Þiðreks saga af Bern - Viðga þáttr Velentssonar
| Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Fornsvensk | Færøysk |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Denne teksten finnes på følgende språk ► |  |
 |
|
GUÐNI JÓNSSON
bjó til prentunarViðga þáttr Velentssonar
80. Viðræður Velents ok Viðga, sonar hans.
(137) Viðga, son Velents, er nú tólf vetra gamall. Hann er mikill vexti ok sterkr at afli, harðligr ok tígurligr ok vinsæll ok alls ekki virðisamr. Velent spyrr son sinn Viðga, ef hann vill kunna svá mikinn hagleik sem hann kann at kenna honum, - "at engi maðr inn þriði kunni jafnvel alla smíð sem vit feðgar, þó at leiti um alla veröld."
Viðga svaraði: "Fyrir sakar míns móðernis þá vili guð, at mín hönd komi aldregi á hamarskaft né á tangararm."
Þá spyrr Velent: "Hvat villtu þá kunna at gera, þat er þú mátt bæði fá þér með skammlaust matar ok klæða?"
Viðga svaraði: "Ek vil helzt elska góðan hest ok stinnt spjót, skarpt sverð, nýjan skjöld, harðan hjálm, hvíta brynju ok þar með tígurligan höfðingja honum at þjóna ok með honum ríða, meðan mér vinnst lífit."
Velent svaraði: "Nú fæ ek þér þetta, er þú beiðist, en hvert villtu síðan fara?"
Viðga svaraði: "Í Ömlungalandi er mér sagt til eins manns, þess er heitir Þiðrekr, son Þéttmars konungs, er ræðr fyrir Bern. Hann er nú ágæztr kappi um alla veröld, svá at menn viti til. Hann er minn jafnaldri. Hans fund vil ek hafa, ok til einvígis vil ek við hann ganga. En ef ek má eigi standast hans in stóru högg ok fell ek til jarðar, þá hefi ek þat spurt, at hann er svá góðr drengr, at hann gefr mér líf mitt, ef ek gef upp sverð mitt ok gerumst ek hans maðr, en vera kann, at betr farist."
(138) Velent svaraði: "Þat er ekki mitt ráð, attu farir eftir þeim sama Þiðrek. Komið þit saman í einvígi, þá stendr þú fyrir honum litla hríð, svá er hann frækn. Ek mun ráða þér annat ráð. Ek veit hér einn skóg, en í þeim skógi er einn risi. Hann er mikill ok styrkr ok gerir mörgum manni mikinn skaða. Þar mun ek þér til stoða, at þú fáir yfir hann stigit. En ef þú fær þat frægðarverk gert, þá mun konungr af Svíþjóðu launa þér vel. Hann mun gefa þér dóttur sína ok þar með hálft ríki sitt, fyrir því at risinn hefir gert mikinn skaða hans mönnum."
Viðga svaraði: "Þat má ek víst eigi gera fyrir sakir konu einnar. Þat mun víst sagt, ef ek ern veginn fyrir risanum af þessi sök, at víst léta ek mitt líf snápliga. Ek skal at vísu svá gera sem ek sagða áðr. Suðr verð ek at fara ok freista mín við Þiðrek."
"Með því at ek fæ eigi latt þik," segir Velent, "stendr eigi þat fyrir, at ek fá þér eigi þat, er þú beiðist."
81. Velent bjó son sinn heiman.
(139) Þá fær Velent honum brynhosur, ok hann vápnar sik með. Þær váru þjukkar ok vel gervar ok bjartar. Þar næst fekk hann honum brynju, ok hann steypir yfir sik. Hún var hörð sem stál ok öll tvíger, síð ok rúm, sem honum samir.
Nú tekr Velent sverð ok mælir svá at honum: "Son minn, sverð þetta heitir Mímungr. Haf ok njót vel. Sjálfr gerða ek þetta sverð, ok þér til handa hefi ek varðveitt, ok þat væntir mik, at bíti þér sverðit, ef þú ert eigi ættleri."
Þá setr hann hjálm á höfuð sér. Sá hjálmr var gerr af inu harðasta stáli, rendr stórum nöglum, þjukkr ok þolinn. Þar var á markaðr ormr sá, er slangi heitir. Sá ormr hefir gullslit. Þat merkir riddaraskap hans. Sá ormr er eitrsfullr. Þat merkir kapp Viðga ok grimmleik hans. Síðan tók hann skjöld sinn ok festi á háls sér. Sá skjöldr var þjukkr og þungr, svá at einn maðr fekk eigi meira valdit annarri hendi. Sá skjöldr var hvítr ok skrifat á með rauðum steini hamarr ok töng, fyrir því at smiðr var faðir hans. Í þeim skildi ofanverðum váru þrír karbúnkúlussteinar. Þat merkir móðerni hans, hann var konungborinn. Síðan fekk Velent honum einn hest. Sá hét Skemmingr. Sá var allra hesta baztr. Hans söðull var gerr ór fílsbeini. Þar er á skrifat naðra ein. Síðan gekk Viðga at hitta móður sína, kyssti hana ok bað hana heila lifa, ok hún bað hann vel fara ok fekk honum þrjár merkr gulls ok fingrgull sitt. Þá kyssti hann föður sinn ok bað hann vel lifa. Velent bað son sinn vel fara ok komst mjök við, er þeir skildust. Síðan tók Viðga spjót sitt ok hljóp á bak hesti sínum ok steig ekki í stigreip. Þá hló Velent, er hann sá þat. Hann fylgdi honum á götu ok vísaði honum alla leið sem glöggligast ok sagði honum marga hluti fyrir, ok skildust þeir feðgar. Þá ferr nú Velent heim.
82. Viðga kemr til Eiðisár ok frá Þiðreks mönnum.
(140) Nú ríðr Viðga langar leiðir stóra skóga, bæði byggðir ok óbyggðir. Hann kom at á einni mikilli, er heitir Eiðisá. Nú hittir hann eigi á vaðit, sem faðir hans hafði vísat honum. Síðan ferr hann af hestbaki ok leiddi hann í skóg ok festir hann við eitt tré. Síðan ferr hann af vápnum sínum ok grefr niðr í jörð öll saman ok felr vandliga, fyrir því at hann óttast, ef menn koma at vápnum hans, at þeir munu á brott taka. Síðan veðr hann út á ána svá djúpt, at ekki kom upp nema höfuðit eitt á bonum, ok ferr upp ok ofan at ánni.
(141) Þá koma þar ríðandi þrír riddarar. Einn þeira var Hildibrandr, fóstri Þiðreks af Bern, annarr var Heimir, þríði var jarlinn, er nefndr er Hornbogi. Þessa tvá höfðingja hefir Þiðrekr sent eftir jarlinum í Vindland, fyrir því at hann vissi, at Hornbogi var svá góðr drengr, at aldregi mundi fást betri bæði at riddaraskap ok öllu öðru, því sem góðum dreng skyldi sóma. Fyrir því vildi Þiðrekr taka hann sér til samlags ok félaga ok öllum sínum mönnum.
Nú mælir Hildibrandr til sinna félaga: "Ek sé út í á þessi einn dverg, en þat mætti vera Álfrekr dvergr, er jungherra Þiðrekr tók eitt sinni, ok þar af fekk hann it góða sverð Naglhring ok inn góða hjálm Hildigrím ok mikit fé annat, ok þá var ek með honum. Nú skulum vér til stilla, ef vér fengim enn tekit hann, ok skulum vér á hann leggja eigi minni lausn en þá leysti hann sik."
83. Viðga gerist fóstbróðir Hildibrands.
(142) Nú stíga þeir af hestum sínum ok gengu at ánni. En Viðga heyrði fullgerla, hvat þeir sögðu, ok svaraði: "Gefið mér grið ok landgöngu. Þá meguð þér sjá, hvárt ek em dvergr heldr en einhverr yðarr eða mitt höfuð beri lægra en eins hvers þess, er mik kallaði dverg."
Þeir játuðu honum því ok báðu, at hann skyldi á land ganga. Síðan hljóp hann ór ánni níu feta í einu skrefi.
Síðan spurði Hildibrandr hann: "Hvat manna ertu eða hversu komtu hér?"
Viðga svaraði: "Ef þú ert góðr drengr, hví spyrr þú mik slíks, nöktan mann? Lát mik fara ok taka vápn mín ok síðan spyrr mik slíks sem þú vill spurt hafa."
Ok því játtuðu þeir honum. Þá fór Viðga þangat, sem vápn hans váru ok klæði, ok klæddi sik ok vápnaði sik. Síðan gekk hann til hests síns ok hljóp á bak honum ok reið á mót þeim ok mælti: "Þér þrír góðir riddarar, guð hjálpi yðr, ek munda sínu nafni nefna hvern yðarn, ef ek kynna heiti yður."
Nú mælir Hildibrandr: "Hvert er nafn þitt, góðr maðr, eða hver er ætt þín, eða hvert gerist þú, eða hví ríðr þú svá einn saman í ókunnu landi?"
(143) Viðga svaraði: "Ek em danskr maðr at ætt. Ek heiti Viðga. Faðir minn heitir Velent. Móðir mín er dóttir Niðungs konungs, er ræðr fyrir Jútlandi. En fara skal ek á fund Þiðreks, sonar Þéttmars konungs af Bern, ok áðr en ek fara heim, þá verðr hann at vita ok báðir vit saman, hversu stinna skjóldu vit eigim eða styrka hjálma eða hvöss sverð eða harðar brynjur, fyrir því at hann er nú allra manna frægastr í veröldu af sínum drengskap ok hreysti."
Nú sér Hildibrandr, at þessi maðr er svá mikill ok yfirmannligr, at hans maka þóttist hann aldrigi sét hafa, ok þar eftir eru hans vápn ok öll önnur herneskja. Ok nú veit hann, at nú mun herra hans Þiðrekr konia í fulla raun, ok eigi þykkist hann þat mega glöggt sjá, hvárr þeira öðrum mun fyrir koma.
(144) Nú hyggr Hildibrandr eitt ráð fyrir sér, því at hann var vitr maðr. Síðan mælti hann til Viðga allglaðliga: "Guð sé þess lofaðr, at nú hefi ek þann mann fundit, er mik væntir, at til hafi djarfleik at lyfta upp spjótskafti í gegn Þiðreki. Ok þess vænti ek, ef þú hefir hamingju til eftir þínum gervileik, at þú skalt steypa hans drambi, því at hann hyggr engan mann mega við sik jafnast um hreysti eða um harðleik, þó at alla veröld kanni. Villtu ganga til við mik at gera félagsskap, svá at hvárr okkar vinni öðrum tryggðareið, at vit fylgimk hvárr öðrum í nauðsynjar allar, hvar sem vit erum staddir?"
(145) Viðga svaraði: "Svá lízt mér sem þú munt vera góðr maðr ok ríkr ok góðrar ættar. Hví muna ek níta yðrum félagsskap? Ek ríð áðr einn saman. Eða hver eru nöfn yður?"
Þá svaraði Hildibrandr: "Ek heiti Boltram Reginbaldrsson, jarlsins af Fenidi. Annarr heitir Sistram Herinbrandsson, inn þriði er Hornbogi jarl af Vindlandi."
Síðan leggja þeir hendr sínar saman, Viðga ok Hildibrandr, ok gerast félagar. Síðan ríða þeir til árinnar, ok vissi Hildibrandr vaðit á ánni.
84. Þeir Viðga koma til hallar ræningja.
Nú ríða þeir síðan leið sína, þar til er vegirnir skiljast.
Þá mælti Hildibrandr: "Þessir báðir vegir liggja til Bernar. Er önnur löng leið ok dálig, en önnur miklu skemmri ok betri. En á þessi inni skemmri er annmarki nokkurr svá. Þat er á ein, er eigi má yfir komast nema at einum steinboga. Við þann steinboga er kastali einn, er heitir Briktan. Þann kastala halda tólf skotmenn. Einn þeira heitir Gramaleifr. Á þeim steinboga er tollr. Þar verðum vér at láta hesta vára ok vápn ok láta þó vel yfir, ef vér höldum lífinu eða limum várum. Nú er lítil ván, at vér komimk yfir þenna steinboga fyrir utan þeira vilja, fyrir því at Þiðrekr hefir til komit at vinna þann kastala ok fekk ekki at gert. En nú sá, er þessum tólf köppum má fyrir koma, þá þorir eigi Þiðrekr þeim í mót at standa ok engi annarra. En nú at mínu ráði þá verðum vér at fara ina lengri leiðina."
(146) Þá svaraði Viðga: "Vér verðum víst at fara inn skemmra veginn, fyrir því at þeir láta ríða útlenzkan mann, hvert er hann vill, í griðum."
Síðan fara þeir þann veg, sem Viðga bað. Þeir ríða á einn skóg, er Lyravald heitir. En fyrir framan þann skóg er kastalinn. Nú sjá þeir kastalann.
Þá mælti Viðga: "Bíðið mín hér. Ek vil nú ríða fram til brúarinnar, kann vera, at ek þiggja af þeim, at þeir láti oss ríða fyrir utan skatt, ef ek mæli mjúkliga til. En ef eigi verðr þess kostr, þá ríð ek aftr til yðar við svá búit."
Þeir biðja hann ríða ok fyrirþykkir þó, at hann fari.
85. Ræningjar ræðast við um vápn ok klæði Viðga.
(147) Viðga ríðr nú fram til kastalans ok steinbogans. Þeir sitja í vígskörðum ofanverðum í kastalanum ok sjá reið hans.
Þá mælti Gramaleifr: "Þar ríðr einn maðr. Sá hefir skjöld mikinn. Sá skjöldr sæmdi mér vel, ok hann verð ek at hafa, en þér skiptið annarri herneskju hans, sem þér vilið."
Þá mælti Studfus: "Meiri ván, at sjá maðr eigi sverð gott. Þat mun mitt verða, ok engum kosti vil ek láta þat, þó at mér væri mikit fé boðit við."
Nú mælir Þrælla: "Hans brynju vil ek hafa."
Þá mælir Sigstafr: "Hans hjálm vil ek hafa."
Þá mælir inn fimmti: "Hann hefir víst góðan hest. Honum skipti ek mér."
Þá mælir inn sétti: "Ek vil hafa kyrtil hans ok öll klæði hans."
Nú mælir inn sjaundi: "Hvat hefi ek þá nema brynhosur hans, með því at öllu er öðru skipt áðr?"
Þá mælir inn átti: "Fégyrðil hans vil ek hafa ok allt þat, er í er."
Nú mælir inn níundi: "Ek vil hafa ina hægri hönd hans fyrir minn hlut."
Þá mælir inn tíundi: "At vísu hefi ek ætlat mér inn hægra fót hans, áðr ek fara heim."
Nú mælir inn ellifti: "Ek vil þá hafa höfuð hans."
Þá svaraði Studfus: "Eigi skal drepa manninn, þó hefir hann fátt gott eftir, þá er hann hefir þetta látit, er nú er skipt, at hann haldi lífinu."
Nú mælti Gramaleifr, höfðingi þeira: "Farið nú þrír til hans ok takið vápn hans ok klæði, svá sem nú var skipr, ok láti hann undan koma inum vinstra fæti ok vinstri hendi ok lífinu ok hafið þá vel árnat."
86. Viðga berst við ræningjana.
(148) Nú fara þeir þrír á móti honum einum. Þá mælti Viðga: "Vel komnir, góðir menn," sagði hann.
Þeir svöruðu: "Aldrigi skaltu vel kominn. Hér skaltu láta vápn þín ok klæði ok hest, ok þar eftir skaltu leifa þína ina hægri hönd ok þinn hægra fót, ok þó skaltu oss þat vel þakka, ef þú kemst lífinu undan."
Nú mælir Viðga: "Ojafnlig er þessi sætt, er þér bjóðið mér, útlendum manni ok saklausum. Kallið, at hér komi höfðingi yðarr, ok vil ek heyra hans dóm, en eigi má ek láta hest minn né vápn fyrir yðr at svá búnu."
Nú fara þeir aftr ok segja Gramaleifi svá búit. Gramaleifr heyrir nú þetta ok stendr upp þegar ok vápnar sik ok allir hans félagar, tólf saman, ok ríða yfir steinbogann.
(149) Þá mælti Viðga til þeira ok bað þá vel komna.
Þá svaraði Gramaleifr: "Ekki muntu vel kominn, fyrir því at áðr er öllu skipt fé þínu með várum félögum, ok þó skaltu láta hönd ok fót, áðr en vér skilimk. Skjöld þinn vil ek hafa, síðan taki hverr þat, er hlaut."
Þá mælti Viðga: "Ef ek læt minn skjöld, þá er þat minn skaði. En ef ek kem heim í Danmörk, þá mun Velent, faðir minn, segja, at Þiðrekr tók af mér nauðgum skjöldinn. En þat veit guð, at hann sá ek enn aldregi, ok meðan ek hefi eigi sét hann, þá má ek víst eigi minn skjöld láta."
Nú mælir Studfus til Viðga: "Gef upp sverð þitt skjótt, þat skal ek hafa, áðr en ek fara heim, ef þat er nokkvi nýtt."
Þá svaraði Viðga: "Ekki vituð þér til, hvárt sverð mitt er gott eða illt, ok eigi vilda ek, at í várum fundi yrði freistat, ok mætta ek sjálfr ráða. En ef þú tekr sverð mitt af mér, með hverju skal ek þá verja mik, er ek finn Þiðrek. Nú ef ek fer heim heðan, þá segir Velent, faðir minn, at þat sverð tók Þiðrekr af mér nauðgum, fyrir utan minn vilja. Nú vil ek víst eigi þess missa fyrir engan mun."
Þá mælir annarr at öðrum hverr til síns hlutar eftir því, sem þeir þóttust hafa áðr skipt sín á milli. En Viðga biðr þá sik láta fara í frelsi leið sína, en eigi vill hann láta einn penning fyrir þeim, nema þeir greiði sitt fyrir.
Nú mælir Studfus: "Víst erum vér litlir fyrir oss, er vér stöndum hér tólf fyrir einum manni ok mælir hann nær jöfnum orðum við oss. Brigðið sverðum yðrum, ok skal hann nú láta vápn sín, ok þar á ofan skal hann leggja lífit."
(150) Síðan dró Studfus sverð sitt ór slíðrum skjótt ok hermiliga ok hjó til Viðga í hjálm hans, en sá hjálmr var svá harðr sem it harðasta stál ok síðr beit en inn harðasta stein. Viðga brá inu góða sverði Mímung skyndiliga með mikilli reiði ok fylgdi ærin hugprýði ok hjó til Studfus svá it fyrsta slag á ina vinstri öxl, svá at allt beit í sundr brjóstit ok herðarnar með brynjunni til innar hægri síðu, svá at sér fell hvárr hlutr til jarðar.
Nú varð mikill ótti í hans mönnum af þessu höggvi, vildu nú gjarna margir vera heima, ok brigða þó allir sverðum sínum, ok sækja þeir nú at honum, ok eggjar nú hverr annan til framgöngu. Nú höggr Gramaleifr til Viðga á hjálminn, en hjálmr hans var svá harðr, at ekki beit á. Nú höggr Viðga til Gramaleifs ok klýfr höfuð hans ok búk, svá at í belti nam staðar, ok fell hann dauðr á jörð.
87. Þeir Hildibrandr koma til fundarins.
(151) Nú mælir Hildibrandr við sína félaga: "Ek sé, at nú eru þeir saman komnir. Ríðum ok sjám, hversu þeir skiptast við. Nú meðr því at Viðga fær sigr af þessum mönnum ok viljum vér eigi duga honum, þá mun hann segja, at vér höfum svikit hann, ok svá er, en þat er várr bani, ef hann finnr oss, ok hefi ek þá ósært eið minn, er ek sór Viðga í félagsskap."
Nú mælti Heimir: "Þat er mitt ráð, at vér ríðum ok dugum honum, ef oss væntir, at hann hafi betr, en ef hann fyrirlæzt, þá ríðum undan sem harðast ok þolum eigi vandræði fyrir ókunnigs manns sakir, ok er oss þat vandalausast ok ámælis."
"Illa er þá við hann skilzt," sagði Hildibrandr.
"Meðr því," sagði Hornbogi jarl, "at vér hétum honum trúnaði ok félagsskap, þá er mannligt at duga honum."
"Svá skal vera," segir Hildibrandr, "sem betr er ok mannligra."
Nú ríða þeir fram at steinboganum. Viðga hefir haft mikit starf, meðan hann hefir veitt óvinum sínum mörg stór högg, svá at af þeim tólf váru eigi fleiri eftir en fimm einir. En Sigstafr ok þeir fimm félagar kómust á flótta undan. (152) Þá hittast þeir Viðga ok hans félagar, ok fagnar hverr þeira öðrum blíðrliga.
88. Viðga brennir kastalann.
Nú ríða þeir félagar inn í kastalann ok taka þar vín ok vistir ok allt þat, er þeir þurfu í gulli ok gersimum, ok eru þar þá nótt ok fóru at sofa.
Nú hugsar Hildibrandr margt um Viðga, hversu frækn hann er, ok nú þykkist hann víst vita, at jungherra Þiðrekr mun koma við kaupa sinn, félagi hans ok fóstri, ok margt íhugar hann um vápn hans, hversu góð þau eru. En þá er var mið nótt, þá stóð Hildibrandr upp ok dró sverð sitt ór slíðrum. Síðan tók hann sverð Viðga Mímung ok dró ór sinni umgerð ok lét sitt sverð í staðinn, en Mímung lætr hann í sína umgerð ok hafði áðr skipt hjöltum ok ómani milli sverðanna, látit sín hjölt ok óman á Mímung, en Mímungs hjölt ok óman á sitt sverð ok lagði hjá sér, leggst niðr síðan ok sefr til dags. Nú er dagr, ok standa þeir upp ok búa ferð sína.
Þá spurði Viðga Hildibrand: "Hvat skulum vit gera við kastala þenna, er vit höfum unninn, ok vér förum í brott?"
Þá svaraði Hildibrandr: "Þat, sem okkr sýnist báðum. (153) Ek vil víst ekki leynast fyrir þér lengr, ok segja vil ek þér satt til, hvat manna ek em eða hvat ek heiti. Nafn mitt er Hildibrandr. Ek em maðr Þiðreks af Bern, ok allir erum vér hans félagar. En þó at ek sagða eigi rétt nöfn vár, þá vil ek þó halda allan félagsskap við þik, þann er vit höfum svarit okkar á millum. Nú er þat mitt ráð, at vér látim standa kastala þenna ok siti hér eftir til gæzlu kastalans þessir tveir okkrir félagar, en ek fylgi þér til Bernar á fund Þiðreks. Ok meðr því at þit skilizt góðir vinir ok félagar, þá hafið þit báðir þenna kastala, ok mun hann þér þat vel launa. En ef svá verðr, at þit skilizt ósáttir, þá skaltu einn hafa þenna kastala sem áðr, ok er þessi kastali mikils fjár verðr."
(154) Þá svaraði Viðga: "Á þessari brú hefir legit tollr ok mikil ánauð ok ófriðr bæði innlenzkum ok útlenzkum mönnum. En þetta er mikill þjóðvegr margs manns, þó at margir menn hafi nú um hríðir eigi þorat hér fram at fara, en því hefir valdit þessi kastali ok þeir illu menn, er hér byggðu í. Nú ef ek ræð, þá skal hér hverr maðr fara í frelsi um þenna steinboga, útlenzkr ok innlenzkr, ungr ok gamall, vesall ok sæll."
Þá svaraði Hornbogi jarl: "Þat er réttast, at sá inn sami, er þenna kastala vann með sínu sverði, at hann ráði, hvárt hann skal standa eða vill hann honum fyrir koma."
Síðan tók Viðga ok lagði eld í it neðsta hús kastalans, en áðr höfðu þeir allt fé á brott tekit. Nú skiljast þeir eigi þaðan, fyrr en sá kastali var allr brenndr ok brotinn.
89. Þeir Viðga fóru yfir Visará.
Síðan ríða þeir leið sína ok váru kátir ok höfðu vel árnat, sem var. Til þess ríða þeir, er koma at á þeiri, er heitir Visará. Þar var á brú ein millum tveggja hamra. Þar til hafði komit áðr Sigstafr ok hans félagar ok höfðu brotit af brúna, áðr en hinir kæmi til farandi, ok vildu eigi láta þá yfir koma, fyrir því at þeim þótti engara happa ván at Viðga, ef þeir fyndist, né hans félögum, fyrir því at þeir þóttust eigi þat hlutskipti hafa fengit af vápnum hans, er þeim mætti hugr við hlæja, ok eigi vilja þeif til beiðast oftar.
(155) Nú sér Viðga þetta, at af er brúin. Þá lýstf hann hest sinn með sporum, Skemming, ok ríðr ákafliga at ánni. Nú hleypir hann af berginu, því er brúin hafði á legit, ok svá yfir ána á hitt bergit, sem kólfi skyti, ok enn í dag má sjá staðinn í berginU skúanna ok naglanna bæði þar, sem hann hljóp af, ok svá þar, sem hann kom niðr. Hildibrandr ok Heimir ok Hornbogi jarl ríða eftir honum. Nú er Hildibrands hestr hljóp af berginu, þá fleygir hann á ána ok kom sundi til lands, ok Hornbogi jarl fór sömu för, ok kom hann þó fyrri á land en Hildibrandr. Heimir hafði þann hest, er hét Rispa. Hann var bróðir Skemmings. Heimir hleypr á millim þeira tveggja hamra, sem Skemmingr hljóp.
(156) Jafnskjótt sem Viðga kemr yfir ána, þá sér hann, hvar Sigstafr ok þeir fimm félagar standa, ok ríðr þegar ákafliga, en þeir í móti honum, ok berjast þeir ákafliga. Viðga veitir þeim mörg högg ok stór, en Heimir sitr á hesti sínum ok vill ekki duga honum. En þá er jarlinn Hornbogi kom á land, þá ríðr hann at djarfliga ok hugmannliga, ok þá er hann kom fram at, veitti hann Viðga gott lið, ok skiljast þeir svá við þá, at þeir fimm félagar eru allir dauðir, ok enn finnr Viðga eigi, at hann hafði eigi sitt sverð Mímung.
90. Viðga býðr Þiðreki konungi einvígi.
(157) Ríða þeir nú leið sína ok kómu at kveldi þar, er Her heitir. Þat bú átti Þéttmarr konungr, faðir Þiðreks. Þar er kona Hildibrands fyrir. Þar eru þeir um þá nótt, en á morgni ríða þaðan ok kómu þann dag eigi síð til Bernar. Nú er sagt Þiðreki, er hann sitr yfir borðum, at Hildibrandr er kominn ok Hornbogi jarl ok Heimir. Síðan stóð hann upp ok gekk út í móti þeim ok fagnar þeim vel ok spyrr þá tíðenda, ok enn mælir hann ekki orð við Viðga, því at hann veit eigi, hvat manna hann er.
(158) Viðga dregr af glófa af hendi sér, silfrlagðan, ok selr í hönd Þiðreki. En Þiðrekr spyrr, hvat þetta vissi.
Nú svarar Viðga: "Hér með býð ek þér it fyrsta einvígi. Þú ert minn jafnaldri, ok langt spurða ek til yðar, ok mikit starf ok vandræði hefi ek haft, síðan ek fór heiman, fyrir því at ek vilda reyna, hvárt þú ert svá mikil kempa sem nú er sagt land af landi. Nú vil ek hafa erendi mitt, ef þú vill eigi þess synja. Ok em ek nú heldr albúinn at berjast við þik, at þá er ek fór heiman inn fyrsta dag, at þá mundi mik ekki til hafa dvalt þegar í öndverðu, at þá var ek albúinn at ganga til einvígis við þik."
Þá svaraði Þiðrekr: "Þann frið skal ek setja í landi föður míns ok sjálfs mín, at eigi skal þora hver bikkja eða greybaka at bjóða mér einvígi."
Þá svaraði Hildibrandr: "Hættu, herra, ok mæl eigi svá. Þú veizt ógerla, við hvern þú mælir. Ok eigi veit ek enn víst, um þat er þit skilið ykkat viðrskipti, hvárt heldr at þú eða hann hlýtr sigr eða ósigr, er þit skilizt, en mér þykkir meiri ván, at þú hljótir þann hlutinn, er ósigr heitir, ef þú nýtr einskis at nema þín eins."
Þá mælti Reinaldr, maðr Þiðreks: "Þat er víst mikil skömm, herra, ef hverr þræll skal þora at bjóða þér til einvígis í sjálfs þín landi."
En þá er Hildibrandr heyrði þetta, þá mælti hann: "Eigi skaltu í annat sinn skemma minn förunaut með hvílíkum illyrðum," - ok lýstr hann knefa sínum við eyra honum, svá at þegar fell hann í svima.
Nú mælir Þiðrekr við Hildibrand: "Ek sé, at þú leggr mikit kapp á þenna mann at duga honum, en nú skaltu sjá, hversu mikit hann skal þín njóta. Þenna inn sama dag skal hann uppi hanga fyrir Bern."
Þá svaraði Hildibrandr: "Ef hann kemr á þitt vald, þá er þit hafið reynt ykkarn hraustleik eða harðhygi, þá verðr hann at hlíta yðrum dómi, þó at harðr sé. En þar til væntir hann ins vildra af. Hann er enn óbundinn, ok svá varir mik, at vera mun daglangt, ef þit skuluð tveir við eigast, ok muntu þat reyna."
91. Þiðrekr ok Viðga búast til einvígis.
(159) Þiðrekr kallar nú skyndiliga til vápna sinna, eru ok þau brátt fengin honum. Nú ferr hann í brynhosur. Síðan tekr hann brynju sína, ok steypir hann yfir sik, en þá setr hann hjálm sinn á höfuð sér Hildigrím. Síðan gyrðir hann sik með sínu sverði Naglhring. Þá tók hann skjöld sinn, er á var markaðr león af gulli, en skjöldrinn hvítr. Nú tekr hann glafel sitt. Þá var ok hestr hans búinn, er Fálka hét. Hann var bróðir Skemmings, er Viðga átti, ok bróðir Rispa, er Heimir átti. Nú hleypr Þiðrekr á bak hesti sínum ok ríðr út ór Bern síðan ok mikill manna fjöldi með honum, bæði höfðingjar ok riddarar. Nú er Þiðrekr kom út af Bern, þá var þar Viðga fyrir honum ok Hildibrandr ok fátt manna með þeim. Viðga sitr á hesti sínum með öllum hervápnum sínum ok nú albúinn at berjast ok er bæði mikill ok tígurligr.
(160) Heimir gengr at Þiðreki ok hefir á hendi sér skál fulla af víni ok mælti: "Drekk, herra, guð gefi þér nú sigr í dag ok hvert sinni."
Þiðrekr tekr við skálinni ok drekkr af ok selr af hendi síðan. Nú færir Hildibrandr aðra skál Viðga.
Viðga mælir, at hann skal færa Þiðreki, - "ok bið hann fyrri drekka til mín."
Hildibrandr færir Þiðreki skálina, en hann er svá reiðr, at hann vill víst eigi við taka.
Nú mælir Hildibrandr: "Enn veiztu eigi gerla, hveim þú skalt reiðr vera, fyrir því at nú muntu dreng fyrir hitta, en eigi svá sem þér hafið sagt í dag, at hann mundi eigi vera dugandi maðr," - ok snýr aftr síðan ok færir Viðga skálina ok mælti: "Drekk nú ok ver þik síðan með drengskap ok hreysti, ok guð veiti þér nú sitt lið ok láti þér nú vel at farast."
Þá tók Viðga við skálinni ok drakk af ok fekk síðan Hildibrandi ok gaf honum gullhring sinn ok mælti: "Haf fyrir guðs þökk fyrir þína liðveizlu ok lif nú heill."
92. Viðga ok Þiðrekr berjast á hestum.
(161) Nú kallar Viðga á Þiðrek ok spyrr, ef hann sé þá búinn, en Þiðrekr kveðr sik þá ekki dvelja. Nú lýstr hvárr þeira hest sinn með sporum, ok framvísa þeir sínum glafelum, ok hefir Þiðrekr merki hvítt ok á león rautt ok gullsaumat. En Viðga hefir merki rautt ok merkt á hamarr ok töng með hvítum lit.
Ok eftir þetta ríðr hvárr þeira at öðrum svá snart sem þá, er soltinn valr flýgr eftir bráð. Ok þá er þeir koma saman, þá leggr hvárr þeira spjóti at öðrum afburðar sterkliga. Þiðreks spjót gekk ór skildi Viðga, ok helt hann því at sinni. En Viðga spjót festi í skildi Þiðreks, svá at í sundr hrýtr skaftit í þrjá hluti. Nú rennr hestrinn hvárr frá öðrum, ok skiljast þeir at því sinni at svá búnu.
(162) Viðga kallar nú á Þiðrek: "Sná aftr hesti þínum títt ok ljóst hest þinn sporum ok ríð at djarfliga. Þú hefir enn haldit þínu spjóti, en ek hefi mitt látit. Nú skal ek halda kyrru fyrir þér, ok skulum vit svá skiljast annat sinn, at þú skalt hafa látit þitt spjót eigi síðr en ek mitt, eða elligar skaltu fella mik til jarðar af hesti mínum."
Síðan bregðr Viðga sverði sínu. Nú snýr Þiðrekr aftr hesti sínum ok ríðr nú djarfliga ok hvatliga at Viðga. Nú leggr Þiðrekr spjóti sínu fyrir brjóst Viðga ok vill nú at vísu veita honum bana. En Viðga höggr með sverði sínu í sundr spjótskaftit, ok í því sama höggvi höggr hann sporð af sjálfs sín skildi. Ok enn er hann ekki sárr sjálfr, því at in harða brynja hlífði honum at því sinni. Nú skiljast þeir at svá búnu, ok rinnast hestarnir umfram.
93. Frá einvígi ok meðalgöngu Hildibrands.
(163) Síðan hleypr hvárrtveggi af sínum hesti ok gengr öðrum í gegn ok berjast ákafliga með sverðum sínum. Nú veitir Viðga mörg högg ok stór, ok svá þiggr hann bæði. Nú vill Viðga ætla Þiðrek þat högg, er hann ætlar, at æ skal nokkut merkja hann, ef svá ferr sem hann ætlar. Reiðir nú til af öllu afli sverðit í hjálm Þiðreks Hildigrím, en sá hjálmr var svá harðr, at ekki sakar þetta it mikla högg, en þó verðr nokkut at bila. Sverðit brestr í sundr í tvá hluti.
(164) Þá mælti Viðga: "Þú, Velent, haf fyrir guð drottins reiði, er þú gerðir svá illt sverð, svá vel sem þú kunnir, ef þú vildir. Ek munda nú hafa drengiliga varizt, ef ek hefða haft gott sverð. Nú er mér þetta bæði skömm ok skaði ok svá þeim, er gerði. Nú spennir Þiðrekr báðum höndum sverð sitt Naglhring ok vill af höggva höfuð Viðga.
Nú hleypr Hildibrandr í milli þeira ok mælir við Þiðrek: "Gef þessum manni grið ok tak hann til þín ok ger hann þinn mann, ok fær þú aldregi vaskara mann né hraustara at allri atgervi en hann er. Hann tók einn kastalann Briktan af tólf hermönnum, er þú fekkt eigi áðr með öllum þínum mönnum unnit. Þat er þér vegr, ef þvílíkr maðr skal þér þjóna."
Þá svaraði Þiðrekr: "Þat er satt, er ek sagða þér áðan. Í dag skal hann uppi hanga fyrir Bern."
Þá svaraði Hildibrandr: "Ger eigi svá, herra, við góðan dreng. Hann er af beztu konungaætt bæði í faðerni ok í móðerni. Nú vill hann gerast þinn maðr. Tak nú við honum vel ok tígurliga, sem ván er at þér."
Þá mælti Þiðrekr: "Þau grið skal ek setja um allt land föður míns, at eigi skal hverr þrælssonr bjóða mér á hólm, ok eigi skal ek þola kngr vandræði af þeim, ok nú í dag frelsi ek mik í frá því, þá er þessi inn illi hundr hangir uppi fyrir Bern, ok eigi fyrir því at síðr, at hann fylgdi þér hingat. Gakk nú í brott þaðan, sem nú stendr þú. Ekki mun þér nú né honum hlífa þín þjónusta, ef þú gerir eigi svá. Ok skal ek fyrst þik höggva í tvá hluti, en síðan hann."
94. Viðga fekk sverðit Mímung ok vann sigr.
(165) En þá er Hildibrandr heyrir þat, at Þiðrekr vill eigi heyra bæn hans ok eigi vill hann hlífa sjálfum honum, þá mælti hann: "Ek finn nú, at þú kannt eigi lið at þiggja, enda skal nú hafa barn þat, er brekar."
Þá dró Hildibrandr sverð ór slíðrum ok mælti: "Guð fyrirbjóði ótryggleik hverjum manni. Sé nú, góðr drengr, at nú vil ek halda okkarn félagsskap, sem vit hétum hvárr okkarr öðrum í okkrum viðrmælum. Tak nú hér sverð þitt Mímung ok ver þik hraustliga."
(166) Nú verðr hann svá feginn sem fugl degi. Nú kyssir hann á gullmáhn í sverðinu ok mælti síðan: "Guð fyrirgefi mér, er ek mælta illum orðum við föður minn, Velent. Sé hér nú Mímung, Þiðrekr, góðr drengr. Nú em ek svá fúss at berjast við þik sem þyrstr maðr til drykkjar eða soltinn til matar."
Nú höggr hann til Þiðreks hvert at öðru, ok hverju sinni leysir hann nokkurn hlut af brynju hans ok af skildi ok svá af hjálmi, ok eigi má Þiðrekr eitt högg í móti höggva, ok verðr hann nú engan hlut gera nema hlífa sér, ok þó hefir hann ærit at vinna, ok þó hefir hann nú fimm sár. Nú sér Þiðrekr, hversu fara mun þetta víg, ef honum kemr engi önnur liðveizla, þá mun hann fara ósigr.
Nú kallar hann á Hildibrand, meistara sinn: "Kom nú hingat ok skil þetta einvígi. Eigi sé ek nú, hversu ek geta skilt þat einn saman."
(167) Þá svaraði Hildibrandr: "Þá er ek vilda skilt ykkr hafa, þá vildir þú ekki af því ráði taka ok hefðir þú þá af þessi orrostu fengit veg ok frama, ok spyrjast mundi um öll lönd. En nú hlægir mik, at þú munt aldregi segja í sinn síðan, at ek lyga at þér, þá er ek sagða þér Viðga góðan dreng ok mikinn hreystimann. Nú sýnist mér sem brynja þín sé slitin, hjálmr þinn kumblaðr, skjöldr brotinn ok sjálfr þú stórum sárum særðr, ok mutnu nú verða slíta þetta víg með skömm ok ósæmd, ok veldr því dramb ok ofmetnaðr með grimmleik. Skil þú nú, ef þú mátt. Engum kosti skil ek ykkr annan veg en hann verðr nú at ráða, hvárt hann vill inn sama dóm dæma þér sem honum var dæmdr eða vill hann betr gera en makligt er."
95. Viðga gaf Þiðreki líf ok sættir þeira.
(168) En þá er Þéttmarr konungr sá, at sonr hans mundi vera yfirkominn, þá tók hann sér einn skjöld rauðan ok gekk milli þeira.
Þá mælti Viðga: "Hvat ætlar þú nú at gera, konungr? Hví ferr þú svá? Ek segi þér at sönnu, ef þú vill gera mér ólög í þínu landi ok rangendi ok svá þó at þú vilir drepa mik með þínum liðfjölda, þá skal engi maðr kalla þik at betra dreng né at meira mann. En þess má þó vel hefnt verða, því at ek á móðurbróður einn, eigi óríkari konung en þú ert."
Þá mælti konungr: "Góðr drengr, eigi vil ek þér gera annat en gott eitt. Ek vil biðja þik, attu hlífir syni mínum, fyrir því at nú sé ek, at hann læzt, ef þit eigizt lengr við. En ef þú gerir svá, þá vil ek gefa þér borg eina í mínu landi, ok ver þú þar greifi yfir, ok þar með tigurligt kvánfang, ef þat villtu."
(169) Nú svaraði Viðga: "Þat vil ek víst eigi, er nú býðr þú. Hann skal hafa slíkan dóm sem hann bauð mér, fyrir utan þat at þér berið mik ofrefli fyrir fjölmennis yðars sakir."
Nú gengr konungrinn í braut, en þeir taka nú at berjast á nýja leik allra harðast, ok verr Þiðrekr sik vel ok karlmannliga, en Viðga sækir afar fast. Nú höggr Viðga í hjálm Þiðreks, Hildigrím, inum vinstra megin, svá at allt sneið í sundr til ins hægra vegs, svá at af flaug annarr hlutr hjálmsins, þat er fyrir ofan var höfuðit, ok þó fylgdi hárit.
(170) Hildibrandr sér nú þetta, at Hildigrímr er brotinn. Þá mælir Hildibrandr ok hleypr á milli þeira: "Góði félagi, Viðga, ger fyrir okkars félagsskapar sakir, at þú gefir Þiðreki grið, ok tak hann þér til félaga, ok þó at þú ríðir um alla veröld ok báðir þit saman, þá mun engi þinn jafningi kallast."
Þá mælti Viðga: "Þó at þat sé ómakligt fyrir hans sakir, þá skaltu þiggja þó þína bæn fyrir okkars félagsskapar sakir."
Nú gefa þeir upp vápn sín ok leggja nú saman hendr sínar ok gerast nú félagar ok ganga nú inn í Bern góðir vinir.
