Kristni þáttr

Fra heimskringla.no
Revisjon per 21. sep. 2020 kl. 13:57 av August (diskusjon | bidrag) (Kristni þáttr)
(diff) ← Eldre revisjon | Nåværende revisjon (diff) | Nyere revisjon → (diff)
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes i flere utgaver på følgende språk ► Original.gif Dansk.gif


Flateyjarbók


Kristni þáttr


Þangbrandr kom til Jslandz ok baud cristni

Þa er Olafr konungr Trygguason hafde .ij. uetr radit firir Noregi sende hann Þangbrand prest til Jslandz sem fyrr er ritat. hann kom skipi sinu j Seluog j Alftafiord hinn nyrdra. en er landzmenn uissu at Þangbrandr ok hans menn voru kristnir þa uilldu þeir æigi mæla vid þa ok ekki visa þeim til hafnar ok onguan manndom ne hial(p) uilldu bygdarmenn uæita þeim. J þann tid bio Siduhallr at Þuotta. hann atti nordrferd j Fliotzdal at sinu[1] skulldafari ok eyrendum. en er hann for sudr aftr þa kom Þangbrandr til motz vid hann gek firir hann ok kuaddi hann virduliga. |[2] sagde hann Halli tilgang sinnar þarkuomu ok þat med at Olafr konungr hafde senth ord til ef hann bæri at Austfiordum at hann uæitti honum sitt traust huers sem hann kynne uit at þurfa. bad Þangbrandr þa at Hallr munde koma skipi hans til hafnar ok uæita honom forsio annarligra hluta ser naudsynligra. Hallr tok þeim uel ok godgiarnnliga ordum hans ok ordsending Olafs konungs. fek hann þegar mann til at flytia skip Þangbrandz j Alftafiord hinn sydra j Leiruuog ok let þar upp setia sem sidan hæitir Þangbranz hafnn edr hrof en farminn allan let hann flytia hæim a tunuoll sinn ok georde þeim þar tialld þat er þeir biuggu j vm uetrinn. þar saung Þangbrandr messur ok flutti fram gudligt embætti. Hallr uar vel til Þangbranz ok allra hans felaga ok uæitti þeim alla naudsynliga hluti. uar hann lỏngum j budinne hea þeim. Þat uar vm haustit hinn næsta dag firir Michaelis messu þa letu þeir Þangbrandr nónhæilagt. Hallr bonde var þar ok spurde hui þeir letu af at vinna. Þangbrandr suarar. þenna dag er eftir ferr holldum (uer) heilagt ok hatidliga til dyrdar hinum hæilaga Michaeli hofudæingli guds. Hallr mællti. huerr uar Michael sa firir ser edr huersu er hann j hatt. Þangbrandr suarar. Michael uar æigi madr helldr ande skapadr af gude almatkum ok skipadr hofdinge annarra æingla þeirra er hann hefir til setta at strida j moti dioflinum ok hans fiandligum eyrendrekum ok at hlijfa ỏllu kristnu folki retttruadu uid skamsyniligum skeytum vhreins anda. Michaeli hofudæingli er ok æinkanliga af gude gefit ualld yfir kristinna manna salum framfarande af þessum heimi at taka vid þeim ok læida þær j halæita huilld. þar er oumbrædeligr fagnadr ok glede sæmd ok elska ok allr(ar) gæzsku gnottir. þar er æigi daude ok æigi sut ne sott ekki angr ne eymd helldr vendilig heilsa ok æilift lif. þeir menn sem hreinliga hafa þionat med rettlæti sinum skapara eru samlagadir æingla þionustu. þeirra fridr biarthlæikr sigrazst æigi af solar liose. þeirra ilmr sigrar allan sętleik. þeirra skiotlæikr afl ok mattr er mæira en ætlan megi a koma þuiat utaligr fiolde er græindr j niu fylke til firirskipadrar þionustu af gude. nỏkkurir af þeim hafa skipan ok ualld til þess at strida ok nidrsetia allan matt illgiarnnra anda. sumir visa j burt fra monnum ollum meinum ok motstadligum hlutum en væita j stadinn algerua hæilsu ok ỏll ỏnnur þarfynde ok frialsliga hluti daudligum monnum. sumir standa æ[3] firir skaparanum. en þo allt at æinu er þeim ỏllum þat idia ok athỏfnn at lofa skaparann uaflatliga ok vvmrædeliga med fagrhliomandum saungraustum honum at skemta. jafnan undrande hans fegurd fysazst þeir eilifliga at sia hans andlit. En er Þangbrandr hafde þessa hluti talat med sniollum framburde þa mællti Hallr. þat synizst mer manninum vmatuligt at skynia ok skilia huersu dyrdarfullr at sa mun uera er sliker sua agæter æinglar þiona. Þangbrandr suarar. senniliga hefir sealfr gud þer skilning blasit j briost hæidnum manni. En er bondi var til bordz kominn um kuelldit ok heimafolk hans allt mællti hann til sinna manna. Þangbrandr ok hans felagar hallda hatijdliga a morgin til dyrdar æinum gude sinum. nu skulu þer ok hafa frelsi ok hallda hæilagt þann dag med þeim. oss er ok lofat at ganga til sea ok heyra athæfui þess sidar. Vm morgininn sem Hallr uar klęddr gek hann til tialldzins ok stod vti hea med alla heimamenn sina. en er þeir heyrdu kluknnahliod ok fagrar raustir syngiande manna er þeir hỏfdu fyrr huerge heyrt þa fannzst þeim vm ok þo enn meira þa er messa var er þeir sa klerka skrydazst agætum skruda ok kerti berande med agætum (liosum) ok kendu hinn sætazsta ilm. En er Hallr kom heim spurde hann hæimamenn sina huersu at þeim uirdizst athæfui kristinna manna. þeir suorudu at þeim syndizst hardla fagurt ok sæmiligt af ser allt þat er þeir hefde set af embætti kristinna manna ok heyrt af þeirra þionustu. Þangbrandr talade tru firir Halli ok eggiade hann at snuazst til sidlætis kristinna manna. ok æinn tima mællti Hallr til Þangbrandz. suo er hattat at her med mer eru kellingar gamlar hrumar ok ỏruasa sua at þær liggia j kỏr ok mega æigi sealfar bera sig. nu mun ek þig lata skira kellingarnnar. en ef þær mega nokkut hræra sig eftir skirnnina edr þær se þa nokkuru sottminne en adr edr þeim þynge ekki vid er þær erv sua hrærdar at þær se j uatnn færdar þa se ek at mikill kraftr fylgir kristnum sid. skal ek þa lata skirazst ok allt mitt |[4] heimafolk. Sidan eggiade Hallr kerlingarnar at þæ(r) skyllde tru taka þa er Þangbrandr bodade. Ok er þær hỏfdu jattat þrifalldri spurning kennimannzsins af þrenningar tru ok er þær hofdu beitzst skirnar sem sidr er til þa skirde Þangbrandr prestr kerlingarna(r) j nafnne fỏdur ok sonar ok hæilags anda ok færde þær eftir j huit klæde. En Hallr husbonde þeirra kom til þeirra þegar annan dag ok spurde huersu at þar mætti. en þær suorudu badar senn suo segiande. hardla uel megum vit þuiat sakir elli natturu erv afllitler likamir okkrir en þo er j brottu allr siuklæikr ok vhæginde er okkr hefir adr þyngt ok þreyngt en þar j mot er komin æskilig huilld ok heilsa likamans. þuiat allir okkrir lidir ok limir erv miukir huerr til sinnar þionustu þuilikt sem uit sem uordnar ungar j annat sinn. horfinn er ok uggr ok otti ok lifs beidni en vid hofum fæingit fagnat ok glede ok von meire sælu. Bondi vard vid þetta gladr ok het at taka tru. var hann skirdr þuottdag firir paska j brunnlæk sinum ok allt hans hæimafolk. gaf Þangbrandr prestr læk þeim nafnn ok kallade þuotta sem sidan er bærinn vid kendr. Þangbrandr prestr for um sumarit til alþingis med Halli.


Margir menn toku tru a Jslandi. capitulum.

Nv er at segia fra heidingium at (þeir) fyllduzst upp mikils fiandskapar moti Þangbrandi presti ok gerdu þat vrad at þeir keyftu ath þeim manni er þa var mestr fornneskiumadr a Jslande af fiandans fiolkynge er het Galldrahedinn at hann skyllde suo gera med sinne kunnattu at Þangbrandr prestr sykki kuikr j iord nidr. Þeir Hallr gistu j Kirkiubæ. þar bio þa Surtr Asbiarnarson Þorsteinssonar Ketilssonar hins spaka[5]. þessir langfedgar biuggu j Kirkiubę huerr eftir annan ok voru allir kristnir þuiat þar matti alldri heidinn madr bua. En þann dag er þeir Hallr ridu af Kirkiubæ þa sprak jordin undir Þangbrandi ok sỏkk þar nidr hestr hans en hann komzst af baki ok gat hialpat ser med guds fulltinge ok forunauta sinna. En er Þangbrandr kom til þings ok sneri morgum monnum til rettrar truar j Sunnlendinga fiordunge ok j nordrsuæitum. budu þeir honum nordr þangat er tru uilldu taka. kom hann nordr j Ỏxarfiord vm sumarit ok skirde marga menn j læk þeim hia Skinnastỏdum er Brannzlækr hæitir sidan. en at[6] Myuattne skirde hann menn j Þangbrandz polle. en firir riki Eyfirdinga nade hann æigi at fara leingra en til Skialfanndafliotz. A þui sama sumre drapu þeir Þangbrandr [ok Gudleifr[7] Arason Márssonar [Vetrlida skalld[8] or Fliotzhlid um nid ok gudlastan. Vm þat vijg uar þetta kuedit.


Rydfionar gecc reynir
randa sudr a landi
beds j bęnar smidiu
balldrs siktolum hallda.
sidreynir let sinu
sniallr mordhamar gialla
haudrs j hattar stedia
hialldrs Uetrlida skallde.


Annar madr orti ok nid um Þangbrand ok Gudleif. hann het Þorualldr hinn ueili hann bio j Eyuik j Grimsnese. Þessa visu sende Þorualldr uæili Ulfui Uggasyne.


Vggs bialba mun ek Ulfui
æinshendis bod senda
mer er vit stala styre
stugglaust syne Ugga.
at gnyfeta gæitis
guds uarg firir argan
þann er vit rỏgnn of reggni
reki hann en ek annan.


Sligt orti hann ok mart annat verra. Vlfr quad þessa visu a moti.


Tekkat ek sundr þo at sendi
sannreynir bod tanna
huarfs vid hleypiakarfui
harbanndz ne fiardar.
er rafaka ræki
raung eru mal a gangi
se ek vid myklu mæini
minnligt flugu at gina.


Sidan drapu þeir Þangbrandr ok Gudleifr[9] Þorualld uæila vid Hestlęk. Eftir þat for Þangbrandr austr til skips sins ok biotzst til vtanferdar. let hann j haf er hann uar buinn þuiat hann sa sig litit vinna j kristnnebodinu þuiat þeir voru (fair) at med litilæti geingi godfusliga undir guds bodord ok hæilaga (skirn) hia þui sem hinir voru at med fullum vvilia gengu j moti ok leitudu at lemia nidr helgan dom. En er Þangbrandr var skamt j haf kominn þa lỏgduzst a motuidri med stormum ok uard hann aftrreka til Jslandz. tok hann land j Hỏfnn j Borgarfirde skamt fra Huita. Þa bio j Skalhollti Gizsorr huiti Tæitzson Ketilbiarnarsonar[10]. en er hann spurde at Þangbrandr var ordinn aftrreka þa baud hann honum til sin. ok var Þangbrandr j Skalhollti vm uetrinn. A þeim uetri tok stormr skip Þangbrandz ok braut nokkut. Vm þat orti Steinunn modir Skalldrefs.


Þorr bra þummils dyri
Þangbranz or stad lỏngum
hristi bord ok beysti
bardz ok laust vid jordu.
munat skid um sia sidan
sundfært atals grundar
hregg þuiat hart tok leggia
hanum kent j spanum.


Ok enn quad hon.


Braut firir hiollu gæti
baund raku ual strandar
maugfellande j mellu
mastallz uishund allan.
hlifdit Kristr þa er kneyfdi
|[11] (knorr) malfeta uarrar
litt hygg ek at gud gętti
gylfa hræins hit æina.


Þat skip let Þangbrandr bæta ok kallade Jarnnmeis. þar er vidkendr Jarnnmeishofde. Um uorit for Þangbrandr uestr til Breidafiardar a Bardastrond ok dualdizst um hrid med Gesti Oddleifssyne. þar skorade berserkr nokkurr utlendr a hann til holmgongu. Þangbrandr sagde sig þess albuinn. Berserkrinn mællti. þu munt æigi þora at ganga til einuigis ef þu ser jþrottir minar. Þangbrandr spurde hueriar jþrottir þat væri. Hann suarar. ek geing um elld berum fotum brennanda ok ek lęt fallazst a saxodd minn hlifarlausan ok skadar mig huorke. Þangbrandr suarar. gud mun þui rada. Þa uar georr elldr mikill ok uigde Þangbrandr elldinn. en berserkrinn gek a vhręddr ok brann a fotunum. sidan let hann fallaz a suerdit. en Þangbrandr gerde krossmark yfir oddinum ok fek berserkrinn þar af bana. hans dauda fỏgnudu æigi at æins kristnir menn helldr ok iafnunel heidingiar þuiat berserkr þessi hafde uæitt morgum manni mykla kugan ok mikinn yfirgang. Let Gestr þa primsignnazst ok nokkurir adrir menn uestr þar þeir sem voru vinir Gestz. Eftir þat for Þangbrandr til skips sins ok for vtan um sumarit a Jarnmeisnum ok tokz su ferd uel. kom af hafui vtan at[12] Þrandheimi ok lagde skipi sinu inn til Nidaróss.


Hiallti var stefndr fyrir godgaa

Nv uerdr fyst at segia fra Jslendingum þeim er þetta sumar komu utan af Jslande til Nidaróss litlu adr en Olafr konungr kom nordan af Halogalande. Þar uar æinn madr Halldorr son Gudmundar hins rika af Mỏdruuỏllum annarr Kolbæinn son Þordar Freysgoda brodir Brennuflosa. þride Suertingr son Runolfs goda. þar red ok firir skipe Þorarinn Nef(i)ulfsson. þessir voru aller heidnir ok margir adrir riker ok vriker. Þessir menn er nu voru nefnndir huerr med sina skipueria leitodu þegar brottsiglingar er Olafr konungr var kominn nordan af Halogalande. þuiat þeim uar sagt at konungr naudgade alla menn til kristne. logdu heidingiar vt ór ánne er konungr uar kominn til bæiarins. sigldu þeir vt eftir firde. þui næst gek þeim uedr j þra ok rak þa aftr undir Nidarholm. Þetta uar sagt Olafi konungi at Jslendingar lægi vt undir Nidarholmi nokkurum skipum ok voru allir heidnir ok uilldu flyia fund hans. Konungr sende þegar menn til þeirra ok bannade þeim brottferd. þeir foru æigi en baru ekki af skipum. J þann tima komu af Jslande gofgir menn ok mikils uirdir þeir er kristni hofdu tekit af ordum Þangbrandz prestz Gizsỏrr huiti ok Heallti Skeggiason ór Þiorsárdal. Heallti atti Uilborgu dottur Gizsorar huita. en su var sok til vtanferdar Heallta at vm sumarit a alþinge hafde Heallti kastat fram kuidlinge þessum.


Vil ek æigi god geyia
grey þikki mer Freyia
æ man annat tueggia
Odinn grey edr Freyia.


En fystr manna tok undir kuidling þenna Runolfr gode Ulfsson Jỏrundarsonar ok kallade godga ok sækti hann til sektar þar þo at æigi væri auduellt. synde hann meirr j þui male kapp sitt ok rikdom en rettlæti. þuiat hann gat æigi halldit dominum firir vinsælld Heallta fyrr en hann setti dominn a Ỏxarar bru ok let veria uiga bruarspordana. en þa fekzst eingi madr til at ræifa malit fyrrum en sa madr settizst j dominn ok ræifde malit er het Þorbiornn ok uar Þorkelsson. J þeim domi uard Hiallti sekr fiorbaugsmadr um godgána. bio hann sig þat sumar id sama til vtanferdar a þui skipe er hann hafde sealfr gera latit heima j Þiorsárdal. ok er hann uar buinn for hann ofan eftir Rangá hinne uestri til siouar. en er þeir helldu ofan eftir anne rann madr mikill[13] okunnr ofan eftir bakkanum. sa hafde skiolld firir ser ok spiot. Hiallti grunade ath þessi madr munde uera til hans sendr ok kallade hann suo segiande til hans. þu hinn mykle madr þer j briosti liggr halmuisk þar er hiartat skyllde uera. En hann skaut spiotinu til Heallta sua ath j gegnum gek skiolldinn er hann bar firir sig. Toku þeir þa manninn ok spurdu huerr hann uæri edr huerr hann hefde sendan. Hann suarar. ek heiti Narfui ok er ek sendr af Runolfui goda at leysa suo sekt mina at drepa þig. Hiallti mællti. ek skal gefua þer heillarad til at uerda syknn. far þu vtan ok ver minn fylgdarmadr. Hann jattade þui. Sidan foru þeir Heallti ok Gizsor vtan. fundu þeir Olaf konung j Nidarose ok tok konungr þeim blijdliga þegar hann visse at þeir voru kristner.


|[14] Þangbrandr kom til konungs

Litlu sidarr kom Þangbrandr a fund konungs nykominn af Jslande. sagde hann konungi huersu Jslendingar hofdu illa vid honum tekit. sumir niddu mig sagde hann en sumir uilldu drepa mik en at lyktum uar ek geỏrr sekr a allzheriar þinge. ok er þat vist at þarlenzskr lydr mun alldri tru taka vtan fair menn. Vid þessa sỏgu Þangbrannz uard konungr akafliga reidr suo at hann let þegar blasa til þings ok boda til ỏllum islenzskum monnum þeim sem þar uar(!) j bęnum ok a skipum. bad sidan taka alla þa er hæidnir uoru særa edr meida edr drepa. en hofdingiar islenzskir Kiartan Olafsson Gizsỏrr ok Hiallti ok adrir þeir sem kristnir voru geingu firir konung ok badu Jslendingum fridar ok mælltu. æigi muntu herra ganga a bak ordum þinum. þuiat þu segir at æingi madr skal sua mikit hafua til ræide þinnar at æigi uilltu þat upp gefua þeim sem taka sanna tru at æigi se þeir heidnir sem kristnir uilia verda. nu uilia aller islenzskir menn taka tru ok lata skirazst. en ver munum finna þat rad til at kristne mun uit gangazst a Jslande. eru her margir rikra manna syner af Jslande ok munu fedr þeirra mikit lidsinne væita þessu mali. en þat hæfir uit heidit folk ok grimt at fara at med uitrligum radum ok þo med uægd ok miuklæti ok vinnr sligt oft meira en akafui ok grimd þui helldr sem hardari ok hraustari menn erv j mot. en Þangbrandr uingadiast vid fa menn a Jslande. er ydr herra æigi okunnikt hueriu hann for her fram med ydr. hafde hann vt þar hit sama skaplynde for med ofstopa ok hardri hende ok drap menn ef honum mislikade vid ok þoldu menn honum þar ekki sligt. En er þeir Hiallti luku sinne rædu langri ok sniallri þa mællti konungr. huerir edr huerrar ætlar eru þit hinir malsniollu menn. Gizsorr suarar. Hiallti er Skeggiason Þorgeirssonar Æilifssonar Ketilssonar hins einhenda. modir Hiallta uar Þorgerdr dottir Hlifar dottur Torfuæinars jalls sonar Rognualldz Mæra jalls. en ek er segir Gizsỏrr son Tæitz Ketilbearnarsonar Ketilssonar riks mannz or Naumudal. modir Ketilbiarnnar het Asa dottir Hakonar jalls Griotgardzsonar. modir Tæitz fỏdur mins segir Gizsorr uar Helga dottir Þordar skeggia Hrappsonar Bearnarsonar bunu Uedragrimssonar. en modir min uar Olof dottir Bauduars sonar Uikingakara. uar Bauduarr brodir Æireks a Offrustỏdum (modur)fodur þins konungr. gerda ek firir frændsemis sakir uit ydr konungr er ek baud Þangbrandi til min þa er adrir hotodu hann. En er konungr uisse suo mykla frændsemi þeirra Gizsorar uard hann vid þat blijdr ok segir suo. þit magar skulit vera uel komnir med oss j uetr ok ef þit hæitit mer umsyslu ykkarri ok astundan at uorr uile gangi fram um kristnibodit a Jslande þa skulu allir frialser fara hinir islenzsku menn firir oss utan þeir fiorir sem þer kallit gaufgazsta. þeim mun ek her eftir hallda j gisling þar til er kristindomr er logtekinn a Jslande edr ella firirtekinn. nefni ek þar til þann mann er her hefir dualiz med oss vm hrid ok ver hỏfum reynt at roskum dreing Kiartan Olafsson ok Halldor Gudmundarson Kolbæin Þordarson freysgoda ok Suerting Runolfsson. nu munu fedr ok frændr þessarra manna mikit ualld a hafa huor(t) ek sendi þeim til handa sonu sina med sæmd ok godum giofum edr ek læt drepa þa. Þeir Hiallti suorudu. Giarna uilium uer þessu hæita Jslendingum til frelsis ok æinkanliga bidia at þer gerit uel uit þa menn at þer nefndut j gisting. Konungr mællti. huat er ykkr langt at þeim monnum huort męgd edr frændsemi er þer bidit suo aluor(u)liga firir. Þa uard til at suara konungi æinn norrænn madr helldr huatvijs. ek uar j sumar a alþinge Jslendinga þa er Runolfr fadir þessa Suertings sekti Hiallta. Þa suarade Þangbrandr[15] ok bad þann mann þegia skiott. en þer herra gerit uel vid þa Hiallta ok Gizsor þuiat þeir eru reyndir at þui at þeir launa oft godu þeim sem illa eru vid þa. sem Hiallti syndi enn er hann for af Jslande. hann tok þann mann j sina ferd er sendr uar til hỏfuds honum ok uillde drepa hann. Eftir þetta uoru skirdir allir Jslendingar þeir sem þar uoru vskirdir. uoru þeir Gizsorr ok Hiallti vm uetrinn med Olafi konungi j hinne mestu sæmd ok kęrleikum. gislarnar uoru ok med konungi um uetrinn uel halldnir.


Olafr konungr vitradiz Þorhalli a Knappstodum

Madr er nefnndr Þorhallr knappr hann bio a Knappstỏdum j Fliotum. Þorhallr uar gỏfugrar ætter. hofdu hans forelldrar þar buit firir honum. Þorhallr uar madr sidlatr ok þo hæidinn sem þa uar flest folk j suæitum þeim. hann uar miog tekinn ok þyngdr af likþra. Þorhallr blotade skurgod at sid frænda sinna. uar æitt rikt hof æigi langt fra bæ hans. hỏfdu Fliotueriar þar aller blot æitt sinn a hueriu are. A æinne nott er Þorhallr suaf j rekkiu sinne dreymde hann at hann þottizst vera vti staddr. hann sa rida mann biartan at bæ sinum a huitum hesti skryddan konungligum bunade ok hafde gullrekit spiot j hende. en er Þorhallr sa þenna mann nalgaz bæinn þa slo a hann otta ok uillde snua inn j husin. en riddarinn uard skiotare ok hliop af bake ok gek firir dyrnar suo segiande. æigi skalltu ottaz þui at þer skal ekki mæin verda at mer ne minne herkuomu helldr muntu ỏdlazst af minne tilkuomu hæilsu ok glede ef þu uill hlydnazst minum radum. harmar þu þina uanhæilsu. en æigi þarf ek at spyria at þui þuiat ek uæit at þu harmar þat nu. fylg mer nu þuiat ek skal syna þer ỏrugt hæilsubragd. Kuomumadrinn læiddi hann æins stadar vt af tungardinum er geort(!) uar vm bæinn ok mællti til hans. j þessum stad skalltu smida hus æinum ok sỏnnum gude til sæmdar eftir þui mote sem ek mun syna þer. |[16] en þessi gud man þer kunnigr ger a þessu sama are a alþinge þuiat firir uist ridr þu til þings j sumar. nu ef þu dyrkar med hræinu hiarta þann gud er þer mun þar bodadr uera þa muntu uerda hæill ok med hæilsu likamans muntu glediazst j fride ok farsæld þessa hæims en j vkominne verolldu niota æilifrar (sæmdar) ok sælu. Sidan mælldi hann grunduỏll husgeordarinnar firir Þorhalli med aurfalnum a spioti sinu ok segir suo til hans. med þessi skipan skalltu husit gera ok hafa til vit þann er adr er j hofui þinu þui sem her er skamt fra bæ þinum ok suæitarmenn þinir erv uanir at sækia til ok hallda þar blotuæitzslu a hueriu are. þat hof skalltu lata ofan taka þegar j dag er þu ris upp. en þa falsguda er þer hafit tignat her til skalltu alldri dyrka hedan af. nu ef þu truir ordum minum ok þu geymir vtan allan efa þa hluti sem ek hefui bodit þa mun þer skiott battnna ok muntu styrkiazst dag fra degi. Þui næst huarf draummadrinn fra honum. En er Þorhallr uaknade trude hann syninne. baud hann þa ỏllum sinum verkmonnum þegar er dagade at fara til skyndiliga ok briota ofan hofit en færa allan vidinn heim til sin. En þo at þeir mỏgludu j moti ok toludu med adr at sligt þætti vrad þa þordu þeir allt at æinu eigi at mæla j moti hans bodskap ok gerdu fylliliga þat er hann hafde firir sagt. tok Þorhallr þadan af at smida husit a allan þann hatt ok mikilæika sem honum hafde synt verit j suefninum. En þo at frædemenn hafui æigi full uisendi til huerr Þorhalli þessum hefer vitrazst þikir monnum likligt at sealfr gud hafui synt med merkiligri mynd Olafs konungs Trygguasonar þess er bradliga bodade honum ok morgum ỏdrum healp ok hæilsu firir sealfs sins sendimenn met gofugligu guds eyrendi. þat ok annat draga menn til likende vm þessa vitran at Þorhalli syndizst virduligr madr med konungligum skruda ok litlu sidarr heyrde hann konunglikt eyrende med hueriu sendimenn sealfs Olafs konungs bodadu berliga allra alþydu rỏksemdarfulla ok retta tru.


Þorhallr tok vid tru

Þenna sama tima bio þadan skamt j burt a næsta bæ kona su er het Þorhilldr. hon uar mikil firir ser ok miog fiolkunnig. A þeirre sỏmu nott er fyrr sagde uitran bar firir Þorhall uakti Þorhilldr upp sina menn þegar j lysing ok sagde suo. þer skulut fara sem skiotazst ok reka sannan ok heim ór bygdum allt kuikfe uort bæde naut ok saude ok ross. byrgia sidan j husum edr rettum þuiat þat mun ekki lijf hafua er her er vti j dag. þuiat Þorhallr nabui minn a Knapstỏdum er uordinn ærr ok vitlauss (sua) at hann sende til menn sina at briota ofan þat virduliga hof er þar stendr ok þar uerda þau hinu virduligu god er þar hafa læinge dyrkut verit at flyia naudig ok j grimmum hug ok ætla at læita hælis ok bustadar nordr allt a Siglunes. nu uil ek at minn fenadr uerde æigi a uegum þeirra þuiat þau erv suo ræid ok j bæiskum hug at þau munu ỏngu eira þui er firir þeim verdr. Nu uar suo gert sem hon mællti firir at ỏll hennar kuikende uoru hæim rekin ok var byr(g)t. vtan æinn kapalhestr hafde eftir stadit j haganum ok fanzst hann sidan daudr. En Þorhalli a Knapstodum gek allt eftir þui sem honum hafde vitrat verit. batnade sins suikleika dag fra degi ok hans mattr uox. ræid Þorhallr til þings vm sumarit ok fann þar þa menn er fram fluttu kristiligan bodskap sem bratt mun sagt verda. tok Þorhallr þar tru retta ok vard þa þit fysta hæill fullkomliga at likam er hann var skirdr. Eftir þat for hann fagnande til buss sins ok dyrkade alla daga lifs sina med sinne þionostzu allualldanda gud j þeirre kirkiu er hann hafde honum helgat ok fyst var geor j Fliotum j nafnne fỏdur ok sonar ok anda heilags. þeim er uegr ok dyrd æinum gude j þrenningu vm allar veralldir amen.


Gizsor ok Hiallti bodadu cristni a Jslandi

Gizỏr huiti ok Hiallti Skeggiason magr hans voru med Olafi konungi nordr j Kaupange hinn fimta uetr er hann var konungr at Noregi sem fyr er ritat. en snemma vm vorit sagde konungr at hann uillde senda þa vt til Jslandz at boda þar enn retta tru. þeir toku þui vel ok biuggu skip sin ok ætludu til Jslandz vm sumarit. Suertingr Runolfsson bio þa skip sitt ok etlade til Jslandz. flaut þat firir bryggiunum albuit. gek Suertingr þa a |[17] fund Olafs konungs ok flutti mál sitt. bat ser orlofs. liggr mer mikit vid herra sagde hann at uær berim æigi farm af skipe er adr er buinn. Konungr suarar helldr ræiduliga. þat uar a þinu sealfręde at bua skip þitt ỏrlofslaust. er þat ok vel at son blotmanzsins se þar er honum þikir uerra. skal þar um standa allt þat er ek sagda a hausti. skal ek her mæira rada en þer þoat þer virdit litit ord min vt a Jslandi. Skildu þeir at þui ok for Suertingr huerge at sinne. þeir Gizsorr ok Hiallti letu j haf þa er þeir uoru bunir ok prestr sa er konungr hafdi fæingit þeim er Þormodr het ok nokkurir adrir uigder menn er oresti skyllde fullting væita j gudligri þionostu. þeim gaf uel byre ok ekki miog skiott. komu þeir þann dag uit Dyrholmaos er Brennuflose ræid Arnnarstaksheide til alþingis. fretti Flose þa tijdenda af Noregi af þeim monnum er roit hỏfdu til þeirra Gizsorar ok sua þat at Kolbæinn[18] brodir hans uar halldinn j gisling af Olafi konungi ok þeir menn er adr uoru nefnndir. sagde Flosi til þings vtkuomu Gizsorar ok Hiallta ok þau tidende er hann hafde spurt. Þeir Gizsorr toku þann sama dag Uestmannaeyiar er Flose spurde vtkuomu þeirra. lendu þeir Hiallti vid Hau(r)gaeyre ok skutu þar a land kirkiuuide þeim er Olafr konungr hafde latit ỏxa ok fæingit þeim ok mællti suo firir at þa kirkiu skyllde reisa nærr þui er þeir tæki fyst land. Ok var þa hlutat huorum megin vogsins kirkian skyllde standa. sidan ræistu þeir Gizsorr ok Hiallti firir nordan uoginn þuiat sua bar þa hluti til. þar uar adr hof hæidingia ok blotskapr mikill. brutu þeir þat allt nidr. En er þeir Gizsorr hỏfdu dualizst fim[19] daga j eyiunum ok ræistan laup kirkiunnar þa foru þeir þadan ok toku Eyiasand þann sama dag sem menn ridu a alþingi. En er þeir Gizsorr kuomu a meginland þa fæingu þeir æigi ræidskiota ok ỏnguan farargræida af landzmonnum firir austan Nordra[20] þuiat þar biuggu allt firir þingmenn Runolfs goda. gengu þeir austan alla læid þar til er þeir (komu j Haf þar) biuggu (þeir) fedgar Skeggi Asgautzson ok Þorualldr son hans er atti Koltorbu systur Hiallta Skeggiasonar. fek Skeggi þeim ollum hesta ok adra hluti þa er (þeir) þurftu þuiat Þorualldr sonr hans var ridinn til þings. Þeir ridu þadan j Laugardal ok badu þeir Gizsorr at Hiallti munde þar eftir vera ok rida æigi a þingit j hendr vvinum sinum er hann hofdu sektan hit fyrra sumarit fyrr en Gizsorr hefde adr læitat vm sættir ok tekit honum grid. let Hiallti þa læidazst eftir bæn Gizsorar ok annarra vina sinna at hann uar eftir vit hinn tolfta mann. en Gizsorr ok þeir er med honum voru foru þar til er þeir kuomu til Uellankỏtlu vid Ỏlbusvatnn. þa sendi Gizsorr ord til alþingis at viner hans ok frændr ok allir þeir er honum uilldu lid væita skylldu koma til motz vid hann þui at hann hafde þa spurt at vviner þeirra Hiallta ætludu þa at veria þeim viga þinguollinn. komu þa saman allir vinir ok fulltingsmenn Gizsorar sem hann hafde ord til sent. ok adr þeir foru þadan kom Hiallti uiuande[21] med alla menn er eftir hofdu verit med honum j Laugardal. ridu þeir Hiallti med fylktu lide a þingit. en hæidingiar hlupu þegar saman med aluæpni. var þa vidrlægt at þeir mundu beriazst. en med guds miskun skaut heidingium skelk j bringu ok þordu æigi a at rada. tok þa Asgrimr Ellidagrimsson systurson Gizsorar uit honum ok allri hans suæit j bud sina. En annan dag eftir saung Þormodr prestr messu a arbakkanum[22] hia Vestfirdinga bud[23]. eftir messuna gengu þeir til lỏgbergs .vij. lærdir menn skryddir ok baru firir ser .ij. krossa mykla þa hina somu er nu erv j Skardinu ytra[24]. merker annar hæd Hiallta Skeggiasonar en annar merkir hæd Olafs Trygguasonar. þa var fiolment at logbergi. sidan logdu lęrdir menn ræykelsi a glod ok lagde ilminn æigi sijdr j gegnn vinde en foruindis. þui næst uar hliod gott. hofu þeir Hiallti ok Gizsorr sitt eyrende med mikille snilld ok ordfære. sỏgdu fyst fra þui huersu at hafde borizst j ferdum þeirra. þui næst fluttu þeir hit diarfligsta eyrende ok bodskap Olafs konungs til kristne vidrtỏku. vm sidir snerv þeir sinne rædu til miukrar aeggianar vid alþydu. badu allt folk med blijdskap ok fogrum ordum at snua a suinn sinu rade ok iata sig undir vilia ok þionostu (konungs) allra konunga. at tekinne skirnn ok hæilagri tru ok halldinne mętti þeir ỏdlazst af sialfum gude æilifa |[25] ombun vendiligs fagnadar himirikis dyrdar. En er þeir hofdu flutt sitt eyrende med myklu trausti ok malsnilld þa gerdiz þegar þyss mikill ok hareysti af þui at annar madr at ỏdrum nefnndi ser votta ok sagdizst ór lỏgum huorir vid adra kristnir menn ok heidnir.


Af þingdeilum

A þeirre sỏmu stundu kom einn pilltr hlaupande a þingit ok flutti sitt eyrende med mikille akefd. sagde iardelld uppkominn ok renna odliga ofan at bæ Þoroddz goda ok ognade bradum bruna allri hans æignn. En er hæidingiar heyrdu þessi tidende sagde æinn þeirra. þat er æigi vndarligt at godin ræidizst slikum tolum sem nu heyrdum ver fram fluttar firir skommu. Þa mællti Snorre gode Þorgrimsson. (hueriu voru godin ræid) þa er her brast iordin sem nu stondum ver. voru þat æigi minne bysnn. ok ætlum uer godin huorigu ualldit hafa. Eftir þat gengu menn fra logbergi ok hæim til buda. attu kristnir menn þa samtal ok badu Siduhall at hann segdi upp log þeirra þau er kristnehalldinu skyllde fylgia. en Hallr leystizst þui undan at hann keyfti at Þorgæire Liosuetninga goda er j þann tima hafde lỏgsỏgnn yfuir ollu Jslande at hann skyllde segia fram lỏg þau er kristnum domi væri halldande. en Þorgeirr var enn heidinn. ok er suo sagt at Hallr gaf honum til halft hundrat silfurs[26] med þeim skildaga at hann skyllde hafua þau þriu ord j framburde laganna sem þeir Gizsorr ok Hiallti segde honum firir huersu sem hann skipade odrum lỏgum. Þat var hit fysta ord at allir menn skylldu kristnir uera a Jslande ok skirnn taka þeir er adr uoru oskirdir. þat uar annat at uheilug skyllde uera blot ỏll hof ok skurgod. þat uar hit þridea at fiorbaugsgard skyllde uarda blot ỏll. En er Þorgeirr kom til budar sinnar lagdizst hann nidr ok breiddi felld yfir hỏfut ser ok la suo .ij. dægr. Aa þeirri stundu[27] attu heidingiar stefnu ok redu radum sinum huersu þeir skyllde fa j moti stadit ok geta eytt þessu nyia kristnibode. kom þat asamt med þeim at þeir skyllde fast heita a gudin ok uelia .ij. menn ór huerium landzfiordunge at fornnfæra gudunum til þess at þau leti æigi kristni ganga yfir landit. En er þeir Gizorr ok Hiallti urdu þess uarir þa stefnndu þeir þegar saman ỏllum kristnum monnum. stod Hiallti upp ok tok suo til mals. þat er oss med sannyndum sagt at heidingiar hafua hæitit at gefua godum sinum til blotz .ij. menn ór huerium fiordunge landz þessa at þeir megi med fulltinge sinna falsligra guda eyda ok nidr briota kristiligt sidferde. en helldr satt at segia at þeir kostgæfua med sliku fiandans vrade ok aeggian at firirkoma hialp ok heilsu sinna salua. þar j mot synizst æigi uvidrkæmiligt at uær kristnir menn velim til iafnnmarga af vorre halfu at gefa ok helga uorum lifande gude sỏnnum ok sælum. æigi til þess at uer uæitim þeim likamligan dauda helldr at þeir sealfuir at til þessarrar sigrgiafar eru nefnndir deyde lỏstu likamliga med rettuise ok hofsemi j þessi uerolldu iafnan sig offrande j helga fornn uorum herra Jesu Cristo med sinum godum verkum at þeir ỏdlizst um sidir med honum æilift lif j himiriki þui ỏllu þar sælli sem þeir erv godfusare. hæidingiar uelia til hinu uestu menn at gefua godum sinum ok fornnfæra þa med heruiligum dauda ok þeim makligum firir illgerdir sinar. hrinda þeim firir biorg edr j giar. en ver skulum þar j mot velia þa menn er uer fam likazsta a uoru landi ok þeirra mannkostir geri þa lifande fornn helga ok hræina ok gude þægia suo at firir þeirra uerdleika lati allzualldanda gud med sinne miskunn ỏnga illzsku ỏfundarfullra sinna vvina nalgazst j gegnn sinum rettruudum monnum helldr at eydd(r)i ok afmad(r)e dyrkan diofuligra skurgoda[28] vidfrægizst kynni(n)g uors drottins nafnns suo at allr lydr þessa landz gangi giarnna sealfuiliande undir healpsamlig log kristiligrar truar. nu ef ydr likar munum uit Gizsorr gladliga ia okkr under þetta sigrgiafar hæit firir Sunnlendinga. En er allir kristnir menn sogdu ser þat uel lika þa uar eftir læitat huerir undir uilldu ganga þetta heit ór ỏdrum landafiordungum. Gek þa firir Hallr af Sidu ok Þorlleifr or Krossavik er kalladr uar Þorllæifr hinn kristnna firir Austfirdinga. Þeim sama Þorlleifi stefnde Digrketill af rade ok aeggian Broddhelga um kristnehalld sem segir j Uopnnfirdinga sỏgu. en þann sama dag er Ketill stefnnde honum gerde a hrid suo mykla þa er hann var a leid |[29] kominn med sina sueit. uilltuzst þeir uegar ok suo kom vm sidir at Ketill sa ser eingua ok sinum monnum adra lifs von en snua til bæiar Þorlleifs. en Þorlleifr tok vid þeim med ỏllum goduilia ok blidskap ok væitti þeim medan þeir voru hridfastir med bezsta bæina er hann hafde til sem hann munde sinum syna edr brodur. þadan af let Ketill nidr falla allar sakir uit Þorlleif ok uar æ sidan hans fullkominn vin. En firir Nordlendinga fiordung iadu sig undir þetta heit Hlenni ór Saurbę j Eyiafirde sonr Orms toskubaks ok Þoruardr Spakbauduarsson af Skagafirde. En ór Uestfirdinga fiordungi uard æinge til nema Gestr Oddlæifsson. vid þat urdu þeir Gizsỏrr ok Hiallti vgladir er þar fekzst æigi annarr til. en er var læitat ef nokkur uillde til ganga þa sagde Ormr Kodransson brodir Þorualldz uidforlla er fyrr er getit. firir vist munde madr til verda at fylla þetta hit lofliga heit ef Þorualldr brodir minn væri her a þinginu. nu med þui at hann er oss fiarlęgr at hervist huort hann er nu lifs edr lidinn þa uil ek fysilega þo vuerdugr ef þer uilit mig til nyta at ganga j stad hans her um. er min þo diarfligt sligt upp at kueda þuia(t) ek [uar enn[30] primsignndr at æins en eigi skirdr. En hofdingiar ok allir kristnir menn þeir er þar voru toku þetta hans bod med þokkum. uar Ormr þa skirdr. þa uar hann hæimamadr a Gilsbakka j Borgarfirde med Hermunde magi sinum er þa atti Gunnhilldi systur hans.


Orskurdr Þorgeirs

Þorgeirr Liosuetninga gode hafde legit allan daginn ok vm nottina eftir sem nu er sagt. ok vm morguninn settizst hann upp ok bad alla menn ganga til lỏgbergs suo kristnna sem hæidna. En er allr lydr uar þar saman kominn ok uar þar fyst þyss mikill ok hareysti. en þegar menn settuzst ok hliod fekzst þa mællti Þorgæir sua. heyri þer spekingar mal min ok ỏll alþyda hyggit at vandliga huat er ek talar. mer synizst horfa til vandræda ok timalausrar tapanar ỏllu bygdarlagi ef lydr landz þessa skal æigi hafa æin lỏg ok sidferde þuiat skiott ryfzst fridrinn ef lỏgin tuiskiptazst. þadan af munu gerazst greiner med monnum ok sundrþykki. þar næst fullr fiandskapr vfridr ok bardagar suo at a skamre stundu man þar af eydazst land þetta ef æigi kemr til hæilsamligt rad truligrar forsio. þui skulu uer med allri astundan varazst ok uidr sia at æigi berizst oss su vhamingia til handa at ver sialfir samlendir ok frændr stridimzst a medr ofrkappi. kostgæfum helldr med allri skynsemd ok goduilia at setia ok semia hafa ok hallda satt samþykki ok fastan frid her a fỏdurleifd uorre ok fostrlande. hygg ek þat ydr heyrt hafa at konungar af Noregi ok Danmorku helldu langan tima millum sin strid ok stora bardaga allt þar til er hofdingiar huorstueggiu landzsins leiddizst sa agi ok vfridr. gerdu þeir þa sætt sin a medal ok sterkan frid millum landanna at vuilia konunganna. en þat vard at þeirri farsæld at þeir konungar er læinge hofdu sundrþykkir verit sin a mille gerduzst þeir firir goduilia sinna radgiafa ok undirmanna kærir vinir ok sendi huorr ỏdrum godar giafir ok gessimar ok hellzst sa fridr medan þeir konungar lifdu. nu þo at ver hofdingiar sem æigi iafnnrikir sem konungar j odrum londum ok vvitrare en þeirra radgiafar þa berr oss þo uel at taka dęmi af þeirra spakligum radum. þui skulum uær midla mal med þeim monnum er her gangazst mest j moti at huorirtueggiu hafui nỏkkut sins mals en huorigir rade æinir. mætti ver sua eftir sett sattmal glediaz af godum radum allir samt ok vera æinn lydr undir æinum logum ok hafua allir æitt nafnn eftir æinum atrunade ok sidsemd studdir fride ok farsælu uorrar fỏdurleifdar samlagadir j æinu samþykke ok sattmale. þuiat trua megi þer mer þar vm at iafnnskiott sem uær tuiskiptum logmalinu þa eydizst fridrinn uor j millum. þui er þat upphaf ok endir mins rads ok aeggianar at med æinu ok oleysiligu sættar samþykki holldum uer allir æin lỏg vti byrgiande allan vfagna(t) ok aga sundrþykkis. En er Þorgeirr gerde enda a sinu male þa gaf gudligr orlæikr suo mykla framkuæmd hans malsnilld at allir þingmenn suo heidnir sem kristnir iattudu þegar med æinu samþykki suo at ỏnger mælltu a moti at hafua ok hallda j alla stade |[31] þau lỏg sem hann uillde fram segia. Þa mællti Þorgeirr. þat hefui ek upphaf laga uorra til samþykkis vid kristna menn at huerr madr a Jslande meiri ok minne skal uera kristinn ok skirnn taka þeir er adr eru vskirdir. en hof oll ok skurgod skulu uera uhæilug ok nidr brotin ok skal huerium manni varde fiorbaugsgard ef blotar skurgod opinberliga suo at uottar se uit. þuiat þeir menn er mest hafua gengit moti kristnibodinu koma uarlla skilning a at þat megi saman fara at fæda upp bornn þau er alin eru suo fatækra manna sem rikra en banna ok afneitta til mannfędu þa hluti sem adr uoru alþydunne hinn mesti styrkr j. þui skulu uær hafua uort mal vm þat at hinu fornu lỏg skal hafa um barnna utburd ok hrossakiotz át ok æigi skal saknæmt þo at madr bloti a laun suo at æiga uerde uitnisfast. suo skulu uær ok hallda ỏll hinu fornu lỏg ỏnnur þau er æigi standa j moti kristnum domi. Lauk Þorgeirr suo sinne rædu at allir lofudu þau laug sem hann hafde upp sagt ok æinge skillde tefia ne talma firir ỏdrum at þiona Kristi sua godfusliga sem sialfr girnntizst. æigi þeir ok med freku afli fullrar stridu med ollu af settir fornnum uilia sins sidferdis þo at med uallde yrde þeir fyst til skylldadir at taka skirnn ok kristiligt nafnn mæirr en firir gudliga ast ok æiginligan goduilia. en suo uard med gud drottins uilia at a farra uetra fresti uar þessi hæidni eydd ok afnumin med allra hofdingda rade ok alþydu samþykki som nu uar tint um launblot ok barnna vtburd ok hrossakiotz át. slitu þeir med þui þinginu at kristni uar lỏgtekin um allt Jsland. uoru þa allir menn primsignndir þeir er a þinginu uoru ok margir skirdir þeir er adr uora heidnir. en þui æigi þar allir at Nordlendingar ok Austfirdingar uilldu æigi fara j kallt uatnn ok uoru þeir margir skirdir j laugum at Reykium j Laugardal. Heallte Skeggiason uæitti gudsifiar Runolfui goda Ulfssyni þeim er hann hafde sektan hit fyrra sumarit. en er hann uar primsigndr þa mællti Hiallti. gỏmlum kennum ver nu godanum at gæifla a salltinu. En er þingmenn komu heim j herut þa uar alþyda skird a þui sumre sem fyst komzst uit ok mællti þa æinge madr j moti kristnum domi. hefuir su kristni sidan eflzst ok aukizst a Jslande en alldri eytzst en uar þo læinge ostyrk.




Fotnoter:

  1. sinum Cd.
  2. 218
  3. ok Cd.
  4. 219
  5. r. fiflska
  6. af Cd.
  7. [Gudbrand Cd.
  8. [Vetrlida sonar skalldz Cd.
  9. Gudleikr Cd.
  10. Ketils sonar Biarnar sonar Cd.
  11. 220
  12. af Cd.
  13. mikit Cd.
  14. 221
  15. [þ'bergr Cd.
  16. 228
  17. 229
  18. Kolbeornn Cd.
  19. r. tua
  20. r. Ranga
  21. r. at svifande(?)
  22. r. giabakka
  23. fiordunge Cd.
  24. r. eystra
  25. 230
  26. silfrurs Cd.
  27. stefnu Cd.
  28. en tilf. Cd.
  29. 231
  30. [r. em
  31. 232