Gutaloven

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Forngutnisk Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif Svensk.gif


Gotlands gamle krønike
Cronica Guthilandorum


Gutaloven

Etter utgave av
Carl Johan Schlyter


1. Hier byrias lagh guta oc segia so at fyrstum

Þitta ir fyrst upp haf .i. lagum orum þet wir sculum naicca haiþnu oc iatta crisnu. Oc troa allir aann guþ alzvaldanda. Oc hann {hial} þar biþia þet hann unni os ar oc friþ sigr oc hailsu Oc þet et vir magin halda cristindomi orum Oc tro vari retri oc landi oru bygdu Oc vir magin huern dag þet sysla .i. allum giarningum Oc vilia orum. sum guþi sei dyrþ .i. Oc or sei mest þarf at beþi til lifs oc sialar


2. Af barnum

Þet ier nu þi nest at barn huert scal ala sum fyt verþr a landu oru oc ecki ut casta. §. 1. vita scal {huerium} [hueriun] cuna seng sina þann han .i. barn farum liggr fai miþ sir witnis cunur tuar. griþcunu Oc grancunu et barn vari datt burit Oc ai gingin hennar handa verc til §. 2. þa en frels cuna verþr at þi san et haan hafi barni spilt þa byti han þriar marcr þeghar sum þet cumbr upp firi kirciu menn. Vtan þi at ains et han hafi fyr scriptat sett mal Oc henni bieri lerþr maþr fult vitni um þa inni han script sina. En engin maþr a þar sac a þa en han dular oc cumbr mal upp firi þings menn. verþr han scir þa hafi han sinar þriar marcr af þaim sum hana vitr Oc symdar aiþ miþ siex mannum þa [en] han uerþr ful þa byti han þriar marcr socninnj En socn uindr syct þa en mal cumbr upp firi þings menn þa byti þriar marcr þingi Oc aþrar þriar proasti En haan at san verþr En cumbr mal upp firi alla lyþi. Oc uerþr han en siþan at san þa laupr i. tolf marcr viþr landa alla. hafr han ai fe at byta Þa flyi land Oc liggi huerium manni þriar marcr viþr sum hana hysir. eþa haimir eþa henni mat giefr. Þa hen han vil ai til aiz at ganga. þa ir han þau ful oc feld at þy mali Þa en hinir ganga atr mals sum hennj sac kendu. Oc uilia ai fram leggia þa sculu men hana saclausa dyma. Oc skira þes mals En þair symin hana miþ aiþum. Oc takin hennj orþ af baki sum a legþu Þa en {a} gangr viþr et han moþr var Oc callr barn vari datt burit. Þa þarf ai henni fe fram leggia. En men vilia hennj mistroa um Oc engar hafr han ujtnis cunur þar sum mjþ hennj varu þa en han .i. barnfarum war §. 3. þa en ambætnu manz uerþr slict mal kient Þa leggir engin hennj maira fe fram þan siex oyra penninga. Þa en han verþr ful. þa byti drotin firj hana siex oyra penninga. Oc leggi a bac hennj siex vintir sen malj ier intir


3. aff tiunt

Þet ier nu þi nest et þar a huer tiþir hafa tiunt til fyra sum han kirchiu hafr garra. Oc bol var af anduerþu til scurat þan prestr a firir hanum allan cristindom at veita. huart sum hann viþir þarf arla eþa siþla §. 1. So iru allir menn um satir. et firj mariu messu i. fastu scal huer maþr hafa tiunt sina fram reida beþi {lerlum} [lerþum] mannj sin luta. Oc kirchiu sen. j. rauki a huer maþr tiunta. Þa ma engin þet segia firir et ai sej tiunt berþ sen mariu messa cumbr En eptir mariu messu þa scal prestr lysa um þria sunnudaga En a fiarþa kirchiu durum atr luca oc tiþr hepta firi kirchiu mannum til þes tima at tiunt ier all fram raid: Oc þriar marcr fylgia af þaim mannj sum aj vildj fyr tiunt sina fram raiþa þitta aigu allir sykia saman Oc allir aigu at hafa. Sogna menn aigu {þriþiunt} [þriþiung] Oc kirchia þriþiung oc þriþiung prestr §. 2. Þa en laigulenningar far bort meþ tiunt oguldnj af socn Oc .i. andra. þa sekr hann sic þrim marcum uiþr prest Oc kirchiu. Oc kirchiu men Oc fyri en þau tiunt sina atr þau et siþar sei §. 3. Þa en nequar vill siir kirchiu giera at mariu maki þan hann fyr hafþi. þa scal hann giera af nju lutum En {kir} tiunt scal iemvel kirchia hafa sen lut sum prestr senn. þar til et hin nya ier vigþ En siþan scal hann þar giefa tiunt sum hann kirchiu gierþi snimst. Ai man hann siþan atr laupa til fornu En hanna andra hafr gart nya Oc ai man hann ganga fran hinnj fornu. oc til nyu siþar þan a þaim daghj sum biscupr legþi wigslir a þa en þaim tacr schilia. um þegar um fyrsta ar eþa annat. þa acsl sielf vita miþ aiþi Oc kirchiu mannum tuem þaim sum hinjr vilia til nemna at {þann} [hann] þar .i. krichiu gerþ vari oc .i. wigslum Oc .i. allum lutum so sum andrir kirchiu menn þa en fram iru gangnir þrir uintr eþa þrim maira þa scal hann hafa beþj kirchimanna vitnj et hann þar miþ þaim .i. gierþ vari Oc prest senz vitnj et hann oc tiunt hafi þar esiþan hanum af fyrþa so sum huer annara kirchiu manna §. 4. Þa en maþr laigir acr eþa engi yr annari {sons} {socn} kirchiu socn Oc iru engun hus a. þa scal hann corn tiunt querra laifa. þar sum acr var til scuraþr En hoy eþa umbla þa fyri hann haim Oc giefi þaim prestj tiunt af sum hann {syþir} [sykir] tiþir at Oc allan cristindom hafr takit af þa en hus iru a þa scal alt quert laifa. hafi þan prestr tiunt af sum þar at kirchiu sitit Jem vel a þaun kirchia sen lut sum prestr senn


4. aff blotan

Þet ier nu þy nest at blotir iru mannum mier firj buþni Oc fyrnsca all þaun sum haiþnu fylgir Engin ma haita a huathci a hult eþa hauga. eþa haþin guþ. huatki avi {etþa} [eþa] stafgarþa Þa en nequar verþr at þi sandr oc laiþas hanum so vitni a hand et hann hafi haizl nequara þa miþ mati eþa miþ dryckiu senni sum at fylgir cristnum siþi þa ir hann sacr at þrim marcum viþr kirchiu menn En þair syct vinna. Þitta aigu allir sykia saman Oc allir aigu at hafa prestr oc kirchia oc kirchiumenn Þa en venzl ir hanum a hendi þa standi hann firi meþ siex manna aiþj Þa en kirchiu menn vinna ai syct oc cumbr þet upp firi þings menn þa veris hann en miþ siex manna aiþi Eþa byti III marcr þingi Tha en þet upp cumbr firi landa alla þa byti tolf marcr landi en hann ai vindr miþ tolf manna aiþi firi standith


5. af prestum. oc prest cunum. oc þaira barnvm

Þet ir nu nest et prestr oc prest cuna Oc prest barn lerþ þa iru slic at sleg oc at drapi oc at allum lutum sum bonda barn En hin olerþu fulgin moþur cynj sinu §. 1. Hittir maþr {le} sacar at giera {leþr} [lerþr] eþa olerþr þa byti engin frammar firi annan þan hans custr vindr at


6. af helgum daghum

Þitta ir nu þi nest at daga aigu menn alla helga halda þa sum biscupar hafa helga buþit. oc allir menn hafa wiþr takit. Engin scal annat were at gierra um sunnudag. Eþa annan helgan dagh vtan tiþir at hafa. Eþa guz þianistu at lyþa oc luf hafa at riþa um bo sett. seen messa ier sungin. eþa tiþir iru hafdar §. 1. ai ma mandr maira a vagnj haua wm sunnudagh þan {gu} punz þunga eptir yxna oyk. Oc halfs eptir hesti. Þa en maira hafr þa man halda lassi hans til siex oyra oc þau byti hann siex oyra firi helgis brut. vtan þi at ains et nauþ sinar til gangin. Oc {leþr} [lerþr] maþr verþi at spyrþr. þa man hann asia huat sum til þrengr. oc lufa i kirchiu sonch senni. So et maþr verþi ai {þair} [þar] clandaþr ella a vittr vm {gar} Þa en wiþari wil aca þa laiti hann e viþr þann lerþan mann firi siir sum kirchiu socnninar a wal. en hann wil o wittr vera §. 2. Til caupungs ier mannj lufat at aca miþ garlacum maþnaþi. vstum. Oc smieri. Oc allum mielcmati. fiscum. Oc fulgum. eþa soyþum þaim sum þa al a torghi selia. miþ bacaþu brauþi Oc ai meþ mieli Eþa cornj Oc ai miþ varu annari. vtan hann hetj viþr beþi lassi. oc siex oyrum. sac. a halfa þann sum taki. En halfa prestr Oc kirchiu menn þair sum hann þa war .i. staþin þa en hann miþ var takin. §. 3. Þa en maþr riþr oc raiþr burþj þa ma ai þan mann clanda eþa sacan vm giara. En hann sielfr sitr a baki þa en hann hafr rus .i. tughi. eþa lajþir miþ byrþi þa ir byrþ þaun tyc {sielum} [schielum]. þear sum halfu pundi ier maira Oc þau fylgia en siex oyrar helgis brut §. 4. verþr frels maþr eþa cuna a verki takin vm {m} sunnudagh eþa annan helghan dagh. þa ier tyct werc þet alt sum þaun þa .i. handum hafa Oc liggi þau wiþr siex oyra aviti firi helghis brut. þet a oc halft þan sum tacr. En halft a prestr. Oc kirchia Oc kirchiu menn §. 5. verþr þrel eþa ambatn manz vm helgan dagh a verki takin þa bytir drotin firi þaim þria oyra En þaun yrkin. þria vintr sen mali ir intir


7. Af munca aigum

Þet ier nu þi nest en nequar verþr at þi sandr {en} et hann haggr scogha firi muncum. Eþa garþa niþr leggir. eþa nequan main gierir viþr þa eþa þairar aigur. þa liggir hanum wiþr bann Oc bot halfu mairi þan bonda milli Oc hafi byt firi þet fyrsta þing sum þar varþr nest eptir Þa en þings at biþar þa liggia viþr þriar marcr landa sac. oc þau byti hann viþir þa at lagum. þau et siþar sei. §. 1. Þa en nequar maþr giefr sic til clostrs barna lausan. Þa valdi sielfr aign sennj. huatki ma hana selia eþa schipta miþan hann lifr Þa en hann doyr þa stez {þrinþiungr} [þriþiungr] quer .i. clostri. En tueir lutir ganga atr vndir niþia þa en hann barn a þa waldi hafut luth sinum §. 2. Þa en verelz maþr wil aign til clostrs giefa eþa til kirchiur þa giefi tiunda luth af iorþ aign sennj Oc ai frammar vtan þi at ains et niþiar lufin


8. af mann helgh

Þet ier nu þy nest et mannhelg a standa um dahga þa alla sum verchhelgir iru. fran þi et sol setr vm aftun oc til þes et lysir a þriþia dygri Fiurtan daghar .i. iaulum iru i friþ tacnir. Siau wicur .i. fastu. Oc all pasca vica. þrir gangdahar Oc all helghudaga vica Drepr þu mann a þaim firþi þa byt þriar marcr Sargar þu mann byt tolf oyra. Slar þu miþ stangu eþa yxar hambri byt siex oyra Nycchir þu mannj. eþa rindr. eþa .i. har tacr. eþa miþ nefna slar. þa byt þria oyra En i raiþi ir gart Firi þrel bytir ai frammar þan þria oyra. En hann bloþugt gierir þar scal e byta sum gart ir. En ai þar sum hinn ier sum gierþi §. 1. Prestr a tiþir hepta Oc kirckiu durum atr luca firir allum þaim sum guz helg hafa brutith. Miþ þi eth e fylgir bann helgis bruti. Þa scal yr bannj sla þegar so ir byr sum lagh segia. Oc kirchiu mannum þyckir raþ vera Allir aigu sac sykia saman Oc allir aigu at hafa. Socna menn aighu þriþiung i sac en annan kirchia Oc þriþia prestr {hurvitna} [hurvina] sum ai cumbr landa sac .i. En landa sac cumbr huerghi i helgis brut vtan þi at ains et mandr verþi i kirchiu drepin þa liggia fiauratigi marcr viþr þet ir landa sac þar a proastr þriar marcr af firi banz mall §. 2. Kirchiur iru allar iem helgar a landi en mandr verþr {vengin} [vegin] .i. En kirchiugarþar iru þrir helghastir .i. lagh tacnir Þar sculu sakir menn helg hafa jem wel .i. prest garþi sum .i. kirkiugarþi þar liggia wiþr fiaurtighi marcr. En sacr mandr verþr {fangin} [vegin] .i. þairi helg En sakir allar andrar þar sum smerj ieru oc ai cumbr landa sac .i. þa aighu kirchiu menn þriþiung. yr. en kirkia ann luth Oc ann prestr Slar þu mann .i. kirkiu meþ stangu eþa yxar hambri. eþa sargar .j. kirchiugarþi þar liggia siex marcr wiþr Slar þu mann miþ nefa .j. kirchiu. eþa schiautr þu manni eþa .j. har tacr Eþa .j. kirchiugarþi miþ stangu slar. eþa yxar hambri. þar liggia wiþr þriar marcr Slar þu mann miþ nefa .j. kirchiugarþj eþa tacr þu mann .j. har. þar liggia wiþr tolf oyrar helgis brut Þann .a. e. wigslum syrgia sum wigslir hafr brutit Oc þar schirt giera sum hann o schirt gierþi meþ þrim marcum


9. af aldra manna friþi

Nv iru enn friþr andrir tuer þair sum mestu varþa et menn ulu mannhelg halda. þar liggr ai bann wiþr. oc ai biscup sac vtan þy at ains. et þet verþi a helgum dagj gart. þet ier aldra manna friþr. laupar .a. fiurtan natum eptir pascar. oc fem natum eptir miþssuumar Oc standr a tiu netr. oc tiu daga at huaru bragþi. laupr vm sola vpp gang. beþi af. oc a. {Depr} [Drepr] þu mann a þaim friþi. þa byt so miclu vereldi wiþr landa alla sum hinn ier dyr sum þu drapt. banda haldr þir engun fyr þan þu {butr} [byt] hafr. Sargar þu mann eþa ber a þaim friþi. þa byt þriar marcr A þaim friþi ma engin firi andrum {spilla} [spiella] huatki hus eþa garþa. vtan hann sei sacr at þrim marcum.


10. Af warfriþi

Nv ier enn warfriþr siþan hann laupr a halfum manaþi firi aldra manna seþir. Oc standr a halfan manaþ eptir. A þaim friþi ma engin wirþa firi andrum huatkin hest eþa vxa miþ þy et bondi þarf þa huern dag a acrum hafa vtan hann sei sacr at þrim marcum Þa en gield ir manna millan oc ier lagrytt til gielz. þa wirþin annat bo hans soyiþi eþa cust. oc ai orta soyþi sum hann þa viþr þarf


11. af þingfriþi

Þar ier enn siþan þingfriþr manna þings menn aigu þingfriþ sykia Tacr þu mann .j. har. Eþa meþ nefa slar .a. þingi. þa byt þriar marcr firi þingfriþ. Oc þau lagha bytr Slar þu mann miþ stangu. eþa yxar hambri eþa sar vaitr. byt þriar marcr. Drepr þu mann eþa hagg vaitr byt siex marcr. vtan þy at ains et mandr verþi at hemdum {drepi } [drepin] §. 1. Ai ma sacr maþr þingfriþi vm troysta. en ai ier aldra manna friþr


12. af haim friþi

Þa ir enn huerium mannj haima friþr siþan Drepr þu mann haima .j. garþi sinum eþa af hagg veitr. þa byt tolf marcr wiþr landa alla. oc andrar tolf hanum. Oc þau wereldi. Slar þu mann miþ stangu eþa yxar hambri Eþa sar veitr. þa byt þriar marcar hanum. oc andrar þriar mogha. oc þau laga bytr §. 1. verþr husbondi berþr .j. garþj sinum. haima eþa flaira fulc. þa tacr þann ann {haim soin} [haim socn] sum hoygstr ir oc ai flairin. En all sculu hafa lagha bytr


13. Af mandrapi

Þet ier nu þy nest en so illa cann bieras miþ fianda raþi et mandr hittr mann at drepa. þa scal flya miþ hanum faþir. oc sun. oc broþir. Þa en ai iru þair {sti} til. þa flyin miþ hanum nestu niþiar vm fiauratigj netr til þairj kirchiur sum allir menn hafa helg. j takkit. þet ir farþeim. oc þingsteþj oc atlingabo. þar scal hafa helg. oc heli so .j. prest garþi sum .j. kirchiugarþi. En siþan þet ier vt gangit. þa riþi þengat sum hann bandu will hafa dragit. oc dragj vm haim þorp þry. Oc so lang a scoga fran haimþorpum þaim þrim et. .j. miþiu mytis fran andrum haimþorpum sum annat vegscogs liggia En hann loyfi far af þaim sum aign aighu Ai ma bandu draga vm þing eþa caupung oc ai vm kirchiu maira þan aina. þa sum hann tilsykir. hafi siþan helg .j. bandu sinnj. oc sii wiþr annar. Oc dragi .e. a þaim friþi sum nestr ier eptir pascar. En þar til haldr hanum banda þaun sum hann þa drog. en hann vandreþi hafþi ny gart. þet calla menn vatu bandu Þaun banda sum dragin standr vm atmeli hana ma engin lasta sen atmeli ir vtj. §. 1. En mandr hafi sielfsvald vera .i. bandu sennj. eþa fara ut lendis til helgra manna sinar {synar} [syndir] at byta. hafi atta daga frest til schips at fara. oc fari so .j. friþi pilagrims ferþ sina. Oc þegar hann atr cumbr. þa hafi oc atta daga frest fara atr til bandur sennjr .j. friþj §. 2. Þa en mandr gierir til sacar .j. kirchiu socn þairi sum hann bor .j. þa flyj hann yr þairi. oc dragi annan steþ bandu. oc þau þar sum huatki bor .j. moþir eþa dotir eþa systir Kirchiu þa syki hann þau andra miþan firi þy so et ai magu þair beþir til annir at fara Tiunt þa fyri hann halfa þar sum hann tiþir sykir. En half liggi quer at þairi kirchiu sum hanns bol war til scurat §. 3. Þa en mandr gierir sacar .j. haim þorpi þi sama sum hann bor .j. þa flyi hann þegar þeþan {þengat} oc dregi annan steþ bandu En hann friþ wil hafa. meþ þy et ai magu þair beþir .j. ainv haimþorpi boa §. 4. Þa en ogutnjscr maþr drepr ogutnjscan mann. þa dragi so bandu sum {gufniscr} [gutniscr]. En hann a boli sielfs sins bor a gutlandi §. 5. Biauþi bot mannj en hann orkar sen atmelj ir ut gangit oc latj at meli {ai} [a] milli. oc biauþi þrysuar vm þry ar. En hinn sei mandr oc {sem} scemdr þau en hann taki at fyrsta sinnj. þegar buþit verþr. Þa en hann wil ai taka at fyrsta sinnj. oc ai at andrv þa taki hann at þriþia. sen þry ar iru vt gangin wil hann ai þa taka. þa scal biera a þing firi alla lyþi. Taki en þar en hann wil. Þa en hann ai wil þa raþin allir lyþir firi fe en hann sei mandr {o sacar} [o sacr]. Þa en hinn callar ai vera frest liþin. en hann callar vara liþin sum vereldi biauþr. þa hafr þann vitorþ sum liþit callar miþ þrim þaira manna schiellum sum miþ hanum at garþi waru Oc bot {þrysuar buþu} [buþu þrysuar] vm þry ar. Oc viti þet miþ tolf manna aiþi. et .e. wari at meli a millum latit. Þa en mandr wil ai vereldi {byta} [biauþa]. oc frestr iru allar liþnar. þa scal land hann friþlausan dyma. oc til dags vm manaþa frest vereldi vtretta. oc hann sacan at siex marcum silfs viþr mals aiganda. oc aþrar siex landi. So liggi oc þaim viþr sum ai haldr bandu sina. þar gangj oc engun byn firir et ai sculi alt upp takas


14. Af lutnum sacum

En vm lutnar sakir eptir faþur. Eþa broþur. eþa niþia. þa aigu allir wiþr at sia þar til et þair orca vereldi biauþa. En hinn taki þegar. en hann wil. oc veri mandr o schemdr Þa en hann at wil so brat taka. þa scal biauþa hanum þrysuar til iemlanga biera. oc siþan a þing firi alla lyþi taki þar en hann wil eþa raþin allir lyþir firir fe en þair sein {osacakir} [osakir] §. 1. Uela tueir vm eþa flairin oc drepa ann mann. þa hafin þair allir aina bandu þar til {enn} et ann tacr viþr bana §. 2. All þaun sum lutu aigu liauta. oc wilia hemna firi vngan oformaga. þa ir þet hemnat sum nequar af þaim hemnar firi hann huart sum heldr ir quindis maþr eþa kerldis. þaun hemd standr so sum hann sielfr hemnj Þaun warþa oc vereldi upp taka en erfingi ir vngr sen at þi mali ir cumit. et hinn ma biauþa oc yr sacum loysas sum .j. hafr varit §. 3. þa enn {gustniskir} [gutniskir] maþr drepr ogutniscan mann oc orcar vereldi biauþa þa þarf hann huatki vegsl eþa bandur §. 4. þa enn ogutnischir maþr drepr gutniscan mann þa haldir ai hanum banda. vtan þi at ains et hann vereldi vinnj buþit. §. 5. Þa en oformagi verþr mannj at bana þa ir byt at tolf marcum silfs §. 6. Þa en cuna hafandi verþr vegin miþ barnj oc orca menn aiþum vppi halda en barn vari hennj quict .j. quiþj þa vitj þet hennar husbondi en hann ir til ier {hua} han [ai] til þa vitj þann sum hennj ier ner cumnastr miþ þrim bolfastum mannum gutnjscum at samv socn. oc þar til so margum et tolf sein allir hennj iem burnir. þa {bytis} [bytir] barnit at tolf marcum silfs oburit en hana at fullu vereldi


15. Af wereldi manna

Nu iru enn fram vereldi manna Gutniscs manz vereldi bytis at þrim marcum gulz. En hann it at dauþum drepin Aldra annara manna vereldi bytis at tiu marcum silfs. vtan þrels vereldi at halffemtj marc penninga §. 1. Tacr {gufniscr} [gutniscr] maþr ogutnisca cunu. þa bytis hann at fullu. vereldi sinu. En barn fylgin feþrnj sinu at vereldi Tacr o gutniscr maþr gutnisca cunv. þa varj huart þaira at vereldi sinu En barn {fulgin} [fylgin] feþrnj at vereldj


16. af banda wereldi

Gutniscs manz banda vereldi iru tolf marcr silfs. en ogutniscs manz at fem marcum silfs. oc þrels at siex oyrum pennjnga. §. 1. Allir iru iemnir at botum þar til et lima lytj can j cuma. þa en lima lyti cumbr .i. þa ier ogutniscs manz hand eþa fotr byt at tiv marcum penninga. oc so all annur misletj sum at vereldum bytas. §. 2. Drepr þrel manz mann gutniscan. þa taki drotin oc laiþi hanum bana bundnan .i. garþ firi fiauratigj nata. oc niv marcr {filfs} [silfs] miþ. þa en ai ier banj til þa gieldi tolf marcr silfs oc ai maira þa en þrel drepr ogutniscan mann þa byti drotin firj hann tuar marcr silfs. oc laiþi bana butnan .j. garþ fjri fiauratigi nata þa en ai ir banj til. þa bytj hann fem marcr silfs Oc vinnj hanum siex manna aiþ et hann huatki varj .j. þaim scaþa raþandi eþa valdandi vindr ai drotin aiþi uppi haldit þa bytj fult vereldi. beþi gutniscan oc ogutniscan þa en þrel drepr þrell þa vindr ai mann noygat til þes et hann giefj bana at botum en halffemtj marc pennjnga ir. i. buþi En þrel þan sum ort hafr mala þa taki {flelsj} [frelsj] firi kirchiu durum miþ socna manna witnum oc siþan varþr þrell siir sielfr huat sum hann gierir


17. af osoyþum

Vxj fastr oc fem vittra gamal bierir oc mannj tolf marca sac .j. garþ en hann verþr mannj at bana §. 1. Hest all binda En til bonda cumbr at fiarþa staurgulfi fran liþstucki oc fiuggur stig fran durum manz þa varþar ai vtan frembra foti manninerar oc tannum en hann bitz þa en þu j garþ far eþa til cletis þa bint viþr gafl. eþa bac vegg. þa varþar þu ai frammar þan aþans var telt. §. 2. Galtr ir at þriþia en hann hafr þria vintra fastr gangit §. 3. Hundr ir at fiarþa hanum varþar .e. vm alt en scaþa gierir aighi þan sum wil. §. 4. þaim fiaurum oqueþins vitum varþar huer maþr .i. garþi sinum viþr tolf marca silfs sac þa en oqueþins vitr verþr sueverþarj manni at bana þan gutniscum þa falla e tueir lutir af vereldi hanns en þriþiung byti hiin sum soyþin a. þet calla menn crafar vereldi. En oqueþins vitr verþr mannj at bana eþa lestir mann at limum þet al creifia oc ai hemna. lagryþia til sum til annara gieldeta þa en oqueþins vitr vaitir mannj sar eþa lastj þa fallin e tueir lutir af bot En þriþiung bytir hin sum soyþin a. firi vtan hund bit þa bytir tanna spur huer at tuem oyrum til fiugura


18. ber maþr cunu

Ber maþr cunu so at barn spillis o burit. oc hafr þau quict .i. quiþi verit. þa bytir halfu vereldi. þa en han kiennir þet mannj en hann dular. þa bindi han hann viþr miþ tuem viþnum þaim sum hann sic {scircsutaþi} [scirscutaþi] firir a þriþia dygri et han {ber} [berþ] vari. eþa þaim sum viþr waru. oc þau bol fastum oc tueim quinna vitnum et barn vari siþan datt burit sen han var berþ oc viti þet sielf miþ siex þiauþa aiþi et þet quict vari §. 1. Cuna scal barns at gieta at mungatj hueriu leggi .j. kietta oc hafi ner sir. eþa hafj barn .j. knium eþa leggi .j. seng. Oc liggi sielf ner. So scal {huerium} [hueriun] cuna vm þria vintra barnj gezlu veita þa en nequar mandr verþr miþ waþa .j. þairu gezlu barnj at bana þa bytir hann vereldi fullu þa en cuna leggir barn a gulf niþr eþa i setj verþa laust eþa leggir .j. seng. oc varþr laust þa ir barn o byt huat sum helzt can at cuma þa en cuna gangr þar miþ barnj .i. seng sum druncnir menn liggia firir oc cufnar barn .j. þrangi. eþa miþ cleþum. þa ir þau barn obyt. þau et han liggi sielf ner.


19. af sarum

Gierir maþr mannj sar att eþa flairin mundar diaupt. þa byti mund huern at half marc til atta marca beþi a diauplaic oc a langlaic. oc halfu minna en ai ir mundar diaupt oc þau þarf lekis schep wiþr §. 1. þan maþr sum firj sarum verþr þa hafi witni at tuem raþ mannum .j. sama hunderi oc ains lanz domera af sama siettungi oc sueri sielfr miþ siex mannvm miþ þaira vitnum. vtan þaira aiþ en bot ir mairi þan þriar marcr þa en þriar marcr iru eþa þrim minna. þa ier þriggia manna aiþr þa en hann flairj sar hafr. þa suerj hann huat hann vil a ann eþa flairin oc þau til sama bota §. 2. all hulserj iru byt at marc silfs §. 3. Sargar maþr mann miþ knifi. þa bytir tuar marcr silfs §. 4. {Kastar} [Castar] maþr at mannj miþ stainj eþa andru nequaru oc far sar af þa bytir þriar marcr §. 5. {Varder maþr Berþer} [Uerþr maþr berþr] miþ luca haggum so et synir slegir iru. þa bytir half marc huern slegh til fiugura oc þau miþ sama witnum sum til sara §. 6. ier mandr sargaþr ginum nas eþa ver þa bytir tueim marcum pennjnga. oc þau litvan en atr it groit ier ypit so et ai cann hailna. þa iru fullar mestu bytr. en oyra halfu minna Ma er eþa litvan sia yfir þuera gatu sum ai hyl hattr eþa hufa. millan barz eþa brunar. þa bytir half marc silfs þa en sia ma yfir þuert mot. þa ir marc silfs oc þau sara bytr §. 7. Suarþ sprang bytr at marc penninga Schin hiernschal. þa bytir. tuar marcr penninga En ier hiern scal suigin eþa {eþa} rimnin. þa ir marc silfs Sis a. himin eþa hinna. þa ir byt. at tueim marcum silfs §. 8. Bain huert sum .i. scalu scieldr ier byt. at marc {silfs} penninga. til fygura baina §. 9. Huaifi bain huer sum bier elna langan þraþ ifir fem elna huauga ri. ir byt at tuem marcum penninga huert til fiugura baina §. 10. Fingir huert ir byt. at .IIII. marcum pennjnga. en þet af ir {þumlingir} [þumlingr] at tuem marcum silfs þa en fingr ir liþ starct so et engin ir fengir at þa ir byt so sum af sei §. 11. þa en mandr ir at annj hendi lestr. Oc ma þau halda .a. suerþi eþa siclj oc vindr ai vapnj vppi vegit þa ir byt at II marcum silfs §. 12. þa en sundr ier þan hels eþa nacca [þa ir byt at II marcum silfs]. §. 13. þa ir oc byt at II marcum pennjnga. en han af ir §. 14. þa en af ir hand eþa fotr eþa auga uti þa ir byt. at siex marcum silfs huert þaira §. 15. þa en mandr laicr at mannj. oc haggr af beþar handr. eþa beþa fytr. eþa {a} beþin augun ut stingr. Oc lifr mandr en siþan. þa byti tolf marcr silfs huert þaira. §. 16. Þa en nasar iru scurnar af mannj so et hann ma ai veria sicli eþa snori. þa bytir oc at {tolfs} [tolf] marcum silfs §. 17. Þa en tunga verþr dragin ut af hafþi. oc af scurin so et ai ma mals wiþr at njauta. þa ir oc byt. at tolf marcum silfs. §. 18. Þa en mandr verþr lestr at scapum so et hann ma ai barns faþir vera. þa ir byt at siex marcum silfs. vignjaurj huar þa en beþir iru lestr. þa ir byt at tolf marcum silfs þa en ir af miþ scapti. so et mandr. ma ai hugunda njauta vtan sitiandi sum {cuma} [cuna]. þa ir byt . at XVIII marcum silfs. §. 19. Rif huert bytir at II marcum til fivgura rifia. §. 20. Tielgia .j. hendi. eþa fotj. ir byt at marc pennjnga. Þa en maira bain ir sundr. þa ir byt at marc silfs. so foz sum handar. En lasta laust ir atr hailt. Þa en lima lastir fylgia. þa bytir II marcr silfs. §. 21. hafr mandr syna. slegi a hendi. oc segr hana o nyta wara. þa viti miþ samu vitnum sum til sara. þa en ai iru synjr slagir. þa hafi þan vtiorþ sum vers. §. 22. þet ir handa lestr minstr. En ai ma þula varmt eþa calt. so sum fyr. þet ir byt. at marc pennjnga. oc vitj sielfr mjþ ain syri. §. 23. Jer lyþi lustit mannj yr hafþi miþ synum slegum. et hann huatki hoyrir. hund .j. bandi. eþa hanna a vagla. Eþa mann en hann .a. durum callar. þa ir byt. at .XII. markum silfs. oc viti sielfr. miþ. {wi} siex manna aiþi. oc miþ samv vitnum sum til sara þa en mandr verþr ainv oyra at lyþi lestr. so et hanna ecki hoyrir miþ þi en hann haldr firi andru. þa ir byt. at .VI. Marcum silfs. §. 24. þa en oyra verþr mannj af hagguit. þa ir byt. at marc silfs. En verþr oyra lyt {lyt}. þa bytir at tueim marcum pennjnga. §. 25. Slar þu mannj tendr yr hafþi. þa bytir þu so huern sum hann dyrir ir. yfru fremstu tua. bytir at tueim marcum pennjnga huarn. En þa tua sum þar sitia nest. at marc pennjnga huarn En siþan huern. at marc pennjnga huarn. miþ bitum oc allu. En njþru tendr alla halfru legra ut oc ut §. 26. Tacr þu mannj .j. harr miþ annj hendi. byt tua. oyra. Tacr þu miþ baþum. byt half marc. §. 27. Nyckir þu mannj byt tua oyra. Schiautr þv mannj. byt tua oyra §. 28. Slar þu manni mungat .j. angun. þa byt þunca. atta ertaugar. §. 29. Sparcar þu mann byt tua oyra. §. 30. Slar þu mann miþ nefa byt tua oyra. gangr þu viþr ainum þa hafi hann vitorþ til fygura slegha. gangr þu ai viþr þa haf þu vitorþ sum vers. §. 31. Slar þu mann miþ stangu. byt half marc. huert hagg. til tyggia marca. frammar bytir ai mandr fe sinu firi luca hagg. vtan lastir fylgin. þet iru lag guta. §. 32. Schieg manz bytir so sum annur hardrag loyski þet sum fingir ma a setia {þa} bytis {half marc} VIII ertaugar þa en tu ma a setia. þa bytis half marc. þa en þumling latr til at þriþia. þa ir byt. at Marc pennjnga. þa en loyski ir so mikit et lofa ma a leggia. þa iru tuar marcr pennjnga. þa en huert har ir af þa bytir at marc silfs. En frammar bytir ai þau et huert har sei af dregit þa en torfa ier mannj af hafþi haggvin þa ir byt at marc silfs §. 33. Scainir þu cleþi manz. þa byt ifircleþi at oyri. Curtil at tueim oyrum. licvara. at atta ertaugum oc {giert] [gier] alt hailt cleþi manz oc iem gut sum þet fyr war licvara callar serc. oc scyrtu. broc. oc hatt manz. þaun iru all iem dyr. huert þaira sum scaint verþr. þa en a harund cumbr. oc verþr sar. þa bytir þu beþi sar oc cleþi §. 34. Sari scal maþr varþa ypnu til iem langa. oc aina nat §. 35. Uerþr maþr berþr miþ luca haggum. oc liggr .j. seng samu so et hann ai gangr uppi millan. so far þau forschiel. þa hafj fiugura bolfasta manna vitnj. oc þriggia domera af sama siettungj. oc þar til so marga et tolf sein þa en hann aj far forschiel. þa hafi hans aruj vitorþ miþ samu vitnum. En gangr hann vppi mjllan. þa hafi vitorþ sum vers §. 36. Gierir maþr mannj vegþuera. tacr riþandi mann .j. baizl. eþa gangandi mann .j. acslar oc vendir vm at gatv sennj. þa bytir þunca. VIII ertaugr. En gierir hann mannj vald. oc latr lengr fylgia. þa bytir þriar marcr hanum firi vald. co aþrar þriar moga §. 37. Bers þrell manz viþr mann frelsan. þa hafi .e. hann hag tu gin ainv. þa ier þaira millan iemt þa en þrell fal flairi þan tu gin ainv. þa ir byttr slegr huer at tueim oyrum til fygura þa en hin frelsi far flairi hag þan att gin tueim þa ir hanum byt. at half marc huert til fygura. þa en þrel far nych eþa ryst. eþa rind. þa ir .e. hanum byt halfu sueuerþari þan frelsum. þa en .j. sara far cumbr. þa bytir iemdyrt sum frelsum til þriggia marca oc ai frammar. þunca bytir engin þreli. oc engum bytr oc þrel þunca §. 38. þar sum gangs .j. garþi. þa liautin njþiar hafuþ lut sum a fiarþa mann. en fiarrar ier. þa taki attunda lut siþan gield iru guldin. En quindi taki slict yr garþi sum hann .j. hafþi en þet scrjfat ier .j. fyrsta arj. ier þet ai scrifat þa hafi garþin vitorþ.


20. Af allum lutum

En oformagar iru vngir eptir {dau} faþur dauþan. oc iru synir magandi menn. þa ma ai han elzti viþr hin yngsta. þau et noyþas {takis} [taki] fyr þan hann ir magandi. noytin af allu oschiptu þar til et hann ir femtan ara gamal. siþan taki hann viþr sciauþu. oc scalum. oc liatar firir sir huer en þair ai wilia lengr saman vera. þa en so takr noyþas et iorþ verþr til fyþyr selia fyr þan allir sein magandi. þa al festa aldra iemt. oc [ai] at fastu selia so elzta sum yngsta vtan þy at ains ai e nequar taki vngan oformaga til sina. huat sum hann heldr ier quindis maþr eþa kerldis. oc giefi hanum fyþu þar til et hann ir magandi. þa haldr hann innj sinum luta þau et andrir verþin iorþ til fyþur selia §. 1. Giftir faþir sun senn. oc doyr suninn oc laifr dydir eptir sic þa schulu þaar sitia .j. karls {scaati} [scavti]. oc biþa luta senna. þa en karlin doyr oc gangs eptir þa schiptin arfi at hafþa tali dydir oc sunna {dydrir} [dytrir] þa en synjr karls iru flairin. þa liautin suna dytrir eptir faþur senn Samulund liauz oc eptir faþur moþur en han lifr lengr en sun §. 2. Hafr erfilytia aign lutna. þa liautr huert siþan eptir annat .j. hueria quisl sum þet cumbr huart sum heldr sei linda gyrt. eþa gyrþlu e miþan bloz ir til þa en gangs bloþ alt. oc ir cumit vndir tua linda gyrta. oc ocumit vndir þriþia þa liautr atr .j. garþ sama sum yr war cumit þa en cumit ir vndir þriþia. oc iru allir þrir eptir sik þa steþz þar quert .j. garþi sum .j. ier cumit þau et gangis §. 3. Hafr erfilytia lutu lutna oc gangs eptir hana þa liautj þan sum bloþz ier nestr þa en baþi iru iemner kerldi oc quindj þa liautj þau kerldj oc ai quindi §. 4. þar sum gangs .j. garþi þa liautj dotir eptir faþur senn myþrni oc faþur myþrnj. þa en faþur {fystrir} [systrir] iru giptar. eþa ogiptiar þa takin þar sett {saþur} [faþur] myþrnj þa en neccrar iru ogiptar þa takin attunda pennjng af feþrnj sinu þegar gield iru guldin §. 5. { } Gangs eptir mann. oc limnar enkia .j. garþi. þa hafi at vppheldi .j. garþi til atmelis laup rygar. oc annan korns vm huern manaþ. en han ai doyr. eþa giptis a fran En þann custr sum hennj fylgir þar .j. garþ þa taki slican yr garþi sum {hennj} [haan i] quam §. 6. Uerþr cuna gipt .j. flairj {garþi} [garþa] oc far barn .j. flairum. þa liauti so barn sum barn myþrnj sitt. beþi aign oc oyra oc byrþr takin upp firi samsystrir sinar. huat sum þar iru giptar eþa ogiptar §. 7. þa en cuna ir gipt af garþi miþ haim fylgi. oc gangs eptir hana þa liautz atr .j. garþ sama sum han af giptis þa en gangiz ier .j. þaim garþi þa liauti nesta bloþ huat sum heldr ier kerldi. eþa quindi oc þaigin quindi lengra þan a fiarþa mann iru beþi iem ner þa liautj þau kerldi §. 8. þet iru oc lag. et cuna liautr hogsl oc iþ eptir bonda senn. sitir han lengr enkia .j. garþi meþ synum sinum gangs eptir syni hennar fyr þan atta ar iru ut gangin. þa taki marc penninga vm huert ar miþan synjr lifþu. En giptis han fran barnum sinum lifandum þa hafi hogsl oc iþ. oc ai maira §. 9. Enkia þaun sum barnalaus ir. þa hafi herbergi en han wil .j. sama garþi sum han gipt ier .j. þa en han ai wil. þa hafi half marc pennjnga vm huert ar siextan ara. oc taki upp eptir þi sum ar liþa. §. 10. En vm quinna lutu þa liautr dotir. eþa dotur barn. þa en ai iru þaun til. þa liautr systir eþa systur barn. þa en ecki ier þaira til þa liatur faþur systir. eþa faþur systur barn. þa en ecki ier þaira til. þa liauti nesta bloþ. a fiarþa mann. oc ai frammar ier ai þet til þa standr quert .j. garþi meþ niþium Jer kerldi gangit sic. oc ier .j. qujnna luta cumit. huat sum heldr ier af byrþ eþa systr. oc iru beþin bloz iem ner þan liautin beþin §. 11. Brinna innj tueir feþgar beþir. j. ainu husi. druncna beþir a ainu schipi eþa falla beþir .j. ainu vigi. þa ier systir iem ner sum dotir §. 12. varþa synir flairin eptir mann. oc aucas af allum cann gangas eptir nequara. þa varin allir iem ner at lutum til fiarþa. §. 13. Huer sum sell sett feþrnj oc af hendis allu þi sum innan staurs ier. vari schildr viþr lutu miþ niþium eþa bryþrum. oc vari .j. ogutnisca manna vereldi en synir hans varin .j. lutum. oc .j. lagum miþ njþium En þair fa atr þriggia marca laigi. §. 14. Engin þysun far sic gyt til luta. vtan þi at ains et hann hafi aþal gutnjsct. beþi faþur oc moþur. oc vitri þegar miþ scri .j. etar manna scra þar til et þriar iru eptir sic allar {gufniscar} [gutniscar]. þa liautr sun þairi þriggiu lutu meþ njþium Far gutniscr maþr {þry} þy barn wiþr gutnjsca cunu. oc gangs eptir hann oc loyfir eptir sic þy barn synj oc dytrir þa schiptin þaun feþrnjs oyrum at hafþa tali miþ aþal dytrum. En þar iru til. iru ai þar til þa schiptin þaun sina milli at hafþa tali feþrnjs oyrum En far gutniscr maþr þy synj wiþr ogutnisca {cuna} [cunv] þa fyþi hann þaim þar til et þair iru magandi wilia þair ai lengr miþ feþr vera. þa giefi þriar marcr penninga huerium þaira oc fulc vapn oc senga cleþi faldu oc legwitu oc vengi oc femtan elnar cleis til gangcleþa þa en hann hafr þy dytrir þa fyþi oc þaim þar til et þar iru XVIII ara gamlar hafi sielfs wald vm gipta þaim en nequar baiþis. en warþa þar ai giptar oc wilia þar ai lengr meþ faþr vera sen XVIII ar iru ut gangin þa giefj Marc silfs hueri þaira oc seng. oc gang cleþi. oc ko eptir emnum sinvm Þy barna ret schal ut giefa allan miþ kirchiu manna schiellum Far gutniscr maþr þy dotur viþr ogutnisca cunu oc falz nequar viþr þa þy dotur þa hogsli hana miþ IIII. Marcum. huat hann heldr [ier] gutnjscr eþa ogutnjscr. En verþr maþr innj takin miþ þissi þy dotur. þa loysi vndan hand eþa fot meþ III marcum silfs. far gutnjsc cuna þy dotur. viþr ogutniscan mann þan hafi sama ret sum nussi war sect §. 15. Þa en mandr verþr innj takin miþ gutnjscrj cunu einloyptri þa ma hann {þan} .j. stuch setia oc hepta vm þriar netr oc senda buþ frendum loysin vndan hand eþa fot miþ siex marcum silfs eþa latj af hagga en hann vindr ai vndan loyst þa en hann ai verþr inni takin miþ. vtan verhdr barn hanum til handa burit. oc kennjr cuna mannj barn. En hann queþir naj viþr. þa taki hann mjþ sir tua bolfasta menn af þairi socn sum þa var cunan .j. þan barn war aflat. oc suerj so mjþ siex manna aiþi at þair aldri hoyrþin af þy malj orþ eþa ymil fyr þan barn vari fyt þa fylgir hanum vitorþ En han far þa tua bolfasta menn faldir hann oc far at witorþ. þa hafi han vitorþ miþ siex mannum allum sir iem burnum. oc sueri þet et hann sei faþir at barnj En hann taki wiþr barnj siþan. oc wiþr myþir en hann wil þa wn ai vill eþa ai ma þa giefi hennj fult hogsl en han gutnisc ir. Uerþr gutniscr maþr innj takin miþ ogutniscri cunu. þa far han þriar marcar af hanum. oc þoygi ellar vtan hann sei inni {takink} [takin] þar sum hennar seng ir oc hennar haim Uerþr ogutnjscr maþr innj takin miþ gutniscri cunu. þa byti sum aþal gutnjscr þa en hann verþr ai inni takin oc far þau barn meþ hennj. þa giefj hennj hogsl. atta marcar oc fyþi sielfr barn sett En kennjr cuna barn hanum oc hann queþr nai viþr þa verj sic miþ samv witnum sum gutniscr En barn fyþin þair sum hogsl aigu upp taka faþir eþa broþir en han ogipt ier Far {gutniscr} [ogutniscr] maþr barn viþr ogutnjsca cunv þa giefi oc hennj hogsl III marcr oc fyþi faþir barn sett þa en hann verþr inni takin miþ. þa giefi oc þriar marcr þau et ai sei barn


21. gierir mandr hor

Gierir mandr hor þa bytj. III marcr þingi. oc siex marcar mals aiganda þa en mandr gierir yfir hor [lerþr eþa] olerþ. þa byti XII marcr landi. oc aþrar tolf malsaiganda Gierir giptr maþr hor viþr ogipta cunu. þa schal hann hana hogsla Gierir laggipt cuna hor wiþr ogiptan mann. þa schal hann hana ai hogsla Uerþr maþr innj takin miþ annars manz cunu lerþr eþa olerþr. þa liggi hanum viþr fiauratigi marcr. eþa lif hans oc raþi þaun mals aigandi huat hann heldr vill. fe eþa lif hans §. 1. luccar mandr dotur manz eþa nequan hans varnaþ til festur vtan faþurs raþ eþa frenda. þa byti .XL. marcr mals aiganda þar hafi land. tolf marcr af §. 2. Tacr mandr cunv eþa moy ranj eþa valdi. vtan faþurs raþ eþa frenda. þa raþin þair sum hennar mal rychta halsi eþa {eþa} vereldi hans en cuna ir gutnjsc þar hafi land tolf marcr af þa en cuna ir o gutnisc þa raþin þair sum hennar mal rycta. halsi hans eþa .X. marcum silfs. þar hafj land. XII marcr af


22. {Af quinna scam}

Verþr cuna schiemd .j. scogi oc til symnjs noyd eþa annan staþ. þa laiþi mann mjþ opi. en han ai {ai} vil scam þula. oc fari þengat eptir sum hann far firir. þa en nequar hoyrir op hennar þa ma þan biera hennj ful schiel oc all so sum hann viþr vari oc augum a sagi þa en engin hoyrir op hennar. þa schirscuti han sic þegar vm fyrsta dygir þar sum han til byar cumbr oc segi namn manz. þaira njautr han oc schiela at en þaun duga vilia þa en han lengr suelir oc kerir ai þa ir þigia best ifir þan far þa witorþ sum vers þa en mandr verþr at slicu sandr oc fylgia schiel cunu. þa bytir hann gutniscri cunu XII marcr silfs. en ogutnjscri cunu fem marcr silfs oc ofrelsi VI oyra penninga Uerþr firi laggipt cuna gutnisc eþa ogutnjsc. þa hafr hann firi gart lifi sinu. eþa loysi sic miþ so miclu vereldi sum cuna ir dyr þa en cuna kennjr ai mann. oc schirscutar þau sic vm fyrsta dygr siþan hann til byar cumbr oc latz siþan hafa kient mann siþan lengra ir fran gangit. þa vers hann miþ XII. manna aiþi. þa en han ier hauandi oc biers a þaim tima sum han scam sina scriscutaþj þa aigi han vitorþ miþ tolf manna aiþi oc vitnum þaim sum han sic schirscutaþi firir þa en þrel manz gierir {ski} slict viþr gutnisca cunu þa vindir ai drotin miþ vereldi vert hann vtan þi at ains at han heldr vili hafa vereldi þan lif hans


23. vm quinna gripj

En vm quinna gripi iru lag þaun Slar þu tupp eþa huif af cunur hafþi so et ai ier mjþ vaþa gart oc beras hafuþ hennar halft þa byt marc penninga þa en beras alt þa byt II marcr. hafi han witorþr vm miþ vitnum þaim sum a sagv huat sum heldr beraþis alt eþa halft En ofrelscuna far slega bytr. oc ai maira §. 1. Slitr þu nast eþa nestla cunur þa byt atta {ertaurar} ertaugar. slitir þu beþi byt half marc þa en hann faldr niþr a iorþ. þa byt marc. §. 2. Slitr þu snoþir cunur þa byt half marc hueria til mestu bota. oc fa hennj alt atr witi sielf ner alt ir §. 3. Schiautr þu cunv so et hennj stinqua cleþi yr lagi þy sum þaun fyr varu þa byt atta {ertauþgar} [ertaugar] Stinqua þaun a legg miþian. byt half marc. Stinqua þaun so et sia ma kniborþ þa byt marc penninga. Stinqua þaun so haut et beþi ma sia lend oc lyndir. þa byt II marcr. §. 4. Tacr þu cunv vm baugliþ byt half marc. En hann kera wil Tacr þu vm alnbuga byt atta ertaughar Tacr þv vm axlar hafuþ. byr fem ertaughar Tacr þu vm briaust byt oyri. Tacr þu vm ancul byt half marc. Tacr þu milli knis oc calua byt atta ertaugar Tacr þu vfan knj byt .V. ertaugar Tacr þu en handar mair. þa ir þet gripr hinn oc haiþ verþi oc haitr fola gripr þar liggia engar fe bytr wiþr flestar þula sen þar til cumbr §. 5. Þa en firi verþr o gutnisc cuna þa bytir þu hennj halfu minna gripi alla þan gutniscri cunu. en firi ir cuna frels oc friþ wet


24. af bryllaupum

Vm wagnjcla ferþir þa schulu ai flairin aca þan tueir a huarum wagnj en magha raiþ ir af takin. þar singis bruþ messa sum vngi maþr ier oc bryllaup scal driccas Sendi vngi maþr þria menn gin bruþ sennj. oc bryttugha biþi þar sum bruþ messa sings. oc bryllaup drigs En bryllaup scal driccas vm tua dagha miþ allu fulki. oc giefar giefi huer sum wil eptir wilia sinum. En fyrnjngar iru af tacnir til bryllaupa hafa A þriþia daghi þa hafin sielfs wald vm at biauþa atr drozsietum oc gerþa mannum oc nestu frendum Minni sculu scenkias so marg sum husbondi wil firir mariu minnj En eptir mariu minnj þa hafi huer maþr haim luf oc ol bieris ai lengr. in. huer sum þitta briautr þa byti .XII. marcr landi. En huer sum o buþin cumbr til bryllaups eþa waizlur ols þa gieldi III oyra. §. 1. Erfis gierþir iru allar af tacnar vtan huer sum wil þa giefi cleþi oc scyþi innan socna fulki eptir þan sum fram ier liþin §. 2. Scarlaþ oc bladragning. sliti þet {ier} [huer] sum til ier oc engin maira til auki sen þet ier slitit hautki fornt eþa nyt §. 3. Raiþcleþi oc raiþwengi schierins ai smeri þan .j. fiarþunga §. 4. Þitta ir oc sempsic vm gutnjscar cunur et huer broþir gieri raþ firjr systr senni til giptur wil hann ai þa giefi hennj attunda lut af aighu senni til wp heldis miþ scynjan nestu frenda oc socna manna so et han huergi oratlica firi gieri sinvm cust §. 5. En vm o gutnisct fulc þa liautin tuar systrir gin ainum bryþr þa en falla cann syscana millan eþa syscana barna þa schiptin so þi sum feþrnj: eþa myþrnj þa en fiarrar gangir þa liauti þan sum bloþi ier nestr


25. af scoga brigzlum

Brigþas tueir menn vm scog. þa al mandr hafa tu witnj. ligs vitnj. oc ortar witnj. laþigs wiþ garran. eþa troþr clufit oc a stumbla legt. eþa clappat quisti oc saman burit. oc þar latit þorcas til hafallar. þet ir ortar witnj fult Uitorþ hafi þann sum licswitnj hafr driaugarj at ort vm cring. an af þaim sum mest .a. schal fysti til aiz at ganga. wil hann ai. miþ aiþi vitna. þa dugin hans vitnj huargum §. 1. En vm aþal iorþ schal oc hafa tu vitnj njþia oc ortar vitni vm þria vintr ortar vitni bierint þair sum aign aighu a fasta {grigþir} [brigþir] þan sum cring um .a. þa utinin þair sum nest aigu vtan vm Niþia vitnj bier ai nerari þan fiarþi fran cumjn. §. 2. Þa en þaun mytas. aþal iorþ [oc scogr oc myr. þa tacin Aþal iorþ tva luti] oc scogr. oc myr þriþiung. Scogr oc myr þa tacr halft huat. af dauf iorþu þar sum þaun mytas millan stumbla oc star þufur oc huatki ma þaira miþ andru witna. ai scogr miþ myrj. oc {ar} [ai] myr miþ scogi §. 3. lufi engin maþr andrum mannj hagga .j. o. schiptum scogi. eþa agh sla .j. o. schiptri myri. vtan hann sei sacr at þrim. marcum wiþr mals aiganda. oc aþrum þrim wiþr mogha Drifis engin maþr yrkia .j. annars manz scogi eþa myri vtan þet sei tyct mjþ schiellum sum hann miþ far. an bol eþa faru schiaut. En segr hann et hinn. o schellica hafi takit. þa {vitin} [vitni] þet meþ a syn §. 4. Huer sum schaþa far vm scog. eþa aþrar aighur. oc wil hann nequarum mistroa vm nequat. þa synj engin andrum ranzsac. oc .a. syn. vtan sac §. 5. Huer sum {merki vm} [merkium] spillir vtan staurs eþa innan þa wari sacr at þrim marcum viþr mals aiganda. oc aþrum þrim wiþr moga Drifis oc engin maþr gerþa af o schiptri aign. vtan hann sei sacr at þrim marcum viþr mals aiganda. oc en aþrum .III. wiþr mogha §. 6. Garþi .a. varþa huer þar sum hann giert hafr. þan tagarþi sum ta fast .a. en þan sum ai a. tafast. þa varþar þan mjþal garþi. þar bytir huer spiell sum hann garþ a firir þa en flairi hafa garþ auman þa gialdin allir spiel sum ai hafa garþ laggiertan Engin far haildir firir spiel sinvtan hann hafi sielfr laggiertan gaþr Ai ma wisa spiellum .a. annars garþ auman vtan hann sielfr hafi goþan


26. af half gerþi

Baiþis maþr half gierþi af mannj. þa al til segia hanum mjþ granna vitnum eþa kirchiu manna. oc schilin socna menn til lutar .j. samu siaunatum. liauti siþan sielfr miþ granna vitnum En hinn ai wil viþr wara oc gierþ þar sum þu liautr en hin hafi siþan atmelis frest fran luta daghi þa en siþan cuma soyþir .j. þa tac .j. hus. oc lat ai ut fyr þan hann spiel bytir. oc half marc fram setr til garz Hafi giert .j. halfum manaþi. oc tachi atr veþ sin þa en hann ai gierþir .j. halfum manaþi. þa tappj sinnj half marc. oc þu tac atr til annarir half Marc. þar til et gert ier. varþi .e. spiellum miþan ogert ir. firi þi et garþr ir granna setr §. 1. Huer sum tacr soyþ .j. hus. þa anduerþi soyþi til þes et hann til segr hinum miþ granna vtinum sum soyþin .a. vil hann ai siþan soyþ sen ut loysa. þa hafi sielfr scaþa en soyþr ir verri. eþa dauþr meþ allu. þa en allum ier laglica til segt þa anduerþi þan sum garþ a {osoyþ} [osoyþan] oc laupr .j. at laggiertum garþi. þa al mannj til segia miþ granna witnum. oc biþia soyþ senn hepta. þa en hann siþan gierir scaþa. þa al taka soyþ .i. hus. oc hann byti spiel sum soyþin a. §. 3. Briautr uxi band hailan garþ þau et hann ai sei laggiertr. þa bytir þu spiel. þa en hann laupr yfir þa bytir ai en ai oc garþr laggiertr ier §. 4. þa ir uxi at lagum heptr en horn band ir a. eptra foti. oc so vm horn §. 5. Engin garþr ir laggiertr vtan hann sei meþ tueim bandum bundin oc half þriþi elna haur til yfrsta banda oc þau firi þaim soyþum sum yfir laupa oc ai firir suinum eþa firir þeim soyþum sum vndir scriþa §. 6. Gasa eþa grisa gieti huer sielfr en garþr ir laggiertr firir §. 7. Haggr maþr innan gierþa oloyfins oc acr til. þa wari sacr at þrim marcum wiþr aiganda. oc aþrum þrim moga En bier hann yr haim til sina. þa wari sacr. at atta ertaugum. oc .e. hailt atr Brestr axul a gatu eþa annat raiþi þa haggi sac laust .j. annars aign en hann at sielfr .a. so ner et hann sia ma oyc wagn. eþa rus oc kerru §. 8. Rifr þu garþ manz upp so et þu briautr yfrsta banda þa. byt half marc. En rifr þu annat staurgulf. byt VIIII ertair rifr þu þriþia byt IIII ertaugar. Rifr þu so brat sum liþzmeli sei þa byt tuar marcr oc ai frammar. oc gierþ atr garþ hans iem goþan. oc iemlangan sum hann fyr war oc warþa scaþa emen ypit ier §. 9. Tacr þu wiþ manz eþa garz virki. eþa timbr .j. scogj. byt .VI. oyra. þa en hinn hafr til gautr fyrt. þa iru þriar marcr. en hann ecki laifir sett atr oc fai hanum alt sett aigit atr iem gutt oc iem mikit. en þu verþr sandir at. viti sielfr miþ aiþi ner alt ier


27. Af sauþi

Sauþi varþar huer sum hann .j. garþi hafr. vtan þi at ains et hiaul {liggia} [liggi a] eþi felli dur þa varþar þann sum fran ypnu gangr grafr þu {fauþ} [sauþ] .j. engium eþa aign þennj þa gier gang oc gatu iem goþa fran sum til ellar varþar þu soyþi manz en hann waþa liautr


28. af aigna caupi

Aign ma engin selia vtan þrang rekin til. þa segi til scyldasta meþ socna mannum oc etar mannum oc þair scynin huat til þrengr. En huer sum giefr pennjnga a aign. vtan þissa scynian. þa hafi firi giefit penningum sinum. oc byti tolf marcar landi. oc aþrar .XII. scyldum mannum. þaim sum rypta. En aign ir aldri lagcaupt. vtan meþ þings manna scynian. oc afraþr frammj standi vm atmeli. §. 1. Meþ samu witnum scal oc festa sum {caupta} [caupa] §. 2. Scipta menn aignum. þa lysin a þingi scipti sinu. so et beþir sein wiþr þa en nequar mistror þaim. þa ranzaki .j sama ari §. 3. þa en ai vinna scyldir menn caupt aign af þaim sum selia þarf. þa caupin quislar menn. eþa etar menn mjþ samu scyn sum seth ir. En aign caupis aldri vtan etar §. 4. Þa en þair menn hafa aign sum ai iru .j. ett gutniskir eþa {ogugnischir} [ogutnischir]. oc þorfu selia. þa selin þaim sum liauta aighu en þair efla. efla ai þair. þa caupin hunderis menn .j. sama hunderi sum aign liggr .j. huer sum þitta briautr. buti .XII. marcr landi §. 5. þa en fierrar maþr caupir þan nesti. þa scal afraþ fram {leggia} setia a hunderis þingi. þi sum aign liggr .j. oc hinum laglica til segia sum vtan þings ier fyr enn afraþ fram seti firi hans socna mannum sum afraþ a taka Sel maþr aign sina þa takin afraþ beþi qujndi oc kerldi sum þet liautas a. oc ai þair sum noyta miþ hanum. En aign caupin þau niþiar eþa quislar menn. wilia ai þair. þa iru quindis menn nerari þan vtan menn En sel maþr aign sina oc caupir andra miþ sama verþi til macs sir. þar gangr ai afraþr af Jorþ ir oc aldri afraþa laus. vtan þi ains et allir lyþir selin. eþa han verþi at vereldi guldin. eþa marc laigi at haim fylgi amala þingi vt lufat. eþa at þiaufgildi guldin Jru bryþr flairin eþa bryþlingar. oc hafa scipt. eþa aþrir scyldir menn. oc selia ymsir aign sina. þa taki engin þaira afraþ af aþrum. vtan þan sum þaim ier nestr. oc haldr sennj aign §. 6. Sitr mandr .j. hers handum oc gieldr firi sic iorþ eþa aign sina. þa ier njþj nestr atr loysa en hann wil. oc fe firi gielda siþan hinn haim cumbr Sitr bonda sun .i. hers handum eþa oformagi þa ma engin hann dyrari loysa þan. at. III marcum silfs. vtan þi at ains et vmbuþ sei til faþurs eþa frenda. oc hafi þriþiung at a vagst. slict sama fe sum hann galt En witorþ far hann ai frammar. þan. til .III. marca silfs. en þa tacr a schilia En hinn sum lutna hafr aign oc ai ir oformaghi. hann {gierir} [gieri] sielfr mal firir sir so sum hann wiþr ma cuma. þet standr sum hann sielfr gierir þaun iru lag landa milli et ut lendingr loysi aldri dyrari mann gutniscan. þan at .III. marcum silfs. vtan hann hafi vmbuþ faþurs eþa frenda. oc taki þriþiungs a vagst eptir fe {fe} sinu þa en broþir far miþ fe osciptu oc cumbr .j. hers hendr þa loysin bryþr hann. oc miþ fe o sciptu þa en hann far miþ fe schiptu þa loysi sic sielfr Bryþr aigu broþur af hers handum loysa .e. miþan o scipt ir þaira millan §. 7. þa en nequat gagn biers ainum til handa frammar þan andrum eþa verþr {findr} [fyndr] auþin þa aigu allir hafa e miþan o scipt ir þa en {broþir} bryþr veria aign o scipta. oc drepr ann þaira mann þa varþar sinum vercum huer þann bytir sum drap §. 8. Engin gutniscs manz sun far schipt af feþr þoygi et hann baiþis vtan þi ains et faþir wili eþa giptis miþ faþurs wilia. þa en hann scipta vill þa taki upp hafuþ lut senn af oyrum at rechning. en faþir hafi bol sett o schipt. oc giefi syni þaim landz laighur af. oc hafuþ lut senn. oc raiþi sielfr firi sir fara huert hann wil. þa en þair hafa bol flairin þa fari sun a nequat þaira. oc at recning en hann vill so frammarla sum faþir scynias ai oraþa maþr þa en ogutniscr maþr hafr synj ogipta. eþa gipta. þa fain aldri scipt af feþir sinum. vtan faþir scynj oraþa maþr


29. af gieldum

Huer sum gield gerir oraþlica. þa firi gieri sinum lut. oc ai maira. en engin gieldi gield eptir hann dauþan frammar en hans custr vindr at


30. af ueþium

Hafr þu veþ takit af mannj firj sant gieldeti. þa stemni hanum til kirchiur. eþa til þings oc loysi atr at laga frestum eþa wirþin socnamenn. eþa þings menn


31. af þingum

Þitta ir oc sempt sic et þing all scal byria halda firi miþian dagh. Raþmenn sculu retta a hunderis þingum huer sum ai cumbr af þaim firi miþian dag. þa byti þria {III} oyra þingi þa en engin þaira ier {cumit} [cumin] vm mjþian dag þa varin sakir at III. marcum viþr þan sum fyr bier man upp. oc aþrum þrim moga En domar dymins ai lengr. oc aiþir lyptins ai lengr en sol setr. huer sum þitta briautr byti þingi eptir þy sum þing ier haut til Sacar engar ma siettungr sykia hoyrin þan til III marca. En þriþiungr til siex marca. oc land alt til tolf marca. Jru stefnur vm aignir. þa varj lagfeldr þann sum ai cumbr at sama tima sum þing al halda


32. af fear crafi

Can fear craf verþa manna millan. þa far engin hoygrj lag af andrum þan til siex manna. en þaim cann a scilia En vm aigna dailu. til .XVIII. manna En daila ir til. marc. gulz so. oc þau et maira sei þa en þaim schil a. þa sculu þet wirþa hunderis raþmenn vtan aiþ et daila sei til marc gulz. oc taki nu fystu stemnu vm manaþa frest af þairj þa en hann wil atr segia þa segj atr firi half manaþ fram til þriþiu þa en daila ir minnj. en til. marc gulz. þa scal taka .VI. manna stemnu fyrstu vm halfan manaþ þa en hann will atr segia þa segi atr firi siaunata frest. oc flytj vm siaunata frest aþra fram til þriþiu en stefnur ma ai lengr flytia vtan beggia vilia


33. Caupir þu vxa

Caupir þu vxa þa royn hann vm þria daga lastir fylgia hanum tueir. ann en hann ai dragr. annar en hann briautr §. 1. caupir þu ko þa royn hana vm þry mielc man lastir fylgia hennj tueir an en han sparcas so et ai ma mulca annar en han mielc stulin ier


34. Caupir þu hest

Caupir þu hest þa royn hann vm þria daga. oc laiþ atr miþ lastj en þu nequan findr laistir fylgia hesti þrir. þann ir ann. en hann star blindr ier. Annar en hann bitz. þriþi en hann {fembru} [frembru] fotum sparcas. þa en þu hann lengr hafr. þa tacr ai sali wiþr þaut lastir fylgin vtan hann sielfr wili


35. af hestj

Tacr þu hest manz .j. baitu eþa annan steþ o loyfis hinum sum a. oc riþr mjþ eþa acr miþ. þa byt .III. marcr mals aiganda. oc aþrar III moga. En þu verþr sandr at et þu abaki wast. oc. fa. e hailt atr §. 1. Tacr þu hest manz wiþr garþ bundnan oc laifr engin atr. þa byt oc þriar marcr mals aiganda. oc aþrar þriar mogha. vtan þi at ains et þu mjstakit hafr. oc annan querrant laift. þa en þu mjstakit {hafir} [hafr]. þa byt. VIII ertaugar. oc cum hanum hailum atr firi þriþia dygr


36. Af schipa getzlu

Um schipa getzlu iru lag þaun. Caup schip þet sum þretan iru rangr .j. oc þrir bitar varþar mandr at strandu utj §. 1. En byrþing scal reka ginum stuch eþa rif. eþa ginum bul wiþr hus þet sum þiauþ sufa .j. laas al at wara. oc lykil þan sum husfroyia bierj eþa husbondi Rekendr sein aj lengrin þan þrir stelkir oc fiarþi hamar. veghi stelkir huer tuar marcr. eþa vecki vm þriar rangr. oc af sia varþar ai §. 2. Hittir mandr myndrickiu varþa lausa at strandu utj þa aighi þann sir at attu sum a hittir. En hinn ir huergj so ner et hann op hans hoyrir en hann þrysuar hafr ypt §. 3. Bat ir ecki yr varnaþi aighi huer sum will þa en mandr tacr manz bat. at staþum. oc far mjþ. þa bytir hann so sum hann riþi hestj manz


37. af ranzsacan

Cuma menn mannj til garz oc biaþas at ranzsaki. þa man engin ranzsaka synja. wil hann granna sina viþr hafa. þa all biþa þaira. en ai will mannj o schiel biauþa nemnj sinn mann {huargin} [huar in] at ganga. laus gyrtr scal inn at ganga. oc capu laus siþan ranzsaka scal þa en mandr syniar aþrum ranzsakan. þa iru o hailig dur hans oc far enga bot firir. þau et ai hittis fulj innj þa en innj hittis nequat þes sum men iefa vm. þa scal at fangum spyria. gangr hann wiþr þegar oc segir fang sin. þa al laiþznum fylgia. oc royna fang hans. fullas hanum schiel þar sum hann fyrstj til schiautr þa ir hann verþr at þi mali þa en hann ficch af andrum oc wissj ai et [illa] war fangit þa tacr þan wiþr sum hann a hand laiþir En hann ir þa fran laus þa en hin dular þa þarf hann schiela wiþr þaira sum viþr warv þaun schiel bita hann en hann ai vindr miþ laghum firj standit §. 1. þa en mandr bier mannj fula .j. garþ. oc .j. hus þet sum las ir at oc wil so mann firj raþa þa hafj firj burit allu þi sum hann bar En siþan þa bytj hann wereldi hanum so {so} miclu sum hinn ir dyr sum hann a hand bar. oc III {Marcar} [Marcr] þingi. þar til et gutniscr maþr verþr firj þa bytir hann tolf marcr landi


38. af þiaufa reth

En vm þiaufa reth þa iru lagh þaun huer sum stiel tua oyra eþa tueim oyrum minna þa bytj siex {VI} oyra. snattan bot Stiel hann millan tyggia oyra. oc marcar silfs þa scal hann þinfyra. oc merkia oc til wereldis dyma Stiel hann siþan en hann merctr ir þau et minna sej þa scal hann hengia Stiel hann til marc silfs eþa maira þa scal hann oc þau hengia


39. af oqueþins orþum

Oqueþins orþ iru mannj fiugur þiaufr. oc morþingi. rauferi. oc casna vargr En vm cunu iru fem þiaufr. oc morþingi. hordombr. oc fordeþ sciepr. oc casna wargr þa en mandr verþr firir {scilcum} [slicum] oqueþins orþum þa scal fara haim til garz hinum sum þaim hafr melt. oc stefna hanum til kirchiur miþ schielum. oc biþia orþ sin atr taka. þaun sum osinum iru melt .j. striþi eþa vpp dryckiu. þa en hann dyl. þa sueri mjþ þrim mannum firi socna mannum et hann aldri þaun orþ melti vindr hann ai aiþa uppi haldit. þa byti hann III oyra oc symj mann miþ þrim manna aiþi at kirchiu Bregþar maþr mannj slic oqueþins orþ firi socn aldri eþa aþingi. eþa a stefnu oc far asannat gart þa byti hann hanum þriar marcr oc syma hann miþ siex {VII} manna aiþi a þingj. þitta scal sykia at lagha frestum so cunu sum mannj


40. af sma fileþj

Cumbr omerct sma fileþi til manz þa hafi til kirchiur. oc til ains þings. kiennjs þet ai atr. þa latj wirþa. oc taki þing laun af. oc schipin socnar þi sum yfir ier


41. af suinum

Cvma storarj sujn til manz þan smagrisir merct eþa omerct þa scal hafa til tyggia þinga. oc þriþia þriþiungs þings. oc hafi ertaug um huert þing. kennjs þet ai atr þa wirþin socna menn oc schipin þi sum yfir ier


42. af bolambum

Cuma bo lamb til manz þa hafi til tyggia þinga oc þriþia þriþiungs þings oc haiti vpp vm þry at oc taki laun eptir þi sum þriþiungr hafr fyr wana hapt. en þet sum þar aucas af. þa hafi þann sum fyþir


43. af fastum weþuri ocliptum

Cumbr fastr weþur o cliptr til manz þa taki ertaug firj heptalauns kennjs hann ai atr þa taki so launs sum firi annur lamb


44. af fastum weþurj cliptum

Slippr fastr veþur cliptr laus eptir symonjs messu iude. þa hafj firj gangit sielfum sir til þes tima sum menn hafa wana haft at laust lata. þau scal atr biauþa hinum sum slepti miþ hans socna manna witnum þa en hann wil ai atr loysa þa hafj þan sum fich. oc leggi a merki sitt mjþ sielfs sins socna manna witnum


45. af gaitum oc buccum

Buccum oc gaitum scal upp haita vm tu ar so scal atr loysa gait firj siex pennjnga a hueriu þingj. oc buch firj ertaug §. 1. Nautum oc russum scal upp haita at tueim þingum. oc þriþia þriþiungs þingj vm þry ar. kennis þet ai atr a fyrsta þingj þa scal wirþa oc þau upp haita oc hafj tuar ertaugr firj þing huert þaun naut eþa rus sum nytia ma þa nyti miþ socna manna kennu oc farj ai til wisbyar miþ vtan riþi til þins meþ eþa laiþi oc leggi af saþul. oc bindi so fierri Et mot stucca magi sia miþ allum upp hailzlu soyþum


46. af merki

Huer sum amerki gierir annars fileþi vtan þet sei caupt eþa at haim fylgj giefit. oc verþr þar sandr at þa bytj III marcr


47. af acrum

Hafa flairi menn acra saman oc wilia sumjr liggia lata oc sumjr sa. þa raþin þair sum maira aigu oc segin til firj mairu messu .j. fastu huart þair heldr wilia liggia lata eþa sa §. 1. En schiptas land boar vm. þa hafi VI. penninga firj laups land þan sum bort far. af þaim sum þar cumbr a firj acra þa sum hann ai far sa. oc rymin þair vm hoyslet. huer firi aþrum so marga lassa rum sum bol gieldr at marcum


48. af rofnacrum

Huer bondi sum seþr hafr þa loyfj laups land til rofn arcs vm huert ar En seþa laust fulc sum hus hafr. þa hafj halfs laups land til rofn acrs. oc þan latin oyk til sum aign a huer sum ai haldr þitta þa warj sacr III oyrum wiþr socn En hujlik socn sum ai ryctar þitta þa varj sak at .III. marcum en a þing cumbr


49. af afreki

Hittir mandr hafrech a landi þa hafi attunda penning huern af fynd hittir hann a flutj vtj oc þarf wiþr schips oc ara. eþa hittir hann a hafs butnj oc þarf wiþr croch oc kexi. þa hafj þriþiung af fynd sinnj þa en hann hittir yr lanz syn þa hafi halft af þi sum hann hittj


50. af eldi

Cann so illa at bieras et scaþi schin af {þaim} [þaim] eldi sum gieris .j. scurstainum eþa .j. eld husum. oc fliaugr .j. annan garþ at scaþa. þa byti III Marcr. En scaþi ir til III marca. þa en flairj garþar fa scaþa þa litin allir wiþr þar III marcr


51. af bieru eldi

þa en scaþj schin af bieru eldi. þa bytj halfu wereldi sinu þan sum bier. þa en af oformagha scin slict. þa gieldi þan sum wisar


52. af broa gierþ

þet ir oc semp sic et broa scal vm huert ar .j. allum socnum huilikin socn sum ai broar þa byti III marcr þingj


53. af scutj

þet ir oc sempsic en schut þarf schiauta til landz þarfa þa scal schiauta at marca talj. beþj af aign oc af oyrum. oc ai af garrum gersemum


54. af warþi

Uarþ al {setia} [sitia] huer sum ier tiughu ara oc haldi wapnum uppi oc allum scyldum oc gieldi warþ pennjnga .j. pascha wicu


55. af husum oc hus þiauþum

Huer sum setr hus niþr vtan {socnsinna} [socninna] luf. þa warj sacr .III. marcum wiþr socn oc rymj hus upp .j. {samar} [sama] arj §. 1. Huer sum takr hus þiauþ vtan socnjnna luf. þa wari sacr at .III. oyrum


56. af byrslu fulki

Alt byrslu {fulkc} [fulc] sum a bondans {briauþi} [brauþi] ier gangr þet bort ohelgan dagh af garþi oloyfis sins husbonda þa laifi atr ertaugh um dag huern af sinnj laighu oc fulli dags huerk atr §. 1. Alt seþa laust fulc .j. socnum. þa hafi engtj gin melj et þet ai sculj byrgia seþ miþ bondum. oc hafi siex penninga af laups landi firi corn oc fem {fem} penninga firj rug oc hagra oc fyþi sic sielft oc segj bondi til mjþ schiellum huer sum þar gin melir þa warj sacr at oyrum III


57. af icornum

Huer sum far at icornum firi simonis messu iude oc eptir mariu messu .j. fastu. byti .III. marcr. en farj engin innan staurs vtan luf aiganda


58. af herum

Farj engin at herum miþ gildrj eptir mariu messu .j. fastu Eþa firj symonjs messu jude vtan hann hetj wiþr .III. marcum


59. af scaflj

{Hitta} [Þitta] it oc semp sic et scafl alt scal hafa helg til yfru mariu messur huer sum þitta briautr bytj kirchiu mannum þria oyra. af þissu hafj halft þann sykir Briauta oformagar þa bytin halfu mjnna


60. af messu fallj

Þet ir oc gamal retr et varþa messv fall vm sunnudag. Eþa annan helgan dag. þa scal prestr byta proastj .III. marcr. oc aþrar þriar marcr socnjnni þa en mseeu fall warþa vm fria dagh eþa annan messu dag þan sum nju leccior lesas. eþa hafas. þa byti prestr .XII. oyra. proastj. oc aþrar þolff socnjnnj


61. af duflj

Dufl ier af takit. huern sum duflar þa warj sacr at þrim oyrum wiþr socn wil ai socn sykia þa bytj socn .III. marcr þingj §. 1. þet ir oc semp sic et þet iru lag. sum hier ir scrifat .j. þet sculu allir menn halda þa en nequarar at byrþir cunnu þar uerþa sum ai hittas hier .j. þa sculu þar slitas miþ domera talj oc þet sueria et þet sein ret guta lag oc siþan scrifas hier j


62. Hitta ier þet sum nylast war takit vm loyski

Jer loyski maira en lofj hyll þet bytis at marc silfs Jer huart har af þa bytis at tueim marcum silfs


63. vm scogha

Huar sum haggr .j. manz scoghum innan staurs. eþa vtan. oc acr til. byti þriar marcr penninga. oc gierj hailt atr Huer sum rifr manz garþ. et aka ma ginum. þa byti .III. marcr penninga Huer sum far oloyfis yfir manz aighu byti .III. oyra. Rifr mann gluggv a garþi manz byti samulund §. 1. Um festu aigur allar. þa loysins. eþa wirþins .j. sama littryggum. eþa festins þar sum þar cumnar ieru §. 2. Huer sum firigier þriggia marca laigi at þrang lausu. hafi firigart sinum halsi. oc cuna hans kirchiu rumi sinu. oc standi atr .j. staplj §. 3. Magum oc wagnjclum schenkis ai maira. En þry minnj. oc engtj car maira en half scal gangi .j. at mestu. oc huer sum þaim misfirmjr. byti tuj byt. oc tolf {Marcar} [Marcr] landi


64. af farweghum manz

En vm farwegj manna þa iru lagh þaun a mandr aign huergin tafasta þa al hann sielfr at vita at ypna varst hur hann farvegh a þa en hann tafasta a. oc ypna varst. þa far hann {sielfr lucna} ai vita a annars aign ypna. En hafr hann sielfr lucna. þa man hann vita a annars {yna} ypna þa en menn wilia gierþa talautir innan gierþa þa aighu þair quiar laifha femtan stjgha braiþar. þa helga þair garþ senn oc ai ellar Gierþir mandr sir hagha yfir farweg manz þa gierþi hann hanum liþ. en hin fari sum hann fyr for þa en hann gierþir atr gatu manz yifr laga farueg manz þa gierþi þan liþ sum garþin a. oc þan varþi liþium sum veg .a.


65. af quinna reth

Um quinna reth ier oc sempsic et nauta bo sculu taka til femta banz rus. oc {lap} lamb so sum {þair} [þar] .j. garþ flyttu All gylning ier af takin vtan tassala Gyltan cupar scal brenna hur sum hann hittir Gullat oc silkis band. annur þan slungin. iru all af takin. Gylt kar oc belti gamul ier lufat at hafa slit sum þet ier. oc engun til auca. Tuar marcr gulz scal fylgi wara. oc ai maira. ai ma maira giefa. oc ai maira baiþas Bladragnjng ier all af takin. oc pell. oc ma ai gipta garþa millan. vtan meþ hujtum lereptum Scarlaþ ieru oc af takin. engin ma scarlaþ caupa. huarki nyt eþa gamalt. oc engin ma þet meþ giptu giefa garþa millan. Silfr band oc kurtil bonaþr ier oc af takin Burghan wiþr bya menn ier oc firj buþin caupi engin maira en hann þeghar gieldr eptir. huar sum nequar af þissum brjautr. bytj. tolf marcr landi