Matthæus' Evangelium

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif


Af Bibelen paa norsk-islandsk


Matthæus' Evangelium


1, 20-21 (M. 25). [En er Joseph hafði þetta ráð staðfest með sér, þá kom engill dróttins ok vitraðist hánum í draumi ok mælti svá: Heyrðu Joseph son Daviðs! hirð eigi þú at hræðast at taka Maríam konu þína til þín[1] - - þvíat hón mun son fœða, ok skal sá Jesus heita, þvíat hann sjálfr mun holpinn gera[2] lyð sinn frá syndum þeira.

1, 23 (P. 579). Sé hér, mær mun getandi verða, ok hón mun son fœða[3], [þann er kallaz mun[4] guð með oss.

(P. 533). Mær man kviðug verða ok son bera ok er nafn hans guð með oss.


2, 1-22 (W. 56-57). Jesus Kristr var borinn í Beþleémborg á dögum Herodis konungs. En þá kvámu austrvegskonungar til Jórsala ok spurðu Herodes konung hvar borinn myndi vera konungr Gyðinga: Sám vér stjörnu hans í austri ok fórum at því at göfga hann. Herodes varð hryggr við ok alt folk hans með hánum. Samnaði saman öllum höfðingjum kennimanna ok ritmönnum, frétti þá siðan hvar Kristr munde berask. En þeir sögðu hánum: I Beþleémsborg á Gyðinga-landi, þvíat svá mælti spámaðrinn: Þú Beþleém, jörð Gyðinga, með öllu eigi ertu lítil í höfðingjum gyðinga, þvíat sá hertogi mun af þér koma er styra mun Israel þjóðu. Þá heimti Herodes konungana til máls við sik á laun; grefr at siðan vandvirklega hvenær þeir sæi stjörnuna; sendi þá siðan til Betþlemsborgar, bað þá vandlega frétta at sveininum, en ef ér finnið hann, þá segið ér mér, ok vil ek finna hann ok göfga hann. Nú fara þeir ok sá þegar stjörnuna er þeir kvámu yr borginni. - - Stjarnan fór fyrir þeim unz hón kom yfir þat hús er sveinninn var í. Þeir fögnuðu mjök er þeir sá hana. Ganga siðan í húsit inn, hitta þar sveininn ok móður hans Maríu, falla til jarðar ok lutu hánum, fœrðu hánum siðan góðar gørsemar, þat var gull ok reykelsi ok mirra. En - - vitraðisk engill guðs þeim í draumi ok bað þá aðra leið aptr hverfa en hitta eigi Herodem.

Mattheus 2, 9:
En stjarna sú er þeir höfðu áðr sét, þá fór hón fyrir þeim til þess er hón kom yfir husit þat er sveinninn var í.
(U. 93-94). En á þeiri tið er Herodes var konungr á Jórsalalandi, þá kómu konungar þeir þingat, er mjök váru framvísir, til hans í Jórsalaborg, ok mælti svá: Hvar er sá konungr gyðinga, er nylega er borinn? vér sám stjörnu hans í austri, ok fyrir því kómum vér hingat - - at biðja fyrir oss til hann. En siðan er Herodes heyrði mál þeira, þá úgladdisk hann, ok allir (þeir) - - er með hánum váru. Þá tók hann at samna saman öllum spekingum sínum ok spurði þá át, hvar Kristr skyldi berask láta. En þeir sögðu hánum: I Beþleém mun hann berask láta, svá sem spámaðr hafði mælt: Þú Beþleém mant eigi vera minst í höfuðborgum Gyðingalanz, þvíat í þér man berask láta sá hertogi, er frelsa man alt kristit folk. En siðan kallaði hann konunga leynilega til sín, ok spurði þá át vandlega, á hverri tíð þeir sá stjörnuna, þá er þeir sögðu ífrá. En siðan bauð hann þeim at fara til Beþleém ok mælti svá við þá, at þeir skyldu vandlega spyrja burðartíð sveinsins. En siðan er þér finnið hann, þá - segið mér, hvar hann er, þvíat ek vil ok þangat fara ok biðja fyrir mér. - - En siðan er hann hafði við þá rœtt, þá fóru þeir á braut. En stjarna sú er þeir höfðu áðr sét, þá fór hón fyrir þeim til þess er hón kom yfir husit þat er sveinninn var í. En siðan er þeir sá stjörnuna standa kyrra [þá fögnuðu þeir því mjök[5]. En siðan gengu þeir inn, ok funnu þeir þar sveininn með María móður sinni ok féllu til fóta hánum ok báðu fyrir sér til hans[6]. En siðan fœrðu þeir hánum gjafar - - gull ok reykelsi ok smyrsl. En - - syndisk þeim engill guðs í svefni, ok mælti svá við þá, at þeir skuldu fara aðra götu aptr ok koma eigi til hans.

2, 13-18 (W. 183). Engill dróttins vítraðisk Joseph í draumi ok mælti: Rístu upp ok far til Eigiptalanz með svein ok með móður hans, ok ver þar unz ek segi þér, þvíat Herodes mun leita sveinsins ok vilja glata hánum. Þá reis Joseph upp ok fór til Egiptalanz með Mariam ok svein ok var hann þar alt til dauða Herodis konungs, at fyldisk þat er sagt var fyr Ysaiam prophetam[7]: Af Egiptalandi kallaði ok son minn. En er Herodes konungr sá at hann var tældr af austrvegs-konungum, þá sendi hann menn í Beþleém ok lét drepa alla tvevetra sveina ok yngri þá er váru í Beþleém ok í öllum endimörkum hennar. Þá fyldisk þat er sagt var fyr Hieremiam prophetam[8]: Rödd var heyrð í loft (sic), grátr mikill ok hryggleikr, þá er Rakél grét sonu sína, ok vildi hon eigi huggask þvíat þeir eru eigi.

2, 19-20 (M. 42). Guðs engill kom ok vitradiz Joseph í svefni ok sagði svá: Tak þú sveininn ok móður hans, ok far með hann aptr á Gyðingaland, fyrir því at nú eru þeir andaðir, er hann vildu hafa at dauðamanni.


3, 2 (P. 904). Gjörið iðran fyrir annmarka yðra, þvíat nú nálgaz himnaríki.

3, 8 (U. 21). Geri þér maklegan ávöxt iðranar.

3, 9 (BJ. 146). Guði er máttulegt at - - uppreisa af grjöti - - syni Abrahams.

3, 10 (P. 876). Ná er bolöx sett við trjá rœtr, ok hvert tré, þat sem eigi gerir góðan ávöxt man vera upphöggvit ok í eld kastat.

3, 11-12 (P. 885). Ek skíri yðr í vatni til synda íðranar, en sá er mér sterkri, sem eptir mik man koma, ok ek man eigi verðr at bera skóklæði hans, hann man yðr skíra í helgum anda ok eldi. Hann hefir sitt „ventilabrum“ í hendi, ok hann man hreinsa sinn láfa ok samna hveitikorni í hlöðu sína ok brenna agnir í ósløkkviligum eldi.

3, 14-17 (U. 96). Johannis - - svaraði ok mælti: Ek skylda skíraz af þér en þú kømr til mín. Jesus svaraði hánum: Lát þú svá vera sem ek vil, þvíat svá byrjar at fylla alt réttlæti. En er Jesus var skírðr, þá opnaðisk himinn yfir hánum ok [kom heilagr andi[9] í dúfu líki yfir hann, ok kallaði rödd af himni ok mælti: [Sjá er sonr minn, er mér líkar[10] vel.


4, 4 (P. 759). Eigi lifir maðr [við brauði[11]), heldr við öll[12] orð guðs.

4, 9 (Th. 214). Þessa hluti alla - - man ek gefa þér, ef þú mek dyrkandi fellr til fóta mér.

4, 10 (P. 747). [Flyðu fjándi[13], þvíat svá er ritið: [Dróttni þinum guði einum skaltu lúta ok hánum einum þjóna[14].

4, 17 (W. 61). Iðrum gørið ér þvíat nálgask ríki himna.

4, 19-20 (P. 4). Hann kallaði þá svá mælandi: [Komit til mín, ok mun ek láta ykr heðan af verða fiskimenn manna[15]. - - Þeir fyrirlétu þeger netin - - fylgjandi hánum siðan.


5, 3-9 (B. 160, 161). Sælir eru fátœkir í anda, þvíat þeira er himinríki. - - Sælir eru þeir er syta[16], því at þeir munu huggaz. - - Sælir eru mjúklyndir, þvíat þeir munu eignaz jörð. - - Sælir eru þeir er hungrar ok þyrstir til réttlætis, þvíat þeir munu seðjast. - - Sælir eru miskunnsamir, þvíat þeir munu miskunn eignast[17]. - - Sælir eru þeir er hafa hreint hjarta, þvíat þeir munu sjá sjálfan guð. - - Sælir eru friðsamir, þeir munu kallast synir guðs.

5, 13, 14 (W. 16). Ér eruð ljós heims ok ér eruð salt jarðar.

5, 16 (U. 46). Svá lysi ljós yðvart fyrir mönnum, at þeir sé verk yður góð ok dýrki föður yðarn þann er á himni er.

5, 30 (H. II 661). Ef limr þinn styggir þik, sníð hann af ok kasta brott frá þér.

5, 39 (P. 28). Ef nökkurr slær[18] þik á hœgri kinn, leyf hánum at ljósta á hina vinstri.

5, 43-45 (BJ. 44). Þér vituð at guð bauð - - Þú skalt elska náunga þinn ok hata úvin þinn. En ek byð yðr: - - Elskið úvini yðra [ok gerið þeim gott[19] er hata yðr, [ok biðit fyrir þeim er öfunda yðr, ok líkizt í því hinum sæla feðr yðrum himneskum konungi, er sitt ljós ok sól læstr svá skína yfir synduga sem yfir réttvísa, ok slíkt regn yfir illa sem yfir góða[20].


6, 1 (U. 44). Hyggið at þér, at eigi geri þér réttlæti yðart fyrir mönnum, at þér verðið séner af þeim.

6, 2 (W. 117). Satt segi ek yðr, tekit hafa þeir alt verkkaup sitt.

6, 3-4 (B. 180). Þá er þú gerir ölmusu gœði viti eigi hin vinstri hönd þín but hin hœgri gerir, at ölmusa þín sé í leyndum hlutum ok faðir þinn sá er sér í leyndum stað man gjalda þér.

6, 12 (U. 52). Fyrgef þú oss syndir[21] várar, svá sem vér fyrigefum skuldurum[22] várum.

6, 14-15 (W. 179). Ef ér fyrgefið mönnum syndir[23] þeira, þá mun faðir yðvarr himneskr fyrgefa yðr syndir yðrar; en ef ér fyrgefið eigi þá mun ok faðir yðvarr eigi yðr fyrgefa.

6, 16 (U. 110). Þá er þér fastið, eigi skulu þér hryggvir vera sem skimenn.

6, 17 (U. 110). Þá er þú fastar, smyr þú höfuð þitt viðsmjörvi ok þvá andlit þitt.

6, 19-21 (BJ. 44). [Samnið eigi hér saman fé eða auðœfum, sem mölr eðu motti etr ok eyðir, ok þjófar niðr grafa ok brott bera, aflið yðr þess fjár ok auðœfa, er hvárki má firir koma mölr eða motti, þjófar eða ránsmenn, þvíat þar sem gæzla er fjár þíns, þar er hugr þinn ok hjarta[24].

6, 23 (M. 460). Ef auga þitt hefir einfalt (sic) verit mun allr þinn likamr myrkrafyltr.

6, 24 (BJ. 49). Engi má tveim lávarðum þjóna í senn, firir því at hann verðr annan at elska en annan at hata, ok öðrum at þjóna en öðrum at hafna. Því megut þér eigi þjóna hvárumtveggju guði - - ok - - heimsins auðœfum.

6, 24 (BJ. 44). Verið eigi óttafullir um fœzlu matar eða drykkjar eða klæði.

6, 25 (BJ. 44). Verið eigi ok hugsjukir, hvat siðan meir skal fram koma.

6, 26 (BJ. 44). Hugsið eptir fljúgandi fuglum er kvarki hafa ákr né eng ok fœðast þá eptir hans forsjá.

6, 28 (BJ. 44). Seeð þá hin fagre blóm er jorðin ber.

6, 32 (BJ. 44). Þvíat himneskr faðer yðar veit yðar allz sliks þurfi vera.

6, 33 (W. 95). Leitið ér fyrst guðz ríkis ok réttlætis, ok þá mun annat alt at hendi bera.


7, 1 (U. 37). Þeim dómi er þér dœmið, mun dœmt verða um yðr.

7, 6 (El. 132). Eigi skoluð þér heilagt tákn hundum gefa eða kasta gimsteinum firir svín, at eigi troði þau þá undir fótum.

7, 7 (H. I 84). Biðit ér ok munut þér þiggja.

7, 13-14 (BJ. 44). Snúizt til þröngrar inngöngu, þvíat viðr vegr ok breið gata vísar mörgum í tjón ok tapan, ok margir elska þá inngöngu, en öngt garðshlið ok þröng gata er sú er leiðir til lífs ok vilja því fáir finna ok fylgja.

(H. II 356-357). Gangit þér inn um þröngt hlið, þvíat [rúmr ok viðr er sá vegr er til dauða dregr[25], en þröng ok hörð er sú gatan er til lífs leiðir.

7, 21 (W. 208). Eigi mun inn ganga í ríki himna hverr þeirra er mælir: dróttinn, dróttinn, heldr sá er gørir vilju föður míns er í himnum er.

7, 22-23 (B. 25). Margir munu mæla á enum øfsta dómi ok degi: Dróttinn, dróttinn, í nafni þínu rákum vér djöfla á braut ok gerðum [margar jarteinir[26] í nafni þínu. En ek mun svara þeim: [Eigi kann ek yðr, farit braut frá mér, er gerit illzku[27].


8, 11-12 (B. 39). Margir munu koma ór austri ok vestri ok sitja upp með Abraham ok Isaak ok Jakob í ríki himna. En sønir ríkis verða út reknir í en ytri myrkr.

8, 31 (B. 101). Ef þú rekr oss heðan á braut, þá sentu oss í svína flokk.


9, 37 (H. I 313). Mikill er kornskurðr en fáir verkmenn.


10, 16 (W. 157). Verið ér vitrir sem hoggormar en einfaldir sem dúfur.

10, 26 (M. XXXIII). Ekki er hulit þat eigi munni synask ok ekki leynt þat er eigi muni vitað[28] verða.

(M. 147). Þat er hulit er, mun bert verða, ok þat man ekki leynt at eigi man bert verða[29].

10, 28 (H. I 266). Hræðizk eigi ér þá, er likam vega, þvíat þeir megu eigi öndunni glata, hræðizk ér heldr þann, er veldi hefir at glata bæði önd ok likam í eilífan eld.

(BJ. 80). Ottizt eigi þann er drepa má likam yðarn, nema þann heldr, er bæði má drepa likaminn ok svá kasta sálinni í pínslir.

10, 32 (W. 18). Sá er mér játir fyr mönnum, þeim mun ek játa fyr feðr mínum.

10, 33 (BJ. 122). Hverr sá er neittar mitt nafn firir mönnum á jarðriki, þeim skal ek neitta firir feðr mínum í himiríki.

10, 34-35 (BJ. 121). Eigi kom ek til þess at senda frið nema heldr sverð, til þess kom ek at skilja sun frá feðr ok dóttur frá móður sinni.

10, 37 (BJ. 122). Ef nökkurr elskar meir föður eða móður en mik, sá er ekki verðugr mín.

10, 38 (W. 38). Eigi er sá mér makligr er eigi tekr kross sinn ok fylgir mér.


11, 3 (P. 904). Hvárt ertu sá sem koma man, eða bíðum vér annan.

11, 4-10 (P. 847). Dróttinn mælti svá við þá: Farið ok segið Jóani, sem ér sáð ok heyrðut, blindir sjá, haltir ganga, líkþráir hreinsaz, en daufir taka[30] heyrn, dauð lifna, en fátœkir auðgaz[31], ok er sá sæll [er við mik verðr samhuga[32]. Eptir þat mælti dróttinn við flokkana þá er við váru þessu rœðu: Til hvers fóruð ér út í eyðimörk? Vilduð er sjá reyr vindi skekinn? - - Eða fóruð ér at sjá blauðklæddan (sic) mann? I konungu húsum byggja þeir. - - Eða vilduð ér spámann sjá? Ek segi yðr satt, meir en spámaðr er Joánn, þvíat um hann er þat ritat: Ek mun senda engil minn þann er búa skal götu þína fyrir þér.

11, 7-19 (P. 906-911). Ok þá er þeir váru í brottu farnir, tók Jesus at tala fyrir flokkum - - svá mælandi: Til hvers fóru þér í eyðimörk, eða fóru þér at sjá reyrvönd vindi skekinn, eða vildut þér sjá blautklæddan mann? Þeir bera blaut klæði sem í konunga húsum eru. - - Hvat fóru þér at sjá í eyðimörk, eða vildut þér sjá spámann? ek kann yðr segja ok framarr en spámann. Þessi er sá, sem þetta er til talat: Ek sendi engil minn fyrir þitt andlit, sá man búa þína götu fyrir þér. - - Ek segi yðr satt, at engi þeira manna sem frá konum ere fœddir er meiri en Johannes baptista. - - Sá sem minni er í himinríki, er hánum meiri. - - Alt lögmál ok allar spámanna bœkr sögðu úkomna hluti fyrir alt til Johannem, ok ef þér vilit vita, þá er hann Elias sá sem koma mun. En sá heyri þessi orð, sem eyru hefir at heyra. Ok frá dögum Johannis alt hér til þolir himinríki ofrefli, ok ofreflismenn grípa þat. - - Hverju skal ek líka telja menn þessarrar ættar, nema þeim sveinum sem á torgi sitja ok tala til sínna jafnaldra: sungum vér ok sungu þér eigi, syttum vér, ok syttu þér eigi. Johannes baptista kom til yðvar ok snæddi eigi brauð ok drakk eigi vín ok kölluðut þér, at djöfull væri með hánum; manns sun kom til yðvar sá sem át ok drakk, ok kölluðu þér hann etara ok ofdrykkjumann ok vin bersyndugra manna, ok kendiz spekin réttlát af sonum sínum.

11, 28 (H. I 25). Komið ér til mér allir er starfið ok erfiði hafit, ok mun ek fœða yðr.

11, 29-30 (U. 57). Nemi þér at mér, þvíat ek em mjúklyndr[33] ok lítillátr í hjarta, ok munu þér finna hvíld á sálum[34] yðrum. Því at ok mitt er hœgt ok sœtt ok byrðr mín létt.


12, 20 (H. II 637). Þú skalt eigi hrista brotinn reyr ok knosaðan ne sløkkva reykjandu lin.

12, 25 (P. 868). Hvert ríki í sjálft sér skipt man eyðazt.

12, 32 (H. I 252). Sá er mælir góðlastan í gagn helgum anda, þeim fyrirgefzt þat hvárki þessa heims né annars.

12, 34-37 (W. 210). Ok góðr maðr ór góðri hirzlu hjarta síns berr fram góða hluti, ok illr maðr ór illri hirzlu hjarta síns berr fram illa hluti, þvíat af gnótt hjarta talar muðrinn. Hvert orð þat er menn mæla þarflaust, þá skulu þeir gjalda of þat skynsemi á dómsdegi. Af orðum þínum skaltu réttlátr verða ok af orðum þínum mundu meiddr verða.


13, 3-8 (BJ. 18). Hinn er sá vil sæði sínu, þá ferr hann út, ok meðan hann er á veginum, þá fellr sumt niðr íhjá veginum, ok koma fuglar at ok eta þat. En sumt fellr í þurra jörð ok grjótuga, en með því at þar var grunnlendi ok engi vekvi, þá rann skjótt upp, ok kornaði þá þegar af sólar ofhita. Sumt rann upp í millum klungra ok hagþyrna, ok af þeira hvassleika þá fellr þat brátt niðr til jarðar ok firirferst. En sumt kom í góða jörð ok varð at ávexti hundrað hlutum meira en hann sáði.

13, 17 (W. 83). Margir réttlátir ok spámann vildu þat sjá er ér séð ok sá þeygi, eða heyra þat er ér heyrið ok heyrðu eigi.

13, 30 (B. 126). Ek mun mæla við kornskurðar menn, at þeir samni saman illum grösum ok bindi saman í bundin ok kasti í eld.

13, 43 (BJ. 34). Þá skulu réttvísir menn skína sem sól sælega í himinriki.


14, 8 (P. 914). Gef mér nú á diski höfuð Johannis baptiste.

14, 22-34 (P. 160). A annarri tíð bauð Jesus lærisveinum sínum at stíga á skip ok fara fyrir sér yfir fjörð nökkurn. - - En at aptni var Jesus einn á landi, en lærisvæinar váru á skipi á stórum sjá ok mikit veðr í gegn þeim, ok börðuz þeir þar við alt til þess er þriðjungr var af nótt - - Þá kom Jesus gangandi á sjónum at þeim. En er þeir sá hann ganga á sjónum hrædduz þeir ok ætluðu, at skrimsl væri. Þá mælti hann til þeim: [Hafi þér traustit, þvíat ek em, eigi skulu þér hræðaz[35]. Þá svaraði Petrus: Ef þú ert, dróttinn, þá bjóð þú mér, [at ek koma til þín yfir sjóinn. Jesus mælti: Kom þú. Þá sté Petrus fyrir borð af skipi ok gekk á sjónum til dróttins. En er hann sá sjó stóran ok vind mikinn, þá hræddiz hann, ok þegar tók hann niðr at søkkva[36], ok kallaði á Jesum ok mællti: Dróttinn, gerðu mik holpinn! Þá rétti dróttinn hönd sína til hans ok mælti við hann: Lítil er trúa þín, fyrir hverja sök efaðir þú nú? En er þeir stigu á skip, þá féll þegar vindrinn at. En lærisveinar, er á skipinu váru, lutu dróttni er þeir kendu hann ok mæltu: Sannlega ertu sonr guðs lífanda, er vindr ok sjór hlyðir boði þínu.


16, 13-19 (P. 160. 161). Enn kom Jesus um dag til borgar þeirar er heitir Cesarea Philippi ok spurði lærisveina sína ok mælti: Hverr segja menn vera son mannz? Þeir svöruðu: Sumir segja Johannem baptista, sumir Heliam, sumir Hieremiam eða einhvern af spámönnum. Jesus mælti enn við þá : Hvern segi þér mik vera? Þá svaraði Simon Petrus: Þú ert Kristus sonr guðs lifanda. Jesus mælti við hann: Sæll ertu Simon dúfu sonr, þvíat eigi vitraði þér þetta hold ok blóð, heldr faðir minn er á himnum er. En ek segi þér, at þú skallt heita Petrus - en þat er steinu á vára tungu - ok mun ek yfir þann stein smíða kristni mína ok gere svá styrka at eigi munu helvítis hlið mega í mot henni; ek gef þér lykla himinríkis [ok alt þat er þú bindr á jörðu skal á himninum bundit[37].

16, 22-23 (P. 337). Þá mælti Petrus - - við hann. Miskunnaðu sjálfum þér, dróttinn, at eigi verði þat. Þá reiddist hann Petro ok mælti: Hverf aptr þú, þvíat þú skilr eigi þá hluti er guðs eru.

16, 24 (H. II 251). Sá er vill, komi hann eptir mér, neiti hann sjálfum sér ok taki kross sínn ok - - fylgi mér.

16, 26 (U. 36). Hvat stoðar þér, þóat þú eignisk allan heiminn, en þú biðir skaða andar þinnar?


17, 1-9 (P. 412-413). Dróttinn kallaði þá með sér eitthvert sinn, Petrum, Johannem ok Jacobum, ok leiddi þá á eitt fjall, ok syndi hann þeim sik í annarri mynd, en þeir höfðu hann fyrr sénn: andlit hans var svá bjart sem sól, en klæði hvít sem snjór. Ok þá vitruðust þeir Moyses ok Elias, ok töluðu þeir við dróttin. Þá mælti Petr við dróttin: [Hér er oss gott at vera, ok gerum hér þrjár tjaldbúðir, þér eina, Moysi eina ok Elie eina[38] En er Petr mælti svá, þá kom yfir þá sky ljóst ok ródd af himni, er svá mælti: Sá er sonr minn elskaðr, hlyði þér hánum, hann er mér þoknanlegr. En þeir postolarnir féllu til jarðar felmsfullir. [En Jesus tók á þeim ok bað þá eigi hrædda vera[39]. En er þeir hófu upp augu sín, þá sá þeir engan mann nema dróttin Jesum einn saman. Ok er þeir stigu niðr af fjallinu, þá bauð dróttinn Jesus þeim, at engum skyldi þeir segja þá sjón, fyrr en hann væri af dauða risinn.

17, 20 (H. II 109). Ef þér hafit trú svá sem mustarðzkorn, munu þér segja þessu fjalli: far héðan í brott, ok þat mun í stað fara.

17, 24-26 (P. 8). Ein tima er Jesus var í Capharnaum gengu - - þeir er skatt hemtu - - þeir mælltu svá við postolan: Meistari þín gelldr eigi skatt? Þann sama dag spurdi Jesus Petrum í herbergi hvárt konungar heimtu skatt, at sonum sínum eða af útiginbörnum mönnum. Petrus svaraði - - of útiginbörnum mönnum.

17, 27 (P. 8). Farðu til sjóvar, at eigi styggim vér þessa menn, ok renn veiðarfœri þínu, ok í munni þess fisks, er þú dregr fyrstan, muntu finna svá mikit silfr sem stater heitir, lúk þat í skatt fyrir mik ok þik.

(Str. 183). Tak þú öngul þinn ok kasta í djúpt vatn ok þann hinn fyrsta fisk er þú tekr, þá skalt þú uppláta munn hans ok mant þú þar finna einn pening, þann hinn sama pening skaltu í skatt gjalda firir mik ok þik.


18, 3 (W. 183). Eigi meguð ér innganga í ríki himna, nema [ér lægið yðr[40] ok verðið meinlausir sem börn.

18, 4 (W. 184). Sá yðvarr er sik lægir svá sem sveinn sjá, sá mun mestr verða í ríki himna.

(W. 42). Sá er sik lægir sem lítill sveinn, sá mun mikill verða í himinríki.

18, 6 (H. I 15). Hverr sem styggir einn af enum minstum mínum, þá byrjar at ösnulegr kvernsteinn bindist við hals hánum ok drekkist hann í sjóvar djúp.

18, 15-17 (P. 161). Ef broðir þinn misgerir við þik, þá hirtu hann svá, at þit sét tveir saman. Holpit hefir þú hánum, ef hann hlyðnast[41] þér. En ef hann hlyðnast[42] þér eigi, þá haf þú til með þér tvá eða þrjá, at mál þitt sé bundit með vitnum tveimr eða þrimr. En ef hann hlyðnast[43] þér þá eigi, þá seg þú at kirkju fullri manna. En ef hann hlyðnast[44] þá eigi þér, þá sé hann sem bersyndugr eða heiðinn.

18, 18 (W. 16). Hvatki er ér bindið á jörðu skal bundit á himni, ok hvatki er ér leysit á jörðu skal laust á himne vera.

18, 21-22 (P. 285). Þá mælti Petrus: Ef broðir minn misgerir opt it sama við mik, skal ek firirgefa hánum sjau sinnum? Jesus svaraði: Eigi segi ek þér sjau sinnum heldr sjau tigum sinna sjau sinnum.


19, 5 (El. 145). Vera munu tveir í einu holdi.

19, 6 (BJ. 158). Þat band er guð yðar binder - - þá má eigi maðr skilja.

19, 21 (P. 878). Ef þú vill algerr vera, far ok [sel alla eign þína[45] ok gef fátœkum mönnum ok fylg mér.

19, 28 (W. 16). Ér er fylgðuð mér munuð sitja yfir 12 dómstólum ok dæma of 12 kyn Israel, þá er sonr manns sitr í sæti veldis sins.

19, 29 (H. I 530). Hverr sá er fyrirlætr hús eða herbergi, föður eða móður, brœðr eða systr, húsfreyjur eða syni, eignir eða ákra fyrir mínar sakir, mun hundraðfalt í móti taka ok eigznast eilíft líf.


20, 16 (H. I 465). Þóat margir sé kvadder, þá er, at fáir eru kosnir.

20, 21-23 (P. 551). Hvat vilt þú, segir hann. Hón svarar: Þat - - at þessir synir míni siti - - í þínu ríki, annarr til hœgri hender, en annarr til vinstri. - - Jesus - - talar svá: Eigi viti þér segir hann, hvat yðr hœfir biðja. - - Megi þit drekka þann drykk sem ek man drekka. Ok er postolarnir - - sögðust þat fyrir víst gere mega, segir dróttinn. - - Sennilega munu þit drekka minn drykk, en at sitja mér til hœgri handar ok vinstri er eigi mitt at gefa yðr, heldr þeim sem þat er fyrirbúit af minum feðr.


21, 9 (H. I 283). [Lofaðr sé sá[46] er kemr í nafni dróttins.

21, 12-13 (B. 70). Þá gekk Jesus í musteri - - ok rak á braut þaðan kaupendr ok selendr ok mælti við þá: Hús mitt er bœna hús, en ér gørðut þat þjófa gröf.


22, 1-14 (W. 162-168). Glíkt er himinriki konungmanni þeim er gerði brúðkaup søni sínum. - - Hann sendi erindreka sína at bjóða mönnum til brúðkaups þessa, sendi hann of sinn ok annat sinn - - þá var svá atkveðit í annat sinn. - - Sé hérna, dögurð minn bjó ek til, griðungar mínir ok alifoglar höggnir ok allir hlutir búnir, komið ér til boðsins. - - En þeir gerðu eigi fara er boðit var, ok fór annarr í þorp sitt en annarr til kaupskapar síns, - - en sumir tóku sendimenn hans ok drápu. En þá er konunginum var sagt hvat þeir höfðu gørt, þá sende hann her sinn ok lét drepa víkinga þá, ok brendi upp borgir þeira. - - Þá mælti konungrinn við þræla sína: Búinn fögnuðr enn, en þeir váru óverðir at njóta er boðit var. - - Farið ér nú til gatna móta ok bjóðit öllum þeim er ér finnið til bruðkaupsins. - - Nú fara þeir sendimenn konungsins ok sömnuðu saman öllum þeim er þeir fundu, góðum ok illum. - - Konungr gekk inn í höllina ok sá yfir lið þat er komit var til boðsins, ok getr hann at líta þar mann þann einn, er eigi hafði boðsœmilegt klæði, - - ok mælti við hann: Vinr, hví fórtu svá hingat til boðs at þú hafðir eigi boðsœmilegt klæði. En sá þagnaði vesall. Siðan mælti konungrinn við þræla sína at þeir skyldi binda hendr hans ok fœtr ok kasta hánum í - - myrkr en ytr þar er grátr ok gnísting tanna. - - Margir eru kallaðir en fáir eru kørnir.

(B. 76-77). Jesus sagði lærisveinum sínum dœmisögu þessa: Glíkt er ríki himna konungmanni þeim er brullaup gørði søni sínum, ok sendi hann þræla sína at bjóða mönnum til brullaups ok vildu þeir eigi koma. Enn sendi hann aðra þræla ok mælti: Segið ér boðsmönnum at dögurðr minn er búinn, øxn mínir sœfðir ok alifoglar ok alt búit at ér komit til brullaups. En þeir órœktu ok fóru sumir til bœju sinna, en sumir til kaupskapar sins en sumir tóku þræla hans ok vágu. En konungr reiddisk er hann frá þat ok sendi her sinn at glata manndrápsmönnum þessum ok brendi hann borg þeira. Þá mælti hann við þræla sína: Brullaup er búit, en þeir váru eigi verðir er kallaðir váru. Farit ér ok þá til gatnamóts ok kallit hvern er ér finnit til brullaups. Þrælar gingu út á götur ok sömnuðu öllum þeim er þeir fundu góðum ok illum, ok varð höllin skipuð boðsmönnum. Þá gekk konungr inn at sjá þá er upp sátu ok sá hann þar mann einn eigi klæddan brullaupsklæðum ok mælti við hann: [Vinr, fyr hví gekktu hingat ok hafðir eigi brullaupsklæði[47]. En hann þagnaði. Þá mælti konungr við þræla sína: Bindit ér hendr hans ok fœtr ok kastit[48] hánum í en ytri myrkr, þar er grátr ok tanna gnístun. Margir eru kallaðir en fáir valdir.

22, 21 (Str. 182). Gjaldit þat keisara er hann á at hafa en þat guði er hann á at hafa.

22, 32 (BJ. 34). Ek em guð Abrahams ok Ysaac ok Jacob, eigi em ek guð dauðra manna, heldr þeira er lifa skulu.

22, 37-40 (U. 5). Elska þú dróttin guð þinn af öllu hjarta þínu, ok [af allri önd þinni, ok af öllum hug þínum[49]. - - Annat boðorð er enn þessu líkt: Elska þú náng þinn sem sjálfan þik. I þessum tveim boðorðum standa lög öll ok spámanna mál.

(W. 113). Maðr skal drottin guð sinn af öllum olhuga elska, ok af allri hyggendi sinni, ok með öllum styrkleik sínum. En þar fylgir annat boðorð jafnskylt þvísa. En þú elska náng þinn svá sem sjálfan þik. I þeim tveim boðoðrum er alt lögmál ok spámanna bœkr.


23, 12 (U. 15). Hverr er sik hefr vpp, hann man lægjask.

23, 13 (Str. 180). Ver verði yðr er byrgið himna ríki ok gangið ei sjálfir í ok ei vili þér aðra menn láta í ganga.


24, 13 (U. 47). Sá er staðfastr er alt til enda, sá man heill verða.

24, 20 (W. 215). Biðið ér, at eigi verði flótti yðvarr á vettri eða hríðar degi.

24, 24 (P. 619). Villukristar ok villuspámenn munu upprísa ok gera míkil tákn, svá at valdir menn munu í villu leiðast, ef þat má verða.

24, 29 (W. 47). Stjörnur munu falla af himni ok himna kraptur munu hrœrask.

24, 42 (W. 62). Vakið ér þvíat eigi vituð ér hvé nærr dróttinn mun koma.


25, 21 (W. 194). Þú góðr þræll ok trúr, gakktu inn í fögnuð dróttinn þíns.

25, 31-35 (BJ. 35). Þá er manns sunr sitr í sínu sæti ok í valdi ok allir helgir englar hans með hánum, þá samnast fyrir hann ór öllum ættum allar þjóðir, ok þá skilr hann þá ok sundr skiptir, svá sem vitr hirðir skiptir smala sínum, ok skipar sauðum sínum ok lömbum til hœgri handar sér, en höfrum ok kiðjum vísar hann á vinstri hönd. Þá mælir hann til þeira er á hœgri hönd sér eru blíðlega með þessum orðum: [Komit þér hingat blezuð börn föður míns[50], ok takið með fagnaði þat ríki er yðr var ætlat ok búit af upphafi heimsins, [firir því at þá er ek var hungraðr[51], þá fœddu þér mik, þá er mik þyrsti, þá gáfu þér mér at drekka, [þá er ek var þurfandi húss eða herbyrgis, þá leiddu þér mik glaðlega til yðars herbyrgis[52].

25, 34-40 (U. 211). Komi þér [blezuð börn[53] föður míns, ok takið þat ríki er búit er í mót yðr í upphafi heims þessa. - - [Ek var hungraðr, ok þér gáfuð mér at eta, mik þyrsti, ok þér gáfuð mér at drekka; ek var nøkviðr, ok þér gafuð mér klæði; ek var sjúkr ok í myrkvastofu settr, ok þér vitjuðuð mín[54]. En þeir svara: - - Dróttinn, nær, kveða þeir, nær var þat, er vér sám þik hungraðan eða þyrstan, nøktan eða sjúkan eða í myrkvastofu, ok vér vitjuðum þín? Þá svarar várr dróttinn þeim ok mælir svá: [Þat alt er þér gerðuð veslum mönnum ok fátœkjum, þat alt gerðu þér mér[55].

25, 41 (H. I 545). [Farit þér[56] bölvaðir frá mér í eilífan eld, þann sem fyrirbúinn[57] er djöflinum ok hans englum.

25, 42 (El. 70). Þvíat mik hungraði ok gáfuð ér mér eigi at eta né drekka.


26, 6-15 og 12, 3-8 (B. 172). En María helti dyrlögum smyrslum yfir höfuð Iesu, ok varð ilmr góðr í húsinu. Þá mögluðu um þat lærisveinar Iesu ok mæltu: Fyr hví seldi hón eigi þetta heldr ok gæfi þurfamönnum. Iesus svaraði: Fyr hví telið er á hendr henni? Gott verk vann hón við mik, ok smurði líkam minn til graptar. Hvargi sem guðspjall þetta verðr boðat um heim innan, þá mun sagt vera hvat sjá kona gørði í minning mína. Ofvalt hafit ér aumu menn með yðr, en ér munuð eigi mik ofvalt hafa.

26, 31 (P. 285). Allir munu þér við mik styggvast á þessi nótt, þvíat þat er ritit: [Drepinn mun hirðirinn ok munu dreifast sauðirnir[58].

26, 33-35 (P. 285). Petrus svaraði: Aldregi mun ek styggvast við þik, þóat allir styggvist aðrir. Jesus mælti: Satt segi ek þér Petrus at þú munt þrysvar neita mér á þessi nótt áðr hani gali. Petrus svaraði: Þótt ek skyla deyja með þér, dróttinn, þá mun ek þér eigi neita.

26, 38 (P. 13). Hrygg er önd mín alt til dauða.

26, 39 (U. 111). Faðir, ef þat má verða, þá tak þú af mér þenna pínslardrykk, en þó verði þinn vili, en eigi minn.

26, 41 (W. 67). Vakið ér ok biðið fyrir yðr at eigi komið ér í freistni.

(P. 13). Vakit þér ok biðist fyrir, at eigi farizt[59] þér í freisti.

26, 52-54 (W. 171). Felðu sverð þitt í umbgørð, þvíat [sá mun sverði höggvinn verða er sverði vill vega[60]. Eða ætlar þú eigi ef ek bæða föður minn, at hann sendi mér meirr en tolf hervigi engla? Eða hversu mundu fyllask þá ritningir?

(P. 13). Jesus mælti þá: Petre, slíðra þú sverð þitt, fullgørt er nú, þvíat [hverr sá er sverð tekr[61] - - mun fyrir sverði tapast - - eða trúir þú eigi - - at ek mætta biðja föður minn til þess at hann sendi framarr en 12 engla fylkingar? eða hversu mætti þá fram koma spásögur þær sem í ritningum standa?


27, 51 (W. 69). Jörð skalf ok sprungu steinar.

27, 52-53 (B. 153). Margit líkamnir heilagra mannna, þeir er í gröfum lágu, risu upp með hánum ok syndust mörgum.

27, 54 (Th. 269). Þessor er sannlega son guðs.


28, 3 (B. 152). Andlit hans var sem elding, en klæði hans svá sem snjór.

28, 9-10 (W. 72). Dróttinn mælti: Heilar séð it. Þær féllu niðr til jarðar ok tóku á fótum hans. Hann mælti: Hræðizk eigi, farið ér ok segið brœðrum mínum, at þeir fari í Galileam, þar munu þeir mik sjá.

28, 18 (U. 125). Alt vald er mér gefit, bæði á himnum ok á jarðriki.

28, 20 (B. 2). Ek em með yðr á öllum dögum til enda heims.




Fotnoter:

  1. [Hræzk eigi þú at varðveita kost konu þinnar Marie, þvíat þat er með henni er, er af helgum anda getit, hón mun son ala, ok mun kallask nafn hans Jesus (W. 134).
  2. grœða (U. 85), heilan gera (W. 55).
  3. ala (H. II 267).
  4. [mun kallask nafn hans - - Emmanuel en þat þyðisk (P. 527).
  5. [þá urðu þeir fegnir miklum fagnaði (M. 31).
  6. tilf. ok luku upp féhirzlum sinum (M. 31).
  7. spámann (U. 81).
  8. spámann (U. 81).
  9. [hann sá enn helga anda koma (W. 13).
  10. [Þessi er son minn elskuligr, viðr þann er mér líkaði væl (H. II 17). (Þessi er minn son elskaðr í þeim þoknuðumz ek mér (P. 894).
  11. [eina saman fœðu (H. II 428).
  12. hvert (H. II 428).
  13. [Far brott, andskoti (H. I 76).
  14. [dróttinn guð þinn mantu vegsama (H. I 76).
  15. [Ek mun gera ykkr at fiskarum mannanna (P. 319).
  16. gráta (W. 212).
  17. fá (U. 10), øðlask (W. 213).
  18. lystr (W. 213).
  19. [gørið vel víð þá (W. 118).
  20. [ok biðið fyr áverka-mönnum yðrum til þess at ér sannið yðr vera sunu föður yðvars þess er í himnum er, ok sól sína lætr skína jafnt á rangláta sem á réttláta (W. 118), biðið fyr þeim er yðr bölva, at ér gerisk (þér séd U. 77) sønir föður yðvars þess er á himnum er, ok sól sína lætr skína jafnt yfir vánda sem góða ok rignir slíkt yfir illa (sem góða) (W. 163).
  21. sakar (U. 137).
  22. skuldarnautum (U. 137).
  23. glœpi (U. 11).
  24. [Hirði þér auðœfi yður á himni, þar er eigi grandar ryð né mölr, ok eigi grafa upp þjófar né stela. Þar er féhirzlu þín er, þar er ok hjarta þitt (U. 30).
  25. [rúmr er sá vegr er til dauða liggr; þvíat margir ganga hann (H. I 346).
  26. [marga krapta (H. I 76).
  27. [ek kennumzt eigi við yðr, hverfit brutt frá mér, verkmenn illzku (H. I 76).
  28. opinbert (M. 736).
  29. komi upp (M. 729).
  30. fá (P. 905).
  31. við frægjaz (P. 905).
  32. [sem eigi ratar í nökura útrú (P. 905)
  33. mjúklátr (Sverris Saga Kap. 19).
  34. öndum (Sv. S. Kap. 19).
  35. [Verit hugrakkir, ek em (P. 4).
  36. [at ek ganga til þín yfir vötnin. Ok þegar steig hann útbyrðis ok gekk yfir bylgjurna. Ok er hann sá hvassan vind standa í mót sér, áttraðiz hann ok tók at signa í sjóinn (P. 5). En þegar er hann hræddist, þá tók hann at síga í sœinn niðr (P. 284).
  37. [en þat er þú leysir á iörðu, þat mun leyst á himni (P 6).
  38. [Minn herra, gott er oss hér at vera, ok ef þú vill, munu vér gøra hér 3 tjaldbúðir, þér eina, Moyse eina, Helie eina (P. 7).
  39. [Hann mælti þá: Rísit upp ok hirðit eigi at óttast (P. 7).
  40. [þér algerist sem þessi smá sveinn (H. II 657).
  41. hlyðir (P. 285).
  42. hlyðir (P. 285).
  43. hlyðir (P. 285).
  44. hlyðir (P. 285).
  45. [sel þá hluti er þú átt (H. II 579).
  46. [Blezaðr er sá maðr (P. 479).
  47. [Þú vinr, hví máttir þú hér innganga, svá at þú hafðir eigi þat klæði er at bruðkaupi sœmir at hafa (W. 216).
  48. verpið (W. 216).
  49. [af öllu afli þínu ok af öllum mætti þínum (Kongespejlet 4).
  50. [Komið ér til mín blezuð af föður mínum (W. 49).
  51. [þvíat mik hungraði ok gáfuð ér mér at eta (El. 96).
  52. [gestr var ek, ok tóku þér við mér (H. II 403).
  53. [blezaðir synir (H. I 355).
  54. [Þér gáfut mér hungruðum mat ok þyrstum drykk, ok klæddu þér nøktan, gestr var ek, ok ólut þér mik, sjúkr var ek ok í myrkvastofu, ok kómu þér til mín (H. I 355).
  55. [Þat gáfuð ér mér, er ér gafuð einum enum minsta brœðra minna (B. 47).
  56. [Flœið ér (U. 49).
  57. búinn (U. 212).
  58. [Ek skal af slá hirðinn ok munu þá sauðirnir hjarðarinnar dreifast (Th. 260).
  59. fyrirleggizt (Th. 260).
  60. [hverr er sverði vegr, mun sverði sleginn verða (P. 161).
  61. [hvarr er sverði bregðr (P. 285).