Maríu jartegnir - Af þrim félögum

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.

Maríu jartegnir

Af þrim félögum

C. R. UNGER

Christiania 1871

B (Varianter fra A)

Af þrim félögum

Til þess at kunnigt verði öllum, hvert traust sæl María veitir öllum þeim, sem at henni hníga, þá er sagt, at klerkr einn fór at vitia [útlendra staða heilagra ok ágætra. Ok er hann kom til staðar einshvers, þar sem klerkar vóru .vi. fyrir, þá tóku þeir við honum vel ok höfðu hann at sínu borði ok öllu samlagi. En um nóttina risu þeir upp til óttusöngs, ok þessi klerkr með þeim. Ok er þeir hófu opp tíðir sínar, þá sungu þeir fyrst Maríu tíðir svá hátíðliga sem þá væri en ágæzta hátíð. Ok er lokit var Maríu óttusöng, þá sungu þeir dags óttusöng, eptir því sem þessum klerk [þóttu vánir á, at aðrir menn mundu syngia. Eptir þetta fóru þeir til svefns. Um morgininn, er þeir risu upp, þá spurði þessi maðr, er til var kominn, [þann mann, er fyrir þessum samnaði var, hvat til hélldi, er þeir sungu svá hátíðliga af sancta Maria, þar sem þetta var eigi hennar hátíð, svá at hann vissi. [Sá svaraði: „Ek em svá skylldr til, [hversu er aðrir gera, at dýrka af öllu hiarta ok megni hversdagliga frú sanctam Mariam, því at fyrir hennar milldi hefi ek forðaz eilífar kvalar, ok fyrir því at ek sé, at þú ert mikill dygðarmaðr ok þér þikkir gott at forvitnaz guðliga luti, þá mun ek segia þér atburð til þessa máls.“

Vér vórum þrír félagar ok allir miök í hégóma bundnir, ok lifðum allir miök eptir oss en í móti guði ok guðs boðorðum. Ok þá er enn dýri dróttinn minn Jesus Kristr villdi mik með hirtingu frá þessu illífi taka, þá [gafz mér sú sýn í svefni, at ek kom á þíng fiölment, þar sem dróttinn sat á stóli, ok hiá honum fiölði engla ok heilagra manna. Ek heyrða, at hann [tíáði fyrir þeim, er við vóru, mótgerðir þær, er honum vóru gervar, ok hver hefnd þar ætti fyrir at koma, en mér var mikil forvitni á [at heyra sem gerst þat er mælt var, ok varð ek þó hræddr miök. En er ek gékk nær, þá skilða ek, at dróttinn rœddi um oss félaga, ok hóf svá rœðu sína: „Ek vil, sagði hann, at þér segit, hvern dóm þessi maðr skal hafa, er nú er hér við staddr, eða félagar hans. Þeir hafa lengi mik ekki óaz, ok engan enda látit á sinni rangligri meðferð [verða gervan, ok með engu ástarbragði góða luti gert eptir mínum boðum. Ek hefi þá látit á minna, at þeir betraðiz ok hyrfi til mín. Ek hefi lengi þolat þeira ranglæti, ok hefi ek eigi reynda þeira umbót.“ Þá svara þeir, er við vóru, ok sögðu, at vér hefðim oss ráðit til eilífra kvala, ok síðan vórum vér dœmðir [til eilífra kvala af várum verðleikum. En þar er ek stóð skiálfandi, þá sá ek, at guðs móðir stóð upp af því sæti, er hon hafði áðr setit, ok gékk fyrir son sinn lítillátliga ok fagrliga, ok heyrða ek hana hafa þessi bœnarorð til dróttins í mína þurft: „Ek bið þik, son minn! ok þína milldi, at þú hlífir þessum manni, þó at hann hafi mikit af gert til þín, þá hefir hann þó hvern dag mér tíðir sungit. Ok eptir því sem stendr í þínu lögmáli, at alldri gerir maðr svá lítinn lut, ef góðr er, at þat skyli ólaunat vera, en at svá búnu þá hefir þessi maðr engi laun tekit af mér fyrir svá mikla ok langa þiónun, nú fyrir [mínar bœnir þá lifni þessi maðr, er áðr er til dauða dœmðr.“ Þá leit dróttinn blíðliga [við henni ok mælti: [„Svá sem þú vilt, en sœtasta móðir! ok af þínum bœnum þá veiti ek þeim manni hiálp, ok mun ek veita honum eilífa sælu, ef hann vill sinna glœpa iðraz.“ Þá sneriz en sæla María at mér ok mælti: „Far þú nú ok siá við at misgera, at eigi beri þér harðara til handa, en þú vart nú til dœmðr.“ Eptir þessa vitran þá fór ek til þessa staðar, ok skilða ek þá við félaga mína, því at þeir lifa nú sem áðr.

„Nú helldr þetta til, er vér syngium hvern dag Maríu tíðir. En einn af þessum .vi. klerkum, er þú sér nú hér, þá villdi eigi vera í þessu tíðahalldi ok [lagði á órœkt, þá vitraðiz hin heilaga María honum ok mælti: „Ef þú vilt eigi vera í sveit brœðra þinna [um tíðahalld mitt, þá lastaðu eigi fyrir þeim [eða gabba engan, at til mín geri ástsamliga.“ Eptir þetta þiónaði þessi [bróðir sem aðrir með allri ást frú sancte Marie. En er klerkr, sá er til var kominn, [heyrði þenna atburð, þá lofaði hann guð ok sæla Mariam. Ok svá eigu allir, þeir er [síðan heyra, at þeir kvikni í ástarhita til lofs við sæla Maríu dróttningu.

D (Varianter fra E)

Af klerk

Sa var einn klerkr, sem for vida vm heim til heilagra stada sakir guds elsku. Hann kom i þat herad, er Cameracense heitir, ok fann þar nockura klerka, þa sem þionudu gudi at einne kirkiu. Tok hann sier herbergi i þeira commune. Sem hann stod vpp med þeim til ottusongs, heyrdi hann þa syngia fyrst hatidliga tidir til lofs guds modur Marie, ok eptir þat sungu þeir þann ottusỏng, er til heyrdi deginum, nockuru lægra. War þa ecki einkanligt festum. Hann vndrar, hvi þeir munu suo gera, einkanliga þui at hann visse eigi won, at þa wæri nockur hatid heilagrar Marie, ok wisse eigi, hvi þeir mundu suo hatidliga þa af henne syngia. Hann þagdi fyrst, at hann spyrdi eptir ꜳ widrkuæmiligum tima, huer sok til þess wæri. Wm morgininn spyrr hann eptir þeira formann, sakir huers þeir einir helldi þessa skipan ꜳ sinum tidum mot sidueniu annarra kirkna. Hann suarar: „Huersu sem adrar skipa sinu tidahalldi, þa skylldumzt ek fullkomliga at leggia alla stund ꜳ dagliga, medan ek lifi, at þiona sælli guds modur eilifri iungfru Marie, þuiat medr hennar ovmrædiligri milldi fordudumzt ek reidi hins himneska domara, ok med hennar myskunn feck ek þa likn, sem ek atti adr einga uon. Enn þuiat ek ueit þik girnazt at heyra þenna hlut, wil ek til lofs gudi ok hans modur segia þier medr fꜳm ordum mina vesold ok haska ok huersu gud tedi mer sina myskunn.

Þa er gratligt vitleysi dro dagliga mitt lif, er ꜳ ecki stundadi [nema veralldligu elsku, vm ymisligar hrapanir lastanna, flydi ek alla þa hluti, sem mier mattu stoda til andligrar hialpar, enn ek skundadi med akafligri rꜳs lastanna til dauda eilifrar vesaldar. Ek hafdi þa tuo felaga, er med mier gengu veg þuilikrar fyrirdæmingar. Wer worum þrir kumpanar, sem fiarlægir myskunn hinnar hæstu guds þrenningar med langri vtlegd, i huerri worar syndir hỏfdu oss bundit ok fangit sem hertekna, halldandi sætt skadsamligrar einingar med einvm vilia ok samþycki worrar illzku. Enn þa er gud, er ollvm will myskunna, likadi med milldri forsio hialpsamligrar hirtingar at skipta i betra efni minum lifnadi, wirdizt hann mik at [hialpa ok skelfa med þess hattar syn.

Ek sa drottin sitianda ꜳ domstoli med mikilli tign. Ollum megum vmkringis stolinn woru helgir menn guds ok eingla chorar. Wor herra kærdi vm þær meingerdir, er hann þoldi dagliga af monnum. Ek ottadizt miok siꜳndi suo mikla dyrd ok walld, ok þo at ek wæri hræddr, girntumzt ek at heyra þat, sem talat war. Drottinn hof sina rædu af mer ok minum kunpanum, talandi til þeira, er wid woru, ok sagdi: „Ek wil at þier dæmit vm þenna klerk, sem nu er hier, ok hans kumpana þeim dome, sem þeir ero werdugir, þuiat þeir vilia eigi sakir mins otta enda gera ꜳ sinne illzku, ok eigi wilia þeir sakir minnar elsku vpp risa til framningar nockurra godra verka. Ek vitiadi þeira optliga, stundum med [blidum velgiorningum, enn stundum med stridum ꜳminningvm, at þeir hyrfi aptr til min. Ek þoldi leingi þeira illzku, ok fanzt alldri med þeim nockur vili eda astundan til yfirbotar.“ Guds helgir menn suỏrudu, sem til heyrdi, þessum domarans hỏrdum ordum ok gafu þann orskurd, at [hann wæri werdr fyrirdæmingar ok pinu. Ek stod, sagdi hann, skialfandi sakir mikillar hræzlu. Þa geck fram en dyrliga guds modir, eilif iungfrv Maria, med mikilli wirdingu ok dyrd fyrir stol sins sonar, heyrdi ek hana tala þessum ordum, bidiandi fyrir mer til sins sonar: „Minn kæri son, ek [bidr þina milldi, at þu linir nockut þessvm domi widr þann vesla mann, ok þo at hann misgerdi, stundadi hann ꜳ med miklum goduilia mik at lofa, segiandi minar tidir dagliga. Þu skipadir i þinu rettazta lỏgmali, at eingi godr hlutr, þo at hann se litill, sa er nockur madr giorir, skal fyrirfarazt, suo at eigi se ỏmbunadr, enn þessi madr hefir enn ongva ombun tekit fyrir [þessa fogrv þionustu, sem hann hefir mer weitt. Ok þui bid ek, at sa lifi fyrir mina skulld, er fyrir sialfs sins [verdleika ok illzku er [dæmdr til dauda.“ Worr herra suarar henne med blidri ꜳsionu ok segir: „Min sætazta modir, verdi sem þu vill, [fyrir þina bæn veitir ek honum myskunn, ef ek sier, at hann vill hedan af bæta sig.“ Sem hann hefir þetta sagt, snyr modir myskunnar til min ok segir: „Far brott, ok vil eigi misgera framar, at eigi fair þu hardere refst.“ Eptir þat er slitid þvi þingi. Ok sem þessi ogurliga syn huarf [brott, feck ek mitt vit. Ek skipti mitt vmlidit lif med skiotri snuningu, helgandi þat sem eptir war [mins lifs med godri framferd. Enn minir kumpanar, er radnir voru til somu fyrirdæmingar sem ek, vefia sig enn i verrum ok herfiligrum framferdvm, fara þeir med okr aflandi veralldig audæfi med rangri ꜳgirni, tynandi þar fyrir himnesk audæfi, ok skunda med vesaligri rꜳs til hꜳska hrædiligrar glatanar.

Ok þui ma eigi vndarligt þickia, at ek leggi allan hug ꜳ at lofa wora frv, fyrir hueria ek kenni mik leystan fra eilifum dauda, ok mik wera aptr gefinn til eilifs lifs. Ero ver sex kumpanar, at þessare þionustu worrar frv hallda vpp. War sa einn af oss, er kærdi, at ver skipudum [þessu tidahalldi sællar Marie mot skipan ok siduana heilagrar kirkiu, fylgiandi sem naudigr þessum worum sid. Himinrikis drottning vitrazt honum medr blidri ꜳsionu segiandi til hans: „Ef þier likar eigi at hafa þuingan af minne þionustu med þinum brædrum, þa ger sem þier þickir blidazt, enn kalla eigi þa, er mer ero goduiliugir, fra minne þionustu.“ Klerkrinn [kemzt wid ok gerizt þadan af wiliugr at segia þessar tidir ꜳ huerri nott, framar enn [nockur annar hans brædra, at hann fai þar fyrir æru ok vinattu af worri frv.

Sem fyrr sagdr klerkr heyrir þetta, þackar hann worum herra sina ovmrædiliga milldi ok hans helgu modur eilifre iungfru Marie, ok tendrazt þadan af hans hiarta vpp [honum til goduiliugrar þionustu.

---

Fotnoter: