Biblea

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif


Stjórn
udgivet
af

C. R. Unger

Christiania 1862


Biblea

redigert av August Fredriksen

Heimskringla.no

© 2016



Biblea er en bearbeidet utgave av Stjórn, med inndeling i kapitler og vers som i den moderne Bibelen.



Innhold


Fyrsta bok Moysi Genesis

Guð skapaði himin ok iorð

J vpphafi skapadi gud himin ok iordina.

2 Jỏrdin uar þa aud ok aauaxtar laus ok utan alla prydi. Ok uoru myrkr af loptzins skugga ok uskęrleik alla uegna um iordina. En guds heilagr andi fluttiz yfir uỏtnin. 3 Ok þa sagdi gud sua. Verdi lios. Ok þegar i stad uard liosit. 4 ok sealfr hann saa at liosit uar gott ok skildi hann þat i brott fra myrkrinu. 5 ok gaf þi nafn at þat skylldi heita dagr enn myrkrunum at heita nátt. Ok sua uard aptann ok morginn. bædi samt einn natturlighr dagr.

6 Verdi festingarhiminn i milli uatnanna ok skili þau i sundr sin i milli. 7 Ok þegar i stad uard sua.

8 gaf[1] gud honum þat nafn at hann heti himinn. Ok sua uard aptann ok morginn medr fyrri grein annarr dagr.

9 Samniz saman i einn stad uỏtn þau sem undir himninum eru. at [þurr grandi[2] megi synaz. ok þegar i stad uard sua. 10 Kalladi hann þa þurrlendit iỏrd enn allt saman uatnanna megin kalladi hann hauf.

11 Gud sagdi sua. Groi iỏrdin ok freoiz medr blomberanda[3] gras gerandi sitt saad. ok medr epliberandi treo ok allzkyns alldinuid gerandi allan sinn aauỏxt eptir þi kyni sem þat er uordit sik til. huers saad er i sealfu ser skal aa iordunni uera. Ok þetta uard allt.[4] 12 at iỏrdin bar þegar grænt gras meðr hinn bezta bloma ok saadberanda medr sinu kyni ok epliberandi treo gerandi fagran aauỏxt. ok huert sem eitt hafanda medr ser sealfs sins saad meðr sinni eiginni mynd. 13 ok sua uard aptann ok morginn ok lyktadiz medr þui hinn þriði dagr.

14,15 Ok Gud sagði sua. Uerdi lysandi stiornur i festingarhimninum. at þær greini i sundr sér huart dagh ok nátt. at þær se til taakna ok tima. dagha ok aara. ok lysi i festingarhimninum ok birti iỏrdina. ok þegar uard sua. 16 Gud gordi tuau stor himintungl. hit meira. þat er solina. til þess at þat skyllde medr sinni birti deghinum lysa. hit minna. þat er tunglit. at þat lysti nattinni. Stiỏrnur gerdi hann ok þar medr ok setti þær allar i festingarhimninum. utan eigi þær .vij. medr solu ok tungli. sem planete heita. þær reika ok leika lausar i loptinu ok ganga i gegn fyrr sỏgdum festingarhimni. at þær medr sinn gangh tempri hans uelltingh ok umturnan. 17 Setti hann þær fyrir þa sauk þar. 18 at þær skylldi medr þi liosi sem þær hỏfdu[5] af solinni birta alla uerolldina ok gora grein milli lioss ok myrkrs. Ok sealfr hann sa at þetta uar enn ein god skepna. 19 vard sua aptann ok morginn ok lyktadiz hinn fiordi dagr.

20 Gud sagdi þa sua. Leidi uǫtnin ut af ser skridanda lifs anda kuikenda ok fliuganda fugla kyn undir festingarhimninum upp yfir iỏrðina. 21 Ok þa skapaði guð stora huali ok annan lifanda ok hræriligan fiska kyns anda. huat er uỏtnin hỏfdu gefit ut af ser medr sinum eiginligum myndum. ok fliugandi fugla. huera medr sinu kyni. Gud sa at þetta uar ein god skepna. 22 ok blezadi bædi fiskum ok fuglum sua segiandi. Uaxit þer ok fiỏlgiz ok fyllit seofarins uỏtn. fiolgiz ok fuglarnir eigi sidr yfir alla iỏrdina. 23 Vard sua aptann ok morginn ok lyktadiz hinn fimti dagr.

24,25 Ok sagdi gud sua. Leidi iỏrdin framm ok gefi ut af ser lifanda anda medr sinu kyni. busmala. skridkuikendi ok ferfætt kuikendi.[6] huert sem eitt medr sinum eiginlighum myndum. Vard ok þegar i stadinum[7] sua. at gud gordi ỏll iardarinnar skridkuikendi eptir sinu eigin[8] kyni.

26 Ok sem gud fadir saa at þetta uar ein god skepna. sagdi hann sua til sins sęta sunar ok heilags anda. Gorum uęr manninn eptir uarri liking ok likneskiu. at hann se stiornari yfir siofar fiskum ok himinsins fuglum. ferfættum kuikendum ok aullu iarðrikinu. ok þar meðr ollu þi skridkuikendi sem nockura lifs ræring hefir i uerolldinni.

27 Skapadi gud manninn eptir sealfs sins mynd ok likneskiu. skapadi hann bædi karlmann ok kuenmann. 28 Hann sagdi sua. Vaxit þit ok fiỏlgiz ok fyllit iordina ok stiornit henni. Drottnit ok siofarins fiskum himinsins fuglum ok ollum þeim kuikendum sem røraz aa iardriki. 29 Ok enn taladi gud til þeirra. Se herna. at ek gaf yckr huert sem eitt gras beranda sitt saað. ok annan eiginligan aauoxt yfir alla iordina. ok aull þau tre sem i ser hafa saad ok freo sins eigin[9] kyns. at þeir lutir se yckr til fædiss ok[10] uidrlifiss ok aullum iardarinnar kuikendum. aullum himinsins fuglum eigi sidr. 30 ok aullum þeim iardneskum lutum[11] sem røraz megu ok lifs[12] andi er medr. ok[13] þau megi þar af fødaz. Ok þetta uard allt sem hann baud. 31 Sa gud alla þa hluti sem hann hafdi gỏrt. ok uoru hardla godir. ok uard sua aptann ok morginn ok lyktadiz hinn setti dagr.


Fra Adam ok Euo

1-3 Blezadi gud þa hinn .viida. daghinn ok helgadi hann. þat er sua at skilia. at hann skapadi at saa dagr uęri haleitr ok heilagr halldinn. þiat aa honum letti hann af aullu uerki sinu. þi sem hann hafdi þa skapat.

4 Þessor eru gỏrdir ok getnadir himins ok iarðar þann tima sem þau uaru skapat. 5 aa þann sama dagh sem gud gỏrdi himin ok iỏrd ok allan akrsins blomstr ok grænsku ok hans foðr ok fædzlu. fyrr enn þat rynni upp yfir iordina. ok þar medr allt iardarinnar gras fyrr enn þat friouadiz. þiat gud hafdi þa enn eigi nỏckurn stad latit rigna yfuir alla iỏrdina. eigi uar ok nockurr madr til þa hana at yrkia edr uinna. 6 helldr reis einn storr uppsprettubrunnr edr[14] uatnzædr upp af iordinni dỏgguandi allan hennar aauoxt ok aasynd. 7 gud drottinn formeradi manzins likam af iarðarinnar leiri. sem fyrr uar sagt. ok bles lifs anda af engu efni skapaðan i hans aaseonu ok þar meðr allan likaminn. ok sua uarð madrinn til lifandi[15] saalar ok skynsemdar.

8,9 Ein hardla fỏgr [ædr edr uppsprettu[16] brunnr geck ut ok flaut af þessum stad hinum ynniligzta at dỏggua til freouanar ok aauaxtar aull hennar tre.

10 ok þessi sama uppspretta skiptiz þaþan ok sundr greiniz i .iiii. størstu hỏfutaar. er menn hafa sogur af. 11 heitir ein Phison ok odru nafni Ganges af Gangaro Jndialandz konungi. þiat hon kemr þar fram ok fellr um þat sama land. 12 finnz þar ok fæz betra gull enn i odrum londum ok einn hinn dyrazsti steinn onichinus. 13 Aunnur heitir Gyon er fellr bæði um Bláland ok Egiptaland. ok heitir hon þar Nilus. 14 Hin þridia heitir Tigris. er fellr um austanuert þat land er Mesopotamia heitir ok allt moti þi landi er Assiria heitir. Hin fiorða er Eufrates. er fellr um uestanuerða Mesopotamiam ok allt i Kalldeam. huaðan er Abraham er kyniaðr.

15 Eptir þat flutti gud manninn i brott af þeim stad sem hann hafði skapað hann. ok setti hann i þann enn ynniliga stað paradis. at hann skylldi þar uera ok uinna eigi nỏckurs kyns erfiði helldr ser til lystiligrar næringer. ok hann skylldi hennar geymari uera enn gud beggia þeirra. 16 Ok sagði hann sua. Et ok føðz af hueriu tre sem einu. þi sem her bidr i paradis. 17 utan af uitzku tre milli gods ok illz skallt þu eigi eta. fyrir þann skylld at aa þeim degi sem þu hefir af þi etit mant þu endliga deyia ok daudligr uerda.

18 Ok þa sagði guð. Eigi er manninum gott eðr gledilight at hann séé einn saman. gerum honum fulltingiara sealfum honum likan. 19 Nu sem guð drottinn hafdi skapat ok formerat oll iardnesk kuikendi. ok þar meðr fiska ok fugla. þa let hann aull þau koma fyrir Adam. ok at hann skylldi sea ok segia huersu hann uilldi huert þeirra heita láte. 20 þiat þat er huers kuikendis nafn allt til þessa dags sem Adam gaf þi. talandi upp aa ebresku tungu. þiat hon ein uar fra upphafi allt til tungna skiptis. Fyrir tuenna sǫk let guð aull kuikendi fyrir Aadam koma at hann gięfi þeim nỏfn. þa aðra at þaþan af mætti þau uita hann uera sinn formann ok stiornera. enn þa aðra at hann sæi þat uissuligha. at þess haattar kuikendi uar sealfum honum (u)likt.ok honum uar fyrir þa sǫk konan naudsynligh.

21 Þaa let gud þilikt sem suefn ok enn helldr nockurs konar umegin falla aa Adam. Ok sem hann uar sofnaðr[17] tok guð brott af honum eitt hans rif ok sua mikit kiỏt sem þii til heyrdi. enn let kiỏt koma i stað rifsins. 22 ok skapadi konune fyrir englanna þeonostu af þi sama rifi. gorandi hennar likam af kiỏtinu enn beinin af sealfu rifinu. let hana siðan koma fyrir Adám. ok þa sagði hann sua. Þetta bein er nu af minum beinum. ok þetta kiỏt er af minum likam til tekit.

23 Gaf Adam henni þa nafn sua sem hennar herra. ok sagði sua.

Þessi skal kerlingh heita.
þiat hon er af karlmanninum komin.

Uard þetta fyrir þa sǫk hennar eiginlight nafn. Ok þegar eptir spaaði hann sua segiandi.

24 Fyrir þenna skylld at hon er sua til komin. man margr madr fyrirlata sinn fỏður ok moður ok samtengiaz sinni husfru sem einum part af sealfum ser. ok manu þau .ii. uera medr einn likam. af þi at af semblandningh beggia þeirra bloðs byriaz barnit. ok huarki þeirra hefir meðr ollu eitt saman ualld yfir sealfs sins likam.

25 Huartueggia þeirra Adams ok hans husfru uaru medr ollu nauckuit utan alle skammfylling sem fyrr uer sagt.


Fra þi er gud rak Adam ok Euo ut af paradis

(1-6, 9, 11, 12 og 16 er fra Historia Scholastica og Speculum Historiale.)


Hỏggormrinn uar klokaztr ok slægaztr af ollum kuikendum. þeim er til beið aa iardriki ok guð hafdi gert. hann talandi sua til hennar. Fyrir hueria sauk baud gud yckr. at þit skylldit eigi eta af hueriu þi tréé sem her er i paradis. 2 Hon suaradi. Af aauexti allra trea þeirra sem bidr i paradis skulum mit fødaz. er ockr likar. 3 enn af þii tre ok þess aauexti sem stendr i midri paradis baud gud at mit skylldim eigi eta ok eigi þi nær koma. lettliga fyrir þa sauk at mit dæim eigi þar af. 4 Hann segir sua. Meðr engu moti munut (þit) deyia þar af. 5 er hitt helldr sannara. at hann uilldi eigi ok fyrirmundi yckr fyrir aufunder sakir. at þit liktiz honum i uitzku ok uisdomi. þiat hann ueit at yck(u)r augu lukaz upp a þann degh sem þit etit af þii. ok uerdit þit þa sua uis sem guð skyniandi bæði gott ok illt. 6 Nu af þi at konan uar metnaðargiỏrn. i þi er hon uilldi samlikiaz uid gud af ormsins aeeggien. enn saa at treit uer fagrt ok lystiligt at lita. enn skildi af aatekning þess at þat mundi uera eigi sidr sætt at eta. tok þaa eitt epli af aauexti þess sama tress ok aat. ok gaf siden bonda sinum þar af. eggiendi hann til at eta eigi sidr. 7 ok þegar i stad lukuz upp augu þeirra beggia. Huersu þa. utan af sealfra þeirra girnd sin i milli. upp aa þann haatt at þeim þotti nỏckleiki sins likama hardla liotr uera. Gordu þau ser þa til hulningar litil klæði af fiktrea leufum. þiilikt sem stuttar brøkr.

8 ok sua sem þau heyrdu gud drottins ord. sem hann for ok fluttiz eptir midian dag um paradis. þa[18] faalu sik bødi Adamr ok hans husfru milli þeirra trea. sem uaru miok i midri paradis. at þau uyrði eigi fyrir gud drottins augum. 9 Eptir þetta kallaði gud Adam ok sagdi sua. Huar er þu Adam. 10 Hann suaradi. Ek heyrda þina rỏdd her i paradis. ok ottadiz ek fyrir þann skylld at ek uar nockuiðr. ok þi fat ek mik. 11 Ok þa sagdi gud sua til hans. Huerr sagdi þer at þu uærir nockuidr. nema þat er þu átz af þi tre. hueriu er ek baud þer at þu skylldir eigi eta. 12 Adam suaradi. ok sagdi sua. Kona su sem þu gaft mer til semlaghs. gaf mer af þi tre. ok aat ek. 13 Gud drottinn sagdi þa til konunnar. Fyrir hui gordir þu þetta. Hon svaradi. Hỏggormrinn sueik mik ok aat ek fyrir þa sauk af trenu.

14 Talaði gud þa til hỏggormsins.

Bauluaðr muntu uera milli allra iarðarinnar kuikenda ok dyra.
fyrir þa sauk at þu gorðir þetta.
Yfir sealfs þins briost skalltu skrida
enn føðaz meðr iardarinnar molld alla þina lifdaga.
15 Fullan fiandskap ok uuinattu man ek setia
milli þin ok konunnar. milli þins afspringis ok hennar afkuęmis.
Hon mun lemia þitt hỏfut.
enn þu munt hennar hæli ok enn helldr afkuæmi umsaatir ueita.

16 Gud taladi til konan sua segiandi.

Meðr sut ok saarleik mantu føda sunu þina ok born.
ok undir bonda þins ualldi skalltu iafnan uera.

17 Gud sagdi sua til Adams.

Fyrir þann skylld at þu hlyddir ordum konu þinnar
ok aaeggian ok dirfdiz at eta af þi tre.
hueriu er ek fyrirbaud at þu skylldir eta.
er iorðin bỏluad i uerki þinu.
þiat alla þina lifdaga skalltu medr erfiði af henni fødaz.
18 medr þorn ok klungr skal hon þer aauaxtaz ok groa.
ok þo muntu iardarinnar gras eta.
19 i þessu skalltu ok skynlausum busmala likiaz.
Medr sueita þinnar eiginnar aaseonu skalltu þer braud ok adra fødu faa.
allt til þess er þu skallt aptr huerfa til iarðarinnar.
þeirrar sỏmu sem þinn likami uar af tekinn.
þiat þu ert dupt ok molld ok i þa sỏmu molld skalltu aptr huerfa.

20 Adam gaf sidan husfru sinni þat nafn at hon skylldi heita Eua. fyrir þa sauk at hann uissi hana modur allra lifandis[19] manna mundu uera. 21 Let gud drottinn þa fyrir englanna þeonostu kyrtla af daudra kuikenda skinnum uerda gỏrua Adam ok Eue. synandi þeim sua mark sealfra þeirra daudleiks.

22,23 Taladi þa heilog þrenning sin i milli. ella taladi gud til sinna heilagra engla. medr hirtanda edr harmanda manz rỏdd ok hætti sua segiandi. Se herna. Adam er nu[20] uorðinn sua sem einn af oss skiliandi ok skyniandi bædi gott ok illt. huerr er oss skylldi likr hafa uerit meðr udaudleik. ef hann hefdi rettliga stadit. Fyrir þa sauk seait nu ok uidr uariz. at eigi beri[21] sua til. at hann hafi sina hỏnd af[22] lifstrenu sealfu takandi þar af. ok eti ok lifi sidan æfinligha. 24 Rak gud hann þa sidan brott af sællifis paradis. Ok sem gud hafdi Adam brott rekit ok Euam brott af paradiso. þa skipadi hann þar fyrir til uerndar .ii. hluti. at engi mætti lifstrenu námunda koma. Cherubin er einn engill af þi engla fylki er cherubim heitir. setti hann moti fiandans aahlaupum enn elldinn moti manninum. huern er Moyses nefnir elldligt suerd ok snuanligt eðr brott tækilight. af þi sua. at þenna sama elld let gud bædi fra snuaz þann tima sem Enoch uar vppnuminn i fyrr nefnda paradis. ok sua þa er Helyas uar uppnuminn.


Fra þi er Kayn ok Abel uaru føddir ok Kain drap Abel brodur sinn

(1-4 og 18-26 er fra Historia Scholastica og Speculum Historiale.)


Nu aa fimtanda aari [lifs Adam[23] uar føddr Kain. 2 Enn eptir ỏnnur .xv. aar føddiz honum Abel. Abel uar einn einfalldr madr ok meinlauss. ok at þi uilldi hann uera saudahirdir. Enn fyrir þann skylld at Kayn uar aagiarn ok aufundsiukr. þa pløgði hann fyrstr manna iordina sakir sinnar aagirni.

3 Sua bar til eptir mỏrgh aar. at Kayn offradi gudi þat korn sem bitit uar ok fottrodit af þeim kuikendum sem uida gengu. 4 Enn Abel offradi gudi miolk ok þar medr þat sem honum uirðiz fægiligaz ok feitaz af frumburdum sinnar hiarðar. Ok af þi at hans lif ok hiarta likadi gudi uel. þa uaru hans fornir gudi þægiligar. 5 Ok þegar sem Kayn fann þat reiddiz hann storligha miok. [ǫfundandi sua at þat matti sia[24] upp aa sealfs hans aaseonu. at hinn yngri uar meira uirdr.

6 Asakadi gud þa Kayn ok sagdi sua. Fyrir huern skylld reidiz þu ok synir þat i þinu yfirbragði. 7 edr man eigi þin giỏf þa þægiligh uera ok þu þar fyrir af mer ambun taka. ef þu hefir uel gỏrt. Hefir þu ok illa gert. þa mun syndin nær þer ok sealfs þins uilia uera ok fullu sealfræði. Skalltu ok hennar girnd ok fysi tempra mega aa hueria leid er þer likar.

8 Eptir þat taladi hann[25] til brodur sins. Gỏngum ut aa uỏll. Ok sua sem þeir uaru badir samt aa einum akri. hliop Kayn upp i moti brodur sinum ok drap hann medr suikum aa þeim akri sem nu er borgin[26] Damascum.

9 Þa taladi gud til Kayns. eigi sem uuitandi helldr aasakandi hann ok brigzlandi honum brodurdrápit. ok sagdi sua. Huar er þinn brodir Abel. Hann uilldi giarna fela sina synd ok gløp fyrir gudi. ok sagði sua. Ek ueit minn herra eigi. edr er ek nỏckut skipadr geymslumadr brodur mins. 10 Eptir þat taladi gud til Kayns. sua sem hann fann at hann uilldi fela[27] fyrir sealfum honum ok yfirhylma[28] sitt uerk. Huat gordir þu. blods uthelling þins brodur kalladi til min af iỏrdinni ok gorir alkunniga þina gỏrd. Þin gerd ok glæpr þarf ỏnguan akięrumann. fyrir þa sǫk at blodsins uthelling birtir hann audsyniliga. 11 Nu fyrir þessa sǫk mantu bǫluadr uera yfir alla iỏrdina huer er til þess rymdi sik ok opnadi. at hon tok ok sualg þitt brodurblod af sealfs þins hendi. 12 Eigi man hon gefa ne gỏra sinn aauỏxt þann tima sem þu hefir hana unnit ok erfidat. helldr man hon medr klungr ok þyrni gróa þer ok aauaxtaz. Sem einn uallari ok forflottamadr mantu iafnan uera [i uerolldinni.

13 Kayn sagði sua. Meiri er minn glæpr ok illzka. enn ek mega nockura miskunn faa. 14 Se. þu tekr mik brott af iardrikinu ok ifra þinni aaseonu. ok af þii man ek felaz ella fara aa iỏrdunni sem einn uallari eðr forflotti. Huerr er mik finnr man mik drepa uilia. Þetta taladi hann annathuart af hræzlu ella fyrir þi at hann æskti þess at hann uæri skiott drepinn. 15 Þa taladi gud til hans sua segiandi. Meðr ỏngu moti man sua uerda. Ecki skalltu skiotliga deyia. helldr skal sa madr seaufalldliga pinaz. sem þik drepr Kayn ok frealsar þik sua af þessi uesolld ok erfidi. Lagdi gud þa eitt audkent mark upp aa Kayn. þat uar hỏfudskialfti sua sem af ridusótt. at [þar af skylldi allir uita.[29] at hann uar fyrir sinn glæp af gudi pinaðr ok bannsettr ok umakligr sealfs hans miskunnar. ok þar medr at hann skylldi eigi af nokkurum þeim manni sem hann flydi drepinn uerða. 16 Geck hann sidan brott af sealfs drottins augliti ok bygði austrhaalfu iardrikissins moti iarðnesku paradis sem utlagi ok forflotti.

17 Kayn ok hans husfru Kalmana komu saman likamliga. ok gatu at eiga sun þann er Enoch het. Sidan gỏrdi hann eina borg aa Jndialandi. ok gaf henni þilikt nafn sem syni sinum fyrr nefndum. 18 Fyrr sagðr Enoch gat at eiga þann son er het Yrach. Yrach gat þann son er het Manuel. Manuel gat þann son sem het Matusael. hans son var Lamech fyrr nefndr.

19 En þessi Lamech tok ser .ii. systr til eiginkuenna. het ỏnnur Oda enn ỏnnur Sella. 20 Þessi Oda gat son medr nefndum Lamech ok het Jabel. hann fann fyrstr allra manna landtiolld at gỏra. til þess at bua uti i þeim ef likadi. 21 Hans brodir sammøddr het Jubal. er fann sỏnglist ok hlioda grein. er eyrnanna lystingh tilheyrir. at hirdanna starf skylldi þi lystiligra þickia. 22 Hans brodir samfeddr het[30] Tubulchayn. er fyrstr fann þa list at gora iarn ok smida þat ok gora annan malm meðr grỏft ok þeim oðrum hagleik. sem augun lystir at sea upp aa. Systir fyrr nefadra brædra sammødd uidr Tubulchayn het Noemia.

23 Taladi Lamech sua einn tima viðr[31] sinar husfrur Odam ok Sellam.

Heyrit upp aa mitt maal badar husfrur minar ok geymit at minum orðum.
þiat ek drap roskinn mann medr særingu
ok ungan mann mer til blámanar.
24 Ok enn sagdi[32] hann sua.
Kayns sekt ok synð man seaufalldliga pinaz. ok hegnaðr[33] uerða.
enn ek Lamech man seautugfalldliga hegndr uera.

25 Adam uar storliga hugsiukr eptir dauða sonar sins Abel. ok girntiz miok at eiga nỏckurn afspring i hans stad. ok fyrir þi bio hann medr husfru sinni ok gat son þann er Seth het.

26 Seth gat Enos. Þessi Enos gỏrdi sér kięrt at kalla ok heita upp aa guds nafn.


Fra ættum hỏfuðfedra

(9-31 er fra Historia Scholastica og Speculum Historiale.)


9-11 Enos gat Chaynan. þa er hann hafði niutigi uetra. þa er hann hafði niutigi uetra. er liðit uar fra upphafi heims .ccc. aara ok .xxv. aara.

12-14 Chaynan gat Malaleel. þa er hann uar .lxx. aara. enn fra upphafi heims uaru .ccc. ok .ix. tigir ok .v. aar ok .xx.

15-17 Malaleel gat Jareth. þa er hann hafði halfan seaunda tỏg uetra. enn fra upphafi heims uaru lidin .cccc. ok .lx. aara.

18-20 Jareth gat son er het Enoch. þa er hann hafdi .c. ok .lx. ok .ii. aar. enn af upphafi heimsins uaru .dc. ok .xxii. aar.

21 Enoch gat Matusalem. þa er hann uar halfseauræðr. enn þa uaru lidin fra heims upphafi .dc. ok .lxxx. ok .vii. aar. 22,23 Enn siþan er Enoch uar sua gamall at hann hafdi .ccc. .lx. ok .v. aar. 24 þa uar hann fluttr at guds uilia i paradisum. ok skal hann þar lifa sua langan tima sem gud hefir fyrir sééd.

25 Matusalem gat Lamech. þa er hann hafði .c. uetra ok .lxxx. ok .vii. aar. enn fra heims upphafi uaru lidin .dccc. uetra ok .lxx. ok .vii. aar. 26,27 Matusalem andadiz aa þi sama aari sem flodit uard. eptir þi sem hinn heilagi Jeronimus prestr segir. þo at nockurir uisir menn hafi þar um adra frasỏgn haft. sua gamall at hann hafði .cm.[34] aara .lx. ok .ix. aar.

28-31 Lamech gat Noa þa er hann hafði .c. uetra .lxxx. uetra ok .ii. aar. enn lidit uar fra upphafi heims .m. uetra .l. ok .vi. aar.

32 Noe gat Sém Chám ok Japheth. þa er hann uar .d. uetra at alldri.


Af Noe ok arkarinnar smid

(1-4 er fra Historia Scholastica.)


Þann tima sem mannfolkit tok at fiỏlgaz i uerolldinni. 2,3 þa sa synir guds dætr mannanna. at þær uaru miok uęnar. lỏgduz medr þeim ok toku þær ser til eiginkuinna.[35] af huerri sambud er þeim fædduz risar.

4 Fødduz ok adrir risar eptir flodit i þeirri borg sem Ebron heitir. huerir er sidan staðfestuz i þeirri borg aa Egiptalandi sem Tham heitir. ok þar af uaru þeir kalladir Tythanes. af huerra ætt er Enath fæddiz. ok bygdu hans synir i fyrr sagdri Ebron. af huerium er Golias medr fleirum oðrum uar kominn.

5 Ok af þi at gud saa. at hardla mikil ok haduligh uar illzka mannanna i uerolldinni. ok ỏll þeirra hiartaligh aastundan uar alla[36] tima til illra luta. 6 þa reiddiz gud þeirra syndum ok sektum. ok angradi hann þat er hann hafdi manninn skapad aa iorðina. eigi sua at hann hefdi þar af nockura angist. helldr eptir mannanna dømum ok uidrliking til frasagnar. ok sagdi sua medr sealfum ser .xx. uetrum fyrr enn aurkin uar smidat. Eigi man minn andi[37] æfinliga medr manninum uera. þiat hann uill at eins eptir likaminum frammfara ok lifa. ok fyrir þi skulu hans lifdagar uerda .c. tirætt ok .xx. aar. 7 Ok fyrir þann skylld at gud uilldi bera uarygd fyrir eptirkomanda tima af angrsamligri manzins tilskylldan. þa sagdi hann[38] sua. Ek skal á aullu iarðriki eyða manninum utan[39] ok þar meðr aullum lifandiss kuikendum. sua fliugandum himinsins fuglum sem hinum lægztum skridkuikendum. skal ek þaleidiss eyda þessarri minni gỏrð. sem sa madr er hann idraz sinnar gỏrdar ok fyrir þi eydir hann hana ok onytir. 8 Fyrr nefndr Noe fann ok feck miskunn af sealfum gudi. uar hann rettlátr ok algỏrr madr eptir sinum kynkuislum.

10 Gekk hann ok frammfor gudligan ueg. ok gat þessa .iii. syni Sém Chám ok Japheth fyrir flodit. sem fyrr uar sagt. 11,12 Nu af þi at aull uerolldin uar spellat i guds augliti ok fylldiz upp af illzku ok ranglæti. ok hann saa at huerr [sem einn[40] ok annarr ueralldar madr hafdi spellat sinn ueg ok framferd.

13 þa taladi hann sua til Noe. Allr lifandis likami man lyktaz ok fyriruerdaz i minu augliti. þiat aull iordin er full af mannanna illzku ok ranglæti. ok fyrir þann skylld skal ek ollum þeim tapa ok tyna meðr iarðarinnar frykt ok freoleik 14 Gỏr þer eina aurk af telgdum uidum[41] ok pulizadum treám. sagði gud til Noe. skalltu ok uista greinir ok golf i henni hafa. medr bik ok tiỏru skalltu hana bræda bædi utan ok innan. 15 ok þaleidiss skalltu hana gỏra sem nu segir ek þer fyrir. Hennar lengd skal uera .ccc. alna. enn breidleikinn .l. alna. ok hennar hæd skal uera .xxx. alna til efzta[42] þaksins. 16 [Einn glugg skalltu a ofanverðri orkinni giǫra. ok laat hana þar eigi uiðari verða enn einnar aalnar. enn neðarlegha a hennar hlið eðr siðu skulu hennar dyrr vera. skalltu hana meðr golfum greina ok aa þann haatt sem meðr lopthusum.[43] 17 Enn sidan er þat er algỏrt. man ek láta uỏtn flæda yfir alla uerolldina. til þess at ek [drep ok deydi[44] huern þann likam. sem undir himninum er ok lifs andi er medr ok utan arkarinnar er. þiat allir þeir skulu fyrirfaraz ok eydaz aa iardrikinu. 18 Enn meðr þer man ek mitt sááttmaal gỏra. ok skalltu ganga i ỏrkina ok synir þinir. husfru þin ok þar medr husfrur sona þinna. Medr þessum .viii. monnum uardueitiz saad ok freo allz mannkynsins ok eptirkomanda afkuæmiss. Nefndi gud ok ser huart karlmenn ok konur til inngỏngu i aurkina. sem hann segði sua. A þessum pinadar ok kualar tima byriar ydr at bindaz af[45] sambud ok fadmlỏgum. 19 Af ollum likamligum ueralldar kuikendum skalltu Noe taka tuinn[46] karlkyns ok kuenkyns ok leida inn i ỏrkina. at þau lifi þar medr þer. af fuglum eigi sidr i sinu kyni. af aullum ferfættum kuikendum medr sitt kyn. ok þar medr af aullum iardarinnar skridkuikendum meðr sinu eigin kyni. 20 Af aullum þessum skulu æ [tuinne ok tuinne[47] ganga inn medr þer. at þau megi lif sitt hafa. 21 Af ollum þeim føðzlum sem ætar eru skalltu ok taka ok bera inn i ỏrkina meðr þer. at þær se[48] sua þer sem þeim til føðzlu ok uidrlifis. 22 Noe gerdi alla luti sem gud baud honum.


Fra þi er Noe geck medr sinu hyski ok aakuednum kuikendum i ỏrkina

Eptir þat er orkin uar algỏr. taladi gud sua til Noe. Gack inn þu i ỏrkina ok hyski þitt medr þer. fyrir þi at þik einn fann ek rettlatan af þessarri kynkuisl i minu augliti. 2,3 Af ỏllum reinum kuikendum ok himinsins fuglum skallt þu æ taka [.vii. ok .vii. kar(l)kyns ok kuenkyns.[49] enn af hinum uhreinum medr sama hætti tuinni ok tuinne. at[50] þeirra freo ok afkuęmi megi hialpaz ok halldaz her i uerolldinni. 4 þiat eptir næstu .vii. daga man ok regna láta .xl. daga ok .xl. nátta yfir alla iordina. Skal ek sua eyda allri lifandiss skepnu.[51] er ek gorda ok til er aa iardriki. 5 Noe gỏrdi alla hluti[52] sem gud baud honum.

7-9 Geck hann þa fyrir flædarinnar skylld. ok synir hans husfru hans ok sunakonur hans meðr honum. inn i ỏrkina meðr ollum iardarinnar kuikendum fyrr sỏgdum. huer er meðr guðs bodi ok bendingu ok þar meðr af englanna[53] þeonostu uaru inn leidd.

10 Ok sem næstu .vii. dagar uaru lidnir. toku uỏtnin at æsaz ok yfir at fliota alla iỏrdina. 11 Nu sem Noe uar .dc. áára. ok hann hafdi medr aullu sinn hyski gengit i ỏrkina ok sua kuikendi.[54] enn almuginn lá enn i sinu fullifi. þa let gud æðar ok uppsprettur þess mikla undirdiups. sem hann hafdi mestum lut iarðrikissins uatna til samnat sem fyrr uar sagt. opnaz ok upp lukaz aa hinum .xviida. degi annars mánadar eptir ebreskra manna tỏlu. þat er i Maio manadi. 12 Opnaduz þa ok upp lukuz þar medr allar himinsins uatnraasir ok urdu ytiruættiss regn .xl. daga ok .xl. nátta.

18-20 Voxu uỏtnin þa sua miok. at þau hofu ỏrkina af iỏrdunni. ok æstuz sua ákafligha. at þau huldu alla iordina[55] ok flutu .xv.[56] alna diup yfir hin hæstu fioll i uerolldinni.

21-23 Ok sem Noe hafdi medr fyrr sagðri grein gengit inn i orkina. þa let gud hennar dyrr uerda byrgdar utan. ok þar medr uerda bikadar ok bræddar. Dóó þa ok fyrirforst huerr sa lifandiss likami. sem aa iardrikinu uar. bædi menn ok fuglar ferfætt kuikendi ok þar meðr aull skridkuikendi. Einn saman Noe lifði þa eptir. ok þeir .vii. menn ok ỏnnur kuikendi sem medr honum uaru i ỏrkinni. 24 Hellduz uỏtnin medr þiliku yfiruættiss diupi ok æsingi[57] halft annat hundrad daga tirætt fra þeim fyrsta degi sem Noe hafdi gengit i orkina.


Af utgỏngu Noa ok hans manna af orkinni

Eptir þat mintiz guð Noa medr sinni miskunnsemd ok allra þeirra kuikenda sem með honum uaru i ỏrkinni. let þa blasanda uind komi yfir iỏrdina upp fra þeim degi. 2 Toku þadan af uỏtnin at minkaz. vndirdiupsins ædar ok uppsprettur ok eigi sidr himinsins uatnraasir byrgduz þa ok aptr lukuz. stỏduuduz þa ok aflettu þar meðr ỏll regn. 3 Toku þa uỏtnin eptir .c. ok .l. fyrr sagda daga at minkaz ok fram at falla. 4 þar til er aurkin stod grunn ok stỏduadiz. aa hinum seaunda degi ok .xxta. til hins .vida. manadar. aa fiỏllum þess landz er Armenia heitir. aa huerium er segiz at enn meghi finnaz mỏrk ok ỏrmul af ỏrkinni. 5 Votnin þurru þa ok framm flutu allt til hins .xda. manadar. [enn á hinum fyrsta degi þers manaðar mattu[58] seaz ofanuerdar fiallahædir.

6 Eptir .xl. daga lidna lauk Noe upp arkarinnar glugg. þann sem hann hafdi gỏrt. 7 ok sendi ut einn rafn. uiliandi af hans brottsending ok aptrkuamu uiss uerda. huart er honum uæri utganganda edr ỏdrum kuikendum af ỏrkinni fyrir uatna sakir edr eigi. Ok sem hann uard lauss ok lidugr. flaug hann i brott ok kom ecki sidan aptr til Noa. 8 Þi næst sendi hann ut eina dufu. til þess at hann mætti þaþan af uita. ef hinum mesta uatnaganginum letti i uerolldinni. 9 Ok sem hon fann þat huergi ne framm kom. at hennar fætr mætti huilld eðr nádir fáa. fyrir þann skylld at uỏtnin huldu þa enn[59] uerolldina. þa huarf hon aptr til arkarinnar. tok Noe hana meðr sinni hendi ok hafdi inn til sin i aurkina. Matti þat ual uera. at hinar hæstu fiallahædir uæri eigi þegar medr ollu þurrar. þo at þær sæiz medr nockuru moti. ok fyrir þi feck hon eigi huilld aa þess haattar tiỏrnum edr uatlendi helldr enn aa odru uatni. 10 Eptir .vii.[60] daga lidna sendi Noe dufuna ut af aurkinni annan tima. 11 kom hon þa at apni þann sama dag aptr til hans. berandi honum i sinum munni einn blomgadan kuist af þi tre sem oliua heitir. Skildi Noe af þi er hon hafdi iarðarinnar aauỏxt fundit. at hinum mesta uatnaganginum yfir iordina mundi þa letta. 12 Beid hann þo allt at eins adra .vii.[61] daga sendi hann þa enn dufuna ut af orkinni. kom hon þa ecki sidan aptr til hans.

13 Nu sem Noe hafði .dc. aara ok eitt áár umfram. aa hinum fyrsta degi ok manadi til annars aars. let hann arkarinnar þekiu opnada uerda. litadiz þa um ok sáá. at uỏtnin hỏfdu sua minnkaz ok þorrit. at iỏrdin uar þa miok sua þurr uordin. enn þo uilldi hann bida guddrottins[62] atkuædiss um utgỏnguna. 14 A næsta manadi eptir aa hinn .viida. dag ok .xx. þess manadar. sem iỏrdin uar fulluliga þurr uordin.

15 Taladi gud aa þessa leid til Noa. 16 Gack ut þu af aurkinni ok husfru þin medr þer. synir þinir ok husfrur þeirra medr þeim. 17 ok aull þau lifandis kuikendi sem medr þer eru skalltu ut leida. huart sem helldr eru þat fugla kyn edr ferfætt iardarinnar kuikendi edr skridkuikendi. þa gangit aull ut aa iordina. uaxit þar ok fiỏlgiz. Baud gud nu serhuerium hiunum samfestiliga ut at ganga. i gegn þi sem þeim uar bodit i inngỏngunni. sua sem hann taladi upp aa þenna háátt. Nu er sambudartimi aptr kominn. at þer freoiz[63] ok fiolgiz i uerolldinni. 18,19 Geck Noe þa ut ok hans husfru. synir hans ok þeirra husfrur. aa þann sama dag eptir aarit umlidit sem hann geck inn i ỏrkina. ok oll þau kuikendi sem meðr þeim hỏfðu geymd uerit ok hirð.

20 Eptir þat gỏrdi Noe alltari eitt af .viii. steinum. eptir þi sem nockurir menn segia i minning þeirra .viii. manna sem i[64] aurkinni hialpaduz. tok hann þa hit .viida. huert af aullum hreinum kuikendum ok fuglum er hann hafdi medr ser haft. ok fornfærdi þau gudi. Hafdi gud fyrir þann skylld boðit. at æ skylldi .vii. ok .vii. i aurkinni geymaz. at .vi. skylldi eptir uera at aukaz ok aauaxtaz sidan er hit .viida. uar fornfært. 21 Var þessi hans fórn gudi sua þægilig. at hann blidkadiz sua sem[65] medr miklum sætleiks ilm. talandi sua til Noa. Medr ongu moti man ek upp fra þessum tima iỏrðinni baulua ne banna fyrir mannanna skylld. þiat mannkynsins skilningaruit ok þess hiartaligh hugrenning hneigia sik ok sueigia [til illra[66] luta allt fra sinum barndomi. 22 man ek eigi upp fra þeima tima þilikt slag ueita hueriu sem einu lifanda kuikendi sem nu gorda ek. Alla daga man iardarinnar saadtimi ok kornskurdartimi. frost ok hiti. uetr ok sumar eigi huilaz. sua at eigi geymiz[67] þeirra timar.


Blezadi gud Noa ok sonum hans

(24-29 er fra Historia Scholastica.)


1,2 Blezadi gud þa Noa ok sonum hans. ok sagdi sua til þeirra. Vaxit þer ok freoiz ok fyllit uerolldina. skal ydur ogn ok otti yfir uera aullum himinsins fuglum ok iarðar[68] kuikendum. medr ollum þeim lutum sem aa iỏrdunni ræraz. 3 Ok enn sagdi hann sua. Allir seofarins fiskar eru yðarri hendi undirgefnir.[69] ok sua sem fyrr meirr gaf ek monnum græn kaal ok annan iardarinnar aauoxt [til feðu. sua veiti ek yðr nu kuikenda kiǫt[70] til fædu ok uidrlifiss. 4 at fra teknu þui at þer skulut eigi blodugt eta kiỏt ok eigi þat nockut kuikendi sem [sealfdautt hefir ordit.[71] Eptir þat bannaði gud þeim manndrapit ok sagdi sua. 5 Mannzins aund ok hans lifsblod man ek af manzins ok hans brodur hendi krefia ok utheimta. ok eigi at eins af honum nema ok þar medr af kuikendum.

6 fyrir þaa sỏk at huerr sem rangliga hefir ut hellt mannzins blodi.
þa hefir hann fyrirgert sinu blodi.
fyrir þa skynsemd at madrinn er eptir guds likneskiu gorr.
7 Vaxit nu ok fiolgiz.
farit sua framm i uerolldinni ok fyllit hana.
Ok af þi at þeir ottaduz hardla miok.
huart gud mundi eigi uỏtnin æsaz láta ok flodit uerda annan tima.

8 Þa taladi gud enn sua til Noa ok sona hans. 9 Se hérna. mitt sáttmaal ok skildaga man ek meðr ydr stadfesta ok medr ydru kyni eptir ydra daga. 10 ok til huers sem eins lifandis kuikendiss. sem medr ydr eru. sua fuglum sem aullum iardarinnar kuikendum. þeim sem ut gengu af ỏrkinni. 11 Sua man ek mitt sáttmaal medr ydr stadfesta. at alldrigin hedan fra man aull likamlig skepna i flodinu deyia ok fyrirfaraz. ok ỏnguan tima upp fra þuisa man iỏrdin af fløðinni eydaz.

12 Ok enn sagði gud sua til þeirra.

Þetta er þat sááttmaals mark sem ek man gỏra
ok gefa milli min ok yduar ok allz annars lifandiss anda.
þess sem meðr yðr er.
um æfinligar kynkuislir.
13 at ek man minn boga i skyiunum setia ok stadfesta.
ok skal hann uera saattmaals mark milli min ok iarðrikissins.
14 ok þann tima sem ek hefir himininn skyia latit.
þa man minn bogi þar synaz.
15 man ek mins sáttmaals [með yðr[72]
endrminnaz ok medr ỏllum þeim lifandiss anda.
sem sinn likam flytr ok hrærir.
ok alldrigi upp fra þessum tima manu uỏtn
ok floð aullum lifandum kuikendum eyda.
16,17 Ok sem fyrr sagðr minn bogi man i skyium uera.[73]
man ek hann sea ok sua endrminnaz þess eylifs sattmaals.
sem sett er ok stadfest milli guds
ok allz likamligs lifandis kuikendiss.
er til bidr aa iardriki.

20 Noe tok þenna tima eptir flodit iỏrdina at yrkia ok hana at fáága. vingard at planta ok uin at gỏra. 21 Ok af þi at hann uar þess hattar dryck uuanr[74] ok hann uissi eigi uinsins megin ok styrk. uard hann auloðr. ok sem hann uar sofnaðr. hofdu klæðin farit af honum i tialldbud hans sealfs. sua at hans getnadarlimr uard berr. 22 Ok sem Káám kom at fedr sinum sua liggianda. ok hann saa huersu hann laa. þa spottadi hann ok hlóó at honum. geck sidan ut medr skalkeid[75] ok sagði brødrum sinum. 23 Þeir toku mỏttul einn aa herdar ser ok gengu aufugir inn i herbergit. til þess at þeir sæi eigi hans leyndarlim. ok huldu hann sua meðr sama mỏttli. at þeir saa hann eigi. 24 Nu sem Noe uaknaði af suefninum ok ofdryckiunni. ok hann uard uiss huat er Cham hafdi honum gert. 25 sagdi hann sua.

Bauluadr smasueinn Chanaan
man þræll ok þionustumadr uera sinna brøðra.

26 Ok enn taladi hann sua.

Blezadr se guddrottinn Sém.
uerdi Chanaan hans þræll ok þionostumadr.

27 Ok enn taladi Noe.

Mikli gud ok uaxa lati Japheth.
hafi hann sina bygd i tialldbudum ok herbergium Sém.
verði Canaan ok hans þeonostumadr.

28,29 Noe lifði .ccc. ok .l. aara eptir flodit. andadiz hann sua sem hann hafdi .ix. hundrad uetra ok .l.


Ættleggir af .iii. sunum Noa

(1-25 er fra Historia Scholastica og Speculum Historiale.)


Ættleggir af .iii. sunum Noa eru taldir .ii. ok .lxx. þiat .xv. varu af Japhet .xxx. af Cham. en .xxvii. af Sém. 2-5 Af afkuæmi Japheths hét madr Jettham ok annarr Suphne.[76]

6-9 Nemroth uar sunarsun Chams. þiat Chus hans fadir uar [þa andadr[77] sun Chams. 10 Þessi Nemroth rikti yfir sinum ættmonnum.

15 Belus hinn fyrsti konungr i Babilon uar son þessa sama Nemroths ok fadir Nini konungs. er gỏra lét þa þina miklu borg Niniuen.

21-23 Son Sém Arphaxath gat sér son er hét Sale. 24 Sale gat Heber. 25 Heber gat Phalech.


Af stǫplinum Babel ok tungnaskipti

(1-2, 9 og 31-32 er fra Historia Scholastica og Speculum Historiale.)


1,2 Fyrr nefndir hertogar Nemroth Jethan ok Suphene ok margir adrir risar medr þeim færdu sina bygd austan eptir Asia. þadan sem adr hỏfdu þeir uerit. eptir þat er Noe uar allr. ok komu saman aa einum [slettum uelli.[78] sem heitir Sennáár. 3 Taladi huerr uid sinn naaungh. Komum her ok gerum nỏckurt aagętisuerk. at þadan af frægimz uær fyrr enn uær deyim. edr uær skilimz ok skiptimz til ymissa landa. 4 Gorum oss eina stora ok sterka borg edr stỏpul. huers turn edr hæd taki allt upp til himna. Toku þeir þa at reisa einn mikinn staupul af tigli ok þi limi sem likaz uar biki medr griotmol[79] gỏrt.

5 Gud drottinn geymdi at huat er þeir gordu. sua sem hugsandi þeim þar fyrir hegnd ok pinu. ok sa þa borg ok turn sem þeir smiðaðu. ok sagdi sua til sinna heilagra engla. 6 Ein tunga gengr medr ollu þessu folki. er þaleidis er talat sem einn samlendr lydr. Hófu þeir ok sua upp þessa sina gerd ok fyrirætlan. at þeir munu ecki sealfkrafi af henni letta.[80] þar til er þeir hafa hana medr uerkum fyllt ok frammkomit. 7 Nidrum þa ok neisum þeirra tungur. sua at engin þeirra skili annars tal. Ok þegar i stad uard sua. at engin þeirra feck annars tal ne tungu undirstadit. þiat ef nockurr bad faa ser steina.[81] þa baru þeir til hans uatn[82] edr eitthuert annat. 8 Braut þat ok annarr nidr sem annarr gỏrdi upp. Vurdu þeir sua af at lata uppteknu uerki. þiat .ii. ok .lxx. uurðu þa maalsgreinir ok tungnaskipti. 9 Var þessi staupull kalladr Babel. þiat af hans smid ok uppgord nidraduz tungurnar ok umskiptuz. þiat Babel er sua sem neyking edr suiuirding. Var borgin ok af þessu ỏllu saman kallat Babilon. Dreifduz þeir sua sidan um þenna þrigreindan heim.

18,19 Fyrr nefndr Falech[83] son Heber. aa huers dỏgum er risarnir smidadu stỏpulinn Babel sem fyrr uar sagt. uar þa þritugr at alldri. er hann gat þann son er Reu het ok odru nafni Ragau. enn þa uar lidit af audrum heimsalldri .c. aara .xxx. ok eitt áár.

20,21 Ragau edr Reu gat Saruch.[84] sua sem hann hafdi .ii. aar ok þritugt. enn lidit uar fraa upphafi annars heimsalldrs hundrad aara .lx. ok .iii. aar. A hans dỏgum hofuz Egiptalandz riki. þat uannz ok hellz driugum allt til daga Octouiani keisara. þoat þar yrdi suma tima nockut milli. sua sem þa er Nabugodonosor Serkia konungr. huerr er odru nafni het Cambises. feck ualld yfir Egiptalandi aa fimtanda aari sealfs sins rikiss. ok sua letti af þeirra riki allt til daga Assueri konungs er odru nafni het Arthaserxes.

22,23 Saruch gat Nachor[85] þann tima sem hann uar þritugr. enn fra upphafi annars heimsalldrs uaru lidin hundrad niu tigir ok þriu aar. A hans dỏgum hofz Serkia riki ok annat riki Sicioniorum.

24,25 Nachor gat Tharam edr Thare. þann tima sem hann hafdi niu aar ok tuttugu. enn af audrum heimsalldri uaru lidin tuau hundrad ok .ii. aar ok tuttugu. A dỏgum Thare lyktadiz annarr heimsins alldr. sua sem hann uar .lxx. at alldri. hafandi eptir ebreskra manna tỏlu .cc. aara niutigi ok tuau aar. Enn eptir sỏgn seautigi interpretum þushundrad siautigi ok tuau aar.

26-28 Thare gat .iii. syni. Abram Nachor ok Aram. þann tima sem hann uar uær seautugr at alldri. Aram uar ellztr þeirra brødra. Nachor þar næst. enn Abrám uar yngztr. Aram gat at eiga þessor fiogur bỏrn. Loth ok Jeseam. Saray ok Melcham. ok andadiz i þeirri borg i sinu eignu fostrlandi Challdea sem nu heitir Ur. at lifanda fedr sinum Thare. ok þar iardaðr. 29 Þeir brøðrnir Abram ok Nachor fengu ser husfrur. geck Abram med fedr sins[86] rádi at eiga brodurdottur sina Saray. [uaru þær systr ok Melcha er Nachor atti.[87]

30 Enn af þi at Saray uar ubyria ok atti engi bỏrn.[88] þa tok hann Loth brodurson sinn ok brodur hennar sér til oskbernis ok seer i sunar stað. 31 Thare stỏck i brott or Challdea. ok hafði meðr seer son sinn Abrám ok Loth sunarsun sinn. sun Aráms. ok sunarkonu sina Saray. husfru Abrams. ok byriaði sua sina ferd ut af Challdealandi til þess landz. sem þann tima bygdu kynsmenn ok afkuęmi Chanááns. ok þa het terra Chanaan enn sidan uar kallat Judea. ok komu i þann stad i Mesopotamialandi sem heitir Aran. enn sumir kalla[89] Charram.[90] sua sem ymissliga er skrifat ok sagt Oreb edr Choreb. ok i annan stad Raab eðr Rachab. ok settu þar sina bygd i Charram. 32 ok andadiz Thare þar sua sem hann hafdi .cc. uetra ok .v. áár.


Fra þui er sialfr guð talaði við Abraham

(9 er fra Speculum Historiale.)


Taladi gud sua til sunar hans Abrams. þann tima sem hann uar attræðr[91] at alldri. Gack ut þu Abrám af þinu fostrlandi ok eiginni fỏdurleifd. i brott or þinum frændhaga ok þins fedr husi ok herbergi. ok þar til þess landz sem ek mun syna þer ok til uisa. 2 Ok mikla þiod mun ek láta ut[92] af þer koma. bleza man ek þer ok mikla þitt nafn. ok blezadr mantu uera.[93] Bleza man ek[94] ollum þeim er þer bleza. enn banna ollum þeim er þer baulua.

3 J þer manu allar þiodir
ok iarðarinnar kynkuislir
blezaðar uerða ok þinu afkuęmi.

4 Fór Abrám þa i brott af fyrr sỏgdu landi. sua sem gud bauð honum. Var hann þa halfattræðr. er hann geck ut af Aaran. 5,6 Flutti hann medr ser husfru sina Saray ok Loth brodurson sinn ok alla sina eign ok busmala ok þar meðr allt sitt hyski. ok kom framm aa[95] landi Chanaan allt til borgarinnar Sichem. er andru nafni þat Sycháár. ok til þess hins fræga dals. sem [forðum het Pentapolis[96] af þeim .v. borgum Sodomorum. huar er nu heitir hit dauda haf. fyrir þann skylld at þar ma engi lutr nu þrifaz ne sinu lifi hallda. sem um rid uar fra sagt. Sa lydr sem Chananeus het kominn af Chanaans ætt bygdi þann tima[97] þat sama land. 7 [Uitraðiz guð þa Abram ok sagði sua til hans. Þinu afkiemi man ek gefa þetta land.[98] Gỏrdi Abram þa þeim sama gudi til heidrs eitt alltari. sem honum hafdi uitraz. 8 Abrám for enn lengre framm aa leid. þar til er hann setti um eina stund sina bygd ok herbergi milli Bethel ok þess stadar sem het Hay. ok gordi þar enn alltari gudi til heidrs ok sæmdar. 9 Fór þa enn sidarr nỏckuru framarri ok meirr til sudrs.

10 Hann hafdi þar eigi lengi uerit. adr þar kom mikill sulltr ok hallæri. sua at fyrir þann skylld byriadi hann ferd sina nidr áá Egiptaland. at hann skylldi þar uera ok uidr hafuaz sem einn utlendzkr madr. 11-13 Ok af þi at hann ottadiz sakir egiptzkra manna lostasemdar ok fullifnadar. at þeir mundu[99] drepa hann sakir sinnar husfru[100] Saray. þiat hon uar hardla fỏgr kona. þa sagdi hann hana sina systur uera. ok þat sama bad hann hana[101] segia.

14,15 Nu sem Abram kom i Egiptum. saa þeir at hon uar ein uæn kona. ok sogdu ualldzmenn Pharaoni konungi af hennar fegrd ok lofadu hana fyrir sealfum honum. Var hon sidan flutt i hans heimolligt hus ok herbergi. 16 Ok fyrir hennar skylld gỏrðu þeir uel uidr Abram. sua at þadan af [afladuz honum[102] yxn ok saudir. asnar ok ulfalldar. þrælar ok annat hyski.

17 Gud barði Pharaonem ok hans heimolligt folk meðr mỏrgum aafellum fyrir skylld Saray konu Abrams. stỏðuadi hann ok tempradi konungsins girnd til hennar medr krankleik. ok þar til meðr morgum malakęrum ok unadum. 18 Kalladi konungrinn þa Abram til sin ok sagdi sua. Huat hefir þu gort Abram. fyrir hueria skylld sagdir þu mer eigi. at hon uar þin eigin kona. 19 ok fyrir hueria sok sagðir þu hana þina systur uera. lettliga at ek hefdi tekit hana mer til husfru. Se nu medr þi at hon er þin eigin kona. þa tak hana ok far brott. 20 Baud Pharao þa sinum monnum at fylgia Abram brỏtt. sua at sealfr hann husfru hans ok allir lutir þeir sem hann ætti færi i fridi.


Fra þi er Abraham setti sina bygd i Chanaans landi

Abram for nu i brott or Egipto hafandi medr ser alla sina eign. husfru sina Saray. ok þar medr Loth brodurson sinn. vendi hann sinum ueg til austrs. 2 Hann uar hardla rikr bædi at gulli ok brendu silfri. hiord ok hiunum. þrælum ok ambááttum.

3 Abram for aptr sỏmu leid sem hann hafdi þagat farit. þar til sem hann kom til þess sama stadar. 4,5 sem hann hafdi tialldat ok séér herbergi tekit milli Bethel ok Hay. sem fyrr uar sagt. ok kom til þess sama alltaris. sem hann hafdi þar fyrr gỏrt. kalladi þa enn af nyiu ok het upp aa guds nafn. Hann parteradi ok skipti þi sama landi milli sin ok Loths frænda sins sem honum likaði.

6 Enn af þi at Loth atti eigi sidr mart kuikfe[103] bæði naut [ok sauði[104] ok þar meðr tialldbudir. ok þeirra eign uard sua mikil. at sa landzkostr matti eigi bera beggia þeirra hiord. 7 þa uurdu þrætur ok deilur milli hirdanna þeirra frænda. Þann tima bygdi mest þar i landi þat folk. sem annat uar kallat Chananeus enn annat Pherezeus. 8 Abram taladi þa til Loths. Ek bidr at eigi uerdi nỏckur deila milli min ok þin. eðr milli minna hirdingia ok þinna. þiat uid erom bræðr. 9 Se[105] at allt þetta land liggr driugum laust ok lidugt fyrir þer. ok fyrir þann skylld bidr ek þik. at þu skilir uidr mik at sinni. [Velr þu helldr ok uill fara[106] til uinstri handar. þa helldr ek til hægri handar. enn ef þu snyr til hægri handar. þa uendir ek til uinstri handar.

10 Loth geck ut ok litadiz um. ok saa allt þat land sem láá námunda uidr áána Jórdan bæði mikit ok gott ok sér uel uidrkuęmiligt. huert er þaleidis dỏgguadiz sem paradisus eðr Egiptaland. adr gud drottinn sǫkkti edr umsnỏri Sodoma ok Gomorra. 11 Tok Loth sér þa land uidr Jordan. ok setti þar sina bygd. ok for brott þadan austan fra Abram. 12 Skildu þeir fręndr þa sin i milli. sua at Abram bygði aa Chanaans iỏrðu. en Loth hafðiz uidr i þeim þorpum sem lagu uidr Jordan. ok bygdi i borginni Sodoma. 13 Þeir menn sem þar bygdu fyrir uáru hinir uerstu i guds augliti ok hinir liotuztu allra þeirra sem til uaru.

14 Nu sem Loth uar skildr uidr Abram. taladi gud sua til hans. Sé upp þinum augum Abrám ok lit yfir landit. fra þeim stad sem nu stendr þu. til sudrs ok norðrs. uestrs ok austrs. 15 allt þetta land sua sem þu matt sea. man ek þer gefa ok þinu kyni æfinliga eptir þinn dag. huert er sua mart skal uerda sem iarðarinnar dupt. 16 [ok ef nǫkkurr maðr máá telia iarðarennar duft.[107] þa man hann ok telia mega þina kynsmenn ok afkuęmi. 17 Ris upp þu ok gack bædi lengd ok breidd landzins. þiat þat man ek þer gefa. 18 Abram flytiandi sina tialldbud þadan i brỏtt kom nidr i þeim[108] stad sem heitir Mambre. ok liggr i lægra lagi sem einn dalr. þat er i borginni Ebron. Setti Abram þar sina bygd. ok gordi þar enn af nyiu alltari gudi til heidrs ok sæmdar.


Fra stridi ok bardogum Chodorlacomor

(3-6, 19 og 20 er fra Historia Scholastica og Speculum Historiale.)


1,2 Þat bar til aa nockurum tima nær þi sem nu uar fra sagt. at Amphael konungr af Babilon ok Chodorlacomor konungr Elamitarum ok adrir .ii. konungar medr þeim biogguz til bardaga moti þeim .v. konungum. sem riktu i þeim audrum .iii. sem þar lagu til. Adama Sebyis ok Baala. er auðru nafni heitir Segor. 3,4 Chodorlacomor einn af fyrr sỏgdum .iiii. konungum hafði sigrat ok uunnit undir sik þessar .v. borgir ok gỏrt þær ok þeirra konungs séér skattgillda. hafdi honum þadan lokiz skattr aa .xii. aarum. A hinn .xiiida. uilldu þeir eigi skatt luka.

5,6 ok fyrir þann skylld samnadi hann her saman aa hinu .xiiiida. aari sins rikis. ok fyrr nefndr Amphael[109] konungr af Babilon ok .ii. aðrir konungar meðr þeim. ok komu allir samt medr her sinn i dal þann sem uallis siluestris heitir. af þeim mætum ok agętum skogum sem þar uaru þa. i huerium er uar einn storr brunnr edr uppspretta medr bik edr tiỏru. Enn i þessum agięta dal uard sidan þat dauda haf. sem fyrr uar fra sagt.

7-10 Chodorlacomor ok hans kompanar eyddu alla stadi. þa sem þar uáru naalægir. Enn þeim imoti gengu ok striddu .v. konungar af .v. fyrr nefndum borgum. ok þo[110] flydu þeir .v. enn fioldi fell af þeim. enn þeir flydu ok fordaduz er[111] undan komuz. 11,12 Enn hinir sem sigraduz toku alla þeirra eign ok fluttu brott medr séér. ok þa hertekna menn sem fangnir voru.[112] ok þar medr Loth ok alla hans eigu.[113]

13 Enn flottamenn þeir sem undan komuz. sogdu Abram hinum ebreska. er þa bygdi i fyrr nefndum dal[114] Mambre. oll þessi tidindi.

14 Ok þegar sem Abram heyrdi þat. at Loth brodurson hans uar fanginn. þa taldi[115] hann .xviii. ok .ccc. frækinna ok uel færra sinna huskarla til ferdar meðr ser. ok þar til .iii. fyrr nefnda bræðr. Mambre Anel ok Eskol. ok sotti eptir .iiii. fyrr sỏgðum konungum allt til þeirrar ædar ok uppsprettu. sem Dan heitir uid fiallit Libanum. 15 Skipti hann þa sinum monnum i .iii. stadi. ok liop a þa medr mikilli sokn þegar um náttina ok gaf þeim mikit slag. sua at hann drap þa sem suafu. enn hina sem ỏloðir uaru rak hann aa flótta. sua at þeir mattu eigi beriaz. allt til þess stadar sem Hoba heitir ok liggr [a vinstra veg[116] uidr borgina Damascum. 16 tok sidan alla þa eign sem þeir hỏfdu hertekit. ok flutti aptr medr ser Loth broðursun sinn medr allri sinni eign. ok þar meðr bædi konur ok karla.

17 Nu sem Abram uendi sinum ueg aptr fra fundi þessarra .iiiia. konunga. þa geck konongrinn af Sodoma ut i mot honum ok mætti honum áá ueginum til borgarinnar Salem. i þeim dal sem Sabe heitir. huerr er ỏdru nafni het konungs dalr. 18 Enn Melchisedech konungr af Salem. er sidan uar kallad Hierusalem. offradi honum bædi braud ok uini. fyrir þann skylld at hann uar kennimadr hins hæsta guds. 19 Meðr þessarri offran ok presenteran blezadi Melchisedech Abram sua segiandi.

Blezadr uerdi Abram af hinum hæsta gudi.
þeim sem skapadi himin ok iord.
20 ok blezadr uerdi hinn hæsti gud.
af huers hlif ok uerndan uuinir þinir
gafuz Abram upp i [þitt ualld.[117]

Sidan gaf Abram honum hinn tiunda part af aullu sinu herfangi.

21 Konungrinn af Sodoma taladi sua til Abrams. Gef mer aptr menn mina. enn tak til þin adra luti. þa sem mer til heyrdu. 22 En hann suaraði honum sua. Sua hefr ek mina hỏnd upp til hins hæsta gud[118] drottins mins. þess sem aa bæði himin ok iỏrð. 23 at eigi tekr ek ne þiggr sua mikit af þinni eign. sem er einn þradr af liettu uadmáli[119] edr skoþuengr. er uerdr til þess at eigi megir þu þetta tala. ek gỏrda Abram rikan. 24 utan þeim lutum frateknum sem sueinar uarir hỏfdu sér til kostar. ok þat sem kemr aa part ok lutskipti þeirra brødre þriggia Mambre ok hinna tueggia er foru medr oss. þa skulu þeir taka uskaddan sinn part ok lutskipti.


Fra þui er guð vitraðiz Abraham

Þessum lutum sua lidnum sem nu uar fra sagt. uitradiz gud Abram ok taladi sua til hans. Hird eigi þu at ottaz Abram. Ek skal þin uernd ok uardueitzla uera. ok hardla mikit man þitt uerkkaup uera. 2 Abram suaradi. Huat mantu gefa mer. barnlauss man ek framm fara. at[120] þessi Damascus sem medr mer er. sun radsmanz mins Eliezer. man uerda minn erfingi. 3 Ok enn taladi Abram. Eigi gaft þu mer auka edr afkuęmi. Se þessi minn huskarl man minn erfingi uera. 4 Ok þegar i stad taladi gud drottinn til hans. Eigi man þessi þinn erfingi uera. helldr saa sem af sealfs þins likam man getinn uerda. 5 Leiddi hann sidan ut ok sagdi sua. Hugsa ecki upp á þat. at þu munir rikia þegar i þessu landi. edr þitt afkuęmi eptir þik. þiat mitt fyrirheit man framm koma ok fyllaz eptir .cccc. aara. sua sem þu ert adr andadr. Enn þo allt at eins man ek døma ok hegna þa þiod. sem þa hafa þiad ok þrælkat. ok eptir þat manu þeir medr mikilli eign fara brott af þi sama landi. Se na upp til himinsins. ok tel hans stiornur ef þu matt. A sỏmu leid man þitt afkuæmi uerda utỏluligt sem þær. 6 Abram trudi gudi. ok uard honum þat til fullkomins rettlætis.

7 Taladi gud þa til hans. Ek[121] em sá hinn sami þinn herra. sem þik leiddi ut af Ur Challdeorum. til þess at ek gęfa þer þetta sama land til eignar. 8 Abram taladi. Herra gud minn. huadan af megi ek þat uita. at ek muni þetta land eignaz. Hedan af hofz saa uani medr Judum at spyria eptir táknum ok mỏrkum ok eptir at leita. 9 Gud drottinn suaradi honum þa ok sagdi sua. Tak þer aa morgin eina þreuetra ku ok þar medr þriæra geit ok þreuetran uedr. ok þar medr eina dufu ok turturam. 10 Sem hann segdi sua. þessa luti muntu mer offra. ok þar til man ek syna þer eitt mark. Ok sem hann hafði tekit þessi kuikendi. sundradi hann þau ok skipti sundr i midiu. ok let sua liggia sundrada[122] parta ok horfa [huara i mot[123] odrum. utan fuglana sundradi hann eigi. 11 Ok meðan hann beid gud[124] drottins bodordz ok atkuædiss. medr huerium hætti hann skylldi fornfæra þessa luti. þa flugu til fuglar ok settuz aa hræin. enn Abram rak þa i brott.

12 Enn i þann tima sem sol mundi sett.[125] þa fell aa hann suefn. mikil hræzla ok myrkfælni kom ok yfir hann. ok þar medr uar sua talat til hans. 13-15 Vit þat fyrir uist. at þitt kyn ok afkuæmi man ỏrlendaz ok utlægt uerda aa audru enn eigi[126] sealfs þins landi. munu utlendir menn leggia þa undir þrældom ok þungar kualir aa fiorum hundradum áára. enn þu mant andaz i nádum ok fridi. ok fara sua til þinna fedra ok forellra greptr ok iardaðr i godum ellidomi. 16 Enn þitt kyn ok afkuæmi man i hinni fiordu kynkuisl aptr higat koma. þiat eigi er aulld[127] Amorreorum enn fylld ok framm komin.

17 Eptir þat sem sol hafdi setz. uarð mikit þokumyrkr. ok syndiz þá þilikt sem riukandi ofns elldr ok elldligr lampi lidandi ok umfarandi fyrr sagdar fornir. sua sundrskiptar sem fyrr uar sagt. ok eyddi medr guds uilia aullum þeim. ok gaf honum þetta mark sins fyrirheitz.[128] 18-21 A þeima degi stadfesti gud fullkomliga sitt sáttmaal medr Abram. ok greindi mikilleik ok endimỏrk þessa fyrirheitna landz. sua segiandi.[129] Þetta land man ek þinu kyni ok afkuęmi gefa fra Rinocorula Egiptalandz aa til hinnar miklu áár Eufraten. ok taldi þær .x. þiodir er þar bygdu.


Abram gat at eiga Ysmael medr Agar

(13-16 er fra Historia Scholastica.)


Þenna tima hafdi Saray engi bỏrn gefit. helldr hafdi hon egiptzka þernu er Agar het. ok taladi sua til sins bonda Abrams. 2 Se sua lukti ok hirði mik gud drottinn. at ek ma eigi syni geta. fyrir þi gack inn til minnar þionostukonu. léttliga at ek megi sua af henni syni fá. 3 Nu sem hann samþyktiz hennar bøn. tok hon Agar hina egiptzku sina þionostukonu. eptir .x. aar fra þi sem þau settu sina bygd i landinu Chanáán. ok gaf hana sinum bonda i ualld sua sem[130] eiginkonu. 4 Geck hann sidan i sæng til hennar. Enn sua sem hun uissi. at hun hafði barn getit af þeirra sambud. þa fyrirleit hon sina fru[131] Saray. Enn Abram let eigi sem hann uissi huat tidis[132] uar. 5 Saray taladi þa til Abrams. Vrettliga giorir þu uidr mik. Ek gaf mina þeonostukonu upp i þinn eiginligan fadm. Nu þegar sem hun finnr at hun hefir barn getit þa fyrirsmáár hon mik. Dømi gud drottinn milli min ok þin. 6 Hann suaradi henni ok sagdi sua. Se ambatt þin[133] i þinu ualldi. Gỏr medr hana aa þa leid sem þer likar. Ok þegar sem Saray þiadi hana ok þrỏngði. þa flydi hun undan [ok fór i brott[134] ok ætladiz heim i Egiptaland.

7 Fann guds engill hana[135] eina saman. sua sem hon þyrst [ok uilltiz[136] uegar hafdi komit til eins brunnz edr uppsprettu aa ueginum er liggr um[137] eydimỏrkina Sur. 8 ok sagdi sua til hennar. Huadan komtu Agar ambátt. edr huert hefir þu byriat þina ferd. Hon suaradi. Ek flyr ifra minni fru Saray. 9 Engillinn sagði þa til hennar. Huerf aptr þu til þinnar fru. læg þik ok gefz henni i ualld. 10 Ok enn taladi hann sua til hennar. Margfalldliga man ek fiolga þitt afkuęmi. ok fyrir fiỏldans sakir man þat eigi talt uerda. 11 Ok enn sagdi hann sua.

Sé þu hefir medr manni buit.
ok mant þu son fæða.
ok hans nafn mant þu Ysmael kalla.
fyrir þa skylld er drottinn[138] heyrdi þina naud[139] ok angist.
12 Þessi man uera einn grimmr madr ok hardr.

sagdi engillinn til Agar.

hans hendr ok frammferdir manu[140] ǫllum odrum gagnstadlighar uera.
ok i landeign allra sinna bræðra man hann setia sin ufridar landtiolld.

13,14 Eptir þat sem guds engill hafdi fyrr sagda hluti talad til Agar. huarf hann henni[141] medr einum huirfiluindi. ok hon saa eptir honum ok sagdi sua. Ek saa aa bak [þeim manni[142] sem mik sá. ok af þi kalladi hon þann sama brunn sem hun fann seanda brunn ok lifanda. fyrir þann skylld at guddrottinn saa þa til hennar[143] þyrstandi. sua sem sitt lif synandi henni þann sama brunn. sem uel ma kallaz Agar brunnr ok enn ma synaz milli Clades ok Baraath.[144] þeirra borga sem sua heita.

15 Ok sua sem hon kom heim aptr fæddi hon suein. þann sem hon[145] hafði getit meðr Abram. ok kalladi hann Jsmael. 16 hafdi Abram þa .lxxx. ok .vi. áár. er Jsmael fæddiz honum af Agar.


Fra þi er gud uitradiz Abraham ok um skurdarskirn

(15-25 er fra Historia Scholastica og Speculum Historiale.)


Þann tima sem Abram hafdi .ix. tigu aara ok .ix. áár. vitradiz gud honum ok sagdi sua til hans.

Ek em almattigr gud.
gack framm i minu augliti.
ok uer algỏrr madr.
2 man ek mitt sattmáál setia
milli min ok þin ok mikilligha fiỏlga þitt afkuæmi.

3 Abram fell framm allt til iardar. ok taladi sua til hans gud.

4 Ek em gud ok minn skilmaali skal æ medr þer uera.
ok þu mant uerda fadir margra þioda.
5 Enn þo breytti gud nỏckut nafni hans
adr hann skyrdi honum sinn skilmaala. ok sagdi sua.
Eigi man þitt nafn hedan af kallaz Abram.
helldr skalltu heita Abrahám.

6 þiat ek skipada þik ok gỏrda fodur margra þioda. man ek ok þik mikilliga lata med þiodunum uaxa ok freouaz. manu konungar af þer ok þinu kyni koma. 7 Mitt sáttmál ok skildaga man ek milli min ok þin ok þins kyns eptir þina daga umlidna setia um æfinligar kynkuislir medr eilifu saattmaals[146] sambandi. til þess at ek se þinn gud ok þins afkuęmiss eptir þik. 8 Man ek þer ok þinu kyni gefa þitt utlegdar land til æfinligrar eignar. sua sem er Chanááns land. man ek ok uera þeirra gud.

Ok fyrir þann skylld at gud uilldi greina sinn lyd sem uar Jsraels folk sua sem medr nockuru einkannlighu marki. 9 þa baud hann þeim skurdarskirn talandi sua til Abrahams. Þu skallt at geyma þessum minum skildaga. ok allt þitt kyn ok afkuęmi i sinum kynkuislum. huern[147] er þer skulut geymiliga uardueita milli min ok yðar ok þins kyns ok afkuęmis eptir þik. 10,11 Huert sem eitt sueinbarn med ydr skal taka skurðarskirn. skulu þer umhuerfis[148] snida kiỏt af hinum fremztu part aa þeirra leyndarlim. til þess at þat sé sattmáls mark milli min ok ydar. 12 Atta daga gamalt barn skal meðr skurðarskirn skiraz.[149] huerr sem einn karlkindar i ydru afkuęmi ok kynkuislum.[150] 13 sua sa [madr sem hann hefir mansmadr[151] keyptr uerit. iafnuel þo at hann se eigi af ydru kyni. skal skiraz skurdarskirn. Man þessi skilmali uera til æfinligs sáttmáls i ydru kiotligu afkuęmi. 14 Þess karlmanz sem hans holld edr skinn aa fremztu part aa fyrr nefndum hans lim hefir eigi uerit um snidit. man fyrirfaraz ok brottu skiliaz fra sinum eignum lyd ok ættmonnum. þiat hann hellt ok hafði fyrir hegoma mina skipan ok skilmala.

15 Ok enn talaði gud sua til Abrahams. Eigi skalltu upp fra þeima[152] tima þina husfru Saray nefna. utan helldr skalltu hana Saram kalla. 16 Henni man ek bleza ok hana signa. ok af henni man ek þer sun gefa. huerium er ek man bleza. af honum manu miklar ættir ok kynkuislir koma. ok af honum munu margir þiodkonungar fædaz.

17 Abraham fell þa framm yfir sealfs sins aasionu. hlæiandi af þeirri gledi ok fagnadi sem hann hafði fengit. ok segiandi sua upp i sealfs sins hiarta. Huat hyggr þu at mer hundrað uetra gỏmlum manni mani sun fædaz. ok Sara [mani barnbær[153] uera. þar sem hun er nu niræð. 18 Hann talaði þa til guds. Ek æskir þess at Ysmael halldi sinu lifi fyrir þer. 19 Gud sagdi þa til Abrahams. Þin husfru Sara man þer sun fæda. ok hans nafn mantu Ysaach kalla. medr æfiligt[154] sáttmaal man ek minn skilmaala[155] honum skipa ok hans afkuæmi eptir hans dag. 20 Yfir Ysmaelem man ek ok þina bøn heyra. ok honum bleza. hardla mikilliga man ek auka ok fiỏlgaz lata hans kyn ok afkuęmi. Tolf hertoga eðr hofðingia mun hann ut af ser geta ok mikla þiod man ek af honum [aukaz ok fiolgaz[156] lata. 21 Minu sáttmali ok skildaga man ek til Ysaachs uenda. huern er Sára man þer annat aar þenna tima fæda. 22 Eptir þat sem gud hafdi sit tal endat þa at sinni.

23 tok Abraham son sinn Ysmaelem ok allt sitt hyski ok heimafolk. ok þar medr eigi sidr þa menn [er hann hafði keypt til. alla þa menn[157] ellri ok yngri sem karlkindar varu ok honum til heyrðu. ok skirði[158] þegar i stad aa þeim sama degi alla þa ok sealfan sik meðr fyrr sagdri umskurdarskirn. sua sem gud hafdi bodit honum. 24 Hafdi hann þa .ix. ok niutigi aara. 25 enn Ysmael uar þa .xiiii. uetra.


Fra þui er sialfr guð vitraðiz Abrahe meðr .ii. englum

(21 er fra Historia Scholastica.)


Drottinn uitradiz Abrahe i dalinum Mambre. aa einn þann dag sem hiti uar mikill uti. sem hann sat i sealfs sins tialldbudar durum. 2 Ok er Abraham litadiz um. þa syndiz honum sem .iii. menn stødi þar driugum i hia honum. huerium er hann moti rennandi ok til iardar frammfallandi dyrkadi þo einn af þeim sua segiandi. 3 Far eigi i brott minn herra fra mer þinum þionostumanni. ef ek hefir nockurn tima giptu fundit ok fengit i þinu augliti. 4 Vil ek helldr bera ydr til litit uatn. at þer þuait þar i fætr ydra. ok huiliz her undir trenu. 5 Man ek framm setia fyrir ydr nockut litit braud. Nærit ydr ok styrkit sua ydart lif ok hiỏrtu. Verit sidan a ueg. Fyrir þenna skylld uæntir mik at þer uikit[159] higat til ydars þionostumanz. þeir suỏrudu. Gỏr eptir þi sem þu segir.

6 Hann skundaði heim i tialldbuðina til Saram ok bad hana sem skiotaz [taka .iii. sinnum braud[160] ok matgora þeim þar af. 7 Enn sealfr hann for þagat sem naut hans uáru. tok þaðan einn hinn bezta kalf miok ungan. ok feck i hendr sueini sinum. ok bad hann sioða þegar i stad. ok hann gỏrði sua. 8 Sidan bar Abraham framm fyrir þa smiỏr ok miolk. ok þar meðr kalfinn þann tima sem hann uar sodinn. Hann stod hia þeim undir trenu.

9 Ok sem þeir hỏfdu etit. taladu þeir til Abrahams. Huar er husfru þin Sara. Se her i tialldbudinni er hon sagdi hann. 10 Ok enn taladi engillinn til hans. Aptr higat man ek huerfa annan tima. ok koma her þenna sama dag[161] annat aar [at mer lifanda.[162] ok man Sara þa séér son eiga. 11 Ok er Sara heyrdi þetta. þar sem hon uar at hurdarbaki i tialldbudinni. þa hlo hon. fyrir þa sauk at þau uaru bædi miok gaumul ok[163] hnigin i hinn efra alldr. sem fyrr uar fra sagt. Varu ok þa af Sara medr aullu gengnar uanasottir þeirra kuenna sem barnbærar eru fyrir elli sakir. hefdi annat þeirra ungt uerit eðr aa æskualldri. þa hefdi þat uel eptir natturu matuligt uerit. at þau hefdi barn getit.[164] þo at annat þeirra hefdi gamallt uerit. enn nu uaru þau bæði miok gỏmul. eptir þi sem þa gerdiz mannzalldrinn. ok þar medr hafdi hun alla gỏtu þar til ubyria uerit. 12 Nu hlo hon fyrir þann skylld. at hun efadi um fyrirheitit. talandi leyniliga fyrir[165] sealfri sér. Ek man ok a gamals alldri aa sambudir ok munudlifi[166] stunda. þar sem minn husbondr gỏriz ok storliga[167] gamall. 13 Taladi gud þa til Abrahams ok sagdi sua. Fyrir hueria sauk hló hun Sara sua mælandi. Man þat nockut satt uera. at ek gaumul kerling mun[168] barn føða. 14 Er guði nỏckut toruelldligt[169] ok umattulight. Eptir fyrra skilmala man ek til þin[170] á þenna sama tima aptr koma. ok man Sara þa son eiga. 15 Sara ottadiz þa ok nitadi at hun hefði hlegit. ok sagdi sua. Eigi hló ek. þar sem ek uar helldr hrædd ok ottafengin. Enn gud suaradi henni. Eigi er sua sagdi hann. hitt er[171] sannara at þu hlótt.

16 Ok eptir þat er þeir stodu upp ok foru þadan i brott. leiddu þeir augum ok sa til Sodomam. Abraham geck ok medr þeim leidandi þa sua ut af sinu heimili ok herbergi. 17-19 Taladi gud þa a þessa leid. Man ek nockut þa luti fyrir Abrahám leynda lata uera. sem ek man gera ok framm fara. þar sem ek man hann ok hans afkuęmi lata uera hina mestu ok hina sterkuztu þiod. ok þar sem i honum manu allar þiodir signadar ok blezadar uerda. 20 Taladi hann þa enn til Abrahams. Kall þeirra manna. sem byggia borgirnar Sodomam ok Gomorram. fiỏlgaz mikit ok aukaz. ok hardla mikit[172] þyngiz þeirra synda lifnadr. 21 Ok enn sagdi hann sua. Nidr þagat man ek stiga ok sea. huart er þeir fylla þat sama kall medr uerkunum sem fyrir mik er komit. Sa sem alla luti ueit gaf oss her af sealfs sins ordum eptirdømi. sem hann segdi sua. Truit eigi fyrri þeim lytum ok illum lutum sem ǫðrum[173] monnum eru sagdir. fyrr enn þer prouit þa. Þadan af er þat er[174] domandinn ma eigi rettliga hegna þann laust sem honum einum saman er kunnigr at hann so gerr.

22 Snỏru sidan i brott þadan ok til Sodomam. 23,24 Abraham uerandi minnigr brodursonar sins Loths. þar sem hann uar. geck nærr meirr gudi. ok sem hann stod fyrir honum sagdi hann sua. Mantu herra minn tyna ok fyrirfara rettlátum manni meðr ranglátum. ef .l. rettlátra manna kunnu finnaz i borginni. edr skulu þeir fyrirfaraz eigi sidr. ok mantu eigi þyrma þeim stad ok miskunna fyrir skylld þeirra .l. ef þeir finnaz [ok fááz.[175] 25 Verdi þat alldrigi þin gỏrd. at þu drepir rettlatan medr ranglátum. ok rettuiss fari þaleidis sem umilldr. Eigi er þat þin gỏrd. medr engu moti dømir þu þess háttar dom. þar sem þu dømir rettligha allt iardrikit. 26 Guð suaradi þa. Fær ek fundit .l. rettlatra manna i borginni Sodoma. þa man ek [fyrirláta þeim[176] stad ok ollum þeim sem hann byggia fyrir þeirra skylld .l.

27 Þa ueik Abraham ok uendi sinum bønarstad. teliandi æ ok færandi til þess færi ok færi. at fyrr sỏgd lausn ok fyrirgefning þægiz fyrir þeirra giætzku ok godlifnad. ok sagdi sua. Fyrir þann skylld at ek byreada ok bar mik til at einu sinni. þa man ek tala til mins herra. þo at ek se dupt ok aska. 28 Huat er nu ef þar finnaz .v. minnr enn .l. rettlatra manna. [mantu eyða alla borgina fyrir skylld þeirra .v. ok .xl. Hann svaraði. Eigi man ek hana eyða. ef ek fęr þar fundit .v. ok .xl. 29 Ok enn talaði Abraham til hans. Huersu mant þu gera. ef þar finnaz .xl. rettlaatra manna.[177] Hann suaradi. Ecki slag man ek þar ueita. ef .xl. finnaz. Ek bidr minn herra. at þu latir þer eigi mislika sagdi Abraham. þo at ek tali enn lengra.[178] 30 Huat mantu af gỏra. ef þar finnaz .xxx. rettlátra manna.[179] Hann svaradi. Eigi man þar mannfall uerda sakir þeirra .xxx. 31 Fyrir þann skylld segir Abraham at ek byreada her um mitt mál. þa man ek enn tala til mins herra. Huersu mantu gỏra. ef þar finnaz .xx. menn rettlatir. Ecki man ek at gỏra sagdi gud. ef ek finnr þar þa .xx. 32 Mikilliga bidr ek at þu reidiz eigi minn herra sagdi Abraham. þo at ek tali enn einu sinni. Huersu mantu gora. ef þar finnaz .x. rettlatir menn. Hann svaradi. Eigi man ek stadinn eyda fyrir .x. manna skylld. ef þeir finnaz. 33 Eptir þat sem gud letti af at tala medr Abraham. þa huarf hann fra honum at syn. enn Abraham for aptr til sins heimolligs stadar.


Fra þui er .ii. englar komu til borgarinnar Sodomam ok þui er hon vmsneriz ok sokk

(9-11 og 26 er fra Historia Scholastica.)


Enn sua sem aa leid daginn ok miok sidla uar uordit. komu þessir .ii. englar til Sodomam.[180] sem medr gudi hỏfdu komit til Abrahams. ella adrir .ii. eptir nỏckurra manna sỏgn. þann tima sem Loth sat við borgarinnar port. bidandi þar godra gesta ef at bæri. Ok þegar sem hann sa þa. reis hann upp ok rann[181] i moti þeim ok laut[182] þeim allr til iarðar ok sagði sua. 2 Ek biðr yðr herrar minir. Vikit til huss ok herbergiss yckars smásueins. ok dueliz þar i natt. þuait fætr yckra. enn uerit aa ueg i morgin. ok farit þa leidar yckarrar. þeir mælltu i mot ok sogðu sik [mundu aa strætinu[183] vidr hafaz. þar til er hann skylldadi þa til mikilligha at þeir uiki til[184] herbergiss. 3 Ok þegar sem þeir komu þar. gỏrdi hann þeim ueitzlu. gefandi þeim hit bezta nybakat flurbraud. ok toku þeir at snæda.

4 En þegar [sem þat uar[185] kom þar allt þat folk sem i borginni bygði. ellri madr ok yngri. ok slogu allir iafnsaman ring um hans hus ok herbergi. 5 kalladu þeir þa Loth. ok sỏgdu sua til hans. Huar eru menn[186] þeir sem i kuelld komu heim[187] til þin. Leid þa ut. at uær kennim þa ok gỏrim[188] uárn uilia medr þeim.

6 Loth geck ut byrgiandi ok aptr strengiandi hurdina at baki ser. ok sagdi sua. 7 Ek bidr ydr brødr minir. at þer uariz ok uidr seait. at þer gorit eigi þetta hit illa uerk. 8 Ek aa þær døtr .ii. sem ỏngan tima kendu nỏckurs karlmanna. þær man ek ut leida. ef þer uilit. misgorit helldr ok leikit medr þeim huat er ydr likar. enn einkannliga umframm allt annat bidr ek ydr. at þer gỏrit þessum monnum engan lut til meins. sem inn gengu i mitt skiol ok husaskygni. 9,10 Þeir suỏrudu honum. Far hedan brott. þu ert her kominn sem einn[189] utlendr madr. edr nỏckut til þess at þu sér uarr domandi. Skulu uęr meiri þrỏnguing ok afelli þer ueita enn hinum. Gỏrdu þeir þa akalliga þrỏnguing ok ofualld uidr Loth. sua at la uidr sealft at þeir[190] mundi husit ok dyrrin upp briota. þar til er ein hỏnd kom ut til hans. ok englarnir leiddu Loth inn til sin. 11 Byrgdu siðan[191] aptr dyrrin. enn letu alla þa sem uti uaru blinda uerda. minzta mann ok mesta. upp aa þann hátt at þeir fengu ecki dyrrin fundit.

12 Englarnir talaðu þa til Loths. Alla þa menn sem þer heyra til. huart sem þat eru helldr mágar þinir synir eðr dætr. skalltu af þessarri borg utleida. 13 þiat allan þenna stad munu uid eyda. fyrir þa sauk at syndakall Sodomorum ferr æ uaxanda fyrir guði. huerr er ockr sendi higat til þess at mit tynim þeim. 14 Loth geck ut til mágsefna sinna. þeirra sem ætlat uar at hans dætr skylldu eiga ganga. ok taladi sua til þeirra. Risit upp skiott ok farit ut af stadinum. þiat alla þessa borg man gud eyda ok nidr briota. Enn þeir hugdu. at hann taladi medr leik ok skalkeið. ok sỏgðu at hann uar optarr uanr at hafa slika[192] ordrædu.

15 At morgins áári skylldadu englarnir Loth ut at ganga. ok sỏgðu til hans. Ris upp þu ok tak husfru þina ok dætr þinar .ii. at eigi fyrirfariz þu medr glæpamonnum borgarinnar. 16 Ok som hann uar nỏckut sua dylminn [um ok dulsamr[193] þa gripu þeir hans hỏnd ok hans husfru ok eigi sidr hans døtra. fyrir þa sauk at gud uilldi þeim þyrma ok miskunna fyrir skylld hans fỏðurbrodur Abrahams.

17 Leiddu þeir hann þa ut af borginni. námu þar stadar ok taladu sua til hans. Hialpa nu lifi þinu ok saal. ok geym at þu seair eigi aptr. ok nem eigi stað nỏckur námunda þessarri bygð. haf þik helldr i fiallinu heilan ok hialpaðan at þu fariz[194] eigi. 18,19 Enn fyrir þa sauk at hann trudi eigi sua fulluliga sem hann skylldi af þeirri ruglan ok rædzlu sem hann hafdi fengit. þa segir[195] hann sua. Eigi man ek i fiallinu hialpaz mega. at eigi fanghi mik þar edr hendi nỏckut illt. sua at þar af deyi ek. Lettliga at hann ræddiz ok kuiddi uidr frostinu ok leidarlengd. þar sem hann gỏrðiz miok gamall. 20 Her er ein litil borg nærri sagdi hann. til huerrar er ek ma vel uikia[196] ok hialpaz i henni. 21,22 J þessu man ek eigi sidr heyra ok þiggia þinar bønir sagdi gud. at ek snui þessi borg eigi um ne nidr sauckui. fyrir huerri er þu hefir nu beðit. Fyrir þa grein at Loth sagði at þessi borg uæri litil. uar hon sidan kollud Segor. þat er litil.

23 Var þa solar uppraas er Loth geck inn i Segor. 24 Nu sem Loth uar ut genginn. let gud regna bæði elldi ok brennusteini [af himni niðr[197] yfir Sodomam ok Gomorram. 25 let hann þessar borgir um snuaz ok sỏckua. ok allt þat herad ok bygdarlag som þar [lá umhuerfis.[198] ok alla þa menn sem þær borgir bygdu. ok þar medr allan iardarinnar blomstr ok aauỏxt. 26 Enn sua som husfru Loths leit aptr. þa dó hun ok uard þilik at sea sem einn salltsteinn.

27 Enn er Abraham reis upp um morgininn. ok hann kom þar sem hann hafði uidr gud talat hinn fyrra daginn. 28 þa saa hann til Sodomam ok Gomorram ok allt þat landzlegh sem þar uar i námunda. ok gat at lita suidufaulska fliugandi upp af iỏrdinni. þi likaz sem ofns reykr uæri.

30 Loth geck ut.[199] af borginni Segor ok upp til fiallzins. sem fyrr uar sagt. ok døtr hans .ii. medr honum. ok bygdi þar i einum hellisskuta. þiat hann ottadiz at uera þar i borginni. fyrir þa sauk som fyrr uar sagt. Dætr hans hofdu heyrt at heimslitin skylldi[200] af elldz bruna uerda. ok fyrir þa grein grunadi þær. at[201] upp aa þann hátt mundi þær lifandis eptir hafa uordit i uerolldinni meðr fedr sinum at auka[202] mannkynit. sem aa Noa dỏgum uard. 31,32 Taladi hin ellri þa til systur sinnar hinnar yngri. Fadir ockarr er nu gamall. enn engin annarr lifandi karlmadr er eptir uordinn aa iardriki. sua at til ockar megi ganga ok meðr ockr uera eptir aullum ueralldarinnar uana. Heilar sua. fỏrum til ok gefum honum þar til uin at drecka. at hann se aulodr. til þess at uid megim medr þess háttar atferd finna[203] ok faa freo ok afspring af fedr ockrum. Villdu þær ok[204] hans hrygd ok mædu medr uindryckinum mykia. 33-35 Fór sidan þat sama framm. at þær gỏrdu hann sua uindruckinn ok aulodan.[205] at hann uarð eigi uarr uid. at þær gengu til hans sina nátt huar þeirra. ok suafu hia honum. hin ellri hina fyrri nattina. enn hin yngri hina sidarri. 36 ok gatu [þa leidar[206] badar sinu son huar þeirra medr sinum fedr. 37 Het hinnar ellri son Moab. fadir ok forellrismadr þeirra þioda sem Moabite heita iafnan sidan af hans nafni. 38 Enn hin yngri kalladi sinn son Ammon. uar hann forfadir Ammonitarum. ok eru þeir af honum ok hans nafni sua kalladir allt til þessa dags.

Fra þi er Abraham kom til Abimelechs konungs Palestine i Geraram

(17-18 er fra Historia Scholastica.)


Abraham færdi sina bygd i brỏtt or dalnum Mambre til þeirrar landzins halfu [sem Palestina heitir ok[207] meirr la til sudrs. ok setti sina bygd milli Sur ok Chades. ok fór þa sem einn utlendzkr madr ok ukunnigr þagat sem Gerara heitir. 2 ok sagdi sua enn sem fyrr[208] at Sara uæri hans systir. Enn sa konungr sem þar rikti ok Abimelech het. [tok hana[209] heim til sins herbergiss. af hueriu er hennar einkannlig fegrd má uel markaz.[210] þar sem menn rendu girndaraugum ok ástarhug til hennar þann tima er hon uar niræð.[211] 3 Konungrinn feck krankleika medr guds uilia ok forseo. vitradiz hann honum aa einni nátt i suefni ok sagdi sua til hans. Séé ek segi þer uissuliga. at þu mant skiott deyia fyrir skylld konu þeirrar sem þu tokt heim higat til þin. þiat hun aa sér bonda. 4 Abimelech hafdi medr ỏngu moti saurgaz af henni. ok sagdi sua. Mantu minn herra drepa þa rettlata þioð. sem hun ueit eigi huat er hon gỏrir. 5 Sagdi eigi sealfr hann mer. at hon uæri hans systir. ok hon at hann uæri hennar brodir. þetta gỏrda ek medr reinum hǫndum[212] ok einfaulldu hiarta. 6 Ek ueit þat sagði guð. at þu hefir þetta medr reinu hiarta gỏrt. ok fyrir þa grein geymda ok þin. at þu misgerdir eigi uidr mik. ok gaf ek þer ecki ualld aa hennar uilia. 7 Gef hana aptr bonda sinum. þiat hann er frammsynn ok forspáárr. ok man hann bidia fyrir þer. mantu þa hallda lifi þinu. Enn ef þu uill þat eigi. þa mantu skiotliga deyia. ok allir þeir sem þer til heyra. Su lagdiz ok ỏnnur radning ok hegning upp aa konungsins hus Abimelechs fyrir skylld Sarre. at engin kona matti fæda sinn burd. ok sem læknar auruilnaduz um sinn læknisdom ok atgerdir. heyrdi konungr[213] i suefni þessa luti sem nu var fra sagt.

8 Reis hann upp þegar i stad á nattartima. sem hann uaknadi. ok sagdi sinum monnum allt þeirra tal. huar af er allir ottaduz mikilliga. 9,10 Let Abimelech þa kalla ser Abrahám. ok sagdi sua til hans. Huat gerdir þu oss edr huat mikit hỏfum uær [þess misgert uid þik[214] at þu leiddir sua liota ok leida synd um[215] mik ok mitt riki. þa luti gerdir þu oss sem þu skylldir eigi gert hafa. 11 Abraham suaradi. Þann tima sem ek for higat til landz. hugsaði ek meðr sealfum mer sua segiandi. Lettligha at menn elski[216] ecki gud i stad þessum. ok munu þeir drepa mik þa fyrir minnar husfru skylld. 12 J adra deilld at tala þa er hon ok senniliga min systir. þiat hon er dottir fedr mins. enn eigi modur minnar dottir. ok festa ek hana mer til konu.[217] 13 Ek talada ok til hennar eptir þat sem gud leiddi mik af mins fỏður husi. Þat tillæti uæntir mik. at þu ueitir mer i huern stað sem uid kunnum koma. at þu segir mik uera þinn brodur.

14 Abimelech gaf þa Abrahe yxn ok saudi. þræla ok þionostumenn.[218]gefandi þar medr Saram aptr i sealfs hans ualld. 15 ok sagdi sua. Allt mitt land er yckr til reidu. at byggia huar þer bezt likar. 16 Sidan taladi hann til Saram. Þushundrad silfrpeninga gaf ek brøðr þinum fyrir þina skylld Sara. þat man þer ok þinum augum uern til minniligrar skuplu ok skammfyllingar uid alla þa menn sem hia þer eru. huar sem þu ferr eðr framm kemr. at þu uart fangin ok at hegoma fundin. Ella uar þat einn klokskapr[219] fagrliga fundina. er hann sagdi sua. þat man þer ok þinum augum uera minnilig hulning eðr skupla. sua sem nỏckur likferdar áminning eðr fyrirbunaðr.

17,18 Enn þegar sem Abraham bað fyrir Abimelech. þa gaf gud honum heilsu sina. ok hans husfru ok þionostukonur þeirra fæddu þær[220] badar huár sitt barn. huat er þær mattu eigi fyrr enn Abraham bad fyrir þeim. sem nu uar sagt.


Fra burð Ysaacs

Gud drottinn uitiadi[221] til Saram. eptir þi sem hann hafdi heitit. Gat hon son at eiga ok fæddi hann i ellidomi sinum. aa þeim sama tima sem gud hafdi henni fyrir sagt. 2-4 Skirdi Abraham son sinn aa hinum attanda degi umskurðar[222] skirn. fra þi sem hann uar fæddr. ok gaf honum nafn ok kallaði hann Ysaach. Þat þydiz hlaatr. fyrir þann skylld at gud gerdi eigi at eins hans feðginum hlátr. utan ok helldr fagrligan fagnad framarri enn nockurr kunni at segia[223] þann tima sem hann uar fæddr.

5-7 Hafdi Abraham þa .c. uetra tirætt. Þadan af er þat at Judar skira bỏrn sin iafnan aa hinum attanda degi sem Ysaach uar skirðr. Enn Arabes skira sin bỏrn æigi fyrr enn þau eru .xiii. uetra. fyrir þa sauk at Ysmael þeirra forfaðir uar sua gamalt skirðr. sem fyrr uar sagt.

8 Smasueinninn Ysaach uox upp. ok er hann uar þreuetr. af uandiz hann modur miolk. Ok a þeim sama degi sem þat byriadiz. hafdi fadir hans inni ueitzlu mikla. geck hann þa fyrstan[224] tima framm fyrir sins fỏdur bord. Ok sem þeir leku ser[225] brædrnir Ysmael sun Agar ok Ysaach. ok hinn ellri lek illa uid hinn yngra. 9 þa hugsadi Sara ok skildi eptirkomanda ufrid af leikinum þeim. sem hun sa at hinn ellri mundi hinum yngre bioða. ok drottna uilia þann tima sem fadir þeirra uęri[226] allr. ella kugadi Ysmael hann til at dyrka likneski þau sem hann hafdi sér af leiri gort. eptir ebreskra manna sỏgn. 10 Ok sem mædr hans mislikaði þetta. þa taladi hun til Abrahams. Rek i brott ambattina ok hennar sun. þiat eigi man ambáttar sun saa erfingi þinn uerda medr syni minum Ysáách. 11 Abraham tok þessu hennar tali helldr þungliga fyrir sunar sins skylld Ysmaels. 12 ok gaf ser ecki um þar til er gud taladi sua til hans. Heyr þu ok haf tillỏgur[227] Sare um alla luti þa sem hon taladi fyrir þer. ok lát þer þat ecki þungt falla. huarki til sueinsins ne ambattarinnar. fyrir þann skylld at þitt afkuęmi ok freo man einkannliga kallaz medr Ysaach. 13 en ambattarinnar sun ok hans afspring[228] man ek lata uerda mikla þiod. þiat hann er ok þinn afspringr.

14 Þegar um morgininn sem Abraham uar klæddr. tok hann braud ok [uatnlegil einn[229] ok let aa herdar Agár. feck henni i hendr sueininn ok bad hana brott fara. Ok er hun hafdi gengit um stund. þa uilltiz hun i eydimỏrkinni. þeirri sem Bersabee heitir. 15 ok sem uatnit uar allt af leglinum. enn sueininn þyrsti. sua[230] at hann uar driugum at dauda kominn. þa lagdi hon hann nidr undir tre þat[231] sem þar uar. 16 geck sidan sua langt brott fra þi sem aurskotz lengd er. ok settiz þar nidr. at hon sæi eigi upp aa sins sunar dauda. ok taladi sua fyrir sealfri ser. Eigi skal ek sea upp a þat er[232] son minn deyr. Grét hun þa medr hári rỏddu. þar sem hon sat i gegn þi sem sueinninn lá.

17 Guds engill kalladi þa til Agar sua segiandi. Huat gorir þu Agár. hird eigi þu[233] at ottaz. þiat gud heyrdi sueinsins rỏdd. ok enn helldr þina raudd fyrir sueinsins skylld. 18 Ris upp þu ok tak sueininn. þiat hann man ek fyrir[234] mikilli þiod uerda láta. 19 Let gud hennar augu þa upp lukaz. sua at hun sá einn þann brunn sem nær henni uar. For hon þagat til ok fylldi legilinn. gaf sidan sueininum at drecka. 20 Eptir þat foru þau þadan i brott. Vox sueinn þessi upp ok hafdiz uid i eydimorkinni Pharan. ok uard hinn mesti bogmadr ok hinn bezti skyti. 21 Sysladi modir hans honum husfru af Egiptalandi. medr huerri er hann atti .xii. syni. forfedr ok hỏfdingia sinna afkuemissmanna ok ætta. Het hinn fyrsti Nabaoth.[235] af huerium er Nabathea hefir nafn fengit. þat land sem sua heitir. Annarr Cedar. af huers nafni er þat bygðarlag[236] tok nafn er Cedar heitir.

22 Nær þeim tima sem nu uar fra sagt kom Abimelech konungr. ok[237] Phicol sa sem uar formaðr fyrir hans utgỏrdum ok herferdum. til Abraham[238] ok taladi til hans. Af þi at[239] gud er medr þer i aullum þinum gỏrdum ok frammferdum. 23 þa bidr ek. at þu suerir mer þat uid gud drottin þinn. at þu skallt eigi mer ne minu kyni[240] mein gỏra ok eigi minum eptirkomandum. helldr skalltu gera medr mik ok land þetta. sem þu utlendzkr hefir nu dualiz áá um nỏckura stund. á þann háátt miskunnsamliga sem ek gỏrda uidr þik. 24 Ek skal sueria uissuliga sagdi Abraham.

25 Enn þo asakaði hann Abimelech fyrir brunn þann sem Abraham hafdi grafit ok gert. fyrr enn Agár uar á brott rekin. huern er gud syndi henni sidan sem sagt uar. enn konungsins sueinar hỏfdu hann meðr ualldi tekit ok ueitt framm i eydimỏrkina. at uatna þar medr þeim fenadi sem þar fæðiz[241] langt i brott fra hans bygð. Leiddi Abraham konung[242] þa þar til. 26 Abimelech suaradi þa. Eigi ueit ek huerr þetta hefir gert. enn hitt ueit ek. at þu sagdir mer þetta eigi fyrri ok ỏnguan heyrda ok segia utan þik nu i dag. 27 Eptir þat gaf Abimelech Abraham yxn ok sauði. stadfestu sidan saattmaals samband ok felagskap sin i milli. 28-30 Enn i minning þess sem Abraham hafdi brunninn grafit ok[243] Abimelech ueitti hann honum sidan aptr. er hann hafdi latit hann. [gaf hann[244] konunginum .vii. gymbrarlỏmb. 31,32 Var sa brunnr þa kallaðr Bersabéé. sua sem suardaga brunnr. fyrir þa sauk at baðir þeir festu medr suardỏgum þar sitt sáttmaal ok samtal. Er þat herad sem þar liggr umhuerfis Bersabéé kallat sidan af þeim sama brunni. For Abimelech ok Phicol þa heim i land Palestinorum. 33,34 Enn Abraham plantadi sidan margan storan uid langan tima uiðr brunninn Bersabéé. enn ecki stadfesti hann þar þo lengi sina bygð allt at eins. eptir þi sem hinn heilagi Stephanus segir in actibus apostolorum. at hann eignadiz eigi þann tima þar sua mikla erfd edr odal. at til eins fótmaals uæri. Het hann þa enn af nyiu ok kallaði upp a guds nafn ok nadir.


Fra huersu guð freistaði Abrahams

Nockuru sidarr freistadi gud Abrahams. þann tima sem Ysaach hafdi .ii. aar ok .xx. eptir sỏgn Josephi. medr þeima hætti sem her fylgir. at hann uitradiz honum sua segiandi. Abraham. Abraham. Hann suaradi. Ek er til reidu. 2 Tak þu sun þinn Ysaach. þann sem þu elskar sagði gud. ok far til sionar landz. ok offra mer hann þar[245] á einu þi fialli sem ek man þer syna.

3 Abraham reis upp þegar á nattar tima ok sagdi ỏngum manni sina fyrirætlan. klęddi[246] medr reida einn[247] asna. kallandi meðr ser .ii. sueina ok son sinn hinn þridia. Ok sem hann hafdi hỏgguit ser þau tre sem hann þurfti til fórnfæringar at hafa. þa for hann á .iii. dỏgum. 4 þar til sem hann sá aa hinum .iiiia. deginum þann stad langt framm fyrir sik. sem gud hafdi boðit honum at hann skylldi til fara. 5 Sidan talar hann til sueinanna. Bidit her i hia asnanum. vid smasueinninn forum skiotligha framm enn nỏckuru lengra. ok komum þegar aptr til yckar. er uid haufum bediz fyrir sem ockr likar. 6 Hann tok þa trein ok lagdi upp aa sun sinn Ysáách. enn sealfr hann bar suerd ok elld sér i hendi. 7 Ok sem þeir foru .ii. samt. taladi sueinninn til sins fedr. Fadir minn sagði hann. Huat uilltu sun minn sagdi Abraham. Se faðir minn sagdi sueinninn. elldrinn ok trein eru her til reidu. enn huar er þat sem offraz skal. 8 Hann suaradi. Gud sealfr man [ser sea[248] fórn til handa sun minn.

9 Foru sidan badir samt til þess stadar sem gud hafdi synt honum ok til uisat. Gỏrdi hann þar eitt alltari ok lagdi trein þar aa ofan ok elldinn meðr. eptir þat sem hann hafdi þeim sua skipat ok hegdat sem honum likadi. 10 Eptir þat batt Abraham son sinn ok lagdi[249] hann upp á uidarbulung. þann sem hann hafdi yfir alltarinu gỏrt. greip sidan suerdit[250] ok ætladi at hỏggua hann. 11,12 Þa kalladi guds engill af himni til hans sua segiandi. Legg eigi þina hỏnd aa sueininn Abraham. sua at þu gorir honum nỏckut grand.[251] Ek sa þat nu ok prouaða at þu ottaz gud. þar sem þu þyrmdir eigi þinum eingetnum syni fyrir hans skylld. þiat eigi þyrsti gud eðr fysti upp aa sueinsins blod. utan helldr at þat prouadiz ok uæri uitat. huersu mikilligha er Abraham ottadiz gud. 13 Abraham sa þa einn hornottan uedr at baki ser milli þorna ok klungra. sua sem hann litadiz um. tok hann ok fornfærdi i stað sunar sins. 14 Gaf Abraham sidan þessum sama stad eðr fiallinu nafn. ok sagði sua. Drottinn séér. Huadan af er sa ordzkuidr eðr maalsháttr er medr Juðum allt til þessa dags. eptir þi sem segiz þann tima sem þeir uerda fyrir nỏckurum naudum edr þrỏnguingum. A fiallinu man drottinn sea. sem þeir segi medr þessum skilningi. Gud seai oss nu sua i uarri naud ok angist. sem hann sá Ysaach á fiallinu. Frealsanar dag Ysaachs segia ebreskir menn uera hinn fyrsta dag i manadinum Septembri. i huers minning þeir hallda þa hatidliga ok þeyta fast meðr hornum i minning hins hornotta uedrs. þess sem [offradr uar.[252]

15 Annan tima kalladi guds engill enn af himni til Abrahams sua segiandi. 16 Fyrir sealfan mik hefir[253] ek þat suarit. segir gud drottinn. at ek man þer bleza. fyrir þa sauk at þu gordir þenna lut ok þyrmdir eigi þinum[254] syni fyrir mina skylld. 17 Man ek þitt kyn ok afkuæmi fiỏlga ok margfallda sem himins stiỏrnur edr ægis sand. Man þitt afkuæmi eignaz sinna uuina port ok borgir. 18 ok i þinu kyni manu allar þiodir blezadar ok signadar uerda. þiat þu uart hlydinn mér ok minum bodskap. 19 Eptir þat fór Abraham aptr til sueina sinna. foru sidan heim allir samt til Bersabéé. ok bygdi hann þar um nỏckura stund.

20 Þa uar Abraham sagt. at Nachor brodir hans hafdi gefit .viii. syni medr sinni husfru Melcham. 21-23 [Het hinn ellzti[255] Hus. af huers ætt er hinn ágęti Job uar kominn. sua sem skrifat er i upphafi sealfs hans bøkr. at sa maðr uar i landinu Hus sem Job het. ok þi uillaz þeir. er hann segia af ætt Esau kominn uera. annarr het Buth. af hans ætt uar Balaam spamadr. Batuel uar hinn .viii. þeirra brodir samborinn bædi til faudur ok modur. hans dottir uar Rebecca er sidarr[256] man getit uerda. 24 Nachor atti ok .iiii. frillusonu medr þeirri saumu konu sem Roma het.


Sara andadiz

1-20 Abraham fór sidan aptr til dalsins Mambre. ok i borg þeirri sem Ebron heitir á Gydinga landi andadiz honum Sara. sua sem hun hafdi .c. aara tolfrætt ok .vii. Var hon þar iardat i þeim tuifallda hellisskuta. sem Abraham keypti med .cccc. siclis[257] ỏrtỏgum silfrs af Effron syni Seor. þeim sem þat pláz atti sem hellir þessi uar i. sua sem landz lydrinn Etheus bad fyrir honum[258] þiat allir þeir uilldu giarna at hann græfi hana i huers þeirra eign edr grỏfum sem hann uilldi [ok ueldia[259] hellz.

sỏgðu at honum mætti þat engin madr banna. ok kalladu hann sinn herra ok hỏfdingia fyrir gudi.

Effron baud ok at gefa honum þat plaz edr eng[260] sem hellirrinn uar i. þegar sem hann uilldi kaupa þat. ok hann uissi þat. sua at almuginn heyrdi upp áá. ok uilldi Abraham þo helldr kaupa þat medr sua miklum peningum sem hann sagdi at iỏrdin tok. sem hann gordi. eigi at eins til þess at grafa[261] þar i sina husfru Saram. utan iafnuel þar medr alla sina fręndr ok kynsmenn. Hellir þessi uar ein hamargnipa. hafandi i séér .ii. hella huarn upp af audrum. huárt sem helldr uaru þeir eptir natturu sua skapadir edr medr smiduæl sua goruir. Varu karlmenn iardadir i hinum efra enn konur i hinum nedra.


Fra Rebecku

Abraham gordiz nu madr miok gamall. sua langa daga sem hann hafdi lifat. ok fyrir þann skylld at hann fann at hans lifdỏgum leid miok framm. 2 þa taladi hann sua til hins gamla sins radsmanz Eliezer. þess sem ellztr uar i hans þionostu ok fyrri[262] var nefndr ok fyrir uar ollu þi godz sem hann[263] varðaði. 3 Suer mer þess uidr gud himinrikiss [ok iarðrikis[264] leggiandi þina hỏnd nedan aa mitt lær. at þu skallt eigi syni minum Ysaach af Chanááns ætt edr heidinna manna kyni kuanfangs leita. milli huerra er ek byggir nu. 4 helldr skalltu fara til minnar odalsiarðar ok kynkuislar. ok freista at þadan faair þu honum konu.[265] 5 Hann suaradi. Huart skal ek helldr fylgia þinum syni til þess sama landz enn hann missi konunnar. ef hun uill eigi þat til uinna at eiga hann at fara begat til landz þessa. 6 Þat skalltu uaraz sagdi Abraham. lat hann alldrigin um alldr þagat koma. 7 Sa hinn sami gud himinrikis herra ok iardrikiss. sem mik leiddi ut af mins fedr husi ok fostrlandi ok þat taladi uidr mik. sueriandi uidr sealfan sik. at þetta land mundi hann minu afkuęmi gefa. hann man sinn engil i faurum ok fylgiu medr þer lata uera.[266] sua at þadan muntu syni minum konu fá. 8 Vill hon eigi þer higat fylgia. þa ertu lauss ok lidugr af suardaganum. utan þat eina. at þu lát sun minn alldrigi þar koma. 9 Fyrr nefndr hans sueinn sór þa meðr þeima hætti ok skilmála sem nu uar sagt. leggiandi sina hỏnd þar á hans lær medan hann sór. sem hinn sagdi fyrir.

10 Eliezer for heiman eptir þat. hafandi medr ser .x. ulfallda af sins herra hiǫrð.[267] ok huat annat er hann uilldi af ỏllu hans godzi. ok einkannliga mest alla þa luti sem hann uissi at i þi landi uaru fagiætaztir sem hann skylldi til fara. Hann kom framm um sidir medr storliga[268] mikilli mædu ok erfidi i þi landi. sem Mesopotamia heitir. huat er liggr milli þeirra fræguztu áá Tigrim ok Eufraten. sem af iardnesku paradis fliota ok framm koma. Fellr Tigris fyrir austan enn Eufrates fyrir uestan. freouar hon sua ok ááuaxtar i sumum stỏdum Mesopotamiam sem Nilus Egiptaland eptir sỏgn Ysidori. Var þat bædi langr vegr ok torsottr. adr hann kom framm til borgarinnar Charram. þar sem fyrr nefndr Nachor brodir Abrahams bygdi. þiat a uetrar tima er margstadar i Mesopotamia miok diupr leiruadill. enn aa sumarit uida uatzskortr. enn i skogum ok eydimorkum liggia þiofar ok latronar. 11 Ok sem hann uar þar kominn. þa uar komit at kuelldi dags. nær þeim tima sem konur uaru uanar ut at ganga at taka ser uatn. ok fyrir þa sǫk let hann ulfalldana þar leggiaz utan borger uidr einn brunn ok huilaz.[269] 12 Enn hann talaz uidr einn saman dictandi ser eitt æuintyr. af hueriu er hann megi marka huart gud uil[270] heyra hans bæn edr eigi. ok segir sua. Herra gud mins herra Abrahams. ek bidr þik at þu hialpir mer i dag. ok ger þina miskun medr minum herra Abraham. 13 See nu stendr ek her hia brunninum. ok dætr þeirra manna sem borgina byggia manu skiott ut ganga at[271] taka sér uatn. 14 enn af þi markar ek ok þickiz skilia uissuliga. at þu gorir her um miskunnsamliga uid[272] minn herra. at ef su meyia sem ek hefir ætlaz at tala þessum ordum til. Vik hegat keri þinu at ek drecki þar af. suarar hon mer sua. Dreck herra. ok sua man ek gefa ulfỏlldum þinum eigi sidr at drecka. þessor uæntir mik[273] at su hin sama se. sem þu hefir fyrir buit ok hugat þinum þionostumanni Ysaach syni mins herra Abrahams.

15 Ok þegar i stad fyrr en hann hafdi[274] uti aull þessor sin ord. kom Rebeccha Batuels dottir ut af borginni gangandi sunardottir Nachors. brodur Abrahams. ok hans husfru Melche. 16 ein hin uænazsta mær ok hin fegrsta[275] iungfru er til beid. ok þersum manni þo miok ukunnig. Hun hafdi medr sér eitt ker ok geck nidr at brunninum. fylldi þat ok fóór aptr sidan. 17 Sendimadrinn geck at henni ok sagdi sua. Gef mer at drecka litit uatn af keri þinu. 18 Hun svaradi. Dreck minn herra.[276] 19 Ok þegar sem hann hafdi druckit. sagdi hun sua til hans. Vlfolldum þinum man ek ok eigi sidr uatnit bera. þar til er allir þeir hafa druckit i nog. 20 Hellti hon þa uatninu nidr fyrir þa i þær þrør sem þar uaru til gỏruar. Geck sidan aptr til brunnzins ok bar upp uatnit fyrir þa. þar til er þeir hỏfdu allir druckit. 21 Alla þa stund sem hun gerdi þetta. sáá hann upp aa hana þegiandi. sua sem uirdandi medr sealfum sér. huárt er gud hefdi nỏckut sua greitt hans ueg. at þessi uęri hans herra uidrkuęmilig.[277]

22 Hann bar þa framm uangagull þau sem stodu .ii. aurtugar ok bauga þa eðr hringa sem stodu .x. aurtugar. ok gaf henni. 23 Sidan spurdi hann huers dottir hun væri. ok huart hann mundi nỏckut herbergi fa i hennar fedr husi. 24 Hon suaradi þa. Ek er dottir Batuels Nachors sunar ok Melehe. 25 fódr hafum uęr i nog. bædi hey ok sádir. ok rúm hindrar þik[278] eigi at uera huar er þu uill. 26 Lutti hannn sidan dyrkandi gud. ok sagdi sua. 27 Blezadr er gud drottinn[279] Abrahams. sa sem sina miskunn ok sannleik tok enn eigi brott af minum herra ok leiddi mik medr rettum ueg til huss ok herbergiss broður[280] mins herra.

28 Meyian skundadi heim aptr til herbergis þess sem modir hennar uar i. ok sagdi þar alla þessa hluti sem hun hafdi seed ok heyrt. 29,30 Rebeccha atti þann brodur sem Laban het. hann geck ut skiotliga. sem hann sáá uangagullin ok baugana aa hỏndum hennar.[281] ok hann heyrdi huat hun hermdi af beggia þeirra tali. 31 ok taladi sua til mannzins þess sem uid brunninn stod hia ulfỏlldunum. Þu hinn blezaði guds madr gack inn. ok fyrir huern skylld stendr þu uti. ok hefir ulfỏlldum þinum buit hus ok adra naudsynliga luti. 32 Hann leiddi þenna mann til herbergis. tok af hans ulfỏlldum ok gaf þeim hey ok sádir. enn let taka uatn ok þo fætr gestanna ok ulfalldanna. 33 Eptir þat let hann bua þeim bord ok bera framm mat fyrir þa. Enn sendimadrinn sagdiz eigi uilia fyrri eta enn hann hefði uppborit ok talat sitt ỏrindi. Batuel ok Laban badu hann tala huat er honum likadi.

34 Eliezer sagdi þa sua. Ek er einn þionustumadr ok sueinn mins herra Abrahams. 35 huerium er gud blezadi mikilliga. gefandi honum yxn ok saudi. gull ok sylfr. þræla ok þionostukonur. asna ok ulfallda. gerandi hann þar medr i aullum lutum storliga[282] mikils háttar mann. 36 husfru mins herra fæddi honum ok sua i sinum ellidomi. huerium er hann gaf alla þa luti sem hann hafdi eigandi at uordit. 37-47 Sagdi þeim sidan greiniliga fyrst af bøn ok bodskap Abrahe uidr sik um kuanfangit ok sealfs sins suardaga. þar medr af tali sinu ok bøninni uidr brunninn. ok huersu allir þeir lutir fóru eptir þi framm. sem hann sagdi fyrir ok bad at uerda skylldi. 48 Nu fyrir þann skylld sagdi hann. at blezaðr gud drottinn mins herra Abrahams uisadi mer[283] hegat ok leiddi mik til þins huss. þess ỏrindiss at ek taki sunardottur hans samborins brodur sealfs hans syni til eiginnar husfru. ok fyrir þi festa ek eyrnagullin upp aa hana ok baugana aa hennar hendr henni til skrautz ok pryði. 49 þa segit mer. ef þer uilit þat tillæti ta minum herra meðr miskunn ok einfalldleik. at gera her um hans silia. ella ef yckr likar annat rad helldr at taka. þa segit mer ok þat. at ek megi fara [i huern stad[284] er mer likar.

50 Þeir badir fedgarnir Batuel ok Laban suaradu. Þetta tal ok ordræda sem þu gengr medr. bædi Abrahams ok þin. hefir af sealfum gudi byreaz ok framm farit. ok fyrir þa sauk munu uær þi einu þer suara her um. sem uęr uitum at honum er uel uiliat. 51 Þu ser at hon Rebeccha er þar rett i hia þer. tak hana þinum herra þer til eigin husfru. eptir þi sem gud hefir talat ok rad fyrir gert. ok far sidan heimleidis. 52 Ok sem fyrr nemndr sueinn Abrahe heyrdi þetta. þa fell hann framm ok gordi gudi þackir fyrir þat. huersu fagrliga ok farsælligha er hann hafdi greitt hans ferd. 53 Tok eptir þat þa dyruztu gripi sem hann hafdi. gullker ok silfrker ok þar medr agięt klæði. ok gaf Rebecche. mædr hennar ok brødrum gaf hann ok godar gialir. 54 Gengu sidan þar til bordz. áátu ok drucku allir samt. Enn þegar at morni sem hann uar klæddr. bad hann þeim badum orlofs. ok sagdiz uilia fara heim til herra sins. taldi þar til bædi ellidom hans. ok at hann hafdi [lengi i[285] ueginum uerit.

55 Enn fadir ok modir Rebecche badu hana bida um eina .x. daga hit skemzta til þess at hon færi i brott. 56 Sendimadrinn suaradi þa. Geymit at þer halldit mik ecki ne hindrit. þiat gud greidir minn ueg ok mina ferd. ok gefit mer gott orlof. at ek fari heim til mins herra. 57 Þeir badu þa kalla meyna ok sỏgduz uilia heyra her um hennar uilia. 58 Ok sem hon uar eptir spurd af þeim. huart er hun uilldi i brỏtt fara medr þeim hinum komna manna. [hon suaradi sua.[286] Fara man ek. Her finnz þat fyrst lesit. at nockur kona hafi eptir uerit frett sinni giptingu.[287] Ok þadan af uar þat sidan fyrir lỏgmaal halldit. at konunnar samþycki se þar um heyrt. 59 Gafu þeir henni þa gott orlof ok fostru hennar edr þernu. sua ok eigi sidr sendimanni Abrahams ok hans kompanum. bidiandi at Rebeccha færi giptusamliga.

60 Þess bidium uær sogdu þeir.

at þu uaxir ok þinn afspringr til þusundrad þusundrada.
þar sem þu ert uár systir.
ok þitt kyn ok afkuæmi ỏdliz
ok eigniz sinna motstỏdumanna borgir ok port.

61 Rebeccha ok hennar þernur[288] uaru settar upp áá ulfalldana ok foru brỏtt medr Eliezer. Hann skundadi sinni ferd. ok letti eigi fyrr enn hann kom heim til sins herra.

62 Þann tima hafdiz Ysaach uidr ok uar i fyrr nemndum stad Gerara. Ok sem hann geck sinn ueg til þess brunnz er heitir lifanda brunnr ok seanda. 63 spázerandi ser at álidnum degi i einum akri edr eng. hugsandi til guds. ok nỏckut sua af þi huat er sendimanninn mundi hindra. Þa sa hann ulfallda af lỏngum ueg komnn. sua sem hann hof upp sin augu ok litadiz um. 64 Enn Rebeccha steig þegar nidr af ulfalldanum sem hun sa Ysaach. 65 ok taladi til sueinsins. Huerr er þessi madr er her kom i mot oss. Þessi er minn herra sagdi hann. Ok er hon uissi at þersi uar hennar bondi. þa kembdi hon sik ok tok þegar i stad einn duk ok huldi sik þar medr. 66 Sendimadrinn sagdi[289] allt hit sannazta af sinum ferdum. 67 Leiddi Ysaach sidan Rebeccham inn i þat sama herbergi sem modir hans Sara hafdi átt. tok hana ser til[290] husfru ok elskadi hana sua mikilliga. at þar fyrir geck af honum fulluliga su hrygð ok angist sem hann hafdi fengit i sinum modur dauda.


Af siðarri kuanfangi Abrahe ok hans andlaati

Abraham geck at eiga þa konu eptir andlat Sarre sem Cethura het. 2 ok atti medr henni þessa .vi. sonu. Amram ok Jexhan. Madan ok Madian. Jeboth ok Sue.

7,8 Abraham leiddi ok lyktadi sina lifdaga medr godum ok ágiętum ellidomi. for hann þa þann ueg sem hans folk ok forellrismenn hofdu fyrr gengit. ok andaðiz sua sem hann hafdi .c. uetra tirætt .lxx. ok .v. aar. 9-11 Grofu synir hans Ysaach ok Ysmael hann i fyrr sogðum helli. þeim sem hann hafði keypt af Effron syni Seor. hia husfru sinni Sarra. Eptir hans andlat blezaði gud ok signdi[291] hans son Ysaach.

12-16 Ysmael atti ser .xii. syni. þa sem huerr þeirra uard fadir ok formadr sinnar ættar ok utỏluligs afkuemiss. Varu þeir sidan kalladir Ysmaelite. stundum Sarraceni af Sarra. medr þeirri grein sem sagt uar. edr Agareni af formædr sinni Agar.

17 Eptir þat andadiz Ysmael af utsott eptir ebrescra manna sỏgn. aullum sinum sunum lifandum. sua sem hann hafdi .c. aara tirætt.[292] 18 Bygdi hans afkuęmi allt milli Jndialandz ok eydimerkrinnar Sur. er liggr milli fyrr nefndra stada Cades ok Barath.

19,20 Ysaach sun Abrahams hafdi tekit Rebeccam dottur Batuels sér til eiginnar husfru. þann tima sem hann uar fertugr at alldri. 21 Enn sua sem hann fann ok prouaði um langa tima nær um .xx. aar. at hun uar kona ubyria. enn hann uissi þo i annan stad guds fyrirheit uid fedr sinn Abraham. at fyrir sealfan sik skylldi ok mundi[293] hans kyn ok afkuæmi fiolgaz ok margfalldaz. þa bað hann til guds. at hann fylldi meðr honum þetta hit sama sitt fyrirheit. Guð heyrði bøn hans. 22 Þa fann hon at huarr getnaðrinn geck ok gerdi [i moti audrum[294] sua sem kifandi[295] sin i milli i hennar kuidi. meðr þeirri grein at pilltarnir rærðuz sua ymissliga ok þo iafnskiptiliga. sem huarr uilldi audrum fyrr fæðaz ok framm koma. Þa for hon at radfrettaz af gudi eptir þi huersu uerða mundi.[296]

23 Þa uar henni uitrad andsuỏr af gudi sua segianda.[297]

J þinum kuidi eru nu tuær þioðir.
þat er at skilia tueggia þioda feðr.
ok af þinum kuidi man tueggia[298] handa lydr ut ganga.
manu þeir greinaz ok sua sundrlyndir uerda sin i milli.
at[299] þeir munu beriaz.
man annarr sá lydr annan sigra.
ok hinn meiri man hinum minna þiona ok litillæti[300] ueita.

24 Ok [sem sa timi kom sem[301] hon skylldi fæda. þa prouadiz sua til. at þar komu .ii. pilltar framm. 25 Sa sem fyrr [kom framm[302] uar rauðr ok lodinn allr sem eitt skinn. ok fyrir þa sauk uar hann kalladr Seyr. þiat ebreskir menn kalla serion hár eðr lokk.[303] Enn þo uar Esau hans eigit nafn. 26 Ok þegar i stad fæddiz annarr sua. at hann hellt um sins brædr il ok rist. sua sem uiliandi draga sinn brædr[304] aptr ok hindra hann af frumburdinum. Uar hans nafn fyrir þann skylld kallad Jacob. sua sem undirgrefill. Var Ysaach þa .lx.[305] er smapilltarnir synir hans uaru fæddir. lifdi Abraham þa enn .xx.[306] aar upp fra þeim tima. meðr þi at Ysaach atti pilltana sextugr. enn faðir hans hafdi .c. aara .lxx. ok .v. áár aðr hann andadiz sem fyrr segir.[307]

27 Þann tima sem synir Ysaachs uaru uaxnir menn. giorðiz Esau einn klokr ueidimaðr ok kunni uel plægia. enn Jacob uar einfalldr madr ok geymdi fyrir þi hiardar fỏður ok modur heima uidr tialldbudir. 28 Ysaach elskaði meirr Esau. bædi fyrir þann skylld at hann uar frumgetinn ok fyrir þat er[308] hann feck iamnan goda rettu af þeim uillibradum sem hann ueiddi ok færði feðr sinum. Enn Rebecca elskaði framarri[309] Jacob af sinum einfalldleik. ella af þi at guð blés henni þi i briost.

29 Þat bar til einu sinni sem Jacob hafði gort ser ertrauelling. at Esau[310] kom af akri edr eng til hans miok modr af einnihuerri orku. 30 ok sagdi sua til hans. Gef mer nockurn part af uellinginum. þiat ek er storliga[311] modr uordinn. Sem hann segði[312] sua. Miok hungrar mik. enn þo ma ek eigi fyrir mædi sakir [gera mer nu[313]uellinginn. 31 Jacob bad hann selia sér sina frumburdi. 32 [Hann svaraði.[314] Huat skal mer frumburðrinn[315] ef ek deyr. 33 Suer mer at þi sagdi Jacob. at þu skallt þat hallda. Esau sór ok selldi frumburdina. 34 tok þa badi[316] ertr ok braud. ok át sem honum likadi. hugsandi at hann mundi deyia ef hann hefdi eigi þa þegar i stad etit. for sidan i brott ok uirdi litils þat er hann hafdi frumburdanna rettindi ok forprisanir sellt. Enn fyrir þann skylld er ertrnar þær sem hann keypti uaru raudar edr bleikar. þa uar hann þar af kalladr Edom. af þi at hans likami uar miok raudlitaðr. Hafdi hann .iii. nỏfn. ok af sinu[317] tilfelli huert.[318] hann het Esau sua sem raudr. ok Seyr þat er lodinn. ok Edom þat er bleikr edr blodligr.


Af ferð Yaaachs til Abimelechs

Đat bar til einn tima. sua sem hin krankazta tid af miklum sullt kom ok for um uerolldina eptir þat mikla hallæri sem áá Abrahams dogum hafdi uordit. at Ysaach ætladiz at fara nidr aa Egiptaland. 2 ok[319] uitradiz gud honum þa ok taladi til hans. Far ekki nidr aa Egiptaland. 3 ok huilz helldr ok hafz uidr i[320] þi landi sem ek fær sagt ok synt þer. ok orlendz[321] þar. man ek medr þer uera ok þer bleza. ỏll þersor stor herud man ek þer gefa ok þinu afkuæmi. fyllandi sua þann suardaga sem ek hefir þinum feðr Abraham fyrir heitit. 4 þitt kyn ok afkuęmi man ek sua fiolgaz lata [sem himinsins stiǫrnur. Ok[322] þinum eptirkomandum erfingium man ek aull þersi laund ok stor herud gefa. ok allar ueralldarinnar þiodir munu i þinu kyni blezadar ok signadar uerda. 5 fyrir þann skylld at Abraham uar uel lydinn ollu minu tali. uardueitandi sæmiliga min boðorð ok setningar. ræktandi þar medr min [lǫgmaal ok[323] rettindi. 6 For Ysaach þa til Abimeleks konungs i fyrr nefnda landzins haalfu Palestina[324] Gerara. ok stadfestiz þar um nockura stund. Var hann þar uel tekinn. einkannliga fyrir sakir þeirrar uinattu sem landzmenn[325] hỏfðu haft uidr fauður hans Abraham.

7 Ok sem hann uar þar. sagdi hann eptir hans dæmum af sinni husfru Rebeccha. at hun uæri hans systir. 8 Nu bar sua til eitt sinn. sua sem hann hafdi þar lengi uerit. at konungrinn sealfr Abimelech sa hann um einn glugga liggia heimolliga hia henni Rebecka. 9 Léét hann sidan kalla séér ok sagdi sua. Þat er audsynt at hun Rebeccha er þin husfru. fyrir hui uilldir þu liuga ok segia hana þina systur uera. Hann suaradi. Ek ottadiz at ek uæri drepinn fyrir hennar fegrðar skylld. ef ek segða at hon uæri min husfru. 10 fyrir hueria skylld[326] uilldir þu þaleidiss suikia oss sagdi konungrinn. Einn huerr af landzmonnum her hefdi megat leggiaz medr eiginkonu þinni. hugsandi at hon hefdi fyrir huerium karlmanni[327] freals ok lidug uerit. ok hefdir þu þa bundit ok borit oss eina mikla syndabyrði. 11 Lagdi hann sidan sua rikt uidr ollu sinu landzfolki. at ef nockurr yrdi sua diarfr. at þers haattar kęmi nær hans konu.[328] þa skylldi honum dráp ok dauði sialfdæmðr uera.

12 Ysaach hafdi þar sád mikit ok sua gott. at hann reiknadi sik hundradfalldan áuỏxt hafa fengit aa þi sama aari. hia þi[329] sem fyrr hafdi hann saait. Hafði hann ok eigi at eins af saðinu einu. utan iafnuel af aullu sinu godz storliga[330] mikinn frammgang ok aauỏxt. 13 Gerdiz hann medr guds blezan ok uilia einn mikils háttar madr ok miok rikr at ganganda fe. 14 hafandi marga yxn ok saudi. ok hellt mart folk upp aa sinn kost. fyrir huern skylld er sealfir landzmenninir Palestine ỏfundadu hann. 15 ok byrgðu aptr fyllandi medr molldu alla þa brunna. sem fadir hans hafdi grafa latit. 16 Kom þeirra aufund sua um sidir. at sealfr konungrinn Abimelech taladi til Ysaachs. Far i brott hedan. þiat þu geriz hardla mikils háttar madr. ok allt uolldugari[331] enn uær erum. 17 For hann þa i brott þadan ok kom framm i engidal nockurum. þeim er Phaara heitir. i þi sama landi Gerara. ok bygdi þar uidr eina lækiarraas[332] i hueria er einn fors. saa sem þar uar nær. fell aa nockurum timum en stundum eigi.

18,19 Enn busmalinn matti eigi uel uatzins missa. ok fyrir þi let hann upp grafa þa saumu brunna. sem faðir hans hafði þar fordum gort. ok kallaði þa meðr [fyrrum sinum[333] nỏfnum sem hann hafði þeim gefit. hueria er Philistei fylldu medr molldu sidan er hann uar allr. 20 Ok þegar sem Ysaach hafði þar fundit ok fengit fagrt uatn. þa kallzadu þeir[334] til þeirra sỏmu brunna ok deilldu. ok sogðu at þeir ætti þat sama uatn. Kalladi Ysaak fyrir þa sauk þann brunn Eskon. þat er sua sem klandan edr deila. 21 J brott for hann þaðan ok gróf annan brunn. ok til þers sama kaulludu[335] landzmenn eigi siðr. Fyrir þa grein kallaði hann þann gagnstað[336] eðr uuinattur. 22 For hann i brott þadan ok grof bruna hinn þriðia. ok til þess deilldu þeir eigi. Fyrir þann skylld kalladi Ysaach þann brunn Robooth. þat er uidleiki. ok sagdi sua. Vidkaz lætr gud oss nu ok uaxa i uerolldinni.

23 Þadan for hann upp i þann stad sem Bersabéé heitir.

24 ok aa þeirri saumu nátt sem hann kom þar. uitraðiz honum gud drottinn sua segiandi.

Ek er gud feðr þins Abrahams.
hird eigi at ottaz. Ek er medr þer.
ek man bleza þer ok[337] ek man fiolga[338]
ok margfallda þitt kyn ok afkuęmi
fyrir tilskylldan mins þionostumanz Abrahams.

25 Gỏrdi Ysaach þar eitt alltari. héét ok kallaði upp a guðs nafn ok naðir. setti siðan upp sina tialldbuð. ok bauð sueinum sinum at gera þar ok grafa einn brunn.

26 J þann punct kom þagat til fundar uidr hann konungrinn Abimelech. ok .ii. hinir fremztu uinir hans meðr honum. Phicol riddara hofdingi hans. er fyrr uar nefndr. ok annarr hans bezti uin Ocozach.[339] 27 Ok sem Ysaach sa þa. taladi hann til þeirra. Fyrir hueria skylld komu þer hingat til min. þess manz sem þer hatadut ok rakut brott fra ydr. 28 [Konungr svaradi.[340] Fyrir þann skylld at uær seam. at gud drottinn er meðr þer. þa tỏlum uær þat. at uar uilium setia sáttmál ok leggia felagskap uár i milli. binda þat sidan medr suardỏgum. 29 at þu skallt oss ecki mein gera. sua sem uer [agirndumz ekki eðr[341] tokum þat sem þu attir. ok eigi gordum uer þer nỏckut uætta til meins. helldr gafum uer þer gott orlof at fara medr ollu þi gozi sem gud hafði gefit þer hueria leid sem þer likaði. 30 Eptir þat gerdi Ysaach þeim ueitzlu. 31 ok um morgininn sem þeir uaru klæddir. soru þeir huarir audrum sinn trunat ok felagskap. foru siþan heim aptr meðr hans godu orlofi. 32 A þann sama dag komu sueinar Ysaachs. þeir sem brunninn skylldu grafit hafa. ok sỏgdu at þeir haufdu þat gert ok fundit uatn.[342] 33 huaþan[343] er hann kalladi þann sua sem gnottar brunn. ok þar af er borgin alla gỏtu sidan kaullud Bersabéé allt til þessa dags. þat er sua sem gnottar brunnr edr sadningar.[344]

34 Esau geck at eiga .ii. konur storættadar af Chanaans ætt. þann tima sem hann uar fertugr at alldri. het aunnur Judith enn aunnur Bethsamath. ok gỏrdi sik sem einn herra ok hofðingia medr þeim mágum. 35 uaru þær badar miok stygguar[345] ok stridar uid Ysaach ok Rebeccham.


Fra þui er Ysaach blezaði son sinn Jacob

Þar er nu til máls at taka. at sua sem Ysaach gerðiz madr miok gamalt ok hafdi mist synar sinnar. kalladi hann til sin Esau. ok taladi til hans aa þessa leid. 2 Þu sér þat sun minn.[346] at ek elldumz mikit. ok ek ueit eigi minn daudadagh fyrir. nær hann [man koma.[347] 3 tak þin uapn boga ok aurfar[348] ok gakk ut ok freista. at þu fair fengit nockut af ueidiskap. 4 ok gor mer af þilika pottsteik eðr uelling. sem þu ueitz minn uilia ok uana til uera. ok gef mer þat sama til bordz sua buit at snæda. ok sealfs mins aund blezi þik [fyrir guði fyrr[349] en ek sáliz.

5 Ok þegar sem Rebecca hafdi þetta heyrt. ok Esau uar ut genginn at fylla sins fuadur bøn ok bodskap. 6,7 talaði hon til sins sunar Jacob. Ek heyrda upp aa at fadir þinn talaði[350] til þins brøðr Esau. ok hermdi honum huersu hann hafdi talad. 8 Lyd nu at þi radum minum sun minn sagdi Rebecca. 9 far ok ber mer þau .ii. kid. sem bezt bidr i allri minni[351] hiorð. til þers at ek gỏri þar af þinum fedr þers háttar fædzlur. sem ek ueit at hann etr giarna. 10 Ok sem þu hefir honum [þers háttar retti[352] borit. ok hann hefir þar af etit. þa ma uera at hann blezi þer i stad Esau fyrr enn hann deyi.

11 Hann suaradi þa. Þat ueitz þu modir min. at Esau brodir minn er madr allr lodinn. enn ek em allr limr ok slettr. 12 Nu ef sua berr til. at fadir minn uill medr hondum þreifa um mik. ok kenni hann mik ok alla þersa mina gỏrd. þa ottaz[353] ek. at hann hyggi mik [uiliat hafa[354] dára sik ok seti mer þa boluan fyrir blezan. 13 Þersi bauluan [sun minn[355] bidr ek at aa mer liggi sagði Rebecca. Ger þetta eina sem ek bydr þer. ok ber hegat til min þat som ek sagdi þer. 14 Hann geck brott. ok bar henni þat sem hon bad. Matbio[356] hon þar af þess hattar fædu.[357] sem hon uissi fedr hans giarnaz uilia hafa. 15 ok klæddi hann medr hardla godum klædum. er Esau atti ok hon hafdi heima þar at geyma hia ser. huer er frumgetnum syni til heyrdu. sem fyrr var sagt. 16 Meðr kidskinnum huldi hun hans hendr ok hals. 17 feck honum sidan i hendr þat pulmentum sem hon hafdi matgort. ok braud þau sem hon hafdi bakat.

18 Bar hann þenna sama matbunað feðr sinum. ok sagdi sua. Faðir minn. Hann suarar. Ek heyrir edr huerr ertu son minn. 19 Ek er Esau þinn son framgetinn sagdi Jacob. gordi ek nu sem þu bauðt mer. 20 Ysaach taladi þa til sunar sins. Ok huersu bar þers til. at þu mattir sua skiotliga finna sun minn. Hann suaradi. Sua uilldi gud. at þat uyrdi skiott fyrir mer. sem ek uilldi fa ok finna. 21 Gack hegat til min sun minn sagdi Ysaach. at ek profi meðr handa aatekning. huart þu ert sun minn Esau eðr eigi. 22 Hann geck þa at feðr sinum. Ok er hann hafði handlat hann sem [hann uilldi.[358] sagdi hann sua. Tal þitt ok raudd er þilikt sem Jacob[359] enn [hendr eru Esau.[360] 23 Kendi hann fyrir þann skylld eigi Jacob. at hans lodnar hendr gerdu hann likan sinum brædr hinum meira. enn um marga luti aðra uoru þeir hardla likir. sem tuiburum er uant at uerda.

24 [Ysaach blezadi[361] hann ok sagdi sua. Ert þu sun minn Esau. Hann svaradi. Ek er hann. 25 Ber hegat til min retti[362] þa sun minn sagdi Ysaach. sem þu hefir mer matbuit[363] af þinum ueidiskap. til þers at min aund blezi þer. Hann gerdi sua. ok þar meðr gaf hann honum uin at drecka. Ok sem hann hafdi bædi etit ok druckit. taladi hann til hans. 26 Gakk hegat til min son minn ok kyss mik. 27 Hann gekk at honum ok kysti hann. Ok þegar i stad sem hann kendi þann ilm ok anga sem af hans klædum uar. þa blezadi hann honum sua segiandi.

Se her. mins sonar ilmr ok angi
er þilikr sem sa ilmr sem af þeim fullgỏrfum akri uerdr.
sem gud drottinn hefir blezað.
28 Gefi gud þer mikla nægd hueitiss.
uins ok uidsmiỏrs.
af himins daugg ok þar meðr af iarðarinnar kost ok feiti.

J þersum .iii. lutum ma rettliga skiliaz allr iarðarinnar freoleiki. fæðan fyrir hueitid. allr drykkr fyrir uinit. aull potagia ok uellingr fyrir uidsmiỏrit. 29 Ok enn sagði Ysaach.

Ættir ok alþyda þioni þer[364] ok sæmi þik.
Brøðr þinir luti[365] þer ok tillæti ueiti.
ok allra þinna brædra skalltu herra[366] uera.[367]
Huerr sem þer hefir bannet.
se hann bannaðr ok bauluadr.
enn sa se fulluliga blezaðr sem þer hefir blezað.

30,31 Þegar[368] sem Ysaach hafdi næfrliga[369] lyktat sinu fyrr sỏgdu tali ok Jacob uar ut genginn. kom Esau ok bar sinum fedr þa fædu. sem hann hafdi honum matgỏrt ok sodit af sinum ueidiskap. ok sagdi sua. Ris upp þu fadir minn. ok et af þins sunar uillibraad ok ueidiskap. at þin aund blezi mer nu. 32 Huerr ertu sagdi Ysaach. Hann svaradi. Ek em þinn frumgetinn son Esau. 33 Ysaach ottadiz þa mikilliga ok undradiz meirr enn til dæma eðr nockurr madr mætti skilia edr trua. ok sagdi sua. Huerr er sa at þi er til min bar nu fyrir litilli stundu þa uillibraad ok ueidiskap sem hann hafði fengit.[370] ok aat ek af aullum þeim rettum fyrr enn þu kiæmir. Gaf ek honum þa[371] blezan. ok hann man æ blezaðr uera. 34 Ok er Esau heyrði þersi fedr sins ord. þa setti hann upp mikit op. ok i [þeim angist ok eliar[372] sem hann feck af þersu aullu saman. sagdi hann sua. Bleza mer[373] eigi at sidr faðir minn. 35 Sagdi Ysaach sua. Þinn broðir samborinn kom nockut sua klokliga ok tok þina blezan. 36 Hann svaradi. Rettliga uar hans nafn kallat Jacob. fyrir þa grein at nu sueik hann mik annan tima ok gróf enn undir mer. J fyrstunni tok hann frumburði mina. enn nu ripsaði hann ok grápaði blezan mina. edr uardueittir[374] þu eigi adra blezan mer til handa. 37 Herra þinn hefir ek [nu hann[375] skipat sagdi Ysaach. ok alla hans bræðr lagda ek undir hans tyktan ok yfirbod. Medr hueiti. uini ok uidsmiỏri styrkta ek hann ok stadfesta. ok huat ma ek þer gỏra son minn sidan. 38 Esau suaradi. Hefir þu eina [at eins[376] blezan til fadir minn. ek bidr at þu blezir mik[377] eigi sidr enn hann.[378] 39 Nu sem hann grét medr opi miklu ok ỏdrum sinum[379] lætum. geckz Ysaach hugr uid ok sagði sua.

J iarðarinnar kost ok feitleik ok þar meðr i þeirri dỏgg
er ofan or himninum kemr man þin blezan uera.
40 Meðr suerð mantu lifa
ok bardagamadr uera ok bræðr þinum þiona.

Kom þat þa framm er Jdumea uard skattgilld þeim sem formenn uaru yfir Jsraels husi. Enn þo man sa timi koma sagdi Ysaach.

at þu mant hans aanaudarok [reka brott ok[380] af reida þinum halsi.

41 Esau hatadi iafnan sidan brødr sinn Jacob fyrir þa sỏmu blezan. sem fadir hans hafdi gefit honum. ok taladi sua nỏckurum sinnum [upp aa sealfs sins hiarta. Daudadagar fedr mins munu[381] skiott koma. ok skal ek þa drepa brodur minn Jacob. 42 Þessor ord uaru kunnig gior Rebecche. Hon let kalla ser son sinn Jacob. ok talaði þa[382] til hans. Vit þat at broðir þinn Esau heitaz[383] at drepa þik. 43 Nu fyrir þann skylld [haf ok[384] heyr mitt tal ok rád. Far i brott fra honum ok fly til Labans brøðr mins i Arán. 44 ok bygg i hia honum um nỏckura fáá daga. 45 þar til er grimd hans ok reidi sefaz ok gengr af honum. ok hann gleymir þeim lutum sem þu hefir honum i moti gert. Sidan man ek senda [þer ord[385] at þu komir hingat. Ok fyrir huern skylld skal ek beggia minna sona aa [einum degi[386] missa.

46 Ok af þi at hon uilldi. at þetta gerdiz medr godu orlofi fedr hans. þa geck hun til hans. ok sagdi honum sua. Eigi hirðir ek at lifa. ef Jacob fær nockura af herlendzkum konum edr [af dęttrum Héét[387] ser til eiginkonu.


Af syn ok suefni Jacobs þa er hann kom i Luza

(13, 18-22 er fra Historia Scholastica.)


Let Ysaach þa[388] kalla til sin Jacob ok blezadi honum þa enn af nyiu ok fyrirbauð honum at taka sér eiginkonu af Chanaans ætt.[389] 2 far helldr son minn sagdi hann i þa Mesopotamiam sem aa Syrlandi er. til húss ok herbergiss modurfedr þins Batuelis. ok fa þer þar eina konu[390] af dætrum modurbræðr[391] þins Labans. 3 Almattigr gud blezi þik. hann láti þik uaxa ok aukaz. sua at ut af þer komi margar þiodir. gefi hann þer ok þinu afkuęmi [eptir þinn dagh[392] þilika blezan. 4 sem hann gaf feðr minum Abraham. at þu eigniz þitt utlegdarland. þat sama sem hann het þinum fuadurfeðr. 5 Eptir þat for Jacob i brott fra sinum fedr ok mædr i[393] þeirra godu orlofi. ok letti[394] eigi fyrr enn hann kom fram i fyrrnefnda Mesopotameam til modurbrodur sins Labans sunar Batuelis.

6 Enn sem Esau uard þess uiss. at fadir hans hafdi þa enn blezad Jacob ok bodit honum at fara til Mesopotamiam at fa ser þar kuanfang. ok hann hafði sua gort sem honum uar bodit. 7 enn i annan stad uissi hann at feðr hans uar litt uiliat til Chanaáns dætra. 8 ok hann hafdi þat miok i mot hans uilia gert. er hann hafdi af þersarri kynkuisl seer konu[395] fengit. 9 þa for hann til fauðurbrodur sins Hismaelem ok tok hans dottur er Malech[396] het samborna systur Nabaioth ser til eiginkonu iafnframm[397] þeim sem fyrr hafði hann tekit.

10 Enn sua sem Jacob uar ut genginn af fyrr nefndum stad eðr borg Bersabee. þa byriadi hann sinn ueg til Aran leggiandi sina leid um Chananeam. 11 Ok er hann kom at aptni dags til þers stadar sem Luxa[398] heitir. ok hann uilldi taka aa sik huilld ok nádir eptir þat er solu uar sett ok leggiaz nidr til suefns. þa tok hann einn stein af þeim sem þar uaru[399] nærri honum ok lagdi undir hỏfud ser ok sofnaði þar áá.

12 Ok er hann uar sofnaðr. þa sa hann einn þann stiga. sem hann stod nidr aa iordina. enn hans lengd ok hæd [tok allt vpp[400] til himins. þar medr sá hann i suefninum ganga guds engla upp eptir stiganum ok nidr. 13 hann saa ok sealfan gud i stiganum ueranda ok heyrði[401] meðr þessum ordum til sin talenda. Ek er gud þins fedr Abrahams ok Ysaachs. þetta land er nu sefr þu áá man ek þer ok þinu afkuęmi gefa. 14 Man þitt kyn ok freo sem iarðarinnar dupt mart [ok mikit[402] uerða. man þat dreifaz til austrs ok uestrs. suðrs ok norðrs. ok allar ueralldarinnar kynkuislir munu i [þer ok[403] þinu kyni blezadar ok signadar uerda. 15 Ek man þinn hirdir ok geymari uera hueria leid sem þu uill farit hafa. ok til [þersa sama[404] landz þik aptr senda. ok eigi fyrri[405] þik upp gefa enn ek hefir alla þa luti fyllt ok framm latit koma sem ek hefir talat.

16 Ok er Jacob uaknaði af suefninum. sagdi hann sua. Senniliga er drottinn i þersum stað. ok uissu ek þat eigi. 17 Ok enn talaði hann sua sem af nockurum otta eðr rædzlu sua segiandi. Hardla hræðiligr er þersi stadr. her biðr ecki nỏckut annat nema[406] her er guds hus ok himinrikiss port.

18 Ok sua sem hann stod[407] upp um morgininn. tok hann þann sama stein. sem hann hafdi legit ser undir hỏfut um kuelldit. reisandi[408] hann þar upp til marks ok [aminningar lofsamligrar[409] þersar syner. ok steypandi oleum nidr yfir hann. offrandi[410] þat sua gudi. 19 Kalladi hann sidan þa somu borg af þersum ordum ok atburð Bethel. þat þyðiz guds hus. sem adr het Luza.

20 Het hann þa þeim sama gudi. sem honum hafdi uitraz. heit[411] sua segiandi. Ef gud drottinn hefir medr mer uerit ok uardueitt mik a þeima ueg. sem nu gengr ek. ok gefr hann mer noga[412] fæðu ok sua klæði. 21 ok gefr hann mer uel at fara ok medr farsælld til mins feðr huss aptr at koma. þa man drottinn iafnan minn gud uera. 22 ok þersi steinn sem ek reista nu her upp til lofsamligrar aminningar. ok sa stadr sem hann stod á. man kallaz guds hus. ok af aullum þeim lutum sem hann hefir mer gefit skal ek honum tiundir ok adrar fornfæringar offra. sua sem ek hefir aptr higat komit.


Fra þui er Jacob feck Rachelar

Þadan for Jacob i Mesopotamiam. ok kom um sidir eptir langan tima liðinn framm til borgarinnar Aran eda Charram. 2,3 Hann sa þar einn brunn i plazi nokkuru edr eng ok margan saud liggianda[413] uidr brunninn. þiat ollum þeim smala uar uant þar at uatna ok byrgia hann sidan medr einum miklum steini. skylldi honum fra uellta þann tima sem allr saudrinn uæri saman rekinn. ok uatna sua aullum i senn. setia hann sidan aptr yfir brunninn. sem fenadrinn uæri fullr. 4 Hann talaði þa til fehirdanna. Huadan eru þer brødr minir. Þeir suỏrudu. Vær erum af Aram.[414] 5 Hann spurði.[415] Kunni þer nỏkkut Laban Batuels sun. Þeir suorudu. Hann kennum uer uissuliga. 6 Er hann heill sagði hann. Vel ma hann sogdu þeir. ok dottir hans Rachel kom nu her medr sealfs hans saudum. 7 Langt er enn dagr eptir sagdi Jacob. ok er enn ecki timi at reka saudinn i rettir. gefit honum at drecka ok latit hann[416] á gras. 8 Þeir suoradu. Eigi megum uęr þat fyrri gera enn allr busmalinn er adr saman rekinn. lettum eptir þat steininum af brunnzins glugga. ok uỏtnum sua allri hiỏrdinni i senn.

9 Ok rett sem þeir talaðuz uidr. þa kom Rachel meðr saudum fedr sins Labans. 10 Þegar sem Jacob sa hana. uitandi at hon uar hans systrungr ok at Laban moðurbroðir hans átti saudina. þa lagði hann steininn brott af brunninum. ok er allri hennar hiord uar natnat. 11 þa kysti hann hana. 12 ok sagdi henni at hann uar sun hennar faudursystur Rebecce. Hon skundadi at segia þetta fedr sinum. 13 ok þegar leid sem hann uissi[417] at Jacob systurson hans uar þar kominn. þa gekk hann skiotlega[418] ut i moti honum. faðmandi[419] hann ok kyssandi. leidandi[420] hann meðr slikum blidskap inn i sitt hus ok herbergi. 14 Ok er Laban heyrði. huer sauk til uar þangatferdar hans ok flotta. þa suaradi hann. Mitt kiỏt ok bein ertu. Sem hann segði sua. Af þi at þu ert min ætt ok náskylldr fręndi. þa hird þik her i hia mer.

15 Ok er hann hafði þar uerit einn manad. talaði Laban til hans. Mantu [nỏckut til engrar[421] rentu mer uilia þiona. þar sem þu ert minn broðir ok systursun. Seg mer til huers þu mælir. 16 Laban atti .ii. døtr. het hin ellri Lia enn Rachel hin yngri. 17 Lya uar nỏckut augsur ok hafdi krỏnk augu. 18 en Rakel systir hennar bar eina uæna ok fagra ásionu. ok af þi at Jacob elskadi hana. sagdi hann sua. Ek þionar þer um .vii. áár til þess at þu giptir mer hina minni dottur þina Rachel. 19 Laban suaradi. Betr man uera at ek gipta[422] þer hana helldr enn odrum manni.[423] ok uar medr mer. 20 Jacob starfadi þar ok stundadi fyrir Rachelar skylld um .vii. aar. ok fell honum þat sua liett[424] fyrir astar sakir uidr hana. sem faair dagar hefdi uerit.

21 Eptir þau .vii. aar lidin[425] taladi hann sua til Labans. Gef mer konu mina. þiat nu er sa timi fylldr ok frammkominn. sem ek hefir til skylldat at ganga i sæng medr henni. 22 Laban [bio þa[426] bruðlaups ueitzlu. baud hann þar til mỏrgum sinum uinum. 23 ok um kuelldit sua sem til sængr skylldi ganga. uar Lya leidd ok lagin[427] i sæng Jacobs. 24 ok fengin su þerna henni til þeonostu sem Zelpha het.

25 Jacob geck i sæng til brudarinnar eptir siduana. ok sem morginn kom[428] ok hann sa Lyam liggia hia sér. talaði hann til mágs sins. Huat gỏrd er þetta er þu hefir gỏrt. eðr þionadi ek þer eigi fyrir Rachelar skylld. fyrir hueria grein gỏrdir þu þess háttar lut eðr prett uidr mik.[429] 26 Ecki er þat her uani edr vaarr[430] landzskapr sagdi Laban. at gipta[431] fyrr hinar yngri dætr sinar enn hinar ellri. 27 Sitium at brudlaupi þersu fyrst um eina uiku ok fyllum þat eptir uana. ok sidan man ek gipta þer hina eigi sidr fyrir þat starf ok þionostu sem þu munt mer um ǫnnur . vii. aar ueita. 28 Þetta lét Jacob ser lika. ok sem uika uar lidin. þa feck hann Rachelem sér til eiginhusfru. 29 Var henni su þerna af feðr sinum gefin til þionostu sem Bala heet. 30 Enn at þeim lyktadum ok lidnum uar[432] þat hans brullaup frammgengt. sem hann uar giarnari til.[433] Sua sem hann geck at eiga Rachelem. lagdi hann ok meira[434] elskhuga til hennar [enn til Lya. þionandi[435] fyrir Rachelar skylld aunnur[436] .vii. aar eptir þi sem skilmaali þeirra máága stod[437] til.

31 Ok sem gud drottinn sá. at Jacob fyrirleit[438] sina husfru Lyam. þa gaf hann henni þat til hugganar. at hun gat sun at eiga uidr[439] sinum bonda. til þess at þadan af legði hann meiri bliðu ok astuð til hennar. þar sem hennar systir Rachel var ubyria. 32 [Sa het[440] Ruben. þat er synar[441] sun. sua segiandi. Gud drottinn sa mina lægd ok litillæti. man minn bondi[442] nu mik elska. 33 Hun gat annan son ok fæddi sua segiandi. Fyrir þann skylld gaf guð mer ok þenna. at hann heyrdi at ek uar hafnad. Þenna kalladi hon Simeonem. þat þydiz heyrn. 34 Þridia tima gat hun sun. ok fæddi ok sagdi sua. Nu man minn bondi uisliga mer samtengiaz ok sitt samband uidr mik leggia. fyrir þa sauk at ek hefir nu fædt honum .iii. syni. Fyrir þa grein uar hann kalladr Leui. þat þydiz uidrlagning edr felagskapar styrkiari.[443] 35 Fiorda tima fæddi hon sun ok sagði sua. Nu iáter[444] ek drottni. Af þi uar sa sueinn Judas kalladr. þat þydiz iatning. Eptir þat letti hon af at fæda.


Af ambaatta sunum

(37-42 er fra Historia Scholastica.)


Ok[445] sem Rachel sáá at hun uar ubyria. aufundaði hon systur sina Lyam. talandi sua til bonda sins Jacobs. Ger mer bỏrn nỏckur. ella man ek deyia. 2 Hann reiddiz[446] við þessor hennar ord. ok sagdi sua. Er ek nỏckurr[447] sa gud sem þik suipti þins[448] kuidar burd ok aauexti. 3 Ek hefir sagdi hun þernu mina Balem. Gack til hennar ok freista. at ek fái af henni mer sonu. þo at ek fái eigi af sealfri mer. 4 Lagdi hon siðan sina ambátt Balam til sambudar upp við hann. 5 Ok af þeirri sambud fæddi hon son. huar af er Rachel sagdi sua. 6 Nu dæmdi gud drottinn mik heyrandi mina rỏdd. gefandi mer sun ok samuirðandi mik sua systur minni. Var sueinninn fyrir þa skylld kallaðr Dan. þat þyðiz domr. 7 Þersi sama Bala gat at eiga annan sun meðr Jacob. af huerium er Rachel talaði sua. 8 Samuirði gud mik systur minni [ok mektaðiz ek nu miǫk.[449] Var [sueinninn fyrir þann skylld kalladr[450] Neptalim. þat er uirding edr uidleiki.

9 Nu sem Lya skilði at hon letti af barnburdinum. gaf hon bonda sinum til sambudar þernu sina Zelpham. 10,11 Hun gat medr honum sun ok sagdi [sua Lya.[451] Sælliga [uar ek sett.[452] Fyrir þa grein uar sa sueinn kalladr Gaad.[453] þat þydiz sælu. 12,13 Zelpha fæddi son annan. huar af er Lya sagdi sua. Fyrir sælu minni er þetta. þiat allar konur munu mik sæla segia. ok fyrir þann skylld uar sa sueinn kalladr Asser. þat er sæll.

14 Ruben hinn ellzti son Lye ok Jacobs geck ut i akr. þann tima sem hueitikorn uar skorit. fann hann[454] þau grỏs sem manndragore heita. ok bar heim medr ser ok gaf modur sinni. þa giratiz[455] Rachel at eta þat sama gras. þegar hon sa þat. talandi sua til sinnar systur Lyam. Gef mer nockurn part af þersu grasi sunar þins mandragora. 15 Hon svaradi. Huart syniz þer þat litils uert. at þu takir bondann af mer. nema þu takir þar medr þau manndragores[456] sem son minn [feck ok færdi[457] mer. Enn fyrir þa sauk at Rachel uilldi blidka systur sina enn þiggia þo allt at eins þat er hun bað. þa sagdi hon sua. Sofi hann hia þer i natt fyrir þessarra grasa skylld. 16 Gek Lia þegar um kuelldit ut i mot Jacob. sem hann kom[458] af akri ok taladi til hans. Til minnar sængr átt þu i kuelld at ganga. þiat medr kaupi leigða ek þik fyrir þat sama manndragora sem sun minn gaf mer. Suaf hann þa nátt meðr henni. 17 Gud heyrdi hennar bønir.[459] ok fæddi hun honum [hinn fimta[460] sun sua segiandi. 18 Verkkaup ok ỏmbum gaf gud mer fyrir þat er ek gaf mina ambátt minum bonda i ualld. ok fyrir [þann skylld[461] kalladi hun þann suein Ysachar. þat hefir sua mikit at þyda. hann er uerkkaup. Gaf hon honum fyrir þa grein þat nafn. at hun hafdi medr manndragores[462] bondans sambud keypt áá þeirri sỏmu natt sem hann byreadiz. 19 Lya gat at eiga hinn .vita. sun. ok sagdi sua. 20 Meðr godum mund ok heimanferd giæddi guð mik ok audgadi. man bondi minn nu fyrir þann skylld uissuliga medr mer byggia. at ek hefir fætt honum .vi. syni. Var sueinsins nafn af þi kallat Zabulon. þat ma þer uel segiaz bygging. 21 Sidan fæddi hon eina dottur er Dina uar kallad.

22 Þar kom at gud minntiz eigi sidr medr sinni miskunn Rachelar heyrandi hennar bøn. ok let hana kuiðuga uerda. 23 fæddi hon son. ok[463] sagði sua. Mitt brigzli tok gud[464] af mer. [ok[465] þar medr sua segiandi. Gefi gud mer her medr annan son. 24 Var hann af þessum hennar ordum Joseph kalladr. þat þydiz aukning.

25 At lidnum þeim .xiiii. aarum. sem Jacob hafdi þionat mági sinvm Laban fyrir beggia sinna husfrua skylld ok Joseph uar fæddr. taleði hann sua til Labans. Gef mer gott orlof. at ek fari heim aptr til mins fostrlandz ok fỏdurleifdar. 26 ok gef[466] mer lidugar husfrur minar. fyrir [huerra skylld er[467] ek hefir þer þionat. ok þar meðr ỏll min bỏrn. þu ueitz uel alla[468] þionostu sem ek hefir þer ueitt. 27 Laban svaradi. J þinu augliti uilldi ek giarna [giæfumaðr uera.[469] þiat meðr fullkominni profan hefir ek [þat fundit ok skilit[470] at gud hefir fyrir þina skylld mer blezat. 28 Mæl þu þer ok akued þilikt kaup. sem þu uill at ek gefi þer. 29 Þu ueitz sagdi Jacob. meðr huerri dygd ek hefir þer þionat ok huilik er þin eign hefir undir [minni hendi[471] uordit. þu attir litit eina aðr en ek kom[472] til þin. 30 enn sua hefir gud þik blezat i minni hingatkuamu ok uel uiðr þik gort. at þu ert[473] driugum uordinn uellaudigr madr. Er[474] þat nu ok rettligt ok uel uidrkuęmiligt. at ek ueita sealfs mins husi forsio nu um sidir. 31 Huat skal ek gefa þer sagdi Laban. Jacob svaradi. Ecki vil ek aa kueda. Enn ef þu gorir þat sem ek beidiz. þa man ek geyma hiardar þinnar ok hana fæda enn um stund. 32 Gack umuergiss[475] sealfr ok skoða allar þinar hiardir. ok skil brott fra minni [gięzlu ok[476] geymslu huern þann saud sem þu finnr flekkottan edr nockurs konar mislitan. ok faa þa sunum þinum [i hendr[477] til geymslu. enn faa mer at geyma aullum einlitum saudum. 33 Se þat allt mitt uerkkaup sem undir þeim hinum einlitum [elz er ek hefir at geyma[478] fleckott eðr nockurs konar[479] mislitt. huart sem þat er medr færsaudum edr geitsaudum. enn allt þat sem einlitt hefir fæðz undir þeim hinum einlitum se þitt. Man þa mitt[480] rettuisi frammleiðiss mer i moti koma. Sem hann segði sua meðr enn liosarum orðum. Natturan seolf uinnr medr[481] þer[482] i þessum minum skilmála. þiat þat er natturuligt at huitir fæðiz af huitum enn suartir af suỏrtum. Enn medr mer ma uinna sigr ok audna. medr þi at gud uili þat mer moti natturu ueita fyrir mitt starf ok stundan. sem hann sér at matuligt[483] ok rettligt er. 34 Þetta likadi Laban[484] uel. 35 Skildi hann þegar aa þeim sama degi alla fleckotta saudi ok mislita langt i brott fra þeim sem einlitir uaru. sua uedra sem hafra.[485] ok þar medr geitr [ok bucka.[486] ok feck alla þa sunum sinum at geyma. Enn alla þa sem einlitir uaru fekk hann Jacob at geyma. 36 ok let eigi skemra i milli uera. þar sem huarir geymdu sinnar hiardar. enn .iiiia. daga leid. til þess at engi prettr edr uæl skylldi af þi uerda mega. er þeir uæri nalægir[487] sin i milli.

37,38 Jacob tok gręna uỏndu af popleris[488] ok platanis. þeim tream[489] er sua heita. ok enn fleirum þar medr. ok birkti þa sumstaðar. enn annan hvern partinn[490] let hann iafnan ubirktan uera. sua at bæði uar eptir aa þeim næfr ok bỏrkr. Alla[491] birkti hann suma uỏnduna. ok uaru þeir þa huitir eptir. enn let suma uera meðr ollu ubirkta. ok uaru þeir þa grænir. setti sidan þersa uỏndu sua mislita nidr i þeim þróm eðr brydium. er þi sama uatni uar i hellt. sem smalinn allr saa sem hann geymdi skylldi uatnaz uidr. uanduirkliga geymandi[492] at þeim tima sem [hiordinni uard[493] sem heitaz. ok let hana. þann tima sem mestr uar hitinn aa daginn ok hun uar[494] lystugaz at drekka. uatnaz medr þetta sama uatn. til þers at ær ok geitr skylldu uỏnduna sua skapaða ok þeirra skugga i uatninu þa sia. er[495] þær uæri blæsma ok þær skylldi sinn burð geta. til þess at hann yrdi medr sama hætti mislitr. sem skuggar þeir sem þær saa[496] upp aa. er uedrarnir ok buckarnir lágu þær. 39 Vard þetta allt medr hans klokskap ok tilstilli frammgengt. at sua bar huarrtueggi saudrinn. sa sem fyrst gekk ok snemmbæraztr[497] uar. allan sinn burd fleckuttan ok mislitan. sem hann hafdi[498] mislita séd uỏnduna ok þeirra skugga i þann punct sem burðrinn byriadiz. 40,41 Nu atti Jacob eptir fyrr sỏgðum skilmala allt[499] þat sem fleckutt fæddiz edr nỏckurs háttar mislitt. enn Laban þat eina sem huitt edr suart yrdi. En til þers at hann vyrdi eigi grunadr eðr fundinn at þersarri sinni uælfinni.[500] þa hafdi hann þersa klokskapar list uid þann einn fenadinn[501] sem fyrst gekk ok snemmbæraztr uar. enn uid engan hinn sem seinaz geck ok sidbærri uar. þiat flestr fenadr med iỏfnu kyni er sá minni natturu sem [sidarr berr.[502] 42 Vard sua Jacobs allr sa burdr ok undireldi þers fiár sem hann hafdi at geyma sem ellztr uar. enn þat eina Labans sem sidarst uar borit ok dáligaz uar. 43 Jacob gerðiz þa rikari madr driugum enn til døma. einkannliga at ganganda fé. hann hafdi ok marga menn þa sem honum til heyrdu. þræla ok þionostukonur. asna ok ulfallda.


Af flotta Jacob

(20 er fra Historia Scholastica.)


Ok sem hans kostr gordiz sua mikils háttar. þa heyrdi hann sonu Labans sua segiandi.[503] Jacob þersi tekr ok dregr undir sik allt þat sem uárt ok uars feðr eign [uar ok er[504] ok af hans auð er hann nu rikr uordinn ok frægr. 2 Hann fann þat eigi sidr af áásionu ok yfirbragdi[505] Labans. at hann uar ecki þaleidis blidr [uidr hann.[506] sem hina fyrri daga. 3 ok þo einkannliga mest af þi at gud taladi sua til hans. Far aptr til landz þinna feðra ok forellrismanna ok til frænda þinna. ok man ek medr þer uera.

4 Hann let kalla sér husfrur sinar Rachelem ok Lyam þangat i hagann [sem hiorðin uar.[507] ok taladi sua til þeirra. 5 Ek séér þat nu af asionu fedr yckars ok oðrum hans atuikum. at hann er ecki mer aa þa leid uiliadr sem i giar[508] edr hinn fyrra dag. enn gud er mer sinnandi ok samuinnandi. 6 ok þit sealfar uitit þat ual. at ek hefir fedr ykkrum sua framarliga þionat. sem ek hefir orkat. 7 Þit[509] uitit ok at hann hefir æ um[510] minn lut setit. skiptandi[511] .x. sinnum ok umuendandi minu uerkkaupi. ok þo gaf gud honum allt at eins alldrigi[512] ualld aa þi. at hann mætti mer nockut mein gỏra. Þann tima sem hann sagdi sua. Allr mislitr burdr skal þitt uerkkaup[513] uera. þa baru allir [mislit eldi.[514] 8 En þa sem hann sagdi sua gagnstadliga þar i mot. Nu skalltu taka alla huita. þa fæddi huerr saudr huitan burð þegar. Ok sem hann sa hina einlitu mer fiolgaz ok framm ganga. þa skipti hann ok umuendi [enn af nyiu[515] minu kaupi. 9 Tok gud þaleidiss feðr yckars eign ok gaf mer. 10-13 saa hinn sami sem i suefni syndi mer iafnan. huilikr er burdrinn mundi fęðaz.[516] ok taladi sua til min. Ris upp þu ok far brott hedan ok heim til þins fostrlandz.

14 Þær[517]svorudu þa. Sua hefir fadir ockarr ockr tekit sem uskylldar konur ok medr ollu uendzlalausar. 15 edr hỏfum mid[518] nockurs konar gripi edr lausafe af aullum aud ok erfd fỏdur ockars eptir okkr at flytia.[519] 16 Nei ok eigi. Nu af þi at gud tok fedr ockars godz. gefandi þat okkr ok sunum okkrum. þa ger alla luti sem hann hefir þer birt ok bodit.

17 Eptir þetta þeirra tal bioz[520] Jacob skiotliga ok for brott medr husfrum sinum badum ok ollum þeirra bỏrnum. 18 hafandi meðr séér alla þa hiorð ok aðra eign sem hann hafði þa[521] aflat i Mesopotamea. Let hann Rachelem ok Lyam ok aull sin bỏrn riða ulfỏlldum. byriandi sina ferd sua til Chanááns iarðar[522] ok fedr sins Ysaachs.

19 Rachel tok ok leyniliga at uuitanda Jacob aull þau skurðgud fedr sins sem dyrmætuz uaru ok hafdi[523] medr ser. 20 Jacob flytti[524] ok helming hiardarinnar at uuitanda Laban i brott meðr séér. þiat hann hafdi þann tima farit at taka ull af saudum sinum. Villdi Jacob ecki gera hann uaran vid sina brottferd. 21 For Jacob nu leid sina ok allt hans hyski ok þat er honum til heyrði. þar til er hann kom yfir ána Jordan moti fialli þi sem Galaath heitir.

22 Þa uar Labani sagt aa hinum þriðia degi. at Jacob [uar brott farinn.[525] 23 Hann bregdr uid skiott [ok samnaði[526] at sér monnum sinum sunum brædrum ok odrum frændum. ok sækir eptir þeim alla .vii. daga. þar til er hann kom eptir þeim i fiallinu Galaath. 24 Þa uitradiz gud honum i suefni ok sagdi sua til hans. Se vid ok uaraz Laban. at tala ecki uætta huatliga[527] moti Jacob.

25 Þar i fiallinu hafdi Jacob sett sina tialldbud. aðr enn Laban medr sina menn kiæmi[528] eptir þeim. Reisti hann ok þar landtialld sitt. 26 Enn um morgininn. sem hann uar klæddr. kemr hann til Jacobs sua segiandi. Fyrir hueria grein gerdir [þu sua.[529] at þu leyndiz at fyrir mer rekandi sua minar døtr i brott. sem þær uæri medr suerði sottar ok herteknar. 27 Eða fyrir huern skylld flydir þu at mer uuitanda ok sagdir mer eigi aðr. ok hefdi ek gort þik af gardi medr gledi ok fagnaði. fylgiandi þer meðr gigium. hỏrpum ok audrum saungfærum. 28 Eigi þoldir þu þat. at ek kysti minar dætr ok þeirra syni. ok uuitrliga gordir þu þetta. 29 þiat ek hefir afl[530] ok orku til þers at ỏmbuna þer þetta meðr illu. Ok ef þu fystiz at fara heim til frænda þinna ok þins fedr huss. fyrir hui stalt þu gudum minum. ecki stendr þer slikt. 30 Ecki skylldir þu sua gort hafa. þar sem þu ert systursun minn ok þar meðr bædi magr ok mỏtunautr. En gud faudur ydars Abrahams talaði sua til min. Varaz þu ok tala ecki uætta hardliga edr huassliga moti Jacob.

31 Jacob svaradi. Fyrir þann skylld for ek utan orlofs brott fra[531] þer uuitanda. at ek ottadiz at þu mundir medr afli ok orku dætrum þinum hallda fyrir mer. 32 Enn þar sem þu kięrir mik um þiofnaðinn. þa uanda ek eigi at sa se drepinn her rétt fyrir augum frænda uárra. medr huerium þu fær gudin[532] fundit. Rannsaka þu[533] ef þu uill ok tak i brott. ef þu finnr nỏckut uætta þat i minu ualldi ok uarðueitzlu sem þitt er. Taladi hann[534] þi sua. at hann uissi eigi at Rachel hefði skurðgudin tekit. 33 Laban rannsakadi fyrst i tialldbudum Jacob ok Lye ok ambattanna.[535] ok fann þar eigi sem uán var. 34 Enn sem Rachel uissi at hann for til hennar tialldbudar. þa skundaði hon ok fal skurðgudin undir ulfallda uerium. þeim sem þar uaru inni. ok settiz þar áá ofan. Ok er hann hafdi þar rannsakat ok fundit ecki þi helldr [þat sem hann leitaði[536] sagdi hon sua. 35 Ek bidr minn herra. at þer reidiz eigi ok fyrirlatit mer. er ek stendr eigi upp i moti ydr fyrir þa sok at nu hefir uanasott kuenna at mer komit. Lek hon þaleidis fedr sinn aahyggiufullan af séér. at hann leitadi lengr.

36 Jacob mislikadi rannsakan Labans ok talaði til hans sua sem kięrandi. Fyrir huern minn glæp edr afgerd gerdir þu þik sua heitan mer i mot. at þu rannsakaðir allan minn uarnað. 37 huat fantu nu[537] af allri þinni eign. Leggium þetta mal til þinna frænda ok minna. at þeir dømi milli min ok þin. 38 skal ek til þilikrar uerdskylldanar .xx. áár uerit hafa medr þer. Eigi varu þinar ær edr geitr gelldar. eigi hafdi ek þina uedra[538] mer til budaruardar. 39 ok engan sagda ek þer eðr syndi af dyrum gripinn edr rifinn. huern er tyndiz gallt ek þer aptr. ok huern þann saud sem stolinn uar reiknadir þu ok krafdir af mer. 40 Annan tima brann ek driugum af ofrhita bædi dag ok nætr.[539] enn aa odrum tima kom mer fyrir kulda sakir eigi suefn aa angu. 41 Medr þeima hætti þionadi ek þer um .xx. aar i sealfs þins husi .xiiii. fyrir dætra þinna skylld enn um .vi. fyrir hiỏrdinni. Tiu sinnum skiptir þu ok umuendir minu kaupgialldi. ok lettliga at þu hefðir mik fatækan ok nær nauktan latit brott fara nu. 42 nema sá gud sem Abraham faudurfadir minn trudi upp aa hefdi meðr mer uerit. ok [fyrir mer stadit þat er[540] þu ottadiz fedr minn Ysaach. Enn sa gud sem leit[541] mina neyd ok erfiði aasakaði þik i giar.

43 Þa svaradi Laban. Syni þina ok døtr minar. hiỏrd[542] ok alla þa luti sem nu sier[543] þu her. þa hefir þu af mer lotit. ok fyrir þa sauk eru þeir allir sua sem min eign. 44 ok huat ma ek nu gera framarri[544] dætrum minum ok þeirra sunum. fỏrum til ok gỏrum sááttmaal ok felagskap ockar i millum.

45 Jacob tok þa einn stein samþyckiaindi þersu hans bodi. ok reisti hann upp til sáttmáls marks talandi sua til sinna frænda[545] ok hiauerandi brøðra.[546] 46 Berit higat til steina[547] Þeir báru þa saman.[548] gỏrandi þar af einn haug edr stora uỏrðu ok aatu sidan [þar uppi aa.[549] 48 Laban sagdi þa sua. Þersi haugr see uáttr ok uitni ockars saattmaals ok felagsskapar. þess sem þer gỏrdiz[550] i dag milli min ok þin. 49 Seai nu gud drottinn ok dømi ockar i milli sidan er huarir hafa skilit vid adra. 50 ef þu leggr dætr miner þa i nỏckurar kualar eðr aanaud.[551] eðr ef þu tekr adrar husfrur iafnframm[552] at þeim lifandum. þiat engin er nu uattr okkars sáttmals nema gud einn sa sem seer huat[553] framm ferr. 51 Ok enn taladi hann til Jacobs. See her. þersi haugr ok steinn. sem ek reisti[554] nu upp. 52 skal uáttr[555] uera milli min ok þin. fer ek um hann uidr[556] illan hug til þin edr þu til min. 53 þa dømi saa gud okkar i milli sem Abraham ok Nachor ok þeirra fedr dyrkadu. 54 Sór Jacob ok þetta sááttmál ok samband uid sins feðr nafn ok ótta Ysaachs. Ok eptir þat sem hann hafdi offrat gudi slikar fornfæringar i fyrrnefndu fialli sem honum likadi. þa baud hann þeim frændum sinum at eta medr sér. Varu þeir þa allir samt nockura stund. eptir þat er þeir hofdu snætt.

55 Laban reis upp áá nattar tima ok minntiz uid døtr sinar ok døtra sunu. hann blezadi þeim ok bad þær uel fara. for sidan aptr til sins[557] heimiliss.


Fra ferð Jacobs

1,2 Ok sem Jacob for þann sama ueg sem hann hafdi byreat. þa uard mikill fioldi heilagra engla á ueginum frammi fyrir honum. fyrir þi kallaði hann þann stad Manaym. þat þydiz herbudir. sua segiandi. Þersir[558] ero guds kast[559] edr herbudir. at hann sá at englarnir uaru bunir at ueria hann i moti bræðr sinum Esau. huern er hann ottadiz. 3-5 Ok fyrir þa sauk gerði hann af þeim stad sendiboda framm fyrir sik til Seyr. þat þorp edr kauptun er sua heitir af hinu þridia nafni Esau. at þeir skylldu[560] proua huilikan hug er brodir hans hafdi[561] þa til hans.

6 Ok sem þeir komu aptr. sogdu þeir at Esau for fridsamliga medr .cccc. manna [honum i mot.[562] 7 Jacob ottadiz þa eigi mistruandi eðr ỏruilnandi [af englanna fyrirheiti[563] helldr sua sem af mannligri natturu ræddr ok ruglaðr. Skipti hann þa folki þi sem medr honum uar. ok þar medr allri hiordinni. yxnnum[564] ok saudum. ỏsnum ok ulfolldum i .ii. flocka. sua segiandi. 8 Kemr Esau sua til [flocksins annars huers[565] at hann ueitir honum slag ok drepr hann. þa man sa annarr hialpaz sem sidarr ferr.

9 Ok enn taladi Jacob. Heyr þu gud [mins feðr[566] Abrahams. ok fedr mins Ysaachs. heyr þu drottinn minn. er sua taladir mer til. far heim aptr til þins landz ok þers stadar sem þu uart fæddr ok uppfostradr. ok man ek þer[567] bleza. 10 minna háttar er ek ollum þeim sannindum [ok miskunnsemðum.[568] sem þu fylldir ok fram komt[569] med fǫðurfeðr[570] minum Abraham. yfir þessa sỏmu Jordan for ek fyrr meirr uidr einn staf framm aa leid. sem nu fer ek aptr aa leid. [meðr .ii. flokkum mer fylgiandum.[571] 11 frealsa mik nu af þi af mins brodur hỏnd[572] ok ualldi Esau. þiat hardla miok ottaz ek hann. at eigi beri sua illa til. at hann slaae fedrinn af medr sinum sunum þann tima sem hann finnr oss. 12 Þu talaðir sealfr. at þu skylldir uel uidr mik gora fiolgandi sua ok aukandi mitt freo. sem þann ægisand[573] er eigi fær talt. 13 Næsta dag eptir þetta sem nu uar fra sagt. gordi hann raad fyrir giofum þeim sem hann ætlaði fyrr nefndum brædr sinum. ualdi hann þat til. sem fegrst uar ok þar fagiætaz. medr mỏrgum ok ymissum[574] hiardarinnar kynium.

14,15 varu þat .cc. sauda[575] ok .cc. geita. ok[576] .xx. uedra ok .xx. hafra. ok .xx. ulfallda uel freoua medr sinum folum.[577] .xl. kua ok .xx. gradunga. ỏsnur .xx. medr .x. fylium. 16Gordi hann þat[578] rad fyrir. at seer huer skylldi þersi hiord fara medr hans þionostumonnum.

17 talandi sua til þess sem fyrstr for. Ef sua berr til at Esau brodir minn komi þer i mot. ok spyri hann þik. huert þu skallt fara edr huerium þu til heyrir ok þeir lutir sem þu fylgir ok ferr medr. 18 þa muntu svara. [þionustumadr þinn[579] Jacob. [þersa luti[580] sendi hann sinum herra Esau. 19 A sỏmu leid baud hann þeim odrum sendiboda ok hinum þridia sem fyrr sỏgdum hiordum fylgdu. þar medr sua segiandi. 20 Medr þilikum ordum skulu þer tala þann tima sem þer finnit Esau. [ok þersi til leggia. Hann[581] Jacob þionustumadr þinn ferr þenna sama ueg eptir nokkuru seinna. ok talaði sua. Ek skal freista at blidka broður minn medr fyrirfarandum giỏfum. ok ma þa uerda lettliga at hann likni mer ok miskunni. sua sem hann seer mik.

21 Foru giafir þessar framm allar aa ueginn fyrir. Enn sealfr hann uar þa nátt i fyrr nefndum stad.[582] 22 Ok þegar sem hann reis upp miok timaliga. þa flutti hann badar sinar husfrur ok þeirra þernur medr .xi. sunum sinum. ok for yfir ááruadit. 23 Ok er hann hafdi[583] þa luti yfir flutt. sem honum til heyrdi.[584]

24 þa uar hann einn samt[585] eptir aa aarbackanum.[586] ok ętladiz at biðiaz fyrir. ok þar bar sua til at hann tok fang meðr einn engil sua sem uid einn huern mann. allt til þers[587] er morgintimi var. 25 Ok sem hann[588] fann þat. at hann fekk eigi yfirunnit Jacob. þa tok hann i brott eina sin or hans læri. ok þegar i stad uar sem hann uisnadi. 26 Hann taladi þa til Jacobs. Gef mik lidugan. þi at nu rennr dagsbrun[589] upp. Hann suaradi. Eigi læt ek þer laust utan þu blezir mik. 27 Huert er þitt nafn. sagdi hinn sem meðr hann talaði. Hann svaradi. Jacob. 28 Meðr engu moti man þitt nafn hedan ifra uera kallat Jacob. helldr ma þat rettligarr[590] kallaz Jsrael. fyrir þann skylld at ef þu hefðir[591] nockurn styrkleik i moti gudi. huersu miklu framarri mantu þa mennina sigra ok yfiruinna. 29 Jacob spurdi hann þa. Seg mer huert þitt nafn er. Hann suaradi. Fyrir hui spyrr þu eptir minu nafni. þat er miok dasamligt. Blezadi hann þa Jacob i þeim sama stad.

30 Kallaði Jacob fyrir þann skylld þann stad sidan Phanuel. þat er guds aasiona. sua segiandi. Ek saa gud drottins aasionu. ok uard min aund heil ok hialpat. Þat er sua mikit at segia. at uidr þersa syn styrktiz hon hardla mikit.[592] þar sem adr uar hon hrædd. 31 Rann þa solin upp sem hann for brott af Phanuel. Gekk hann þa halltr. 32 Hann áát alldrigi[593] sidan ne nockut hans afkuęmi sin. er hon morknadi ok uisnadi i hans læri.[594]


Fra þui er þeir funduz ok Esau broðir hans

Ok sem Jacobi uard litit framm aa [ueginn fyrir sik.[595] saa hann ferd Esau ok þeirra .cccc. manna. sem i ferd uaru medr honum. skildi hann þa i flocka ok sundr skipti sinu heimoligu folki. 2 let hann ambattirnar ok þeirra syni uera i fyrsta stad. enn Lyam ok hennar syni i ỏdrum stad. enn Rachel ok Joseph seinaz sua sem kięraz ser af ollum þeim. 3 Geck hann þa fyrir framm bada fyrr sagda flocka ambattanna ok Lye. fallandi .vii. sinnum [allr framm[596] til iarðar. þar til er Esau uar kominn. 4 Ok þegar i stad [geck Esau[597] blidliga moti broður sinum Jacob fadmandi hann ok halsspennandi. ok er hann kysti hann. þa gret hann. 5 Ok sem hann litaðiz um. þa sa hann konur ok smasueina. ok sagði sua. Huersu ueit uid um folk þetta. huat uilia þeir. eðr er nockut þat til efniss at þeir heyri þer til. Hann svaradi. Þessa smasueina gaf gud mer þinum þioni.[598] 6 Nu sem ambattirnar ok þeirra synir nalgaduz. þa neigdu þær sik fyrir Esau. 7 sua hit sama Lya sem hun kom meðr sinum sunum. þa lutu[599] þau ok litillættu sik [ok eighi siðr.[600] Rachel ok Joseph sidarst.[601]

8 Huat ferd edr flokkum [uaru þat[602] segir Esau sem i moti mer foru. Jacob svaradi. Til þess uaru þeir framm fyrir gỏruir. at ek fengi giptu ok miskunn af þer minn herra. 9 Ok enn sagdi Esau. Ek hefir hardla marga luti ok miklar eignir brodir minn. haf fyrir þann skylld þat er þitt er. 10,11 Ek bidr sagdi Jacob. at þu gorir eigi sua. Ef ek þiggr nỏckura miskunn edr eptirlæti i þinu augliti. þa þigg þessa litlu giof at mer. þiat sua uard mer þin aasiona fyrir augum. sem ek hefda[603] nockurs hins uolldugazta manz aasionu seeð.

12 Ok sem hann þa þær um sidir uidr hins bæn.[604] sagdi hann sua. Gỏngum uar aull samt. ok man ek uera forunautr ydarr. 13 Jacob suaradi. Þu ueitz nu uel minn herra. at ek hefir unga smásueina medr mer i ferdinni ok þar medr lembdar ær ok kyr medr kalfum. ok deyr þessi fenadr allr aa einum degi. ef ek flytir sua.[605] at honum uerdi miok erfitt um ferdina. 14 [Far fyri minn herra. en[606] ek man fylgia ok fara eptir [af tomi.[607] sua sem ek ser at smasueinarnir efla. þar til er ek kemr til mins herra i Seyr. 15 Ek bidr þa sagdi[608] Esau. at nockurir af minum kompanum dueliz eptir ok fari medr þer. Engi naudsyn er aa þi sagdi Jacob. þersa eina þarf ek at fá ok finna þina uinattu.

16 For Esau heim aptr um daginn þann sama ueg sem hann hafdi þangat farit. 17 ok kom at kuelldi i þann stad sem Socoth heitir. gerdi hann sér þar hus ok reisti[609] þar landtiỏlld sin. kallandi þann stad sidan Sochoth. þat þydiz tialldbudir.

18 Þadan for hann i borgina Salem er odru nafni uar kỏllut Sichem. er stendr aa Chanaans landi. [af huerri[610] er Sichimi edr Sichimite uaru kalladir. Sua segia ebreskir menn. at þann einn tima hafði[611] Moyses kallat hana Salem. þat er sua sem algerua. fyrir þa skylld[612] at lærit Jacobs þat sem adr uar hallt uar har[613] grætt. 19 Jacob keypti nỏckurn part af þeim akri eðr eng. sem þar la uidr portit edr borgina eptir þat er hann kom aptr af fyrr nefndri[614] Mesopotamia af konungi Sichimorum. þeim sem Emmor het. ok sunum hans medr .c. lamba. ok bygdi þar um stund. 20 Gordi hann þar sidan eitt alltari. kallandi ok heitandi yfir þat sama upp á guds nafn. þers sem Jsrael dyrkadi.


Fra Jacob ok Lye(!) dottur hans ok brædrum hennar

Sua bar til einn tima. at Dyna dottir Jacobs ok Lye geck heiman ok uilldi sea þarlendzkt kuendi. 2 ok þegar sem konungs sun er Sichem hét sáá hana. þa leit hann girndar augum til hennar. gripandi hana ok takandi med ualldi. þiat hun hafdi einsaman gengit til borgarinnar eptir sỏgn Josephi. þers ỏrindiss at kaupa ser kuenbunat. sem þar plagaðiz. aa þann sama dag sem Sichimite hỏfdu ok helldu eitt mikit hóf edr hátid. ok suaf sidan medr henni at hennar uuilia. 3 leggiandi hiartanligan[615] ástarhug til hennar ok huggandi hana hrygga medr mỏrgum blidkanum. 4 bidiandi þar medr [at hans fadir Emmor[616] kiæmi þi uid. at hann fengi þersa sỏmu mey[617] ser til husfru.

5-7 Foru þeir sidan feðgar baðir samt at finna Jacob. ok høfdu[618] sua til hans[619] at segia honum. at synir hans uaru i haga ok geymdu hiardar hans enn eigi hia honum. Jacob suaradi ỏngu til. fyrr en þeir komu aptr. Vurdu þeir storliga[620] reidir. sem þeir heyrðu huersu at hafdi boriz. ok huersu fulsliga Sichem hafdi uid þeirra systur gert. 8 Ok[621] gengu þeir Emmor ok Sichem til þeirra fedga. bar Emmor upp þetta[622] eyrindi[623] ok sagdi sua. Hugr ok hiarta Sichems sunar mins hefir fallit til fręndkonu ydarrar. ok giptit honum hana. ok gerum[624] sidan huerirtueggiu sæmiliga þeirra samgang.[625] 9 Giptit uarum monnum ydrar døtr. enn uær ydr uárar frændkonur. ok stadfestit her ydra bygd i hia oss. 10 Veri iỏrd[626] ok landit i ydru ualldi. vinnit hana ok plægit. ok eigniz slikt af sem ydr er uel uiliat. 11 Sichem taladi sua til Jacobs ok hans suna. Þess biðr ek. at ek fái miskunn af ydr ok uinattu. man ek þa gefa. huat sem þer krefit edr kallit. 12 leggit til hennar [nỏckurn mund.[627] enn mælit henni þilikar giafir sem ydr likar. ek lætr giarnsamliga framm[628] ok gefr huat er [ydr likar.[629] gerit þetta eina af yduarra uegna ok giptit mer meyna.

13 Synir Jacobs svorudu þeim feðgum medr prett ok undirhyggiu. þiat þeir uaru miok grimmhugadir af legordz sauk systur sinnar. þo at þeir leti þat litt aa siaz þa at sinni. ok sỏgdu sua. 14 Eigi megum uer þat gora sem þit bidit. at gefa systur uára ok gipta þeim manni. sem hann hefir eigi skurðarskirn[630] tekit. þat er eitt bannet uerk ok ubæriligt meðr oss. 15 Enn medr þeima hætti skulum uær sættaz ok samtala[631] medr oss. ef þer uilit uárir [makar i þui verða.[632] at huerr karlmadr af ydr skiriz skurdarskirn. 16 þa munum uer taka ydrar fręndkonur enn gefa ydr uarar. stadfestandi uara bygd her medr yðr. ok uera allir samt sem einn lydr. 17 Enn ella munum uer taka frændkonu uara ok fara i brott. ef þer uilit eigi skiraz. 18 Þetta bod ok beidzla likadi uel Emmor konungi ok syni hans. 19 villdi hinn vngi madr medr engu moti hindraz láta. at þat uæri gỏrt ok fullkomit þegar i stað sem beðit[633] uar. þiat hann elskaði miok meyna. enn hann uar æinn frægr madr ok framr i sins fỏdur husi.

20 Hỏfðu þeir fedgar þessi[634] nymæli uppi[635] fyrir ollu sinn folki. þegar sem þeir komu heim aptr i borgina. ok eggiudu alla til at taka skurðarskirnina. ok lỏgdu þar til mỏrg orð. 21-23 sogðu at menn þersir uaru fridsamir ok uilldu giarna stadfesta þar sina bygd. ok saugdu þeim[636] eigi landskort uera. helldr hitt at hun uæri uida ecki unnin[637] edr pløgd. enn þeir hafa eignir miklar ok marger hiarðir. ok man þat allt skiotliga uár eign uerda. 24 Luku þeir sua sinni tỏlu at allir samþykktuz þersu.[638] Var þar huerr sem einn karlmadr skirdr skurdarskirn.

25,26 Enn aa hinum þridia degi. sua sem borgarmonnum uaru sinar skeinur[639] einkannliga sem saraztar. liopu synir Jacobs Simeon ok Leui sammæddir brødr Dine til uapna. gengu siðan diarfliga[640] i borgina ok drápu bædi Sichem ok feðr hans Emmor. medr ollum þeim karlmonnum sem i borginni beid. takandi systur sina Dinam brott af þeirra husi. 27 Þangat liopu ok til adrir synir Jacobs medr þeim ok eyddu medr ollu borgina. hefnandi sua suiuirðingar systur sinnar. 28 Sneyddu þeir ok[641] borgina bædi nautum ok saudum. ausnum ok aullum lutum ỏdrum. eigi sidr þeim sem i eng edr akri uaru. 29 enn hertoku konur þeirra[642] ok bỏrn.

30 Enn er fadir þeirra Jacob uissi huat er þeir hofdu gert. þa talaði hann diarfliga uið Simeonem ok Leni. Þit rugladut mik ok unaðaðut. gerandi mik leidan ỏllum Chananeis ok Pherezeis. þeim sem þetta land byggia. Nu þar sem uer erum faair einir menn saman[643]. þa munu [þeir fiolgaz[644] ok sla mik fyrst af ok eyda sua [mer ok[645] aullu minu hyski aa iardriki. 31 Þeir svorudu. Skylldu þeir nockut systur uára hafa ok hallda[646] sem eina putu.


Fra Jacob ok sonum hans ok dauða Ysaachs

(6-7 er fra Historia Scholastica.)


Guð drottinn styrkti þa enn Jacob ok taladi sua til hans. Ris upp. ok far upp til borgarinnar Bethel ok bygg þar. gerandi þa alltari þeim[647] gudi til heidrs. sem þer uitradiz þann tima sem þu flydir fyrir brodur þinum Esau. ok reinsa uel aðr alla þina menn. 2 Jacob kalladi saman [alla sina menn ok hyski[648] ok sagði[649] sua. Kastit i brott ollum utlægum[650] ok annarligum gudum. þeim sem þer hafit her med ydr. 3 ok reinsit ydr ok [allan ydarn uarnat ok[651] klæðnat. fỏrum sua sidan upp til borgarinnar Bethel. gorandi gudi þar alltari. þeim sem mik heyrdi a minum angistar [tima ok uar[652] alla gautu sidan i fỏr ok fylgiu medr mér. 4 Þau hỏfdu borit [brott af borginni[653] medr séér skurdgod. ok þar medr þeirra uangagull ok annat þeirra skraut ok skrud. Gafu þau Jacob þa i ualld aull þau gud sem þau hỏfdu þa[654] med farit. medr aullum þeim gripum ok gersimum. sem aa þeim hofdu uerit. ok grof hann[655] þetta allt iafnsaman nidr[656] undir rætr þess tréss sem therebinthus heitir. eigi langt fra borginni Sichem.

6 Kom hann sealfr ok allt hans folk sua framm til borgarrinnar Luxam.[657] er odru nafni uar kallat Bethel. aa Chanaans landi. huer er siðan uar kallad Jernsalem[658] aa Jorsalalandi. 7 Gordi hann þar[659] gudi eitt alltari. ok offradi honum þar medr fornir. sem hann hafdi honum[660] heitit. ok kalladi þann stad sidan fyrir þa[661] grein guds hus. at gud uitradiz honum þar sua sem hann flydi fyrir bræðr sinum. sem fyrr uar sagt. 8 Nærri þersum[662] tima. sem nu uar fra sagt. andadiz Delbora fostra Rebecche. ok uar hun grafin uid borgina Bethel. undir þi tre sem ymissliga er kallad quercus edr therebinthus. Uar sa stadr sidan kalladr gratz quercus.

9 Gud uitradiz [þa enn[663] Jacob ok blezadi honum sua segiandi.

10 Eigi skalltu hedan af[664] Jacob heita.
helldr skal þitt nafn Jsrael uera.

Hann gaf honum þa Jsraels nafn fullkomliga. huert er hinn fyrra tima hafdi hann heitit honum. ok sagdi sua.

11 Ek almattigr gud man þik láta friouaz.
fiolgaz ok aauaxtaz. ok margar þiodir ok kynkuislir manu goraz ut[665] af þer.
ok iafnuel manu konungar ut[666] af þer ok þinum lendum fædaz.
12 þat sama land sem ek gaf Abraham
[ok Ysaach[667] mun ek ok þer gefa ok þinu afkuęmi.

13 Eptir þat huarf hann fra honum at syn. 14 enn Jacob reisti þar enn upp einn stein til uegsamligs marks þers er gud uitradiz honum ok taladi medr hann. smyriandi þann sama stein medr oleo. 15 offrandi gudi fornir þar yfir ok kallandi hans[668] nafn Bethel.

16 At komanda uaartima for Jacob brott af Bethel ok kom aa þann ueg sem lá til borgarinnar Bethléém. er odru nafni [uar kollud[669] Effrata af husfru Caleph þeirri sem þar uar iarðat. sem sidan man heyraz mega. A þersum ueg uard Rachel af barnburd miok hættliga ok haskasamliga halldin. sua sem hon skylldi [lettari uerða.[670] 17 Yfirsetukonan sagdi sua til hennar. Ottaz eigi. þiat her mantu son fæða. Nu[671] sem henni laa vid andlat af þeirri sut[672] ok saarleik. 18 sem hun hafdi i fædingu sueinsins. þa kalladi hon hann Bennon. þat er sua sem saarleiks sun eðr harms. Enn fadir hans kalladi hann Beniamin sua sem hann skirði hann.[673] þat þydiz hægri handar sun. 19 Andaðiz Rachel þar ok uar grafin[674] þar aa ueginum til[675] Bethleem. Feck hun ein af þeim frændum ok skulldarfolki eigi þa sæmd at uera iarðat hia Abraham. 20 Reisti Jacob þar enn upp minningarmark yfir hennar leidi. [þat sem þar[676] stendr allt til þersa dags.

21 J brott for hann þadan. ok kom til þess staðar sem Aders [tur(n) eðr hiarðar turn[677] heitir. ok reisti þar [sin landtiỏlld.[678] 22 Ruben hinn ellzti sun Jacobs for ok lagdiz medr frillu fedr sins Bala. sua sem hann hafdiz uidr i þersu bygðarlagi. Vard fadir hans ecki þessu leyndr sem sidarr man [sagt uerða.[679]

23-26 [Voru þa .xii.[680] synir Jacob. Var Ruben son Lye frumgetinn medr v. ỏdrum hennar sonum Simeon ok Leui. Judas. Ysachár. ok Zabulon .ii. Rachelar synir Joseph ok Beniamin .ii. synir Bále Dan ok Neptalim .ii. synir Zelphe Gád ok Asser.

27 Kom Jacob um sidir til fedr sins Ysaach[681] i borgina Ebron. þa sỏmu sem þeir fedgarnir Abraham hỏfdu baðir bygt sua sem utlendir ok ukunnir. 28,29 Var modir hans þa aull er hann kom þar. ok eigi lỏngu sidarr er hann kom heim þangat andadiz Ysaach. sua sem hann uar elligamall. hafandi .c. áára tirætt ok .lxxx. Josephus segir. at hann hafdi .v. aar hins niunda tiger. Var hann sua fullr af æfi ok ellidogum fluttr ok færðr til sins ættfolks[682] ok iarðaðr af sunum sinum Jacob ok Esau hia fedginum sinum ok forellrismonnum i þeim tuifallda hellisskuta. sem fyrr uar fra sagt.


Esau for enn aptr til fiallbygdanna

(32-33 er fra Historia Scholastica.)


1-30 Eptir andlát Ysaachs gerduz synir hans sua ueralldar rikir at ganganda fé. at þeim uannz neppiliga badum iardkostrinn þar sem þeir uaru. For Esau þa enn aptr til fiallbygdanna. þar sem fyrr[683] hafdi hann uerit medr husfrum sinum. sunum ok dætrum. meðr ollum sinum hiỏrdum ok hiunum. ok þar meðr ollu þi sem hann hafdi eigandi at uordit.

Var su landzins hálfa sem hann bygdi af audru hans nafni Edom kallat. er fyrr meirr uar kallat Bostra[684] enn sidan Jdumea. Stadfesti hann sina bygd i þi fialli sem kallat er Seyr. Komu fra honum margir storeflissmenn. eptir þi sem Moyses greinir i Genesi.

31 Teliandi þa .xii. konunga[685] sem þar riktu fra hinum fyrsta allt til hins sidarsta. þers sem hann saa.[686] ok sagði sua. 32,33 Eptir Bale.[687] þann sem fyrstr af þeim .xii. uar allr.[688] rikti Jobal[689] sun Záre af Bostra[690] landi. Segia nockurir menn þenna uerit hafa Job sunarsun Esau. i fiorda stétt nidr af honum badum þeim til tỏldum. enn ebreskir menn mæla þi i mot sem fyrr segir.[691]


Fra draumum Josephs

Jacob staðfesti sina bygd aa þi sama landi Chanáán. sem hans fadir hafdi adr bygt eptir guds bodskap. uaru þersar[692] hans kynferdir ok afdrif.

2 Þann tima sem sunr hans Joseph uar .xvi. uetra gamall smasueinn. geymdi hann hiardar fedr sins medr odrum[693] brødrum sinum sunum Zelphe ok Bale. 3,4 Brødr hans hỏtudu[694] hann ok uaru miok upp aa hans skaða. fyrir þann skylld at fadir hans elskaði hann umframm alla adra sina sunu. fyrir þa grein at hann hafdi getit hann i sinum ellidomi. ella fyrir þat at hann uar aullum þeim uordinn[695] upp aa sinn likam[696] uænni ok uaskligri ok þar med uitrari. hafdi hann ok rópat[697] þa um[698] hardla liotan lifnat[699] fyrir feðr sinum. annat huart[700] huersu [mikilliga þeir[701] uaru upp aa sealfs[702] hans skada. ella þat at þeir hofðu lagiz medr ferfættum kuikendum ok skynlausum. ella hafdi hann rópat einn saman Ruben[703] af sambud fyrr nefndrar frillu feðr sins Bála.[704] Jacob let gora Joseph einn hælsidan kyrtil ok mislitan. undarliga [meðr hỏndum uel pentaðan[705] ok saumadan. Nu sem hans brædr fundu þat ok saa. at hann uar aullum þeim framarri af fedr sinum elskadr. þa lỏgdu þeir mikit hatr upp aa hann. sua at þeir mattu eigi nỏckut naðuligt blidskaparord til hans tala.

5 Þat bar til einn tima er[706] hann sagdi þeim draum sinn. vard þeim þat[707] þa enn af nyiu meiri[708] hatrs sauk ok sundrlyndiss saaðir[709] ok kueikia.[710] 6 Hann taladi sua til þeirra. Heyrit draum þann sem mik dreymði. 7 Mer syndiz i suefninum sem uęr byndim bundin i einum akri. ok sua sem mitt bundin risi upp ok stædi yfir hinum. enn yd(u)r bundin aull umuergiss lutu ok tillæti ueittu minu bundini. 8 Þeir svorudu. Huart mantu konungr uarr uerda edr munu uęr luta ok leggiaz undir þinn rikdóm. Nu urðu þeim draumar slikir ok[711] þeirra uidræda mikil æsing ok auki þeirrar aufundar ok hatrs sem þeir haufdu [langa tima[712] til hans haft. 9 Annan draum sagdi hann þeim ok fedr sinum hia ueranda. sua talandi. Sua syndiz mer i suefninum sem sol ok tungl ok þar meðr .xi. stiỏrnur uegsamadi mik [ok ueitti[713] mer tillæti. 10 Fadir hans aasakadi hann þa nỏckut ok sagdi sua. Huat hyggr þu huat þessi draumr hafi[714] at segia sem þik dreymdi. huart þat at ek ok modir þin ok brødr munu[715] uegsama þik aa iardriki.

11-14 Nu sem hans brædr hofduz uidr i þeim stad. ok[716] geymandi sinum hiǫrdum sem Sichem heitir. þa sendi faðir hans hann af dalinum Ebron til þeirra þess orindiss.[717] at hann skylldi skynia ok foruitnaz huersu giptusamliga þeim edr fenadinum færi at. ok bad hann segia séér heim aptr. huat er þeir hefdiz at.

15 Ok er hann uar kominn i Sichem. þa fann madr hann nockurr þar sem hann uilltiz i enginni brott af ueginum. ok spurdi huers hann leitadi. 16 Enn hann sagdiz brædra sinna leita[718] ok bad hann segia ser huar þeir geymdu fiarins. 17 Hann svaradi. Brott foru þeir af þessum stad. ok heyrda ek þa þat tala. at þeir skylldi fara i Dothaym. þann stad sem sua heitir. For Joseph þa leitandi brøðra sinna. þangat til er hann fann þa i Dothaym. 18 Ok þegar sem þeir sá hann miok fiarri sér. hugsadu þeir aðr [hann kęmi[719] til þeirra. at þeir skylldu drepa hann. 19 ok taladu sua sin i millum. See nu[720] her. nu er draummaðrinn[721] kominn. 20 fỏrum til ok drepum hann. ok kỏstum likinu[722] i þersa gomlu grỏf sem her er. segium sidan at eitt hardla uánt ok dáligt dyr hafi gleypt honum. man þa synaz mega huat honum stetta[723] sinir draumar.

21 Ok er Ruben heyrði[724] þeirra fyrirætlan. þa ætlaði hann at frelsa[725] hann af þeirra hỏndum. ok sagdi sua. Tokum ecki þaleidis hans lif. 22 ok hellum ecki ut hans bloði. kastit honum helldr lifanda nidr i þessa grỏf eðr iardgiá. sem her er i eydimỏrkinni. at eigi deyi beði[726] fadir hans ok modir af [harmi. ok[727] hafit sua ok hirdit syknar hendr ydrar. Fyrir þi taladi Ruben sua. at hann uilldi[728] frealsat hafa Joseph af þeirra ualldi ok fengit aptr fedr sinum. 23 Ok þegar[729] sem Joseph kom til þeirra af klæddu þeir hann þeim hinum hælsida kyrtli. sem fyrr uar fra sagt. 24 ok kỏstudu honum i [þa hina uatnlausa grỏf eðr gia. sem hann matti eigi einn saman or komaz.[730] For Ruben þa i brott at finna ok faa hiỏrdum sinum betri[731] haga.

25 Enn sem adrir hans brøðr settuz niðr [at snæða[732] þa saa þeir kaupmenn nỏckura af Ysmaels ætt komna[733] fra fyrr nefndu fialli Galaath[734] fara at[735] sér. báru þeir þess háttar krydd[736] ok iurtir aa sinum ausnum sem aromata resina ok[737] mirra heita. ok stefndu þa leid sem til Egiptalandz láá. 26 Judas taladi þa til bræðra sinna. Huat stoðar oss[738] at uær drepim brodur uárn ok leynim[739] sidan sem einu morði. 27 er oss hitt miklu sniallara raað at selia Ysmaelitis þessum. sem her fara nu. ok saurgum[740] ecki hendr uarar i hans blodi.[741] þi at hann er broðir uárr ok[742] uárt eigit kiỏt. Brødrum hans likaði uel þessor hans tillaga. 28 drogu þeir hann þa upp or grỏfinni ok selldu hann kaupmonnum þessum með .xx. silfrpeningum eðr .xxx. sem ymissliga[743] eru nefndir Madianite edr Ysmaelite. ok fluttu þeir[744] hann aa Egiptaland.

29 Enn er Ruben kom til þess sama pyttz aptr. sem Joseph uar i settr. ok hann sáá hann ecki þar uera. þa ylldi hann ok æpti rifandi[745] af sér sin klæði. þiat hann hugdi hann drepinn uera. 30 Kom hann þa til bræðra sinna sua segiandi. Ok huert skal ek nu fara. þar sem sueinninn sééz nu huergi. Enn þegar i stað huggaðiz hann.[746] sem hann uissi at sueinninn lifdi.

31 Eptir þat toku þeir kyrtil Josephs. laugaðu hann ok litaðu i kidia[747] blodi. lutudu sidan til. huerr af þeim hann skylldi bera fedr þeirra ok segia sua. 32 Kyrtil þenna fundum uær. séé ok geym at. huart þersi er kyrtill sunar þins edr eigi. 33 Enn sem Jacob kendi kyrtilinn. sagði hann sua. [Hann er sannliga[748] hans kyrtill. eitt hit uersta dyr reif i sundr ok at gleypanda[749] grimmliga sun minn Joseph. 34 Sneid hann þa ok reif klædin af ser ok klæddi sik haarklædi. sytandi sun sinn ok þrándi eptir honum langan tima. 35 Ok sua sem aull hans bỏrn samnaduz saman ok komu til hans at[750] létta hans angr ok harm. þa uilldi hann medr ỏngu moti heyra þau edr annza þeim hugganarordum. helldr sagði hann sua. Medr sorg ok sút man ek nidr stiga til sunar mins i heluiti.

36 Nu sem Jacob stadfestiz i sinni sorg ok sut. þa selldu fyrr sagdir Madianite Joseph aa Egiptalandi þeim einum manni gelldum edr ufreom [ok þo mætum meistara[751] upp aa alla riddaralist[752] medr Pharaone konungi sem Putiphar het.


Fra þui er Judaa gat Phares ok Zaraan af Thamar

Nærri þersum tima. ok helldr fyrri enn nu uar fra sagt. skildiz Judas Jacobs sun uidr adra sina brøðr um nỏckura stund. ok kom nidr medr þeim manni sem Yras het. 2 tok hann sér þar til eiginkonu dottur eins Chananei. þa sem Sue hét. 3 Gat hann med henni son þann sem hann kalladi Heer. 4 annan sun gatu þau at eiga. kalladi hann þann Onam. 5 ok hinn þridia þann sem hann nefndi Salam.[753] Eptir þat letti hon af at fæða bỏrn.

6 Judas fekk hinum ellzta syni sinum Heer þa konu til eiginordz sem Thámar hét. 7 Heer uar einn uandr madr [i guðs augliti[754] uerandi urettliga medr [sialfs sins[755] eiginkonu. Var hann fyrir þa sok af gudi[756] sua drepinn. at hann fannz braddaudr i sænginni hia husfru sinni. 8 Eptir hans andlát bad Judas Onam[757] sun sinn ganga at eiga Thamar ok uekia upp sua sins brodur freo ok afkuæmi. af hueriu er þat er audsynt. at nỏckurir þeir lutir uoru sidarr skipadir[758] ok bodnir i Moyses lỏgum[759] sem fyrir lỏgmaalit uoru hafdir ok halldnir. 9 Ok sem honum seinkadiz barneign[760] medr henni. ok honum þotti uuist at hann mundi nockura sunu eiga. þa uar hann medr fullu uskilriki[761] utan allrar [uaanar barngetnadar[762] meðr henni látandi sik utan þers staðar sem þar [er til[763] skipadr. til þers at þeim fæddiz eigi[764] bỏrn undir hans brodur nafni. 10 Tok gud hann af lifdogum fyrir þa sauk at hann gerdi sua liotan lỏst ok afleitligan.[765] 11 Eptir þetta sendi Judas Thamar heim til sins fỏdur huss. bidiandi hana þar bida meðr eckiudom. þar til er smasueinninn Saala[766] uæri uaxinn madr. gorandi þat yfirbragd aa. at hann mundi þenna sinn sun þa hana [eiga ganga lata.[767] En þat þordi hann[768] eigi. þiat hann ottadiz at hann lyti þilikt af þeirra samgangi sem hinir fyrri brødr hans.

12 Leet hann sem hann gleymdi ok geymdi eigi huersu gort uar. Eptir marga daga lidna þaðan ifra andadiz Sue husfru Jude. ok sem hann gladdiz eptir hennar andlatz sorg. þa for hann til saudaklippara sinna i Thamnas. þann stad sem sua uar kallaðr. ok meðr honum Yras kompan hans ok saudahirðir. 13 Thamar uar sagt. at mágr hennar hafdi farit upp i Thamnas at[769] taka ull af saudum sinum. 14 Hun leggr ekkiubunaðinn af ser prydandi[770] sik medr annars hááttar bunadi. for sidan heiman ok settiz nidr aa gatnamoti. þi sem uegrinn laá til Thamnas. þar sem leidin[771] Jude uar. þi at aa gatnamotinu þarf farandi madr sik betr um at sia.[772] ok einkannligaz at geyma huert hann gengr edr ferr. Gordi hun þetta sua sem hefnandi þers. at Sala[773] uar nu uaxinn madr ok hon ecki honum gipt þi helldr. Hun hafdi sua sidan falld. at nær huergi matti kenna hana edr sea hennar aasionu.

15 Nu sem Judas kom þar ok saa konuna. þa hugdi hann at[774] skiækia nỏckur uæri. 16 ok gekk til hennar sua segiandi. Lofa mer at ek liggi medr þer. þiat hann uissi eigi at hun uæri hans magkona. Hun suaradi. Huat gefr þu mer til huiluneytis. 17 Eitt kid man ek senda þer af hiord minni. sagdi hann. Hon svaradi. Til reidu læt ek þat er þu beidiz. ef þu fęr mer [nogan pant[775] ok godan festarpening. þar[776] til er þat efniz sem þu heitr[777] mer. 18 Huat uilltu þer [til festarpenings[778] fá lata. sagdi Judas. Hun suaradi. Fingrgull þitt ok baug. ok þar med staf þann er þu helldr aa. Fór þat framm at hann bio[779] med henni. Af þeirri saumu[780] sambud uard hun at tuennum burd hafandi.[781] 19 For hon [heim þegar[782] eptir þat. leggiandi af sér bunad þann sem hun hafdi þa upptekit enn takandi sinn ekkiubunað.

20 Judas sendi kidit medr kumpán sinum saudahirdinum þangat aptr til gatnamotzins. skylldi hann taka aptr þann sama pant sem hann hafdi konunni fengit. 21 Ok er hann fann hana ecki þar sem uan[783] uar. þa spurdi hann þar bygdarlagsmenn. huar kona su mundi uera. sem uid gatnamotit uar uỏn at sitia. Þeir suorudu[784] allir. at i þeim stad beid eigi nỏckura putu. 22 For hann aptr uid sua buit ok sagdi Jude.[785] at hann fann hana eigi. ok at allir bygdarlagsmenn þar segdi.[786] at alldregi hefði þar nỏckur skiækia uti setit. 23 Hann svaradi þa. Hafi hun seolf lygilỏst sinn. ma hon nu ecki aa okkr kiæra. þiat ek senda kidit sem ek het. ok fannz hon eigi.

24 Eptir [.iii. edr[787] .iiii. manadi lidna uar honum sagt. at magkona hans Thámar hafdi horat ok hun syndiz kona uera kuidug. Judas svaradi. Leidit hana ut. ok see hon brend. 25 Enn sua sem hon uar leidd til þessarrar pinu. sendi hon gull þat ok adra gripi. sem hon hafdi i pantinn[788] tekit. til mágs sins sua segiandi. Medr þeim manni hefir ek nu getnað[789] getit. sem þersa gripi aa. kenn sialfr huers eign gullit stafrinn ok baugrinn er. 26 Ok þegar[790] sem hann kendi gripina. sagdi hann sua. Rettligarr hefir Thamar nu farit enn mer. fyrir þa grein at ek gipta hana eigi syni minum Sale.[791] hefir hon þetta fyrir þi gort. at hun uilldi at afkuemi sonar mins fyrirfæriz eigi. Engan tima sidan kom hann þers haattar vid hana.

27 Enn þann tima sem Thamar skylldi fæða. þa birtuz þar tuiburar. 28 Ok i sealfri fæðingunni sem skilnadrinn skylldi uerda medr burdinum ok mæðrinni. retti annarr ut hỏndina.[792] ok batt konan[793] þa silkiþræði[794] um hỏndina.[795] ok sagdi sua. Þessi man fyrri fæðaz. 29 Ok er sa hafdi at ser haundina. þa kom annarr framm ok fæddiz. ok sagði moðirin sua. Fyrir hui letz þu af þinum uỏlldum eptirburðinn ok lækinn sueininum fraskila uerda.[796] Af þessarri sauk uar hann sidan kallaðr Phares. þat þydiz skilnadr edr sundrskipting. 30 Eptir þat kom framm annarr ok fæddiz. aa þess hendi sem silkiþrádrinn uar bundinn. Var sa kalladr Zaram. þat þyðiz upprennandi.


Fra þui er Joseph var settr i myrkuastofu

Putiphar hinn egiptzki. sa sem[797] uar fyrir utgỏrdum ok herferdum Pharaonis.[798] hafdi keypt Joseph af þeim Ysmaelitis sem hann hỏfdu þangat flutt. 2 ok uar gud i faur ok i fylgiu medr honum. ok allar sinar giordir tokuz honum giptusamligha. Var hann iafnliga i sins herra husi.[799] 3 huerr er hardla uel uissi þat ok undirstod. at gud uar honum samuinnandi i ollum sinum handauerkum ok odrum sinum frammferdum. 4 ok fyrir þi feck hann sins herra giptu ok uinattu. þar medr uard hann af sinni dyggiligri þionostu. þeirri sem hann ueitti honum. sua uel kendr. at hann skipadi hann formann fyrir[800] sealfs sins hus ok[801] alla sina eign. stiornaði hann uel ok sæmiliga aullum þeim lutum sem honum uar um bodit. 5 Blezadi gud hins egiptzka manz hus fyrir Josephs skylld ok let alla hans eign mikilliga grædaz ok aauaxtaz bædi i gorðum ok aukrum. 6 Ok eigi lagdi hann edr lutadiz hann til nockurs hlutar þers sem hann atti edr uissi dagliga huat[802] framm for. utan þat huersu sealfs hans bord uar buit.[803] Joseph uar harðla uęnn madr ok hafdi einkannliga fagra aasionu. sem fyrr uar sagt.

7 Þat bar til eptir marga daga lidna fra þi sem Joseph kom þangat. at hans fru leit ástaraugum til hans. ok sagdi sua. Sof medr mer. 8 Enn fyrir þa sǫk at hann uilldi medr engu moti samþykkiaz þi bỏluaða ok bannaða uerki. þa svaradi hann henni sua. Medr huerium hætti mega ek þenna illa lut gera medr[804] minn herra. 9 þar sem hann hefir alla sina eign fengit mer at geyma. ok eigi ueit hann huat er hann áá i sinu husi. ok eigi nỏckurr lutr er saa af hans godzi. at hann hafi eigi mer fengit [i ualld.[805] utan þik sealfs hans fru. 10 Medr þerssháttar tilmælissordum kallzaði kona þessi dagliga ok mæddi þenna hinn unga mann. Enn hann neitaði þuerliga medr henni at bua.

11 Sua bar til aa nockurum almenniligum ueitzludegi eptir sỏgn Josephi. at huerri ueitzlu er eigi skylldu sidr konur uera enn karlar. at hon gerdi ser skropasott fyrir bonda sinum. þiat[806] hun uilldi medr aullu einsaman uera ok allt hliott um sik hafa. A þann sama dag geck Joseph þar inn sem hon uar fyrir. ætlandi at gora þat eitt huat sem honum tilheyrdi. ok[807] hirti ecki aðra menn til at kalla. 12 Þa greip hun til[808] hans mỏttuls skautz[809] sua segiandi. Sof nu medr mer. Hann reiddiz uid þersor hennar orð. ok gekk sua skiotliga[810] ut af husinu. at hon hellt eptir mottlinum. 13 Nu sem hon geymdi at huarutueggia. þi at[811] hun hafdi mỏttlinum eptir halldit. ok hinu odru at[812] hon uar hafnat ok þottiz uera fyrirsmaad. 14 þa kalladi hon til sin þa menn sem þar hofdu heimilisshus. ok sagði sua. Einn ebreskan þræl tok[813] bondi minn her inn [til sin.[814] til þers at hann skylldi dára mik. ok þers orindis geck hann[815] inn higat til min. at hann ætlaði at hafa medr mer buit. 15 Enn þegar sem hann heyrdi at ek kallada. liop hann sua skiotliga ut ok i brott. at hann lét her eptir mỏttulinn þann er ek hellt áá.

16,17 Syndi hun ok tedi bonda sinum þann sama mỏttul sem hon hafdi eptir halldit. þa er hann kom þangat. til profs ok iartegna at hann trydi þi giarnara þi sem hon sagdi sua til hans. Sa hinn ebreski þræll sem þu tokt heim hingat gekk til min ok hugdiz skylldu daara mik. 18 enn þegar sem hann heyrdi mik kalla. liop hann ut ok let her eptir mỏttulinn.

19,20 Herrann reiddiz storliga[816] miok. sem hann heyrdi þersa luti. ok fyrir [þann skylld[817] at hann uar of[818] audtryggr sinni husfru ok hennar sỏgn. þa let hann setia Joseph i þa sỏmu myrkuastofu. sem konungsins bandingiar uoru geymdir. 21-23 Var þa enn gud medr Joseph ok miskunnaði honum. sua at hann gaf honum þa giptu ok giæfu meðr[819] myrkuastofu uỏrðinn ok hennar formann. at hann fekk honum i valld alla þa bandingia sem geymdir uaru ok i uardhỏlldum hafdir. Greiddi gud þa enn giptusamliga allar hans gỏrdir ok frammferdir.


Fra draumaraaðningu byrlans ok steikarans

Eptir [þersa luti umlidna[820] sem nu uar fra sagt. vard sa atburdr at .ii. gelldingar konungsins þionostumenn. annarr sealfs hans skenkiari enn annarr bakari ok steikara meistari. urdu fyrir sina tilskylldan fyrir sealfs hans ublidu. 2 Ok af þi at þeir urdu fyrir sealfs hans ublidu.[821] 3 þa let hann þeim inn kasta i þa sỏmu myrkuastofu sem adr uar fra sagt. 4 fekk myrkuastofu uỏrdrinn þa sem alla adra Joseph til geymslu. ok þionadi hann þeim. Leid sua miok lengi framm. at þeir uaru þar halldnir.

5 A nockurri natt dreymdi þessa báda konungsins sueina þilikan draum huarn þeirra sem eptir rettri rádningu ok þydingu til[822] heyrdi huarum. 6 Nu sem Joseph kom til þeirra um morgininn eptir. ok hann sa þa ryggari uera enn uani uar til. 7 þa spurdi hann eptir huer[823] sauk til þess uæri. 8 Þeir suorudu. Okkr dreymdi i naatt. ok eigi er sa madr her til. sem draumana raði skyrandi okkr þeirra þyding. Er þat eigi guds at þyda þa sagdi Joseph. Segit[824] mer huat yckr dreymdi.

9 Byrlinn byriadi fyrr[825] sinn draum ok sagdi sua. Ek þottiz sia einn uinuid[826] fyrir mer. 10 a huerium uaru .iii. [uinuidiss teinungar edr sprotar. ok syndiz mer uisirinn uaxa smam þeim. berandi sinn blomstr ok allan aauoxt. þar til er sealf uinberin rỏskuduz. sua at þau uaru medr aullu fullgỏr.[827] 11 Enn ek hellt [a keri mins herra konungsins.[828] tok ek þa uinberin ok sprengda ek nidr i kerit. gaf ek sidan minum herra konunginum at drecka. 12,13 Joseph svaradi þa. Þessor er radning ok skilning draums þins. þriar uinuiðarins greinir hafa at merkia þa .iii. daga eptir hueria er Pharao man minnaz þinnar þionostu. man hann þa setia þik i þann sama stett ok starf. sem þu hafdir fyrra tima. ok mantu gefa sealfum honum at drecka eptir þi sem þu uart uanr honum[829] at þiona. 14 ok þers bidr ek. at þu minniz min þann tima sem þer hefir uel gengit. ok ger þa miskunn á mér. at tala þat fyrir Pharao[830] konungi. at hann frelsi mik af þersarri myrkuastofu. 15 Þi at medr leynd ok lymsku uar ek tekinn ok brott fluttr af ebreskra manna landi. ok saklauss uar ek i þersa dyflizu settr.[831]

16 Nu sem bakara meistarinn undirstod. at hann hafdi uitrliga raþit þann draum. sagdi hann sua. Þat dreymdi mik. at ek hefda .iii. koruer[832] medr miol uppi yfir hofdi mer. 17 ok i þeim einum sem efztr uar bar ek alla þa rettu. sem bakarar ok steikarar kunna[833] medr sinni list at gỏra. komu þar at fuglar ok áátu þann mat. 18,19 Joseph suaradi. Giarna[834] uillda ek eiga godan draum at ráda. [.iii. korfar[835] merkia þa .iii. daga eptir hueria er Pharao man láta hengia þik aa gálga. munu þa fuglar slita hræ þin ok eta.

20,21 Eptir .iii. daga[836] þadan uar burdardagr Pharaonis. ok sua sem hann ueitti sinum monnum aa þann sama dag. þa mintiz[837] hann byrlans. sua at hann skipadi honum[838] fyrra sinn stétt. at hann skylldi skenkia sealfum honum. 22 Bakarans mintiz hann ok sua at hann let hann hengia. Geck hvarum þeirra rett eptir þi sem Joseph hafdi draumana radit. 23 Enn sua uel ok heimolliga sem byrlinn uar nu kominn. þa mintiz hann ecki Josephs.


Fra draumum Pharao konungs

(45 er fra Speculum Historiale.)


Eptir .ii. aar lidin upp fra þi sem nu uar sagt. dreymdi konuniginn Pharaonem draum. Hann þottiz uera staddr aa nockurum aarbakka. 2 honum syndiz sem .vii. kyr fagrar ok storar ok [miok feitar[839] gengi upp or aanni ok fæddiz[840] þar medr [grænt gras[841] sem uatlendi var ok uokusamt. 3 Adrar .vii. kyr [alfarnar ok magrar sua sem[842] at þrotum komnar af sullti ok megrd komu sidarr upp or aanni. [þilikar at[843] hann þottiz alldri slikar[844] sééd hafa fyrri[845] aa ollu Egiptalandi. ok[846] fædduz þær[847] aa sealfum aarbackanum. 4 Gengu þessar medr sinni megrd ok liotleika langt umframm hinar meðr sinni feiti ok frealsleik. sua at honum þotti enskiss[848] um uert hinna[849] fegrd hia þessarra megrð.[850] Pharao uard ottafenginn uid draum þenna sem hann uaknadi.

5 Hann sofnadi annan tima ok dreymdi draum annan. Honum syndiz sem .vii. aux fỏgr ok fullfengilig yxi upp aa einn haalm. 6,7 ok onnur .vii. mia[851] ok miok visin i annan enda.[852] sua at honum syndiz um þat enn meira uert. Her af uard hann miok hræddr. sua sem hann uaknadi hugleidandi þessa drauma.

8 Ok um morgininn eptir leet hann kalla seer alla sina spekinga ok þa uisaztu[853] menn sem i uaru Egiptalandi. segiandi þeim draumana. ok beid engan[854] þann af aullum þeim er[855] rada kynni. 9 Þa minntiz konungsins byrli aa um sidir. huat er framm hafdi farit medr þeim Joseph i myrkuastofunni. ok sagði sua. Ek iatir ok vidr gengr minni sekt. 10 at þann tima sem uid bakarinn[856] urdum fyrir mins herra reidi ok hann leet okkr inn kasta i eins riddara hofdingians myrkuastofu. 11 þa dreymdi okkr báda aa einni nátt þess haattar drauma. sem [at forspaa uurðu[857] eptir þi sem huarum geck eptir. 12,13 Var þar einn ebreskr þionostusueinn[858] þers sama riddara hỏfdingia. reed hann ockra drauma rett eptir þi sem huars ockars audna ok æuintyr gekk[859] sidan. [at ek þáá aptr mina fyrri þionostu enn hann var hengðr aa gaalga.[860]

14 Þegar i stad uar Joseph af þersarri byrlans saugn ok aaeggian vt leiddr af myrkuastofunni. þar medr uar hans haar klipt ok ræktat. þiat bandingiar ok utlagar lata ecki haar sitt skapa [ok skera. Ok[861] sem þeir hofdu fengit honum sæmilig klædi. þa uar hann fyrir konunginn leiddr. 15 Hann tok þegar hans hægri hand.[862] er hann kom fyrir hann. ok sagdi sua. Mik hefir dreymt .ii. drauma. ok kann engin þa at rada ok mer at skyra. Enn ek hefir heyrt. at þu mant hardla ual ok uitrliga þa kunna skilia ok skyra. ok ottaz medr engu moti at segia huat er þeir hafa at þyda. 16 Joseph svaradi. Utan mik ok minnar[863] hiaueru man gud giptusamligh andsuỏr ok farsællig ueita Pharaoni. 17-24 Konungrinn sagdi[864] honum þa bada fyrr sagda drauma. greinandi þat at hann uaknadi i milli. Eptir þat taladi[865] hann til Josephs. greinandi þat at hann hafdi þersa drauma sagt hinum fremztum sinum uitringum ok frammsynum monnum. ok at engin af ollum þeim kunni þa at[866] rada.

25 Joseph svaradi. Badir ydrir draumar hafa alla eina merking. syndi gud þa luti Pharaoni fyrir. sem hann man sidarr gora ok lata framm koma. 26 Seau hardla feitar kyr ok fagrar ok þar medr .vii. fỏgr ỏx. full ok stór. merkia þau .vii. frioleiks aar sem god munu [uerda. ok[867] allt Egiptaland man þar af[868] fullt af giętzku. 27 Enn þær hinar magru[869] kyr .vii. ok hinar solltnu. sem sidarr komu upp or aanni. ok þar medr þau .vii.[870] hin uisnu aux ok ueslu. sem af brennanda uindi fyriruurduz. merkia þau .vii. hallæris aar ok sulltar. sem eptir hin .vii. manu koma. 28-30 Manu þersir[871] lutir medr þeima hætti fyllaz ok frammgengt[872] uerda. at fyrst manu koma þau .vii. aar. at[873] hin bezta tid man [koma yfir allt Egiptaland.[874] enn eptir þau .vii. lidin manu koma aunnur .vii. aar medr sua miklum ufreoleik ok yfiruættiss hallæri. at þa þicki litils hin uerd sem fyrr gengu ok allt uar i nog þat er hafa þurfti. 31 Man su hin kranka tid ok sulltr aa huert land koma ok eyda allri þeirri giętzku. sem adr hefir aflat uerit ok saman dregit. 32 Enn þat er uissulight sỏnnunarmark til þersarra luta. at annan tima skylldi þann draum fyrir þik bera sem hinn sama lut hefdi at merkia ok hinn fyrri. ok at guds atkuedi[875] fylliz skiotliga ok frammgengt uerdi. 33 Er þat nu min tillagha[876] sagdi Joseph. at[877] konungrinn hafi nu forsia vid. takandi nỏckurn uitran mann ok ual klokan þann sem hann fyrir skipi ok yfir seti allt Egiptaland. 34 ok sa seti[878] formann i aullum ok seerhuerium herudum. til þers at þeir taki saman hinn fimta part af aullum þeim áuexti sem verdr aa þersum[879] .vii. freoleiks aarum sem nu koma. 35,36 hirdandi hann[880] i storum ok godum kornlaudum. ok [se allt hueiti þat[881] hirt ok geymt undir konungsins ualldi[882] Pharaonis ok sua uardueitt i biam[883] ok borgum. ok se þaleidis uid buit[884] eptirkomanda þeim [.vii. aara[885] sullt. sem aa man leggiaz allt Egiptum.[886] at landit eydiz eigi af hallæri ok sullt.

37 Þetta rad likaði konunginum ual ok aullum hans monnum. 38 Ok [af þi at hann undradiz[887] bædi huersu skynsamliga Joseph hafdi skilit ok skyrt sealfs hans drauma. ok engum mun[888] minnr þat raad ok tillỏgu sem hann hafdi ut gefit. 39 þa taladi hann sua til þeirra. Manu uęr nockurn annan mann þann faa fundit.[889] sem sua se fullr af guds andagipt ok gięfu sem þersi. 40 Sidan taladi hann til Josephs. Fyrir þa sauk at gud syndi þer ok tędi alla þa luti sem þu taladir nu. þa fær ek engan fundit þer uitrara edr [þer likan[890] at uiti ok raadum. Þu skallt formadr uera fyrir[891] minni hall[892] ok husi. ok þinu bodi ok atkuædi skal allr Egiptalandz lydr hlydinn uera. ok at einu saman konungdomsins[893] haasæti skal ek fyrir þik framm halldinn uera. 41 Ok enn taladi hann til Josephs. See her. ek skipar þik yfir allt Egiptaland. 42 Her medr tok hann eitt fingrgull af hendi ser ok dro upp aa hỏnd Joseph. ok lét klæda hann medr bisso. ok eitt gullmen let hann um[894] hans haals. 43 Bad hann sidan sua buinn stiga upp i[895] sealfs sins kerru. Þar medr skylldi einn forrennari kalla huar sem hann for. at allir menn skylldu[896] fyrir honum knefalla sua sem konunginum sealfum. ok þeir skylldi af þi uita mega. at hann uæri formadr yfir aullu Egiptalandi. 44 Pharao taladi þa enn til Josephs. Ek er Pharao. Sem hann legði[897] uid særi sin sua segiandi. Sua sem þat er satt[898] at ek er Pharao. sua skal þat satt uera sem ek man þer segia. at enginn madr aa aullu Egiptalandi skal þer i moti uikia edr neighia huarki hendi ne fæti. ok eigi skal nockurr utan medr þinum bodskap ok blidu yfirbragdi[899] brott[900] fara ne nockurs háttar[901] almenniligt starf fremia edr frammi hafa. 45 Sneri hann þa nafni[902] Josephs ok kalladi hann heimsins hialpara upp aa Egiptalandz tal ok tungu. Joseph a Aseneth. dottur Putiphars.

46 Var hann þa .xxx.[903] at alldri er hann uar fyrstan tima fyrir konunginum Pharaone. Joseph for um aull Egiptalandz herud.[904] 47 Kom þar yfiruættiss freoleiki ok aauỏxtr um hin næstu .vii. aar. 48,49 Let hann allt þat korn saman taka ok i hlỏdur bera. sem hann kunni faa. ok allt þat hueiti sem þa þotti sua nogt[905] ok mikit uera sem ægiss sandr. ok eigi kom mælingum aa. let hann i ymissum borgum hirdaz ok geymaz. ok engan lut let hann þi helldr unytaz edr at miskỏstum faraz.

50 Hann gat at eiga .ii. syni medr fyrr nefndri husfru sinni Aseneth. adr enn sulltrinn ok hallærit kom. 51 kalladi hann hinn fyrra ok hinn frumgetna sinn son Manasen. þat þydiz gleyming. ok sagdi sua. Þat gaf gud ok gordi. at ek hefir nu gleymt ok afhuga uordit minum erfidum[906] ok mins fedr husi. 52 Annan kalladi hann Effraym. þat er áuaxtan. sua segiandi. Vera let gud mik i minu fatækisslandi.

53 Enn þann tima sem þau .vii. freoleiks aar uáru gengin. sem aa Egiptalandi hofdu uerit ok nu uar fra sagt. 54 þa komu þau .vii. hallæriss áár ok sulltar aar. sem Joseph hafdi fyrir sagt. [sua at sulltr ok seyra gekk nęr[907] um allan heiminn. ok þar kom at uarla beid braud edr adra fædu a ollu Egiptalandi. 55 Tok þa folkit at suellta ok kallza konunginn Pharaonem. at hann fengi þeim nỏckut til fædiss ok uidrlifis. Hann svaradi þeim. Farit til Josephs ok gỏrit huat er hann bydr ydr. 56,57 Sulltrinn uox dagliga um allt landit. lauk Joseph þa upp kornlaudum. þeim sem kostinum geymdu. ok selldi Egiptalandz monnum. ok sua þeim sem af ỏdrum lỏndum ok herudum komu þangat séér kost at kaupa. Uaru þeir peningar greiddir i hendr konungsins féhirdzlumonnum[908] sem þar uaru i moti gefnir.


Fra Joseph ok sonum Jacobs

Enn þa er Jacob fretti. at miol ok korn selldiz aa Egiptalandi. þa taladi hann sua til sona sinna. Af þi at hin hardazta tid geriz[909] aa Chanaanslandi. fyrir hui erut þer sua uþrifnir. 2 Ek hefir heyrt at hueiti selz aa Egiptalandi. freistit ok farit nidr [þann ueg.[910] ok kaupit oss til bordz þann kost þo at litinn sem oss nandsyniar. at uer halldim lifi uaru ok fyrirfarimz eigi af sullt ok fatækt. 3 Foru sidan .x. brødr Josephs til Egiptalandz þers eyrindis[911] at kaupa þar hueiti. 4 Enn Beniamin hinn yngzti af aullum þeim uar eptir[912] hia fedr sinum. at honum bæri engan daligan edr uadaligan lut til aa ueginum. 5 Komu þeir aa Egiptaland medr odrum þeim sem þagat foru til kaupa.

6 Var Joseph þar þa formadr ok hofdingi fyrir. ok eptir hans bodskap ok akuædi selldiz ollum monnum hueiti ok annarr kostr þadan. 7 Nu sem hans brødr komu fyrir hann uegsamandi hann ok lotning ueittu[913] sem allir adrir. ok hann kendi þa giỏrla enn þeir kendu hann medr engu moti. þa taladi hann hardligarr ok ublidligarr til þeirra enn annarra manna [ok þo[914] fyrir einn tulk spyriandi þá. Huadan komut þer sagdi hann. Þeir suorudu. Af Chanaanslandi komu uær at kaupa oss lifnæringar kost ok naudsynligha luti.

8 Enn[915] nu sem hann kendi þa. enn þeir kendu hann eigi. 9 þa minntiz hann aa drauma þa. sem fyrr meirr hafdi fyrir hann borit. ok sagdi sua. Þer erut einir speiarar[916] ok komut fyrir þann skylld heghat.[917] at þer uilldut sia uarn fatækan ok ueslugan landzskap. 10 Þeir svorudu. Eigi er sua minn herra. helldr komum uer þinir þionostumenn til þers at kaupa oss fædzlu[918] ok fedr uarum. 11 Vær erum allir eins manz synir. komu uær her medr nádum sem adrir[919] fridmenn. ok eigi bruggu uær brædr þionar þinir nỏckurs konar illt edr daligt. 12 Ek ueit at odruuiss er sagdi hann. Til þers komu þer hegat. at þer skodadut[920] ok hugleiddut[921] uigleysi uars landz ok annan þers fatækdom. 13 Þeir svorudu. Vær sueinar þinir erum .xi. brædr. synir eins manz af[922] Chanáánslandi. ok er hinn yngzti eptir nu hia fedr uarum. en annarr er nu eigi til. 14 Hitt er sannara sagdi Joseph. at þer erut speiarar[923] ok komut[924] til af [einum ok[925] ymissum londum.[926] 15 Skal ek her þegar i stad profa. [hue sannordir[927] þer erut. þi at þat er undarligt ok miok sua umattuligt einum kotkarli at eiga [iafnnarga syni þilika.[928] einkannliga er þer segit einn uera eptir heima. þar sem uarla kunna konungar at fa [þilika suna nægd[929] sua mannuænliga. 16 Ok þat segir ek upp aa konungsins heilsu Pharaonis. at alldrigi fyrri farit þer hedan allir i brott enn sa minnzti brodir ydarr kemr higat. Sendit einn huern af ydr þann sem hann flytr[930] higat. Skulu þer þar til i bỏndum her halldnir uera. sem profaz huart þat er satt [eðr logit[931] sem þer hafit sagt. Ella fyrir konungsins heilsu Pharaonis segir ek ok seer þat fyrir uist. at þer erut speiarar ok niosnarmenn. 17 Ok fyrir [þi at hann[932] ottadiz. at þeir mundu[933] nockut illt gort hafa. þa let hann geyma þeim um .iii. daga.

18 Hinn .iiiia. dag taladi hann til þeirra. sua sem þeir uaru ut leiddir. Gorit sem ek sagda. ok munu þer þa na at hallda lifinu. ef þer erut spaklatir fridmenn. þiat ek er gudhræddr madr. 19 Vil ek at einn af ydr brædrum see her bundinn eptir i pant ok settr i myrkuastofu. en þer farit brỏtt adrir. ef ydr likar. ok berit heim til yduars huss hueiti þat sem þer hafit keypt. 20 Flytit sidan[934] aptr til min þann unga yduarn brødr.[935] at ek megi sua profua sagnir ydrar sannar. ok munu þer þa ecki drepnir uera.

21 Þeir gerdu eptir þi sem hann baud. ok tỏludu þo sin i milli. ok sỏgdu sua. Verduliga þolum uęr þetta eptir sealfra varra tilskylldan. fyrir þat er uęr gỏrdum[936] uið uarn kiỏtligan brodur seandi hans neyd ok angist. ok eigi uilldum uer hann heyra[937] sem hann bad oss. Fyrir þersa uára gord ok grimmleik kemr oss nu þersi naud[938] ok þrỏnguing. 22 Ruben einn af þeim [.xii. brødrum[939] sagði[940] sua. Talada ek ekki þat þa til yduar. at ek bad ydr ekki syndgaz á sueininum edr uid hann misgỏra. ok uilldut þer eigi heyra mik. See nu er til hefnda eptir sed hans blod.[941] 23 Joseph heyrdi upp aa. enn hugsadu[942] at hann mundi eigi undirstanda ebreska tungu. einkannliga fyrir þat er hann hafdi tulk fyrir ser i þeirra tali. 24 Enn af þi at Joseph skildi huert þeirra ord. þo at þeir uissi þat eigi sem sagt uar. þa snỏriz hann brott um eina litla stund ok komz uid sua at hann táradiz. veik ser aptr sidan. ok taladi uid þa sem adr. Let hann[943] taka Simeon brodur þeirra ok binda. sua at þeir sa upp aa.

25 Baud sidan sueinum sinum at fylla sekki þeirra allra medr hueiti. ok i huers þeirra sekk let hann leggia þann fiarhlut[944] sem þeir hofdu moti hueitinu gefit. gefandi þeim þar medr sua mikinn kost sem þeim nægdiz i ueginum. Var sua gỏrt sem hann baud. 26 Foru þeir i brott eptir þat. berandi hueitit aa sealfra þeirra ausnum.[945] 27 Nockuru sidarr tok einn þeirra[946] nidr i sinn [sekk ok ętladi[947] eykinum aaifodr. ok er hann sa fiarlutinn i seckiar munninum. þa taladi hann til brødra sinna. 28 See her er mer gefinn aptr kaupeyrir minn. hefir ek hann her nu i sekkinum. Þeir uurdu hræddir ok ollafengnir. ok taladu sua sin i millum. Huersu man þetta uera edr uid uita. sem gud hefir gort uid oss.

29-34 Eptir þat foru þeir ueg sinn. þar til er þeir komu heim til fedr sins Jacobs aa Chanaansland. ok sỏgdu honum. greinandi giorla ok skiluisliga ord ok gỏrdir ok allt.[948] sem farit hafdi medr þeim ok landzherranum i Egipto. sua þat at[949] Simeon uar þar eptir i bỏndum. ok þat at[950] hann bad þa sinn hinn yngzta brøðr þangat flytia. sem adr uar sagt.

35 Eptir þat er þeir hỏfdu sagt honum allt hit sannazta af sinni ferd. þa fann huerr þeirra sinn fiarhlut ok kaupeyri bundinn i sinum sekk. vndraduz þeir þa ok ottaduz allir. 36 Ok sem Jacob heyrdi þat. sagdi hann sua. Barnlausan hafit þer nu gort mik driugum. Joseph er eigi til. Simeon er i bỏndum hafdr ok halldinn. enn nu ętlit[951] þer Beniamin [brott at[952] taka. Allir þersir illir lutir ok dáligir huerfa til min ok koma nu mer i mot.

37 Þa svaradi Ruben. Fáá mer hann i hendr. ek skal hann aptr flytia. 38 Eigi man sia son minn þangat med ydr fara sagði Jacob. Brodir hans samborinn er allr. en hann er einn eptir. Nu ef hann mætir nockuru dáligu i[953] þi sama landi. sem þer farit til. þa munu þer minar ellihærur medr sut ok harmi til heluitiss færa.[954] 39 Sulltr[955] ok hallæri þrỏngdi þa af nyiu ollu þi landi ok mỏrgum odrum.


Fra þui er Jacobs synir komu meðr Beniamin i Egiptum

Ok sem allr kostr sa var upp genginn. sem þeir hỏfdu heim flutt af Egiptalandi. þa taladi Jacob enn til sona sinna. Farit nidr aptr a Egiptaland ok kaupit oss fæzlur þo at litlar. 2 Judas svaradi. Sa madr sem þar uar stiuardr sóór sik um. at uær skylldim eigi sua mikit sysla at uær nædim at sia hann. 3 utan uer flyttim þangat hinn yngzta[956] brodur uarn med oss. 4 Villlu gefa gott orlof[957] at hann fylgi mer. þa munum uær fara allir saman ok kaupa þa luti. sem oss naudsyniar enn fara i engan stad. ef þu uill eigi þat. 5 Þat gerdut þer upp aa minn angr ok skada sagdi Jacob. er þer sogdut honum nỏckut ifra. at þer ættit þenna brodur. 6 Þeir svorudu. Þersi madr spurði oss innuirdiliga[958] eptir uárri ætt. bædi huart fadir uárr lifði eðr ef uær ættim fleiri brødr en þar uaru þa. ok urdu uer honum uidrkuęmiliga at suara um þa luti sem hann spurdi. edr mattum uęr þat nỏckut uita fyrir. at hann mundi þers beidaz at uęr flyttim þangat brodur uárn.

7-9 Judas taladi þa enn til fedr sins. Sent þu sueininn medr mer ok undir minu nafni. at uer megim fara ueg uárn ok hallda lifi uáru ok synir uarir. Ek tekr giarna medr sueininum af sealfs þins hendi. kref hann ut af mer. skal ek uid ydr[959] alla tima mikilliga sakadr uera. ef ek flytr hann eigi heim ok færir[960] hann sealfum þer i hendr. Uærim uer nu aptr komnir [annan tima.[961] ef þetta hefdi eigi hindrad. 10 Jsrael fadir þeirra svaradi þa. Ef sua mikil naudsyn liggr her vid. sem þer seghit. þa gerit sem þer uilit.[962] Takit af ollum hinum[963] dygduguztum iarðarinnar aauỏxtum. er til bidr [i þersu[964] landi. berandi þa i budkum[965] med ydr. ok presentit þær giafir þessum manni. Nefndi hann þar til nockur .iiii. edr .v. þau hin dyraztu krydd ok iurta[966] kyn. sem i nockuru landi kunnu faaz. ok þar medr sagdi hann sua.

11 Hafit ok tuifalldan kaupæyri medr ydr. ok berit þann aptr þangat sem þer fundut i sekkunum. ef sua léttliga hefir kunnat til at bera. at nockut fals edr misfangi hefir[967] i farit. 12 Takit ok nu þar med yduarn brædr. ok farit sua a fund þessa manz. 13 Bidr ek.[968] at minn almattigr gud geri hann nu blidan ok miuklyndan uid yðr ok sendi þann brodur ydarn heilan aptr higat [medr ydr[969] sem hann helldr þar i bỏndum ok Beniamin. Enn ek man nu sua sem barnlauss eptir uera. 14 Synir Jacobs toku þa giafir þær. sem hann hafdi til nefnt at Egiptalandz herranum skylldi presenteraz. ok tuifalldan kaupeyri ok þar med brødr sinn Beniamin. foru sua nidr aa Egiptaland ok komu fyrir Joseph.

15 Ok þegar sem hann saa[970] þa alla samt ok Beniamin. þa baud hann sinum stiuard.[971] at hann skylldi þersa menn[972] leida inn i hans hus ok herbergi. bad hann ok buaz uid ueitzlu ok ráda ual til budaruardar. þiat þessir menn skulu eta medr mer i dag um middegiss skeid sagði hann. 16 [Hann giǫrði sem honum var boðit ok leiddi þa inn meðr sier.[973] 17 Vidr þetta[974] uurdu þeir ræddir ok taladu þersor ord leyniligha sin i milli. Fyrir þers sama kaupeyriss skylld ok fiarlutar uaru uær higat leiddir. sem uær barum næstum i sekkunum.[975] at hann kallzi oss ok klandi. leggiandi bædi oss ok eyki uara i þrældom medr sinu ualldi ok ofriki. 18 Gengu þeir fyrir þersa grein þar i durunum til hans rádsmanz sua segiandi. 19 Vær bidium minn herra. at þu heyrir oss. Vær uarum her hinn fyrra tima [ok keyptum[976] oss fædzlur sem þu uissir. 20 Nu sem þat uar gỏrt ok uær kómum upp til saluhussins aa ueginum ok ver leystum til sekkianna.[977] þa fann huerr uárr þann fiarlut i sinum sekk. sem hann hafdi sellt. ok þann sama kaupeyri allan iafnueginn. 21 Bárum vær nu aptr higat ok hỏfdum medr oss annat silfr eigi þi sidr at kaupa medr þi þa luti sem oss naudsyniar. Er þat eigi aa uaru uiti huerr þann fiarlut hefir þar latit. 22 Hann svaradi. Fridr se med[978] ydr ok ottiz ekki. fyrir þi at gud ydarr ok fỏður ydars gaf ydr þann fiarlut.[979] sem i sekkiunum uar. þiat ek hefir allan þann kaupeyri prouadan ok rettliga rannsakadan sem þer lukut mer. Leiddi hann þa Simeon ut til þeirra. 23 Tok sidan uatn. er þeir uaru inn komnir. ok þo fætr þeirra ok gaf [eykium þeirra.[980]

24 Eptir þat biỏggu[981] þeir til giafir. þær sem þeir ætladu at presentera Joseph. þann tima sem hann gengi um miðdegis skeid inn þann ueg. þiat þeir hỏfdu heyrt at þeir mundu[982] þar eta um daginn. 25 Ok þegar sem hann kom inn i þat herbyrgi sem þeir uaru fyrir. þa presenteruðu þeir honum þa luti. sem þeir hỏfdu til ætlat. fram fallandi ok honum uegsemd ueitandi. 26 Heilsadi hann þeim þa bliðliga i moti spyriandi[983] þersum ordum. Var sa gamli fadir yduarr uel heill. sem þer sogdut mer fra næstunni. 27 Þeir svaradu. Fadir uarr ok þinn þeonustumadr lifir enn ok er uel heill. Lutu[984] þeir honum þa enn ok tillæti ueittu. 28 Ok sem Joseph litadiz um. þa sa hann sinn samborinn brodur Beniamin. ok sagði sua. Er þersi sa ungi brodir yduarr. sem þer sogdut mer fra. Ok enn sagdi hann sua. Gud miskunni þer son minn. 29 Skundaði hann þa uikiandi ser brott fra þeim i klefa nockurn. fyrir þann skylld at hann uar[985] sua uarkunnigr sinum sammæddum brodur. at hann[986] taradiz. 30 Enn þegar sem hann feck halldit sik fra þi ok hann hafdi þuegiz. þa [gekk hann út. ok[987] taladi hann uid sealfs sins sueina. Latit framm braud ok adra fædu. 31 Ok sem þat uar gert. þa settiz Joseph ser einsliga. sua sem af odrum lỏndum[988] kyniadr ok kominn. Egiptzkir menn satu ser samt. sua sem innlendzkir menn. ok hinir komnu brødr ser einir saman.[989] sua sem ukunnir ok utlendzkir menn. þiat Egiptalandz monnum uirdiz þat eitt bannat uhæfu uerk. lettliga fyrir miok ulikan atrunat. at eta medr ebreskum monnum. 32 Skipadi Joseph brædrum sinum eptir aulldrum þeirra. sem þeir uaru uanir at sitia i sins fedr husi. Enn er þeim uaru rettir settir edr sendir. þa undraduz þeir þat mikilligha. 33 at sa partr sem Beniamin til heyrði uar .v. lutum meiri edr betri enn sa sem nockurum þeirra odrum til heyrdi. ok sendi hann Beniamin af huerium þeirra halfu meira part enn nockurum odrum hans brædra. Drucku þeir þar i hia honum um daginn ok uaru uel halldnir.


Fra Joseph ok bræðrum hans

Eptir þat baud Joseph radsmanni sinum. at hann skylldi fylla sekki þeirra allra medr[990] hueiti. sem [med mestu matti[991] taka. ok leggia þar i huers þeirra kaupeyri. sem hit fyrra sinn uar gort. 2 ok þat med at eitt silfrker. þat sem sealfr hann atti. skylldi hann láta[992] nidr i hueitissekk hins yngzta þeirra brødranna. Hann gerdi sem honum uar bodit. 3 ok annan dagh eptir[993] at morni foru þeir i brott medr ausnum sinum[994] sem þeir uaru bunir.

4 Joseph let kalla ser radsmanninn. þann tima sem þeir uaru driugum nyfarnir i brott af borginni. ok bad hann fara eptir þeim ok gripa þa alla.[995] ok segia sua. Fyrir hueria sauk[996] aumbunit þer þat illu. sem ual er vid ydr gert. 5 Þat sama ker sem þer hafit stolit aa minn herra. af hueriu er[997] hann dreckr dagliga ok er uanr sinn frodleik ok frammsyni at fremia ok frammi at[998] hafa. þer hafit gert eitt hitt uersta uerk. 6 Hann for i brott ok gordi sem honum uar bodit. let gripa þa. ok taladi til þeirra sem fyrr uar sagt. 7 Þeir suorudu ok sỏgduz undraz. er[999] hann [uilldi tala þat.[1 000] at þeir mundi gort hafa þilikan gløp ok sua haduligt uerk. 8 Barum uær higat aptr af Chanaanslandi kaupeyri þann sỏgdu þeir. sem uęr fundum i sekkium[1 001] uarum. sem þu uissir sialfr. ok huersu liklikt er þat at þi. at uer hafim af þins herra husi hans gulli stolit ok gripum. Rannsaka oss ok leita. 9 Medr[1 002] huerium uarum er þu finnr þat sem þu leitar. þa se sa drepinn. enn uær adrir skulum uera þins herra þrælar ok þionostumenn. 10 Se rett eptir yduarri bøn ok bodi segir hann. at sa yduarr se mins herra ok minn þionustumadr. medr huerium af ydr er ek finnr kerit. enn þer farit[1 003] lidugir. 11 Þeir skundudu nu[1 004] sem ỏruggir at taka niðr sekkina. leysti huerr sem aa iỏrd kom[1 005] sinn sekk. 12 rannsakadi hann sua alla þa[1 006] fra hinum ellzta til hins yngzta. ok fann sua kerit i seckinum Beniamins. 13 Vidr þersa syn rifu þeir ok skaru klædi sin af ser eptir [sinum uana[1 007] i hinum krỏnkuztum tilfellum. hofu sidan upp ok klyfiudu eyki sina. ok foru sua aptr hinn sama ueg i borgina. ok komu fyrir Joseph i þeim sama stad sem þeir hofdu medr[1 008] hann skiliz.

14 Gekk Judas þa fyrstr[1 009] af ollum þeim. Ok þegar sem þeir komu þar. þa fellu þeir allir framm fyrir hann allt nidr a iord. 15 Hann taladi sua[1 010] til þeirra. Fyrir hui gerdut þer sua. edr uitit þer eigi. at engan bidr minn lika i frædi ok frammsyni at reyna eptir þi sem stolit er. 16 Judas suaradi þa. Huat munum uęr nu þers mega tala edr moti[1 011] mæla. sem uær uerium[1 012] oss uidrkuęmiliga edr rettliga fyrir þersum uarum herra. Gud hefir nu fundit ranglæti þinna þionostumanna ok þræla. Se nu her. vær erum allir þinir þrælar minn herra. bædi uær ok hann medr huerium er kerit fannz. 17 Verði [eigi þat[1 013] sagdi Joseph. at ek gỏri sua. Sa einn skal minn þionostumadr uera. sem kerinu hefir stolit. en þer allir adrir farit i brott lidugir ok frealsir til feðr ydars.

18 Judas gekk þa [nærrmeirr honum[1 014] talandi til hans diarfliga medr þersum ordum.[1 015] Ek bidr minn herra. at þu reidiz mer eigi þinum þionostumanni. ok gefir mer orlof til at ek tali nỏckur ord medr[1 016] sealfan þik. þiat þu ert minn herra meðr sealfum konunginum Pharaone. 19 Þu spurdir oss fyrra tima sem uær komum[1 017] her at fedr uarum ok brødrum. 20 Enn uær suỏrudum þer ok sogdum. at uęr attum gamlan fedr hardla ok einn ungan brodur. þann sem hann hafdi i sinum ellidomi getit. ok hans sammæddr brodir uæri allr. ok af þi at hans modir átti þann einn son eptir. þa elskar fadir uárr hann einkannliga hiartaliga. ok þu bautt oss[1 018] at færa þer þenna uarn brodur ok sagðiz uilldu sea hann. 21-26 Hermdi Judas sidan aull ord ok atuik. huersu farit hỏfdu bædi medr þeim Joseph. hid fyrra sinn adr þeir færi brott. ok fedr þeirra. þa er þeir komu heim. ok eigi[1 019] sidr huat [i for[1 020] medr þeim fedgunum. adr þeir fengi feðr sins orlof til þers. at Beniamin brodir þeirra fylgdi þeim. 27 Her med hermdi Judas ord fedr sins til sin ok annarra brødra sua segiandi. Þer bræðr uitit[1 021] þat ual sagdi Jacob. at ek átti medr minni husfru [.ii. syni. Rachel.[1 022] 28 ok sem annarr gekk ut um einn dag. þa sogdu þer. at eitt skogardyr sualg hann.[1 023] saa ek hann ekki sidan. 29 Nu ueit ek þat. ef þer takit þenna brott ok hafit medr ydr ok uerdr honum nỏckut til meins i ueginum edr yduarri brỏttferd.[1 024] þa munu þer minar hærur ok ellidom medr harmi til heluitiss leiða. 30 Nu ueit ek[1 025] sagdi Judas. ef ek kemr sua heim til fedr uárs. at sueinninn fylgir eigi medr. ok hann seer hann eigi medr oss[1 026] sem uęr gỏngum fyrir hann. 31 þa man hann deyia af harmi ok helstridi. medr þi at hans lif er ok stendr þar undir. huersu medr sueininn er gỏrt. 32 Bydr ek þat. at ek skal eiginliga þinn [þionn uera.[1 027] fyrir þa sauk at ek tok hann upp aa mina tru. sua framt talandi ok fedr minum fyrirheitandi. at ek skylldu æfinliga[1 028] vidr hann sealfan sua sem af mikilli syndagerd sekr uera. ef ek flytta eigi sueininn heim aptr til hans. 33 Skal ek fyrir þann skylld [i hans stað[1 029] minn herra ydarr þræll ok þionostumadr uera. er ek þer miklu ỏruggari þræll ok [þionostumadr til orku[1 030] enn smásueinn þersi. Enn Beniamin fari heim med brødrum sinum. 34 þiat eigi megum uær sua fyrir fedr uarn koma. at hann fylgi eigi medr. ok eigi fær ek þar sua komit. at ek uerdi uáttr edr hiauerumadr þeirrar angistar ok aafelliss. sem þa man at honum [koma ok[1 031] þrỏngua.


Joseph kendi þeim sialfan sik

Eptir þersor hans ord fekk Joseph eigi lengr halldit sik. sua at hann kięmiz eigi vid. sua at margir menn uaru hia. Hann baud þa at allir egiptzkir menn skylldi ut ganga af herberginu. til þers at þeir uæri eigi þa vid. er hann uilldi at hans brødr kendi hann. 2 Ok sem[1 032] allir adrir uaru ut gengnir. þa kalladi hann medr haari rỏddu. sua at þeir hinir egyptzku ok heimolligir konungsins menn heyrdu sem uti uaru. medr taarfellingu til sinna brædra sua segiandi.[1 033] 3 Ek er Joseph. edr lifir faðir minn enn. Vidr þersi hans ord uurdu þeir[1 034] sua ræddir.[1 035] at þeir mattu engu uętta suara. 4 Hann taladi þa blidliga ok sætliga til þeirra. ok sagdi sua. Gangit higat til min. Ok sem þeir komu til hans. sagdi hann sua.

Ek er sa sami brodir ydarr Joseph. sem þer selldut aa Egiptaland. 5 hirðit eigi at ottaz ok latit ydr nu ecki hardrædi i[1 036] þickia. er þer selldut mik hegat til þersarra herada. þiat gud sendi mik hegat fyrir aa Egiptaland ydr til hialpar ok heilsu. 6 Sulltr þersi ok hallæri hefir nu uerit um .ii. aar. enn .v. ero eptir. aa huerium er huarki man mega eria ne korn skera. Huat er af yfiruættiss uexti aarinnar Nili. er fellr um allt Egiptaland. ok hennar æsingi[1 037] truiz at uordit hafi. 7 Fyrir þa sǫk sendi gud mik hegat fyrir. at þer megit enn lengr uera ok uidr halldaz i uerolldinni. ok þer skylldut[1 038] her mega fædzlur kaupa[1 039] sealfum ydr til næringar ok uidrlifiss. 8 Var þat eigi mest af yduarri radagerd. utan helldr medr guds uilia[1 040] uar ek hegat selldr ok sendr. þess sama sem mik gỏrdi sua sem faudur Pharaoniss konungs ok herra yfir hans hall ok husi. ok þar medr hỏfdingia yfir ollu Egyptalandi. 9 Skundit ok farit heim til fedr mins ok segit honum sua. Þersi bod sendi þer sun þinn Joseph. Gud gerdi mik allz Egiptalandz herra ok hỏfdingia. far nidr þagat til min. at þu megir uel hallda lifi þinu. 10 ok bygg i þeirri beztu landzins haalfu[1 041] sem Gersen heitir. ok uerit[1 042] ihia mer sealfr þu ok synir þinir. ok þar medr suna synir þinir saudir ok annarr þinn busmali ok ganganda fe medr allri þinni eign. 11 man ek þar fædu ok annan kost fyrir þik leggia. til þers at þu ok hyski þitt ok adrir lutir þeir er þu áátt fyrirfariz eigi. þiat enn eru .v. aar eptir þersarrar krỏnku tidar ok hallæriss. 12 [Siait þer nu ok sia(l)fer meðr yðrum augum ok broðer minn Beniamin þat sama sem ek talar uið yðr.[1 043] 13 Segit[1 044] fedr minum sannliga mina dyrd ok mekt medr audrum þeim lutum sem þer hafit her seed aa Egiptalandi. Skundit ok flytit hann æ sem fyrst higat til min.

14 Eptir þersor hans ord ok þat er hann hafdi þa fadmat. þa lagdi hann hendrnar upp um haals brædr sinum Beniamin. faðmandi hann sua meðr taarfellingu. at huarr þeirra gret sem annan kysti ok fadmadi. 15 Mintiz Joseph þa medr taarfellingu uidr alla sina brødr. ok eptir þat þordu þeir at tala uidr hann.

16 For þetta nu ok flaug ok uar skiott alræmt um alla konungsins hall. at brædr Josephs uaru þar komner. 17 Vard konungrinn sealfr allgladr vidr þersa sǫgn ok allt hans heimolligt folk. ok [bað Joseph bioða[1 045] brædrum sinum fyrst at klyfia eyki sina med aullum hinum bezta kost. ok fara sua i moti fedr sinum Jacob.[1 046] 18 ok flytia sua allt saman þangat til hans a Egiptaland. Skal ek þeim ueita ok gefa alla þa beztu luti sem i bidr allri Egipto. taladi konungrinn til Josephs. ok þat sem kiarni[1 047] er landzins skulu þeir sér til kostarhalldz hafa. 19 Laat þa ok[1 048] af uarum kost[1 049] taka ser eyki. uagna ok uistir moti fedr sinum. konum ok bỏrnum ok aullu hans folki. 20 Bid þa fara medr skundan ok flyta ser aptr hegat [æ sem fyrst[1 050] medr han feðr sinn. ok lati ekki uætta þar eptir af aullu sinu godzi[1 051] þi sem þeir eiga. þiat allr Egiptalandz audr skal ydarr uera.

21 Jsraels synir gerdu sem þeim uar bodit. Fekk Joseph þeim uagna ok uistir eptir konungsins bodskap ok aakuædi. 22 Let hann þa bera .iii.[1 052] hin uænuztu klædi huerium[1 053] þeirra. enn Beniamin gaf hann .ccc. aurtuga silfrspeninga[1 054] medr þeim .v. klædum sem bezt uaru af aullum þeim. 23 þilikan kleðnat[1 055] medr sua miklum ok morgum peningum sendi hann fedr sinum. leggiandi þar til .x. asna. þeir[1 056] sem honum fluttu af aullum Egiptalandz audæfum. ok adra .x. asna þa sem hueiti braud ok adrar uistir skylldu bera. sua sem þeir uæri[1 057] i ueginum. 24 Gaf Joseph þa brødrum sinum blitt orlof. talandi til þeirra sua sem þeir [uaru i ueginum. at þeir geymdi at ok reiddiz eigi.[1 058]

25 Foru þeir[1 059] þa i brott at sinni af Egipto ok komu heim til fedr sins aa Chanaansland. 26 ok sogdu honum. at Joseph sun hans lifdi ok uæri þa formadr yfir ollu Egiptalandi. Ok er Jacob heyrdi þetta. þa uar sem hann uaknadi af einum þungum suefni. ok þo trudi hann þeim eigi allt at eins i fyrstunni.[1 060] 27 Enn sua sem hann sa uagna þa medr ollum þeim gripum ok godzi. sem Joseph hafdi þangat sent. 28 þa endrlifnadi hans andi. ok sagdi hann sua. Nægiz mer ok þỏrf uinnr. ef son minn Joseph lifir. Sem hann segdi sua. Ekki hirtir ek sua mikit um þat huerrar[1 061] stettar hann er. mer nægiz[1 062] sem hann lifir. man ek fara at sea hann fyrr enn [ek deyia.[1 063]


Fra Jacob ok Joseph ok bræðrum hans ok Pharaone konungi

Jsrael bioz[1 064] til brottferdar af Chanaanslandi medr ollu sinu gozi ok folki. þii sem hann átti. ok kom til brunnz þers sem suardaga brunnr heitir. ok fyrri var fra sagt. Fornfærdi hann þar gudi þeim sama sem fadir hans hafdi truat aa.[1 065] 2 Ok eptir þat uitradiz gud honum áá náttar tima. kallandi hann medr sealfs hans nafni ok sua segiandi. 3 Ek er hinn sterkazti gud fodur þins Ysaachs. Rædz eigi þu. far helldr nidr aa Egiptaland. 4 man ek þagat i for ok fylgiu medr þer uera. þiat þar man ek þik ok þitt afkuęmi eina mikla þiod uerda lata. ok ek skal þik þadan brott flytia þann tima sem þu mant aptr uenda. Joseph skal ok leggia hendr[1 066] yfir þin augu.

5 Hann for eptir þat brott fra fyrr nefndum brunni ok fluttiz til Egiptalandz i uỏgnum þeim. sem Pharao hafdi sent i mot honum[1 067] konum ok bỏrnum. 6 Kom hann þangat medr sunum sinum ok aullu sinu afkuęmi aa ỏdrum manadi til annars hallæris ok sulltaráársins. sua sem .xx. dagar uaru lidnir af þeim manadi. 7 Varu þar[1 068] þa uordnir nær .lxx. manna medr Joseph ok .ii. hans sunum. Ok[1 069] allt hans folk[1 070] iafnsaman þat sem medr honum kom i Egiptum uaru .lxxx. manna.

28 Jacob sendi undan sun sinn fyrir til fundar uid Joseph. at segia honum kuamu sina i Gersen. Þar er su borg er sidarr[1 071] uar kollud Thebais. af huerri er hinn heilagi Mauricius medr sinum kompanum[1 072] uaru komnir ok kalladir Thebei. J herudum edr endimỏrkum þessarrar Egiptalandz haalfu. sem Gersen heitir. gerdu ebreskir menn sidarr meirr þa borg af fullkominni kugan ok naudgan Egiptalandz manna. sem Rameses heitir. eptir[1 073] þi sem nockut[1 074] man getit uerda af uppruna Moysi. 29 Kom Joseph i Gersen til fundar[1 075] uid fedr sinn. Ok þegar sem hann sa hann. fagnadi hann honum ok fadmadi grátandi. 30 Taladi Jacob þa til Josephs. Nu man ek gladliga deyia. fyrir þa sǫk at nu hefir ek þina ásionu seed. ok þu mant lifa eptir mik liðinn.

31 Joseph taladi þa til brødra sinna ok allz þess folks. sem fedr hans hafdi þangat fylgt. Ek man fara at segia Pharaoni. at fadir minn ok brødr ok allt hans hyski. þat sem aa Chanaanslandi uar. er nu komit[1 076] upp i mina uernd. 32 Eru þeir ỏruggir saudahirdar at[1 077] geyma iafnual annarra manna hiarda. fluttu þeir higat medr sér[1 078] bædi naut ok saudi ok annat godz þat sem þeir attu. 33 Nu þann tima sem hann kallar ydr til sin ok spyrr ydr.[1 079] uid hueria athỏfn ok orku þer erot klokaztir. 34 þa skulu þer suara. Vær þeonostumenn þinir hỏfum iafnan saudageymslumenn uerit fra barndomi allt til þersa dags. ok a sỏmu leid uaru fedr uarir fyrir oss. Fyrir þann skylld skulu þer þetta segia. at þer mættit byggia heimoliga ok einsliga i þersarri[1 080] landzins haalfu Gersen i brott ifra audrum Egiptalandz monnum. þiat þeir fyrirlita ok hallda alla saudahirda sem afleita. af þi at þeir eta þa ekki giarna. helldr dyrka þeir nockura af þeim sem gud sitt Hamonem.


Joseph gaf Egiptalandz lydr hueiti, saad ok frækorn

Eptir þat gekk Joseph fyrir konunginn ok sagdi honum. at fadir hans ok brødr ok allr þeirra busmali. naut ok sauðir med aullu þi godz sem þeir attu. uaru nu komnir af Chanaanslandi i Gersen. 2 Hann hafdi þar ok medr ser .v. brædr sina. hueria er hann skipadi fremzta af aullum monnum fyrir konunginn. 3 Spurði hann sealfr þersa menn. huat þeir kynni bezt uinna. Þeir svorudu eptir þi sem Joseph hafði fyrir sagt. ok sogdu sik saudahirda [uerit hafa.[1 081] 4 ok[1 082] þeir badu sér ok bui sinu[1 083] bygdarleyfis. þiat eigi bidr sua mikit gras sakir hallæriss aa Chanaanslandi sogdu þeir. at þat megi þrifaz vid. ok af þi bidium uær þrælar þinir. at uær mættim medr þinum boðskap ok bliðu orlofi stadfestaz i landinu Gersen. þiat uær uilldim giarna eigi skiliaz. ok mega sua allir sameiginliga neyta ok niota fodurligrar forsionar. 5 Konungrinn taladi þa til Josephs. Medr þi at fadir þinn ok brødr eru komnir hingat til min[1 084] upp aa minar nadir. 6 ok allt Egiptaland er þer sua kunnigt sem þat se þer fyrir augum. þa lát þa þann stad byggia. sem þu ueitz at beztan bidr til i ollu landinu. enn þat er i Gersen. ok faa þeim þa[1 085] saumu landzins haalfu[1 086] minna uegna i lén. Enn ef þu ueitz nockura uelkloka menn af þeim uera. þa gỏr þa forsiomenn yfir minum hiỏrdum.

7 Eptir þat leiddi Joseph fỏdur sinn fyrir Pharaonem. ok bad hann standa rett frammi fyrir honum. Ok eptir þat er hann hafdi blezat[1 087] honum. 8 þa spurdi konungrinn. huersu gamall madr hann uæri. 9 Hann suaradi. .c. ok .xxx. aara eru minir utlegdar ok lifsdagar. litlir ok dáligir. ok eigi komuz þeir enn til minna forfedra lifsdaga. aa huerium er þeir utlægduz. Fyrir þann skylld kalladi Jacob sinar lifstundir utlegdar daga. at heilagir menn taka þenna[1 088] ueralldar lifnað sua sem utlegd ok erlending. enn fyrir þi illa. at huerr uitr madr rópar sik helldr enn lofar[1 089] i sealfs sins tali. enn fyrir þat litla. at þeir komuz eigi til lika hans forfedra lifdaga. [eptir þi[1 090] sem hann sagði. 10 Eptir þetta[1 091] tal blezadi Jacob konunginum ok gekk sidan i brott.

11,12 Joseph fekk feðr sinum ok brødrum medr bodi ok forsogn Pharaonis eign i Gersen. þeirri iordu sem bezta beid aa ỏllu Egiptalandi. fæddi hann þa ok ueitti allan kost. bædi sealfum þeim ok[1 092] aullu þeirra hyski.

13 þiat sulltr ok hallæri gekk sua nær um allan heim. at huarki kunni i nog at fa braud ne adra fædu. ok þo einkannliga mest aa Chanáánslandi ok Egipto. 14 Let hann saman taka allan þann fiarlut ok kaupeyri. sem af[1 093] badum þersum londum uar uiðr hueitinu gefinn. ok i konungsins fehirdzlu nidr leggiaz ok geymaz. 15 Enn þann tima sem folkit hindradi kaupeyri[1 094] i moti kostinum. þa kom allr Egiptalandz lydr [fyrir Joseph[1 095] ok sagdi sua. Faa oss fædzlur nockurar. edr fyrir huern skylld skulum uęr þi helldr deyia af sullti.[1 096] sua at þu seair upp aa at kaupeyrinn[1 097] hindri. 16 Hann suaradi. Ef þer hafit eigi annat uerd edr kaupeyri moti kostinum at gefa. þa rekit higat allan busmala ydarn. ok gef ek ydr þar fyrir fædzlu[1 098] at sinni. 17 Ok sem þat uar gert. þa gaf hann þeim hueiti moti hestum ok saudum. yxnum ok ausnum. lifdu þeir uidr hann hialpar atstudning sem þeir fengu þar i mot af honum aa þi aari.

18 A næsta aari eptir komu þeir enn fyrir hann ok sogdu sua. Eigi faam uar lengr leynt uárn herra[1 099] konunginn. at nu er i kost genginn allr uarr kaupeyrir[1 100] ok busmali. ok sealfum þer er þat kunnigt. at uęr hỏfum ekki uætta eptir utan iardir ok sealfa oss. 19 Erum uęr nu sealfir ok allt uart godz i ydru[1 101] ualldi. kaup oss nu konunginum helldr til þræla ok mansmannan. en uęr deyim sua af sulltinum at þu siair upp aa. Veit oss sidan nockut saad ok frækorn. til þers at iordin leggiz eigi meðr ollu i eydi. at engi finnz edr fæz saa er hana plægi.

20,21 Joseph keypti þa allar þær iardir sem i uaru[1 102] ollu Egiptalandi. þiat huerr sem einn vard um sidir sakir yfiruættis hallæriss at selia sinar fasta[1 103] eignir. 22 Kom hann sua aullum fasta[1 104] eignum undir konungdominn ok þar medr ollu landzfolkinu milli yztu endimarka allz Egipti. utan eigi kennimanna iardir. hueriar er konungarnir hofdu þeim adr[1 105] ueittar. ok fyrir þann skylld annan at þeim uar skipadr setningr[1 106] af almenniligum kornhlodum sér til kostar. þa urdu þeir ecki þrỏngdir edr þuingadir til at selia sinar iardir.[1 107]

23 Enn sua sem eigi uar langt hallæriss[1 108] eptir. taladi Joseph til folksins. Þer sialfir uitit þat uel. at allir þer bædi medr busmỏlum ok ǫllum ydrum eignum ok iordum erut [i konungsins eign ok[1 109] ualldi. 24 See nu ueitir ek ydr aptr allar iardirnar ok busmalann. ok þar med fær ek ydr saadkorn. þa skulut þer alla Egiptalandz iord plægia ok uinna ok saa[1 110] akra. sua at þer megit sem mestan uinning ok áuỏxt [faa ok[1 111] þar af taka. ok fá konunginum hinn .vta. part af aullum aauextinum. enn hina .iiii. lofar ek ydr allt saman til saads ok atuinnu sialfum ydr. bỏrnum ydrum ok ǫdru þi folki sem ydr til heyrir. 25 Þeir suorudu. J[1 112] þinu ualldi er uár hialp ok heilsa herra. Liti gud ok þi[1 113] miskunnaraugum[1 114] til uár. þa munum uęr glaðliga konunginum þiona. 26 Fra þeim tima hefir iafnliga konunginum lokiz hinn .vti. partr allz aauaxtar aa aullu Egiptalandi allt til þersa dags. eptir þi sem Joseph gordi þa rad fyrir ok nu uar fra sagt. utan kennimanna iardir uaru iafnan frealsar ok lidugar af allri konungsins krỏf ok skilmála. enn um allar adrar uar þat endiliga sua sem med æfinligu lỏgmaali sett ok stadfest.

27 Jsrael bygdi aa fyrr sogdu landi Gersen ok eignadiz þat. aukadiz [hann þa[1 115] storliga[1 116] miok ok hans afkęmi. 28 ok lifdi þar .xvii. áár. urðu sua hans lifdagar allir saman[1 117] .c. tirætt .xl. ok .vii. aar. 29 Enn sua sem hann fann at hans daudadagr nalgadiz. þa let hann kalla ser son sinn Joseph. ok taladi sua til hans. Sua framt sem ek hefir giptu ok gęfu fundit ok fengit i þinu augliti. bidr ek at þu leggir þina hand[1 118] aa mitt lær. iatandi mer þeirri miskunn medr sannindum ok einfalldleik. at þu skallt eigi iarda mik her aa Egiptalandi. 30 flyt mik[1 119] hedan i brott af þessu landi ok iarda mik i þeim[1 120] stad sem feðr uarir[1 121] eru iarðadir adr. Bad hann fyrir þann skylld þersa. at hinum fyrrum heilagum hofudfedrum uar mikil fyst aa at uera i þeirri iordu greptir. i hverri er þeir uissu fyrir at guds son mundi[1 122] upp risa. til þers at þeir mætti þa þar medr sealfum honum upp risa. [Hann sagði honum fra þui. huar moðir hans Rachel uar iarðat uiðr fyrr nefnda borg Bethleem eðr Effraym. sua sem hann var á vaartima i ueginum af Mesopotamia. sem afsakandi sik vm þat. er hann hafði eigi þar hana iarðat sem hann beiddiz at uera grafinn.[1 123] Er milli þers stadar sem hann ok allir þeir fedgar med Abraham eru iardadir ok Abrahamium er kallaðr .xxx. milna ok þers stadar sem uars herra[1 124] likamr uar iarðadr[1 125] ok Caluaria uar kalladr. 31 Joseph iatadi þi medr suardaga. sem faðir hans beiddi. Eptir þat sneriz Jsrael upp til hỏfdalagsins. er til austrs horfdi. ok dyrkadi gud drottin.


Af Jacob ok Joseph syni hans

Nockuru sidarr uar Joseph sagt. at fadir hans hafdi fengit mikinn siukdom.[1 126] For hann þa medr .ii. sunum sinum Effraim ok Manase at finna hann. 2 Ok sem Jacob uar sagt. at Joseph sun hans uar kominn. þa uar þilikt sem hann styrktiz þegar i stad. ok settiz upp i sænginni. 3,4 En sua sem Joseph kom inn i herbergit til hans. ok hann sa syni hans .ii. ok þo ekki miok giorla. þa spurdi hann huerir þeir uæri. Joseph svaradi. Synir minir eru þeir fadir minn. þeir sem gud gaf mer i þersu landi.

5 Þersir .ii. synir þinir at eins sagði Jacob. skulu mer teliaz ok takaz i [suna stadi[1 127] undir samri grein sem Ruben ok Simeon. sem þer[1 128] fædduz fyrr aa Egiptalandi enn ek kęmi higat til. Sem hann segdi. at þaleidis mundi[1 129] huarr þeirra[1 130] fullgera sina kynkuisl. sem hverr eiginligra sealfs hans suna. 6-9 Enn allir aðrir þinir synir. þeir[1 131] sem þu getr at eiga. skulu kallaz ok teliaz undir sealfra sinna brædra [nafni i sinum[1 132] eignum ok ættum. eptir þi sem þeir eru bornir[1 133] til. Ok leid þa[1 134] til min sagdi Jacob. at ek blezi[1 135] þeim.

10-12 Maðrinn gerdiz þa ekki miok glauggskygn[1 136] fyrir elli sakir. Hann mintiz vid þa bada ok fadmadi þa. talandi þa[1 137] til sunar sins Josephs. Þi sidr er ek nu suikinn edr afsuiptr þinni[1 138] asionu. at þar med syndi gud mer þitt kyn ok afkuęmi.

13 Lutti Joseph þa litillatliga allt nidr til iardar. er hann tok sueinana af fadmi feðr sinum.[1 139] bidiandi hann sua meðr uegsemð at hann blezadi þeim. 14 skipandi Effraim son sinn honum til uinstri handar enn Manasen til hinnar hægri. Enn Jacob cancelleradi sua sinar hendr af heilags anda uitran. at hann lagdi sina høgri[1 140] hand[1 141] yfir hofud Effraim. þers sem yngri uar þeirra brædra. en hina uinstri yfir Manasen er frumgetinn uar. Blezaði[1 142] badum þeim. eptir þat er hann hafdi sinum hỏndum umuendat sem hann uilldi. 15,16 ok sagdi sua.

Sa hinn sami gud fedra uarra.
sem mik hefir fætt fra minum barndomi
allt til þersa dags ok frialsat mik af aullum illum lutum.
blezi[1 143] sueinn þersa.
Se mitt nafn ok fedra minna nỏfn [Abraham ok Ysaach[1 144]
yfir þeim nefnt ok kallat.
ok uaxi þeir ok auaxtiz medr miklum afkuęmiss fiolda i uerolldinni.

17 Joseph tok þi nockut sua þungliga. er fadir hans hafdi[1 145] sina hægri hand yfir hofud Effraim. Þreif hann þa til[1 146] handarinnar ok uilldi letta henni brott af hans hỏfdi ok yfir Manasen. 18 ok sem þat uard eigi gort. taladi hann til fedr sins. Eigi byriar at þu gorir sua. fadir minn. þiat Manases er frumgetinn. legg helldr fyrir [þann skylld[1 147] þina hægri hand yfir hans hỏfud. 19 Hann nitadi[1 148] þi ok svaradi. Ek ueit sun minn. at af þessum man ok margr lydr fædaz ok fiolgaz. enn þo man hans hinn yngri brodir honum meira haattar uerda. þiat hans kyn ok afkuęmi man til mikilla þioda aukaz ok aauaxtaz.[1 149] Fylldiz þetta ok framm kom yfir[1 150] Jeroboam konungi þeim sem af Effraims ætt uar kominn. huerr er fyrstr rikti yfir .x. Jsraels ættum. 20 Taladi hann þa enn til Effraym.

J þer man Jsraels ætt blezad uerda.
ok þersi maalshaattr ok ordzkuiðr[1 151] eptir hafdr.
Gỏri gud drottinn sua uid þik sem medr Effraim ok Manasen.

Skipadi hann þa ok setti Effraim framm fyrir Manasen.

21 Sidan taladi hann til Josephs. Se nu man ek deyia. en gud sealfr man medr ydr uera. ok hann man ydr aptr leida til yduars landz ok faudurleifdar. 22 ok af þi gef ek þer umframm adra brødr þina þann part af Sichima. sem ek uann ok sotta medr minu suerdi ok boga af hand[1 152] ok ualldi Amorrei.


Fra þui er Jacob blezaði sonum sinum

Eptir þat sem nu uar fra sagt kalladi Jacob til sin alla sunu sina. ok taladi sua til þeirra. Komit allir samt hegat til min. ek man tia ydr ok fyrir segia þa luti sem a hinum efztum ok siðarstum dỏgum manu frammkoma.[1 153]

2 Komit higat ok heyrit mik Jacob.
heyrit fỏdur yduarn Jsrael.
3 Þu Ruben minn son frumgetinn ok minn sterkleiki.
þiat þik gat ek at eiga aa hinum gilldazta minum alldri.
uerandi upphaf minnar angistar ok umhyggia[1 154] vid mina sonu.
þu hefdir aatt sakir frumburðarins at uera fremztr i fegiỏfum
ok æztr i allri sæmd ok yfirlæti.
4 Enn fyrir þa sauk at þu framm flautz[1 155]
ok ut helltiz þaleiðiss til herfiligrar lostnsemdar.
sem þat uatn er sakir æsiligs uaxtar gengr or sinum farueg.
þann tima sem þu komt i suefnklefa þins fỏður saurgandi
ok suiuirdandi sealfs hans sæng.
[þa mant þu ekki þann avoxt eðr framgang fa.[1 156]

5 Simeon ok Leui brøðrnir uaru bardagagiỏrn

ok ufridsỏm ranglætiss ker edr herbergi.
fyrir þa sauk at þeir drapu Sichimitas
ok grofu murinn eptir sealfra sinna uilia.
6 Komi alldregi min aund ne[1 157] aluara vid þeirra raad.[1 158]
ok eigi verdi min dyrð[1 159]
medr þeirra sueit ok samhelldi.
7 Þeirra grimd[1 160] er bỏluad sagdi[1 161] hann.
þiat hon er miok þralynd.
ok aa saumu leið[1 162] er þeirra reidi.
þiat hon er hỏrd ok miskunnarlaus.
8 Brødr þinir munu lofa þik Juda.
þinar hendr munu standa ok starfa upp aa þinna uuina haals ok suira.
ok þins fedr synir munu þik uegsama ok þer uirðing ueita.
9 A þann haatt sottir þu son minn
ok upp gekkt eptir brádinni ok[1 163] herfanginu
sem nockurr leonshuelpr. Enn þa er þv huilldiz.
lagdiz þu nidr sua sem[1 164] hans kuendyr lena.[1 165]
Ok huerr man hann uekia edr upp reisa.
10 Eigi man rikissuỏndrinn brott takaz af Juda.
ok engum mun helldr hertoginn af hans lærum ok ættlegg.
þar til er sa kemr sem sendr man vera.
11 Sa hinn sami man uera [biðandi þiodanna heilsa.[1 166]
bindandi son minn uidr uingard sinn[1 167] ungan eyk
ok uidr uinuid sealfs sins ausnu.
Sinn stola man hann i uini lita ok lauga.
enn mỏttul sinn i uinbers bloði.
12 Fagrligri ok uænni ero hans augu enn nockut uin.
ok hans tenn eru huitari ok biartari enn [nỏckurs konar[1 168] miolk.
13 A siofar strỏndu ok uidr skipa lending edr uppsáát
man Zabulon byggia ok nalgaz
sua allt til[1 169] Sydonem.
Ma þersor ord uel eptir þi sem letrit liodar af Zabulons ætt skilia.
þiat hon eignadiz siobygdir.
14 Ysachar[1 170] sterkr asni
huilandi sik ok liggiandi vid landamæri
sá at huilldin uar god ok at iỏrdin uar hardla freo ok god.
15 Enn þat fylgir.
at hann saa at iỏrdin uar hardla god ok freo.
[enn þat sidarst.[1 171] at hann setti sina ỏxl
ok herdar undir byrdar. at hann þionadi ok sinnadi skỏttum.
16 Dan man døma sinn lyð.
sua sem ỏnnur Jsraels ætt.
17 Verdi Dan hỏggormr i ueginum ok aa stiginum.
bitandi sua hestzins hófa.
at sa falli aa bak aptr sem [aa honum[1 172] sitr.
18 Allt at eins man ek[1 173] þitt hialprad bida drottinn minn.
19 Gáth[1 174] man suerdi gyrdr
edr léttbuinn beriaz fyrir hans skylld.
ok hann sealfr man um bakit aptr suerdi gyrdaz.
20 Asser er feitr hleifr ok feit fæzla.
ok konungum man hann krasir ueita.
21 Neptalim er utsendr hiỏrtr [ok gefandi fegrðar[1 175] malsenda.
22 Son minn Joseph er uaxandi ok uænn i asionu.
Vaxandi uar hann eigi at eins af[1 176] tign
ok krapti utan ok[1 177] iafnuel af .ii. paurtum
meðr[1 178] Jsraels ęttum.[1 179]
Dætrnar sagdi Jacob. þat eru iungfrur ok annat kuendi.
runnu ok reikadu um murinn.
23 Snarpa ok skarpa deilu gordu þeir honum
medr þeim aufundar skeytum sem þeir hỏfdu.
24 Þadan steig ok ut gekk Jsraels steinn ok hirdir.
edr sua sem ebreskir men segia.
at þadan gekk ut hirdaligr[1 180] steinn.
25 Gud þins fedr[1 181]
man þinn hialpari ok fulltingiari uera.
ok almattigr gud [man þik meðr himinsins blezanum ofan at bleza
enn neðan at meðr vndirdiupsins[1 182] blezanum.
medr kuidarins ok briostanna blezanum man hann [bleza þik.[1 183]
26 Blezanir þins fodur styrktuz
ok stadfestuz medr blezanum hans fedra.
þar til er fyst ok girnd æuinligra halsa man framm koma.
Man Joseph blezaðr uerda sem ek hefir bedit.
þar til er hans ætt ok Jsraels folk
man um fagnandi haalsa áá hit fyrirheitna land inn ganga.
Ok þersar allar blezanir uerdi yfir ok i Josephs [hofði ok i huirfli[1 184] Nazarei.
þat er i huirfli hans heilags milli sinna brødra.
27 Beniamin uerandi skiæðr uargr man um morgininn þat eta.
sem rænt er ok rifsat.
enn at kuelldi man hann ránfenginu medr odrum skipta.

28 Þersa luti sem nu var fra sagt taladi Jsrael[1 185] fyrir sunum sinum. ok blezadi þeim sérhuerium medr sinum eiginligum blezanum. eigi sua at hann segdi þeim aullum ok sérhuerium goda luti. sem heyraz matti. utan helldr[1 186] at hann blezadi morgum ok meira luta af þeim. enn hann taladi uel ok spádomliga af ollum þeim ok þeirra afkuęmi. sem fyrr uar sagt.

29 Eptir fyrr sagða luti taladi Jacob sua til sona sinna. [Þat sér ek at ek lidr[1 187] framm eptir forlỏgum mins folks ok forellris. ok fyrir þi biðr ek ok byðr. at þer grafit mik ok iardit hia minum fedrum[1 188] i þeim tuifallda helli. sem i Effrons akri er aa Chanaanslandi moti borginni Mambre. 30-32 huern er fỏdur fadir minn Abraham keypti medr akrinum ok einginni af þeim sama Effron[1 189] ser ok sinum ættmonnum til æfinligs graptar. þar sem hann er iardadr ok hans husfru Sára. Ysaach med sinni husfru Rebecche. þar liggr ok min husfru Lya.

33 Ok sem hann hafði þersa luti ok þann fleira bodskap ok heilræði fyrir þeim talat sem honum likadi. þa lagdi hann sina fætr upp i sængina ok andadiz. ok for sua þann sama ueg um daudans dyrr eptir sinum forlỏgum. sem hans folk ok forellrismenn hofdu fyrir honum farit.

Af andlaati Jacob ok likferð hans i Ebron

Ok sem Joseph sa þat. þa lagdiz hann nidr yfir hans likam ok [hans aasianu[1 190] ok kysti hann gratandi. 2 Sidan bauð[1 191] Joseph hinum beztum[1 192] læknum af[1 193] ollum sinum sueinum[1 194] ok þionostumonnum. at þeir skylldu smyria hans likam med aromatibus ok odrum þeim iurtum ok smyrslum sem til uáru. 3 Þeir gerdu sua sem hann baud. ok sua uarðueittu Egiptalandz menn hann um .xl. daga.

4-6 Eptir sagdan sytingartimann umlidinn gerði Joseph konunginum Pharaoni kunnigt fyrir sinn[1 195] sendiboda. huat er hann hafði sinum fedr heitit fastmælum eptir hans bodskap [ok bỏnarstad[1 196] af flutninginum ok greptinum iátat.

7 Ok sem hann hafdi [harðla gott ok bliðt orlof af konunginum[1 197] fengit at fara ok flytia sinn fedr aa Chanaansland medr þiliku[1 198] fylgi ok fỏruneyti sem hann sealfr uilldi. sua þo at hann kięmi þegar aptr sem þat uæri gort. 8 þa for hann ok [með honum breðr hans ok[1 199] allir hinir fremztu ok hinir burðuguztu Egiptalandz menn heimolligir af konungsins hall ok herbergi. 9 fluttu þeir medr ser likam Jacobs hafandi mart fỏruneyti ok miok ualit. hesta marga medr kerrum ok uỏgnum.

10,11 Enn fyrir þann skylld at þeir ottaduz ufrid af landzmonnum. þa sneruz[1 200] þeir brott af [almennings ueg.[1 201] komandi framm aa sandi þeim sem liggr uid aana Jordan. er kalladr er Odady. huar er ebreskr lydr murrandi[1 202] sidan[1 203] ok moti gudi kięrandi eyddiz ok fyrirforz af gudligum elldi. Gerdu þa enn stadfastliga[1 204] hans likferd af nyiu ok syttu hann þar mikilliga .vii. daga. huar af er innbornir[1 205] menn þar tỏludu sin i milli. at þersi grátr ok sut uar mikil meðr[1 206] hinum egiptzkum. ok[1 207] fyrir þi kỏlludu þeir þann sama stad sidan Egiptalandz grát. 12,13 Eptir þat gerdu synir Jacobs sua sem hann hafði bodit þeim. at þeir fluttu hann aa Chanaansland i Ebron ok grofu hann i fyrr sỏgdum Effrons helli. 14 ok for Joseph sidan heim aptr aa Egiptaland medr brødrum sinum ok odru sinu fylgi ok fỏruneyti.

15,16 Eptir þat er Jacob uar allr. ottaduz brødr hans[1 208] Josephs. at hann mundi[1 209] minnaz aa þær miklu meingerdir ok hatr. sem þeir hỏfdu fyrri tima vidr hann haft. ok tolodu leyniliga sin i milli. at hann mundi þa liettliga giallda þeim ok ombuna liku likt eptir þeirra tilskylldan.[1 210] Gengu siðan fyrir hann ok sỏgdu sua. 17 Fadir uárr[1 211] baud oss adr hann andadizst. at huerr várr brøðra[1 212] skylldi þersor ord edr þersum lik til þin tala. þann tima sem hann uęri allr. Ek bidr þik. at þu minniz eigi aa þann gløp ok illgỏrdir sem brødr þinir gerdu þer i mot. Nu bidium uęr þik senniliga. at þu fyrirlaatir oss þionostumonnum þinum[1 213] þersi ranglætissuerk ok illgerdir. Joseph komz uid sua at hann táradiz. er hann heyrdi þersi ord þeirra.

18 Gengu brødr hans þa nærr meirr honum. neigdu honum ok lutu[1 214] allt nidr at iorðu sua segiandi. Þinir þrælar ok þionostumenn erum uęr. 19 Hann svaradi þeim þa. Hirdit eigi þer at ottaz. mundim uęr nockut mega nita edr moti gỏra gudz uilia. 20 þer hugsadut mer illt. enn gud uendi þi sua ok sneri fyrir þa grein til gods. at hann uilldi mik hefia ok heidra eptir þi sem nu siait þer. ok at ek skyllda landzfolkinu ok mỏrgum ỏdrum lydum hialp ok heilsu uinna. 21 Hirdit eigi þer at ottaz. ek skal ydr kostinn gefa ok fæda bædi bỏrn yd(u)r ok eigi sidr sealfa ydr. Her medr huggadi hann þa margfalldliga medr mỏrgum blidum ordum ok fỏgrum fortỏlum.

22,23 Joseph uard sua gamall madr. at hann sa sunu Effrayms[1 215] allt til [hinnar þridiu kynkuislar.[1 216] Afspringi Mathir sunar Manasen uard ok mart um Josephs daga. sua at hann saa þat allt.

24,25 Nu at þersum lutum aullum sua fylldum ok frammkomnum. taladi Joseph[1 217] til brædra sinna ok frænda. Af þi at gud man uitia yduar. eptir þat sem ek em allr. ok aptr leida[1 218] til þers sama landz. sem hann hafði[1 219] adr suarit fedrum uárum Abraham. Ysaach ok Jacob. þa berit bein min brott[1 220] hedan medr ydr. þangat sem þer farit ok ilendiz. Eptir þat sem hann hafdi her um sært þa. ok þeir hǫfdu ueitt honum þar til[1 221] þilik fastmæli sem[1 222] honum likadi. 26 þa andaðiz Joseph sua sem hann hafdi .c. aara tirætt ok .x. aar. Var hans likami þa fyrst smurðr med aromatibus ok þar[1 223] hirdr ok nidr settr i Egipto.




Fotnoter

  1. þa tilf. B
  2. [þurrlendi, B
  3. blomganda, B
  4. sua tilf. B
  5. hefði, B
  6. saal. B; kukuendi, A
  7. i stað, B
  8. eignu, B
  9. eigins B, Fragm.
  10. her end. Fragm. I
  11. saal. B; kuikendum, A
  12. lifandis, B
  13. at, B
  14. ok, B
  15. saal. B; lifandis, A
  16. [uppspretta ęðr eðr, B
  17. r. f. skapaðr
  18. r. f. þau
  19. lifandi, B
  20. saal. B; uti, A
  21. beriz, B
  22. saal. ogs. B; aa 225
  23. [lif Adams, B
  24. [saal. B; sua, A
  25. Kayn, B
  26. við borgina, B
  27. felaz, B
  28. yfirdylia, B
  29. [þat skylldi af ǫllum sieð vera ok vitat, B
  30. tilf. B
  31. saal. B; til, A
  32. saal. B; segdi, A
  33. hegnat, B
  34. rettet for .cc.
  35. eiginkuenna, B
  36. allan, B
  37. lifsandi, B
  38. enn tilf. B
  39. mgl. B
  40. [einn, B
  41. uiði, B
  42. hins hęsta, B
  43. [tilf. B
  44. [deyði ok drepi, B
  45. likamlegre tilf. B
  46. tuenne, B
  47. [tuenna ok tuenna, B
  48. tilf. B
  49. [.vii. karlkyns ok .vii. kuenkyns, B
  50. saal. B; ok, A
  51. þeirri tilf. B
  52. eptir þi tilf. B
  53. styrk ok tilf. B
  54. meðr ǫllu sinu kyni tilf. B
  55. ok hennar asynd tilf. B
  56. .xii., B
  57. ęsingu, B
  58. [saal. B; maattu þa, A
  59. hueruitna tilf. B
  60. saal. B; .v., A
  61. saal. B; .v., A
  62. guðsdrottins boðorðz ok, B
  63. friofiz, B
  64. tilf. B
  65. mgl.
  66. [giarna til allra(!), B
  67. geymaz, B
  68. tilf. B
  69. gefnir i valld, B
  70. [tilf. B
  71. [kafnat hefir eðr suidda vordit, B
  72. [tilf. B
  73. synaz, B
  74. ekki vanr, B
  75. skaalkheið, B
  76. Suphene, B
  77. [annarr, B
  78. [velli edr slettlendi, B
  79. griotmiǫl, B
  80. laata, B
  81. vatn, B
  82. steina, B
  83. tilf. B
  84. Seruch, B
  85. saal. B; son, A
  86. sinum ok at hans, B
  87. [en aðra Nachor þeirra fyrr nefnda broðurdottur sina Melcham. voru þęr baaðar dættr Arams ok systr Lothz sem fyrr var saght, B
  88. við bonda sinum Abram tilf. B
  89. kolluðu, B
  90. ok settu þar sina bygd(!) tilf. B
  91. haalfaattręðr, B
  92. mgl. B
  93. uerða, B
  94. ok tilf. B
  95. fyrrnefndu tilf. B
  96. saal. B; Pentapolis heit pentapo, A
  97. saal. B; stad, A
  98. [tilf. B
  99. mundi, B
  100. husfrur, B
  101. gera ok tilf. B
  102. [aflaðiz honum ok aukaðiz, B
  103. ganganda fe, B
  104. [tilf. B
  105. ek tilf. B
  106. [Vilir þu helldr ganga, B
  107. [tilf. B
  108. þann, B
  109. Amraphael, B
  110. þa, B
  111. ok, B
  112. tilf. B
  113. eign, B
  114. tilf. B
  115. kallaði, B
  116. [tilf. B
  117. [þinar hendr, B
  118. guðs, B
  119. undirklęði, B
  120. mgl. B
  121. ret. for Ef ek
  122. sundrat a, B
  123. [hvarr a moti, B
  124. guðs, B
  125. setiaz, B
  126. i tilf. B
  127. ǫll ętt, B
  128. saal. B; fyrirheit, A
  129. her beg. Fragm. II.
  130. hans tilf. B, Fragm.
  131. husfru, B, Fragm.
  132. tiðiss, B; tiðs, Fragm.
  133. er tilf. B, ikke Fragm.
  134. [mgl. B, Fragm.
  135. þa tilf. B
  136. [saal. ogs. B; villtz Fragm.
  137. viðr, B
  138. guð, B
  139. neyð, B
  140. saal. B; man, A
  141. heim, B, Fragm.
  142. [eptir þeim, B
  143. henni(!), B
  144. Baraak, B
  145. saal. B; han, A
  146. saal. B; sambandi, A
  147. huert, B
  148. vmhergis, B
  149. hvert sem eitt sveinbarn meðr yðr skal taka skurðarskirn tilf. B
  150. her end. Fragm. II.
  151. [mansmaðr sem hann hefir, B
  152. deghi eðr tilf. B
  153. saal. B; man banbært, A
  154. ęfenleght, B
  155. meðr tilf. B
  156. [auka ok verða, B
  157. [tilf. B
  158. þa tilf. B
  159. vikut, B
  160. [faa ser .iii. similiu brauðleifa, B
  161. til þin tilf. B
  162. [mgl. B
  163. miok tilf. B
  164. allt at eins tilf. B
  165. þessum orðum meðr, B
  166. munaðarlifi, B
  167. storlegans, B
  168. muni, B
  169. torvellikt, B
  170. tilf. B
  171. helldr tilf. B
  172. mikillegha, B
  173. saal. B; ebreskum, A
  174. at, B
  175. [þar, B
  176. [saal. B; eigi fyrirláta þann, A
  177. [tilf. B
  178. lengr, B
  179. [Hann svaradi. Ecki slag man ek þar ueita. ef þar finnaz .xxx. rettletra manna, tilf. her A
  180. saal. B; Sodmam mam, A
  181. framm tilf. B
  182. lutti, B
  183. [a strętvm vilia, B
  184. hans tilf. B
  185. [i stað, B
  186. karlmenn, B
  187. hegat, B
  188. giǫrum, B
  189. saal. B; hinn, A
  190. saal. B; hon, A
  191. tilf. B
  192. þess haattar tal ok, B
  193. [ok dualsamr, B
  194. fyrirfariz, B
  195. svaraði, B
  196. ok flyia tilf. B
  197. [tilf. B
  198. var umvergis, B
  199. saal. B; upp, A
  200. saal. B; skylldu, A
  201. nǫkkut tilf. B
  202. ok endrbęta tilf. B
  203. kenna, B
  204. tilf. B
  205. .ii. nętr tilf. B
  206. þa leiði(!), B
  207. [Palestine sem, B
  208. meirr fyrir ręzlu sakir tilf. B
  209. [let hana taka, B
  210. merkiaz, B
  211. saal.B; tiræð, A
  212. saal. B; hiarta, A
  213. hann af guði, B
  214. [þer misgort til þess, B
  215. yfir, B
  216. ottiz, B
  217. husfru, B
  218. þionostukonur, B
  219. klokligr skalkeiðr, B
  220. þa tilf. B
  221. þa tilf. B
  222. skurðar, B
  223. eðr hugsa tilf. B
  224. fyrsta, B
  225. baaðer samt tilf. B
  226. er, B
  227. tillǫgu, B
  228. afspringi, B
  229. [einn legel meðr vatn, B
  230. miǫk tilf. B
  231. þi, B
  232. at, B
  233. mgl. B
  234. at, B
  235. Nabaioth, B
  236. eðr eyðimǫrk tilf. B
  237. af, B
  238. Abrahams, B
  239. ek ser at tilf. B
  240. afkięmi, B
  241. feddiz, B
  242. mgl. B
  243. þess er tilf. B
  244. [mgl. B
  245. meðr fornfęring tilf. B
  246. saal. B; helldr, A
  247. sinn tilf. B
  248. [sia ser, B
  249. let, B
  250. meðr annarri hendi tilf. B
  251. til grandz, B
  252. [þa var offraðr, B
  253. saal. B; suer, A
  254. eingetnum tilf. B
  255. [tilf. B
  256. sidan, B
  257. I Margen af B er tilskrevet med en Haand fra Slutn. af 15 Aarhundrede: ciclus ad uikt fiordi partur gyllenis. þat er .vi. lybisker skillingar
  258. henni, B
  259. [mgl. B
  260. her end. Fragm. III.
  261. iarða, B
  262. fyrr, B
  263. hinn, B
  264. [tilf. B
  265. syst tilf. B
  266. uerða, B
  267. saal. B; iorð, A
  268. storlegans, B
  269. hvila sik, B
  270. vill, B
  271. ok, B
  272. meðr, B
  273. ek, B
  274. hefdi, B
  275. fagrferðugazta, B
  276. sagði hon tilf. B
  277. ok tilheyriligh tilf. B
  278. þar tilf. B
  279. mins herra tilf. B
  280. tilf. B
  281. systur sinnar tilf. B
  282. storlegans, B
  283. á rettan vegh tilf. B
  284. [hveria leið, B
  285. [langan tima á, B
  286. [suaradi hon sua, B
  287. ok giaforði tilf. B
  288. þerna, B
  289. Ysaach tilf. B
  290. eigin tilf. B
  291. signaði, B
  292. .xxx. ok .vii. tilf. B
  293. myndi, B
  294. [ǫðrum igegn, B
  295. lifandi(!), B
  296. ok hon kunni tilf. B
  297. segiandi, B
  298. tuennra, B
  299. tilf. B
  300. tillæti, B
  301. [sua sem timi kom at, B
  302. [fęddiz, B
  303. saal. B; klædi, A
  304. broður, B
  305. sextugr, B
  306. xv, B
  307. var sagt, B
  308. at, B
  309. framarr, B
  310. broðer hans tilf. B
  311. storlegans, B
  312. saal. B; sagdi, A
  313. [nu matgiǫra mer, B
  314. [tilf. B
  315. frumburðerner, B
  316. bęði, B
  317. sinni sǫk ok, B
  318. þeirra tilf. B
  319. mgl. B
  320. a, B
  321. ǫrlendz, B
  322. [saal. B; til heimsins stiornar. ok af, A
  323. [tilf. B
  324. Palestine, B
  325. saal. B; landmenn, A
  326. sǫk, B
  327. þar um tilf. B
  328. husfru, B
  329. hinu, B
  330. storligans, B
  331. vǫlldugari, B
  332. beckiarrans eðr for, B
  333. [hinum sǫmum, B
  334. landzmenn, B
  335. kallzaðu, B
  336. gagnstadligan, B
  337. tilf. B
  338. fiǫlga, B
  339. Ocbozath, B
  340. [þeir suǫruðu, B
  341. [saal. B; agirntumz ok, A
  342. brunnian, B
  343. af tilf. B
  344. brunnr tilf. B
  345. strangar, B
  346. sagði hann tilf. B
  347. [kemr. þa, B
  348. ǫrfamęl, B
  349. [saal. B; fyrri gudi, A
  350. sva tilf. B
  351. vaarri, B
  352. [þersa rettu, B
  353. ottumz, B
  354. [hafa viliat, B
  355. [tilf. B
  356. Matbyggi, B
  357. rettu, B
  358. [honum likaði, B
  359. tal Jacobs, B
  360. [hendrnar eru hendr Esau, B
  361. [Siðan blezaði Ysaach, B
  362. rettu, B
  363. buið, B
  364. saal. B; þik, A
  365. saal. B; þioni, A
  366. ok yfirmaðr tilf. B.
  367. uerða, B
  368. leið tilf. B
  369. neppilega, B
  370. fangit, B
  371. mgl. B
  372. [saal. ogs. B; maaske bỏr der læses: þeim aagistar ekka
  373. ok tilf. B
  374. varðveitir, B
  375. [hann nu, B
  376. [tilf. B
  377. mer, B
  378. honum, B
  379. illum, B
  380. [tilf. B
  381. [meðr sialfum sier. Dauðadagr fǫður mins man, B
  382. sua, B
  383. heitr, B
  384. [mgl. B
  385. [eptir þer, B
  386. [einn dagh, B
  387. [saal. B; dætrum, A
  388. tilf. B
  389. dęttrum, B
  390. eiginhusfru, B
  391. moðurbroður, B
  392. [tilf. B
  393. meðr, B
  394. sinni ferð tilf. B
  395. kuenna, B
  396. Melec, B
  397. meðr tilf. B
  398. Luza, B
  399. lagu, B
  400. [saal. B; stoð, A
  401. hann tilf. B
  402. [tilf. B
  403. [saal. B; þimok, A
  404. [tilf. B
  405. fyrr, B
  406. vtan, B
  407. reis, B
  408. reisti, B
  409. Hofsamlegrar minningar, B
  410. her beg. Fragm. IV
  411. haatt, B, Fragm.
  412. i nog, B, Fragm.
  413. saal. B, Fragm.; lifanda, A
  414. Aran, B, Fragm.
  415. þa tilf. B, Fragm.
  416. sauðinnn, B, Fragm.
  417. heyrði, B, Fragm.
  418. tilf. B, Fragm.
  419. saal. B, Fragm; fadmaði, A
  420. laðandi, B, Fragm.
  421. [nokkuat til engarrar, B, Fragm.
  422. gefi, B, Fragm.
  423. saal. B, Fragm; monnum, A
  424. lett, B, Fragm.
  425. vm liðin B, Fragm.
  426. [byggiz þa viðr, B, Fragm.
  427. lagit, B, Fragm.
  428. var, B, Fragm.
  429. hann svaraði tilf. B, Fragm.
  430. tilf. B, Fragm.
  431. gefua, B, Fragm.
  432. varð, B, Fragm.
  433. ok fusari. genesis, tilf. B, Fragm.
  434. kięrleik tilf. B, Fragm.
  435. siðan helldr en til hinnar fyrri. þionaði hann, B
  436. her end. Fragm. IV
  437. var, B
  438. fyrirlet, B
  439. meðr, B
  440. [Hun kallaði þenna suein, B
  441. rett. for sumar
  442. husbondi, B
  443. saal. B; styrandi, A
  444. iattar, B
  445. Nu, B
  446. reddiz, B
  447. nǫkkut, B
  448. saal. B; þiks, A
  449. [tilf. B
  450. [saa sveinn fyrir þa sǫk nefndr, B
  451. [þa Lya sua, B
  452. [mgl. B
  453. Dán, B
  454. tilf. B
  455. girndiz, B
  456. mandragoras, B
  457. [fann ok fekk, B
  458. heim tilf. B
  459. bęn, B
  460. [saal. B; fyrir þa grein, A
  461. [þa sǫk, B
  462. mandragoris, B
  463. saal. B; hun, A
  464. brott tilf. B
  465. [kallaði hun þenna svein Joseph, B
  466. giǫr, B
  467. [saal. B; hueria skylld at, A
  468. þa tilf. B
  469. [giptumaðr uerða, B
  470. saal. B; þann fundit, A
  471. [minum hǫndum ok geymslo, B
  472. hingat tilf. B
  473. nu tilf. B
  474. Se, B
  475. saal. ogs. B
  476. [tilf. B
  477. [tilf. B
  478. [er ek hefer at geyma hefuer aliz, B
  479. nǫkkurs haattar, B
  480. min, B
  481. fyrir, B
  482. saal. B; mer, A
  483. maklikt, B
  484. harða tilf. B
  485. saal. B; adra, A
  486. [mgl. B
  487. nalęgri, B
  488. poplis, B
  489. treom, B
  490. part a þeim, B
  491. ella, B
  492. tilf. B
  493. [oll hiǫrðin var, B
  494. einkannlegha, B
  495. sem, B
  496. þa tilf. B
  497. seinbęraztr, B
  498. tilf. B
  499. tilf. B
  500. vielfinni, B
  501. frammi, B
  502. [siðbęrr er, B
  503. talandi, B
  504. [er eðr var, B
  505. ǫllu viðrbragði, B
  506. [til hans, B
  507. [mgl. B
  508. saal. ogs. B
  509. þat(!), B
  510. mik ok tilf. B
  511. saal. B; skipandi, A
  512. alldregin, B
  513. kaup. B
  514. [mislitt vndireldi, B
  515. [tilf. B
  516. saal. B; synaz, A
  517. Rachel ok Lya tilf. B
  518. við, B
  519. af hans husi tilf. B
  520. byggiz, B
  521. mgl. B
  522. landz, B
  523. leynilegha tilf. B
  524. flutti, B
  525. [hafði flyit ok brott farit, B
  526. [safnandi, B
  527. huassliga, B
  528. kom, B
  529. [saal B; sua þu, A
  530. nu afla, B
  531. at, B
  532. guð þin, B
  533. nu, B
  534. fyrir tilf. B
  535. ambaattarinnar huaarrartueggiu, B
  536. [tilf. B
  537. her tilf. B
  538. eðr hafra tilf. B
  539. náátt, B
  540. [þat hefði fyrir staðit at, B
  541. alla tilf. B
  542. hiarðer, B
  543. saal. B; hefir, A
  544. framarr, B
  545. bręðra, B
  546. fręnda, B
  547. steinana, B
  548. steinana tilf. B
  549. [aa vppi, B
  550. gioriz, B
  551. aanauðer, B
  552. hia framm, B
  553. er nu tilf. B
  554. reisi, B
  555. ok vitni tilf. B
  556. meðr, B
  557. eigins tilf. B
  558. þessor, B
  559. kaster, B
  560. skylldi, B
  561. hefði, B
  562. [tilf. B
  563. [saal. B; engilsins fyrirheit, A
  564. yxnum, B
  565. [annars flokksins, B
  566. [saal. B; minn. fadir, A
  567. þik, B
  568. [tilf. B
  569. komu, B
  570. saal. B; fedr, A
  571. [tilf. B
  572. hand, B.
  573. ęgissand, B
  574. ymsum, B
  575. áásauðar, B
  576. þar til tilf. B
  577. burðum, B
  578. þa, B
  579. [þionostumanni þinum, B
  580. [þersar minningar, B
  581. [tilf. B
  582. Manaym tilf. B
  583. alla tilf. B
  584. heyrðu, B
  585. saman, B
  586. aarstrǫndinni, B
  587. tilf. B
  588. saa, B
  589. dagsbrunin, B
  590. rettlegha, B
  591. hafðir, B
  592. miǫk, B
  593. alldregin, B
  594. fęti, B
  595. [skoginn, B
  596. [framm allt, B
  597. [gengr hann, B
  598. þion, B
  599. luttu, B
  600. [saal. B; fyrir Esau, A
  601. at siðaztu, B
  602. [uar þetta, B
  603. hafi, B
  604. ok beðn(!) tilf. B
  605. ferðinni tilf. B
  606. [tilf. B
  607. [tilf. B
  608. qvað, B
  609. setti, B
  610. [saal. B; huern, A
  611. hafi, B
  612. sǫk, B
  613. saal. B; þa, A
  614. fyrr nefndu, B
  615. hiartalegan, B
  616. [sinn feðr Emmor at hann, B
  617. stulku, B
  618. hefðu, B
  619. mgl. B
  620. storlegans, B
  621. þa tilf. B
  622. þeirra, B
  623. erendi, B
  624. gerim, B
  625. samlagh, B
  626. iǫrðin, B
  627. [heimanferð, B
  628. frammi, B
  629. [þer biðit, B
  630. umskurðarskirn, B
  631. saman tala, B
  632. [saal. B; mágar vera, A
  633. beiðt, B
  634. þetta, B
  635. frammi, B
  636. þar, B
  637. vunnin, B
  638. mgl. B
  639. skeinar(!), B
  640. inn tilf. B
  641. mgl. B
  642. tilf. B
  643. mgl. B
  644. [kallaz saman, B
  645. [tilf. B
  646. sua tilf. B
  647. sama tilf. B
  648. [allt sitt, B
  649. [saal. B; hyski, A
  650. utloghum, B
  651. [yðarn, B
  652. [deghi ok þrongningar ok um, B
  653. [tilf. B
  654. mgl. B
  655. tilf. B
  656. i iǫrð tilf. B
  657. Luzam, B
  658. Hierusalem, B
  659. þa, B
  660. mgl. B
  661. tilf. B
  662. þeim, B
  663. [tilf. B
  664. ifra, B
  665. mgl. B
  666. mgl. B
  667. [tilf. B
  668. þa þers, B
  669. [er kallat, B
  670. [saal. B; da fara(!), A
  671. Enn, B
  672. sott, B
  673. skurðarskirn tilf. B
  674. iarðat, B
  675. saal. B; uid, A
  676. [sua sem, B
  677. [tilf. B
  678. [sitt landtialld, B
  679. [heyraz, B
  680. [saal. B; Eru .xii., A
  681. Ysaachs, B
  682. folks, B
  683. fyrri, B
  684. Bosra, B
  685. mgl. B
  686. maatti vel sia, B
  687. Sale, B
  688. þa tilf. B
  689. ok Jobab, B
  690. Bosra, B
  691. var sagt, B
  692. þersor, B
  693. mgl. B
  694. hataðu, B
  695. breðrum, B
  696. likama, B
  697. roopat, B
  698. nǫkkurn tilf. B
  699. lǫst, B
  700. fyrir þat tilf. B
  701. [saal. B; þeir uaru mikilliga, A
  702. mgl. B
  703. Simenonem, B
  704. Bale, B
  705. [haghlegha meðr hand ok naal purtreaðan, B
  706. at, B
  707. tilf. B
  708. tilf. B
  709. saað, B
  710. kueykia, B
  711. þar meðr tilf. B
  712. [langan tima aaðr tilf. B
  713. [veitandi, B
  714. vill eðr hefer, B
  715. manim, B
  716. mgl. B
  717. erendis, B
  718. tilf. B
  719. [enn hann kom, B
  720. mgl. B
  721. draumamaðrinn, B
  722. honum siðan, B
  723. saal. B; stettir, A
  724. þersa tilf. B
  725. frialsa, B
  726. tilf. B
  727. [tilf. B
  728. þa tilf. B
  729. leið tilf. B
  730. [þann hinn vatnlausa pytt eðr iarðdiki or huerri(!) er hann maatti ekki komaz einn saman, B
  731. beiti, B
  732. [ok snęddu, B
  733. saal. B; koma, A
  734. Galaad, B
  735. nęr, B
  736. [saal. B; skrud, A
  737. tilf. B
  738. eðr stetter tilf. B
  739. þi tilf. B
  740. saurga, B
  741. aa honum tilf. B
  742. sua sem tilf. B
  743. ymist, B
  744. tilf. B
  745. sniðandi, B
  746. ok þagnaði tilf. B
  747. kiðlings, B
  748. [Þat er sennilegha sa sami, B
  749. gleypandi, B
  750. lina ok tilf. B
  751. [mgl. B
  752. eðr slekt tilf. B
  753. Selam, B
  754. [tilf. B
  755. [sinni, B
  756. sialfum honum, B
  757. annan, B
  758. skrifaðer, B
  759. lǫghmaali, B
  760. barneignin, B
  761. uskilrekki, B
  762. [baruvǫnar, B
  763. [til er skapadr ok, B
  764. eingi, B
  765. luth tilf. B
  766. Sela, B
  767. [lata eiga ganga, B
  768. þo tilf. B
  769. lata tilf. B
  770. kleðandi, B
  771. leið, B
  772. saal. B; siða, A
  773. Sela, B
  774. puta eðr tilf. B
  775. [noga borgan, B
  776. þaghat, B
  777. hetz, B
  778. [i festarpenning, B
  779. laa, B
  780. mgl. B
  781. mgl. B
  782. [a braut, B
  783. von, B
  784. ok sǫgðu tilf. B
  785. Juda, B
  786. sǫgðu, B
  787. [mgl. B
  788. pantið, B
  789. mgl. B
  790. leið tilf. B
  791. Sele, B
  792. handina, B
  793. nęrkonan, B
  794. silkiþraað, B
  795. handina, B
  796. De scol. hyst. tilf. B
  797. formaðr tilf. B
  798. konungs tilf. B
  799. herberghi, B
  800. yfir, B
  801. þar meðr tilf. B
  802. er tilf. B
  803. mgl. B
  804. viðr, B
  805. [ok i ualld gefit, B
  806. fyrir þi at, B
  807. hann tilf. B
  808. mgl. B
  809. skaut, B
  810. brott ok tilf. B
  811. er, B
  812. er, B
  813. hann tilf. B
  814. [mgl. B
  815. tilf. B
  816. storleghans, B
  817. [þa sǫk, B
  818. mgl. B
  819. uiðr, B
  820. [þetta, B
  821. reiði, B
  822. mgl. B
  823. tilf. B
  824. saal. B; Seg, A
  825. fyrri, B
  826. frammi tilf. B
  827. [vnguiðis sprotar eðr rislur berandi sinn blomstr ok allan avǫxt. ok syndiz mer visirinn vaxa smaam þeim. ok uinberin rǫskuazt eptir þat er þau hǫfðu aaðr blomgaz, B
  828. [keri mins herra konungsins i hendi mer, B
  829. tilf. B
  830. Pharaone, B
  831. ok mer inn kastat tilf. B
  832. coruéér, B
  833. kunnu, B
  834. Giarnari, B
  835. [þriu coruéér, B
  836. nętr, B
  837. minniz, B
  838. hinn tilf. B
  839. sua feitar sem þęr hefði til draps uerit alnar, B
  840. fędduz, B
  841. [gręn gros, B
  842. [fullegar magrar ok, B
  843. [huilikar er, B
  844. mgl. B
  845. mgl. B
  846. tilf. B
  847. þar, B
  848. eingis, B
  849. saal. B; þeirra, A
  850. saal. B; magrð, A
  851. saal. ogs. B
  852. stað, B
  853. saal. B; uissaztu, A
  854. eigi nǫkkurn, B
  855. at, B
  856. bakara meistarenn, B
  857. [vurðu at fullulegri forspáá, B
  858. sueinn þionostumaðr, B
  859. reyndiz, B
  860. [tilf. B
  861. [mgl. B
  862. hǫnd, B
  863. saal. ogs. B
  864. segir, B
  865. talar, B
  866. mgl. B
  867. [vera at, B
  868. verða tilf. B
  869. mǫgru, B
  870. tilf. B
  871. aller tilf. B
  872. frammgengir, B
  873. sem, B
  874. [verða aa ǫllu Egiptalandi, B
  875. akuęði, B
  876. saal. B; laga, A
  877. sialfr tilf. B
  878. skipi, B
  879. ǫllum þeim, B
  880. allan tilf. B
  881. [saal. B; sem allt hueiti er, A
  882. [naað, B
  883. bęum, B
  884. buiz, B
  885. [saal. B; tima ok, A
  886. [til þers tilf. B
  887. [sem konungrinn undirstóóð, B
  888. tilf. B
  889. aa iǫrðinni, B
  890. [þinn lika, B
  891. yfer, B
  892. saal. ogs. B
  893. rikissins, B
  894. upp aa, B
  895. aðra hina beztu tilf. B
  896. skylldi, B
  897. saal. B; lagdi, A
  898. saal. B; séd, A
  899. orlofi, B
  900. tilf. B
  901. konar, B
  902. hans tilf. B
  903. þritugr, B
  904. herad, B
  905. i nóg, B,
  906. eruiðum, B
  907. [tilf. B
  908. fehirði, B
  909. giǫrðiz, B
  910. [þannigh, B
  911. erendis, B
  912. heima tilf. B
  913. veitandi, B
  914. [mgl. B
  915. Ok, B
  916. spęiarar, B
  917. tilf. B
  918. fezlur, B
  919. mgl. B
  920. skoðaðit, B
  921. hugleiddit, B
  922. an, B
  923. spęiarar, B
  924. komner, B
  925. [mgl. B
  926. stǫðum, B
  927. [huiliker eðr huersu sannsǫgler, B
  928. [þilika ok iammikla suna nęgð, B
  929. [iamnarga syni, B
  930. flyti, B
  931. [tilf. B
  932. [þa sǫk at hann vgði ok, B
  933. myndi, B
  934. hegat, B
  935. broður, B
  936. misgiorðum, B
  937. þar vm sua tilf. B
  938. kuǫl, B
  939. [bręðrunum, B
  940. þa tilf. B
  941. bloði, B
  942. hugðu, B
  943. þa tilf. B
  944. kaupeyri, B
  945. asnum, B
  946. af þeim, B
  947. [saal. B; klædseck. ladi(!), A
  948. alla lut sua, B
  949. sem, B
  950. er, B
  951. vili, B
  952. [i brottu, B
  953. a, B
  954. leiða, B
  955. saal. B; Sullt, A
  956. minnzta, B
  957. til tilf. B
  958. meðr skipan tilf. B
  959. þik, B
  960. fær, B
  961. [tilf. B
  962. talit, B
  963. beztum ok tilf. B
  964. [her i, B
  965. kerum, B
  966. giurta(!), B
  967. hafi, B
  968. þers tilf. B
  969. [mgl. B
  970. tilf. B
  971. stivarði, B
  972. alla tilf. B
  973. [tilf. B
  974. þersa hans giǫrð, B
  975. sekkiunum, B
  976. [at ver keyptim, B
  977. sekkanna, B
  978. tilf. B
  979. thesaur, B
  980. [eykiunum fóðr, B
  981. biuggu, B
  982. myndi, B
  983. meðr tilf. B
  984. luttu, B
  985. varð, B
  986. gréét ok tilf. B
  987. [tilf. B
  988. þioðum, B
  989. samt, B
  990. af, B
  991. [mest mętti þeir, B
  992. leggia, B
  993. [saal. B; tima foru þeir brott, A
  994. sua tilf. B
  995. mgl. B
  996. grein, B
  997. sialfr tilf. B
  998. mgl. B
  999. at, B
  1000. [skylldi þat vilia tala, B
  1001. sekkum, B
  1002. sem þer likar. ok meðr, B
  1003. aðrer seeð sykner ok, B
  1004. sua tilf. B
  1005. ok lauk upp tilf. B
  1006. rett ok slett hefiandi sina rannsokn tilf. B
  1007. [þui sem þeirra vani var til, B
  1008. viðr, B
  1009. fyrst, B
  1010. þa, B
  1011. vm, B
  1012. uerim, B
  1013. [þat alldregin, B
  1014. [framarr meirr, B
  1015. eðr þersum likum tilf. B
  1016. við, B
  1017. vorum, B
  1018. einkannlegha tilf. B
  1019. engum mun, B
  1020. [er i for, B
  1021. uitir, B
  1022. [Rachel .ii. syni, B
  1023. honum, B
  1024. brottveru, B
  1025. þat tilf. B
  1026. sua tilf. B
  1027. [þręll vera ok þionn, B
  1028. ęvilegha, B
  1029. [tilf. B
  1030. [orkumaðr, B
  1031. [mgl. B
  1032. tilf. B
  1033. talandi, B
  1034. hans bręðr, B
  1035. ok micklum otta slegner tilf. B
  1036. þui tilf. B
  1037. ęsingu, B
  1038. skylldit, B
  1039. faa, B
  1040. ok forsio tilf. B
  1041. tilf. B
  1042. namunda tilf. B
  1043. [tilf. B
  1044. af þi tilf. B
  1045. [saal. B; baud Joseph, A
  1046. ok ǫllu fręndliði tilf. B
  1047. kiarninn, B
  1048. sagði hann tilf. B
  1049. kosti, B
  1050. [mgl. B
  1051. goðz, B
  1052. tuau, B
  1053. sierhuerium, B
  1054. silfrpenninga, B
  1055. tilf. B
  1056. saal. ogs. B
  1057. voru, B
  1058. [byriaðu sinn ferð. Geymit at þer reiðiz eigi. meðan þer erut i veginvm, B
  1059. tilf. B
  1060. i fyrstu, B
  1061. mektar eðr tilf. B
  1062. þegar tilf. B
  1063. [saal. B; hann(!), A
  1064. byggiz, B
  1065. ok treyst tilf. B
  1066. sina hand, B
  1067. þeim hinum gamla manni, B
  1068. þat, B
  1069. En, B
  1070. tilf. B
  1071. siðan, B
  1072. .vi. hundraðum .vi. þusvndraðum ok .lx. tilf. B
  1073. tilf. B
  1074. sua tilf. B
  1075. moz, B
  1076. hegat tilf. B
  1077. ok, B
  1078. allan sinn smala tilf. B
  1079. eptir, B
  1080. beztu tilf. B
  1081. [uera, B
  1082. enn þat með at, B
  1083. [þar tilf. B
  1084. ok tilf. B
  1085. saal. B; þo, A
  1086. at tilf. B
  1087. sialfum tilf. B
  1088. liðanda tilf. B
  1089. rosar, B
  1090. [mgl. B
  1091. þeirra, B
  1092. þar meðr tilf. B
  1093. aa, B
  1094. kaupeyrinn, B
  1095. [til Josephs, B
  1096. sullt, B
  1097. saal. ogs. B
  1098. fezlur, B
  1099. sialfan tilf. B
  1100. bęði tilf. B
  1101. þinu, B
  1102. beið, B
  1103. saal. ogs. B
  1104. Egiptalandz, B
  1105. gefit ok tilf. B
  1106. saal. B; seningr, A
  1107. eignir, B
  1108. hallęrissens, B
  1109. [konungsins eign ok i sialfs hans, B
  1110. sua, B
  1111. [mgl. B
  1112. Vpp aa, B
  1113. þer, B
  1114. saal. B; miskunnar, A
  1115. saal. B; þat þar, A
  1116. storlegans, B
  1117. iafnsaman, B
  1118. hǫnd, B
  1119. helldr tilf. B
  1120. sama tilf. B
  1121. ok forellrer(!) tilf. B
  1122. myndi, B
  1123. [tilf. B
  1124. lausnara, B
  1125. i tilf. B
  1126. siukleik, B
  1127. [sunar stað, B
  1128. saal. B; þeir, A
  1129. myndi, B
  1130. fremia ok tilf. B
  1131. þa, B
  1132. [saal. B; nỏfnusinum, A
  1133. uorðnir, B
  1134. hegat tilf. B
  1135. bleza, B
  1136. glǫgsynn, B
  1137. sua, B
  1138. sialfs þins, B
  1139. sins, B
  1140. saal. B; høgd, A
  1141. hǫnd, B
  1142. blezandi, B
  1143. ok signi tilf. B
  1144. [Ysaachs ok Abrahams, B
  1145. lagði, B
  1146. þeirrar tilf. B
  1147. [þa sǫk, B
  1148. neitaði, B
  1149. vaxa, B
  1150. meðr, B
  1151. siðan tilf. B
  1152. saal. ogs. B
  1153. frammgenger uerða, B
  1154. vmhyggi, B
  1155. flyttiz, B
  1156. [tilf. B
  1157. ok, B
  1158. ǫnd, B
  1159. saal. B; aund, A
  1160. giǫrð, B
  1161. seghir, B
  1162. tilf. B
  1163. eðr, B
  1164. sialfs tilf. B
  1165. leena, B
  1166. [saal. B; bidiandi þiodanna heilsu, A
  1167. fola tilf. B
  1168. [mgl. B
  1169. tilf. B
  1170. verandi tilf. B
  1171. [ok enn siðarr, B
  1172. [hann, B
  1173. saal. B; hann, A
  1174. Gad, B
  1175. saal. B; gefandi fegrð. ok, A
  1176. i, B
  1177. þar meðr tilf. B
  1178. saal. B; af, A
  1179. saal. B; ætt, A
  1180. hirðligr, B
  1181. eiginlegha tilf. B
  1182. [saal. B; medr heimsins, A
  1183. [þik bleza, B
  1184. [saal. B; huirfli ok i hofdi, A
  1185. Jacob, B
  1186. þat tilf. B
  1187. [þer sieð at ek lið, B
  1188. saal. B; fedr, A
  1189. A tilf.: sem hann keypti
  1190. [aasionu, B
  1191. saal. B; bad, A
  1192. saal. B; hæstum, A
  1193. ok, B
  1194. saal. B; læknum, A
  1195. sina, B
  1196. [mgl. B
  1197. [saal. B; medr fastmælum af konunginum orlof, A
  1198. þuilikt, B
  1199. [tilf. B
  1200. sneru, B
  1201. [rettum almanna uegh, B
  1202. saal. B; muradi, A
  1203. siðarr, B
  1204. festiflega, B
  1205. iambornir, B
  1206. þeim tilf. B
  1207. tilf. B
  1208. mgl. B
  1209. myndi, B
  1210. aastundan, B
  1211. þinn, B
  1212. bręðranna, B
  1213. þins feðr, B
  1214. luttu, B
  1215. sunar sins tilf. B
  1216. [hins þriðia kynkvislar ættleggs, B
  1217. sua tilf. B
  1218. heðan tilf. B
  1219. hefer, B
  1220. saal. B; burt, A
  1221. vm, B
  1222. hann krafði ok tilf. B
  1223. sua, B