Söguþáttr af Hákoni Hárekssyni (Hákonarþáttr)
Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Svensk | Færøysk |
---|---|---|---|---|---|---|
Denne teksten finnes på følgende språk ► |
Eptir gömlum handritum
Ellefta bindi.
Útgefnar að tilhlutun hins
Kaupmannahöfn 1828
Söguþáttr af Hákoni Hárekssyni.
(Hákonarþáttr)
1. Kapituli.
Í Noregs konúngs ríki austr í Víkinni var einn ríkr bóndi, Hárekr at nafni, svá auðigr at hann átti 12 búgarða fyrir utan þann höfuðbæ, er hann sat á sjálfr; á sjónun hafði hann mikinn fjárafla, svá at hans kaupferðir rákust til allra landa í Austrveg ok Þýzkaland, Flandr ok England. At því skapi var ríkdómr hans í dýrgripum ok lausafé. Þrjár höfuðveizlur hélt hann á hverju árí, jólaboð ok miðsvetrar ok at páskum. Svá var hann maðr vinsæll af sínum frjálsleik, at allar bygðir lofuðu hann. Sun átti hann einn, er Hákon hét, hann var vænn maðr ok vel fallinn.
Nú líðr svá dögum, at Hárékr bóndi gengr fram til frænda sinna, leifir hann þá syni sínum eingetnum alla fullsælu eptir sik. Ok sem Hákon hefir ísezt erfðina, kvangast hann með ráði frænda sinna, ok fær góðan kost af göfgri ætt; ok er þeirra brúðkaup er umgört, sér húsfreya brátt, at mikit æskumót er á framferði bónda hennar, þvíat hann vill halda rausn alla eptfr föður sinn, enn addrættir ok útvegar Háreks ero foknir, þvíat Hákon hugsar meir uppá leik ok lausúng með dagligan kost ok máldrykkjur enn fébrögð ok geymslu. Húsfrú tekr hann orðum, því hon var roskin kona ok forsýn, ef hon nokkru réði. Hon spyr, hversu hann ætli til: því góðsi þínu dugir þat ekki, þótt þat standi á mörgum fótum, at þú tærir út tveim höndum, en vanrækir allan umgánginn, ok væri þat mitt ráð, at þú legðir af þrjár höfuðveizlurnar, þvíat engi skylda mán á vera, at þú haldir þeim eptir föður þínum.
Enn þó hon talaði um þetta, þá lét hann sem hann heyrði ekki, ok sagðist eigi nenna at affeðrast svá mikit, at kasta niðr stórmensku hans. Þú mánt ráða, segir hon, en eptir ár liðit skal ek segja þér, hvat þú spennir, því ek skal tilhugsa. Heldr hann nú fram sama með vinsemdum miklum, seldi hann svá góðs sitt, at hann tók orolof í móti. Enn eptir ár liðit spyr húsfreya, hvat hann hugsi um góðs sitt? Hann segist þar lítit tilleggja, þá kann ek segja þér, segir hon, at öll þau för með kaupeyri, er faðir þinn leyfði þér, ero svá strokin, at eigi áttu rúm í einu skipi. Hákon svarar at ekki mán hindra. Líðr enn nú ár, þá segir húsfreya, at allir þeir 12 búgarðar eru eyddir ok etnir, ok segir nú nauðsyn, þótt seint sé, at mínka veizlurnar. Hákon segir, at enn vel duga myndi: því við eigum úgrynni fjár í gripum ok gersemum, bæði mundar þíns ok erfðar, minnar. Húsfreya segir: ef þú heldr hit sama fram, er fé allt uppgengit eptir ár liðit.
Heldr Hákon rausn sinni, ok er þar kemr tíma, at búast skal til páskaveizlunnar, segir Hákon húsfreyu, at þessa veizlu vill hann með allri mekt gjöra láta, ok eingan lut tilspara. Húsfreyu fanst fátt um, enn þó gjörir hon, sem honum líkar, sakir þeirrar ástar, sem hon hafði til hans. Var þat boð svá fjölmennt, sem aldrei hafði fyrr verit, ok með miklu kappi, at stóð í staunginni. Ok affarakveld veizlunnar, sem frá skal ríða um myrgininn eptir, er drukkit lengi á nótt fram; en er þat þraut, gánga menn ölgvaðir at sofa. Svaf Hákon í lokhvílu. Ok er þau hjón koma í sæng, talar hann svá til hennar: maklig ertu, sæti mín! segir hann, at ek gefi þér fögr orð með sannri elsku fyrir svá góða hlýðni ok eptirlæti, sem þú hefir mér veitt í okkar samvist; en ek legg þar í móti meingjörðir, fyrst einræði mitt, enn nú þó þat á ofan, er því meir ángrar þitt augabragð, frænda minna ok fóstbræðra; vil ek með eingu móti vera hér í mínu landi, ok því berst ek þat fyrir, at leynast brott, einmani rétt á þessari nóttu, ráði guð hvat ek tek við! enn tveggja hluta bið ek þik, þat annat, at þú látir seint upp lokhvíluna á myrgin, þvíat því lengr fæ ek stundir at fríast, þó mín sé leitat; sú er bæn önnur, at þú bíðr mín af þeirri dygð, sem þú kýs þér til handa. Við þessa ræðu grætr hon stórliga ok sárliga, ok eptir tárblandinn koss skilja þau nær at miðri nóttu, gengr hann út lágliga af bænum, ok þegar fram í mörkina, er nærri stóð, fer hann allt til dags, en felr sik síðan.
2. Nú er til at taka í bænum, at þjónostumenn ok margir af bóndum bíða lángt á myrgin fram fyrir lokhvílu Hákonar, því húsfreya lætr eigi heyra til sín. Í því hvíslast þeir, at Hákon máni sofa sakir lángrar náttsetu; ok er þeim þykkir or hófi gánga, sem til borðs vildu ok ríða brott síðan, klappa þeir á sængina, ok spyrja, hvat um er? Húsfreya spyr, hvat tídt er? Þeir segja bónda mál at klæðast. Hon segir, at bóndi væri þar ekki. Nú er gengit í kjallara ok öll hús, þau er hans var von; en er hann fanst ekki í bænum, snýst þessi hátíð í sút ok grát, hlaup ok hark aptr ok fram í allar ættir frá bænum, allt fram til middags eðr meir, ok svá mikinn harm báru hér margir menn af, at þeim bættist seint.
Nú er at víkja til Hákonar, at hann vendir sínum vegi austr til landsenda, bar honum svá til, at þokur dimmar geymdu hans, þar til at einn myrgin ber hann fram or mörkinni ok myrkrunum, er hann þá kominn fram at sjó á höfða nokkurn, ok svá brátt sér hann, at búza nokkur leggr upp á þat sama ]ægi, ok var skip þat mikit stórt, ok sem þeir hafa lægt segl sín, kallar Hákón á skipit, ok biðr sér flutníngs út þannig, ok sem þat veittist, gengr hann fyrir skipherrann, er Gyrðr hét, hann var maðr danskr, ok einn af hirð Sveins konúngs Úlfssunar, er þá réð fyrir Danaveldi, hefir hann gert kaupferð til Englands með konúngsins varnað, ok er nú aptr kváminn með hlöðnu skipi. Hákon skiptir nú um nafn, ok segist Vigfús heita, biðr formanninn fars ok kostar á fund Danakonúngs, segist maðr félaus en góðrar ættar or Noregi, segir ok þat hug sinn, ef hanu skal giptu fá, at hann mun hana hjá Danakonúngi upptaka.
Nú veitist honum þetta, því maðrinn var vænn til liðs, en Danir vissu örleik ok góðvilja konúngs. Litlu síðar fellr til fagrt leiði, ok sigla þeir til Sjólands, því þeir spyrja, at Danakonúngr sitr þar; ok sem fyrst mega þeir, sækir Gyrðr á fund konúngs ok Vigfús hinn norræni með honum. Þeir koma svá til bæarins, at konúngr sitr yfir borðum, ok gánga fyrir hann, Konúngr tekr Gyrði harða blídt, ok spyr at Englandsferðum. Hann lætr vel yfir; ok sem þat er úti, spyr konúngr, hverr sá sé hinn úngi maðr? Vigfús nefndi sik, ok biðr konúng þarmeð nokkrar ásjár. Konúngr spyr, hvat hann hefði til at þjóna höfðíngjum? hvert hann væri hagr eða listvanr í nokkru? Hann segist eingan lut til lista hafa, at þjóna konúngi; utan hugboð mitt, at hjá yðr mán ek gæfu fá. Kónúngf segir sér því vandara um.
3. Síðan lætr konúngr kalla einn járnsmið, þann er beztr var í garðinum, ok segir honum svá: hér er einn ungr maðr, er þú skalt meðtaka, ok kenna honum járnsmíð, ef hann fær numit; geym ok þess, at þú sért vel við hann, ok öfunda hann ekki, þótt guð gefi honum skilníng, sem oss þykkir góð ván í. Smiðrinn játar hér um konúngs vilja, ok fara þejr báðir samt í smiðju, ok er fljótt til frásagnar, at nám þetta gengr fram svá greidt með góðum skilníngi, at eptir 6 mánuði er lærisveinn líkr meistara sínum, en því framar sem áleið, svá at Vigfús er nú orðinn formentr á járnsmíð yfir alla menn í Danaveldi. Eptir ár liðit koma þeir báðir samt fyrir konúng, segir þá hinn gamli smiðr, hvar kvámit er. Konúngr gefr honum góða þökk, ok kallar nú silfrsmið, ok leggr Vigfús honum í vald. Er hann nú fljóttækari á þá list, heldr ennþá, sem hann hafði fyrr, svá at eptir 6 mánuði segist meistarinn ekki til hafa at kenna honum, ok þat sama segir hann konúngi. Konúngr skipar þá Vigfúsi í þriðja skóla til gullsmiðar, at grafa, steinsetja ok amaléra; ok eptir átta mánuði kemr meistari fyrir konúng, ok segir sik á enda at læra þann mann, því svá klókan ok kænan til alls hagleiks með málm at vinna segist hann aldrei seð hafa, kveðst ok þat hyggja, at hverja list, er hann legði fyrir sik, mundi hann fá umfram aðra menn numit. Konúngr varð nú glaðr við, ok skipar Vigfúsi í fjórða skóla til steinsmíðar, at sníða, lima ok niðrsetja eptir steinmeistara reglu; er þessi list úti eptir ár liðit, svá hér um fer sem um aðrar greinir; er hann frábær öðrum mönnum bæði um fljótleik ok fagrleik.
Er þat liðit, at hann sé lærisveinn; fer hann til, eptir konúngs skipan, at gjöra með járni þau hnossasmíði, sem konúngr vill hafa til sæmdar ríkinu; gekk þat um eitt ár. Þakkar konúngr honum störfin, ok býðr honum leigu sína. Vigfús segir því valda gæfu konúngs, at hann kann nokkut, ok kallast hann eingrar leigu makligr. Konúngr lætr sér mikla, er hann vill til eingis vinna. Vigfús mælti: þat skal eigi vera, mán ek þat kjósa, segir hann, er mér sýnist fegrst, ok mér mán at beztu verða: ek bið yðr, at þér gefit mér heilræði nokkut. Konúngr segir: þú þykkir mér undarligr maðr, neitar peníngum, en [beiðist slíks; eðr hverr segir þér, at ek sé forspár eða spekíngr? Vigfús svarar, ok kvaðst hafa þat á sjálfum sér reynt, at hann er bæði spakr ok forspár. Hér kemr þá um síðir, at konúngr svarar: þat er mitt ráð, at þú trúir aldrei lágum manni ok rauðskeggjuðum. Vigfús þakkar framlægit sem hina vænstu gjöf. Nú fer hann til annat ár, ok smíðar konúngi gull ok gersemjar með svá fásénum[1] hagleik, sem allir dást at.
Eptir þat ár liðit fór öll orðræða með þeim Vigfúsi ok konúngi á sömu leið, sem fyrr var talit. Konúngr býðr fé, en Vigfús krefr enn heilræði, ok þar kemr enn þófinu, at konúngr lætr til, ok mælti svá: hver fjölskylda sem þik stendr, þá geym þess, at þú gakk eigi frá messuembættinu, fyrr enn þat er lukt, ef þú ert innan kyrkju staddr. Vigfús þakkar heilræðit, ok tekr nú næsta ár steinsmíði, ok gjörir Danakonúngi höll svá væna, sem aldrei sást önnur jafnvæn í því landi.
4. Enn eptir smíðaða höllina finnast þeir um várit konúngr ok Vigfús, sem menn taka at búa kaupferðir sínar; þakkar konúngr honum þá enn starfit ok spyr, hvat honum er þá skapfellast at taka í aðra hönd. Vigfús segir: þat er heilrærði, konúngr! Sveinn konúngr talar þá: hví mán hinn sami maðr svá fallinn, vitr ok frábærrar greinar, en í öðru lagi svá fyrirlátr,[2] sem vér þættumst mega til háðs virða, en þó mántu enn ráða. Þat ráðum vér þér, ef þú verðr allreiðr með víghug til nokkurs manns, at þú haldir þik í minníng guðs, ok lesir helga bæn, pater noster, í nafni guðs föðrs; ok ef eigi, rennr af við þetta, skaltu lesa aðra pater noster í nafni guðs sunar; ok ef eigi linast enn viðr þetta, skaltu lesa þriðju pater noster í minning heilags anda; ok ef enn lystir þik sama verks, mántu vinna, nema guð banni, ok leggi til nokkra líkn. Vigfús þakkar heilræðit eptir vanda, ok spyr, hvat nú skal hann gjöra framleiðis? Konúngr segir, at þat skal hann gjöra, spázera með honum litla stund. En þá konúngr er af staðnum farinn á bryggju, flýtr þar fyrir einn knörr hlaðinn til hafs, tjaldaðr ok albúinn. Þá segir konúngr: störf þín, Vigfús! eru mikils verð, þótt vér leggjum lítit fram; knör þenna til Englandsferðar skaltu albúinn eiga, höfum vér þat hugsat, at þú munir fara á knerinum til Englands, ok dveljast þar í vetr, þvíat þar liggr afli fyrir, ef Englakonúngr lætr þik smíða, sem mik varir, því at hallir í Englandi eru á fyrnsku hátt; haga svá góðsinu, sem vér leggjum til, halt því fram til ávaxtar, þvíat tíð er góð í Englandi, en farmr á knerinum mun þér eigi bregðast;[3] skipmenn þínir eru í þínu valdi, þætti oss ráð, sem þú kæmir fram, at þú hlíðir þínum kosti, ok fengir þeim [byrðíng nokkurn[4] aptr híngat, því at eigi mán þik menn skorta at vári, ef þú vilt til Noregs fara at vitja ættjarðar þinnar, sem oss þykkir ván. Vigfús þakkaði konúngi allan sóma, fyrst mentina, þar merð fjárútlátin, ok síðan heilræðin, ok segist því launa skyldu, at frægja hann yfir alla konúnga.
5. Síðan tekr hann orðlof af konúnginum, til brottferðar, stígr síðan á skip sitt, ok siglir þegar í haf, ok kemr fram til Englands með heilu ok höldnu, ok fer sva með öllu, sem Danakornúngr hafði tillagt. Vigfús sendir aptr menn, en skipar upp góðsit, var þar hverr peníngr valinn í, [ok er um mest mátti velja[5] í Englandi. Brátt býðr konúngr honum á sinn fund, því honum var brátt flutt, hver maðr hann var í meistaradómi, hvat sem kjósa vill. En sem þeir finnast, spyr konúngr, ef hanri vill smíða nokkut, segist hafa forna höll til niðrtöku. Vigfús segir: er þat eigi ráð Danakonúngs, at ek vinni þat, fyrir mik er lagt, ok mér er möguligt þenna næsta vetr? En svá fer þat til efnis, sakir þraungleika tímans, at konúngr skipar tveimr meisturum at smíða höllina, er sá annarr enskr, en Vigfús annarr, skal sínum megin smíða hverr þeirra með tilskipuðum starfsveinum, því konúngr vildi sjá, hverr hagari var, eða hverr fljótari var; en þar er jafnaðr[6] tilbúnaðr eptir konúngs, skipan; sá enski meistari hefir 12[7] fylgðarmenn, en Vigfús.[8] Fara þeir til, skipa niðr grundvöll, ok reisa síðan. Hefir hinn enski þat starf fyrirfram, at hann ríðr þar til, er grjót var valit, ok segir fyrir, hverr þar skuli telgja eðr tilbúa;[9] líðr nú svá smíðinni. Konúngr undraðist mjök, at Vigfúsi gekk miklu fljótara, þótt hann væri miklu liðfærri; konúngi miklar þat með sjálfum sér, at hinn útlendi skal yfirbera þann, er enskir kalla meistara, þvíat sá er orðrómr í öðru lagi, at fegrð á smíðinni beri eigi minnr af enn fljótvirki.
6. Svá bar til eitt kveld, sem smiðirnir hafa úti sitt dagsverk, at konúngr kallar hinn enska smið, ok leggr honum stórar ávítur, at einn danskr skal fyrir sitja hans kunnáttu, ok svá máni hann tapa sínu lofi, at þat fáist aldrei síðan. Hinn enski segir: herra minn! mér þykkir ván, at yðr virðist svá, ok því nauðgast ek til, at segja yðr þat, þér vitit eigi áðr, þó mér þykki mikit fyrir upp at kveða; efni eru eigi betri um þenna danska mann, enn smíðir hans flytjast ok fegrast með því fulltíngi, sem eingi góðr maðr skyldi hafa; mínum lagsmönnum er þat kunnigt, at vér höfum mælt ok mindat vegginn viðr þat sjálft, er hann fór til húss at kveldi, en at morgni er hann miklu hærri, ok því er þat eigi mitt at keppast þar við. Konúngr segir, at eigi mán þetta satt vera. Hinn enski segir, at hann skuli láta kalla á þá kumpána, svá þeir komi þar, ok heyra, hvat þeir segja. Sem þeir kvámu, eru þessi mál borin fyrir þá, bjóða þeir eið sinn, at þat sé hvert orð satt, sem meistarinn sagði hér um, ok svá fer fram, at þeir sverja bókareið hér um, at Vigfús er fordæðumaðr.
Eptir eiðinn unninn gengu þeir út, en konúngr fer í ráð með meistaranum enska, hvat fram skal fara, segir sér eigi vera þat þekkt, at svá bölvuð smíði sé yfir sínu höfði, því hann segist eigi vita, hverr voði í megi vera: en hvernin skulum vér hann af dögum ráða, svá oss verði ámælislaust? Því eigi sýnist þessi maðr lögliga drepinn, ef vér látum hann drepa ekki utan fyrir smíðina, svá mikla frægð sem hann hafði með Dönum. Meistarinn segir: Þar finnst ráð til; þér skulut mú í stað fá mér glófa yðar, með þeim boðskap til Vigfúss, at þér lofit mjök hans meistaradóm, ok skipi þér honum frá þessari stundu alla forsögn ok skipan verksins, ok því bjóði þér með jartégn glófans, at árla á myrgin fyrir sól skal hann ríða fram til þræla, at fylla þat starf, er ek hefi áðr haft. Þegar ek hefi borit honum þetta yðar boð, skal ek ríða fram til þrælanna, ok segja þeim þar hans tilkomu snimma á myrgin, ok þarmeð yðar vilja, at þeir brenni hann á báli, hverja mind sem hann hefir tekit á sik, sakir sinnar fjölkýngi. Þessi ráð samþykti konúngr. Fer þá meistarinn, ok ber Vigfúsi glófann með öllum orðum, sem fyrr var talat, fær sér þegar hesta, ok ríðr í mörkina, ok býðr þrælum danska smið at brenna at morgni, hvert álit sem hefði.
En Vigfús hugleiðir hit fyrsta heilræði Sveins konúngs, því þat stóð[10] uppá þenna sama sendiboða: at hann skyldi eigi trúa lágum manni rauðskeggjuðum; því at meistarinn átti þetta, því hann var bæði lágr ok rauðskeggjaðr. Héraf leiðir honum svá mikit ángr, at hann vakir út alla[11] náttina, því honum er brjóstfast at geyma heilræðit, en í öðru lagi sýnist honum fárligt, at hlýða eigi konúngs boði; en þetta ræðr hann af, at þegar í óttu ríðr hann fram á veginn, ok sem kvámit er sólarroð, verðr fyrir honum eitt þorp sæmiligt, ok þegar sem hann kemr inn í þorpit beinan veg um strætit, heyrir hann at annann veg út við múrinn er hríngt til messu. Þar víkr Vigfús at kapellu, ok stígr af hesti sínum, gengr inn ok litast um, sér hann at þar er gamall prestr mjök úskygn ok seinfær, ok því þykkir honum sakir sinnar farfýsi, at hann máni aldrei framkvámast, ef hann bíðr. Til minnis kvam honum annat heilræði Sveins konúngs, at hann bauð honum at hlýða messunni, en eigi að heldr þolir hann kyrr; stökkr hann upp, ok stígr á hest sinn, ok reið sinn veg; en sem hann ætlar rétt út at ríða annars vegar af þorpinu, klíngir í kapellu nokkurri rétt við hliðit, hann stígr nú af baki, ok hugsar, sem var, at hér máni klíngja til upphafs;[12] hann gengr inn, ok fellr fram, ok sem guðs líkami var útdeildr, þá hugsar Vigfús at bæta úhlýðni sína við Svein konúng, ok bíða blessanar eptir messuna, hvat sem tíma líðr, ok svá gjörir hann. Skýtr nú sólunni hátt ok vel á lopt, því dvalir þessar drógo tímann. Stígr hann nú á bak, ok ríðr ákafliga, ok léttir eigi fyrr, enn hann kemr fram.
7. Nú skal greina hvat hinn enski meistari hafðist at; hann vakir nú um tíma yfir þeirri gleði, at Vigfús máni snimma af lífi tekinn þann dag, ok því ríðr hann sem fyrst lýsti af degi, því messur dvöldu hann hvergi, kemr hann fram í mörkina, ok vill segja konúngi sem greiniligast frá, hvat gjörzt hafi; ok svá fljótt sem hann ber at fram, umkríngja þrælarnir hann, grípa hann, ok draga grimmliga at bálinu, er þeir höfðo áðr ákafliga[13] uppgeyst.[14] Hann kallar ok spyr, hví þeir kvæli hann? em ek enskr maðr ok vin konúngs. Þeir svara; hyggr þú, bölvuð fordæða! at vér vitum eigi ílsku þína, at hverjum ham sem þér líkar máttu kasta yfir þik, sem hinn enski maðr sagði oss í nátt, ok því skal eldr gleypa þik. Léto þeir hann svá strax fram á bálit; ok þar brennr hann til kola, íllr maðr ok svikafullr, er ser beó sjálfr gröf þá, er hann í féll með réttum dómi guðs. En er þrælarnir standa yfir eldinum, ok tala með sér, hverso íllmenni þetta fór af heiminum, reið Vigfús fram at þeim, ok spyr hví þeir séu iðjulausir? Þeir segjast unnit hafa hit þarfasta myrginverk í aftöku þess galdramanns, er kvam af Danmörk i haust. Vigfús þagnar þá, ok sá hvat honum var ætlat, ok hve málit var umturnat, skilr nú at messan dróg hann undan dauða, en sá fekk viti, er tilvann. Miklar þakkir gjörði Vigfús guði með sjálfum sér, segir nú þrælunum fyrir um verk, ok ríðr síðan heim til smíða sinna. Er nú svá skipat um daginn, sem konúngr kemr at sjást um at vana: Vigfús stendr á smíð sinni, enn audt er annann veg til móts. Konúng undrar þetta ök þegir, því skipan er voltin, eigi[15] sem hann hugði til. Vigfús talar þá: guð vissi gjörr enn þér, konúngr! hvat rétt er ok satt, því þér urðut sviknir með falsi at dæma rángan dóm á saklausan, því tók íllr maðr ránglæti sitt, má mér því Sveinn konúngr hugkvæmr vera, ok mánot þér konúngarnir vera því úlíkari, sem meir er at reynt; ok svá lýkr ræðu þeirra, því konúngr gengr frá, af því hann sér sik [offara orðinn.[16] Ok litlu síðar talar hann til Vigfúss ok snýr[17] til blíðu, ok segist bæta skyldu, áðr þeir skilja, hvat honum hefir yfirsézt af rógi ok meinsæri vondra manna, ok biðr konúngr Vigfús nú, at hann taki niðr til grundvallar allt þat verk, er hinn enski meistari hafði gjört, ok láti allt smíðit verða með einu formi. Vigfús gjörir nú svá, ok verðr höllin alsmíðut, áðr skip gánga brott af Englandi um sumarit. Konúngr gjörir þá veizju stóra, [sem hann drekkr Vigfúsi sakir[18] hallarinnar. Lofa Englismenn mjök smíðit, sem verðugt var. At þeirri veizlu liðínni[19] gefr konúngr Vigfúsi 2 skip hlaðin vænum kosti, ok þarmeð gefr hann honum blídt orðlof. Byrjar nú Vigfús ferð sína til Noregs, hefir hann knörinn Sveinsnaut ok þar til annat skip jafnmikit, er hann keypti í Englandi; þetta hleðr hann hvárttveggja með ávinníng fjár þess, er Danakonúngr gaf honum. Þessi 4 skip býr hann forkunnarliga vel með hagleik sínum, fékk þar til gylta veðrvita ok stöfuð segl með ýmsum litum.
8. Síðan leggr hann út af Englandi, ok fær góða byri, kemr hann eitt kveld undir Noreg rétt í sitt ættland í Víkinni; hann leggr skipunum í eitt leyni, en stígr í bát með nokkra menn, ok rær upp lágliga fyrir bann bæ, er hann hafði, forðum frá horfit; hann gengr einn á land ok upp í bæinn, lízt honum þar ílla á, svá at mikil reiði fyllir hann þegar, því bærinn er víða bættr ok nýbræddr, ok því þykkir honum víst, at sú kona, er hann átti, máni hafa fengit sér nýan bónda, gengr hann upp í herbergi þau, er honum váru kunnig, ok fer leitandi hvar húsfrú máni sofa; þvíat lokhvíla, er fyrr var getit, var vanrækt. Upp kemr hann i lopt nokkut, þar er sæng ein, þar sér hann liggja húsfreyu sína, ok fagran mann í faðmi henni, þykkir honum nú at sýnu gánga, at hann hafi rétt hugsat, ok svá dauðligt hatr fyldi hans hjarta, at þessa manns líf vill hann í stað brott taka; ok með guðs vilja kemr honum til hugar hit þriðja heilræði Sveins konúngs, at honum er bannat at vega svá fljótt, sem hann fýsir. Hann gengr nú brott frá sænginni, sem lengst mátti hann innan húss, ok ætlar þar at standa, meðan hann les pater noster; þat fer eígi svá, því reiðin hafði raðat honum mjök at sænginni, þá er úti var. Hann hopar annat sinn, ok hugsar með sér, hvat er hann þolir, þá skuli hann launa lífgjöfina í Englandi ok halda heilræði; fer hú rétt sömu leið ok fyrr. Frá dregr hann sik þriðja sinn, ok sem bænin er úti, er hann kváminn at sænginni með brugðnu sverði, þrífr í hárit á hinum únga manni, ok ætlar at rykkja höfðinu fram á stokkinn, því hann lá ofar í sænginni. Við þenna rykk vaknar húsfrú, ber þegar skyn yfir, hvat um er, ok kallar svá: sonr okkar, Hákon minn! segir hún. Hann kastar sverðinu, ok biðr guð gæta sín. Verðr þar síðan svá mikill fagnaðarfundr, at eigi er auðvelt at greina, því þau glöddust bæði fyrir önd ok líkama af því er guð hafði nú þeim veitt. Þá segir hún, at þenna pilt bar hún í kviði, er þau skildo: ok heitir hann Hárekr eptir föður þinn. Spyr síðan hvert þeirra annat af sínum farsældum ok framferðum. Segir hún at frændr hans ok félagar hafi sýnt henni svá mikinn manndóm, at hún hefír haft alla luti nóga síðan hann fór burt, bæði til kostar ok uppsmíðis. Hann segir at svá sem morgnar máni hún sjá mega hans fararblóma. Skilja þau síðan. Fer hann til skipa, ok lætr heimta út á rétta rúm.[20]
Um myrgininn sem stól rýðr fjöll, fær hann fagrt kul at landinu. Hans siglíng var svá væn, at hvert mannsbarn fór at sjá,- ok margir hugðu, at þar mundi sigla einn konúngr; svá siglir hann at landi, lægir seglin, hleypir akkerum, ok lætr bryggjur á land upp, þá bekkja lands menn, at þar er kváminn Hákon, ok verðr nú mikill fagnaðr í öllum þeim bý, er umbergis lá, eflist þar ok sama dag en bezta veizla. Segir hann þá frá ferðum sínum, ok þakkar frændum ok vinum alla þeirra dygð. Hvat höfum vér lengr frásögu þessa manns, en alla, sína lífdaga upp héðan hélt hann sínum sæmdum, því þá heill ok hoskleik hafði hann fengit í fundi Danakonúngs með hagleik ok frábærum meistaradómi, at aldrei kunni hans góðs á grunn at gánga, heldr keypti hann aptr allar þær jarðir, er áðr [lét hann fyrir glutr ok vangeymslu,[21] ok beó síðan um nægtir. Ok höfum vér eigi fleira frá honum at segja, lýkr hér svá þessa sögu Hákonar ens norska.
Athugasemdir:
- ↑ Frá merkinu vantar í S, a. hvar orðinu hefir er innsmeygt í staðinn; en í tveimr af þeim fylgjandi brotum í S. finnst þat.
- ↑ flatr S, a.
- ↑ rjúfast S, a.
- ↑ léttibyrðíng S, e. 554, h.
- ↑ er mest mátti umvelta S, a. b.
- ↑ ei jafnari S, a.
- ↑ 20 S, a.
- ↑ 5 S, a.
- ↑ snikka S, e. 554, h.
- ↑ hlýddi S, e. 544, f.
- ↑ af ígegnum S, a.
- ↑ upphalds S, a. uppihalds seinna lagfært til upphafs S, b. messu upphafs S, e. 544, h.
- ↑ upprætt eðr b. v. S, a.
- ↑ upptendrað" S, e. 554, h.
- ↑ v. í S, a.
- ↑ ófara hafa orðit, S, e. 554, h.
- ↑ snýst S, e. 554, h.
- ↑ s. h. drekki hóf 554, h, S, c; er h. drechur handsal S, b.
- ↑ v. í S, b. S, e. 554, h.
- ↑ raun, S, a. árar í rúm S, e. 554, h.
- ↑ höfðu glytrazt S, e. 554, h.