] postolarnir. eru uęnni enn nỏckut uin. ok hans tenn heilagir predicarar eru miolkinni huitari.[2 610]

Þar næst taladi hann ok spádi af Zabulon ok sagdi sua. A siofar strỏndu ok uidr skipa lending edr uppsáát man Zabulon byggia ok nalgaz sua allt til[2 611] Sydonem. Ma þersor ord uel eptir þi sem letrit liodar af Zabulons ætt skilia. þiat hon eignadiz siobygdir.

Eptir þat taladi hann sua af Ysachar. Ysachar[2 612] sterkr asni huilandi sik ok liggiandi vid landamæri sá at huilldin uar god ok at iỏrdin uar hardla freo ok god. Fyrir þann skylld kalladi Jacob Ysachar sterkan sem asna. at hans ætt ok afkuęmi uaru miklir orkumenn. einkannliga til [akrs ok annars iardarplógs.[2 613] enn fyrir þa grein liggia medr landamæri. at þersor ætt eignadiz mest mitt landit milli siobygdar[2 614] ok fiallbygdar.[2 615] Enn þat fylgir. at hann saa at iỏrdin uar hardla god ok freo. [enn þat sidarst.[2 616] at hann setti sina ỏxl ok herdar undir byrdar. at hann þionadi ok sinnadi skỏttum. Sagdi hann fyrir þann skylld. at Ysachars ætt flutti þann kost frækiliga ok þrifliga[2 617] medr mikilli mædu til siofar. sem af seolfum[2 618] þrifnadi uar nogr i þeirra hálfum ok herudum. Enn fyrir þi sagdi Jacob [at hann þionadi skỏttum.[2 619] at þeir annzaðu[2 620] miok ok sintu skipum þeim sem skatta fluttu. Ebreskir menn skyra þetta medr annars haattar skilningu ok segia. at þersi ætt starfadi nætr ok daga stadfastliga i sinni stundan[2 621] fyrir huern skylld er þeir segia. at allar adrar Jsraels ættir þionadu honum presenterandi margar godar giafir sem sinum meistara.

Eptir þat taladi hann af Dan ok sagdi sua. Dan man døma sinn lyð. sua sem ỏnnur Jsraels ætt. Verdi Dan hỏggormr i ueginum ok aa stiginum. sa ormr sem cerastes heitir. bitandi sua hestzins hófa. at sa falli aa bak aptr sem [aa honum[2 622] sitr. Þetta fylldiz ok framm kom medr Samsoni sterka. sem hann segði[2 623] sua. þo af[2 624] Dan uerði[2 625] litils haattar ætt. þa man þo allt at eins[2 626] af henni[2 627] domandi upp fædaz yfir Jsraels folki. sua sem af odrum ættum. sem þaleidiss man uegunum[2 628] uardhalld uera.[2 629] sem nefndir ormar coluber ok cerastes. til þers at eigi gefiz Jsraels uuinum freals gangr at leita[2 630] sua medr auðn[2 631] ok ufridi nỏckurum Judeam sem [fyrri. ok[2 632] ofbelldi Philistinorum man hann bakferla ok aptrkast lata fá. Enn þo at hann se sua. þa er hann þo eigi Cristus. huar fyrir er Jacob leggr þetta þar til. Allt at eins man ek[2 633] þitt hialprad bida drottinn minn. Þetta skal[2 634] skiliaz ok skyraz af Anticristo. þiat af Dans ætt man hann fædaz hegat i uerolldina. huerr er medr predicanar[2 635] ordum bite[2 636] sem coluber. ok meðr ofbelldis horni man moti helgum monnum uapnaz. sem cerastes. þiat marga þa man hann aa bak aptr fella. sem i kraptanna hæd ok heilagleik hafa adr upp stigit. ok þa man sa hialparinn koma [til hins efzta doms.[2 637] huers er langan tima hefir bidat[2 638] uerit.

Þar næst spaadi hann af syni sinum Gaad. ok sagdi sua. Gáth[2 639] man suerdi gyrdr edr léttbuinn beriaz fyrir hans skylld. ok hann sealfr man um bakit aptr suerdi gyrdaz. Þat fylldiz sua medr frammkuęmd. at Gaths ætt[2 640] aluæpnt[2 641] með halfri Rubens ætt ok Manase for[2 642] framm fyrir allt Jsraels folk a þat sama land sem gud hafdi þeim fyrirheitit. sua at hun let konur sinar ok bỏrn eptir fyrir utan Jordan. i þeim herudum ok endimỏrkum sem henni hafdi þar hlotnaz. Enn sua gyrdiz hun[2 643] sidan um bak[2 644] aptr. at hon fann þar þa storar orrostur heidinna manna ok sterka bardaga moti sinum monnum. þeim sem hun[2 645] hafdi þar eptir latit fyrir utan áána. sua sem [hun kom fyrst[2 646] af aullum aptr þagat eptir .xiiii. aar lidin. bardiz þa sterkliga moti sinum uuinum ok braut þa undir sik. fellandi sua þat folk ok sina motstỏdumenn fra laundum.

Af Asser taladi hann þar næst ok sagði sua. Asser er feitr hleifr ok feit fæzla. ok konungum man hann krasir ueita. Þat kom sua framm. at su eign ok landaskipti sem Assers ætt lotnadiz var freott ok furðuliga aauaxtsamt ok fullt [allt af[2 647] girniligri giętzku.

Af Neptalims ætt spaadi hann þar næst ok sagdi. Neptalim er utsendr hiỏrtr [ok gefandi fegrðar[2 648] malsenda. Fyrir hiartarins skiotleik merkiz iardarinnar skiotleiki. þiat su iỏrd getr ok gefr medr sinni frygð ok nægð dyrsta ok dyggari[2 649] aauỏxtu. sem sua er uorðin sik. Hennar fagrligir malsendar heyra fyrir þann skylld til fiallinu Tabor.[2 650] þi sem segiz at i hennar eydimỏrkum ok lutfalli uæri. at þar bygdu miok heilagir spamenn. ella fyrir þann skylld at af hinum fyrstum fiallzins aauỏxtum uar iafnan fornfært aa pascha tima. huadan af er guds lof. þat sem utan ef er fegrdar tal. uard einkannliga. Heyrir þat[2 651] þo sannligarr ok enn sømiligarr af fyrr sỏgdum skiotleik sealfum Cristi til ok hans postolum. fyrir þann skylld at hann flutti þar i mesta lagi framm sina predican ok heilagar kenningar.

Eptir þat blezadi hann sinum elskuliga[2 652] syni Joseph. byriandi sua [sina rædu[2 653] af honum ok hans afkuæmi. Son minn Joseph er uaxandi ok uænn i asionu. Vaxandi uar hann eigi at eins af[2 654] tign ok krapti utan ok[2 655] iafnuel af .ii. paurtum meðr[2 656] Jsraels ęttum.[2 657] Dætrnar sagdi Jacob. þat eru iungfrur ok annat kuendi. runnu ok reikadu um murinn. J þersum ordum noterar hann þat ok tear.[2 658] huersu kuendit gekk ut ok spaceraði ser [fyrir þar[2 659] aa ueginum sem Joseph for ok fluttiz um Egiptaland. til þers at þær mætti hans frygdarsamliga fegrd ok framferdi sia. Ok enn sagdi[2 660] hann sua. Snarpa ok skarpa deilu gordu þeir honum medr þeim aufundar skeytum sem þeir hỏfdu. Þersor ord eru talat af sealfs hans brædrum. ella[2 661] af egiptzkum monnum. þiat huarirtueggiu uapnadu[2 662] sik um eina stund medr aufundar skeytum honum i moti. J [styrkleik séé ok[2 663] stadfestiz hans bogi segir Jacob. þat er i uars herra uernd ok ualldi. ok fyrir þi leystuz bỏndin af [hans hỏndum ok armleggium fyrir hendr uolldugs Jacobs. þat er at sealfr gud. sem ualld ok mattr er Jacobs. leysti þau bỏnd af[2 664] honum. meðr huerium er hans brødr hỏfdu bundit hann. Ok enn sagdi Jacob. Þadan steig ok ut gekk Jsraels steinn ok hirdir. edr sua sem ebreskir men segia. at þadan gekk ut hirdaligr[2 665] steinn. Þat er sua skilianda. at af hans ætt kom Roboam. sa sem sterkligha styrdi .x. Jsraels ættum. ella skal þat skilia til þers. at hann uar [hirðir ok[2 666] hỏfdingi allz sins fỏdur hyskiss aa Egiptalandi. Eptir þetta tal hit lofsamliga Jacobs af Joseph. byriar hann[2 667] sina blezan uidr hann. ok segir sua. Gud þins fedr[2 668] man þinn hialpari ok fulltingiari uera. ok almattigr gud [man þik meðr himinsins blezanum ofan at bleza enn neðan at meðr vndirdiupsins[2 669] blezanum. medr kuidarins ok briostanna blezanum man hann [bleza þik.[2 670] Medr þersum ordum æskir Jacob Joseph himinsins dỏgg ok iarðarinnar aauỏxt. aarligs búss[2 671] ok busmalans freoleiks. agiętz afsprings ok honum sømiligs uppføðiss. Ok enn sagdi Jacob. Blezanir þins fodur styrktuz ok stadfestuz medr blezanum hans fedra. þar til er fyst ok girnd æuinligra halsa man framm koma. Þersum ordum heyrir [nockurr til[2 672] annarr skilningr ok skyring enn þau heyra[2 673] hlioda. Sua [lesum uer[2 674] i psalminum. at sua fỏgnudu fiollin ok glỏdduz sem ueðrar. enn haalsarnir sem færsauda lỏmb. Segir hann þetta haalsanna girnd uera. þiat aa nockurum tima sua sem Jsraels folk for nærri þeim sama[2 675] stad sem Amon heitir ok þeir komu þar at gryttum ok miok uslettum fiallzhálsum. þa [neigðiz nǫckvrr partr af þeim.[2 676] ok sléttiz þi sama folki til [auðuelldligri yfirferdar.[2 677] sua sem glediandiz ok fagnandi þeirra tilkuamu. ok liettliga at haalf ætt Manase sonar Josephs hafdi[2 678] nærri þeim fiollum lotit sitt lutskipti. Sem hann segdi sua. Man Joseph blezaðr uerda sem ek hefir bedit. þar til er hans ætt ok Jsraels folk man um fagnandi haalsa áá hit fyrirheitna land inn ganga. Ok þi framarri segir Commestor. at hann spádi liettliga af fiallinu Effraym ok af fiallinu Samarie. þar sem Jsrael rikti. Jacob sagdi enn sua. Ok þersar allar blezanir uerdi yfir ok i Josephs [hofði ok i huirfli[2 679] Nazarei. þat er i huirfli hans heilags milli sinna brødra.

Sidarst blezadi hann Beniamin sun sinn. þiat hann uar yngztr af aullum hans sonum. ok spaði sua af honum ok hans afkuæmi. Beniamin uerandi skiæðr uargr man um morgininn þat eta. sem rænt er ok rifsat. enn at kuelldi man hann ránfenginu medr odrum skipta. Þeir eru nockurir menn.[2 680] sem þersor ord uilia fyrir þann skylld af sealfri Jorsalaborg skilia. at hon uar[2 681] i lutskipti Beniamins ættar. hueria er þeir kalla skiæðan uarg. fyrir þi at hun hellti bædi ut spámanna blodi ok sua blodi Jesu Cristi. ok af þi at [Jsraels ætt[2 682] tok aa utferðarmorni sinum af Egiptalandi rifs ok ráán. eigi at eins af þi sama landi. vtan ok þar medr lỏgmaalit þat sem hann tok sua sem snarat ut af sealfum gudi. ok enn er sua sem hun eti þat sama raanfengi. enn aa ueralldarinnar aptni ok endalykt man hann skilia ok sundrskipta lỏgmaalsins lifganda skilningar anda af þi lỏgmalsins letri. sem nu drepr ef þat er skyringarlaust skilit. Ebreskir menn skilia fyrr sỏgd ord af alltari þi sem uar i Jerusalem. þat sem þeir kolludu skiæðan uarg fyrir elldzins skiædleik ok gleyping.[2 683] aa huert er kennimenn settu folksins offranir[2 684] gudi til þægiligra fornfæringa. Enn at aptni skiptu þeir þeim pỏrtum sin i milli. sem þeim offraduz[2 685] af þi sem fórnfært[2 686] hafdi uerit. Enn þo ero þau rettligaz ok sannligaz skilin af Pali postola. þeim sem af ætt Beniamins uar kominn ok kyniadr. huerr er aunduerda æfi sina gerdi kristnum monnum ufrid. enn aa sidarra tima skipadi hann ok skipti truliga ok traustliga medr kristnum monnum gudligum maalum ok kirkiunnar grádum ok stettum. Ella[2 687] taladi hann þau fyrir þann skylld til Beniamins. at hans ætt ok afkuęmi uaru hinir mestu bardagamenn.

Þersa luti sem nu var fra sagt taladi Jsrael[2 688] fyrir sunum sinum. ok blezadi þeim sérhuerium medr sinum eiginligum blezanum. eigi sua at hann segdi þeim aullum ok sérhuerium goda luti. sem heyraz matti. utan helldr[2 689] at hann blezadi morgum ok meira luta af þeim. enn hann taladi uel ok spádomliga af ollum þeim ok þeirra afkuęmi. sem fyrr uar sagt.


Her segir af andlati Jacobs ok hans tilskipan[2 690]

71. Eptir fyrr sagða luti taladi Jacob sua til sona sinna. [Þat sér ek at ek lidr[2 691] framm eptir forlỏgum mins folks ok forellris. ok fyrir þi biðr ek ok byðr. at þer grafit mik ok iardit hia minum fedrum[2 692] i þeim tuifallda helli. sem i Effrons akri er aa Chanaanslandi moti borginni Mambre. huern er fỏdur fadir minn Abraham keypti medr akrinum ok einginni af þeim sama Effron[2 693] ser ok sinum ættmonnum til æfinligs graptar. þar sem hann er iardadr ok hans husfru Sára. Ysaach med sinni husfru Rebecche. þar liggr ok min husfru Lya. Ok sem hann hafði þersa luti ok þann fleira bodskap ok heilræði fyrir þeim talat sem honum likadi. þa lagdi hann sina fætr upp i sængina ok andadiz. ok for sua þann sama ueg um daudans dyrr eptir sinum forlỏgum. sem hans folk ok forellrismenn hofdu fyrir honum farit. Ok sem Joseph sa þat. þa lagdiz hann nidr yfir hans likam ok [hans aasianu[2 694] ok kysti hann gratandi. Sidan bauð[2 695] Joseph hinum beztum[2 696] læknum af[2 697] ollum sinum sueinum[2 698] ok þionostumonnum. at þeir skylldu smyria hans likam med aromatibus ok odrum þeim iurtum ok smyrslum sem til uáru. Þeir gerdu sua sem hann baud. ok sua uarðueittu Egiptalandz menn hann um .xl. daga.

Þat uar hááttr Egiptalandz gelldinga ok uani.[2 699] at uardueita um .ix.[2 700] daga andadra [mikils háttar[2 701] manna likami osmurda. sytandi þa ok gratandi aa ollum þersum dỏgum ok sérhuerium. þogu þa þar medr ok nærdu likamina med uỏrmu uatni. til þess at þar af mætti uissuligarr[2 702] uitat uerda. huart er aundin uæri medr ollu uidskild likaminn.[2 703] edr uæri hon odruuisi[2 704] suæfd. Enn smurda likamina uardueittu þeir um [.xl. daga. Ebreskir menn hofdu þann uana. at þeir uardueittu usmurda likamina um .vii. daga. enn smurda uardueittu þeir um[2 705] .xxx. daga. Nu uardueittu þeir sealfir hinir ebresku ok hirdu likam Jacobs .xxx. enn hinir .xl. sem sagt uar.[2 706] ok af þi [uurdu þat[2 707] .lxx. daga sem hann uar af huarumtueggium[2 708] geymdr ok gratinn. Kristnir menn syta ok gráta sua um .xxx. daga sina astmenn. (er) þeir segia edr trua medr truarinnar krapti nærða uera. at þeir segia edr syngia sua marga daga[2 709] messur fyrir þeirra saalum frammfỏrnum. Nockurir menn[2 710] hafa þann háátt. at þeir hallda mest hinn þridia daginn at messusỏng[2 711] ok odrum saalutidum [sakir andarennar ok likamans.[2 712] Adrir hallda hinn .viida.[2 713] dag framarst. fyrir þa grein at hinir andadu hafi[2 714] til huilldar[2 715] seaundar andaz ok frammfarit.[2 716]

Eptir sagdan sytingartimann umlidinn gerði Joseph konunginum Pharaoni kunnigt fyrir sinn[2 717] sendiboda. huat er hann hafði sinum fedr heitit fastmælum eptir hans bodskap [ok bỏnarstad[2 718] af flutninginum ok greptinum iátat. Ok sem hann hafdi [harðla gott ok bliðt orlof af konunginum[2 719] fengit at fara ok flytia sinn fedr aa Chanaansland medr þiliku[2 720] fylgi ok fỏruneyti sem hann sealfr uilldi. sua þo at hann kięmi þegar aptr sem þat uæri gort. þa for hann ok [með honum breðr hans ok[2 721] allir hinir fremztu ok hinir burðuguztu Egiptalandz menn heimolligir af konungsins hall ok herbergi. fluttu þeir medr ser likam Jacobs hafandi mart fỏruneyti ok miok ualit. hesta marga medr kerrum ok uỏgnum. Enn fyrir þann skylld at þeir ottaduz ufrid af landzmonnum. þa sneruz[2 722] þeir brott af [almennings ueg.[2 723] komandi framm aa sandi þeim sem liggr uid aana Jordan. er kalladr er Odady. huar er ebreskr lydr murrandi[2 724] sidan[2 725] ok moti gudi kięrandi eyddiz ok fyrirforz af gudligum elldi. Gerdu þa enn stadfastliga[2 726] hans likferd af nyiu ok syttu hann þar mikilliga .vii. daga. huar af er innbornir[2 727] menn þar tỏludu sin i milli. at þersi grátr ok sut uar mikil meðr[2 728] hinum egiptzkum. ok[2 729] fyrir þi kỏlludu þeir þann sama stad sidan Egiptalandz grát. Eptir þat gerdu synir Jacobs sua sem hann hafði bodit þeim. at þeir fluttu hann aa Chanaansland i Ebron ok grofu hann i fyrr sỏgdum Effrons helli. ok for Joseph sidan heim aptr aa Egiptaland medr brødrum sinum ok odru sinu fylgi ok fỏruneyti.


Her segir fra viðrtali bræðra(!) Jacobs ok Joseph[2 730]

72. Eptir þat er Jacob uar allr. ottaduz brødr hans[2 731] Josephs. at hann mundi[2 732] minnaz aa þær miklu meingerdir ok hatr. sem þeir hỏfdu fyrri tima vidr hann haft. ok tolodu leyniliga sin i milli. at hann mundi þa liettliga giallda þeim ok ombuna liku likt eptir þeirra tilskylldan.[2 733] Gengu siðan fyrir hann ok sỏgdu sua. Fadir uárr[2 734] baud oss adr hann andadizst. at huerr várr brøðra[2 735] skylldi þersor ord edr þersum lik til þin tala. þann tima sem hann uęri allr. Ek bidr þik. at þu minniz eigi aa þann gløp ok illgỏrdir sem brødr þinir gerdu þer i mot. Nu bidium uęr þik senniliga. at þu fyrirlaatir oss þionostumonnum þinum[2 736] þersi ranglætissuerk ok illgerdir. Joseph komz uid sua at hann táradiz. er hann heyrdi þersi ord þeirra. Gengu brødr hans þa nærr meirr honum. neigdu honum ok lutu[2 737] allt nidr at iorðu sua segiandi. Þinir þrælar ok þionostumenn erum uęr. Hann svaradi þeim þa. Hirdit eigi þer at ottaz. mundim uęr nockut mega nita edr moti gỏra gudz uilia. þer hugsadut mer illt. enn gud uendi þi sua ok sneri fyrir þa grein til gods. at hann uilldi mik hefia ok heidra eptir þi sem nu siait þer. ok at ek skyllda landzfolkinu ok mỏrgum ỏdrum lydum hialp ok heilsu uinna. Hirdit eigi þer at ottaz. ek skal ydr kostinn gefa ok fæda bædi bỏrn yd(u)r ok eigi sidr sealfa ydr. Her medr huggadi hann þa margfalldliga medr mỏrgum blidum ordum ok fỏgrum fortỏlum. Joseph uard sua gamall madr. at hann sa sunu Effrayms[2 738] allt til [hinnar þridiu kynkuislar.[2 739] Afspringi Mathir sunar Manasen uard ok mart um Josephs daga. sua at hann saa þat allt.

Nu at þersum lutum aullum sua fylldum ok frammkomnum. taladi Joseph[2 740] til brædra sinna ok frænda. Af þi at gud man uitia yduar. eptir þat sem ek em allr. ok aptr leida[2 741] til þers sama landz. sem hann hafði[2 742] adr suarit fedrum uárum Abraham. Ysaach ok Jacob. þa berit bein min brott[2 743] hedan medr ydr. þangat sem þer farit ok ilendiz. Eptir þat sem hann hafdi her um sært þa. ok þeir hǫfdu ueitt honum þar til[2 744] þilik fastmæli sem[2 745] honum likadi. þa andaðiz Joseph sua sem hann hafdi .c. aara tirætt ok .x. aar. Var hans likami þa fyrst smurðr med aromatibus ok þar[2 746] hirdr ok nidr settr i Egipto. ok eigi nockurum[2 747] stad þadan i brott borinn. allt til þers er Jsraels folk gekk ut ok frealsadiz af Egiptalandi. Adrir hans brødr uáru fluttir aa Chanaansland. huerr eptir sitt andlát. ok iardaðir i fyrr nefndum stad Ebron. enn sidan fluttir i borgina Sichem. eptir þi sem Josephus segir.


Her segir at testamentis huersu skiput er(u)[2 748]

73. Af þi at .xii. synir Jsrael.[2 749] huerir er iafnliga heita sua sem þeir eru hỏfudfedr .xii. Jsraels ætta ok afkuęmis. gordu þau testamenta. sem i ser hafa hardla fagrligar ok storliga[2 750] opinberligar ok auðsynileghar[2 751] spásagnir af Jesu Christo. sem heyraz ma. hueriar er meistari Robert byskup af Lincolni. er kalladr uar grossum caput. snaradi nu nyliga af girzku til latinu tungu. þa syniz þat uel tilheyriligt. at nockurir lutir af þeim se her sagdir[2 752] þeir sem serhuerr[2 753] taladi i sinu testamento fyrir sinum eignum sunum.

Af testamentu Ruben.[2 754] Huerr man lỏgmalit kunna fyrir gudi ok diuisera til rettdømis ok fórnfæringa fyrir aullu Jsraels folki. allt til fyllingar ok endalyktar tima Kristz kennimanna hỏfdingia.[2 755] huern er gud drottinn taladi. Þi at medr honum ualdi uarr herra at rikia yfir ollum lydum. ok at uirda ok uegsama hans kyn ok afkuęmi. fyrir þa sauk at hann man i syniligum bardogum deyia fyrir uara sauk. ok hann man ueralldanna konungr med oss uera. Eptir þat andadiz Ruben.

Testamento Symeon.[2 756] Hinn mikli gud drottinn Jsraels man sua sem madr iardrikis[2 757] uitraz. ok medr honum sealfum man hann Adam hialpa. þa manu allir uillu andar undir uerda trodnir. ok þann tima munu mennirnir rikia ok ualld bera yfir skadsamligum andum. Medr gledi man ek þa upp risa. ok hinn hæsta gud mun ek þa bleza i sealfs hans stormerkium ok dasamligum lutum. þiat sealfr[2 758] gud man þa mỏnnunum[2 759] hialpa ok þa grøda. takandi likam upp aa sealfan sik ok etandi sina fæðu medr monnum. Ok lydit nu af þi synir minir Leui. ok[2 760] munut þer gleðiaz [i Juda.[2 761] þiat af þeim hinum sǫmum [.ii. ættum.[2 762] man oss guds hialpráád upp renna. fyrir þa grein at gud man kennimanna[2 763] hỏfðingia af Leui láta upp risa ok af Juða þann konung sem bæði man uera gud ok madr. Sua man hann allar þiodir [ok Jsraels kyn[2 764] upp reisa. Eptir þat sofnadi Simeon sua sem hans fedr ok forellri.

Testamento[2 765] Leui. Kenniz menn[2 766] uiðr ok undirstandi[2 767] segir hann. at gud man rettdømi gera ok yfir manna sonu[2 768] láta koma. fyrir þann skylld at sua sem steinarnir sundr rifna. enn solin sortnar. uỏtnin þorna. enn elldrinn óttaz ok sloknar. ok þar medr ruglaz aull skepna. vsyniligir andar fyriruerdaz ok brádna. enn[2 769] heluiti uerdr rænt aa piningartima hins háleitazta. þa munu mennirnir eigi at sidr [rangtruandi staðfestaz[2 770] i sinum ranglætisuerkum. fyrir hueria tilskylldan er þeir munu medr piningu fyrirdømaz.[2 771] Ok enn nockuru sidarr sagdi hann sua. Ek undirstod ok skildu nu synir minir af script Enochs ok hans ritningu. at þer munut i ueralldarinnar endalykt vmilldliga gera leggiandi medr allri illzku hendr aa uarn herra. munu ydrir brødr ok frændr þa hneykiaz ok suiuirdaz i ydr ok ydrum gerdum. ok man þar af medr ollum þiodum uerda mikit spott ok skalkheidr. þiat uissuliga man ydarr fadir Jsrael reinn uera af aullum umilldleik kennimanna hỏfdingia. þeirra sem[2 772] hendr munu leggia aa heimsins hialpara ok grædara. Ok enn sidarr segir hann. Huat munu allar adrar þiodir þa gera. ef[2 773] þer myrknit ok blindiz medr vmilldleik. ok ef þer leidit inn bỏluan yfir ydart kyn ok afkuęmi. uiliandi drepa þann ok deyda sem sua uar sem heimsins lios. fyrir þeirra skylld medr yðr gefit til þers at lysa ok birtu huern sem einn ueralldar mann. lærandi þau bodord sem gagnstadlig uaru gudligum rettlætum. Ok enn segir[2 774] hann. Ek hefir skilit i Enochs bok. at um .lxx. uikur manut þer uillaz ok kennimannzskapinn[2 775] suiuirda enn fornfæringar[2 776] saurga ok afuirda.[2 777] lỏgmaalit manut þer eyda ok[2 778] hafna spámanna sỏgnum.[2 779] meðr ranglęti manut þer rettlatum monnum ufrið gera ok millda menn manut þer hata. sannorðra manna malsenda manut þer afrækiaz ok afuirda. Enn þann sem endrnyiar lỏgmálit medr þers krapti sem háleitaztr er. munu þer uillumann kalla. ok at sidarstu munu þer hann drepa. eptir þi sem þer manut ætla. uuitandi hans upprisu. takandi hans saklaust blod af yduarri illzku[2 780] yfir yd(u)r hỏfud. Fyrir hans skylld munu ydrar helganir bỏluadar ok eyddar uerða allt nidr at iỏrðu.[2 781] ok eigi man nockurr yduarr staðr reinn uera. enn medr heidnum þiodum man hann uera til [bannanar ok[2 782] bauluanar ok til ỏruilnanar. þar til er hann sealfr man uitia ydar annan tima. ok þa man hann miskunnandi medr tru ok uatni medr ydr taka.[2 783] Her medr segir hann enn sidarr. Þann kennimann man gud drottinn uppreisa[2 784] huerium er allir guds maalsendar manu birtaz. ok hann man sannleiksins rettdømi aa iardriki gera. ok um mikinn daga[2 785] fiolda manu hans himintungl aa himninum þaleiðiss upprenna. [sem saa konungr er[2 786] lysir ok birtir skilningarinnar lios ok dagsins sol.[2 787] man hann i landanna hring ok heimi miklaz allt til sealfs hans uppnumningar. Þersi man aa þann haatt um alla uerolldina skina sem sol. ok oll myrkr man hann nedan af [undir himninum[2 788] brott taka. ok um allt iarðrikit man þa friðr uera. A sealfs hans dogum manu himnarnir glediaz ok iarðrikit[2 789] fagna. skyin munu þa ok skemtan faa. enn gudlig kenning man sua nogliga[2 790] framm ueitaz i uerolldinni sem siofar lỏgr. ok dyrdar englar manu glediaz af guds aasionu. Medr honum munu himnarnir upplukaz. ok af dyrdar musteri man helgan medr fagrlighri[2 791] rỏdd yfir hann koma sua sem af Abraham fedr Ysaachs. hins haleitazta dyrd man [sealfum honum yfir[2 792] segiaz. ok helganar andi ok skilningar man yfir sealfan hann i uatni huilaz. Gudliga mekt ok miklan man hann [meðr sannleik[2 793] um alldr ok æfi gefa sinum sunum. Paradisar port man hann sealfr upp luka. ok þat suerd sem moti Adam ognar ok hætir man hann standa lata. heilagum monnum man hann gefa at eta af lifs trénu. enn Belial[2 794] man af sealfum honum bundinn uera. ok sunum sinum man hann ualld gefa til þers at stiga yfir skadsamliga anda ok undir fotum at troda. Abraham. Ysaach ok Jacob manu þa glediaz. ok þa man ek fagna. ok allir helgir manu medr fagnadi ok gledi skrydaz. [Sidan dó hann.[2 795]

Testamento Jude.[2 796] Medr miskunn ok elsku uidr oss enn[2 797] medr hertekning uidr uuini uara man herra gud uár uilia. Eptir þat man himintungl ydr til fridar [af Jacob[2 798] upp renna. ok af minu kyni man sa madr sua sem siolf rettlætiss solin upp risa. sem medr mannanna sunum man medr hoguærleik ok rettlæti ganga ok framm fara. ok eigi nockur synd edr sekt man medr honum finnaz. Yfir sealfum honum manu himnarnir opnaz ok upplukaz til at ueita ok frammsenda heilags fedr blezanar anda. ok miskunnar anda man hann yfir ydr senda. ok medr sannleik manu þer i [sunar stað[2 799] honum uera gangandi ok frammfarandi będi eptir hinum fyrstum ok sidarstum hans bodordum. Þersi er freo ok getnadr almattigs guds. ok hann er umskipting huers sem eins likama til lifs. Þa mun minn rikissuỏndr skina. ok af þeirri minni rot man plantanar ker fædaz. af huerri er heidnum þiodum man rettlætis uỏndr upp renna til at døma þa[2 800] ok hialpa ollum þeim sem a uarn herra heita ok kalla.

Testamento Ysacar.[2 801] Huert sem eitt skogardyr manut þer i þrældom undir leggia. hafandi med ydr himinrikis gud ganganda medr hiartans einfalldleik manna i milli. Sina fætr retti hann framm ok sua do hann.

Testamento Zabulon. Þat ueit ek sagdi hann af ritning minna fedra.[2 802] at þer manut aa[2 803] sidarstum dỏgum fra gudi snuaz. ok manut þer þa skiliaz ok sundrskiptaz medr Jsraels folki. ok .ii. konungum munud þer þa fylgia. ok nær alla umenzku munu þer þa drygia[2 804] ok frammfara um nockura stund. Ok enn nokkuru sidarr segir hann. Eptir þat man rettlætis solin guddrottinn ydr upp renna. man miskunn ok heilsa i hans uęngium[2 805] uera. Sealfr hann man leysa alla hertekning [suna mannanna.[2 806] enn Belial ok huerr sem einn annarr uillu andi man undir fotum trodaz. ok aullum þiodum man hann snua til eptirlikingar uid sealfan sik. Þa manu þer sialfan gud sea medr manzins mynd. huerri[2 807] er hann ualdi ser. herrann Hierusalem man hans nafn þa uera. Annan tima munu þer hann[2 808] medr ydrum illum ok daligum maalsendum reita ok reidan gera. ok þer manut ut uerda kastadir allt til þers tima sem endalyktin man uerda.

Testamentum Dan.[2 809] Dan[2 810] sagði sua. eptir þat sem hann hafdi talt ok tint þa daliga[2 811] luti sem hans syni[2 812] ok ættmenn mundi[2 813] henda kunna. Miskunn munu þer fá ok odlaz þann tima sem þer huerfit aptr til guddrottins. ok[2 814] til sinnar helganar man hann ydr leida gefandi ydr æfinligan frid. Vars herra hialprad man ydr þa af ætt Leui ok Juda upp renna. ok sealfr hann man þa orrostu byria moti Belial. gefandi uarum herudum ok landamærum sigranar hegnd. ok heilagra manna saalur man hann medr herfangi [af Belial[2 815] brott taka. Vtrulynd hiỏrtu man hann snua til guddrottins. enn eylifan[2 816] frid man hann þeim gefa sem til hans kalla[2 817] ok [a hann[2 818] heita. ok med þeim hinum sama munu helgir menn huilaz. Ok i[2 819] þeirri nyiu Hierusalem munu rettlatir menn glediaz. sem um alla uerolldina man i guds dyrkan uera. Ok alldrigi upp fra þi man Hierusalem eydd uerda. ok eigi helldr Jsraels folk hertekit uerda ne fangit. fyrir þa sauk at drottinn hafandi sitt sidferdi medr monnum man rett i miðiu[2 820] þeirra i milli [vera. ok[2 821] Jsraels heilagr medr litillæti ok fatæki yfir þeim rikia. ok sa sem aa hann truir man medr sannleik aa himnum rikia. Ottiz nu[2 822] synir minir fyrir þersa grein guddrottin. hugsandi fyrir sealfum[2 823] yðr moti fiandanum ok hans anudum ok ỏrindrekum[2 824] þiat Jsraels lyðr man medr fridi standa moti uuinarins riki. þann tima sem gud nalgaz ok sa engill sem ydr man ueria ok afsaka. þiat þersi er meðalferdar madr milli guds ok manna. Fyrir þetta sama man uuinrinn upp aa þat stunda. at snua þeim ollum ok rangsnara sem aa guddrottin kalla ok heita. þiat hann ueit þat. at andskotans[2 825] riki man aa þeim degi lyktaz ok eydaz sem Jsrael man retttruadr uerda.

Testamentum Neptalim. Se her synir minir at ek hefir synt ydr hina sidarstu tima. þiat allir þeir manu uerda [framm at[2 826] koma medr Jsraels folki. ok fyrir þann skylld biodit sua eigi siðr sunum yðrum. at þeir hialpiz af Leui ok Juda. þiat fyrir Judam mun heilsa upp renna medr Jsrael. ok i sealfum honum man Jacob blezadr uerda. þiat fyrir rikissuỏnd man gud birtaz byggiandi manna i millum. til þers at Jsraels kyn hialpiz. ok af heidnum þiodum man hann heidnum monnum saman samna.

Testamentum Gaadh.[2 827] Leggit [nidr ok latit[2 828] brott hatr af aundum ydrum ok elskiz medr hiartans rettuisi ydar i milli. Talit þer ok eigi sidr þat ok telit fyrir ydrum sunum. at þeir sæmi ok heidri Judam ok Leui. þiat af þeim man herra gud Jsraels hialpara ok grædara lata upp renna.[2 829]

Testamento Asser.[2 830] Asser taladi sua til suna sinna. Ek ueit þat [fyrir seger hann. at[2 831] þer munut misgera. ok þer manut i yduarra uuina hendr selldir ok gefnir uerda. ydart land man eydaz ok þer manut dreifaz um .vii. ueralldarinnar horn ok haalfur. [ok i dreifingunni manut þer sua sem unytsamleght vatn fyrirlitlegher ok afleitlegher verða.[2 832] allt til þers tima at hinn hæsti hialpari[2 833] man ueralldarinnar uitia ok [sua koma. at[2 834] hann man meðr iardneskum monnum eta ok drecka. lemiandi[2 835] medr leynd[2 836] fyrir uatnit drekans hỏfud. [verandi guð meðr manndomi folginn. þerse man healpa Jsrael ok heilan gera ok þar meðr allar heiðnar þioðer.[2 837] Segit fyrir þa sauk ydrum sunum at þeir mistrui hann[2 838] eigi.

Testamentum Joseph. Ek sa þat sagdi Joseph. at ein mær hafandi fagran stola af bisso fæddiz [af Juda.[2 839] ok af henni for framm ok fæddiz eitt flekklaust lamb. ok aa uinstra ueg lambinu eitt leon. ok aull onnur dyr ædduz medr mikilli aakefð moti þi sama lambi. enn þat sigradi þau ok tortimdi[2 840] þeim. sua at þau tráduz undir. J þi sama lambi fognudu englar ok menn ok þar medr allt iardrikit. Nu fyrir þersa grein geymit þer at guds bodordum synir minir ok uardueitit þeim. virdit ok uegsamit Judam ok Leui. þiat guds lamb grædanda[2 841] meðr miskunn allar þiodir ok Jsraels lyd man af þeim[2 842] ydr fæðaz ok upp renna. ok þers eylift[2 843] riki man æfinliga uera ok eigi eydaz edr um lida.

Testamento[2 844] Beniamin. Beniamin sagdi sua talandi til sinna suna. Geymit at ok uardueitit uars herra bodorðum. allt til þers at[2 845] gud man sitt blezada[2 846] hialpraád ollum þiodum ueita ok birta. þa munut þer sia Enoch ok Noa. Sém ok Abraham. Ysaach ok Jacob medr fagnadi honum aa hægra ueg upp risandi. Þa manum uęr ok upprisa huerr sem einn til sins rikiss. dyrkandi[2 847] ok uegsamandi þann sama himna gud[2 848] sem her aa iardriki syndiz i mynd lágs ok litillátz manz. ok allir þeir munu þa honum samfagna sem honum truðu her i uerolldinni. Þa munu ok allir menn upp risa. þersir uissuliga til eilifrar[2 849] dyrdar. enn hinir adrir til skemdar ok suiuirdingar. Man gud drottinn i fyrstu fordøma Jsraels folk fyrir ranglæti uid sealfan hann. [þat er[2 850] þeir[2 851] trudu hann eigi sinn frealsara ok lausnara uera. þann tima sem hann kom i likaminum til þeirra. Ok þa man hann døma allar þær þiodir. huersu margar sem þær uaru. sem honum trudu eigi. sua sem hann uitradiz her i uerolldinni. ok Jsraels lyd man hann iafnan med þeim uoldum monnum aasaka. sem af heidnum þiodum eru komnir.

Allir Jacobs synir uaru þegar huerr eptir sitt andlát fluttir i brott af Egiptalandi ok grafnir i fyrr nefndri Ebron i Effrons helli eptir sỏgn Josephi. utan bein Joseph sem fyrr uar sagt. enn sidan fluttir i borgina Sichem ok þar iardadir. Joseph uar um .v. konunga daga Egiptalandz hofdingi. Hinn fyrsti af þeim huerr er Joseph hof ok heidradi fyrsta tima. er eigi med hinum fyrrum sagnameistarum odru nafni nefndr enn Pharao. vtan Commestor nefnir hann Nephrem. Annarr het Amons. er rikti .v. áár ok .xx. aa huers .xiiida. aari er Jacob andadiz. Hinn .iiidi. het Thebron. er rikti .xiii. aar. Hinn .iiii. Amenophes um eitt aar ok .xx. Hinn fimti het Mephres. er rikti um .xii. aar. aa huers hins .ixda. aari Joseph andaðiz. sua gamall sem fyrr segir. Lyktaz her hin fyrsta bok Moysi Genesis. enn byriaz onnur su sem Exodus heitir.




Fotnoter

  1. Ovskr. B; mgl. A
  2. [mgl. B
  3. ok syniligra tilf. B
  4. [sem kirkiunnar kennifeðr ok heilugh skript segir ok meðr andalegum skyringum eru skiliandi. þo at þa luti sem aðra uerði meðr þess haattar orðum ok ǫðrum haattum millum váár likamlegra ok dauðlegra manna skilianlega at giora ok i frasagnir fęra. Skyrir ritningin huerir er þa i fyrstu voru sua skapadir ok, B
  5. [tilf. B
  6. enn, B
  7. mgl. B
  8. sialfum tilf. B
  9. tilf. B
  10. saal. B; aullu, A
  11. saal. B; sundrskiptiligan, A
  12. harðla, B
  13. tilf. B
  14. i naatturu, B
  15. saal. B; hneyking, A
  16. saal. B; lifs, A
  17. verndandi, B
  18. saal. B; þær, A
  19. [þeir giǫraz makligir, B
  20. heilagra tilf. B
  21. [epter andlaatið sua sem ǫnd heilags Martini ok hins sæla, B
  22. nu tilf. B
  23. fyrstunni, B
  24. r. f. næring
  25. saal. B; sagt fyrir, A
  26. sǫgð, B
  27. tilf. B
  28. sua tilf. B
  29. minnkaðiz ę, B
  30. ok morginn tilf. B
  31. umliðanda, B
  32. upprennandi, B
  33. myrkrin, B
  34. saal. B; uegs, A
  35. [er þat var skapat sem fyrr var sagt, B
  36. skilning eðr tilf. B
  37. af sialfum ser tilf. B
  38. [i suma staði komi þaðan, B
  39. þar tilf. B
  40. þa tilf. B
  41. þessum, B
  42. [gott, B
  43. maanadaga, B
  44. saal. B; mø ok, A
  45. tilf. B
  46. [tilf. B
  47. saal. B; þeim, A
  48. meðr ǫllum, B
  49. [þurrlendi, B
  50. iǫr (!) B
  51. ok, B
  52. [þoku dǫggvan, B
  53. blomganda, B
  54. sua tilf. B
  55. saal. ogs. B
  56. saal. B; skylldi, A
  57. bęrelegum, B
  58. ok prisulega skreytti tilf. B
  59. huart, B
  60. tilf. B
  61. r. f. næringu
  62. er helldr, B
  63. hefði, B
  64. [saal. B; genesi, A
  65. saal. B; setz, A
  66. leið tilf. B
  67. ok tilf. B
  68. saal. ogs. B
  69. [nǫckurir segia B
  70. samþykkia B
  71. saal. ogs. B
  72. fyrstu B
  73. vskadt, B
  74. hann tilf. B
  75. ręring, B
  76. tilf. B
  77. suǫppu, B
  78. nasar aa, B
  79. [sinni natturu, B
  80. mgl. B
  81. skriðkuikendi, B
  82. [tilf. B
  83. tilf. B
  84. tilf. B
  85. saal. B; skipadi, A
  86. at segia sua sem tilf. B
  87. saal. B; kukuendi, A
  88. i stað, B
  89. eignu, B
  90. greinum, B
  91. mynd, B
  92. tilf. B
  93. her. beg. Fragm. I.
  94. saal. ogs. B; staðfastre, Fragm.
  95. annarra tilf. B, Fragm.
  96. letta B, Fragm.
  97. [fyrir þui, Fragm.
  98. saal. ogs. B og Fragm.
  99. skepnunni tilf. B, Fragm.
  100. fuglunum B, Fragm.
  101. vanmeginn, B, Fragm.
  102. þessi B, Fragm.
  103. tilf. B, Fragm.
  104. tilf. B, Fragm.
  105. tilf. Fragm.
  106. siðaztr B, Fragm.
  107. saal. B, Fragm.; skapaninni, A
  108. saal. ogs. B, Fragm.
  109. mgl. B, Fragm.
  110. þarft, B, Fragm.
  111. [likamrinn skylldi, Fragm.
  112. [mgl. Fragm.
  113. saal. ogs. B; sottar, Fragm.
  114. mętti, B
  115. þui helldr tilf. B, Fragm.
  116. mgl. B, Fragm.
  117. saal. B; fyrdæmðiz, Fragm.; fordadiz, A
  118. fordemingar stettr, B
  119. ok tilf. B, Fragm.
  120. sua, B, Fragm.
  121. [af (at, Fragm.) engum kosti þeim tamðr uerða, B, Fragm.
  122. [ok af sialfum tilf. B, Fragm.
  123. ǫnnur tilf. B, Fragm.
  124. saal. B, Fragm.; hann se, A
  125. saal. B, Fragm.; upprettr, A
  126. eigins B, Fragm.
  127. her end. Fragm. I
  128. saal. B; kuikendum, A
  129. lifandis, B
  130. at, B
  131. skaðsamlig, B
  132. þat tilf. B
  133. eigi, B
  134. huern, B
  135. miǫk tilf. B
  136. eðr tilf. B
  137. hǫndlar, B
  138. einshueria, B
  139. eðr, B
  140. [tilf. B
  141. iatar, B
  142. mickli, B
  143. meinsom, B
  144. maatéér, B
  145. saal. B; skilrekkis, A
  146. ok sęmð tilf. B
  147. ok tǫlu tilf. B
  148. ok, B
  149. reiðumz, B
  150. saal. ogs. B
  151. elskum, B
  152. vrugg tilf. B
  153. kaupum, B
  154. verðskylldum, B
  155. eðr, B
  156. þrenna tilf. B
  157. læridóm faa, B
  158. uokum, B
  159. [ok, B
  160. tilf. B
  161. hueria, B
  162. skipat, B
  163. liking tilf. B
  164. .vii., B
  165. skildi, B
  166. andligum, B
  167. kallar, B
  168. laðar, B
  169. tilf. B
  170. [mgl. B
  171. eigi siðr tilf. B
  172. máiz, B
  173. mgl. B
  174. viðr tilf. B
  175. [ok orkin, B
  176. hneykingh ok niðran. B
  177. eigi mǫguligr, B
  178. [tilf. B
  179. greindiz (!), B
  180. saal. ogs. B
  181. saal. B; uỏrd, A
  182. saal. B; Margar, A
  183. stiorn, B
  184. .xx. B
  185. [Nu berr sia roskinleikinn sennilega til allra (!), B
  186. [tilf. B
  187. [var þa i ęfi ok syndalegum lifnaði, B
  188. uiðara, B
  189. niðr, B
  190. uuislegu, B
  191. [tilf. B
  192. upp tilf. B
  193. mgl. B
  194. saal. B; uillu, A
  195. mgl. B
  196. saal. B; dags alldrs, A
  197. muni, B
  198. uerk, B
  199. vii, B
  200. vii, B
  201. þessum, B
  202. [fyrr sagða luti, B
  203. fullegarr, B
  204. ok, B
  205. [tilf. B
  206. saal. B; skyrdir, A
  207. saal. B; fyrrunni, A
  208. anefndr, B
  209. [mgl. B
  210. af, B
  211. tilf. B
  212. tilf. B
  213. tilf. B
  214. [aaðr hon misgiorði, B
  215. [mikit at segia, B
  216. [eingi nauzum(!), B
  217. syndalaus, B
  218. mgl. B
  219. birtiz, B
  220. psalmistinn, B
  221. saal. B; lifandis, A
  222. berr, B
  223. iǫrðu, B
  224. alldintriom, B
  225. triom, B
  226. saal. B; hlydnin, A
  227. [uppspretta ęðr eðr, B
  228. [mgl. B
  229. [tilf. B
  230. her mgl. 2 Blade i B
  231. r. f. skapaðr
  232. r. f. þau
  233. her beg. atter B
  234. lifandi, B
  235. saal. ogs. B
  236. af, B
  237. saal. B; uti, A
  238. beriz, B
  239. saal. ogs. B; aa 225
  240. ok, B
  241. [ok vegr aptrbyrgðr, B
  242. uar, B
  243. i, B
  244. tilf. B
  245. vorðit, B
  246. segir Commestor tilf. B
  247. fifa, B
  248. harðla tilf. B
  249. [þetta vill, B
  250. [mgl. B
  251. [lif Adams, B
  252. Abrahams, B
  253. saal. B; hafði, A
  254. [saal. B; sua, A
  255. tilf. B
  256. ser tilf. B
  257. Kayn, B
  258. við borgina, B
  259. felaz, B
  260. yfirdylia, B
  261. [a iǫrðinni, B
  262. Verðuglega, B
  263. mennerner, B
  264. mundi, B
  265. þat, B
  266. [þat skylldi af ǫllum sieð vera ok vitat, B
  267. sagnameistari, B
  268. einn tilf. B
  269. [tilf. B
  270. [siðarr man heyraz mega ok ofarr meirr, B
  271. hann tilf.
  272. illvirki, B
  273. þa, B
  274. ok huerer fyrst fundu iarnsmið ok sǫnglist tilf. B
  275. [sua sem K. kallaði þa, B
  276. eylifrar tilf. B
  277. vera tilf. B
  278. valit, B
  279. saal. B; attlegg, A
  280. tilf. B
  281. [boðit Adama munuð, B
  282. tuau tilf. B
  283. tilf. B
  284. [saal. B; uerit er þær hỏfdu, A
  285. misblandan, B
  286. Grikkir, B
  287. list ok tilf. B
  288. [tilf. B
  289. [tilf. B
  290. [mgl. B
  291. þa tilf. B
  292. saal. B; til, A
  293. [þeir vęri þa, B
  294. saal. B; segdi, A
  295. hegnat, B
  296. her mgl. 2 Blade i B
  297. r. f. Sirabus, A
  298. rettet for .cc.
  299. rettelse; Codex har þetta
  300. saal. ogs. 225; en Haand fra 17de Aarh. har i A overstreget dette Ord og i Margen tilskrevet hressing.
  301. rett. for skiptiz
  302. rett. for þeirrar
  303. her beg. atter B
  304. eiginkuenna, B
  305. var, B
  306. afspringi, B
  307. allan, B
  308. lifsandi, B
  309. mannkynsins, B
  310. Adams (!) B
  311. [fyrr enn flodit varð, B
  312. enn tilf. B
  313. mgl. B
  314. [einn, B
  315. Scolastica hystoria. tilf. B
  316. fullulegha, B
  317. eptir floðit tilf. B
  318. tilf. B
  319. uiði, B
  320. hins hęsta, B
  321. [tilf. B
  322. [deyði ok drepi, B
  323. likamlegre tilf. B
  324. tuenne, B
  325. [tuenna ok tuenna, B
  326. at at, B
  327. tilf. B
  328. rum, B
  329. austrumit her og siden B
  330. um, B
  331. [.vii. karlkyns ok .vii. kuenkyns, B
  332. saal. B; ok, A
  333. þeirri tilf. B
  334. eptir þi tilf. B
  335. styrk ok tilf. B
  336. meðr ǫllu sinu kyni tilf. B
  337. ok hennar asynd tilf. B
  338. .xii., B
  339. sama tilf. B
  340. sauruglegum, B
  341. falsguðum, B
  342. saal. ogs. B
  343. a hueriu er þat sama letr sem a þurru dufti var skrifat fannz meðr ǫllu vskadt ok vblasit aari siðarr. huar er fuglar fa eigi lifat. ok eigi þeir hinir visaztu meistarar philosophi. sem opp þagat komu sakir skemtanar ok foruitni. mattu þar viðr halldaz eigi(!) nokkura stund. utan þeir hefði haft meðr ser siofa(r) suoppu fulla meðr vatn. hveria er þeir hǫfðu viðr sinar nasar. at þeir dregi þaðan af at sér þykkara lopt. eptir sinum vana ok matere. Eru þeir ok nǫkkurir sem fiǫllin segia þi eigi sua haa hafa verit sem nu eru þau tilf. B
  344. ęsingu, B
  345. [saal. B; maattu þa, A
  346. hueruitna tilf. B
  347. saal. B; .v., A
  348. saal. B; .v., A
  349. þui, B
  350. guðsdrottins boðorðz ok, B
  351. friofiz, B
  352. [saal. B; landz, A
  353. tilf. B
  354. mgl.
  355. [giarna til allra(!), B
  356. geymaz, B
  357. tilf. B
  358. skylld tilf. B
  359. [tilf. B
  360. gefnir i valld, B
  361. [tilf. B
  362. [kafnat hefir eðr suidda vordit, B
  363. [tilf. B
  364. synaz, B
  365. segiz eðr tilf. B
  366. [þat (er) dǫkkgrenan, B
  367. kumpasinum, B
  368. skrifat tilf. B
  369. [saal. B; aa .xl. daga fyrir domsdagh sénn uerda sénn uerda(!), A
  370. [tilf. B
  371. [tilf. B
  372. ekki vanr, B
  373. skaalkheið, B
  374. at tilf. B
  375. gialldi, B
  376. [tilf. B
  377. mgl. B
  378. ęttmenn, B
  379. iafnstora, B
  380. [utsuðrs haalfu til austrs, B
  381. fiǫgur ok .xx. B
  382. [annarr, B
  383. stiornubokar list, B
  384. at, B
  385. nokkut, B
  386. fyrir tilf. B
  387. mundu, B
  388. saal. B; Tyrus, A
  389. Grikkia, B
  390. saal. B; ok, A
  391. siðazt, B
  392. fá, B
  393. þiona eðr tilf. B
  394. [mgl. B
  395. valld ok tilf. B
  396. eptirdęmum, B
  397. Suphene, B
  398. saal. B; sinn, A
  399. saal. B; skiliga, A
  400. [saal. B; hans afspringi. capitulum, A
  401. saal. B; .xl., A
  402. saal. B; Phale, A
  403. von, B
  404. [velli edr slettlendi, B
  405. þat land er sua er kallat tilf. B
  406. tilf. B
  407. griotmiǫl, B
  408. var hann sua mikill at .xiii. milur var vm hann at męla. huern uegar(!). Mikinn stað giǫrðu þeir ok utan um stǫpulinn. hann var.iiii. milna ok .lx. huern ueginn um at męla tilf. B
  409. laata, B
  410. vatn, B
  411. steina, B
  412. hinu, B
  413. at, B
  414. [tilf. B
  415. þyðez, B
  416. [krasagarð, B
  417. iafnuel tilf. B
  418. saal. B; þiat, A
  419. storr elldzens, B
  420. nǫkkurr tilf. B
  421. [inngang faa, B
  422. land tilf. B
  423. meðr, B
  424. austr, B
  425. er Caucasus heitir, B
  426. ok sannar tilf. B
  427. [sem apyniur en meðr monnum, B
  428. iǫtnar cypodes, B
  429. heita, B
  430. Grikkir her og senere B
  431. [nǫkkut segia þeir ok þar vera, B
  432. Thaprobana, B
  433. ok fǫgrum tilf. B
  434. sinn, B
  435. [hafandi sitt hit vaaðalega horn fiǫgurra fota langt af miðiu enninu sem siðarr verðr sagt. at þat, B
  436. orku, B
  437. fangit ok tilf. B
  438. [sinni, B
  439. [mgl. B
  440. [mgl. B
  441. storar ok tilf. B
  442. [mgl. B
  443. margarite, B
  444. griphona, B
  445. saal. B; er umattuligt, A
  446. ok ferfætt tilf. B
  447. storlegans, B
  448. i tilf. B
  449. nokkut, B
  450. [ok gefaz fyrir þeim upp, B
  451. [mgl. B
  452. [mgl. B
  453. manna, B
  454. [i hann berst ok af hans baarum ok bylgium, B
  455. kallat er, B
  456. [tilf. B
  457. honum tilf. B
  458. saal. B; medita, A
  459. saal. B; liggr, A
  460. rett. for Germania
  461. huerra(r), B
  462. risi tilf. B
  463. landszkapinum, B
  464. saal. B; u, A
  465. utsionum, B
  466. uthafinu, B
  467. i, B
  468. iurtalegan, B
  469. finnz, B
  470. saal. B; þa, A
  471. af honum tilf. B
  472. solargeislanum, B
  473. [með baðum sinum vengium, B
  474. ok tilf. B
  475. cinnamagus, B
  476. cinnamum, B
  477. cinnamagus, B
  478. miǫk, B
  479. mgl. B
  480. umattis, B
  481. saal. B; Assyria, A
  482. Philistim, B
  483. Ascalon, B
  484. huartueggiu, B
  485. Syriorum, B
  486. [þeim er eingum þar lifandi luth, B
  487. ok drekt tilf. B
  488. sem tilf. B
  489. þar, B
  490. slokne, B
  491. Alltus, B
  492. frio, B
  493. saal. B; audæfum, A
  494. negiandi, B
  495. her indskyder B Stykket om Fuglen Alcion og har derpaa nyt Cap. med Overskrift: her segir af Egiptalandi ok þeim dyrum er þar fęðaz
  496. i Palestina tilf. B
  497. neðri, B
  498. rikt, B
  499. storlegans, B
  500. vaxtsamt, B
  501. ok, B
  502. hinna verstu manna tilf. B
  503. upp tilf. B
  504. saal. B; moolna, A
  505. i fyrndinni, B
  506. [tilf. B
  507. seon(!), B
  508. i, B
  509. komi, B
  510. hefez, B
  511. [a dǫghum, B
  512. [ok þau, B
  513. huassǫgnǫtter, B
  514. þratt ok tilf. B
  515. enideos, B
  516. ofan tilf. B
  517. þar, B
  518. rispar ok tilf. B
  519. af orranum. cap. tilf. B
  520. [litill fugl ok prettafullr, B
  521. gripr, B
  522. eiginlegrar, B
  523. Ypothanus, B
  524. i eyðimǫrkinni tilf. B
  525. hefz, B
  526. [hefz þar ok iafnlega uiðr, B
  527. Heres, B
  528. austrveginum, B
  529. ok fagerlegum tilf. B
  530. mgl. B
  531. matropophagi, B
  532. ok uið tilf. B
  533. skyrsiligar, B
  534. [sumir eru, B
  535. alslett, B
  536. skagir, B
  537. saal. B; reikni, A
  538. hneigingum, B
  539. skynsamligri, B
  540. saal. B; luta, A
  541. rik lond, B
  542. ognar, B
  543. i nogh tilf. B
  544. [skogh sem sǫmu leið, B
  545. hoguęrt, B
  546. [eigi drekum, B
  547. fędaz, B
  548. [skyndilegha, B
  549. ok rettum, B
  550. storlegans, B
  551. [kuendyrinu leena, B
  552. vsamheyriligri, B
  553. sambuuð, B
  554. ǫrkynia, B
  555. leone, B
  556. ok bridus, B
  557. tytirus, B
  558. sauð, B
  559. musto, B
  560. heitir þers haattar burðr af kuikendum kyniaðr sua sem hann er tilf. B
  561. ok klunner tilf. B
  562. [saal. B; skoga trénu, A
  563. tala, B
  564. kallar ok tilf. B
  565. [tilf. B
  566. litar, B
  567. Hysauriam, B
  568. [mgl. B
  569. saal. B; Thimera, A
  570. Sikiley, B
  571. tilf. B.
  572. [hina þriðiu heimsins haalfu, B
  573. er kallat tilf. B
  574. saal. B; uthaalfa, A
  575. syðri, B
  576. saal. B; lyktiz, A
  577. [tilf. B
  578. vruggr, B
  579. [kǫlluðu kornguðiu vera ok iarðarinnar, B
  580. saal. B; Austan uidr hana liggr, A
  581. vǫlldugleik, B
  582. mgl. B
  583. Missigete, B
  584. [rikti, B
  585. Athis, B
  586. het, B
  587. Archadia(!), B
  588. stendr tilf. B
  589. Pelopenese, B
  590. fengit, B
  591. fǫður, B
  592. siolfum tilf. B
  593. fǫður, B
  594. staðar, B
  595. fædduz, B
  596. saal. B; munud, A
  597. þegar tilf. B
  598. Thessaloni, B
  599. saal. B; af, A
  600. voru, B
  601. fara, B
  602. leikandi, B
  603. griðungr, B
  604. laborintha, B
  605. [saal. B; hann se halfblandinn, A
  606. nalęg v. e. haf, B
  607. gulli, B
  608. [ok þar sua, B
  609. af Grikklandi, B
  610. [ok miok sua, B
  611. ok, B
  612. af, B
  613. ok, B
  614. upp tilf. B
  615. [hann meðr liosi. þa slǫkkuiz þat, B
  616. [tilf. B
  617. Annpolis, B
  618. meinkuikendi, B
  619. Flygr, B
  620. sem, B
  621. a, B
  622. honum, B
  623. her greiner þau þriu floð er freguz hafa uerit i verolldinni Ovsk. og nyt Cap. i B
  624. saal. B; eyiar landz, A
  625. saal. B; cidon, A
  626. Agygi, B
  627. saal. B; cortimices, A
  628. [tilf. B
  629. tilf. B
  630. saal. B; Pandra, A
  631. umbergis, B
  632. meðr, B
  633. [gaf þeim þar meðr, B
  634. miok tilf. B
  635. sua tilf. B
  636. saal. B; hafdi, A
  637. tilf. B
  638. storar áár, B
  639. [ok mikilleik ok lengð, B
  640. ǫðrum tilf. B
  641. [stor mein ok skaði, B
  642. suma tima tilf. B
  643. ok tilf. B
  644. allrar tilf. B
  645. Kipr, B
  646. var, B
  647. lutr, B
  648. conchilium, B
  649. hueriu, B
  650. conchilium, B
  651. suðrhafinu, B
  652. vt tilf. B
  653. ostram, B
  654. saal. B; skærn, A
  655. saal. B; austanuerðum, A
  656. landinu, B
  657. liggr hon tilf. B
  658. verð tilf. B
  659. sama tilf. B
  660. aa tilf. B
  661. [ut i haf, B
  662. saal. B; Saturina, A
  663. Krit tilf. B
  664. siðan, B
  665. þar rikti ok tilf. B
  666. nafn, B
  667. af, B
  668. tyrenum eðr cyrenum, B
  669. hęðir, B
  670. Jtalia, B
  671. [frægt, B
  672. konungs tilf. B
  673. Sicleus, B
  674. ogagnfærilig af, B
  675. mikkla tilf. B
  676. brimstormum, B
  677. framm, B
  678. ok tilf. B
  679. umbergiss, B
  680. mikit, B
  681. mikill, B
  682. saal. B; uppspretta æðr, A
  683. [serer storlegans, B
  684. [busmala, B
  685. ok miǫk giarna, B
  686. þeir, B
  687. liker, B
  688. þeir, B
  689. hafðir, B
  690. sem þau megu framazt tilf. B
  691. eitt, B
  692. mgl. B
  693. saal. B; skoga, A
  694. strǫndinni, B
  695. saal. B; megi, A
  696. mgl. B
  697. skilrikir, B
  698. saal. B; snuiz, A
  699. huart, B
  700. [af moðkum eðr, B
  701. [þo uerða byflugurnar mest ok eighinligazt, B
  702. bloðrisa, B
  703. lutr, B
  704. þat tilf. B
  705. Capelino, B
  706. beran, B
  707. heita, B
  708. þar, B
  709. viss, B
  710. deynandi, B
  711. [mgl. B
  712. uslettur ok, B
  713. nefndri, B
  714. [hefir storlegans, B
  715. uestr tilf. B
  716. Spanland, B
  717. Her segir af Affrica hinum þriðia part heimsins ok þeim lỏndum sem til hennar liggia. Capitulum, B
  718. Sitifensem, B
  719. Ysidorus tilf. B
  720. land, B
  721. saal. B; Sires, A
  722. nokkura kyns, B
  723. þraatt tilf. B
  724. eigi, B
  725. reysikattinum, B
  726. [menn setia hann, B
  727. Mundiam, B
  728. saal. B; Sartago, A
  729. serhuert, B
  730. kunnu, B
  731. ser tilf. B
  732. miok tilf. B
  733. Tinghi, B
  734. allt til uthafsins tilf. B
  735. er, B
  736. lulligines, B
  737. skynug, B
  738. saal. B; þat, A
  739. rękia, B
  740. Hic inquiratur de artis fistulis et q. exerat linguam tilf. B
  741. uruggr, B
  742. tilf. B
  743. het, B
  744. kolnar ok tilf. B
  745. sua tilf. B
  746. þo tilf. B
  747. ok sortar tilf. B
  748. iðurligr ok tilf. B
  749. Trogodite eru einar af þeim. þat folk er sua fraatt a fęti. at þat er eigi seinna enn hin skiotuztu dyr sem fyrr var sagt tilf. B
  750. Athiophagi, B
  751. purtreat, B
  752. [mgl. B
  753. skemmandi, B
  754. ok skerandi tilf. B
  755. Anfniena, B
  756. mgl. B
  757. giarna tilf. B
  758. undra, B
  759. [tilf. B
  760. saal. B; ma, A
  761. i tilf. B
  762. knuta, B
  763. meinsemdar, B
  764. kallat(!) B
  765. saal. B; huer, A
  766. a, B
  767. fyrr, B
  768. siai, B
  769. [vlamið vndan, B
  770. vokuer, B
  771. vǫkunni, B
  772. [vegr, B
  773. storleghans, B
  774. kom til ok tilf. B
  775. fyrrnefndu, B
  776. [þat eitt dyr sem riceron heitir. ok ǫðru nafni monoceron. þat er allt eitt ok unicornius. huert er fyrir þa sǫk heitir sua at þat o. s. v. som ovenfor Cap. 23 indtil til uapns ok uerndar, B
  777. er, B
  778. a þa leið tilf. B
  779. [mgl.B
  780. þaleidiss tilf. B
  781. vxi, B
  782. saal. B; uorðinn, A
  783. samkar, B
  784. uetrum, B
  785. hueitikorn, B
  786. saal. ogs. B
  787. sęrer, B
  788. formicoleon, B
  789. mgl. B
  790. leo, B
  791. smamaurum, B
  792. aa vuart tilf. B
  793. smurdir tilf. B
  794. afkiemi, B
  795. fullegri, B
  796. ǫðrum, B
  797. fra þeim feðgum Belo ok Nino ok þar meðr Zoroaster ok skurðguða villa hofz, B
  798. fyrr, B
  799. fyrstr, B
  800. [fyrir floðit aa Jndialandi, B
  801. þa tilf. B
  802. dagleiða, B
  803. fyrr tilf. B
  804. hofz, B
  805. fiǫlkyngi, B
  806. list, B
  807. eins, B
  808. til tilf.
  809. [syndi honum, B
  810. iartein, B
  811. treystiz, B
  812. sitt, B
  813. [sem eitt, B
  814. er, B
  815. afskremilega, B
  816. maðr tilf. B
  817. meðr nǫkkurv moti tilf. B
  818. [tilf. B
  819. hlegit(!) B
  820. herfiligi, B
  821. naaðir, B
  822. hialpar, B
  823. margir tilf.
  824. kǫlluðu, B
  825. likneskiv, B
  826. in, B
  827. eptir, B
  828. nǫkkut tilf. B
  829. se tilf. B
  830. Abrahams, B
  831. tilf. B
  832. Seruch, B
  833. saal. B; son, A
  834. vpprvna, B
  835. sinum ok at hans, B
  836. [en aðra Nachor þeirra fyrr nefnda broðurdottur sina Melcham. voru þęr baaðar dættr Arams ok systr Lothz sem fyrr var saght, B
  837. við bonda sinum Abram tilf. B
  838. ok lettlega tilf. B
  839. tilf. B
  840. saal. B; þra, A
  841. saal. B; þar, A
  842. kolluðu, B
  843. ok settu þar sina bygd(!) tilf. B
  844. ok vantru tilf. B
  845. [tilf. B
  846. minnr, B
  847. Fra þui er Abram gekk ut af Aaram ok bygði borgina Damascum ok kom siðan nidr a Egiptaland, B
  848. haalfaattręðr, B
  849. mgl. B
  850. uerða, B
  851. ok tilf. B
  852. fyrrnefndu tilf. B
  853. saal. B; Pentapolis heit pentapo, A
  854. saal. B; stad, A
  855. [tilf. B
  856. fyrst, B
  857. réð eðr tilf. B
  858. [saal. B; loptunum, A
  859. saal. ogs. B
  860. sol ok tungli ok ǫðrum, B
  861. mgl. B
  862. sinum, B
  863. tilf. B
  864. mundi, B
  865. husfrur, B
  866. gera ok tilf. B
  867. [aflaðiz honum ok aukaðiz, B
  868. ganganda fe, B
  869. [tilf. B
  870. ek tilf. B
  871. [Vilir þu helldr ganga, B
  872. [tilf. B
  873. þann, B
  874. þeirri, B
  875. [Sodoma ok Gomarra ok fra Melchisedech, B
  876. Amraphael, B
  877. þa, B
  878. ok, B
  879. tilf. B
  880. eign, B
  881. tilf. B
  882. kallaði, B
  883. eðr uppsprettum tilf. B
  884. [tilf. B
  885. [þinar hendr, B
  886. guðs, B
  887. undirklęði, B
  888. [hefdi fyrstr, B
  889. Hierosolima, B
  890. Hierosalomonia, B
  891. [tilf. B
  892. signada, B
  893. tiund, B
  894. huersu hann skylldi offra, B
  895. mgl. B
  896. ret. for Ef ek
  897. sundrat a, B
  898. [hvarr a moti, B
  899. guðs, B
  900. setiaz, B
  901. i tilf. B
  902. ǫll ętt, B
  903. þrǫngum, B
  904. er, B
  905. saal. B; fyrirheit, A
  906. her beg. Fragm. II.
  907. hans tilf. B, Fragm.
  908. husfru, B, Fragm.
  909. tiðiss, B; tiðs, Fragm.
  910. er tilf. B, ikke Fragm.
  911. [mgl. B, Fragm.
  912. þa tilf. B
  913. [saal. ogs. B; villtz Fragm.
  914. viðr, B
  915. guð, B
  916. neyð, B
  917. saal. ogs. B, Fragm.
  918. [guði vitrat verit, B
  919. saal. B; man, A
  920. hingarðs(!), B, Fragm.
  921. heim, B, Fragm.
  922. [eptir þeim, B
  923. henni(!), B
  924. Baraak, B
  925. saal. B; han, A
  926. saal. B; sambandi, A
  927. huert, B
  928. vmhergis, B
  929. hvert sem eitt sveinbarn meðr yðr skal taka skurðarskirn tilf. B
  930. her end. Fragm. II.
  931. [mansmaðr sem hann hefir, B
  932. deghi eðr tilf. B
  933. fyrra tima, B
  934. fru enn eigi fleiri, B
  935. saal. B; man banbært, A
  936. ęfenleght, B
  937. meðr tilf. B
  938. [auka ok verða, B
  939. til tilf. B
  940. [tilf. B
  941. þa tilf. B
  942. sua sem guð hafði boðit(!) tilf. B
  943. var, B
  944. flekkan, B
  945. mest tilf. B
  946. Abrahams, B
  947. sialfs tilf. B
  948. [saal. B; þeim til leidrettu, A
  949. saal. B; þiodir, A
  950. voru komnar, B
  951. [saal. B; skurda, A
  952. Fra þui er Abraham tok meðr þrimr englum ok dyrkaði þo einn. Genesis, B
  953. vikut, B
  954. [faa ser .iii. similiu brauðleifa, B
  955. skylldu, B
  956. heiðinna, B
  957. byggi, B
  958. tilf. B
  959. til þin tilf. B
  960. [mgl. B
  961. miok tilf. B
  962. allt at eins tilf. B
  963. þessum orðum meðr, B
  964. munaðarlifi, B
  965. storlegans, B
  966. muni, B
  967. torvellikt, B
  968. tilf. B
  969. helldr tilf. B
  970. veit ok tilf. B
  971. diarfliga, B
  972. Fra þui er .ii. englar komu til borgarinnar Sodomam ok þui er hon vmsneriz ok sokk, B
  973. mikillegha, B
  974. saal. B; ebreskum, A
  975. at, B
  976. [þar, B
  977. [saal. B; eigi fyrirláta þann, A
  978. [tilf. B
  979. lengr, B
  980. [Hann svaradi. Ecki slag man ek þar ueita. ef þar finnaz .xxx. rettletra manna, tilf. her A
  981. saal. B; Sodmam mam, A
  982. framm tilf. B
  983. lutti, B
  984. [a strętvm vilia, B
  985. hans tilf. B
  986. [i stað, B
  987. karlmenn, B
  988. hegat, B
  989. giǫrum, B
  990. ruglan, B
  991. saal. B; helldr, A
  992. saal. B; hinn, A
  993. saal. B; hon, A
  994. tilf. B
  995. þess haattar tal ok, B
  996. [ok dualsamr, B
  997. fyrirfariz, B
  998. svaraði, B
  999. ok flyia tilf. B
  1000. tilf. B
  1001. [tilf. B
  1002. var umvergis, B
  1003. natturulega, B
  1004. þau, B
  1005. flettum (!), B
  1006. ok, B
  1007. triom, B
  1008. [ok frygðarsamlegh at þann mann, B
  1009. sua tilf. B
  1010. truaz, B
  1011. i lopt tilf. B
  1012. þa, B
  1013. saal. B; upp, A
  1014. saal. B; skylldu, A
  1015. nǫkkut tilf. B
  1016. ok endrbęta tilf. B
  1017. kenna, B
  1018. tilf. B
  1019. .ii. nętr tilf. B
  1020. þa leiði(!), B
  1021. hia honum tilf. B
  1022. saal. B; [Loth er eigi afsakandi segir hann, A
  1023. Fra þi er Abraham kom til Abimelechs konungs Palestine i Geraram. Genesis, B
  1024. [Palestine sem, B
  1025. meirr fyrir ręzlu sakir tilf. B
  1026. [let hana taka, B
  1027. merkiaz, B
  1028. saal.B; tiræð, A
  1029. saal. B; hiarta, A
  1030. hann af guði, B
  1031. [þer misgort til þess, B
  1032. yfir, B
  1033. ottiz, B
  1034. husfru, B
  1035. [tilf. B
  1036. er, B
  1037. var, B
  1038. hinn tilf. B
  1039. mgl. B
  1040. her tilf. B
  1041. þionostukonur, B
  1042. klokligr skalkeiðr, B
  1043. þa tilf. B
  1044. þa tilf. B
  1045. skurðar, B
  1046. eðr hugsa tilf. B
  1047. fyrsta, B
  1048. baaðer samt tilf. B
  1049. er, B
  1050. tillǫgu, B
  1051. afspringi, B
  1052. [einn legel meðr vatn, B
  1053. miǫk tilf. B
  1054. þi, B
  1055. at, B
  1056. mgl. B
  1057. at, B
  1058. Nabaioth, B
  1059. eðr eyðimǫrk tilf. B
  1060. af, B
  1061. Abrahams, B
  1062. ek ser at tilf. B
  1063. afkięmi, B
  1064. feddiz, B
  1065. mgl. B
  1066. þess er tilf. B
  1067. [mgl. B
  1068. [fornfęrði veðrinn i stað Ysaachs, B
  1069. meðr fornfęring tilf. B
  1070. sęfandi tilf. B
  1071. saal. B; hefndarlausum, A
  1072. staðfestu, B
  1073. saal. ogs. B
  1074. [þilika tru ok staðfestu haft, B
  1075. meðr tilf. B
  1076. aukaz, B
  1077. þvingaz, B
  1078. [mgl. B
  1079. dǫgum, B
  1080. huerfa, B
  1081. saal. B; helldr, A
  1082. sinn tilf. B
  1083. her beg. Fragm. III.
  1084. [sia ser, B
  1085. mgl. B
  1086. talar, B
  1087. ok tilf. B
  1088. huerfa, B
  1089. [vel maattuleght, B
  1090. let, B
  1091. meðr annarri hendi tilf. B
  1092. til grandz, B
  1093. saal. B; Tabanus, A
  1094. [þa var offraðr, B
  1095. saal. B; suer, A
  1096. eingetnum tilf. B
  1097. [tilf. B
  1098. sidan, B
  1099. I Margen af B er tilskrevet med en Haand fra Slutn. af 15 Aarhundrede: ciclus ad uikt fiordi partur gyllenis. þat er .vi. lybisker skillingar
  1100. henni, B
  1101. [mgl. B
  1102. her end. Fragm. III.
  1103. iarða, B
  1104. [mgl. B
  1105. feðgin, B
  1106. siðarr, B
  1107. Af sendiferð Eliezer i Mesopotamiam ok af kvanfangi Ysaachs, B
  1108. fyrr, B
  1109. hinn, B
  1110. [tilf. B
  1111. syst tilf. B
  1112. uerða, B
  1113. hans lær, B
  1114. saal. ogs. B, som oftere ellers i denne Cod.
  1115. helldr tilf. B
  1116. enn i ǫðrum stad tilf. B
  1117. saal. B; iorð, A
  1118. storlegans, B
  1119. hvila sik, B
  1120. vill, B
  1121. ok, B
  1122. meðr, B
  1123. ek, B
  1124. hefdi, B
  1125. fagrferðugazta, B
  1126. sagði hon tilf. B
  1127. ok tilheyriligh tilf. B
  1128. þar tilf. B
  1129. mins herra tilf. B
  1130. tilf. B
  1131. systur sinnar tilf. B
  1132. storlegans, B
  1133. á rettan vegh tilf. B
  1134. [hveria leið, B
  1135. [langan tima á, B
  1136. [suaradi hon sua, B
  1137. ok giaforði tilf. B
  1138. þerna, B
  1139. Ysaach tilf. B
  1140. eigin tilf. B
  1141. Af siðarri kuanfangi Abrahe ok hans andlaati, B
  1142. [Cethuram verit hafa, B
  1143. ok hina sǫmu tilf. B
  1144. Ofher, B
  1145. [het, B
  1146. [Afheram hafi, B
  1147. signaði, B
  1148. siðan tilf. B
  1149. .vi., B
  1150. [.vii. ok .xxx. aara til annars hundraðs, B
  1151. [Serkia riki Assyriorum, B
  1152. alldr, B
  1153. Abrahe, B
  1154. .xxx., B
  1155. tilf. B
  1156. Argui, B
  1157. Achim, B
  1158. [tilf. B
  1159. saal. B; uar, A
  1160. Chaonia, B
  1161. ok eiginlegha tilf. B
  1162. saal. B; lykr, A
  1163. .xxx. ok .vii. tilf. B
  1164. Af fyrsta sunnvdegi i langa fostu byriar þetta kapitulum. Leoni sermonibus, B
  1165. [kennidominn, B
  1166. mgl. B
  1167. finnzt, B
  1168. hiartalegu, B
  1169. brystinu, B
  1170. kvnnostu, B
  1171. A tilf. her inn
  1172. [ǫfundar, B
  1173. saal. ogs. her B
  1174. storlegans, B
  1175. [sua sem hon, B
  1176. er hann ottadiz eigi af henni at verða sigraðr tilf. B
  1177. vanr, B
  1178. at eggiaz tilf. B
  1179. [ǫðrum af tilf. B
  1180. [eðr fyrir hv. gr. ertu e. þeirra m. a. m. l. ella meira háttar maðr. huersu mikils haattar þat er þu efler ok orkar ok þeir aðrer efla meðr engu moti, B
  1181. giǫrð, B
  1182. framleiðis tilf. B
  1183. mgl. B
  1184. ok blindaðs tilf. B
  1185. þeirri, B
  1186. [temr þu eigi allan þik, B
  1187. þu, B
  1188. mgl. B
  1189. mgl. B
  1190. hegomlegarr, B
  1191. [giarna misgiǫra, B
  1192. talandi, B
  1193. sannleikr, B
  1194. saal. B; sua sea, A
  1195. saal. B; hann, A
  1196. sua, B
  1197. valldz herrans, B
  1198. verða, B
  1199. speiat, B
  1200. tilf. B
  1201. saal. B; skodandi, A
  1202. meðr tilf. B
  1203. saal. ogs. B
  1204. beði, B
  1205. milldleik, B
  1206. er tilf. B
  1207. fiandliga, B
  1208. saal. B; gud, A
  1209. undirlagiðr, B
  1210. þer heyrðut. til þers at tilf. B
  1211. uera, B
  1212. hann tilf. B
  1213. [sambindendis timi, B
  1214. fyrst, B
  1215. bindendi, B
  1216. bindandi, B
  1217. supplicum, B
  1218. tilf. B.
  1219. mgl. B
  1220. saal. ogs. B
  1221. ferskiptan, B
  1222. andann, B
  1223. [ek er, B
  1224. saal. B; til paska, A
  1225. fǫstunnar, B
  1226. [megi teliaz, B
  1227. lifðim, B
  1228. saal. B; seam uęr, B
  1229. þuingim, B
  1230. meðu, B
  1231. hann ok allar tilf. B
  1232. girndin, B
  1233. glǫð ok tilf. B
  1234. þuingiat, B
  1235. bindendi, B
  1236. sialfra tilf. B
  1237. gaið, B
  1238. saal. B; likar, A
  1239. bindendi, B
  1240. sem tilf. B
  1241. [tilf. B
  1242. at tilf. B
  1243. tilf. B
  1244. vruglega, B
  1245. allan, B
  1246. [verðkaup fyrir taka, B
  1247. katla, B
  1248. urugga, B
  1249. alldregin, B
  1250. [mgl. B.
  1251. goðum vilianum, B
  1252. villt, B
  1253. [slikt eðr framarri, B
  1254. eitt, B
  1255. engan lut, B
  1256. hotunar, B
  1257. hegat tilf. B
  1258. [mgl. B
  1259. sialfar tilf. B
  1260. ę tilf. B
  1261. uari, B
  1262. mgl. B
  1263. saal. ogs. B
  1264. biðian, B
  1265. [ef, B
  1266. tilf. B
  1267. herbyrgis, B
  1268. þurfandi tilf. B
  1269. enn tilf. B
  1270. tilf. B
  1271. [tilf. B
  1272. saal. ogs. B
  1273. leið tilf. B
  1274. kenningum, B
  1275. ok eptirdęmum tilf. B
  1276. sagði, B
  1277. hegomlegu (!), B
  1278. menn tilf. B
  1279. var, B
  1280. samvizku, B
  1281. tok, B
  1282. honum tilf. B
  1283. i gięr, B
  1284. her tilf. B
  1285. [mgl. B
  1286. [gestrisnis frealsleika, B
  1287. skiotaz, B
  1288. tilf. B.
  1289. þa leiðis, B
  1290. ok, B
  1291. kięrleiksins, B
  1292. mundum, B
  1293. matkǫssum, B
  1294. iðurlegaz, B
  1295. rifsat, B
  1296. gripit, B
  1297. saal. ogs. B
  1298. gripa(!) B
  1299. uruggia, B
  1300. maatt, B
  1301. sva tilf. B
  1302. þarflaatlega, B
  1303. verðskylldan, B
  1304. [leiddr sva, B
  1305. [leyniligri tilvisan, B
  1306. storlegans, B
  1307. her kięllt, B
  1308. uirðiz, B
  1309. uerðkaup, B
  1310. ǫreignarennar, B
  1311. saal. B; þiggia marga, A
  1312. ueitiz, B
  1313. lastsamir, B
  1314. mgl. B
  1315. skylldut (!), B
  1316. mgl. B
  1317. leitim, B
  1318. mgl. B
  1319. vera, B
  1320. vera, B
  1321. mgl. B
  1322. andlega, B
  1323. fulltings, B
  1324. huers, B
  1325. þar tilf. B
  1326. þionostumeyia, B
  1327. storlegans, B
  1328. [saal. B; alettum, A
  1329. algiorfer, B
  1330. grafurinum, B
  1331. [sem hann séér sik vm. suerfr hann af, B
  1332. myndi, B
  1333. [ǫðrum igegn, B
  1334. lifandi(!), B
  1335. giptu, B
  1336. pinadiz ok tilf. B
  1337. tilf. B
  1338. ok hon kunni tilf. B
  1339. saal. ogs. B
  1340. hafði, B
  1341. þrikuislutt, B
  1342. [einu er þat truiz, B
  1343. saal. B; slæi, A
  1344. [castus, B
  1345. segiandi, B
  1346. tuennra, B
  1347. tilf. B
  1348. tillæti, B
  1349. komu, B
  1350. saal. B; segir, A
  1351. [tilf. B
  1352. [sua sem timi kom at, B
  1353. [fęddiz, B
  1354. saal. B; klædi, A
  1355. broður, B
  1356. sextugr, B
  1357. xv, B
  1358. var sagt, B
  1359. Fra þi er Esau selldi frumgetnaðinn Jacob bræðr sinum. Genesis, B
  1360. at, B
  1361. framarr, B
  1362. broðer hans tilf. B
  1363. storlegans, B
  1364. saal. B; sagdi, A
  1365. [nu matgiǫra mer, B
  1366. [tilf. B
  1367. frumburðerner, B
  1368. bęði, B
  1369. sinni sǫk ok, B
  1370. þeirra tilf. B
  1371. daga tilf. B
  1372. endalega, B
  1373. sunar tilf. B
  1374. annarra tilf. B
  1375. ok kostgięfði, B
  1376. gialifi, B
  1377. [saal. B; ok keypt blezanina á, A
  1378. sins tilf. B
  1379. æ tilf. B
  1380. Af ferð Yaaachs til Abimelechs. Genesis, B
  1381. mgl. B
  1382. a, B
  1383. ǫrlendz, B
  1384. [saal. B; til heimsins stiornar. ok af, A
  1385. [tilf. B
  1386. Palestine, B
  1387. saal. B; landmenn, A
  1388. sǫk, B
  1389. þar um tilf. B
  1390. husfru, B
  1391. hinu, B
  1392. storligans, B
  1393. vǫlldugari, B
  1394. beckiarrans eðr for, B
  1395. [hinum sǫmum, B
  1396. landzmenn, B
  1397. kallzaðu, B
  1398. gagnstadligan, B
  1399. saal. B; ok, A
  1400. brunnum, B
  1401. [þeir varu eigi algiorfer, B
  1402. faa, B
  1403. við, B
  1404. tilf. B
  1405. fiǫlga, B
  1406. Ocbozath, B
  1407. [þeir suǫruðu, B
  1408. [saal. B; agirntumz ok, A
  1409. brunnian, B
  1410. af tilf. B
  1411. brunnr tilf. B
  1412. [saal. B; Her segir af Phoromeus ok Ysis systor hans, A
  1413. hafði, B
  1414. sakaferli, B
  1415. saal. B; fæddi, A
  1416. ok um marga luti tilf. B
  1417. tal ok tilf. B
  1418. saal. B; hurð edr sua sem frillra(!), A
  1419. kuenna, B
  1420. saal. B; varu, A
  1421. [saal. B; hỏkin (? hỏfð), A
  1422. saal. B; Aspis, A
  1423. fyrr sagðrar tilf. B
  1424. Serapis, B
  1425. strangar, B
  1426. [tilf. B
  1427. sagði hann tilf. B
  1428. [kemr. þa, B
  1429. ǫrfamęl, B
  1430. [saal. B; fyrri gudi, A
  1431. sva tilf. B
  1432. vaarri, B
  1433. [þersa rettu, B
  1434. ottumz, B
  1435. [hafa viliat, B
  1436. [tilf. B
  1437. Matbyggi, B
  1438. rettu, B
  1439. [honum likaði, B
  1440. tal Jacobs, B
  1441. [hendrnar eru hendr Esau, B
  1442. [Siðan blezaði Ysaach, B
  1443. rettu, B
  1444. buið, B
  1445. saal. B; þik, A
  1446. saal. B; þioni, A
  1447. ok yfirmaðr tilf. B.
  1448. uerða, B
  1449. hygði, B
  1450. [i þersi, B
  1451. [tilf. B
  1452. leið tilf. B
  1453. neppilega, B
  1454. fangit, B
  1455. mgl. B
  1456. [saal. ogs. B; maaske bỏr der læses: þeim aagistar ekka
  1457. ok tilf. B
  1458. varðveitir, B
  1459. [hann nu, B
  1460. [tilf. B
  1461. mer, B
  1462. honum, B
  1463. illum, B
  1464. [tilf. B
  1465. saal. B; sagdi, A
  1466. [tilf. B
  1467. Af syn ok suefni Jacobs þa er hann kom i Luza, B
  1468. [meðr sialfum sier. Dauðadagr fǫður mins man, B
  1469. [þa leiðis, B
  1470. orða, B
  1471. [saal. B; brødr Ysaach, A
  1472. tilf. B
  1473. sua, B
  1474. heitr, B
  1475. [mgl. B
  1476. [eptir þer, B
  1477. [einn dagh, B
  1478. [saal. B; dætrum, A
  1479. tilf. B
  1480. dęttrum, B
  1481. eiginhusfru, B
  1482. moðurbroður, B
  1483. [tilf. B
  1484. meðr, B
  1485. sinni ferð tilf. B
  1486. kuenna, B
  1487. Melec, B
  1488. meðr tilf. B
  1489. [tilf. B
  1490. saal. B; þa, A
  1491. ottaði, B
  1492. þarlendzkum, B
  1493. tilf. B
  1494. Luza, B
  1495. lagu, B
  1496. [saal. B; stoð, A
  1497. scolastica hystoria, B
  1498. hann tilf. B
  1499. tilf. B
  1500. [tilf. B
  1501. [saal. B; þimok, A
  1502. [tilf. B
  1503. fyrr, B
  1504. vtan, B
  1505. [tilf. B
  1506. ottasamlight, B
  1507. reis, B
  1508. reisti, B
  1509. Hofsamlegrar minningar, B
  1510. her beg. Fragm. IV
  1511. haatt, B, Fragm.
  1512. i nog, B, Fragm.
  1513. [fann Laban, B
  1514. saal. B, Fragm.; lifanda, A
  1515. Aran, B, Fragm.
  1516. þa tilf. B, Fragm.
  1517. sauðinnn, B, Fragm.
  1518. heyrði, B, Fragm.
  1519. tilf. B, Fragm.
  1520. saal. B, Fragm; fadmaði, A
  1521. laðandi, B, Fragm.
  1522. [nokkuat til engarrar, B, Fragm.
  1523. gefi, B, Fragm.
  1524. saal. B, Fragm; monnum, A
  1525. lett, B, Fragm.
  1526. vm liðin B, Fragm.
  1527. [byggiz þa viðr, B, Fragm.
  1528. lagit, B, Fragm.
  1529. var, B, Fragm.
  1530. hann svaraði tilf. B, Fragm.
  1531. tilf. B, Fragm.
  1532. gefua, B, Fragm.
  1533. Jacobi, B
  1534. saal. B, Fragm.; sealfr, A
  1535. aastsamlegan, B
  1536. lystisamlikt, B, Fragm.
  1537. lęgi; B, Fragm.
  1538. netrinnar, B, Fragm.
  1539. fyrir tilf. B, Fragm.
  1540. mgl. B, Fragm.
  1541. þers tilf. B, Fragm.
  1542. grein, B, Fragm.
  1543. [vęri þa af nyiu, B, Fragm.
  1544. mgl. B, Fragm.
  1545. varð, B, Fragm.
  1546. ok fusari. genesis, tilf. B, Fragm.
  1547. kięrleik tilf. B, Fragm.
  1548. siðan helldr en til hinnar fyrri. þionaði hann, B
  1549. her end. Fragm. IV
  1550. var, B
  1551. nǫkkurum, B
  1552. saal. B; hafi, A
  1553. fyrirsǫgn, B
  1554. nętrinnar(!), B
  1555. lostasemi, B
  1556. þeir, B
  1557. vitaðer tilf. B
  1558. þetta, B
  1559. megu tilf. B
  1560. ok þar meðr af ambaatta sunum tilf. B
  1561. fyrirlet, B
  1562. meðr, B
  1563. [Hun kallaði þenna suein, B
  1564. rett. for sumar
  1565. husbondi, B
  1566. saal. B; styrandi, A
  1567. iattar, B
  1568. Nu, B
  1569. reddiz, B
  1570. nǫkkut, B
  1571. saal. B; þiks, A
  1572. [tilf. B
  1573. [saa sveinn fyrir þa sǫk nefndr, B
  1574. [þa Lya sua, B
  1575. [mgl. B
  1576. Dán, B
  1577. storleghans, B
  1578. manvit, B
  1579. listir, B
  1580. Trichon, B
  1581. [tilf. B
  1582. vppruni, B
  1583. mgl. B
  1584. vkunnari, B
  1585. at, B
  1586. myndi tilf. B
  1587. skilningr, B
  1588. saal. B; Pallentei, A
  1589. ellar, B
  1590. fimtigir, B
  1591. [saal. B; fyrsta, A
  1592. lǫndum, B
  1593. varð séén, B
  1594. þersor, B
  1595. ok, B
  1596. Af sunum Lye ok burð Josephs, B
  1597. [fyrr var fra, B
  1598. tilf. B
  1599. [mgl. B
  1600. girndiz, B
  1601. mandragoras, B
  1602. [fann ok fekk, B
  1603. heim tilf. B
  1604. bęn, B
  1605. [saal. B; fyrir þa grein, A
  1606. [þa sǫk, B
  1607. mandragoris, B
  1608. sumar, B
  1609. bere, B
  1610. aðrar, B
  1611. meirr tilf. B
  1612. saal. B; hun, A
  1613. brott tilf. B
  1614. [kallaði hun þenna svein Joseph, B
  1615. Af mislitum sauðburð ok fiargroða Jacobs, B
  1616. giǫr, B
  1617. [saal. B; hueria skylld at, A
  1618. þa tilf. B
  1619. [giptumaðr uerða, B
  1620. saal. B; þann fundit, A
  1621. [minum hǫndum ok geymslo, B
  1622. hingat tilf. B
  1623. nu tilf. B
  1624. Se, B
  1625. saal. ogs. B
  1626. [tilf. B
  1627. [tilf. B
  1628. [er ek hefer at geyma hefuer aliz, B
  1629. nǫkkurs haattar, B
  1630. min, B
  1631. fyrir, B
  1632. saal. B; mer, A
  1633. maklikt, B
  1634. harða tilf. B
  1635. saal. B; adra, A
  1636. [mgl. B
  1637. nalęgri, B
  1638. [mgl. B
  1639. uelfinni, B
  1640. poplis, B
  1641. treom, B
  1642. part a þeim, B
  1643. ella, B
  1644. tilf. B
  1645. [oll hiǫrðin var, B
  1646. einkannlegha, B
  1647. sem, B
  1648. þa tilf. B
  1649. seinbęraztr, B
  1650. tilf. B
  1651. tilf. B
  1652. vielfinni, B
  1653. frammi, B
  1654. [siðbęrr er, B
  1655. [byriaðiz er, B
  1656. [tilf. B
  1657. beði, B
  1658. hit, B
  1659. iamuel tilf. B
  1660. Spanlandi, B
  1661. tilf. B
  1662. likneskiu, B
  1663. spekingsins tilf. B
  1664. pentat, B
  1665. talandi, B
  1666. [er eðr var, B
  1667. ǫllu viðrbragði, B
  1668. [til hans, B
  1669. [mgl. B
  1670. saal. ogs. B
  1671. þat(!), B
  1672. mik ok tilf. B
  1673. saal. B; skipandi, A
  1674. alldregin, B
  1675. kaup. B
  1676. [mislitt vndireldi, B
  1677. [tilf. B
  1678. saal. B; synaz, A
  1679. Rachel ok Lya tilf. B
  1680. við, B
  1681. af hans husi tilf. B
  1682. [tilf. B
  1683. þersi tilf. B
  1684. [tilf. B
  1685. Af flotta Jacob ok saattmaali þeirra Labans. de genesi, B
  1686. byggiz, B
  1687. mgl. B
  1688. landz, B
  1689. [tilf. B
  1690. flutti, B
  1691. tilf. B.
  1692. leynilegha tilf. B
  1693. [tilf. B
  1694. fangin, B
  1695. tilf. B
  1696. [hafði flyit ok brott farit, B
  1697. [safnandi, B
  1698. huassliga, B
  1699. kom, B
  1700. [saal B; sua þu, A
  1701. nu afla, B
  1702. at, B
  1703. guð þin, B
  1704. nu, B
  1705. fyrir tilf. B
  1706. ambaattarinnar huaarrartueggiu, B
  1707. [tilf. B
  1708. her tilf. B
  1709. eðr hafra tilf. B
  1710. náátt, B
  1711. [þat hefði fyrir staðit at, B
  1712. alla tilf. B
  1713. hiarðer, B
  1714. saal. B; hefir, A
  1715. framarr, B
  1716. bręðra, B
  1717. fręnda, B
  1718. steinana, B
  1719. steinana tilf. B
  1720. [aa vppi, B
  1721. gioriz, B
  1722. aanauðer, B
  1723. hia framm, B
  1724. er nu tilf. B
  1725. reisi, B
  1726. ok vitni tilf. B
  1727. meðr, B
  1728. eigins tilf. B
  1729. Af giǫfum þeim sem Jacob sendi Esa(!) ok af fangtǫku meðr englinum, B
  1730. þessor, B
  1731. kaster, B
  1732. skylldi, B
  1733. hefði, B
  1734. [tilf. B
  1735. [saal. B; engilsins fyrirheit, A
  1736. yxnum, B
  1737. [annars flokksins, B
  1738. [saal. B; minn. fadir, A
  1739. þik, B
  1740. [tilf. B
  1741. komu, B
  1742. saal. B; fedr, A
  1743. [tilf. B
  1744. hand, B.
  1745. ęgissand, B
  1746. ymsum, B
  1747. áásauðar, B
  1748. þar til tilf. B
  1749. burðum, B
  1750. þa, B
  1751. [þionostumanni þinum, B
  1752. [þersar minningar, B
  1753. [tilf. B
  1754. Manaym tilf. B
  1755. alla tilf. B
  1756. heyrðu, B
  1757. saman, B
  1758. aarstrǫndinni, B
  1759. tilf. B
  1760. saa, B
  1761. dagsbrunin, B
  1762. rettlegha, B
  1763. hafðir, B
  1764. [tilf. B
  1765. styrkiandi, B
  1766. lioða, B
  1767. saal. B; spornan, A
  1768. tilf. B
  1769. saal. B; guds, A
  1770. miǫk, B
  1771. alldregin, B
  1772. fęti, B
  1773. [skoginn, B
  1774. [framm allt, B
  1775. [gengr hann, B
  1776. þion, B
  1777. luttu, B
  1778. [saal. B; fyrir Esau, A
  1779. at siðaztu, B
  1780. [uar þetta, B
  1781. hafi, B
  1782. ok beðn(!) tilf. B
  1783. ferðinni tilf. B
  1784. [tilf. B
  1785. [tilf. B
  1786. qvað, B
  1787. setti, B
  1788. [saal. B; huern, A
  1789. hafi, B
  1790. sǫk, B
  1791. saal. B; þa, A
  1792. Af dauða Sichimorum ok flotta Jacob, B
  1793. fyrr nefndu, B
  1794. hiartalegan, B
  1795. [sinn feðr Emmor at hann, B
  1796. stulku, B
  1797. hefðu, B
  1798. mgl. B
  1799. storlegans, B
  1800. þa tilf. B
  1801. þeirra, B
  1802. erendi, B
  1803. gerim, B
  1804. samlagh, B
  1805. iǫrðin, B
  1806. [heimanferð, B
  1807. frammi, B
  1808. [þer biðit, B
  1809. umskurðarskirn, B
  1810. saman tala, B
  1811. [saal. B; mágar vera, A
  1812. beiðt, B
  1813. þetta, B
  1814. frammi, B
  1815. þar, B
  1816. vunnin, B
  1817. mgl. B
  1818. skeinar(!), B
  1819. inn tilf. B
  1820. mgl. B
  1821. tilf. B
  1822. þesser tilf. B
  1823. mgl. B
  1824. mgl. B
  1825. [kallaz saman, B
  1826. [tilf. B
  1827. sua tilf. B
  1828. sama tilf. B
  1829. [allt sitt, B
  1830. [saal. B; hyski, A
  1831. utloghum, B
  1832. [yðarn, B
  1833. [deghi ok þrongningar ok um, B
  1834. [tilf. B
  1835. mgl. B
  1836. tilf. B
  1837. i iǫrð tilf. B
  1838. [tilf. B
  1839. [ętlaðiz, B
  1840. uarð þo, B
  1841. Salomonis, B
  1842. grand, B
  1843. Luzam, B
  1844. Hierusalem, B
  1845. þa, B
  1846. mgl. B
  1847. tilf. B
  1848. tilf. B
  1849. þeim, B
  1850. [tilf. B
  1851. ifra, B
  1852. mgl. B
  1853. mgl. B
  1854. [tilf. B
  1855. þa þers, B
  1856. Af dauða Rachel ok Ysaachs capitulum, B
  1857. [er kallat, B
  1858. [saal. B; da fara(!), A
  1859. Enn, B
  1860. sott, B
  1861. skurðarskirn tilf. B
  1862. iarðat, B
  1863. saal. B; uid, A
  1864. [sua sem, B
  1865. [tilf. B
  1866. [sitt landtialld, B
  1867. sua tilf. B
  1868. hiǫrð, B
  1869. ellar, B
  1870. [heyraz, B
  1871. [saal. B; Eru .xii., A
  1872. Ysaachs, B
  1873. folks, B
  1874. Joseph, B
  1875. fyrri, B
  1876. Bosra, B
  1877. mgl. B
  1878. maatti vel sia, B
  1879. tilf. B
  1880. Sale, B
  1881. þa tilf. B
  1882. ok Jobab, B
  1883. Bosra, B
  1884. var sagt, B
  1885. [het, B
  1886. saal. B; manna, A
  1887. vuisum, B
  1888. [sinni klokskapar vel, B
  1889. mgl. B
  1890. nerst, B
  1891. [ǫðrum fyrir þat enn mętari ok tignari, B
  1892. Her hefr sǫgu Josephs ok fyrst fra þui er hann uar selldr á Egiptaland. Capit. Genesis, B
  1893. þersor, B
  1894. mgl. B
  1895. sem fyrr var saght tilf. B
  1896. ok tilf. B
  1897. [hann hefir aaðr, B
  1898. fylger, B
  1899. hataðu, B
  1900. breðrum, B
  1901. likama, B
  1902. roopat, B
  1903. nǫkkurn tilf. B
  1904. lǫst, B
  1905. fyrir þat tilf. B
  1906. [saal. B; þeir uaru mikilliga, A
  1907. mgl. B
  1908. Simenonem, B
  1909. Bale, B
  1910. [haghlegha meðr hand ok naal purtreaðan, B
  1911. at, B
  1912. tilf. B
  1913. tilf. B
  1914. saað, B
  1915. kueykia, B
  1916. þar meðr tilf. B
  1917. [langan tima aaðr tilf. B
  1918. [veitandi, B
  1919. vill eðr hefer, B
  1920. manim, B
  1921. [tilf. B
  1922. Enn tilf. B
  1923. tillęti, B
  1924. ok tilf. B
  1925. vegsemd, B
  1926. einn, B
  1927. veitti, B
  1928. ǫðrum, B
  1929. tilf. B
  1930. mgl. B
  1931. erendis, B
  1932. tilf. B
  1933. [enn hann kom, B
  1934. mgl. B
  1935. draumamaðrinn, B
  1936. honum siðan, B
  1937. saal. B; stettir, A
  1938. þersa tilf. B
  1939. frialsa, B
  1940. tilf. B
  1941. [tilf. B
  1942. þa tilf. B
  1943. leið tilf. B
  1944. [þann hinn vatnlausa pytt eðr iarðdiki or huerri(!) er hann maatti ekki komaz einn saman, B
  1945. beiti, B
  1946. [ok snęddu, B
  1947. saal. B; koma, A
  1948. Galaad, B
  1949. nęr, B
  1950. [saal. B; skrud, A
  1951. tilf. B
  1952. eðr stetter tilf. B
  1953. þi tilf. B
  1954. saurga, B
  1955. aa honum tilf. B
  1956. sua sem tilf. B
  1957. ymist, B
  1958. tilf. B
  1959. eru, B
  1960. ætt tilf. B
  1961. meðr henni(!), B
  1962. voru tilf. B
  1963. Abrahams, B
  1964. uiðr, B
  1965. foolk, B
  1966. [Ellar er, B
  1967. at, B
  1968. ok hina sǫmu tilf. B
  1969. ǫll, B
  1970. tilf. B
  1971. sniðandi, B
  1972. ok þagnaði tilf. B
  1973. kiðlings, B
  1974. [Þat er sennilegha sa sami, B
  1975. gleypandi, B
  1976. lina ok tilf. B
  1977. saa tilf. B
  1978. uik eðr tilf. B
  1979. [þar eigi siðr biðandi allt til, B
  1980. [mgl. B
  1981. eðr slekt tilf. B
  1982. aðrer tilf. B
  1983. [hǫfðinging(i)a steikari, B
  1984. mgl. B
  1985. fekk, B
  1986. tilf. B
  1987. alldreghin, B
  1988. saal. B; hafdi, A
  1989. [tilf. B
  1990. Fra þui er Judaa gat Phares ok Zaraan af Thamar. De genesi, B
  1991. Selam, B
  1992. [tilf. B
  1993. [sinni, B
  1994. sialfum honum, B
  1995. annan, B
  1996. skrifaðer, B
  1997. lǫghmaali, B
  1998. barneignin, B
  1999. uskilrekki, B
  2000. [baruvǫnar, B
  2001. [til er skapadr ok, B
  2002. eingi, B
  2003. luth tilf. B
  2004. Sela, B
  2005. [lata eiga ganga, B
  2006. þo tilf. B
  2007. lata tilf. B
  2008. kleðandi, B
  2009. leið, B
  2010. saal. B; siða, A
  2011. Sela, B
  2012. puta eðr tilf. B
  2013. [noga borgan, B
  2014. þaghat, B
  2015. hetz, B
  2016. [i festarpenning, B
  2017. laa, B
  2018. mgl. B
  2019. mgl. B
  2020. [a braut, B
  2021. von, B
  2022. ok sǫgðu tilf. B
  2023. Juda, B
  2024. sǫgðu, B
  2025. [mgl. B
  2026. pantið, B
  2027. mgl. B
  2028. leið tilf. B
  2029. Sele, B
  2030. handina, B
  2031. nęrkonan, B
  2032. silkiþraað, B
  2033. handina, B
  2034. De scol. hyst. tilf. B
  2035. þat, B
  2036. harðla tilf. B
  2037. Fra þui er Joseph var inn kastaðr ok draumaraaðningu byrlans ok steikarans, B
  2038. formaðr tilf. B
  2039. konungs tilf. B
  2040. herberghi, B
  2041. yfir, B
  2042. þar meðr tilf. B
  2043. er tilf. B
  2044. mgl. B
  2045. viðr, B
  2046. [ok i ualld gefit, B
  2047. fyrir þi at, B
  2048. hann tilf. B
  2049. mgl. B
  2050. skaut, B
  2051. brott ok tilf. B
  2052. er, B
  2053. er, B
  2054. hann tilf. B
  2055. [mgl. B
  2056. tilf. B
  2057. storleghans, B
  2058. [þa sǫk, B
  2059. mgl. B
  2060. uiðr, B
  2061. [þetta, B
  2062. reiði, B
  2063. mgl. B
  2064. tilf. B
  2065. saal. B; Seg, A
  2066. fyrri, B
  2067. frammi tilf. B
  2068. [vnguiðis sprotar eðr rislur berandi sinn blomstr ok allan avǫxt. ok syndiz mer visirinn vaxa smaam þeim. ok uinberin rǫskuazt eptir þat er þau hǫfðu aaðr blomgaz, B
  2069. [keri mins herra konungsins i hendi mer, B
  2070. tilf. B
  2071. Pharaone, B
  2072. ok mer inn kastat tilf. B
  2073. coruéér, B
  2074. kunnu, B
  2075. Giarnari, B
  2076. [þriu coruéér, B
  2077. nętr, B
  2078. minniz, B
  2079. hinn tilf. B
  2080. Af draumaraadningu Pharaonis ok vegsemd Joseps, B
  2081. sua feitar sem þęr hefði til draps uerit alnar, B
  2082. fędduz, B
  2083. [gręn gros, B
  2084. [fullegar magrar ok, B
  2085. [huilikar er, B
  2086. mgl. B
  2087. mgl. B
  2088. tilf. B
  2089. þar, B
  2090. eingis, B
  2091. saal. B; þeirra, A
  2092. saal. B; magrð, A
  2093. saal. ogs. B
  2094. stað, B
  2095. saal. B; uissaztu, A
  2096. eigi nǫkkurn, B
  2097. at, B
  2098. bakara meistarenn, B
  2099. [vurðu at fullulegri forspáá, B
  2100. sueinn þionostumaðr, B
  2101. reyndiz, B
  2102. [tilf. B
  2103. [mgl. B
  2104. hǫnd, B
  2105. saal. ogs. B
  2106. segir, B
  2107. talar, B
  2108. mgl. B
  2109. [vera at, B
  2110. verða tilf. B
  2111. mǫgru, B
  2112. tilf. B
  2113. aller tilf. B
  2114. frammgengir, B
  2115. sem, B
  2116. [verða aa ǫllu Egiptalandi, B
  2117. akuęði, B
  2118. saal. B; laga, A
  2119. sialfr tilf. B
  2120. skipi, B
  2121. ǫllum þeim, B
  2122. allan tilf. B
  2123. [saal. B; sem allt hueiti er, A
  2124. [naað, B
  2125. bęum, B
  2126. buiz, B
  2127. [saal. B; tima ok, A
  2128. [til þers tilf. B
  2129. [sem konungrinn undirstóóð, B
  2130. tilf. B
  2131. aa iǫrðinni, B
  2132. [þinn lika, B
  2133. yfer, B
  2134. saal. ogs. B
  2135. rikissins, B
  2136. upp aa, B
  2137. aðra hina beztu tilf. B
  2138. skylldi, B
  2139. saal. B; lagdi, A
  2140. saal. B; séd, A
  2141. orlofi, B
  2142. tilf. B
  2143. konar, B
  2144. hans tilf. B
  2145. þritugr, B
  2146. Af Asenech ok hennar herbergi. De speculo hystoriali, B
  2147. [skylldi saman laata, B
  2148. ok hirða tilf. B
  2149. [saal. B; þi hueiti eptir þi hueiti(!), A
  2150. fyrr nefndr tilf. B
  2151. storleghans, B
  2152. ok haattsǫm tilf. B
  2153. heiðrs sęmilegha, B
  2154. eðr stǫpull tilf. B
  2155. ok smiðaðr tilf. B
  2156. porphiritici, B
  2157. saal. B; Asenech, her og senere, A
  2158. silfri, B
  2159. iurtum, B
  2160. þriðia, B
  2161. storleghans, B
  2162. saal. B; þurpura, A
  2163. meðr tilf. B
  2164. nǫkkurr tilf. B
  2165. ok mikkla tilf. B
  2166. tilf. B
  2167. fiǫgur, B
  2168. fręknuztu, B
  2169. vępnder, B
  2170. [allt saman, B
  2171. [þær maattu, B
  2172. þar tilf. B
  2173. frygðarfull, B
  2174. sik tilf. B
  2175. Af fundi þeirra Joseph ok Aseneth dottur Putiphari. Capitulum, B
  2176. huss ok tilf. B
  2177. tilf. B
  2178. [heyraz megha, B
  2179. [kęmi þar i stað, B
  2180. [mgl. B
  2181. dyruztu, B
  2182. tilf. B
  2183. frykth, B
  2184. luttu, B
  2185. glugginn, B
  2186. nǫkkut sua ok angraðiz tilf. B
  2187. maa, B
  2188. birtu, B
  2189. [hafði seeð uiðr, B
  2190. heðan tilf. B
  2191. neitaði, B
  2192. nu tilf. B
  2193. saal. B; fyrirleti, A
  2194. annan tilf. B
  2195. mgl. B
  2196. ettar, B
  2197. sialfr tilf. B
  2198. [af heiðinni þioð komna sem hun, B
  2199. saal. B; sinna, A
  2200. huilikt, B
  2201. Fra þui er engillinn vitradiz Aseneth ok fra þeirra tali, B
  2202. storleghans, B
  2203. skundaði, B
  2204. ok þeim uegsemd ueitt tilf. B
  2205. afneitaði, B
  2206. [Ollum sinum skurðguðum, B
  2207. hennar tilf. B
  2208. fekk þat, B
  2209. saal. ogs. B
  2210. ok kallaði tilf. B
  2211. fyrir, B
  2212. eigna tilf. B
  2213. fęrazt, B
  2214. ein tilf. B
  2215. þa enn tilf. B
  2216. [syndiz maðrenn vera, B
  2217. saal. B; klædi, A
  2218. þik lagit. kasta ok i brott sorgarkleðnaði þeim sem þu hefir um tilf. B
  2219. sialfrar þinnar hof, B
  2220. þann skylld, B
  2221. þar tilf. B
  2222. saal. B; kristni, A
  2223. uera, B
  2224. sua rettlegha siðan tilf. B
  2225. þa sǫk, B
  2226. nu er tilf. B
  2227. saal. ogs. B
  2228. Fra þui er engillinn blezaði hana ok gaf henni seiminn, B
  2229. mgl. B
  2230. her tilf. B
  2231. maðr, B
  2232. seiminn, B
  2233. HHt tilf. B
  2234. i stað sem tilf. B
  2235. haleitum, B
  2236. af tilf. B
  2237. er B
  2238. anginn tilf. B
  2239. [mgl. B
  2240. [byflugur af guðs, B
  2241. gort ok tilf. B
  2242. eylifligha, B
  2243. [þin hǫrund, B
  2244. guðdrottins, B
  2245. hunangsins, B
  2246. vvt, B
  2247. [mgl. B
  2248. [mgl. B
  2249. sinn, B
  2250. [þer voru aðr sem ek sagði þer, B
  2251. i tilf. B
  2252. enn tilf. B
  2253. [tilf. B
  2254. [getnar ok fęddar, B
  2255. blezer, B
  2256. [sua, B
  2257. i tilf. B
  2258. sua tilf. B
  2259. meðr, B
  2260. iunkherra, B
  2261. [yðrum garði, B
  2262. heilsaði, B
  2263. meðr, B
  2264. i stað tilf. B
  2265. ok gipt tilf. B
  2266. brullaup, B
  2267. eingi, B
  2268. nǫckurs konar, B
  2269. hann Joseph, B
  2270. Fra þi er breðr Josephs utan Beniamin komu til hans á Egiptaland. de genesi, B
  2271. herad, B
  2272. i nóg, B,
  2273. eruiðum, B
  2274. [tilf. B
  2275. fehirði, B
  2276. giǫrðiz, B
  2277. [þannigh, B
  2278. erendis, B
  2279. heima tilf. B
  2280. veitandi, B
  2281. [mgl. B
  2282. Ok, B
  2283. spęiarar, B
  2284. tilf. B
  2285. fezlur, B
  2286. mgl. B
  2287. skoðaðit, B
  2288. hugleiddit, B
  2289. an, B
  2290. spęiarar, B
  2291. komner, B
  2292. [mgl. B
  2293. stǫðum, B
  2294. [huiliker eðr huersu sannsǫgler, B
  2295. [þilika ok iammikla suna nęgð, B
  2296. [iamnarga syni, B
  2297. flyti, B
  2298. [tilf. B
  2299. [þa sǫk at hann vgði ok, B
  2300. myndi, B
  2301. hegat, B
  2302. broður, B
  2303. hugðu, B
  2304. misgiorðum, B
  2305. þar vm sua tilf. B
  2306. kuǫl, B
  2307. [bręðrunum, B
  2308. þa tilf. B
  2309. bloði, B
  2310. þa tilf. B
  2311. kaupeyri, B
  2312. asnum, B
  2313. af þeim, B
  2314. [saal. B; klædseck. ladi(!), A
  2315. alla lut sua, B
  2316. sem, B
  2317. er, B
  2318. vili, B
  2319. [i brottu, B
  2320. a, B
  2321. leiða, B
  2322. saal. B; Sullt, A
  2323. minnzta, B
  2324. til tilf. B
  2325. meðr skipan tilf. B
  2326. þik, B
  2327. fær, B
  2328. [tilf. B
  2329. talit, B
  2330. beztum ok tilf. B
  2331. [her i, B
  2332. kerum, B
  2333. giurta(!), B
  2334. hafi, B
  2335. þers tilf. B
  2336. [mgl. B
  2337. Overskrift og Capitelskifte efter B; A har her ikke nyt Capitel.
  2338. tilf. B
  2339. stivarði, B
  2340. alla tilf. B
  2341. [tilf. B
  2342. þersa hans giǫrð, B
  2343. sekkiunum, B
  2344. [at ver keyptim, B
  2345. sekkanna, B
  2346. tilf. B
  2347. thesaur, B
  2348. [eykiunum fóðr, B
  2349. biuggu, B
  2350. myndi, B
  2351. meðr tilf. B
  2352. luttu, B
  2353. varð, B
  2354. gréét ok tilf. B
  2355. [tilf. B
  2356. þioðum, B
  2357. samt, B
  2358. [meðr þeirri, B
  2359. af, B
  2360. [mest mętti þeir, B
  2361. leggia, B
  2362. [saal. B; tima foru þeir brott, A
  2363. sua tilf. B
  2364. mgl. B
  2365. grein, B
  2366. sialfr tilf. B
  2367. mgl. B
  2368. at, B
  2369. [skylldi þat vilia tala, B
  2370. sekkum, B
  2371. sem þer likar. ok meðr, B
  2372. aðrer seeð sykner ok, B
  2373. sua tilf. B
  2374. ok lauk upp tilf. B
  2375. rett ok slett hefiandi sina rannsokn tilf. B
  2376. [þui sem þeirra vani var til, B
  2377. viðr, B
  2378. fyrst, B
  2379. þa, B
  2380. eðr frammi hafa tilf. B
  2381. vm, B
  2382. uerim, B
  2383. [þat alldregin, B
  2384. [framarr meirr, B
  2385. eðr þersum likum tilf. B
  2386. við, B
  2387. vorum, B
  2388. einkannlegha tilf. B
  2389. engum mun, B
  2390. [er i for, B
  2391. uitir, B
  2392. [Rachel .ii. syni, B
  2393. honum, B
  2394. brottveru, B
  2395. þat tilf. B
  2396. sua tilf. B
  2397. [þręll vera ok þionn, B
  2398. ęvilegha, B
  2399. [tilf. B
  2400. [orkumaðr, B
  2401. [mgl. B
  2402. tilf. B
  2403. talandi, B
  2404. hans bręðr, B
  2405. ok micklum otta slegner tilf. B
  2406. þui tilf. B
  2407. ęsingu, B
  2408. skylldit, B
  2409. faa, B
  2410. ok forsio tilf. B
  2411. tilf. B
  2412. namunda tilf. B
  2413. [tilf. B
  2414. af þi tilf. B
  2415. [saal. B; baud Joseph, A
  2416. ok ǫllu fręndliði tilf. B
  2417. kiarninn, B
  2418. sagði hann tilf. B
  2419. kosti, B
  2420. [mgl. B
  2421. goðz, B
  2422. tuau, B
  2423. sierhuerium, B
  2424. silfrpenninga, B
  2425. tilf. B
  2426. saal. ogs. B
  2427. voru, B
  2428. [byriaðu sinn ferð. Geymit at þer reiðiz eigi. meðan þer erut i veginvm, B
  2429. tilf. B
  2430. i fyrstu, B
  2431. mektar eðr tilf. B
  2432. þegar tilf. B
  2433. [saal. B; hann(!), A
  2434. Af niðrferð Jsraels i Egiptum. capitulum, B
  2435. byggiz, B
  2436. ok treyst tilf. B
  2437. sina hand, B
  2438. þeim hinum gamla manni, B
  2439. þat, B
  2440. En, B
  2441. tilf. B
  2442. siðan, B
  2443. .vi. hundraðum .vi. þusvndraðum ok .lx. tilf. B
  2444. tilf. B
  2445. sua tilf. B
  2446. moz, B
  2447. hegat tilf. B
  2448. ok, B
  2449. allan sinn smala tilf. B
  2450. eptir, B
  2451. beztu tilf. B
  2452. [uera, B
  2453. enn þat með at, B
  2454. [þar tilf. B
  2455. ok tilf. B
  2456. saal. B; þo, A
  2457. at tilf. B
  2458. sialfum tilf. B
  2459. liðanda tilf. B
  2460. rosar, B
  2461. [mgl. B
  2462. þeirra, B
  2463. þar meðr tilf. B
  2464. aa, B
  2465. kaupeyrinn, B
  2466. [til Josephs, B
  2467. sullt, B
  2468. saal. ogs. B
  2469. fezlur, B
  2470. sialfan tilf. B
  2471. bęði tilf. B
  2472. þinu, B
  2473. beið, B
  2474. saal. ogs. B
  2475. Egiptalandz, B
  2476. gefit ok tilf. B
  2477. saal. B; seningr, A
  2478. eignir, B
  2479. hallęrissens, B
  2480. [konungsins eign ok i sialfs hans, B
  2481. sua, B
  2482. [mgl. B
  2483. Vpp aa, B
  2484. þer, B
  2485. saal. B; miskunnar, A
  2486. Af uelręðum konungs svnar við Joseph. de speculo hyst., B
  2487. saal. B; uerda, A
  2488. niðr tilf. B
  2489. storleghans, B
  2490. meðr, B
  2491. heimollegs tilf. B
  2492. [saal. B; sin, A
  2493. drepi, B
  2494. [eiginkonu, B
  2495. bęði tilf. B
  2496. upp aa þessar, B
  2497. .ii. bręðr sina, B
  2498. alldregin, B
  2499. til þers tilf. B
  2500. Ok, B
  2501. sua tilf. B
  2502. [sialfs hans sun, B
  2503. [fengu fimmtighi uel uępndra karlmanna til ferðar meðr séér, B
  2504. þeim, B
  2505. myndi, B
  2506. .vi. hundrat, B
  2507. saal. B; kaupi, A
  2508. [i brott, B
  2509. megin, B
  2510. vruggr, B
  2511. ętluðu, B
  2512. sina, B
  2513. [fęrðu hann, B
  2514. siðarr tilf. B
  2515. saal. ogs. B
  2516. þa, B
  2517. [mgl. B
  2518. hueitis sǫlu mǫnnum til kostar, B
  2519. Af suardaga þeim sem Joseph veitti feðr sinum ok blezaði Effraim ok Manasen. Genesis, B
  2520. saal. B; þat þar, A
  2521. storlegans, B
  2522. iafnsaman, B
  2523. hǫnd, B
  2524. helldr tilf. B
  2525. sama tilf. B
  2526. ok forellrer(!) tilf. B
  2527. myndi, B
  2528. [tilf. B
  2529. lausnara, B
  2530. i tilf. B
  2531. siukleik, B
  2532. [sunar stað, B
  2533. saal. B; þeir, A
  2534. myndi, B
  2535. fremia ok tilf. B
  2536. þa, B
  2537. [saal. B; nỏfnusinum, A
  2538. uorðnir, B
  2539. hegat tilf. B
  2540. bleza, B
  2541. glǫgsynn, B
  2542. sua, B
  2543. sialfs þins, B
  2544. sins, B
  2545. saal. B; høgd, A
  2546. hǫnd, B
  2547. blezandi, B
  2548. ok signi tilf. B
  2549. [Ysaachs ok Abrahams, B
  2550. lagði, B
  2551. þeirrar tilf. B
  2552. [þa sǫk, B
  2553. neitaði, B
  2554. vaxa, B
  2555. meðr, B
  2556. siðan tilf. B
  2557. saal. ogs. B
  2558. [tilf. B
  2559. [fyrri var fra, B
  2560. at, B
  2561. Fra þui er Jacob blezaði sonum sinum, B
  2562. frammgenger uerða, B
  2563. mgl. B
  2564. tilf. B
  2565. saal. B; athỏfn, A
  2566. vmhyggi, B
  2567. flyttiz, B
  2568. [tilf. B
  2569. Simeonis, B
  2570. ok, B
  2571. ǫnd, B
  2572. saal. B; aund, A
  2573. tilf. B
  2574. giǫrð, B
  2575. seghir, B
  2576. tilf. B
  2577. fyrir tilf. B
  2578. [tilf. B
  2579. ok atkalli tilf. B
  2580. bǫlvat, B
  2581. [uesla smabęi, B
  2582. sinn, B
  2583. eðr, B
  2584. sialfs tilf. B
  2585. leena, B
  2586. [saal. B; bidiandi þiodanna heilsu, A
  2587. fola tilf. B
  2588. [mgl. B
  2589. [tilf. B
  2590. þar, B
  2591. mundi, B
  2592. [þar sem hann oðlaðiz þa ok, B
  2593. [starfa ok stunda, B
  2594. leons, B
  2595. storlegans, B
  2596. tilf. B
  2597. arftǫku, B
  2598. feðr(n)um er sendandi, B
  2599. ok afkiemi tilf. B
  2600. [Babilonis, B
  2601. saal. B; Hircarij, A
  2602. fyrir, B
  2603. þa tilf. B
  2604. saal. B; bidiandi, A
  2605. helldr tilf. B
  2606. uið, B
  2607. [sua man saa, B
  2608. er tilf. B
  2609. er at skilia, B
  2610. de Gen. et scolastica hystoria tilf. B
  2611. tilf. B
  2612. verandi tilf. B
  2613. [iarðplóógs ok akrgiorðar, B
  2614. siobygða, B
  2615. fiallbygðarennar, B
  2616. [ok enn siðarr, B
  2617. þrifulegha, B
  2618. sialfra þeirra, B
  2619. [hann skǫttum þionanda, B
  2620. saal. B; andzakadu, A
  2621. studeran, B
  2622. [hann, B
  2623. saal. B; sagdi, A
  2624. at af, B
  2625. saal. B; uęri, A
  2626. a sǫmu leið tilf. B
  2627. sua tilf. B
  2628. veghinum, B
  2629. ueita, B
  2630. fara, B
  2631. auði(!), B
  2632. [saal. B; fyrir, A
  2633. saal. B; hann, A
  2634. sua tilf. B
  2635. predicanarennar, B
  2636. tilf. B
  2637. [tilf. B
  2638. beðit, B
  2639. Gad, B
  2640. gekk tilf. B
  2641. aluapnut, B
  2642. mgl. B
  2643. hann, B
  2644. bakit, B
  2645. hann, B
  2646. [saal. B; hann kom fyrstr, A
  2647. [nęr af allri, B
  2648. saal. B; gefandi fegrð. ok, A
  2649. dygðugari, B
  2650. Thorbor, B
  2651. tilf. B
  2652. elskuligsta, B
  2653. [sitt tal, B
  2654. i, B
  2655. þar meðr tilf. B
  2656. saal. B; af, A
  2657. saal. B; ætt, A
  2658. téér, B
  2659. [þar fyrir, B
  2660. seger, B
  2661. ellar, B
  2662. þeir vepndu, B
  2663. [saal. B; styrkleiks lit, A
  2664. [mgl. B
  2665. hirðligr, B
  2666. [tilf. B
  2667. faðer hans, B
  2668. eiginlegha tilf. B
  2669. [saal. B; medr heimsins, A
  2670. [þik bleza, B
  2671. kyns, B
  2672. [nǫkkut, B
  2673. heyraz, B
  2674. [sem lesit er, B
  2675. mgl. B
  2676. [saal. B; neigduz þeir medr nockuru part af ser, A
  2677. [auðvelldligrar vmferðar, B
  2678. hafi, B
  2679. [saal. B; huirfli ok i hofdi, A
  2680. mgl. B
  2681. varð, B
  2682. [Jsrael, B
  2683. greypingh, B
  2684. at inna tilf. B
  2685. lotnaðiz, B
  2686. offrat, B
  2687. ellar, B
  2688. Jacob, B
  2689. þat tilf. B
  2690. Af andlaati Jacob ok likferð hans i Ebron. de genesi, B
  2691. [þer sieð at ek lið, B
  2692. saal. B; fedr, A
  2693. A tilf.: sem hann keypti
  2694. [aasionu, B
  2695. saal. B; bad, A
  2696. saal. B; hæstum, A
  2697. ok, B
  2698. saal. B; læknum, A
  2699. uenia, B
  2700. .x., B
  2701. [mgl. B
  2702. vissulegha, B
  2703. likamann, B
  2704. ǫðruviss, B
  2705. [mgl. B
  2706. varð, B
  2707. [varðueittu þeir, B
  2708. iafnsaman tilf. B
  2709. einkannlegha tilf. B
  2710. mgl. B
  2711. sǫnginum, B
  2712. [tilf. B
  2713. setta, B
  2714. saal. B; hafdi, A
  2715. huilldarennar, B
  2716. frammliðit, B
  2717. sina, B
  2718. [mgl. B
  2719. [saal. B; medr fastmælum af konunginum orlof, A
  2720. þuilikt, B
  2721. [tilf. B
  2722. sneru, B
  2723. [rettum almanna uegh, B
  2724. saal. B; muradi, A
  2725. siðarr, B
  2726. festiflega, B
  2727. iambornir, B
  2728. þeim tilf. B
  2729. tilf. B
  2730. Af andlaati Josephs. Capitulum, B
  2731. mgl. B
  2732. myndi, B
  2733. aastundan, B
  2734. þinn, B
  2735. bręðranna, B
  2736. þins feðr, B
  2737. luttu, B
  2738. sunar sins tilf. B
  2739. [hins þriðia kynkvislar ættleggs, B
  2740. sua tilf. B
  2741. heðan tilf. B
  2742. hefer, B
  2743. saal. B; burt, A
  2744. vm, B
  2745. hann krafði ok tilf. B
  2746. sua, B
  2747. nǫkkurn, B
  2748. Af testamentis .xii. suna Jacobs, B
  2749. Jacobs, B
  2750. storlegans, B
  2751. saal. B; naudsynligar, A
  2752. ok i settir tilf. B
  2753. þeirra tilf. B
  2754. Þessor orð eru af testamento Rubens ok Simeonis, B
  2755. ok enn litlu siðarr tilf. B
  2756. Testamentum Simeonis, B
  2757. iarðriki, B
  2758. mgl. B
  2759. manninum, B
  2760. þa tilf. B
  2761. [Jude, B
  2762. [mgl. B
  2763. koma ok, B
  2764. [tilf. B
  2765. Testamentum, B
  2766. mgl. B
  2767. undirstandit, B
  2768. frammi tilf. B
  2769. tilf. B
  2770. [saal. B; truandi ok stadfestandi, A
  2771. fordęmaz, B
  2772. sinar tilf. B
  2773. er, B
  2774. sagði, B
  2775. saal. B; kennimanz skipan, A
  2776. fórnfæringarnar, B
  2777. suiuirða, B
  2778. enn, B
  2779. sǫgum, B
  2780. illmennzku, B
  2781. golfi, B
  2782. [bannaðar, B
  2783. saal. B; uera, A
  2784. saal. B; syna, A
  2785. daganna, B
  2786. [saal. B; Enn sa konungr, A
  2787. saal. B; lios, A
  2788. [saal. B; heiminum, A
  2789. iǫrðin, B
  2790. noglig, B
  2791. guðlegri, B
  2792. [yfer sialfum honum, B
  2793. [tilf. B
  2794. saal. B; Belian, A
  2795. [mgl. B
  2796. Testamentum Jude, B
  2797. ok, B
  2798. [tilf. B
  2799. saal. B; suma(!) stadi, A
  2800. mgl. B
  2801. Testamentum Ysachar, B
  2802. forfeðra, B
  2803. hinum tilf. B
  2804. giǫra, B
  2805. saal. B; ueginum, A
  2806. [saal. B; sinna manna, A
  2807. saal. B; huern, A
  2808. ok tilf. B
  2809. Af testamento Dan Neptalims ok Gads, B
  2810. saal. B; Hann, A
  2811. saal. ogs. B
  2812. sunu, B
  2813. myndi, B
  2814. inn tilf. B
  2815. [tilf. B
  2816. eilifan, B
  2817. saal. B; falla, A
  2818. [saal. B; til hans, A
  2819. tilf. B
  2820. saal. B; imilliu, A
  2821. [saal. B; ok uera konungr, A
  2822. at þui tilf. B
  2823. sealfa, B
  2824. erendrekum, B
  2825. ok uuinarins tilf. B
  2826. [ok framm, B
  2827. Af testamento, B
  2828. [af ok kastit i, B
  2829. tilf. B
  2830. Testamentum Asser, B
  2831. [saal. B; at fyrir dreifingunni munut þer fyrirlitligir ok afleitligir uerða. ok, A
  2832. [tilf. B
  2833. sun, B
  2834. [tilf. B
  2835. saal. B; lemianda, A
  2836. hanð, B
  2837. [saal. B; sua sem unytsamligt. Vatn man hialpa ok heilan gỏra Jsrael ok þar medr allar heiðnar þiodir. uerandi gud medr manndomi folginn, A
  2838. honum, B
  2839. [tilf. B
  2840. tyndi, B
  2841. saal. B; grædandi, A
  2842. tilf. B
  2843. eilift, B
  2844. Testamentum, B
  2845. er, B
  2846. tilf. B
  2847. saal. B; styrkiandi, A
  2848. konung, B
  2849. tilf. B
  2850. [at, B
  2851. her mgl. 1 Blad i B