Maríu jartegnir - Ein husfrv gaf son sinn pvkanvm

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.

Maríu jartegnir

Ein husfrv gaf son sinn pvkanvm

St (Varianter fra 233)

Ein husfrv gaf son sinn pvkanvm

[Storliga rikr maðr nøccurr var i einhverivm stað, han var [gøfvgrar ø̨ttar ok mikilla heimsins metorða. Þessi riki maðr a ser hvsfrv bæði fagra ok vel kynferþuga. Þessi hion høfðv saman att einn svn, enn lifðv siþan vel ok hreinliga i drottins sins þionvn fyrir vtan likams mvnvt, allt þar til at øfvndsamr [ovinr fiandinn sealfr reisizt vpp með eitri i moti þeim, þviat hann þolir eigi, [at þꜹ þioni lengr i sꜹgðv hreinlifi. Hann ferr til með sinni slø̨gð ok spillir hiarta bonda, [vekiandi vpp til oleyfðrar astar við sina hvsfrv at þeim hø̨tti, at nv leiðir hann aptr fyrir hvgskot hans alla þa fegrð konvnnar, er fyrr hafði hann nøckvra tima skemtan af haft, þar til at sva brennr þessi riki maðr til dꜹðs i sinv hiarta, at eigi gefr hann gꜹm [hvarki at tima ne fyrirheiti sakir sinnar odø̨miligrar freistni. Enn sa fiandinn, sem nv leiðir þenna mann með sinvm fiotri, stillir sva til, at a sialfa paskanottina berr hann sik bvndinn til sva bannaðra luta, eigi hvgleiðandi vpprisvdag sins lavsnara drottins vars Jesv Kristz. Enn með þvi at eigi villdi hann af syndvm vpp risa, helldr a þeiri helgvztv nott hørmvliga hrapa ok dáliga deyia i forsfalli glępanna, hvat er siþan vm at tala? Þessi maðr lostafvllr gengr til sinnar hvsfrv a fyrr sagðri nott. Enn við hans þarkvamv verðr hon hrø̨ðiligvm ótta slegin, mꜹrgvm snvbboligvm orðvm hann asakandi, siþan hon verðr vis hans eyrindis. Nv sem henni stoðar allz ecki, ok hvergi fęr hvn vikit hans hiarta með nøckvrri skynsemi, kemr enn meiri ok ø̨siligri hørmvng ofan a fyrri odęmi, þviat hvsfrv, sem hon rø̨ðr engv, reiðizt hon akafliga, talandi sva með mikilli brø̨ði ok vanstilltum hugarins æsingi: „Þat mæli ek vm, segir hon, at þat sem við getvm saman [eþa gervm a þessi nott, se diøfvlsins eigin i helviti.“ Eptir sva haskasamligan tilbvnat ok fyrir allar greinir daligan bva þessi veslv hion bø̨þi samt, ok i þeima sambvnaði verðr hon þegar hafandi at barni ok getr son ok fø̨ðir vpp ok fostrar.

Codex Gigas (1200-tallet):
Nv sem sa hinn vngi maðr er .xii. vetra at alldri, syniz moðvr sveinsins eina nott fiandinn sealfr.

Þessi sveinn er agiętliga friðr synvm i sinvm vppuexti ok storliga fagr at aliti, avllvm þeckr i sinvm barndomi, fvllr af skilning þegar a vnga alldri, fliottø̨kr i greinvm ok bokligv nami, ok yfirvøttis sniallr ok skilinn i øllv framferði. Sem hann vex vpp, er hann akafliga elskaðr af sinvm frø̨ndvm ok feðginvm. Faðir hans gleymir ok fø̨r eigi set fyrir synda þokv, hversv mikit hann hefir kostat þetta hit friða afspringi þegar i fyrstv. Enn moðir hans minniz optliga með hrygþarfvllv hiarta, hvat er hon talaði, aðr þessi sveinn var getinn. Nv sem sa hinn vngi maðr er .xii. vetra at alldri, syniz moðvr sveinsins eina nott fiandinn sealfr sva segiandi til hennar með skyrvm orðvm: „Vertu bvin, segir hann, at giallda mer fyrirheit mitt a þriðia ari heþan.“ Eptir þessi orð hverfr hann a brott. Enn gratr konvnnar avkaz [þess at meirr af þessvm atbvrð, þviat hvn pinir sitt hvgskot i beiskligri iðran vvitrligra orða, velltandi i sinvm hvgrenningvm. Skiotliga skyniar þat hinn vngi maðr, at allr lyðr fagnar honvm vel ok glaðliga, hvar sem hann kemr fram, vtan ein veslvg moðir hans, hvn grø̨tr oaflatliga, þegar hon serr hann. Miøk þickir honvm þetta vndarligt, ok opt hvgsar hann her vm, hvat þessv mvn vallda, þar til at einn tima talar hann sva við moðvr sina: „Hvat velldr þvi, frv min, segir hann, at þv ein hryggviz af minni framferð, enn allir menn aðrir gleðiaz ok lofa gvð, fyrir huat mer er veitt. Nv þætti mer þat liklikt, at þvi øllv meirr mvndir þv gleþiaz af minni farsø̨lð i þinvm hvgrenningvm, sem ek er þer skylldari enn øllvm ꜹðrvm.“ Frvin grø̨tr at ø̨siligarr, þott hvn finni þvilika eptirleitvn sonar sins. Sveinninn þickiz vita þvi giør, at her man [mikit nøckvt vndir bva, ok leitar eptir meðr vitrleik þvi fastara, ok segir enn sva millvm annarra lvta: „Afskapligt man þat þikia [ok synazt flestvm mønnvm, segir hann, ef þitt moþvrbriost se sva grimt ok [steinliga hart við þitt eiginligt holld, at þv vill eigi segia mer, ef ek a þann vfagnat nøckurn at varaz, er þv ein veizt.“ Með þvilikvm [skynsemðvm ok orðvm fø̨rr hann vm siðir sva mikit at gert, at sv veslvg moðir segir honvm með sarvm grati allt þetta efni v́t igegnvm.

Enn er sveinninn [heyrir sva mikinn haska sins lifs ok salv, verðr hann hlioðr við ok hvgsar með ser a margan hatt, sem einn vitr maðr, hvat likaz man til vppreistar ok orræða. [Se þat verðr honvm fyrir eina nott, at hann fyrirlø̨tr alt goðz sins føður ok flyrr i brott af hans garði með hrygðar andvørpvm. Ferr siþan viða vm lønd ok finnr marga vitra menn at mali, ok sagði þeim sin vandręði ok biðr þa fyrir gvðs ast til leggia með ser nøckur hialpręði. Nv sem hann hefir mørg hervt [ok borgir vm gengit með miclvm sveita ok erfiði, finnr hann þo eigi þat, sem hann leitar. Gengr hann nu i sialfa Romam ok finnr [pavaligan herra, boðar honvm sin vandręði ok biðr, at hann sampiniz sem goðr hirþir sꜹðarins sivkdomi. Øllvm fø̨rr mikillar hørmvngar þvilic tilfelli, enn þeim [æ þvi meiri sem návnginvm vorv astrikari. Herra pavinn hvggięðisfullr leggr þat til með honvm af gvðs halfu ok hins heilaga Petri postola, at hann skrifar vt vm hafit til byskvpsins at Jorsølvm, biðeande ok eigi siðr bioðande, at hvat gott er hann má, skal hann til leggia með vnga manni. Sem þessi bref ero gor, tekr hann pavaliga blezan ok blitt orlof, hefir sic brott af Romam ok stigr ꜳ skip, er gengr til Jorsala.

Nv þo at hann vęri gervilict mannzefni, dasaz hann storliga miøk af margfølldvm rekstri, vasi ok erfiði, er hann salvgr hafði þolat langan tima, siðan hann for .xii. vetra gamall heiman af garði føþvr sins. Sem skipit er farsø̨lliga landfast orðit, gengr hinn vngi maðr a land ok sękir fram til Jorsala fyrir Jorsalabyskvp, ok tęrr honvm virðvligs herra pavans letr. Enn er byskvpinn hefir þeim við tekit, [vpp brotið ok yfir lesit, er hann sva blezaðr i sinv hiarta, at hann grętr sarliga ok sampiniz envm vnga manni bęði fyrir sal ok likama. Allt byskvpsins raðvneyti táraz oc með hiartaligri goðfysi, ok biðea sinn herra, at fyrir gvðs nafn leggi hann til hialparrað með þeiri avmu sal. Enn eptir hvgsanartima tekr byskvpinn þat rað, at hann kallar til sin þa menn, [er hann veit siðsamazta ok bezt gvði þionandi, hefir með þeim heilaga tracteran af vnga mannz efni, er hann þa enn sealfr heyrði, hversv þessi atbvrðr allr hefir gørz. Allir goðir menn hryggvaz ok sampinaz, biðeande almatkan gvð,at hann virðiz miskvnn at veita. Nv sem Jorsalabyskvp sitr [i sagðri raðagerð, kemr honvm i hvg með gvðligri tilvisan, at einn dyrðarsamr einsetvmaðr var langt i brott af Jorsolvm. Þessi agiø̨ti gvðs vinr var vel kvnnr byskvpi, hann hafði flyit langt i brott fra øðrvm mønnvm, forðandizt allan fleck hegomligrar margmø̨lgi. Hann var sva elskaðr af envm høsta guði, at hversdagliga talaði hann við himneska engla, oc þott hann vęri enn samtengdr holldinv her a iarðriki, [var hans atferð ok astvndan i himinriki. Sva hafði gvð drottinn mikla elskv ok ast a þessvm manni, at hann let honvm eigi þꜹrf geraz, at hans likami mø̨ddiz i sveita eþa erfiði, ok hann sendi honvm [hvern dag sniahvitan brꜹðhleif til borðz, hverr er honvm vinnr þꜹrf til dagligrar atvinnv ok saðningar. Kennimaðr var hann at vigslo, ok hafði alla þa luti hia ser [i einsetu sinni, sem hann þurpti til guðligs embættis. Þat staðfestiz með gvðs miskvnn i hvgskoti byskvps, at hann man senda hinn vnga mann til fyrr sagðz gvðs vinar, þvi at hann trvir ifalꜹst, at þvilikr astvinr almattigs guðs ma mikit vinna meðr sinvm bø̨nvm ok blomgvðv skirlifi. Hann skrifar bref til einsetvmannzins, meðr sø̨tvm orðvm biðiandi, at hann hialpi þessvm vnga manni ok frealsi af v́vinarins valldi.

Nv sem þessi bref ero gør, hefir hinn vngi maðr sik v́t af borginni ok tekr a sik nv af nyio mikla mø̨ðing ok erfiði. Nv sem hann nalgazt herbergi einsetvmanzins, virðizt almattigr guð at senda engil sinn fyrir honvm at boða hans þarkvamv, með [þeim hætti at tveir brꜹðhleifar ero offraðir til borðz a þessvm sama degi, sem hinn vngi maðr kemr mæddr af langri gøngv ok miklu erfiði. Einsetumaðr þottiz vita, at nøckvrr okvnnigr gestr man til garðz koma [með gvðs vilia, ok gerir þar fyrir margfalldar þackir almatkvm gvði varvm lꜹsnara. Tekr hvsbondi við honvm baðvm høndvm i sitt herbergi. Sitia baðir samt ok talaz við. Vndraz hinn gamli maðr storliga miøk, hversv þessi maðr hinn vngi er friðr [at aliti, sniallr ok greiðr i ꜹllvm frambvrði. Skamma stvnd hafa þeirr aðr setit, enn þessi enn vngi maðr bar fram bref Jorsalabyskvps, ok less einsetvmaðr þꜹ yfir. Oc siþan talar hann sva til vnga mannz: „Við skvlum fa þann mann at biðia fyrir ockr, er án duol þiggr allt af guði epter sinvm vilia, sv er gvðs moðir, skięr ok vfleckvt mø̨r Maria, at hvn standi frammi ok brioti [diøfvlsins svira þins vvinar meðr sinv ogvrligv valldi.“ Sva gerir hann ok baðir þeir, liggia a bø̨nvm ok biðia miskvnnar. [Nv kemr sva tima, at hinn haleiti vpprisvdagr vars drottins Jesv Kristz er nalø̨gr. Byðzt nv einsetvmaðr til þionostvgerþar. Er þa hinn vnge maðr storliga hrø̨ddr, ok þvi skipar einsetvmaðr honvm a aðra hønd ser, sem nęst við alltarit, ok halp honvm með halfvm likamanvm ok annarri hendi.

Nv sem messan er svngin allt fram vm drottinliga bø̨n Pater noster, ok sa gvðs vinr ok kennimaðr byzt til at briota hina helgvztv oblationem, gripr diøfvllinn hinn vnga mann ok i stundinni niðr ferr til helvitis. Enn er kennimaðrinn skilr [ok hvgsar til, huersv mikinn skaða hann hefir beþit, er kvmpan hans er i brott tekinn af fiandanvm ok [til helvitis niðr dreginn, grø̨tr sa gvðs vinr akafliga ok treystir með øllv mogni sinnar andar, at mø̨r allra meyia heilvg guðs moðir Maria mvni þessvm vnga manni við hialpa. Ok sva gerir hon eilifliga blezut, at hvn dvelr eigi [hialpinni, helldr neytir hvn þegar i stað meðr sva miklv rꜹksemðar valldi, at hvn frelsar sal ok likama sveinsins allt af env neðra helviti [ok skipar hann aptr heilan i hina fyrri støðv við alltarit, ok hvggar sva gvðs mann af sinni svt ok grati meðr vdvaldri miskvnn ok milldi framarr enn nøckvt hiarta megi hvgleiða með sinni smasmygli. Hygg at, kristinn maðr, sva faheyrðv stortakni, at eigi seinna enn [hann broðirinn hefir brotit oblationem ok segir Pax uobiscum yfir kalechinvm, er hinn vngi maðr aptr kominn ok andsvarar Et cum spiritu tuo. Verða þeir nv baðir fegnari enn fra megi segia, þvi at hinn vngi maðr er frelsaðr af fiandans valldi, gengr nv glaðr til alltaris ok bergir sins drottins likama sætliga samtengðr drottinligri hiørð fyrir heilagrar guðs moðvr arnaþarorð. Siþan boðar hann guðs þionostvmanni þat, [sem hann fek skynsemi a komit i sinv brotthvarfi ok segir, at [margar þvsvndir manna hafi hann set brenna i heluiti.

Enn a viðrkvęmiligvm tima snyr hinn vngi maðr aptr sinni ferð meðr orlofi ok sø̨lli blezan [af þeim dyrðligvm gvðs vin. Kemr nv glaðr til Jorsalabyskvps ok boðar honvm sinn fagnat, enn ferr siþan heim til fręnda sinna ok hvggaþi þa mikiliga af stormerki ser veittrar miskvnnar. Ok heyrandi menn þvilika luti lofi almatkan gvð, er sva [dasamligr er i verþleikvm sinnar moðvr, lifandi ok rikiandi einn guð øllv styrandi per omnia [secula seculorum. Amen.

E

Af hionvm .ii.

Storliga rikr madr uar i einhuerium stad, hann uar gaufugrar ættar ok mikilla heims metorda. Þessi riki madr atti sier husfru bædi fagra ok uæna ok uel kynferduga. Þessi hion haufdu samann att einn son, enn lifdu sidann uel ok hreinliga i sins drottins þionustu fyrir utan likams munud, þar til at aufundsamr ouin fiandinn sialfr reidizt i moti þeim med eitri illzkunnar, þuiat hann þolir eigi leingr, at þau þioni i saugdu hreinlifi. Hann fer til med sinni slægd ok spillir hiarta bondans, uekiandi til oleyfdrar astar uid sina husfreyiu med þeim hætti, at nu leidir hann aptr fyrir hugskotz augu hans alla fegrd konunnar, sem fyrr hafdi hann nockrn tima skemtan af haft, þar til suo brennr þessi madr, at eigi gefr hann nockrn gaum huorki tima ne fyrirheiti sakir sinnar odæmiligrar freistni. Enn fiandinn stillir ok sua til, at ꜳ sialfa paskanottina ber hann sik til suo bannadra hluta. Huat leingra, enn þessi madr geingr til sinnar husfru ꜳ fyrr sagdri nott. Enn uid þessa syn ok hans þarkuomu uerdr konan slegin hrædiligum otta, morgum snubbanarordum hann asakandi. Nu sem henni stodar ecki, reidizt hun akafliga, talandi sua med mikille bræde ok uannstilltum hugar æsinge: „Þat mæle ek um, segir hun, at þat sem uid getum samann ꜳ þessi nott, sie diofulsins eign i heluite.“ Eptir tilbunat sua haskasamligan ok fyrir allar greinir dꜳligann bua þessi hion samann hinu aumu ok ueslu, ok i þeim sambunade uerdr konan hafande þegar, getr son ok geingr med, fædir sidann.

Þessi ungi sueinn er agætliga fridr i sinum uppuexti þydr ok þeckr i sinum barndomi. Sem hann uex upp, er hann elskadr af sinum frændum. Fadir hans gleymir ok fær eigi sied fyrir synda þoku, huersu mikit hann hefir kostat þetta frida afspringi, enn modir hans minnizt optliga med hrygdarfullu hiarta, hvat er hun taladi, adr þessi sueinn uar getinn. Nu sem ungi madr var tolf vetra gamall, syniz modr sueinsins eina nott fiandinn sialfr, segiandi sua til hennar med skyrum ordum: „Uer þu bvin at giallda mier fyrirheit þitt ꜳ þridia are hiedan.“ Eptir þessi ord hverfr hann i brott. Enn gratr konunnar eykzt dagliga af þessum atburd, þuiat hun pinir sitt hugskot i beiskri idran ouitvrligra orda. Skiott skilr þat hinn vngi madr, at allr lydr fagnar honum, huar sem hann kemr, vtan modir hans, hun grætr oaflatliga, þegar hvn sier hann. Miok þikir honum þetta undarligt, ok opt hvgsar hann her um, þar til at einn tima talar hann sua til modr sinnar: „Huat uelldr þui, fru min, segir hann, at þu ein hryggizt af minne frammferd, enn allir adrir glediazt Nu þætti mier þat likende, at þui avllu meir mundir þu glediazt ok fagna ok lofa gud, sem at ek er þier skylldari enn nockrum audrum.“ Fruin grætr at meirr, þott hun heyri þvilika eptirleitan. Sveinninn þikizt uita, at hier mun nockut mikit undir bva, ok leitar eptir med vitrleik þui framar ok segir sua: „Afskapligt mun þat synazt, segir hann, ef þitt modrbriost er sua grimt ok steinliga hart vid þitt eiginligt holld, at þu uillt eigi segia mier, ef ek ꜳ nockru þann hlut ath varazt, er þu ein matt mier kvnnikt giora.“ Med þuilikum ordum fær hann sua mikit at giort, at sv ueslug moder segir honum þetta allt med sarum grati.

Enn er sveinninn hefir heyrt þessa hluti, uerdr hann hliodr ok hugsar med ser sem uitr madr, huat likazt mune til orræda. Se þat uerdr honum fyrir eina nott, at hann fyrirlætr allt faudr sins godz ok flyr i brott af hans garde, fer sidann uida um laund ok finnr marga vitra menn at mali ok seigir þeim med hrygdar andvorpum sitt uandrædi, ok bidr þa fyrir guds ast leggia til med sier nockut hialprædi. Nu sem hann hefir um farit morg herod med miklum sueita ok erfide, enn finnr þo eigi þat er hann leitade, kemr hann i sialfa Romam ok finnr pafann, bodar honum sitt uandkvædi, ok bidr at hann sampinizt sem godr hirdir saudarins sivkdomi. Aullum fær mikillar hormungar þetta tilfelli ok þvilikt uandræde, enn þeim æ meiri sem naunginum uoru astrikare. Herra pavinn huggædis fullr leggr þat til af guds halfu ok hins heilaga Petri, at hann skrifar ut um haf til Jorsala byskups i Jorsalalandi, bidiande (ok) eigi sidr biodandi, at huat gott er hann mꜳ skal hann til leggia med vnga manne. Sem þessi bref ero gior, tekr hann postoliga blezan ok blitt ordlof, hefir sik brott or Romam ok stigr ꜳ skip, er geingr til Jorsala.

Nu þott hann væri gioruiligt manzefni, dasazt hann storliga af margfaulldum rekstri, uolke ok erfidi, ok finnr Jorsala byskup ok tiar honum letr virduligs herra pauans. Ok sem byskupinn hefir þeim vid tekit, upp brotid ok yfir lesit, er hann sua blezadr i sinu hiarta, at hann grætr sarliga ok sampinizt hinum unga manne bæde fyrir sal ok likama. Allt byskupsins raduneyti tarazt med hiartaligri godfysi, bidiandi sinn herra fyrir guds nafn, at hann leggi til hialparrad þessari aumri salu. Enn eptir hugsanartima tekr byskupinn þat rad, at hann kallar til sin þa menn, er hann uisse sidsamazta ok bezt gudi þionandi, hefir med þeim heilaga tracteran af vnga manzefni. Nu sem sagdr byskup sitr yfir sagdri radagiord, kemr honum i hug med gudligri tilvisan, at einn dyrdarsamligr einsetumadr uar langt i brott. Þessi agæti guds vin uar uel kunnr byskupi, hann hafdi fluit langt i brott fra audrum maunnum, fordandiz allann fleck hiegomligrar margmælgi. Hann uar sua elskadr af sialfum gudi, at huersdagliga taladi hann uid himneska eingla, ok þott hann uæri enn samteigndr holldinu hier ꜳ iardrike, var hans atferd ok hugar astundan aull i himiriki. Sua hafdi gud drottinn mikla ast ꜳ þessum manni, at hann uilldi eigi þaurf giorazt lata, at hans likamr mæddizt i sueita eda erfide, ok sendi honum huern dag sniohvitann braudleif til bordz, huar honum uinnr þaurf til dagligrar sadningar. Jafnann kom sa blezadr braudleifr ꜳ sama tima um middeigi. Kennimadr uar hann at uigslu ok hafdi hia sier alla þa hluti i einsetunni, sem hann þurfti til guds embættis. Ok þat stadfestizt med guds uilia i hugskoti byskupsins, at hann mundi senda hinn unga mann til fyrr sagdz guds uinar, þuiat hann truir efalaust, at þuilikir guds astuinir megu mikit uinna med sinum bænum. Hann skrifar bref til einsetumanzins med sætum ordum, at hann hialpi þeim unga manni ok frialsi af ouinarins valldi.

Nu sem þessi bref eru gior, hefir ungi madr sik til ferdar, ok tekr nu ꜳ sik at nyiu mykla mæding ok erfidi. Þessi uegr er storliga langr ok toruelldr yfirferdar, enn (hann) fer einn saman, ok er allt okunnikt, enn helldr stefnuveg, sem honum uar til sagt i fyrstu. Nu sem hann nalægizt herbergi einsetumanzins, uirdizt almattigr gud at senda sinn eingil fyrir honum at boda hans þarkuomu, med þeim hætti at tueir braudleifar uoru offradir til bordz ꜳ þeim degi, sem hinn ungi madr kemr at kuelldi. Einsetumadrinn þikizt ok vita, at nockr gestr mune koma med guds uilia, ok giorir þar fyrir margfalldar þackir uorum lausnara drottni Jesu Kristo. Þat bregdz ok eigi, þuiat hinn unge madr kemr af langri mædu ok gaungu ok erfidi. Enn husbondi tekr uid honum badum haundum, leidandi i sitt herbergi, sitia sidann badir samt ok talazt vid. Undrar hinn gamli madr storliga, huersu hinn ungi madr uar storliga uænn at alite, enn sniallr ok greiniligr i sinum frammburdi. Litla stund hafa þeir adr setid, enn ungi madr ber framm bref Jorsala byskups, ok les einsetumadr þau yfir, ok talar sidann til unga manz: „Hygg at, brodir minn, segir hann, hversu mikit myskunnar rad almattigs guds skin yfir þier. Hvadann af þat er audsynt, at hann vill þier hialpa ok þik til sin koma lata. Þui skulu uid risa upp badir samt ok bidia gud myskunnar, ok megum uid sua mest þiggia, at fꜳ þann mann at bidia fyrir ockr, er án duol þiggr allt af gudi eptir sinum uilia, su er guds modir skær ok ofleckut eilifliga blezut mær Maria, hvn er suo mikils ualldz ok uirdingar med almattigum gudi sinum syni, at hon drottnar ok yfirbydr alla heluitzka anda, ok sialfa heluitzka rekendr ok lasa mꜳ hun leysa med sinu ualldi. Þui farim uid til ok bidium hana med allri astundan, at hun standi framme ok brioti suira þins ouinar med sinu ogrligu uallde.“ Sua giora þeir, liggia ꜳ bænum ok bidia gud myskunnar ok blezada mey ok modr iungfru sanctam Mariam einkannligs arnadarordz. Nu kemr sua, at hinn haleitazti upprisudagr drottins uors Jesu Kristi er nalægr. Byzt einsetumadr til messu med tara uthelling mikilli, þuiat nu uill hann fornfæra fyrir unga manz frelsi, sua at fiandinn fai þadann af makliga sman ok suiuirding. Nu sem guds madr byzt til messunnar, er ungi madr storliga hræddr, þui skipar einsetumadrinn honum ꜳ adra haund sier, hlifandi honum med halfum likamanum.

Nu sem messan er sungin ok komit er at briota oblacionem, gripr diofullinn þann unga mann ok steypir nidr til heluitis. Enn er kennimadrinn skilr, huersu mikinn skada hann hefir bedit, at kumpan hans er brott tekinn, grætr sa guds madr ok vin akafliga, treystir med aullu megni, at mær allra meyia, heilog guds modir Maria, mun þeim unga manni uid hialpa. Ok giorir hun eilifliga blezut, sem hennar þionustumadr bidr. Hun duelr eigi myskunnina ok hialpina, helldr neytir hun rauksemdar ualldi, sua at hun frialsar sꜳl ok likama sueinsins allt af nedra heluiti, skipandi hann aptr i hina fyrre staudu vid alltarid, ok huggar sua guds mann af sinne sut med odualldri myskunn ok milldi, framar enn nockut mannligt hiarta megi greina. Ok sem prestrinn segir Pax uobiscum, er ungi madr aptr kominn ok suarar Et cum spiritu tuo. Uerda þeir nu fegnari enn fra megi segia, þuiat ungi madr frialsadvr af fiandans ualldi geingr nu gladr til alltaris ok bergir sins drottins likama, sætliga samlagadr drottinnligri hiord fyrir heilagrar guds modr arnadarord. Sidan bodar hann guds þionustumanni þat, sem hann hafdi skynsemi ꜳ komit i sinu brotthvarfi, at margar þvsundir manna hafdi hann sied brenna i heluitis elldi.

Enn ꜳ uidrkuæmiligum tima sneri sa ungi madr aptr sinne ferd med ordlofi ok sælli blezan þess dyrdliga guds uinar. Kemr nu gladr til Jorsala byskups ok bodar honum sinn fagnat, enn sidann heim til frænda sinna, ok huggar þa mikilliga af stormerki sier ueittrar myskunnar. Allir heyrandi menn þuilika hluti dasamandi, almatkan gud lofandi, sem sua miok er dyrkandi i uerkum sinnar milldi, lifandi ok rikiandi einn gud per omnia secula seculorum.

i og D

Kona gaf fianda born sitt

Einn gofvgr madr ok audigr atti mikils hattar kono, þeira hendr veittv iafnan nogliga olmvsv fatækvm monnvm. Ok sem þav hofdv getid morg born, ok þav vorv fullkomin at alldri, þa hetv þav gvdi ok hallda þadan af hreinlifvi. En avfvndsamr ovinr þoldi eigi þeira godlifnat, ok tendrar hann upp girnd karllmanzins til lostasemi vid sina hvsfrv, so at þav, sem sakir heilags kærleiks ok skirlifvis hofdv skilz sin ꜳ millvm, fravmdv nv þann hlvt, sem þav skylldv eigi, ꜳ drottinligri upprisvnott. Þessi madr [tendradizst medr elldi lostasemi til sinnar konv, mintizst hinnar fyrri fegrdar hennar. Konan ottazst miok ok asakar hann medr morgvm fỏgrvm ordvm, ok telr vm fyrir honvm, at hann se vminnigr sinna fyrri godra verka. Ok er hvn ser, at ekki fær ꜳ mot stadit, mællti hvn: „Sa getnadr, er ꜳ þessari nott verdr ockar ꜳ millum, se hann bỏluadr ok dioflinvm gefinn.“ Þav gatv ꜳ þeire nott son, ok er þat barn var fædt, var þat vndarliga fritt. Þessi sveinn, er lystiligr var at sia, [ox dagvoxstvm, hann var ok einkannliga næmr ꜳ allt, þat er honum var kent, ok miok var hann lofadr sakir sinnar tungv. Hans fadir geymdi eigi at, hversv hann hafdi þenna son getit, enn hans modir vissi, hvat er hvn hafdi talat.

Enn er þessi sveinn var tolf vetra gamall, var hann miok elskaðr af fỏðvr ok modvr. Nv vitrazst hans moðvr sa slægi hoggormr, er hvn hafdi þenna svein miok skiotliga gefit, ok mællti: „Vertv bvin at lvka mer ꜳ þridia ꜳri þat, sem þv hefir mer iatat.“ Af þessvm ordvm gret hvn dagliga af miklvm trega hiartans, minnandizst ꜳ þat vesla heit, ok gerir ymissa hlvti ser i hvg. Þessi vngi madr vndrazst, er lydrinn fagnar af hans þrifnadi, enn ein saman hans modir grætr iafnan hvern tima, er hun ser hann. Hann spyrr hana opt eptir þessum hlut, ok duelr hun leingi at segia. Vm sidir sem hann spyrr, segir hun sig hafa i hans getnadi gefit hann dioflinum. Þa flyrr þessi ungi madr brott vm nott fyrirlatandi alla þa hluti, sem fadir hans atti. Leitar hann nu miog angradr af þessu rꜳds af morgum vitrum monnum, at þeir gefi honum nytsamligt rad i suo miklum haska. Ok sem hann hafdi farit um morg lond ok herud finnandi eigi þat, sem hann leitadi, kemr hann i Romam, ok þadan ferr hann med brefum pafans til byskups Jorsalaborgar mæddr af longum weg. Ok er hann heyrir þenna hlut af honum, fellir hann tꜳr, ok allir þeir sem med honum woru, samharmandi vesold þessa unga mannz. Byskupinn safnar nu saman hinum beztum monnum i sinu byskupsdæmi, þeim sem hann matti, ok leitar af þeim rads, huersu likazt mun at hialpa þessum unga manni.

Einn heilagr madr war i einsetu skamt fra Jorsalaborg miok heimoligr þeim sama byskupi, hann flydi syn veralldarinnar fyrirlatandi likamligar krasir. Hann fæddizt dagliga vidr einglanna vidtal ok hafdi allan sinn hug ok astundan i himinriki. Helgir einglar færdu honum þa hluti, sem hann þurfti at hafa til guds þionustu ok heilags messusongs. Honum war ok ꜳ midium degi sent til fædzlu af himni braud sniofi huitara. Sem byskup hugsar eptir gerla, huersu hann mætti hellzt hialpa þessum sueini, stadfesti hann med ser, sem vitran baud, at senda sueininn þessum einsetumanni treystandi, at hann mun mega hialpa honum med sinum bænum. Kallar hann sueininn til sin ok sendir med honum til þessa helga mannz þa hluti, er vitni baru vm, at byskupinn bidr hann hialpa þessum sueini, huern er hans modir hafdi gefit dioflinum.

Sueinninn ferr nu einn samt ꜳ veginn. For fyrir honum guds eingill færandi þeim goda gamla manni tuau braud, þar sem hann var vanr adr at færa honum eitt. Guds madr, skiliandi at einnhuerr madr mundi eptir guds vilia þar skiott koma at eta med honum, gerdi þackir drottni allra hluta. Ok sem þessi ungi madr kom, tekr hann wid honum vndrandi miog hans fegrd ok ordfæri. En sidan hann hafdi yfir lesit þau bref, er byskupinn hafdi honum sent, mælti hann til hins unga mannz: „Geym at, brodir, ok tru milldi almattigs guds ok fulltingi hans modur. Hefir heilug iungfrv Maria valld yfir ollum illgiornum aundum megandi vppluka lasa heluitis ok þess inztu port. Bidium hana med ollu kostgæfi, at hun hialpi þier.“

A degi drottinligrar upprisu, þa er uti war sa timi, sem settr war til at gripa sueininn, færdi guds madr, sem hann war vanr, hina hialpsamliguztu forn holldz ok blods vors lausnara Jesu Kristz med tarum ok widrkomning hiartans til frelsis sueininum, eptir huerium er diofullinn beid at þarflausu. Enn þenna unga mann, er miok war ottandi, skipar hann milli sin ok alltarisins. Fiandinn greip sueininn litlu adr enn sagdizt i messunni Pax domini, ok for med hann til heluitis. Kennimadrinn skilr nu, at þessi ungi madr er brott gripinn af ouinum, ok harmar miok treystandi þa, at hin helgazta mærr allra meyia mundi hialpa þessum vnga manni. Hin millda iungfrv Maria duelr eigi hialpina, helldr frelsar hun likam ok ond sueinsins or hinu nedra heluiti ok skipar hann aptr i þann stad, sem hann var or tekinn, fyrir bæn guds modur. Ok sem hann segir Pax uobiscum, suarar hinn ungi madr: Et cum spiritu tuo. Sidan kennimadrinn hafdi gefit honum wors herra likam, segir hann þat, sem hann vissi, huersu hann hafdi frelstr werit. Hann sagdi, at morg þushundrvt voru eptir i heluiti, þadan sem guds modir tok hann. Eptir þat tekr hann heimferdarleyfi ok blezan af guds manni ok ferr gladr til Jorsalaborgar byskups, ok eptir þat kemr hann at hugga fodur sinn ok modur.

Worumzt, brædr, at gefa dioflinum, þeim er iafnan sitr vm wora ond, færi ꜳ oss at suikia med nockurum ordum eda verkum, þeim er oss ero skadsamlig, enn veitum med goduilia lof ok þackir, allt þat er wer megum, modur wors herra Jesu Kristz, þeiri sem buin er iafnan oss at hialpa til lofs vorum herra Jesu Kristo.

---

Fotnoter: