Saga Ólafs Tryggvasonar

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif Norsk.gif Dansk.gif Svensk.gif
Norsk.gif Dansk.gif
Norsk.gif


Heimskringla
Snorra Sturlusonar
N. Linder og H. A. Haggson
1869-1872


Saga Ólafs Tryggvasonar


1. Fœddr Ólafr Tryggvason.

Ástríðr hét kona, sú er átt hafði Tryggvi konungr Ólafsson; hon var dóttir Eiríks bjóðaskalla, er bjó á Ofrustöðum, ríks manns. En eptir fall Tryggva, þá flýði Ástríðr í brott ok fór á launungu með lausafé þat, er hon mátti með sér hafa. Henni fylgði fóstrfaðir hennar, sá er Þórólfr lúsarskegg hét, hann skildist aldri við hana, en aðrir trúnaðarmenn hennar fóru á njósn, hvat spurðist af úvinum hennar eða hvar þeir fóru. Ástríðr gékk með barni Tryggva konungs; hon lét flytja sik út í vatn eitt ok leyndist þar í hólma nökkurum, ok fáir menn með henni. Þar fœddi hon barn, þat var sveinn, en er hann var vatni ausinn, þá var hann kallaðr Ólafr eptir föðurföður sínum. Þar leyndist hon um sumarit. En er nótt myrkti ok dag tók at skemma, en veðr at kólna, þá byrjaði Ástríðr ferð sína, ok Þórólfr með henni ok fátt manna; fóru þat eina með bygðum, er þau leyndust um nætr, ok funnu enga menn. Þau kómu fram einn dag at kveldi til Eiríks á Ofrustöðum, föður Ástríðar. Þau fóru leyniliga; sendi Ástríðr menn til bœjarins at segja Eiríki, en hann lét fylgja þeim í eina skemmu ok setja þeim borð við hinum beztum föngum. En er þau Ástríðr höfðu þar dvalizt litla hríð, þá fór brott föruneyti hennar, en hon var eptir ok 2 þjónostukonur með henni, ok son hennar, Ólafr, ok Þórólfr lúsarskegg ok Þorgils, son hans, 6 vetra gamall, váru þar um vetrinn.


2. Frá Gunnhildar sonum.

Haraldr gráfeldr ok Guðröðr, bróðir hans, fóru eptir dráp Tryggva Ólafssonar til búa þeirra er Tryggvi hafði átt, en þá var Ástríðr í brott, ok spurðu þeir ekki til hennar. Sá pati kom fyrir þá, at hon mundi vera með barni Tryggva konungs; fóru þeir um haustit norðr í land, svá sem fyrr er ritat. En er þeir funnu Gunnhildi, móður sína, sögðu þeir alla atburði um þessi tíðindi, er þá höfðu gerzt í för þeirra. Hon spurði at vendiliga, þar sem var Ástríðr; þeir segja slíkan kvitt þar af, sem þeir höfðu heyrt. En fyrir þá sök at þat haust hit sama áttu Gunnhildar synir deilu við Hákon jarl, ok svá um vetrinn eptir, sem fyrr er ritat, varð þá engi eptirleitan höfð um Ástríði ok son hennar á þeim vetri.


3. Ferð Ástríðar.

Eptir um várit sendi Gunnhildr njósnarmenn til Upplanda ok alt í Víkina at njósna um, þat hvat um hag Ástríðar mundi vera. En er sendimenn kómu aptr, þá kunnu þeir þat helzt at segja Gunnhildi, at Ástríðr mundi vera með feðr sínum Eiríki, segja ok þess meiri ván, at hon muni þar upp fœða svein þeirra Tryggva konungs. Þá gerir Gunnhildr þegar sendimenn ok býr þá vel at vápnum ok hestum, ok hafa þeir 30 manna, ok var þar til forráða ríkr maðr, vin Gunnhildar, er Hákon er nefndr; hon bað þá fara á Ofrustaði til Eiríks ok hafa þaðan son Tryggva konungs ok fœra Gunnhildi. Þá fara sendimenn alla leið sína. En er þeir áttu skamma leið til Ofrustaða, þá verða varir við ferð þeirra vinir Eiríks ok báru honum njósn um ferð sendimanna at kveldi dags. En þegar um nóttina bjó Eiríkr brottferð Ástríðar, fékk henni góða leiðtoga ok sendi hana austr til Svíþjóðar til Hákonar hins gamla vinar síns, ríks manns. Fóru þau í brottu, er mikit lifði nætr; þau kómu at kveldi dags í herað, er Skaun hét ok sá þar bœ mikinn, ok fóru þannug til ok báðu sér nætrvistar; þau duldust ok höfðu vánd klæði. Sá bóndi er nefndr Björn eitrkveisa, auðigr maðr ok illr þegn, hann rak þau í brott. Fóru þau um kveldit í annat þorp skamt þaðan, er hét í Viðum; Þorsteinn hét þar bóndi, sá er þau herbergði ok veitti þeim góðan forbeina um nóttina, sváfu þau í góðum umbúnaði. Hákon ok þeir menn Gunnhildar kómu á Ofrustaði snimma um morgin ok spyrja at Ástríði ok syni hennar. Eiríkr segir, at hon er ekki þar. Þeir Hákon rannsökuðu bœinn ok dvöldust lengi um daginn ok fá nökkura njósn um ferð Ástríðar; ríða þá sömu leið ok koma síð um kveldit til Bjarnar eitrkveisu í Skaun, taka þar gisting. Þá spyrr Hákon Björn, ef hann kynni honum nökkut segja til Ástríðar. Hann segir, at þar kómu menn um daginn ok báðu gistingar, en ek rak þau í brott, ok munu þau vera herbergð hér nökkur í þorpinu. Verkmaðr Þorsteins fór um kveldit or skógi ok kom til Bjarnar, því at þat var á leið hans, varð hann varr við, at þar váru gestir eða hvert erendi þeirra var; hann segir Þorsteini bónda. En er lifði þriðjungr nætr, vakti Þorsteinn upp gesti sína, bað þau brott fara, mælti styggliga. En er þau váru komin á veg út or garðinum, þá sagði Þorsteinn þeim, at sendimenn Gunnhildar váru at Bjarnar ok fóru at leita þeirra. Þau báðu hann hjálpar nökkurrar; hann fékk þeim leiðtoga ok vist nökkura, fylgði sá þeim fram á skóginn, þar sem var vatn nökkut ok hólmi í einn, reyri vaxinn. Þau máttu vaða í hólminn út, þar fálu þau sik í reyrnum. Snemma dags reið Hákon frá Bjarnar í bygðina, ok hvar sem hann kom, spurði hann eptir Ástríði; en er hann kom til Þorsteins þá, spyrr hann, ef þau sé þar komin. Hann sagði, at þar váru menn nökkurir, ok fóru í móti degi austr á skóginn. Hákon bað Þorstein fara með þeim, er honum var leið kunnig eða leyni. Þorsteinn fór með þeim. En er hann kom í skóginn, vísaði hann þeim þvert frá því, er þau Ástríðr váru. Fóru þeir allan þann dag at leita ok funnu þau hvergi. Fara aptr síðan ok segja Gunnhildi sín erendi. Ástríðr ok hennar föruneyti fóru leið sína, kómu fram í Svíþjóð til Hákonar gamla; dvaldist Ástríðr þar ok son hennar Ólafr langa hríð í góðum fagnaði.


4. Sendiferð Hákonar til Svíakonungs.

Gunnhildr konungamóðir spyrr, at Ástríðr ok Ólafr son hennar, eru í Svíaveldi; þá sendi hon enn Hákon ok gott föruneyti með honum austr til Eiríks Svíakonungs með góðar gjafar ok vináttumál. Var þar við sendimönnum vel tekit, váru þeir þar í góðu yfirlæti. Síðan berr Hákon upp fyrir konungi erendi sín, segir at Gunnhildr hafði til þess orð sent, at konungr skyldi styrk fá honum, svá at hann hafi með sér Ólaf Tryggvason til Noregs; vill Gunnhildr fóstra hann. Konungr fær honum menn, ok ríða þeir á fund Hákonar gamla; býðr Hákon Ólafi at fara með sér með vinsamlegum orðum mörgum. Hákon gamli svarar vel ok segir, at móðir hans skal ráða ferð hans; en Ástríðr vill fyrir engan mun at sveininn fari. Fara sendimenn í brott ok segja svá búit Eiríki konungi. Síðan búast sendimenn at fara heim, biðja enn konung at fá sér styrk nökkurn at hafa sveininn brott með sér, hvárt sem Hákon gamli vill eða eigi. Fær konungr þeim enn sveit manna, koma sendimenn til Hákonar gamla ok krefja þá enn, at sveinninn fari með þeim. En er því var seint tekit, þá hafa þeir fram mikilmæli ok láta reiðuliga ok heita afarkostum. Þá hleypr fram þræll einn, er Busti er nefndr, ok vill ljósta Hákon, ok koma þeir nauðuliga í brott úbarðir af þrælinum; fara síðan heim til Noregs ok segja sína ferð Gunnhildi, ok svá at þeir hafa sét Ólaf Tryggvason.


5. Frá Sigurði Eiríkssyni.

Sigurðr hét bróðir Ástríðar, son Eiríks bjóðaskalla; hann hafði þá lengi verit af landi á brott austr í Garðaríki með Valdimar konungi; hafði Sigurðr þar metnað mikinn. Fýsir Ástríði at fara þannug til Sigurðar, bróður síns; fékk Hákon gamli henni gott föruneyti ok öll góð föng; fór hon með kaupmönnum nökkurum. Þá hafði hon verit 2 vetr með Hákoni gamla. Ólafr var þá þrevetr. En er þau héldu austr í haf, þá kómu at þeim víkingar, þat váru Eistr, hertóku þeir bæði menn ok fé, en drápu suma, en sumum skiptu þeir með sér til ánauðar. Þar skildist Ólafr við móður sína, ok tók við honum Klerkon, eistneskr maðr, ok þeim Þórólfi ok Þorgilsi. Klerkon þótti Þórólfr gamall til þræls, þótti ok ekki forverk í honum ok drap hann, en hafði sveinana með sér ok seldi þeim manni, er Klerkr hét, ok tók fyrir hafr einn vel góðan. Hinn þriði maðr keypti Ólaf ok gaf fyrir vesl gott eða slagning; sá hét Reas, kona hans hét Rekon, en son þeirra Rekoni. Þar var Ólafr lengi ok vel haldinn, ok unni búandi honum mikit. Ólafr var 6 vetr á Eistlandi í þessarri útlegð.


6. Frelstr Ólafr af Eistlandi.

Sigurðr Eiríksson kom til Eistlands í sendiferð Valdimars konungs af Hólmgarði, ok skyldi hann heimta þar í landi skatta konungs. Fór Sigurðr ríkuliga með marga menn ok fé mikit. Hann sá á torgi svein fríðan mjök ok skildi, at sá mundi þar útlendr, ok spyrr hann at nafni ok ætt sinni. Hann nefndi sik Ólaf, en Tryggva Ólafsson föður sinn, en móður sína Ástríði, dóttur Eiríks bjóðaskalla. Þá kannaðist Sigurðr við, at sveinninn var systurson hans. Þá spurði Sigurðr sveininn, hví hann væri þar kominn. Ólafr sagði honum alla atburði um sitt mál. Sigurðr bað hann fylgja sér til Reas búanda; en er hann kom þar, þá keypti hann sveinana báða, Ólaf ok Þorgils, ok hafði með sér til Hólmgarðs, ok lét ekki uppvíst um ætt Ólafs, en hélt hann vel.


7. Dráp Klerkons.

Ólafr Tryggvason var staddr einn dag á torgi, var þar fjölmenni mikit. Þar kendi hann Klerkon, er drepit hafði fóstra hans Þórólf lúsarskegg. Ólafr hafði litla öxi í hendi ok setti í höfuð Klerkon, svá at stóð í heila; tók þegar á hlaup heim til herbergis ok sagði Sigurði, frænda sínum, en Sigurðr kom Ólafi þegar í herbergi dróttningar ok segir henni tíðindi; hon hét Allogia. Bað Sigurðr hana hjálpa sveininum. Hon leit á sveininn ok sagði at eigi má drepa svá fríðan svein, bað kalla menn til sín með alvæpni. Í Hólmgarði var svá mikil friðhelgi, at þat váru lög, at drepa skyldi hvern mann, er mann drap údœmdan. Þeystist allr lýðr eptir sið þeirra ok lögum ok leitaði eptir sveininum, hvar hann var kominn. Þá var sagt, at hann var í garði dróttningar ok þar herr manns alvápnaðr. Var þá sagt konungi, gékk hann þá til með sínu liði ok vildi eigi at þeir berðist; kom hann þá griðum á ok því næst sættum, dœmdi konungr bœtr, en dróttning hélt gjöldum upp. Síðan var Ólafr með dróttningu ok var henni allkærr. Þat váru lög í Garðaríki, at þar skyldu eigi vera konungbornir menn nema at konungs ráði. Þá sagði Sigurðr dróttningu, hverrar ættar Ólafr er, eða fyrir hverja sök hann er þar kominn, at hann mátti ekki vera í sínu landi fyrir úfriði, bað hana þetta rœða við konung. Hon gerði svá, bað hann hjálpa við konungssyni þessum, svá harðliga sem hann var leikinn, ok kómu svá fortölur hennar, at konungr játti henni þessu; tók þá Ólaf í sitt vald ok hélt hann vegliga, svá sem konungssyni byrjaði at vera haldinn. Ólafr var 9 vetra, er hann kom í Garðaríki, en dvaldist þar með Valdimar konungi aðra 9 vetr. Ólafr var allra manna fríðastr ok mestr ok sterkastr ok umfram alla menn at íþróttum, þá er frá er sagt af Norðmönnum.


8. Frá Hákoni jarli.

Hákon jarl Sigurðarson var með Haraldi konungi Gormssyni Danakonungi um vetrinn eptir, er hann hafði flúit Noreg fyrir Gunnhildar sonum. Hákon hafði svá stórar áhyggjur um vetrinn, at hann lagðist í rekkju ok hafði andvökur miklar, át ok drakk þat eina, er hann mátti halda við styrk sinn. Þá sendi hann menn sína leyniliga norðr í Þrándheim til vina sinn, ok lagði ráð fyrir þá, at þeir skyldi drepa Erling konung, ef þeir mætti við komast, sagði ok, at hann mundi aptr hverfa til ríkis síns, þá er sumraði. Þann vetr drápu Þrœndir Erling, sem fyrr er ritit. Með Hákoni ok Gullharaldi var kær vinátta, bar Haraldr fyrir Hákon ráðagerðir sínar; sagði Haraldr at hann vildi þá setjast at landi ok vera eigi lengr á herskipum; spurði hann Hákon, hvat hann hygði, hvárt Haraldr konungr mundi vilja skipta ríki við hann, ef hann krefði. Þat hygg ek, segir Hákon, at Danakonungr man engra varna þér réttinda, en þó veiztu þá gerr þetta mál, ef þú rœðir fyrir konungi; vætti ek, at þú fáir eigi ríkit, ef þú krefr eigi. Brátt eptir þessa rœðu talaði Gullharaldr við Harald konung, svá at nær váru margir ríkismenn beggja vinir, krafði þá Gullharaldr Harald konung, at hann skipti ríki við hann í helminga, svá sem burðir hans váru til ok ætt þar í Danaveldi. Vit þetta ákall varð Haraldr konungr reiðr mjök, sagði at engi maðr krefði þess Gorm konung, föður hans, at hann skyldi gerast hálfkonungr í Danaveldi, eigi heldr hans föður, Hörðaknút, eða Sigurð orm í auga, eða Ragnar loðbrók. Gerði sik þá svá óðan, at ekki mátti við hann mæla.


9. Frá Gullharaldi.

Gullharaldr undi þá miklu verr en áðr; hafði hann þá ekki ríki heldr en fyrr, en reiði konungs. Kom hann þá til Hákonar, vinar síns, ok kærði sín vandræði fyrir honum ok bað hann heilla ráða, ef til væri, þau er hann mátti ríki ná; sagði, at hann hafði þat helzt hugsat at sœkja ríki með styrk ok vápnum. Hákon bað hann þat fyrir engum manni mæla, svá at spyrðist, sagði hann: liggr þar líf yðart við, hugsa þetta með sjálfum þér, til hvers þú munt fœrr verða; þarf til slíkra stórræða, at maðr sé djarfr ok öruggr, spara hvárki til góða hluti né illa, at þá megi fram ganga þat er upp er tekit; en hitt er úfœrt at hefja upp stór ráð ok leggja niðr síðan með úsœmd. Gullharaldr svarar: Svá skal ek þetta upp taka tillkallit, at eigi skal ek mínar hendr til spara at drepa konung sjálfan, ef ek kem í fœri, með því er hann vill synja mér þess ríkis, er ek á at hafa at réttu. Skilja þeir þá rœðu sína. Haraldr konungr gékk þá til fundar við Hákon, ok taka þeir tal sitt; segir konungr jarli, hvat ákall Gullharaldr hefir haft við hann til ríkis ok svör þau er hann veitti, segir svá, at hann vill fyrir engan mun minka ríki sitt. En ef Gullharaldr vill nökkut halda á þessu tillkalli, þá er mér lítit fyrir at láta drepa hann, því at ek trúi honum illa, ef hann vill eigi af þessu láta. Jarl svarar: þat hygg ek, at Haraldr hafi svá fremi þetta upp kveðit, at hann mun eigi láta þetta niðr falla; er mér þess ván, ef hann reisir úfrið hér í landi, at honum verði gott til liðs, ok mest fyrir sakir vinsælda föður hans; en þat er yðr hin mesta úfœra at drepa frænda yðarn, því at allir menn munu hann kalla saklausan at svá búnu. Eigi vil ek ok þat mitt ráð kalla, at þú gerir þik minna konung, en faðir þinn var Gormr; jók hann ok mjök sitt ríki, en minkaði í engan stað. Þá segir konungr: hvert er þá þitt ráð, Hákon, skal ek eigi miðla ríki ok ráða eigi af hendi mér þenna ugg? Vit skulum finnast nökkurum dögum síðar, segir Hákon jarl, vil ek hugsa áðr þetta vandamál ok veita nökkurn orskurð. Gékk þá konungr í brott ok allir hans menn.


10. Ráðagerð Haralds honungs ok Hákonar jarls.

Hákon jarl hafði nú af nýju hinar mestu áhyggjur ok ráðagerðir, ok lét fá menn vera í húsinu hjá sér. Fám dögum síðar kom Haraldr konungr til jarls, ok taka þeir þá tal, ok spyrr konungr, ef jarl hefir hugsat þá rœðu, er þeir kómu á fyrra dags. Þar hefi ek, segir jarl, vakat um dag ok nótt síðan, ok finnst mér þat helzt ráð, at þú hafir ok stýrir ríki því öllu, er þú tókst eptir föður þinn, en fá Haraldi, frænda þínum, í hendr annat konungsríki, þat er hann megi sœmdarmaðr af verða. Hvert er ríki þat, segir konungr, er ek má heimilt fá Haraldi, ef ek hefi úskert Danaveldi? Jarl segir: þat er Noregr; konungar þeir, er þar eru, eru illir öllu landsfólki, vill hverr maðr þeim ilt, sem vert er. Konungr segir: Noregr er land mikit, ok hart fólk, ok er ilt at sœkja við útlendan her; gafst oss svá þá er Hákon varði landit, létum vér lið mikit, en varð engi sigr unninn; er Haraldr Eiríksson fóstrson minn ok knésetningr. Þá segir jarl: löngu vissa ek þat, at þér höfðut opt veitt styrk Gunnhildar sonum, en þeir hafa yðr þó engu launat nema illu; vér skulum komast miklu léttligar at Noregi, en berjast til með allan Danaher. Sendu boð Haraldi, fóstrsyni þínum, bjóð honum at taka af þér land ok lén, þat sem þeir höfðu fyrr hér í Danmörk, stefn honum á þinn fund. Nú má Gullharaldr þá litla stund afla ríkis í Noregi af Haraldi konungi gráfeld. Konungr segir, at þetta mun kallat ilt verk at svíkja fóstrson sinn. Þat munu Danir kalla, segir jarl, at betra er þat skipti at drepa víking norrœnan heldr en bróðurson danskan. Tala þeir nú hér um langa hríð, þar til er þetta semst með þeim.


11. Sendiboð Haralds Gormssonar til Noregs.

Gullharaldr kom enn til tals við Hákon jarl, ok sagði jarl honum, at hann hefir nú fylgt hans málum, svá at meiri ván er, at nú muni konungsríki liggja laust fyrir honum í Noregi: skulum við þá, segir hann, halda félagskap okkrum, mun ek þá mega veita þér mikit traust í Noregi. Haf þú fyrst þat ríki; Haraldr konungr er nú gamall mjök, en hann á þann einn son, er hann ann lítit ok frilluson er. Talar jarl þetta fyrir Gullharaldi, þar til er hann lætr sér þetta vel líka. Síðan tala þeir optliga allir, konungr, jarl ok Gullharaldr. Síðan sendi Danakonungr menn sína norðr í Noreg á fund Haralds gráfeldar. Var sú ferð búin allvegliga, féngu þeir þar góðar viðtökur, er þeir funnu Harald konung; segja þeir þau tíðindi at, Hákon jarl er í Danmörk ok liggr banvænn ok nær örviti, ok þau önnur tíðindi, at Haraldr Danakonungr bauð til sín Haraldi gráfeld, fóstrsyni sínum, ok taka þar af sér veizlur, svá sem þeir brœðr höfðu fyrr hafðar í Danmörk, ok bað Harald koma til sín ok finna sik á Jótlandi. Haraldr gráfeldr bar þetta mál fyrir Gunnhildi, móður sína, ok aðra vini sína; lögðu menn þar allmisjafnt til: sumum þótti þessi för ekki trúlig, svá sem þar var mönnum fyrirskipat; hinir váru fleiri, er fýstu at fara skyldi, því at þá var svá mikill sultr í Noregi, at konungar féngu varla fœtt lið sitt. Þá fékk fjörðrinn þat nafn, er konungar sátu optast at, at hann hét Harðangr. Árferð var í Danmörk at nökkurri hlítu; hugðust menn þá þar mundu föng fá, ef Haraldr konungr féngi þar lén ok yfirsókn. Var þat ráðit, áðr sendimenn fóru í brott, at Haraldr konungr mundi koma til Danmerkr um sumarit á fund Danakonungs ok taka af honum þenna kost, sem Haraldr konungr bauð.


12. Svikrœði Haralds konungs ok Hákonar jarls við Gullharald.

Haraldr gráfeldr fór um sumarit til Danmerkr ok hafði 3 langskip; þar stýrði einu Arinbjörn hersir or Fjörðum. Haraldr konungr sigldi út or Víkinni ok til Limafjarðar, ok lagðist þar at Hálsi; var honum sagt, at Danakonungr mundi koma þar brátt. En er þetta frá Gullharaldr, þá heldr hann þannug með 9 skipum; hann hafði áðr búit lið þat at fara í víking. Hákon jarl hafði þá ok búit sitt lið ok ætlaði í víking; hafði hann 12 skip ok öll stór. En er Gullharaldr var brott farinn, þá mælti Hákon jarl við konung: nú veit ek eigi, nema vér róim leiðangrinn ok gjaldim leiðvítit; nú mun Gullharaldr drepa Harald gráfeld, síðan mun hann taka konungdóm í Noregi; ætlar þú hann þér þá tryggvan, ef þú fær honum svá mikinn styrk, en hann mælti þat í vetr fyrir mér, at hann mundi drepa þik, ef hann kœmist í fœri. Nú mun ek vinna Noreg undir þik ok drepa Gullharald, ef þú vill því heita mér, at ek skyli auðvelliga sættast við þik fyrir þat; vil ek þá gerast jarl yðarr ok binda þat svardögum ok vinna Noreg undir yðr með yðrum styrk, halda síðan landinu undir yðart ríki ok gjalda yðr skatta; ok ertu þá meiri konungr en þinn faðir, ef þú ræðr 2 þjóðlöndum. Þetta semst með þeim konungi ok jarli; ferr þá Hákon með liði sínu at leita Gullharalds.


13. Fall Haralds konungs gráfeldar at Hálsi.

Gullharaldr kom til Háls í Limafirði, bauð hann þegar Haraldi gráfeld til orrostu. En þótt Haraldr hefði lið minna, þá gékk hann þegar á land ok bjóst til orrostu, ok fylkti liði sínu. En áðr fylkingar géngu saman, þá eggjar Haraldr gráfeldr hart lið sitt ok bað þá bregða sverðum, hljóp þegar fram í öndverða fylking ok hjó til beggja handa. Svá segir Glúmr Geirason í Gráfeldardrápu:

Mælti mætra hjalta
málmóðinn sá, blóði,
þróttarorð, er þorði
þjóðum völl at rjóða.
Víðlendr um bað vinda
verðung Haraldr sverðum,
fræg, þótti þat flotnum
fylkis orð, at morði.

Þar féll Haraldr konungr gráfeldr. Svá segir Glúmr Geirason:

Varð á víðu borði
viggjum hollr at liggja
gætir glamma sóta
garðs Eylimafjarðar.
Sendir féll á sandi
sjávar báls at Hálsi,
olli jöfra spjalli
orðheppinn því morði.

Þar féll flest lið Haralds konungs með honum, þar féll Arinbjörn hersir. Þá var liðit frá falli Hákonar Aðalsteinsfóstra 15 vetr, en frá falli Sigurðar Hlaðajarls 13 vetr. Svá segir Ari prestr Þorgilsson, at Hákon jarl væri 13 vetr yfir föðurleifð sinni í Þrándheimi, áðr Haraldr gráfeldr féll, en 6 vetr hina síðarstu, er Haraldr gráfeldr lifði, segir Ari at Gunnhildarsynir ok Hákon börðust ok stukku ymsir or landi.


14. Dauði Gullharalds.

Hákon jarl ok Gullharaldr funnust litlu síðar en Haraldr gráfeldr féll; leggr þá Hákon jarl til orrostu við Gullharald. Fær Hákon þar sigr, en Haraldr var handtekinn, ok lét Hákon hann festa á gálga. Síðan fór Hákon jarl á fund Danakonungs ok sættist við hann auðvelliga um dráp Gullharalds, frænda hans.


15. Landaskipti í Noregi.

Síðan býðr Haraldr konungr her út um alt sitt ríki, ok fór með 6 hundruð skipa. Þar var þá með honum Hákon jarl Sigurðarson ok Haraldr grenski, son Guðröðar konungs, ok mart annarra ríkismanna, þeirra er flúit höfðu óðul sín or Noregi fyrir Gunnhildar sonum. Hélt Danakonungr her sínum sunnan í Víkina, ok gékk landsfólk alt undir hann. En er hann kom til Túnsbergs, þá dreif til hans mikit fjölmenni, ok fékk Haraldr konungr lið þat alt í hendr Hákoni jarli, er til hans hafði komit í Noregi, ok gaf honum til forráða Rogaland ok Hörðaland, Sogn, Firðafylki, Sunnmœri ok Raumsdal ok Norðmœri. Þessi 7 fylki gaf Haraldr konungr Hákoni jarli til forráða með þvílíkum formála, sem Haraldr hinn hárfagri gaf sonum sínum, nema þat skildi, at Hákon skyldi eignast þar, ok svá í Þrándheimi, öll konungsbú ok landskyldir; hann skyldi ok hafa konungsfé, sem hann þyrfti, ef herr væri í landi. Haraldr konungr gaf Haraldi grenska Vingulmörk, Vestfold ok Agðir til Líðandisness ok konungsnafn, ok lét hann þar hafa ríki at öllu slíku, sem at fornu höfðu haft frændr hans ok Haraldr hinn hárfagri gaf sonum sínum. Haraldr grenski var þá 18 vetra, ok varð síðan frægr maðr. Ferr þá Haraldr Danakonungr heim með allan Danaher.


16. Ferð Gunnhildar sona or landi.

Hákon jarl fór með liði sínu norðr með landi. En er Gunnhildr ok synir hennar spurðu þessi tíðindi, þá samna þau her, ok varð þeim ilt til liðs. Tóku þau enn hit sama ráð sem fyrr, sigla vestr um haf með þat lið er þeim vill fylgja, fara fyrst til Orkneyja ok dvöldust þar um hríð; þar váru áðr jarlar, synir Þorfinns hausakljúfs, Hlöðvir ok Arnfiðr, Ljótr ok Skúli. Hákon jarl lagði þá land alt undir sik ok sat þann vetr í Þrándheimi. Þess getr Einarr skálaglam í Velleklu:

Sjö fylkjum kom silkis,
snúnaðr var þat, brúna
geymir grundar síma
grandvarr und sik, landi.

Hákon jarl, er hann fór sunnan með landi um sumarit, ok landsfólk gékk undir hann, þá bauð hann þat um ríki sitt alt, at menn skyldu halda upp hofum ok blótum, ok var svá gert. Svá segir í Velleklu:

Öll lét senn hinn svinni
sönn Einriða mönnum
herjum kunnr um herjuð
hofs lönd ok vé banda.
At veg jötna vitni
valfalls um sjá allan,
þeim stýra goð, geira
garðs Hlóriði farði.

Ok herþarfir hverfa
hlakkar móts til blóta,
rauðbríkar fremst rœkir
ríkr, ásmegir, slíku.
Nú grœr jörð sem áðan,
aptr geirbrúar hapta
auðrýrir lætr áru
úhryggja vé byggja.

Nú liggr alt und jarli,
ímunborðs, fyrir norðan,
veðrgœðis stendr víða,
Vík, Hákonar ríki.

Hinn fyrsta vetr er Hákon réð fyrir landi, þá gékk sild upp um alt land, ok áðr um haustit hafði korn vaxit, hvar sem sáit hafði verit; en um várit öfluðu menn sér frækorna, svá at flestir bœndr seru jarðir sínar, ok varð þat brátt árvænt.


17. Orrosta Hákonar jarls ok Ragnfreðar konungs.

Ragnfreðr konungr, son Gunnhildar, ok Guðröðr, annarr son Gunnhildar, þeir váru þá 2 á lífi synir Eiríks ok Gunnhildar. Svá segir Glúmr Geirason í Gráfeldardrápu:

Féllumk hálf þá er hilmis
hjördrífa brá lífi,
réðat oss til auðar,
auðván, Haralds dauði.
En ek veit at hefir heitit
hans bróðir mér góðu,
sjá getr þar til sælu
seggfjöld, hvaðartveggi.

Ragnfreðr byrjaði ferð sína um várit, þá er hann hafði einn vetr verit í Orkneyjum; hélt hann þá vestan til Noregs ok hafði frítt lið ok skip stór. En er hann kom í Noreg, þá spyrr hann, at Hákon jarl er í Þrándheimi. Hélt Ragnfreðr þá norðr um Stað ok herjaði um Sunnmœri. En sumt fólk gékk undir hann, sem opt verðr, þá er herflokkar ganga yfir land, at þeir er fyrir eru leita sér hjálpar, hverr þannug sem vænst þykkir. Hákon jarl spyrr þessi tíðindi, at úfriðr var suðr um Mœri. Réð jarl þá til skipa ok lét skera upp herör, býst sem hvatligast, ok hélt út eptir firði; varð honum gott til liðs. Varð fundr þeirra Ragnfreðar ok Hákonar jarls á Sunnmœri norðarliga, hélt Hákon þegar til orrostu; hann hafði lið meira ok skip smæri. Orrosta varð hörð, ok veitti Hákoni þyngra; þeir börðust um stafna, sem þá var siðr til. Straumr var í sundinu, ok hóf öll skipin saman inn at landinu. Jarl lét ok hamla at landi, þar er honum þótti bezt til uppgöngu. En er skipin kendu niðr, þá gékk jarl ok alt lið hans á land ok drógu upp skipin, svá at úvinir þeirra skyldu eigi mega út draga. Síðan fylkti jarl á vellinum ok eggjaði Ragnfreð til uppgöngu. Þeir Ragnfreðr lögðu utan at ok skutust á langa hríð, vildi Ragnfreðr ekki á land ganga, ok skildust at svá búnu. Hélt Ragnfreðr sínu liði suðr um Stað, því at hann óttaðist landher, ef drifi til Hákonar jarls. En jarl lagði fyrir því eigi optar til orrostu, at honum þótti borða munr of mikill. Fór hann þá um haustit norðr til Þrándheims, ok var þar um vetrinn. En Ragnfreðr konungr hafði þá alt fyrir sunnan Stað, Firðafylki, Sogn, Hörðaland, Rogaland. Hafði hann fjölmenni mikit um vetrinn, ok er váraði, bauð hann leiðangri út ok fékk lið mikit. Fór hann þá um öll þau fylki at afla sér liðs ok skipa ok annarra fanga, er hann þurfti.


18. Önnur orrosta Hákonar jarls ok Ragnfreðar konungs í Sogni.

Hákon jarl bauð liði út, þá er váraði, alt norðr or landi. Hann hafði mikit lið af Hálogalandi ok Naumudali, svá at alt frá Byrðu til Staðs hafði hann lið af öllum sjálöndum. Honum dróst herr um öll Þrœndalög, svá ok um Raumsdal. Svá er atkveðit, at hann hafði her af 4 fólklöndum; honum fylgðu 7 jarlar, ok höfðu þeir allir úgrynni hers. Svá segir í Velleklu:

Hitt var meir at Mœra
morðfíkinn lét norðan
fólkverjandi fyrva
för til Sogns um görva.
Ýtti Freyr af fjórum
fólklöndum, sá branda
Ullr stoð á því, allri
yrþjóð Heðins byrjar.

Ok til móts á meita
mjúkhurðum fram þurðu
með svörgœli sörva
sjau landrekar randa.
Glumdi allr, þá er Ullar
eggþings Heðins veggjar,
gnótt flaut nás fyrir nesjum,
Nóregr, saman fóru.

Hákon jarl hélt liði þessu öllu suðr um Stað. Þá spurði hann, at Ragnfreðr konungr með her sinn væri farinn inn í Sogn, sneri þá þannug sínu liði, ok verðr þar fundr þeirra Ragnfreðar. Lagði jarl skipum sínum at landi ok haslaði völl Ragnfreði konungi ok tók orrostustað. Svá segir í Velleklu:

Varð fyrir Vinda myrði
víðfrægt en, gramr síðan
gerðist mest at morði
mannfall, við styr annan.
Hlymnarfi bað hverfa
hlífar flagðs, ok lagði
jálks við öndurt fylki
öndur þörf, at landi.

Þar varð allhörð orrosta, hafði Hákon jarl lið miklu meira ok fékk sigr. Þetta var á Þinganesi, þar er mœtist Sogn ok Hörðaland. Ragnfreðr konungr flýði til skipa sinna, en þar féll af liði konungs 3 hundruð manna. Svá segir í Velleklu:

Ströng varð guðr áðr gunnar
gammi nás und hramma
þröngvimeiðr um þryngvi
þrimr hundruðum lunda.
Knátti hafs at höfðum,
hagnaðr var þat, bragna
fólkeflandi fylkir
fangsæll þaðan ganga.

Eptir orrostu þessa flýði Ragnfreðr konungr or Noregi, en Hákon jarl friðaði land ok lét fara aptr norðr her þann hinn mikla, er honum hafði fylgt um sumarit; en hann dvaldist þar um haustit ok svá um vetrinn.


19. Kvánfang Hákonar jarls.

Hákon jarl gékk at eiga konu þá, er hét Þóra, dóttir Skaga Skoptasonar, ríks manns. Þóra var allra kvenna fríðust. Þeirra synir váru Sveinn ok Hemingr; Bergljót hét dóttir þeirra, er síðan átti Einarr þambaskelfir. Hákon jarl var kvennamaðr mikill ok átti mörg börn; Ragnhildr hét dóttir hans, hana gipti hann Skopta Skagasyni, bróður Þóru. Jarl unni Þóru svá mikit, at hann gerði sér miklu kærri en aðra menn frændr Þóru, ok var þó Skopti, mágr hans mest metinn af öllum þeim. Jarl veitti honum stórar veizlur á Mœri. En hvert sinn er þeir váru í leiðangri, þá skyldi Skopti leggja skip sitt næst skipi jarls, en engum skyldi þat hlýða at leggja skip milli skipa þeirra.


20. Fall Tíðindaskopta.

Þat var á einu sumri, er Hákon jarl hafði leiðangr úti, þá stýrði þar skipi með honum Þorleifr spaki. Eiríkr var ok þar í för, var hann þá 10 vetra eða 11. En er þeir lögðu til hafnar á kveldum, þá lét Eiríkr sér ekki líka annat, en þeir legði til lægis næst skipi jarls. En er þeir kómu suðr á Mœri, þá kom þar Skopti, mágr hans, með langskip vel skipat. En er þeir róa at flotanum, þá kallar Skopti, at Þorleifr skyldi rýma höfnina fyrir honum ok leggja or læginu. Eiríkr svarar skjótt, bað Skopta leggja í annat lægi. Þá heyrði Hákon jarl, at Eiríkr, son hans, þóttist nú svá ríkr, at hann vill eigi vægja fyrir Skopta; kallar jarl þegar, bað þá leggja or læginu, segir at þeim mun annarr verða verri, segir at þeir mundu vera barðir. En er Þorleifr heyrði þetta, hét hann á menn sína ok bað leggja skipit or tengslum, ok var svá gert. Lagði þá Skopti í lægi þat, er hann var vanr at hafa næst skipi jarls. Skopti skyldi segja tíðindi öll jarli, þá er þeir váru báðir samt; en jarl sagði Skopta tíðindi, ef hann spurði fyrr; hann var kallaðr Tíðindaskopti. Um vetrinn eptir var Eiríkr með Þorleifi, fóstra sínum, en um várit snimma fékk Eiríkr sér sveit manna; Þorleifr gaf honum skútu, fimtánsessu með öllum reiða, tjöldum ok vistum. Hélt Eiríkr þá út eptir firði ok síðan suðr á Mœri. Tíðindaskopti fór með fimtánsessu skipaða millum búa sinna, en Eiríkr leggr til móts við hann ok til bardaga. Þar féll Skopti, en Eiríkr gaf grið þeim mönnum, er þá stóðu upp. Svá segir Eyjólfr Daðaskáld í Bandadrápu:

Meita fór at móti
mjök síð um dag skíði
ungr með jöfnu gengi
útvers frömum hersi,
þá er riðloga reiðir
randvallar lét falla,
úlfteitir gaf átu
opt blóðvölum, Skopta.

Hoddsveigir lét hníga
harða ríkr þá er barðisk,
logreifis bráttu lífi,
landmans, kjár sanda.
Stálœgir nam stíga
stafns fletbalkar hrafna
af dynbeiði dauðum.
Dregr land at mun banda.

Síðan sigldi Eiríkr suðr með landi ok kom fram í Danmörk, fór þá á fund Haralds konungs Gormssonar, ok var þar með honum um vetrinn. En eptir um várit sendi Danakonungr Eirík norðr í Noreg ok gaf honum jarldóm ok þar með Vingulmörk ok Raumaríki til yfirsóknar, með þeim hætti sem fyrr höfðu þar haft skattkonungar. Svá segir Eyjólfr:

Fólkstýrir var fára
finns ölknarrar linna,
suðr at sjávar naðri
setbergs gamall vetra,
áðr at Yggjar brúði
élhvetjanda setja
hildar hjálmi faldinn
hoddmildingar vildu.

Eiríkr jarl var síðan höfðingi mikill.


21. Ferð Ólafs Tryggvasonar or Görðum.

Ólafr Tryggvason var þessar hríðir allar í Garðaríki ok hafði þar hit mesta yfirlát af Valdimar konungi ok kærleik af dróttningu. Valdimarr konungr setti hann höfðingja yfir herlið þat, er hann sendi at verja land sitt. Svá segir Hallarsteinn:

Tólf var elds at aldri
ýsetrs hati vetra,
hraustr þá er herskip glæsti
Hörða vinr or Görðum;
hlóðu Hamðis klæðum
hjörva gnýs ok skýjum
hilmis menn sem hjálmum
hlýrvigg, en mól stýri.

Átti Ólafr þar nökkurar orrostur, ok varð herstjórnin vel í hendi; hélt hann þá sjálfr sveit mikla hermanna með sínum kostnaði, þeim er konungr veitti honum. Ólafr var örr maðr við sína menn, varð hann af því vinsæll. Enn varð þat, sem optliga kann at verða, þar er útlendir menn hefjast til ríkis eða til svá mikillar frægðar, at þat verði umfram innlenzka menn, at margir öfunduðu þat, hversu kærr hann var konungi ok eigi síðr dróttningu; mæltu menn fyrir konungi, at hann skyldi varast at gera Ólaf eigi ofstóran: fyrir því at slíkr maðr er þér hættastr, ef hann vill sik til þess ljá at gera yðr mein eða yðru ríki, er svá er búinn at atgervi ok vinsæld sem hann er; vitum vér ok eigi hvat þau dróttning tala jafnan. Þat var siðr mikill hinna ríku konunga, at dróttning skyldi eiga hálfa hirðina ok halda með sínum kostnaði ok hafa þar til skatta ok skyldir, svá sem þyrfti; var þar ok svá með Valdimar konungi, at dróttning hafði eigi minni hirð en konungr, ok keptust þau mjök um ágætismenn, ok vildi hvártveggja til sín hafa. Nú gerðist svá, at konungr festi trúnað á slíkar rœður, sem mælt var fyrir honum, ok gerðist hann nökkut fár ok styggr við Ólaf. En er Ólafr fann þat, þá segir hann dróttningu, ok þat með, at hann fýstist at fara í Norðurlönd, ok segir at frændr hans hafa þar fyrr ríki haft, ok honum þykki líkast, at þar muni þroski hans mestr verða. Drottning biðr hann vel fara, segir at hann muni þar göfugr þykkja, sem hann væri. Síðan býr Ólafr ferð sína ok gékk á skip, ok hélt svá út í hafit í Eystrasalt. En er hann sigldi austan, þá kom hann við Borgundarhólm ok veitti þar upprás ok herjaði, en landsmenn sóttu ofan ok héldu orrostu við hann, ok fékk Ólafr sigr ok herfang mikit.


22. Kvánfang Ólafs Tryggvasonar.

Ólafr lá við Borgundarhólm, ok féngu þeir veðr hvast ok storm sjávar, ok megu þeir þar eigi við festast ok sigla þaðan suðr undir Vindland ok fá þar höfn góða; fara þar alt með friði ok dvöldust þar um hríð. Burizleifr hét konungr í Vindlandi, hans dœtr váru þær Geira, Gunnhildr ok Ástríðr. Geira konungs dóttir hafði þar vald ok ríki, sem þeir Ólafr kómu at landi; Dixin er sá maðr nefndr, er mest forráð hafði með Geiru dróttning. En er þau höfðu spurt, at þar váru við land komnir úkunnir menn, þeir er tiguliga létu yfir sér ok þeir fóru þar með friði, þá fór Dixin á fund þeirra með orðsending Geiru dróttningar, þá at hon vill bjóða þeim mönnum til vetrvistar, er þar váru komnir, því at þá var mjök liðit á sumarit en veðrátta hörð ok stormar miklir. En er Dixin kom þar, þá varð hann brátt þess varr, at þar réð fyrir ágætr maðr bæði at ætt ok ásýnum. Dixin segir þeim, at dróttning bauð þeim til sín með vináttuboði. Ólafr þektist þat boð ok fór um vetrinn til Geiru dróttningar, ok sýndist hvárt þeirra öðru afarvel, svá at Ólafr hefir uppi orð sín ok biðr Geiru dróttningar, ok verðr þat at ráði gert, at Ólafr fær Geiru dróttningar þann vetr; gerðist hann þá þar forráðamaðr þess ríkis með henni. Hallfreðr vandræðaskáld getr þess í drápu þeirri er hann orti um Ólaf konung:

Hilmir lét at hólmi
hræskóð roðin blóði,
hvat um dyldi þess höldar,
hörð ok austr í Görðum.


23. Hákon jarl hélt sköttum Danakonungs.

Hákon jarl réð fyrir Noregi ok galt engan skatt, fyrir þá sök at Danakonungr veitti honum skatta alla, þá er konungr átti í Noregi, til starfs ok kostnaðar, er jarl hafði til at verja landit fyrir Gunnhildar sonum.


24. Otta keisari herjaði í Danmörk.

Otta keisari var þá í Saxlandi; hann sendi boð Haraldi Danakonungi, at hann skyldi taka skírn ok trú rétta, ok þat landsfólk er hann stýrði; en at öðrum kosti sagði keisari, at hann mundi fara með her á hendr honum. Þá lét Danakonungr búa landvarnir sínar, lét þá vel upp halda Danavirki ok búa herskip sín. Þá sendi konungr boð í Noreg Hákoni jarli, at hann skyldi koma til hans snemma um várit með allan her þann sem hann féngi. Bauð Hákon jarl her út um várit af öllu ríki sínu, ok varð hann allfjölmeðr, ok hélt hann liði því til Danmerkr til fundar við Danakonung. Tók konungr allsœmiliga við honum. Margir aðrir höfðingjar váru þá með Danakonungi, þeir er honum veittu lið; hafði hann þá allmikinn her.


25. Hernaðr Ólafs Tryggvasonar.

Ólafr Tryggvason hafði verit um vetrinn í Vindlandi, sem fyrr er ritat; hann fór um vetrinn til þeirra heraða þar á Vindlandi, er legit höfðu undir Geiru dróttning ok höfðu þá undan horfit allri hlýðni ok skattgjöfum þannug. Þar herjar Ólafr ok drap marga menn, brendi fyrir sumum, tók fé mikit ok lagði undir sik þau ríki, fór síðan aptr til borgar sinnar. Snimma um várit bjó Ólafr skip sín ok sigldi síðan í haf; hann sigldi undir Skáni, veitti þar uppgöngu, en landsmenn sömnuðust saman ok héldu orrostu, ok hafði Ólafr sigr ok fékk herfang mikit. Síðan sigldi hann austr til Gotlands, þar tók hann kaupskip er Jamtr áttu; þeir veittu vörn mikla, ok lauk svá, at Ólafr hrauð skipit ok drap mart manna ok tók fé alt. Þriðju orrostu átti hann á Gotlandi; hafði Ólafr þar sigr ok fékk mikit herfang. Svá segir Hallfreðr vandræðaskáld:

Endr lét Jamta kindir
allvaldr í styr falla,
vandisk hann, ok Vinda
végrimmr, á þat snimma.
Hættr var hersa dróttinn
hjördjarfr Gota fjörvi,
gullskerði frá ek gerðu
geirþey á Skáneyju.


26. Orrosta við Danavirki.

Otta keisari dró saman her mikinn, hann hafði lið af Saxlandi ok Frakklandi, Fríslandi ok af Vindlandi. Fylgði honum Burizleifr konungr með mikinn her, ok í liði var með honum Ólafr Tryggvason, mágr hans. Keisari hafði riddaraher mikinn ok miklu meira fótgöngulið; hann hafði ok af Holtsetalandi mikinn her. Haraldr konungr sendi Hákon jarl með Norðmanna her, þann sem honum fylgði, suðr til Danavirkis at verja þar landit. Svá segir í Velleklu:

Hitt var auk at eykir
aurborðs á vit norðan
und sigrrunni svinnum
sunnr Danmarkar runnu,
ok hólmfjöturs hjálmi
Hörða valdr um faldinn,
Dofra danskra jöfra
dróttinn fund um sótti.

Ok við frost at freista
fémildr konungr vildi
myrk foldynjar markar
morð álfs þess er kom norðan,
þá er valserkja virki
veðrhirðir bað stirðan
fyr hlymnjörðum hurða
hagbarða gramr varða.

Otta keisari kom með her sinn sunnan til Danavirkis, en Hákon jarl varði með sínu liði borgarveggina. Danavirki er svá háttat, at firðir 2 ganga inn í landit, sínum megin lands hvárr, en millum fjarðarbotna höfðu Danir gert borgarvegg mikinn af grjóti ok torfi ok viðum ok grafit díki djúpt ok breitt fyrir utan, en kastalar fyrir borgarhliðum. Þá varð orrosta mikil. Þess getr í Velleklu:

Varat í gegn þótt gerði
garðrögnir styr harðan
gengiligt at ganga
geirrásar her þeira,
þá er með Frísa fylki
fór gunnviðurr sunnan
kvaddi vígs, ok Vinda
vágs blakkriði, Frakka.

Hákon jarl setti fylkingar yfir öll borgarhlið, en hitt var þó meiri hlutr liðs, er hann lét fara alt með borgarveggjunum, ok verja þar sem helzt var at sótt. Féll þar mart af keisara liði, en þeir féngu ekki at unnit at borginni. Snýr þá keisari í brott ok leitaði þar ekki lengr til. Svá segir í Velleklu:

Þrymr varð logs þar er lögðu
leikmiðjungar, Þriðja,
arngreddir varð, odda,
andvígr, saman randir.
Sundfaxa kom Söxum
sœkiþróttr á flótta;
þar er svá, at gramr með gumnum
garð yrþjóðum varði.

Eptir þessa orrostu fór Hákon jarl aptr til skipa sinna, ok ætlaði þá at sigla norðr aptr í Noreg, en honum gaf ekki byr; lá hann þá út í Limafirði.


27. Skírðr Haraldr konungr Gormsson ok Hákon jarl.

Otta keisari snýr þá her sínum til Slés, dregr hann þar at sér skipaher, flytr þar liðit yfir fjörðinn á Jótland. En er þat spyrr Haraldr Gormsson Danakonungr, þá ferr hann í móti með sinn her, ok varð þar orrosta mikil, ok at lyktum fær keisarinn sigr, en Danakonungr flýði undan til Limafjarðar ok fór út í Mársey. Fóru þá menn milli þeirra keisarans, ok varð komit griðum á ok stefnulagi; fundust þeir Otta keisari ok Danakonungr í Mársey. En þá boðaði Poppo, biskup heilaga trú fyrir Haraldi konungi, ok hann bar glóanda járn í hendi sér, ok sýndi Haraldi konungi hönd sína úbrunna. Síðan lét Haraldr konungr skírast með allan Danaher. Haraldr konungr hafði áðr orð send Hákoni jarli, þá er konungr sat í Mársey, at jarl skyldi koma til liðveizlu við konung; var jarl þá kominn til eyjarinnar, er konungr hafði skírast látit, sendir konungr þá orð, at jarl skyldi koma til fundar við hann; en er þeir hittast, þá nauðgar konungr jarli til at láta skírast. Var þá Hákon jarl skírðr ok þeir menn allir er þar fylgðu honum; fékk þá konungr í hendr honum presta ok aðra lærða menn, ok segir at jarl skal láta skíra alt fólk í Noregi. Skildust þeir þá, ferr Hákon jarl út til hafs ok bíðr þar byrjar.


28. Hákon jarl kastar trú sinni, blótar ok herjar á Gautland.

En er veðr þat kemr, ok honum þótti sem hann mundi í haf bera, þá skaut hann á land upp öllum lærðum mönnum, en hann sigldi þá út á haf. En veðr gékk til útsuðrs ok vestrs., siglir jarl þá austr í gegnum Eyrarsund, herjar hann þá á hvártveggja land. Síðan siglir hann austr fyrir Skáneyjarsíðu ok herjaði þar, ok hvar sem hann kom við land. En er hann kom austr fyrir Gautasker, þá lagði hann at landi; gerði hann þá blót mikit. Þá kómu þar fljúgandi hrafnar tveir ok gullu hátt, þá þykkist jarl vita, at Óðinn hefir þegit blótit, ok þá mun jarl hafa dagráð til at berjast. Þá brennir jarl skip sín öll ok gengr á land upp með liði sínu öllu ok fór alt herskildi. Þá kom at móti honum Óttarr jarl, hann réð fyrir Gautlandi, áttu þeir saman orrostu mikla, fær þar Hákon jarl sigr, en Óttarr jarl féll ok mikill hluti liðs með honum. Hákon jarl ferr um Gautland hvártveggja ok alt herskildi, til þess er hann kemr í Noreg; ferr síðan landveg alt norðr í Þrándheim. Frá þessu segir í Velleklu:

Flótta gékk til fréttar
fellinjörðr á velli,
draugr gat dólga ságu
dagráð Heðins váða;
ok haldboði hildar
hrægamma sá ramma,
týr vildi sá týna
teinlautar fjör Gauta.

Háði jarl, þar er áðan
engi maðr und ranni,
hyrjar þing, at herja,
hjörlautar, kom Sörla.
Bara maðr lyngs en lengra
loptvarðaðar barða,
alt vann gramr um gengit
Gautland, frá sjá randir.

Valföllum hlóð völlu,
varð rögna konr gagni,
hríðar áss, at hrósa,
hlaut Óðinn val, Fróða.
Hver sé if, nema jöfra
ættrýri goð stýra,
rammaukin kveð ek ríki
rögn Hákonar magna.


29. Heimferð Ottu keisara.

Otta keisari fór aptr í Saxland í ríki sitt. Skildust þeir Danakonungr með vináttu. Svá segja menn, at Otta keisari gerði guðsifjar við Svein, son Haralds konungs, ok gaf honum nafn sitt, ok var hann svá skírðr, at hann hét Otta Sveinn. Haraldr konungr hélt vel kristni alt til dauðadags. Burizleifr konungr fór þá til Vindlands, ok með honum Ólafr, mágr hans. Þessarrar orrostu getr Hallfreðr vandræðaskáld í Ólafsdrápu:

Böðserkjar hjó birki
barklaust í Danmörku
hleypimeiðr fyrir Heiða
hlunnviggja bœ sunnan.


30. Ferð Ólafs Tryggvasonar af Vindlandi.

Ólafr Tryggvason var 3 vetr á Vindlandi, áðr Geira, kona hans, tók sótt, þá er hana leiddi til bana. Ólafi þótti þat svá mikill skaði, at hann festi ekki yndi á Vindlandi síðan. Réð hann sér þá til herskipa ok fór enn í hernað, herjaði fyrst um Frísland ok þar næst um Saxland ok alt í Flæmingjaland. Svá segir Hallfreðr vandræðaskáld:

Tíðhöggvit lét tiggi
Tryggva sonr fyrir styggvan
leiknar hest á lesti,
ljótvaxinn hræ Saxa.
Vinhróðigr gaf víða
vísi margra Frísa
blökku brúnt at drekka
blóð kveldriðu stóði.

Rógs brá rekka lægir
ríkr Valkera líki,
herstefnir lét hröfnum
hold Flæmingja goldit.


31. Hernaðr Ólafs Tryggvasonar.

Síðan hélt Ólafr Tryggvason til Englands ok herjaði víða um landit; hann sigldi alt norðr til Norðimbralands ok herjaði þar, þaðan hélt hann norðr til Skotlands ok herjaði þar víða, þaðan sigldi hann til Suðreyja ok átti þar nökkurar orrostur; síðan hélt hann suðr til Manar ok barðist þar; hann herjaði ok víða um Írland. Þá hélt hann til Bretlands ok herjaði víða þat land ok svá þar er kallat er Kumraland. Þaðan sigldi hann vestr til Vallands ok herjaði þar, þá sigldi hann vestan ok ætlaði til Englands; þá kom hann í eyjar, þær er Syllingar heita, vestr í hafit frá Englandi. Svá segir Hallfreðr vandræðaskáld:

Gerðist ungr við Engla
ofvægr konungr bægja,
naddskúrar réð nœrir
Norðimbra sá morði.
Eyddi úlfa greddir
ógnblíðr Skotum víða,
gerði seims með sverði,
sverðleik í Mön skerðir.

Ýdrógar lét œgir
eyverskan her deyja,
týr var tjörva dýra
tírar gjarn, ok Íra.
Barði brezkrar jarðar
byggjendr ok hjó tiggi,
gráðr þvarr geira hríðar
gjóði, kumrskar þjóðir.

Ólafr Tryggvason var 4 vetr í þessum hernaði, síðan er hann fór af Vindlandi, til þess er hann kom í Syllingar.


32. Skírðr Ólafr Tryggvason í Syllingum.

Ólafr Tryggvason, þá er hann lá í Syllingum, spurði hann at þar í eyjunni var spámaðr nökkurr, sá er sagði fyrir úorðna hluti, ok þótti mörgum mönnum þat mjök eptir ganga. Gerðist Ólafi forvitni á at reyna spádóm manns þess. Hann sendi þann af mönnum sínum, er fríðastr var ok mestr, ok bjó hann sem vegligast ok bað hann segja, at hann væri konungr; því at Ólafr var þá frægr orðinn af því um öll lönd, at hann var fríðari ok göfugligri ok meiri en allir menn aðrir. En síðan er hann fór or Garðaríki, hafði hann ekki meir af nafni sínu, en kallaði sik Óla ok kvazt vera gerzkr. En er sendimaðr kom til spámannsins ok sagðist vera konungr, þá fékk hann þessi andsvör: Eigi ertu konungr, en þat er ráð mitt, at þú sér trúr konungi þínum. Ekki sagði hann fleira þessum manni. Fór sendimaðr aptr ok sagði Ólafi, ok fýsti hann þess at meir at finna þenna mann, er hann heyrði slík andsvör hans, ok tók nú ifa af honum, at hann væri eigi spámaðr. Fór þá Ólafr á hans fund ok átti tal við hann ok spurði eptir hvat spámaðr segði Ólafi frá, hvernug honum mundi ganga til ríkis eða annarrar hamingju. Einsetumaðrinn svarar með helgum spádómi: Þú munt verða ágætr konungr ok ágæt verk vinna, þú munt mörgum mönnum til trúar koma ok skírnar, muntu bæði þér hjálpa í því ok mörgum öðrum; ok til þess at þú ifir eigi um þessi mín andsvör, þá máttu þat til marks hafa: þú munt við skip þín svikum mœta ok flokkum, ok mun á bardaga reitast, ok muntu týna nökkuru liði ok sjálfr sár fá, ok muntu af því sári banvænn verða ok á skildi til skipa borinn, en af þessu sári muntu heill verða innan 7 nátta ok brátt við skírn taka. Síðan fór Ólafr ofan til skipa sinna, ok þá mœtti hann þar úfriðarmönnum, þeim er hann vildu drepa ok lið hans, ok fóru þeirra viðskipti sem einsetumaðr hafði sagt honum, at Ólafr varð sárr borinn á skip út, ok svá at hann var heill á 7 nóttum. Þóttist Ólafr þá vita, at þessi maðr mundi honum sanna hluti sagt hafa, ok þat at hann var sannr spámaðr, hvaðan af sem hann hefði þann spádóm. Fór þá Ólafr annat sinn at finna þenna mann, talaði þá mart við hann, spurði vendiliga, hvaðan honum kom sú speki, er hann sagði fyrir úorðna hluti. Einsetumaðr sagði, at sjálfr guð kristinna manna lét hann vita alt, þat er hann forvitnaðist; sagði þá Ólafi mörg stórmerki guðs, ok af þeim fortölum játti Ólafr at taka skírn. Ok svá var, at Ólafr var skírðr þar ok alt föruneyti hans. Dvaldist hann þar mjök lengi ok nam rétta trú, ok hafði þaðan með sér presta ok aðra lærða menn.


33. Ólafr fékk Gyðu.

Ólafr sigldi or Syllingum um haustit til Englands ok lá þar í höfn nökkurri, fór þá með friði, því at England var kristit, ok hann var ok kristinn. En þar fór um landit þingboð nökkut, ok allir menn skyldu til þings koma. En er þing var sett, þá kom þar dróttning ein, er Gyða er nefnd, systir Ólafs kvarans, er konungr var á Írlandi í Dyflinni; hon hafði gipt verit á Englandi jarli einum ríkum; var sá þá andaðr, en hon hélt eptir ríkinu. En sá maðr var í ríki hennar, er nefndr er Álfvini, kappi mikill ok hólmgöngumaðr; hann hafði beðit hennar, en hon svaraði svá, at hon vildi kjör af hafa, hvern hon vildi eiga af þeim mönnum, er í hennar ríki váru, ok var fyrir þá sök þings kvatt, at Gyða skyldi sér mann kjósa. Var þar kominn Álfvini ok búinn með hinum beztum klæðum, ok margir aðrir váru þar vel búnir. Ólafr var þar kominn ok hafði vásklæði sín ok loðkápu yzta; stóð hann með sína sveit út í frá öðrum mönnum. Gyða gékk ok leit á sérhvern mann, þann er henni þótti nökkut mannsmót at. En er hon kom þar at, er Ólafr stóð, ok sá upp í andlit honum, spurði hon, hverr hann væri. Hann nefndi sik Óla. Ek em útlendr maðr hér, segir hann. Gyða mælti: Viltu eiga mik, þá vil ek kjósa þik. Eigi vil ek neita því, segir hann. Hann spurði, hvert nafn þessarrar konu var, ætt eða eðli. Ek em, segir hon, konungsdóttir af Írlandi, var ek gipt hingat til lands jarli, þeim er hér réð ríki; nú síðan er hann andaðist, þá hefi ek stýrt ríkinu, menn hafa beðit mín, ok engi sá er ek vilda giptast, en ek heiti Gyða. Hon var ung kona ok fríð. Tala þau síðan þetta mál ok semja þat sín á milli; festir Ólafr sér Gyðu.


34. Hólmganga Álfvina ok Ólafs konungs.

Álfvina líkar nú ákafliga illa. En þat var siðr á Englandi, ef 2 menn keptust um einn hlut, at þar skyldi vera til hólmganga. Býðr Álfvini Ólafi Tryggvasyni hólmgöngu um þetta mál. Þeir leggja með sér stefnulag til bardaga, ok skulu vera 12 hvárir. En er þeir finnast, mælir Ólafr svá við sína menn, at þeir geri svá sem hann gerir. Hann hafði mikla öxi; en er Álfvini vildi höggva sverði til hans, þá laust hann sverðit or hendi honum, ok annat högg sjálfan hann, svá at Álfvini féll; síðan batt Ólafr hann fast. Fóru svá allir menn Álfvina, at þeir váru barðir ok bundnir ok leiddir svá heim til herbergja Ólafs. Síðan bað hann Álfvina fara or landi brott ok koma eigi aptr, en Ólafr tók allar eigur hans. Ólafr fékk þá Gyðu, ok dvaldist á Englandi, en stundum á Írlandi.


35. Ólafr þiggr hundinn Víga.

Þá er Ólafr var á Írlandi, var hann staddr í herför nökkurri, ok fóru þeir með skipum. Ok þá er þeir þurftu strandhöggva, þá ganga menn á land ok reka ofan fjölda búsmala. Þá kemr þar bóndi ok bað Ólaf gefa sér kýr þær, er hann átti. Ólafr bað hann hafa kýr sínar, ef hann mætti kenna: ok dvel ekki ferð vára. Bóndi hafði þar mikinn hjarðhund; hann vísaði hundinum í nautaflokkana, ok váru þar rekin mörg hundruð nauta. Hundrinn hljóp um alla nautaflokkana, ok rak brott jafnmörg naut sem bóndi sagði at hann ætti, ok váru þau öll á einn veg mörkuð; þóttust þeir þá vita, at hundrinn mundi rétt kent hafa. Þeim þótti hundr sá furðu vitr. Þá spyrr Ólafr, ef bóndi vildi gefa honum hundinn. Gjarna, segir bóndi. Ólafr gaf honum þegar í stað gullhring ok hét honum vináttu sinni. Sá hundr hét Vígi ok var allra hunda beztr; átti Ólafr hann lengi síðan.


36. Danakonungr herjaði í Noregi.

Haraldr Gormsson Danakonungr spurði, at Hákon jarl hafði kastat kristni ok herjat land Danakonungs víða. Þá bauð Haraldr Danakonungr her út ok fór síðan í Noreg; ok er hann kom í þat ríki, er Hákon jarl hafði til forráða, þá herjar hann þar ok eyddi land alt, ok kom liðinu í eyjar þær, er Sólundir heita. Fimm einir bœir stóðu úbrendir í Sogni í Læradal, en fólk alt flýði á fjöll ok markir með þat alt, er komast mátti. Þá ætlaði Danakonungr at sigla liði því til Íslands ok hefna níðs þess, er allir Íslendingar höfðu hann níddan. Þat var í lögum haft á Íslandi, at yrkja skyldi um Danakonung níðvísu fyrir nef hvert, er á var landinu. En sú var sök til þess, at skip þat er íslenzkir menn áttu braut í Danmörk, en Danir tóku fé alt ok kölluðu vágrek, ok réð fyrir því bryti konungs, er Birgir hét; var níðit ort um þá báða. Þetta er í níðinu:

Þá er sparn á mó mörnis
morðkunnr Haraldr sunnan
varð þá Vinda myrðir
vax eitt, í ham faxa;
en bergsalar Birgir
böndum rækr í landi,
þat sá öld, í jöldu
úríkr fyrir líki.


37. Ger fjölkyngi til Íslands.

Haraldr konungr bauð kungum manni at fara í hamförum til Íslands ok freista hvat hann kynni segja honum. Sá fór í hvals líki. En er hann kom til landsins, þá fór hann vestr fyrir norðan landit; hann sá at fjöll öll ok hólar váru full af landvættum, sumt stórt en sumt smátt. En er hann kom fyrir Vápnafjörð, þá fór hann inn á fjörðinn ok ætlaði á land at ganga, þá fór ofan or dalnum dreki mikill, ok fylgðu honum margir ormar, pöddur ok eðlur, ok blésu eitri á hann, en hann lagðist í brott ok vestr fyrir land, alt fyrir Eyjafjörð. Fór hann inn eptir þeim firði; þar fór móti honum fugl svá mikill, at vængirnir tóku út fjöllin tveggja vegna, ok fjöldi annarra fugla, bæði stórir ok smáir. Braut fór hann þaðan ok vestr um landit ok svá suðr á Breiðafjörð ok stefndi þar inn á fjörðinn; þar fór á móti honum griðungr mikill, ok óð á sæinn út ok tók at gella ógurliga; fjöldi landvætta fylgði honum. Brott fór hann þaðan ok suðr um Reykjanes ok vildi ganga upp á Víkarsskeið. Þar kom í móti honum bergrisi, ok hafði járnstaf í hendi, ok bar höfuð hans hæra en fjöllin, ok margir aðrir jötnar með honum. Þaðan fór hann austr með endilöngu landi, var þá ekki, segir hann, nema sandar ok örœfi ok brim mikit fyrir utan, en haf svá mikit millum landanna, segir hann, at ekki er þar fœrt langskipum. Þá var Broddhelgi í Vápnafirði, Eyjólfr Valgerðarson í Eyjafirði, Þórðr gellir í Breiðafirði, Þóroddr goði í Ölfusi. Síðan sneri Danakonungr liði sínu suðr með landi ok fór síðan til Danmerkr, en Hákon jarl lét byggja land alt en galt enga skatta síðan Danakonungi.


38. Fall Haralds Gormssonar.

Sveinn, son Haralds konungs, sá er síðan var kallaðr tjúguskegg, beiddist ríkis af Haraldi konungi, feðr sínum; en þá var enn sem fyrr, at Haraldr konungr vildi ekki tvískipa Danaveldi ok vill ekki ríki fá honum. Þá aflar Sveinn sér herskipa ok segir, at hann vill fara í víking; en er lið hans kom alt saman, ok þá var kominn til liðs við hann af Jómsvíkingum Palnatóki, þá hélt Sveinn til Sjálands ok inn í Ísafjörð. Þá var þar fyrir með skipum sínum Haraldr konungr, faðir hans, ok bjoggust þeir at fara í leiðangr. Sveinn lagði til orrostu við hann; varð þar bardagi mikill. Dreif þá lið til Haralds konungs, svá at Sveinn varð ofrliði borinn, ok flýði hann. Þar fékk Haraldr konungr sár þau, er hann leiddu til bana. Síðan var Sveinn tekinn til konungs í Danmörk. Þá var Sigvaldi jarl yfir Jómsborg á Vindlandi; hann var son Strútharalds konungs, er ráðit hafði fyrir Skáney. Brœðr Sigvalda váru þeir Hemingr ok Þorkell hinn hávi. Þá var ok höfðingi yfir Jómsvíkingum Búi digri af Borgundarhólmi ok Sigurðr, bróðir hans. Þar var ok Vagn, son þeirra Áka ok Þórgunnu, systurson þeirra Búa. Sigvaldi jarl hafði höndum tekit Svein konung ok flutt hann til Vindlands til Jómsborgar, ok nauðgaði honum til sætta við Burizleif Vindakonung ok til þess, at Sigvaldi jarl skyldi gera sætt milli þeirra. Sigvaldi jarl átti þá Ástríði dóttur Burizleifs konungs; en at öðrum kosti sagði jarl at hann mundi fá Svein konung fá í hendr Vindum. En konungr vissi þat, at þeir mundu kvelja hann til bana, játti hann fyrir því sættargerð jarls. Sigvaldi jarl dœmdi þat, at Sveinn konungr skyldi fá Gunnhildar, dóttur Burizleifs konungs, en Burizleifr konungr skyldi fá Þyri Haraldsdóttur, systur Sveins konungs; en hvárrtveggi þeirra skyldi halda ríkinu, ok skyldi vera friðr milli landa. Fór þá Sveinn konungr heim í Danmörk með Gunnhildi, konu sína. Þeirra synir váru þeir Haraldr ok Knútr hinn ríki. Í þann tíma heituðust Danir mjök at fara með her í Noreg á hendr Hákoni jarli.


39. Heitstrengingar Jómsvíkinga.

Sveinn konungr gerði mannboð ríkt ok stefndi til sín öllum höfðingjum, þeim er váru í ríki hans; hann skyldi erfa Harald, föður sinn. Þá hafði ok andazt litlu áðr Strútharaldr á Skáneyju ok Veseti í Borgundarhólmi, faðir þeirra Búa digra. Sendi konungr þá orð þeim Jómsvíkingum, at Sigvaldi jarl ok brœðr þeirra skyldu þar koma ok erfa feðr sína at þeirri veizlu, er konungr gerði. Jómsvíkingar fóru til veizlunnar með öllu liði sínu, því er frœknast var. Þeir höfðu 40 skipa af Vindlandi, en 20 skip af Skáni. Þar kom saman allmikit fjölmenni. Fyrsta dag at veizlunni, áðr Sveinn konungr stigi í hásæti föður síns, þá drakk hann minni hans ok strengði heit, áðr þrír vetr væru liðnir, at hann skyldi kominn með her sinn til Englands ok drepa Aðalráð konung eða reka hann or landi. Þat minni skyldu allir drekka, þeir er at erfinu váru. Þá var skenkt höfðingjum Jómsvíkinga, ok borit æ fullast ok sterkastr drykkr. En er þat minni var af drukkit, þá skyldi drekka Krists minni allir menn. Þá var Jómsvíkingum borin hin stœrstu horn af hinum sterkasta drykk, er þar var. Hit þriðja var Mikjáls minni, ok drukku þat allir. En eptir þat drakk Sigvaldi jarl minni föður síns ok strengði heit síðan, at áðr 3 vetr væru liðnir, skyldi hann vera kominn í Noreg ok drepa Hákon jarl eða reka hann or landi. Síðan strengði heit Þorkell hávi, bróðir Sigvalda, at hann skyldi fylgja honum til Noregs ok flýja eigi or orrostu, svá at Sigvaldi berðist þá eptir. Þá strengði heit Búi digri, at hann mundi fara til Noregs með þeim ok flýja eigi or orrostu fyrir Hákoni jarli. Þá strengði heit Sigurðr, bróðir hans, at hann mundi fara til Noregs, ok flýja eigi, meðan meiri hlutr Jómsvíkinga berðist. Þá strengði heit Vagn Ákason, at hann skyldi fara með þeim til Noregs ok koma eigi aptr, fyrr en hann hefði drepit Þorkel leiru ok gengit í rekkju hjá Ingibjörgu, dóttur hans, utan frænda ráð. Margir höfðingjar aðrir strengðu heit ymissa hluta. Drukku menn þann dag erfit. En eptir um morgininn, þá er Jómsvíkingar váru údrukknir, þóttust þeir hafa fullmælt, ok hafa málstefnur sínar ok ráða ráðum, hvernug þeir skulu til stilla um ferðina; ráða þat af at búast þá sem skyndiligast. Búa þá þegar skip sín ok herlið. Varð þat allfrægt víða um lönd.


40. Liðsamnaðr Eiríks ok Hákonar jarla.

Eiríkr jarl Hákonarson spyrr þessi tíðindi; hann var þá á Raumaríki. Dró hann þegar lið at sér ok ferr til Upplanda ok svá norðr um fjall til Þrándheims á fund Hákonar jarls, föður síns. Þess getr Þórðr Kolbeinsson í Eiríksdrápu:

Ok sannliga sunnan,
sásk vítt, búendr háska
stríð, um stála meiða
stór hersögur fóru.
Súðlöngum frá sveiða
sunnr af dregnum hlunni
vangs á vatn um þrungit
viggmeiðr Dana skeiðum.

Hákon jarl ok Eiríkr jarl láta skera upp herör um öll Þrœndalög, senda boð á Mœri hváratveggju ok í Raumsdal, svá norðr í Naumudal ok á Hálogaland; stefna síðan út öllum almenning at liði ok skipum. Svá segir í Eiríksdrápu:

Mjök lét margar snekkjur,
mærðar örr sem knörru,
óðr vex skálds, ok skeiðar
skjaldhlynr á brim dynja;
þá er ólítill utan
oddherðir fat gerða,
mörg var lind fyrir landi,
lönd síns föður röndum.

Hákon jarl hélt þegar suðr á Mœri á njósn ok í liðsamnað, en Eiríkr jarl dró saman herinn ok flutti norðan.


41. Ferð Jómsvíkinga í Noreg.

Jómsvíkingar héldu liði sínu til Limafjarðar ok sigldu þaðan út á hafit, ok höfðu 60 skipa, ok koma at Ögðum; halda þegar liðinu norðr á Rogaland, taka þá at herja, þegar er þeir koma í ríki Hákonar jarls, ok fara svá norðr með landi, ok alt herskildi. Geirmundr er sá maðr nefndr, er fór með hleypiskútu eina, ok nökkurir menn með honum; hann kom fram norðr á Mœri ok fann þar Hákon jarl, gékk inn fyrir borð at segja jarli tíðindin, at herr var suðr í landi kominn af Danmörku. Jarl spurði, ef hann vissi sannindi á því. Geirmundr brá upp hendi annarri, ok var þar afhöggvinn hreifinn, segir, at þar váru jartegnir, at herr var í landinu. Síðan spyrr jarl inniliga at um her þenna. Geirmundr segir, at þar váru Jómsvíkingar, ok höfðu drepit marga menn ok víða rænt; fara þeir þó, segir hann, skjótt ok ákafliga, vætti ek, at eigi muni áðr langt líða, en þeir muni hér niðr koma. Síðan reri jarl alla fjörðu, inn með öðru landi en út með öðru, fór dag ok nótt ok hafði njósn hit efra um eið, svá suðr í Fjörðu, svá ok norðr, þar er Eiríkr fór með herinn. Þess getr í Eiríksdrápu:

Setti jarl, sá er attí
ógnfróðr, á lög stóði
hrefnis, háva stafna
hót Sigvalda at móti.
Margr skalf hlumr, en hvergi
huggendr bana ugðu,
þeir er gátu sjá slíta,
sárgamms, blöðum ára.

Ferr Eiríkr jarl norðan með herinn sem snúðuligast.


42. Frá Jómsvíkingum ok hernaði þeirra.

Sigvaldi jarl hélt liði sínu norðr um Stað; lagði fyrst til Hereyja. Landsmenn þótt víkinga fynni, þá sögðu þeir aldri satt til, hvat jarl höfðist at. Víkingar herja þó, hvar sem þeir fóru; þeir lögðu utan at Höð, runnu þar upp ok herjuðu, fœrðu til skipa bæði man ok bú, en drápu karla, þá er vígt var at. En er þeir fóru ofan til skipa, þá kom til þeirra gangandi einn bóndi, en þar fór nær sveit Búa. Bóndinn mælti: þér farit úhermannliga, rekit til strandar kýr ok kálfa, væri yðr meiri veiðr at taka björninn, er nú er nær kominn á bjarnbásinn. Hvat segir karl? segja þeir, kantu nökkut segja oss til Hákonar jarls? Bóndinn segir: hann fór í gær inn í Hjörundarfjörð, hafði jarl eitt skip eða tvau, eigi váru fleiri en þrjú, ok hafði ekki til yðar spurt. Þeir Búi taka þegar á hlaup til skipanna ok láta laust alt herfang. Búi mælti, njótum vér nú, er vér höfum fengit njósn af jarli, ok verum næstir sigrinum. En er þeir koma á skipin, róa þeir þegar út. Kallar Sigvaldi jarl á þá ok spurði tíðinda. Þeir segja, at Hákon jarl var þar inn í fjörðinn. Síðan leysir jarl flotann, ok róa norðr fyrir eyna Höð ok svá inn um eyna.


43. Upphaf Jómsvíkinga orrostu.

Hákon jarl ok Eiríkr jarl, son hans, lágu í Hallkelsvík; var þar saman kominn herr þeirra allr, höfðu þeir hálft annat hundrað skipa, ok höfðu þá spurt, at Jómsvíkingar höfðu lagt utan at Höð; reru þá jarlar sunnan at leita þeirra. En er þeir koma þar sem heitir Hjörungavágr, þá finnast þeir; skipa þá hvárirtveggju sínu liði til atlögu. Var í miðju liði merki Sigvalda jarls; þar í mót skipaði Hákon jarl til atlögu; hafði Sigvaldi jarl 20 skip, en Hákon jarl 60 skipa. Í liði Hákonar jarls váru þessir höfðingjar: Þórir hjörtr af Hálogalandi, annarr Styrkárr af Gimsum. Í annan fylkingararm var Búi digri ok Sigurðr, bróðir hans, með 20 skipum. Þar lagði í móti Eiríkr jarl Hákonarson 60 skipa ok, með honum þessir höfðingjar: Guðbrandr hvíti af Upplöndum, ok Þorkell leira, víkverskr maðr. Í annan fylkingararm lagði fram Vagn Ákason með 20 skipum; en þar í mót Sveinn Hákonarson, ok með honum Skeggi af Yrjum af Upphaugi ok Rögnvaldr or Ærvík af Staði, með 60 skipa. Svá segir í Eiríksdrápu:

En í gegn at gunni
glæheims skriðu mævar,
rendi langt með landi
leiðangr, Dana skeiðum;
þær er jarl und árum
œrins gulls á Mœri,
barms rak vigg und vörmum
valkesti, hrauð flestar.

Eyvindr skáldaspillir segir ok svá í Háleygjatali:

Þar varð minstr
meinvinnöndum
Yngvifreys
öndverðan dag
fagnafundr,
er flota þeystu
jarðráðendr
at eyðöndum,
þá er sverðálfr
sunnan knúði
lagar stóð
at liði þeirra.

Síðan lögðu þeir saman flotann; tekst þar hin grimmasta orrosta, ok féll mart af hvárumtveggjum, ok miklu fleira af Hákonar liði, því at Jómsvíkingar börðust bæði hraustliga ok djarfliga ok snarpliga, ok skutu alt í gegnum skjölduna. Ok svá mikill vápnaburðr var at Hákoni jarli, at brynja hans var slitin til únýts, svá at hann kastaði af sér. Þess getr Tindr Hallkelsson:

Varða gims sem gerði
gerðr bjúglimum herða,
gnýr óx Fjölnis fúra,
farlig sœing jarli;
þá er hringfám Hanga
hrynserk Viðurr brynju,
hruðusk riðmarar róða
rastar, varð at kasta.

Þars í sundr á sundi
Sörla blés fyrir jarli,
þess hefir seggja sessi,
serk hringofinn, merki.


44. Flótti Sigvalda jarls.

Jómsvíkingar höfðu skip stœrri ok borðmeiri, en hvárirtveggju sóttu hit djarfasta. Vagn Ákason lagði svá hart fram at skipi Sveins Hákonarsonar, at Sveinn lét á hömlu síga undan ok hélt við flótta. Þá lagði þannug til Eiríkr jarl, ok fram í fylking móti Vagni. Þá lét Vagn undan síga, ok lágu skipin sem í fyrstu höfðu legit. Þá réð Eiríkr aptr til liðs síns, ok höfðu þá hans menn undan hamlat, en Búi hafði þá höggvit tengslin ok ætlaði at reka flóttann. Þá lagði Eiríkr jarl síbyrt við skip Búa, ok varð þá höggorrosta hin snarpasta, ok lögðu þá tvau eða þrjú Eiríks skip at Búa skipi einu. Þá gerði illviðri ok él svá mikit, at haglkornit eitt vá eyri. Þá hjó Sigvaldi tengslin ok sneri undan skipi sínu ok vildi flýja. Vagn Ákason kallaði á hann, bað hann eigi flýja. Sigvaldi gaf ekki gaum at, hvat hann sagði. Þá skaut Vagn spjóti at honum, ok laust þann er við stýri sat. Sigvaldi jarl reri í brott með hálfan fjórða tog skipa, en eptir lá hálfr þriði togr.


45. Búi digri steypist fyrir borð.

Þá lagði Hákon jarl skip sitt í annat borð Búa, ok var þá Búa mönnum skamt höggva á millum. Vigfúss Vígaglúmsson tók upp nefsteðja, er lá á þiljunum, er maðr hafði áðr hnoðit við hugró á sverði sínu. Vigfúss var allsterkr maðr, hann kastaði steðjanum tveim höndum ok fœrði í höfuð Ásláki hólmskalla, svá at geirrinn stóð í heila niðri. Áslák höfðu ekki áðr vápn bitit, en hann hafði höggvit til beggja handa; hann var fóstri Búa ok stafnbúi. En annarr var Hávarðr höggvandi; hann var enn sterkasti maðr ok allfrœkn. Í þessarri atsókn géngu upp Eiríks menn á skip Búa, ok aptr at liptingunni at Búa. Þá hjó Þorsteinn miðlangr til Búa um þvert nefit ok í sundr nefbjörgina; varð þat allmikit sár. Búi hjó til Þorsteins utan á síðuna, svá at í sundr tók manninn í miðju. Þá tók Búi upp kistur tvær fullar gulls ok kallaði hátt: fyrir borð allir Búa liðar! Steyptist Búi þá utan borðs með kisturnar, ok margir hans menn hljópu þá fyrir borð, en sumir féllu á skipinu, því at eigi var gott griða at biðja. Var þá hroðit skip Búa með stöfnum, en síðan hvert at öðru.


46. Bundnir Jómsvíkingar á streng.

Síðan lagði Eiríkr jarl at skipi Vagns, ok var þar allhörð viðtaka. En at lyktum var hroðit skip þeirra, en Vagn handtekinn, ok þeir 30, ok fluttir á land upp bundnir. Þá gékk til Þorkell leira ok sagði svá: Þess strengðir þú heit, Vagn, at drepa mik, en mér þykkir hitt nú líkara, at ek drepa þik. Þeir sátu á einni lág allir saman. Þorkell hafði mikla öxi í hendi, hann hjó þann er utarst sat á láginni. Þeir Vagn váru svá bundnir, at einn strengr var snúinn at fótum allra þeirra, en lausar váru hendr þeirra. Þá mælti einn þeirra: dálk hefi ek í hendi, ok mun ek stinga í jörðina, ef ek veit nökkut, þá er höfuðit er af mér. Höfuð var af þeim höggvit, ok féll niðr dálkr or hendi honum. Þá sat maðr fríðr hærðr vel; hann sveipti hárinu fram yfir höfuð sér ok rétti fram hálsinn ok mælti: gerit eigi hárit í blóði. Einn maðr tók hárit í hönd sér ok hélt fast. Þorkell reiddi at öxina; víkingrinn kipti höfðinu fast, lét sá eptir er hárinu hélt; reið öxin ofan á báðar hendr honum ok tók af, svá at öxin nam í jörðu stað. Þá kom at Eiríkr jarl ok spurði: hverr er þessi maðr hinn fríði? Sigurð kalla menn mik, segir hann, ok em ek kenningarson Búa; eigi eru enn allir Jómsvíkingar dauðir. Eiríkr segir: þú munt vera at vísu sannr son Búa; viltu hafa grið, segir hann. Þat skiptir hverr býðr, segir Sigurðr. Sá býðr, segir jarl, er vald hefir til, Eiríkr jarl. Vil ek þá, segir hann. Var hann þá tekinn or strenginum. Þá mælti Þorkell leira: viltu, jarl, þessa menn alla láta grið hafa, þá skal aldri með lífi fara Vagn Ákason. Hleypr þá fram með reidda öxina, en víkingr Skarði reiddi sik til falls í strenginum ok féll fyrir fœtr Þorkeli. Þorkell féll flatr um hann. Þá greip Vagn öxina, hann reiddi upp ok hjó Þorkel með banahögg. Þá mælti jarl: Vagn, viltu fá grið. Vil ek, segir hann, ef vér höfum allir. Leysi þá or strenginum, segir jarl. Ok svá var gert. Váru 18 drepnir, en 12 þágu grið.


47. Dráp Gizurar af Valdresi.

Hákon jarl ok margir menn með honum sátu á tré einu, þá brast strengr á skipi Búa, en ör sú kom á Gizur af Valdresi lendan mann, hann sat næst jarli ok búinn allvegliga. Síðan géngu menn á skipit út; fundu þeir Hávarð höggvanda, ok stóð hann á knjám við borðit út, því at fœtr váru af honum höggnir; hann hafði boga í hendi. En er þeir kómu á skipit út, þá spurði Hávarðr: hverr féll af láginni? Þeir sögðu, at sá hét Gizurr. Þá varð minna happit en ek vilda, sagði hann. Œrit var úhappit, segja þeir, en eigi skaltu vinna fleiri. Ok drepa hann. Síðan var valrinn kannaðr, ok borit fé til hlutskiptis; svá er sagt, at hálfr þriði togr skipa var hroðinn af Jómsvíkingum. Svá segir Tindr:

Vann á Vinda sinni
verðbjóðr hugins ferðar,
beit sólgagarr seilar,
sverðs eggja spor leggja,
áðr hjörmeiðar hrjóða,
hætting var þat, mætti
liðar langra skeiða,
liðs hálfan tog þriðja.

Síðan skilja þeir her þenna; ferr Hákon jarl til Þrándheims, ok líkaði stórilla, er Eiríkr hafði grið gefit Vagni Ákasyni. Þat er sögn manna, at Hákon jarl hafi í þessari orrostu blótit til sigrs sér Erlingi, syni sínum, ok síðan gerði él, ok þá sneri mannfallinu á hendr Jómsvíkingum. Eiríkr jarl fór þá til Upplanda ok svá austr í ríki sitt, ok fór Vagn Ákason með honum. Þá gipti Eiríkr Vagni Ingibjörgu, dóttur Þorkels leiru, ok fékk honum langskip gott með öllum reiða ok fékk honum skipan til. Skildust þeir hinir kærstu vinir; ferr þá Vagn heim suðr til Danmerkr. Varð hann síðan ágætr maðr, ok er mart stórmenni frá honum komit.


48. Dauði Haralds konungs grenska.

Haraldr grenski var konungr á Vestfold, sem fyrr er ritat; hann fékk Ástu, dóttur Guðbrands kúlu. Eitt sumar þá er Haraldr grenski fór í Austrveg í hernað at fá sér fjár, þá kom hann í Svíþjóð. Þá var þar konungr Ólafr sœnski; hann var son Eiríks konungs hins sigrsæla ok Sigríðar, dóttur Sköglartosta; var Sigríðr þá ekkja, ok átti mörg bú ok stór í Svíþjóð. En er hon spurði, at þar var kominn við land skamt í brott Haraldr grenski, fóstbróðir hennar, þá sendi hon menn til hans ok bauð honum til veizlu. Hann lagðist þá ferð eigi undir höfuð, ok fór með mikla sveit manna. Þar var allgóðr fagnaðr; sat konungr ok dróttning í hásæti ok drukku bæði samt um kveldit, ok var veitt allkappsamliga öllum mönnum hans. Um kveldit er konungr fór til hvílu, þá var þar sæng tjölduð pellum ok búin dýrligum klæðum. Í því herbergi var fátt manna. En er konungr var afklæddr ok kominn í hvílu, þá kom þar dróttning til hans ok skenkti honum sjálf ok lokkaði hann mjök til at drekka ok var hin blíðasta. Konungr var allmjök drukkinn, ok bæði þau. Þá sofnaði hann, en dróttning gékk þá ok til svefns. Sigríðr var hin vitrasta kona ok forspá um marga hluti. Eptir um morgininn var veizla enn hin kappsamligsta, en þar varð, sem jafnan verðr, þar er menn verða allmjök drukknir, at hinn næsta dag eptir varast flestir menn við drykkinn. En dróttning var kát, ok töluðu þau konungr sín á milli. Sagði hon svá, at hon virði eigi minna eignir þær ok ríki, er hon átti í Svíþjóð, en konungdóm hans í Noregi ok eignir. Vit þessar rœður varð konungr úglaðr ok fannst fátt um alt ok bjóst í brott ok var allhugsjúkr. En dróttning var hin kátasta ok leiddi hann í brott með stórgjöfum. Fór þá Haraldr um haustit aptr til Noregs, var heima um vetrinn ok heldr úkátr. Eptir um sumarit fór hann í Austrveg með liði sínu ok hélt þá til Svíþjóðar. Hann sendi orð Sigríði dróttningu, þau at hann vill finna hana. Hon reið ofan á fund hans, ok talast þau við; hann vekr brátt þat mál, ef Sigríðr vildi giptast honum. Hon sagði, at þat var honum hégómamál, ok hann er áðr svá vel kvángaðr, at honum er fullræði í. Haraldr segir, at Ásta er góð kona ok göfug, en ekki er hon svá stórborin sem ek em. Sigríðr svarar: Vera kann þat, at þú sér ættstœrri en hon; hitt munda ek ætla, at með henni mundi nú vera beggja ykkur hamingja. Litlu skiptust þau fleirum orðum við, áðr dróttning reið í brott. Haraldi konungi var þá heldr skapþungt. Hann bjóst at ríða upp á land ok enn á fund Sigríðar dróttningar. Margir hans menn löttu hann þess, en eigi at síðr fór hann með mikla sveit manna, ok kom til þess bœjar, er dróttning réð fyrir. Hit sama kveld kom þar annarr konungr, sá hét Vissavaldr, austan or Garðaríki; sá fór at biðja hennar. Þeim var skipat konungum í eina stofu mikla, ok öllu liði þeirra; eptir því var allr búnaðr stofunnar, en drykk skorti þar eigi um kveldit, svá áfengan, at allir váru fulldrukknir, ok höfuðverðir ok útverðir sofnuðu. Þá lét Sigríðr dróttning um nóttina veita þeim atgöngu bæði með eldi ok vápnum; brann þar stofan, ok þeir menn er inni váru, en þeir váru drepnir, er út kómust. Sigríðr sagði þat, at svá skyldi hon leiða smákonungum at fara af öðrum löndum til þess at biðja hennar. Síðan var hon kölluð Sigríðr hin stórráða.


49. Fœddr Ólafr konungr Haraldsson.

Þann vetr áðr var Jómsvíkinga orrosta á Hjörungavági. Hrani hafði verit eptir at skipum, þá er Haraldr hafði gengit á land upp, með því liði er eptir var til forráða. En er þeir spurðu, at Haraldr var af lífi tekinn, þá fóru þeir í brott sem tíðast ok aptr til Noregs, ok sögðu þessi tíðindi. Hrani fór á fund Ástu ok sagði henni atburð um för þeirra ok svá hverra erenda Haraldr fór á fund Sigríðar dróttningar. Ásta fór þegar til Upplanda til föður síns, er hon hafði spurt þessi tíðindi, ok tók hann vel við henni, en bæði þau váru mjök reið um þá ráðaætlan, er verit hafði í Svíþjóð, ok þat er Haraldr hafði henni ætlat einlæti. Ásta Guðbrandsdóttir, ól sveinbarn þá um sumarit; sá sveinn var nefndr Ólafr, er hann var vatni ausinn; Hrani jós hann vatni. Var sá sveinn þar uppfœddr fyrst með Guðbrandi ok Ástu, móður sinni.


50. Frá Hákoni jarli.

Hákon jarl réð Noregi alt hit ytra með sjá, ok hafði hann til forráða 16 fylki. En síðan er Haraldr hinn hárfagri hafði svá skipat, at jarl skyldi vera í hverju fylki, þá hélzt þat lengi síðan. Hákon jarl hafði 16 jarla undir sér. Svá segir í Velleklu:

Hvar viti öld und einum,
jarðbyggvi svá liggja,
þat skyli herr um hugsa,
hjarl ok 16 jarla.
Þess ríðr fúrs með fjórum
fólkleikr Heðins reikar
logskundaðar lindar
lofkendr himins endum.

Meðan Hákon jarl réð fyrir Noregi, þá var góð árferð í landi ok góðr friðr innan lands með bóndum. Jarl var vinsæll við bœndr lengsta stund ævi sinnar; en er á leið, þá gerðist þat mjök at um jarl, at hann var úsiðugr um kvennafar; gerðist þar svá mikit at, at jarl lét taka ríkra manna dœtr ok flytja heim til sín, ok lá hjá viku eða tvær, en sendi heim síðan, ok fékk hann af því úþokka mikinn af frændum kvennanna, ok tóku bœndr at kurra illa, svá sem Þrœndir eru vanir um alt þat, er þeim er í móti skapi.


51. Ferð Þóris klökku at leita Ólafs Tryggvasonar.

Hákon jarl fær nökkurn pata af því, at maðr mun sá vera fyrir vestan haf, er Óli nefnist, ok halda þeir hann þar fyrir konung. En jarl grunaði af frásögn nökkurra manna, at vera mundi nökkurr af konungaætt norrœnni. Honum var sagt, at Óli kallaðist gerzkr at ætt; en jarl hafði þat spurt, at Tryggvi Ólafsson hafði átt son, þann er farit hafði austr í Garðaríki ok þar uppfœðst með Valdimar konungi, ok hét sá Ólafr; hafði jarl ok mjök atspurningum leitt um þann mann, ok grunaði at sá hinn sami mundi nú vera kominn þar í Vesterlöndum. Maðr er nefndr Þórir klakka, vin mikill Hákonar jarls, ok var löngum í víking, en stundum í kaupferðum, ok var víða kunnigt fyrir. Þenna mann sendi Hákon jarl vestr um haf, bað hann fara kaupferð til Dyflinnar, sem þá var mörgum títt, ok skynja þat, hverr maðr Óli þessi væri; en ef hann spyrr þat til sanns, at hann væri Ólafr Tryggvason eða nökkurr annarr af konungsætt norrœnni, þá skyldi Þórir koma við hann svikræðum nökkurum, ef hann mætti.


52. Ólafr Tryggvason kom í Noreg.

Síðan fór Þórir vestr til Írlands til Dyflinnar ok spurði þar til Óla; var hann þar með Ólafi kvaran, mági sínum. Síðan kom Þórir sér í tal við Óla; Þórir var maðr orðspakr. En er þeir höfðu mjök lengi talat, þá tók Óli at spyrja af Noregi, fyrst frá Upplendingakonungum, ok hverjir þeir váru þá á lífi, eða hvat ríki þeir höfðu; hann spurði ok um Hákon jarl, hver vinsæld hans var í landinu. Þórir svaraði: Jarl er svá ríkr maðr, at engi þorir annat at mæla en hann vill, en þat veldr því, at hvergi er í annan stað til at ganga; en þér satt til at segja, þá veit ek margra göfugra manna skaplyndi ok svá alþýðunnar, at þess væru fúsastir ok búnastir, at nökkurr konungr kœmi þar til ríkis af ætt Haralds hins hárfagra; en vér sjám nú engan þann til, ok mest fyrir þá sök, at þat er nú reynt, at illa dugir at berjast við Hákon jarl. En er þeir töluðu þetta opt, þá lætr Ólafr í ljós fyrir Þóri nafn sitt ok ætt, ok spyrr hann ráðs, hvat hann hyggi, ef Ólafr ferr til Noregs, hvárt hann ætlar, at bœndr muni vilja taka við honum at konungi. Þórir eggjaði hann ákafliga þessar ferðar ok lofaði hann mjök ok hans atgervi. Tók Ólafr þá at fýsast mjök at fara til ættleifðar sinnar. Siglir Ólafr þá vestan með 5 skipum, fyrst til Suðreyja; Þórir var þar í för með honum. Síðan sigldi hann til Orkneyja. Sigurðr jarl Hlöðvisson lá þá í Rögnvaldsey í Ásmundarvági með eitt langskip ok ætlaði at fara yfir á Katanes. Þá sigldi Ólafr sínu liði vestan at eyjunum ok lagði þar til hafnar, því at Petlandsfjörðr var eigi fœrr. En er konungr vissi, at jarl lá þar fyrir, þá lét hann jarl kalla til tals við sik. En er jarl kom til tals við konung, þá höfðu þeir áðr fátt talat, áðr konungr segir, at jarl skuldi skírast láta ok alt landsfólk hans, en at öðrum kosti skyldi hann þá deyja þegar í stað; en konungr kvezk mundu fara með eld ok usla yfir eyjarnar ok eyða land þat, nema fólk kristnaðist. En svá sem jarl var þá viðkominn, þá kaus hann þann af, at taka skírn; var hann þá skírðr, ok alt þat fólk er þar var með jarli. Síðan svarði jarl konungi eiða ok gerðist hans maðr, fékk honum son sinn til gislingar, er hét Hvelpr eða Hundi, ok hafði Ólafr hann til Noregs með sér. Sigldi Ólafr þá austr í haf ok kom af hafi utan at Mostr, gékk þar á land fyrst í Noregi, ok lét hann messu þar syngja í landtjaldi. En síðan var í þeim sama stað kirkja ger. Þórir klakka sagði konungi, at þat eina var honum ráð, at gera ekki bert um, hverr hann var, ok láta enga njósn fara fyrir sér, ok fara sem ákafligast á fund jarls ok láta hann úbúinn við verða. Ólafr konungr gerir svá, at hann ferr norðr náttfari ok dagfari, svá sem leiði gaf, ok gerði ekki landsfólk vart við ferð sína, hvert hann fór. En er hann kom norðr til Agðaness, þá spurði hann, at Hákon jarl er inn í firðinum, ok þat með, at hann var úsáttr við bœndr. En er Þórir heyrði þetta sagt, þá var mjök annan veg en hann hugði, því at eptir Jómsvíkinga orrostu váru allir menn í Noregi fullkomnir vinir Hákonar jarls fyrir sigr, þann er hann hafði fengit, ok frelsat land alt af hernaði, en nú var svá illa at borit, at höfðingi mikill var kominn í landit, en bœndr váru úsáttir við jarlinn.


53. Flótti Hákonar jarls.

Hákon jarl var á veizlu í Gaulardal at Meðalhúsum, en skip hans lágu út við Viggju. Ormr lyrgja er maðr nefndr, ríkr bóndi, hann bjó á Búnesi, hann átti konu, þá er Guðrún er nefnd, dóttir Bergþórs af Lundum; hon var kölluð Lundasól, hon var kvenna fríðust. Jarl sendi þræla sína til Orms þeirra erenda, at hafa Guðrúnu, konu Orms, til jarls. Þrælar báru upp erendi sín; Ormr bað þá fyrst fara til náttverðar, en áðr þrælar höfðu matazt, þá váru komnir til Orms margir menn or bygðinni, er hann hafði orð sent. Lét Ormr þá engan kost, at Guðrún fœri með þrælunum. Guðrún mælti, bað þræla svá segja jarli, at hon mundi eigi til hans koma, nema hann sendi eptir henni Þóru af Rimul; hon var húsfreyja rík ok ein af unnostum jarls. Þrælarnir segja, at þeir skulu þar svá koma öðru sinni, at bóndi ok húsfreyja munu þessa iðrast skambragðs, ok heitast þrælarnir mjök ok fara brott síðan. En Ormr lét fara herör fjögurra vegna um bygðina, ok lét þat boði fylgja, at allir skyldu með vápnum fara at Hákoni jarli ok drepa hann, ok sendi til Halldórs á Skerðingssteðju, en Halldórr lét þegar fara herör. Litlu áðr hafði jarl tekit konu manns, þess er Brynjólfr hét, ok var þat verk allmjök úþokkat, ok var þá við sjálft, at herr mundi upp hlaupa. Eptir þessu örboði hljóp upp múgi manns ok sótti til Meðalhúsa. En jarl fékk njósn ok fór af bœnum með lið sitt ok í dal djúpan, þann er nú er kallaðr Jarlsdalr síðan, ok leyndust þeir þar. Eptir um daginn hafði jarl njósn alt af bóndaherinum. Bœndr tóku vegu alla ok ætluðu helzt, at jarl mundi hafa farit til skipa sinna; en fyrir skipunum réð þá Erlendr, son hans, hinn mannvænsti maðr. En er náttaði, dreifði jarl liðinu ok bað fara markleiði út til Orkadals: engi maðr mun yðr mein gera, ef ek em hvergi í nánd; gerit orð Erlendi, at hann fari út eptir firðinum, ok hittumst vit á Mœri, ek mun vel fá leynt mér fyrir bóndum. Fór jarl þá ok þræll hans með honum, er Karkr er nefndr. Íss var á Gaul, ok hratt jarl þar í hesti sínum, ok þar lét hann eptir möttul sinn, en þeir fóru í helli þann, er síðan er kallaðr Jarlshellir. Þar sofnuðu þeir. En er Karkr vaknaði, þá segir hann draum sinn, at maðr svartr ok illiligr fór hjá hellinum, ok hræddist hann þat, at hann mundi inn ganga, en sá maðr sagði honum, at Ulli var dauðr. Jarl sagði, at Erlendr mundi drepinn. Enn sofnar Þormóðr Karkr öðru sinni ok lætr illa í svefni, en er hann vaknar, segir hann draum sinn, at hann sá þá hinn sama mann fara ofan aptr, ok bað þá segja jarli, at þá váru lokin sund öll. Karkr sagði jarli drauminn; hann grunaði, at slíkt mundi vera fyrir skammlífi hans. Síðan stóð hann upp, ok géngu þeir á bœinn Rimul. Þá sendi jarl Kark á fund Þóru, ok bað hana koma leyniliga til sín. Hon gerði svá ok fagnar vel jarli. Jarl bað hana fela sik um nökkurra nátta sakir, þar til er bœndr ryfu samnaðinn. Hér mun þín leitat, segir hon, um bœ minn bæði úti ok inni, því at þat vita margir, at ek mun gjarna hjálpa þér alt þat er ek má. Einn staðr er sá á mínum bœ, er ek munda eigi kunna at leita slíks manns, þat er svínabœli nökkut. Þau kómu þannug til. Þá mælti jarl: Hér skulum vér um búast, lífsins skal nú fyrst gæta. Þá gróf þrællinn þar gröf mikla, ok bar í brott moldina, síðan lagði hann þar viðu yfir. Þóra segir jarli þau tíðindi, at Ólafr Tryggvason var kominn utan í fjörðinn, ok hafði hann drepit Erlend, son hans. Síðan gékk jarl í gröfina, ok báðir þeir Karkr, en Þóra gerði yfir með viðum ok sópaði yfir moldu ok myki ok rak þar yfir svínin. Svínabœli þat var undir steini einum miklum.


54. Dauði Erlends.

Ólafr Tryggvason hélt utan í fjörðinn 5 langskipum, en þar reri innan í móti Erlendr, son Hákonar jarls, með 3 skipum. En er skipin nálguðust, þá grunaði þá Erlend, at úfriðr mundi vera, ok snúa at landi. En er Ólafr sá langskipin eptir firðinum fara ok róa í móti sér, þá hugði hann þar mundu fara Hákon jarl, ok bað róa eptir þeim sem ákafast. En er þeir Erlendr váru mjök komnir at landi, reru þeir á grunn ok hljópu þegar fyrir borð ok leituðu til lands. Þá rendu at skip Ólafs. Ólafr sá hvar lagðist maðr fríðr forkunnliga. Ólafr greip hjálmunvölinn ok kastar at þeim manni, ok kom höggit í höfuð Erlendi, syni jarls, svá at haussinn brotnaði til heila. Lét Erlendr þar líf sitt. Þeir Ólafr drápu þar mart manna, en sumt kom á flótta, sumt tóku þeir ok gáfu grið, ok höfðu af tíðindasögn. Var þá Ólafi sagt, at bœndr höfðu rekit Hákon jarl, ok hann var farflótti fyrir þeim, ok dreift var öllum flokki hans.


55. Dauði Hákonar jarls.

Síðan koma bœndr á fund Ólafs ok verða hvárir öðrum fegnir ok taka þegar samlag sitt. Taka bœndr hann til konungs yfir sik, ok taka allir eitt ráð, at leita eptir Hákoni jarli, ok fara upp í Gaulardal, ok þykkir þat líkast, at jarl muni vera á Rimul, ef hann er nökkur at bæjum, því at Þóra var þar kærstr vin hans í þeim dal. Fara þeir þannug ok leita jarls úti ok inni ok finna hann eigi. Ok þá átti Ólafr húsþing úti í garðinum; hann stóð upp á stein þann hinn mikla, er þar stóð hjá svínabœlinu. Þá talaði Ólafr fyrir mönnum, ok varð þat í rœðu hans, at hann mundi þann mann gœða bæði fé ok virðing, er Hákon jarl yrði at skaða. Þessa rœðu heyrði jarl ok Karkr; þeir höfðu ljós hjá sér. Jarl mælti: Hví ertu svá bleikr, en stundum svartr sem jörð? Er eigi þat, at þú vilir svíkja mik? Eigi, segir Karkr. Vit várum fœddir á einni nótt, segir jarl, skamt mun ok verða milli dauða okkars. Þá fór Ólafr konungr á brott, er kveldaði. En er náttaði, þá hélt jarl vöku yfir sér, en Karkr sofnaði ok lét illiliga. Þá vakti jarl hann ok spurði, hvat hann dreymdi. Hann sagði: Ek var nú á Hlöðum, ok lagði Ólafr konungr gullmen á háls mér. Jarl svaraði: Þar mun Ólafr láta hring blóðrauðan um háls þér, ef þú finnr hann; vara þú þik svá; en af mér muntu gott hljóta, svá sem fyrr hefir verit, ok svík mik eigi. Síðan vöktu þeir báðir, svá sem hvárr vekti yfir öðrum. En í móti degi þá sofnaði jarl, ok brátt lét hann illa, ok svá mikit varð at því, at jarl skaut undir sik hælunum ok hnakkanum, svá sem hann mundi vilja upp rísa, ok lét hátt ok ógurliga. En Karkr varð hræddr ok felmsfullr ok greip kníf mikinn af linda sér ok skaut í gegnum barka jarls ok skar út or. Þat var bani Hákonar jarls. Síðan sneið Karkr höfuð af jarli ok hljóp í brott með ok kom eptir um daginn inn á Hlaðir ok fœrði höfuð jarls Ólafi konungi; hann sagði ok þá þessa atburði um ferðir þeirra Hákonar jarls, sem nú er ritat. Síðan lét Ólafr konungr leiða hann í brott ok höggva höfuð af.


56. Grýting höfuðs Hákonar jarls.

Þá fór Ólafr konungr ok fjöldi bónda með honum út til Niðarhólms ok hafði með sér höfuð Hákonar jarls ok Karks. Sá hólmr var þá hafðr til þess at drepa þar þjófa ok illmenni, ok stóð þar gálgi, ok lét hann þar til bera höfuð Hákonar jarls ok svá Karks. Gékk þá til allr herinn ok œpti upp ok grýtti þar at, ok mæltu, at þar skyldi nýðingr fara með öðrum níðingum. Síðan láta þeir fara upp í Gaulardal ok taka þar búkinn ok drógu í brott. Varð hér svá mikill máttr at fjándskap, þeim er Þrœndir gerðu til Hákonar jarls, at engi maðr mátti nefna hann annan veg en jarl hinn illa; var þetta kall haft lengi síðan. En hitt er satt at segja frá Hákoni jarli, at hann hafði marga hluti til þess at vera höfðingi, fyrst kynkvísl stóra, þar með speki ok kœnleik at fara með ríkdóminum, röskleik í orrostum, ok þar með hamingjuna at vega sigrinn ok drepa fjándmennina. Svá segir Þorleifr Rauðfeldarson:

Hákon! vitum hvergi,
hafisk hefir runnr af gunni,
fremra jarl und ferli,
fólk ránar, þér mána.
Þú hefir öðlinga Óðni,
etr hrafn af ná getnum,
vera máttu af því vísi,
víðlendr, níu senda.

Manna örvastr var Hákon jarl, en hina mestu úhamingju bar slíkr höfðingi til dánardœgrs síns. En þat bar mest til er svá varð, at þá var sú tíð komin, at fyrirdœmast skyldi blótskaprinn ok blótmenninir, en í stað kom heilög trúa ok réttir siðir.


57. Ólafr Tryggvason tók konungdóm yfir Noregi.

Ólafr Tryggvason var til konungs tekinn í Þrándheimi á allsherjar þingi um land alt, svá sem haft hafði Haraldr hinn hárfagri. Hljóp þá upp múgr ok margmenni, ok vildi engi annat heyra, en Ólafr Tryggvason skyldi konungr vera. Fór Ólafr þá um land alt ok lagði undir sik. Snerust til hlýðni við hann allir menn í Noregi; jafnt þeir höfðingjar á Upplöndum eða í Víkinni, er áðr höfðu land haldit af Danakonungi, þá gerðust þeir menn Ólafs konungs ok héldu land af honum. Fór hann svá yfir land hinn fyrsta vetr ok eptir um sumarit. Eiríkr jarl Hákonarson ok Sveinn, bróðir hans, ok aðrir frændr þeirra ok vinir, flýðu landit ok sóttu austr í Svíaveldi til Ólafs konungs hins sœnska ok féngu þar góðar viðtökur. Svá segir Þórðr Kolbeinsson:

Meinrennir! brá, manna
margs fýsa sköp, varga,
ljóða litlu síðar
læ Hákonar ævi.
En til lands þess er lindar
láðstafr vegit hafði,
hraustr þá er herr fór vestan,
hygg ek kómu son Tryggva.

Ok enn:

Hafði sér við særi,
slíks var ván at hánum,
auðs en upp um kvæði
Eiríkr í hug meira.
Sótti reiðr at ráðum,
rann engi því manna,
þrályndi fékksk Þrœndum,
Þrœnskr jarl konung sœnskan.


58. Kvánfang Loðins.

Loðinn er maðr nefndr víkverskr, auðigr ok ættaðr vel. Hann var optliga í kaupferðum en stundum í hernaði. Þat var eitt sumar, at Loðinn fór í kaupferð; átti hann einn skip þat ok hafði mikinn kaupeyri. Hann hélt til Eistlands ok var þar í kaupstefnu um sumarit. En þá er markaðrinn stóð, þá var þannug fluttr margskonar kaupskapr: þar kom man mart falt. Þar sá Loðinn konu nökkura, er seld hafði verit mansali, ok er hann leit á konuna, þá kendi hann, at þar var Ástríðr Eiríksdóttir, er átt hafði Tryggvi konungr, ok var þá úlík því sem fyrr, er hann sá hana; hon var þá föl ok grunnleit ok illa klædd. Hann gékk til hennar ok spurði hvat ráðs hennar var. Hon sagði: Þungt er frá því at segja; ek em seld mansali, en hingat höfð til sölu. Síðan könnuðust þau við, ok vissi Ástríðr skyn á honum; bað hon síðan, ef hann vildi kaupa hana ok hafa heim með sér til frænda hennar. Ek mun gera þér kost á um þat, segir hann, ek mun flytja þik til Noregs, ef þú vill giptast mér. En með því at Ástríðr var þá nauðuliga viðkomin, ok þat annat at hon vissi, at Loðinn var maðr stórættaðr ok vaskr, þá heitr hon honum þessu til útlausnar sér. Síðan keypti Loðinn Ástríði ok hafði heim með sér til Noregs ok fékk hennar með frænda ráði. Þeirra börn váru þau Þorkell nefja, Ingiríðr ok Ingigerðr. Dœtr Ástríðar ok Tryggva konungs váru þær Ingibjörg ok Ástríðr. Synir Eiríks bjóðaskalla váru þeir Sigurðr, Karlshöfuð, Jósteinn ok Þorkell dyrðill, ok váru allir göfgir ok auðgir ok áttu bú austr í landi. Brœðr tveir bjoggu í Vík austr, hét annarr Þorgeirr en annarr Hyrningr, auðigir ok kynstórir, þeir féngu dœtra Loðins ok Ástríðar, Ingiríðar og Ingigerðar.


59. Ólafr konungr kristnar Víkina.

Haraldr Gormsson Danakonungr, þá er hann hafði við kristni tekit, þá sendi hann boð um alt sitt ríki, at allir menn skyldu skírast láta ok snúast til réttrar trúar. Hann fylgði sjálfr því boði ok veitti þar styrk ok refsing, er eigi géngi við ella. Hann sendi tvá jarla í Noreg með lið mikit, er svá hétu: Urguþrjótr ok Brimilskjarr; þeir skyldu boða kristni í Noregi. Þat gékk við í Víkinni, þar er ríki Haralds konungs stóð yfir, ok skírðist þá mart landsfólk. En eptir dauða Haralds þá fór brátt Sveinn tjúguskegg, son hans, í hernað bæði í Saxland ok Frísland ok at lyktum til Englands. En menn þeir í Noregi, er við kristni höfðu tekit, þá hurfu þeir aptr til blóta svá sem fyrr, ok menn gerðu norðr í landi.

En er Ólafr Tryggvason var konungr orðinn í Noregi, þá dvaldi hann lengi um sumarit í Víkinni; kómu þar margir til hans frændr hans, en sumir mágar, en margir höfðu verit miklir vinir föður hans, ok var honum þar fagnat með allmiklum kærleik. Þá kallar Ólafr til tals við sik móðurbrœðr sína, Loðin, stjúpföður sinn, mága sína Þorgeir ok Hyrning; bar síðan fyrir þá með hinum mesta alhuga þetta mál, at þeir skyldu sjálfir undir taka með honum ok fylgja síðan með öllum krapti, at hann vill kristniboð upp hefja um alt ríki sitt, segir at hann skal því áleiðis koma at kristna alt í Noregi eða deyja at öðrum kosti: ek skal gera yðr alla mikla menn ok ríka, því at ek trúi yðr bezt fyrir sakir frændsemi ok annarra tengða. Allir þeir játtuðu þessu, at gera hvat sem hann bauð, ok fylgja honum til þess alls, er hann vildi, ok allir þeir menn er þeirra ráðum vilja fylgja. Gerði Ólafr konungr þegar bert fyrir alþýðu, at hann vill bjóða kristni öllum mönnum í ríki sínu. Tóku þeir þegar fyrstir undir at játta þessu boði, er áðr höfðu undir gengit, váru þeir ok ríkastir af þeim mönnum, er þá váru við staddir, ok gerðu allir aðrir at þeirra dœmum. Váru þá skírðir menn allir austr um Víkina. Fór þá konungr norðr í Víkina, ok bauð öllum mönnum at taka við kristni; en þeim er í móti mæltu, veitti hann stórar refsingar, drap suma, suma lét hann hamla, suma rak hann or landi á brott. Kom þá svá, at um þat ríki alt, er fyrr hafði stýrt Tryggvi konungr, faðir hans, ok svá þat er átt hafði Haraldr grenski, frændi hans, gékk þat fólk alt undir kristniboð, þat er Ólafr boðaði, ok varð þat sumar ok eptir um vetrinn alkristit um Víkina.


60. Frá Hörðum.

Ólafr konungr fór snimma um várit út í Víkina ok hafði lið mikit, fór þá norðr á Agðir; en hvar sem hann átti þing við bœndr, þá boðaði hann öllum mönnum at skírast, ok géngu menn undir kristni, því at engi fékkst uppreist af bóndum móti konungi, ok var fólkit skírt hvar sem hann fór. Menn þeir váru á Hörðalandi margir ok göfgir, er komnir váru af ætt Hörðakára. Hann átti fjóra sonu, einn var Þorleifr spaki, annar Ögmundr, faðir Þórólfs skjálgs, föður Erlings af Sóla, þriðji var Þórðr, faðir Klypps hersis, er drap Sigurð slefu Gunnhildarson, fjórði Ölmóðr, faðir Áskels, föður Ásláks fitjaskalla. Þessi ættbogi var þá mestr ok göfgastr á Hörðalandi. En er þeir frændr spurðu til vandkvæðis þessa, at konungr fór austan með landi ok hafði lið mikit ok braut forn lög á mönnum, en allir sættu refsingum ok afarkostum, þeir er í móti mæltu, þeir frændr gerðu stefnulag milli sín, ok skulu gera ráð fyrir sér, því at þeir vita, at konungr mun brátt koma á fund þeirra, ok semst þat með þeim, at þeir skulu koma allir með fjölmenni til Gulaþings ok stefna þar fund við Ólaf konung Tryggvason.


61. Kristnat Rogaland.

Ólafr konungr stefndi þing, þegar er hann kom á Rogaland. En er bóndum kom þingboð, þá samnast þeir fjölment saman ok með alvæpni. En er þeir koma saman, taka þeir tal ok ráðagerð, ok ætla til þess þrjá menn, þá er málsnjallastir váru í þeirra flokki, at svara Ólafi konungi á þinginu ok tala móti honum, ok þat með at þeir vilja eigi ganga undir úlög, þótt konungr bjóði þeim. En er bœndr koma til þings, ok þing var sett, þá stóð Ólafr konungr upp ok talaði fyrst blíðliga til bónda, fannst þat þó í hans máli, at hann vill, at þeir taki við kristni, bað þá til með fögrum orðum, en at lyktum lét hann þat fylgja við þá, er í móti mæltu ok eigi vildu undir ganga boð hans, at þeir mundu sæta af honum reiði ok refsingum ok hörðum afarkostum, hvar sem hann mætti við koma. En er hann lauk máli sínu, þá stóð upp sá af bóndum, er einna var snjallastr ok fyrst var til þess tekinn, at svara skyldi Ólafi konungi. En er hann vildi til máls taka, þá setr at honum hósta ok þröngva svá mikinn, at hann fékk engu orði uppkomit ok sezt hann niðr. Þá stendr upp annarr bóndi, ok vill sá eigi fallast láta andsvörin, þótt hinum fyrra hefði eigi vel til tekizt. En er sá hefr upp mál sitt, þá var hann svá stammr, at hann fékk engu orði uppkomit. Tóku þá allir at hlæja, er á heyrðu. Settist þá bóndi niðr. Þá stóð upp hinn þriði ok vill tala í móti Ólafi konungi. En er sá tók til máls, var hann svá háss ok rámr, at engi maðr heyrði hvat hann talaði, ok settist hann niðr. Þá varð engi til af bóndum at mæla í móti konungi. En er bœndr féngu engan til andsvara við konung, þá varð engi uppreist þeirra til mótstöðu við konung; kom þá svá, at allir játtu því er konungr bauð. Var þá skírt þingfólk alt, áðr konungr skildist þar viðr.


62. Kvánbœn Erlings Skjálgssonar.

Ólafr konungr stefndi liði sínu til Gulaþings, því at bœndr hafa honum þau orð send, at þeir vilja þar svara máli hans. En er þeir koma hvárirtveggju til þings, þá vill konungr fyrst eiga tal við landshöfðingja. En er þeir koma á stefnu allir saman, þá berr konungr upp sín erendi, ok býðr þeim at taka við skírn eptir boði hans. Þá segir Ölmóðr hinn gamli: Rœtt höfum vér frændr um þetta mál vár í millum, ok munum vér allir hverfa at einu ráði. Með því, konungr, at þú ætlar at pynda oss frændr til slíkra hluta at brjóta lög vár ok brjóta oss undir þik með nökkurri nauðung, þá munum vér í móti standa með öllu afli, ok fái þeir sigr, er auðit verðr. En ef þú, konungr, vill leggja nökkura farsæliga hluti til vár frænda, þá máttu þat gera svá vel, at vér munum allir hverfa til þín með fullkominni þjónustu. Konungr segir: Hvers vili þér mik beiða, til þess at sætt vár verði sem bezt? Þá svarar Ölmóðr: Þat er hit fyrsta, ef þú vill gipta Ástríði, systur þína, Erlingi Skjálgssyni, frænda várum, er vér köllum nú mannvænstan allra ungra manna í Noregi. Ólafr konungr segir, at honum þykkir líkligt, at gjaforð muni vera gott, segir at Erlingr er ættaðr vel ok maðr hinn líkligsti sýnum; en þó segir hann, at Ástríðr á svör þessa máls. Síðan rœddi konungr þetta við systur sína. Lítt nýt ek nú þess, segir hon, at ek em konungs dóttir ok konungs systir, ef mik skal gipta útignum manni; mun ek enn heldr bíða nökkura vetr annars gjaforðs. Ok skildu þau rœðuna at sinni.


63. Kristnat Hörðaland.

Ólafr konungr lét taka hauk, er Ástríðr átti, ok lét plokka af fjaðrar allar ok sendi henni síðan. Þá mælti Ástríðr: Reiðr er bróðir minn nú. Síðan stóð hon upp ok gékk til konungs. Hann fagnaði henni vel. Þá mælti Ástríðr, segir at hon vill, at konungr sé fyrir hennar ráði slíkt sem hann vill. Þat hugða ek, segir konungr, att ek munda fá vald til, at gera þann tiginn mann, sem ek vil, hér í landi. Lét konungr þá kalla til tals Ölmóð ok Erling ok alla þá frændr; var þá talat bónorð þetta, lauk svá at Ástríðr var föstnuð Erlingi. Síðan lét konungr setja þingit ok bauð bóndum kristni. Var þá Erlingr ok Ölmóðr forgangsmenn at flytja þetta mál konungs, ok þar með allir frændr þeirra. Bar þá engi maðr traust til at mæla í móti, var þá skírt alt þat fólk ok kristnat.


64. Brullaup Erlings Skjálgssonar.

Erlingr Skjálgsson gerði um sumarit brullaup sitt, ok var þar allmikit fjölmenni. Þar var Ólafr konungr. Þá bauð konungr at gefa Erlingi jarldóm. Erlingr segir svá: Hersar hafa verit frændr mínir, vil ek ekki hafa nafn hæra en þeir; hitt vil ek þiggja, konungr, at þér látit mik vera mestan með því nafni hér í landi. Konungr játti honum því, ok at skilnaði þeirra veitti Ólafr konungr Erlingi, mági sínum, norðan frá Sognsæ ok austr til Líðandisness, með þvílíkum hætti sem Haraldr hinn hárfagri hafði veitt sonum sínum ok fyrr er ritat.


65. Kristnaðir Firðir ok Raumdœlir.

Þetta sama haust stefndi Ólafr konungr fjögurra fylkna þing norðr á Staði á Dragseiði; þar skyldu koma Sygnir ok Firðir, Sunnmœrir ok Raumdœlir. Fór Ólafr konungr þannug með allmikit fjölmenni, er hann hafði haft austan or landi, ok svá þat lið er þá hafði komit til hans á Hörðalandi ok Rogalandi. En er Ólafr konungr kom þar til þings, þá boðaði hann þar kristni sem í öðrum stöðum. En fyrir því at konungr hafði þar styrk mikinn fjölmennis, ok óttuðust þeir þat; en at lyktum þess máls þá bauð konungr þeim tvá kosti: annathvárt at þeir tœki kristni ok léti skírast, eða at öðrum kosti at þeir skyldu halda við hann orrostu. En er bœndr sá eigi föng til at berjast við konung, þá var hitt ráð upptekit, at alt fólk kristnaðist. En Ólafr konungr ferr þá með liði sínu á Norðmœri, ok kristnar hann þat fylki. Síðan siglir hann inn á Hlaðir, ok lætr brjóta ofan hofit ok lætr taka alt fé ok alt skraut or hofinu ok af goðunum. Hann tók gullhring mikinn or hofshurðinni, er Hákon jarl hafði látit gera; síðan lét Ólafr konungr brenna hofit. En er bœndr verða þessa varir, þá láta þeir fara herör um öll fylki ok stefna her út ok ætla at konungi. Ólafr konungr hélt þá liði sínu út eptir firði ok stefnir síðan norðr með landi, ok ætlar at fara norðr á Hálogaland ok kristna þar. En er hann kom norðr í Bjarnaura, þá spyrr hann þat af Hálogalandi, at þeir hafa þar her úti ok ætla at verja land fyrir konungi. Eru þeir þar höfðingjar fyrir liði: Hárekr or Þjóttu, Þórir hjörtr or Vágum, Eyvindr kinnrifa. En er Ólafr konungr spyrr þetta, þá snýr hann leið sinni ok siglir suðr með landi. En er hann kom suðr um Stað, þá fór hann alt tómligar, en kom þó öndverðan vetr austr alt í Víkina.


66. Bónorð Ólafs konungs til Sigríðar dróttningar.

Sigríðr dróttning í Svíþjóð, er kölluð var hin stórráða, sat þar at búum sínum. Þann vetr fóru menn milli Ólafs konungs ok Sigríðar dróttningar, ok hóf Ólafr konungr þar upp bónorð sitt við Sigríði dróttning, en hon tók því líkliga, ok var þat mál fest með einkamálum. Þá sendi Ólafr konungr Sigríði dróttningu gullhring þann hinn mikla, er hann hafði tekit or hofshurðinni á Hlöðum, ok þótti þat höfuðgersimi. Stefnulag skyldi vera til þessa mála eptir um várit í Elfinni við landamæri. En er hringr þessi, er Ólafr konungr hafði sent Sigríði dróttningu, var svá mjök lofaðr af öllum mönnum, þá váru með dróttningu smiðar hennar, brœðr tveir, en er þeir höfðu hringinn með höndum ok handvættu ok mæla einmæli milli sín, þá lét dróttning kalla þá til sín ok spyrr hvat þeir spottuði at hringinum. Þeir dylja þess. Hon sagði, at þeir skyldi fyrir hvern mun láta hana vita, hvat þeir hafa at funnit. Þeir segja, at fals sé í hringinum. Síðan lét hon brjóta í sundr hringinn, ok fannst þar eir í innan. Þá varð dróttning reið ok segir at Ólafr man falsa hana at fleira en þessu einu. Þenna sama vetr fór Ólafr konungr upp á Hringaríki ok kristnaði þar.


67. Skírðr Ólafr Haraldsson. Ásta Guðbrandsdóttir giptist brátt eptir fall Haralds grenska þeim manni, er nefndr er Sigurðr sýr; hann var konungr á Hringaríki. Sigurðr var son Hálfdanar, en hann var son Sigurðar hrísa, Haraldssonar hins hárfagra. Þá var þar með Ástu Ólafr, son þeirra Haralds grenska; hann fœddist upp í œsku með Sigurði sýr, stjúpföður sínum. En er Ólafr konungr Tryggvason kom á Hringaríki at boða kristni, þá lét skírast Sigurðr sýr ok Ásta, kona hans, ok Ólafr, son hennar, ok gerði Ólafr Tryggvason guðsifjar við Ólaf Haraldsson; þá var hann þrevetr. Fór Ólafr konungr þá enn út í Víkina, ok var þar um vetrinn. Þann var hann hinn þriðja vetr konungr yfir Noregi.


68. Tal þeirra Ólafs konungs ok Sigríðar stórráðu.

Snemma um várit fór Ólafr konungr austr til Konungahellu til stefnu móti Sigríði dróttningu. En er þau funnust, þá töluðu þau þat mál, er rœtt hafði verit um vetrinn, at þau mundu gera samgang sinn, ok fór þat mál alt líkliga. Þá mælti Ólafr konungr, at Sigríðr skyldi taka skírn ok rétta trú. Hon sagði svá: Ekki mun ek ganga af trú þeirri, er ek hefi fyrr haft, ok frændr mínir fyrir mér; mun ek ok ekki at því telja, þótt þú trúir á þann guð, er þér líkar. Þá varð Ólafr konungr reiðr mjök ok mælti bráðliga: Hví mun ek vilja eiga þik hundheiðna. Ok laust í andlit henni með glófa sínum, er hann hélt á. Stóð hann upp síðan, ok bæði þau. Þá mælti Sigríðr: Þetta mætti verða vel þinn bani. Síðan skildu þau; fór konungr norðr í Víkina, en dróttning austr í Svíaveldi.


69. Seiðmanna brenna.

Ólafr konungr fór þá til Túnsbergs ok átti þar þá enn þing ok talaði á þinginu, at þeir menn allir, er kunnir ok sannir yrðu at því, at fœri með galdra ok gerningar, eða seiðmenn, þá skyldu allir fara af landi brott. Síðan lét konungr rannsaka eptir þeim mönnum um þær bygðir, er þannug váru í námunda, ok boða þeim öllum til sín. En er þeir kómu þar, þá var einn maðr af þeim, er nefndr er Eyvindr kelda; hann var sonarson Rögnvalds réttilbeina, sonar Haralds hárfagra. Eyvindr var seiðmaðr ok allmjök fjölkunnigr. Ólafr konungr lét skipa þessum mönnum öllum í eina stofu, ok lét þar vel um búast, lét gera þeim þar veizlu ok fá þeim sterkan drykk. Ok þá er þeir váru drukknir, lét Ólafr leggja eld í stofuna, ok brann stofa sú ok alt þat fólk, er þar var inni, nema Eyvindr kelda komst út um ljórann ok svá í brott. En er hann var langt í brott kominn, fann hann menn þá á leið sinni, er fara ætluðu til konungs, ok bað þá segja konungi, at Eyvindr kelda var brott kominn or eldinum, ok hann mun aldri síðan koma á vald Ólafs konungs, en hann mun alt fara á sömu leið sem fyrr gerði hann um alla kunnostu sína. En er þessir menn koma á fund Ólafs konungs, þá segja þeir slíkt frá Eyvindi, sem hann hafði þeim boðit. Konungr lætr illa yfir, er Eyvindr var eigi dauðr.


70. Dráp Eyvindar keldu.

Ólafr konungr fór, er váraði, út eptir Víkinni ok tók veizlur at stórbúum sínum, ok sendi boð alt um Víkina, at hann vill lið hafa úti um sumarit ok fara norðr í land. Síðan fór hann norðr á Agðir, ok er á leið langaföstu, þá sótti hann norðr á Rogaland, ok kom páskaaptan í Körmt á Ögvaldsnesi; var þar búin fyrir honum páskaveizla; hann hafði nær 300 manna. Þá sömu nótt kom þar við eyna Eyvindr kelda, hann hafði langskip alskipat; váru þat alt seiðmenn ok annat fjölkyngisfólk. Eyvindr gékk upp af skipi ok sveit hans, ok mögnuðu fjölkyngi sína; gerði Eyvindr þeim huliðshjálm ok þokumyrkr svá mikit, at konungr ok lið hans skyldi eigi mega sjá þá. En er þeir kómu mjök svá til bœjarins á Ögvaldsnesi, þá gerðist ljóss dagr; varð þá mjök annan veg, en Eyvindr hafði ætlat; þá kom mjörkvi, sá er hann hafði gert með fjölkyngi, yfir hann ok hans föruneyti, svá at þeir sá eigi heldr augum en hnakka, ok fóru alt í hring ok kring. En varðmenn konungs sá þá, hvar þeir fóru, ok vissu eigi hvat liði þat var. Var þá sagt konungi; stóð hann þá upp, ok alt liðit, ok klæddist. En er konungr sá, hvar þeir Eyvindr fóru, bað hann menn sína vápna sik ok ganga til ok vita, hvat mönnum þat væri. En er konungsmenn kendu þar Eyvind, þá tóku þeir hann höndum ok alla þá ok leiddu þá til konungs. Sagði þá Eyvindr allan atburð um sína ferð. Síðan lét konungr taka þá alla ok flytja þá í flœðisker ok binda þá þar. Lét Eyvindr svá líf sitt, ok allir þeir; er þat síðan kallat Skrattasker.


71. Frá Ólafi konungi ok vélum Óðins.

Svá er sagt, þá er Ólafr konungr var á veizlunni á Ögvaldsnesi, at þar kom eitt kveld maðr gamall ok orðspakr mjök, hafði hött síðan, var einsýnn; kunni sá maðr at segja af öllum löndum. Hann kom sér í tal við konung. þótti konungi gaman mikit at rœðum hans, ok spurði hann margra hluta, en gestrinn fékk orlausn til allra spurninga, ok sat konungr lengi um kveldit. Þá spyrr konungr, ef hann vissi, hverr Ögvaldr hefði verit, er bœrinn ok nesit er við kent. Gestrinn segir, at Ögvaldr var konungr ok hermaðr mikill, ok blét kú eina mest, ok hafði hann hana með sér, hvargi er hann fór, ok þótti honum þat heilnæmligt at drekka jafnan mjólk hennar. Ögvaldr konungr barðist við konung, þann er Varinn hét. Í þeirri orrostu féll Ögvaldr konungr; var hann hér heygðr skamt frá bœnum, ok settir upp bautasteinir, þeir er hér standa enn. En í annan stað skamt héðan var heygð kýrin. Slíka hluti sagði hann ok marga aðra frá konungum ok forntíðindum. En er lengi var setit um nóttina, þá minti biskup konung, at mál væri at ganga at sofa. Gerði konungr þá svá. En er hann var afklæddr ok hafði í rekkju lagzt, þá settist gestrinn á fótskörina ok talaði enn lengi við konung. Þótti konungi orðs vant, er annat var mælt. Þá mælti biskup til konungs, sagði at mál væri at sofa; gerði konungr þá svá, en gestrinn gékk út. Litlu síðar vaknaði konungr ok spurði þá eptir gestinum ok bað hann kalla til sín, en gestr fannst þá hvergi. Eptir um morgininn lét konungr kalla til sín steikara ok þann, er drykkinn varðveitti, ok spyrr, ef nökkurr úkunnr maðr hefði komit til þeirra. Þeir segja, at þá er þeir skyldu matbúa, kom þar maðr nökkurr, ok sagði, at furðu ilt slátr suðu þeir til konungs borðs; síðan fékk hann þeim tvær nautsíður digrar ok feitar, ok suðu þeir þær með öðru slátri. Þá segir konungr, at þá vist alla skal únýta, segir at þetta mundi engi maðr verit hafa, ok þar mundi verit hafa Óðinn, sá er heiðnir menn höfðu lengi á trúat, sagði at Óðinn skyldi þá engu áleiðis koma at svíkja þá.


72. Þing í Þrándheimi.

Ólafr konungr dró þá saman lið mikit austan or landi um sumarit ok hélt liði því norðr til Þrándheims, ok lagði fyrst inn til Niðaróss. Síðan lét hann fara þingboð um allan fjörðinn ok stefndi 8 fylkna þing á Frostu. En bœndr sneru þingboði í herör ok stefndu saman þegn ok þræl um allan Þrándheim. En er konungr kom til þings, þá var kominn bóndamúgrinn með alvæpni. En er þing var sett, þá talaði konungr fyrir lýðnum ok bauð þeim at taka við kristni. En er hann hafði litla hríð talat, þá kölluðu bœndr ok báðu hann þegja, segja at ella mundu þeir veita honum atgöngu ok reka hann í brott. Gerðu vér svá, sögðu þeir, við Hákon Aðalsteinsfóstra, þá er hann bauð oss þvílík boð, ok virðu vér þik eigi meira en hann. En er Ólafr konungr sá œði bóndanna, ok þat með at þeir höfðu her svá mikinn, at ekki mátti við standa, þá veik hann rœðunni ok sneri til samþykkis við bœndr; sagði svá: Ek vil, at vér gerim sætt vára, svá sem vér höfum áðr lagt með oss; vil ek fara þar til, er þér hafit hit mesta blót yðart ok sjá þar siðu yðra, tökum þá ráð várt um siðu, hverja vér viljum hafa, ok samþykkjum þá þat allir. En er konungr talaði linliga til bónda, þá mýktust hugir þeirra, ok fór síðan alt talit líkliga ok sáttgjarnliga, ok var þat ráðit at lyktum, at vera skyldi miðsumars blót inn á Mærinni, ok skyldu þar til koma allir höfðingjar ok ríkir bœndr, svá sem siðr var til; þar skyldi ok koma Ólafr konungr.


73. Frá Járnskeggja.

Skeggi er nefndr ríkr bóndi, hann var kallaðr Járnskeggi, hann bjó á Upphaugi á Yrjum. Skeggi talaði fyrst á þinginu móti Ólafi konungi ok var mest fyrir bóndum at mæla í móti kristninni. Þeir slitu þinginu með þessum hætti; fóru þá bœndr heim, en konungr á Hlaðir.


74. Veizla á Hlöðum.

Ólafr konungr lá skipum sínum í Nið ok hafði 30 skipa ok frítt lið ok mikit, en sjálfr konungr var optliga á Hlöðum með hirðsveit sína. En er mjök leið at því, er blótit skyldi vera inn á Mærinni, þá gerði Ólafr konungr veizlu mikla inn á Hlöðum, sendi boð inn á Strind ok upp í Gaulardal ok út í Orkadal, ok bauð til sín höfðingjum ok öðrum stórbóndum. En er veizla var búin ok boðsmenn höfðu til sótt, þá var þar hit fyrsta kveld veizla fögr ok veitt allkappsamliga; váru menn mjök drukknir. En eptir um nóttina sváfu þá allir menn í ró þar. Um morgininn eptir, er konungr var klæddr, lét hann syngja sér tíðir, ok er messu var lokit, þá lét konungr blása til húsþings. Géngu þá allir menn hans af skipum ok fóru til þings. En er þing var sett, stóð konungr upp ok talaði ok mælti svá: Vér áttum þing inn á Frostu, bauð ek þá búandum, at þeir skyldu láta skírast, en þeir buðu mér aptr í mót, at ek skyldi hverfa til blóta með þeim, svá sem gert hafði Hákon konungr Aðalsteinsfóstri. Kom þat ásamt með oss, at vér skulum finnast inn á Mærinni ok gera þar blót mikit. En ef ek skal til blóta hverfa með yðr, þá vil ek gera láta hit mesta blót, þat sem títt er, ok blóta mönnum. Vil ek eigi til þess velja þræla eða illmenni, skal til þess velja at fá goðunum hina ágætustu menn, nefni ek til þess Orm lygru af Meðalhúsum, Styrkár af Gimsum, Kár af Grýtingi, Ásbjörn Þorbergsson af Varnesi, Orm af Lyxu, Halldór af Skerðingssteðju. Ok þar nefnir hann með aðra 5, þá er ágætastir váru, segir svá, at hann vill þessum blóta til árs ok friðar ok lét þegar veita þeim atgöngu. En er bœndr sá, at þeir höfðu eigi liðskost við konungi, þá biðja þeir sér griða ok bjóða alt ráð sitt á konungs vald. Semst þat á milli þeirra, at allir bœndr, þeir er þar váru komnir, létu skírast ok veittu konungi svardaga, til þess at halda rétta trú en leggja niðr blótskap allan. Hafði konungr þá menn þessa alla í boði sínu, alt þar til er þeir féngu sonu sína eða brœðr eða aðra náfrændur í gisling til konungs.


75. Frá þingi í Þrándheimi.

Ólafr konungr fór með öllu liði sínu inn í Þrándheim, en er hann kom inn á Mæri, þá váru þar komnir allir höfðingjar Þrænda, þeir er þá stóðu mest í móti kristninni, ok höfðu þar með sér alla stótbœndr, þá er fyrr höfðu haldit upp blótum í þeim stað. Var þar þá fjölment, sem vandi var til ok eptir því sem fyrr hafði verit á Frostuþingi. Lét þá konungr krefja þings, ok géngu þá hvárirtveggju með alvæpni til þings. En er þing var sett, þá talaði konungr ok bauð mönnum kristni. Járnskeggi svaraði máli konungs af hendi bónda; sagði hann, at bœndr vildu enn sem fyrr, at konungr bryti ekki lög á þeim. Viljum vér, segir hann, at þú, konungr, blótir, sem hér hafa gert aðrir konungar fyrir þér. At hans rœðu gerðu bœndr mikinn róm ok sögðu, at þeir vildu alt vera láta sem Skeggi mælti. Þá svarar konungr, segir at hann vill fara í hofit með þeim ok sjá siðu þeirra, er þeir blóta. Bóndum líkar þat vel, fara til hofsins hvárirtveggju.


76. Kristnaðr Þrándheimr.

Ólafr konungr gékk nú í hofit, ok fáir menn með honumm, ok fáir af bóndum. En er konungr kom þar sem goðin váru, þá sat þar Þórr ok var mest tignaðr af öllum goðum, búinn með gulli ok silfri. Ólafr konungr hóf upp refði gullbúit, er hann hafði í hendi, ok laust Þór, svá att hann féll af stallinum. Síðan hljópu at konungsmenn ok skýfðu ofan öllum goðunum af stöllunum. En meðan konungr var inni í hofinu, þá var drepinn Járnskeggi úti fyrir hofsdurunum, ok gerðu þat konungsmenn. En er konungr kom til liðs síns, þá bauð hann bóndum tvá kosti, annan þann at þeir skyldu þá allir við kristni taka, en at öðrum kosti halda við hann bardaga. En eptir lát Skeggja, þá varð engi forgangsmaðr at í bónda liði at reisa merki í móti Ólafi konungi. Varð hinn kostr upptekinn at ganga til konungs ok hlýða því er hann bauð. Þá lét Ólafr konungr skíra fólk alt, þat er þar var, ok tók gislar af bóndum, til þess at þeir skyldi halda kristni sína. Síðan lét Ólafr konungr fara menn sína um öll fylki í Þrándheimi; mælti þá engi maðr í móti kristninni. Var þá skírt alt fólk í Þrœndalögum.


77. Bœjargerð.

Ólafr konungr fór liði sínu út til Niðaróss; þá lét hann reisa þar hús á Niðarbakka ok skipaði svá, at þar skyldi vera kaupstaðr, gaf mönnum þar toptir til at gera sér þar hús, en hann lét gera konungsgarð upp frá Skipakrók; lét hann þannug flytja um haustit öll föng, þau er þurfti til vetrsetu, ok hafði hann þar allmikit fjölmenni.


78. Kvánfang Ólafs konungs.

Ólafr konungr gerði stefnulag frændum Járnskeggja ok bauð þeim bœtr. En þar váru til svara margir göfgir menn. Járnskeggi átti dóttur, er Guðrún er nefnd; kom þat at lyktum í sáttmál þeirra, at Ólafr konungr skyldi fá Guðrúnar. En hina fyrstu nótt, er þau lágu bæði samt, þegar er konungr var sofnaðr, þá brá hon knífi ok vill leggja á honum. En er konungr varð þessa varr, tók hann knífinn frá henni ok stóð upp or hvílunni ok gékk til manna sinna ok segir hvat orðit hafði. Tók Guðrún þá ok klæði sín, ok allir þeir menn, er henni höfðu þannug fylgt; fóru þau í brott leið sína, ok kom Guðrún ekki síðan í sama rekkju Ólafi konungi.


79. Gerr Traninn.

Þetta sama haust lét Ólafr konungr reisa langskip mikit á eyrunum við Nið, þat var snekkja, hafði hann þar til smiði marga; en öndverðan vetr, þá er skipit var algert, var þat 30 at rúmatali, stafnhátt ok ekki mikit í sér. Þat skip kallaði konungrinn Tranann. Eptir dráp Járnskeggja var lík hans flutt út á Yrjar, ok liggr hann í Skeggjahaugi á Austrátt.


80. Þangbrandr fór til Íslands.

Þá er Ólafr konungr Tryggvason hafði verit konungr at Noregi tvá vetr, var með honum saxneskr prestr, sá er nefndr er Þangbrandr. Hann var ofstopamaðr mikill ok vígamaðr, en klerkr góðr ok vaskr maðr, en fyrir sakir úspektar hans þá vildi konungr hann eigi með sér hafa, ok fékk honum sendiferð þá, at hann skyldi fara út til Íslands ok kristna landit. Var honum kaupskip fengit, ok er frá hans ferð þat at segja, at hann kom til Íslands í Austfjörðu í Álptafjörð hinn syðra, ok var eptir um vetrinn með Halli á Síðu. Þangbrandr boðaði kristni á Íslandi, ok af hans orðum lét Hallr skírast ok hjón hans öll ok margir aðrir höfðingjar, en miklu fleiri váru hinir, er í móti mæltu. Þorvaldr veili ok Vetrliði skáld ortu níð um Þangbrand, en hann drap þá báða. Þangbrandr dvaldist 2 vetr á Íslandi ok varð 3 manna bani, áðr hann fór í brott.


81. Frá Hauki ok Sigurði.

Sigurðr er maðr nefndr, annarr Haukr, þeir váru háleyskir ok höfðust mjök í kaupferðum. Þeir höfðu farit eitt sumar vestr til Englands, en er þeir kómu aptr til Noregs, þá sigldu þeir norðr með landi. En á Norðmœri urðu þeir fyrir liði Ólafs konungs; en er konungi var sagt, at þar váru komnir nökkurir menn háleyskir ok váru heiðnir, þá lét hann kalla stýrimenn til sín. Hann spyrr þá, ef þeir vili skírast láta, en þeir kveða þar nei við. Síðan talaði konungr fyrir þeim á marga vega, ok stoðaði þat ekki. Þá hét hann þeim dauða eða meizlum. Þeir skipuðust ekki við þat. Þá lét hann setja þá í járn ok hafði þá með sér nökkura hríð, ok váru þeir í fjötrum haldnir. Konungr talaði optliga fyrir þeim, ok týði þat ekki. Ok á einni nótt hurfu þeir í brott, svá at engi maðr spurði til þeirra eða vissi með hverjum hætti þeir kómust í brott. En um haustit kómu þeir fram norðr með Háreki í Þjóttu; tók hann vel við þeim, ok váru þeir þar um vetrinn með honum í góðu yfirlæti.


82. Frá Háreki í Þjóttu.

Þat var um várit einn góðan veðrdag, at Hárekr var heima, ok fátt manna á bœnum, ok þótti honum daufligt. Sigurðr mælti við hann, ef hann vill, at þeir rói nökkur ok skemti sér. Þat líkar Háreki vel. Ganga síðan til strandar ok draga fram sexæring einn; tók Sigurðr or naustinu segl ok reiða, er fylgði skipinu, svá sem þeir váru opt vanir at fara, at hafa segl er þeir fóru at skemta sér. Hárekr gékk á skip ok lagði stýri í lag. Þeir Sigurðr brœðr fóru með alvæpni sitt, svá sem þeir váru vanir jafnan heima at ganga með búanda; þeir váru báðir manna sterkastir. En áðr þeir géngi á skipit, köstuðu þeir út smjörhlaup nökkurum ok brauðkass ok báru milli sín mikla mungátsbyttu á skipit. Síðan reru þeir frá landi. En er þeir váru skamt komnir frá eyjunni, þá fœra þeir brœðr segl upp, en Hárekr stýrði, bar þá brátt frá eyjunni. Þá ganga þeir brœðr aptr, þar til er Hárekr sat. Sigurðr mælti: Nú skaltu kjósa hér um kosti nökkura, sá er hinn fyrsti, at láta okkr brœðr fyrir ferð várri ráða ok stefnu, hinn er annarr, at láta okkr binda þik, sá er hinn þriði, at vit munum drepa þik. Hárekr sá þá hvernug komit var hans máli; hann var andvígr ekki betr en öðrum þeirra bræðra, ef þeir væru jafnbúnir; kaus hann því þann af, er honum þótti nökkuru vildastr, at láta þá ráða fyrir ferðinni; batt hann þat svardögum við þá ok seldi þeim trú sína til þess. Síðan gékk Sigurðr til stjórnar ok stefndi suðr með landi. Gæta þeir brœðr þess, at þeir skyldu hvergi menn finna, en byri gaf sem bezt. Létta þeir ferðinni eigi fyrr en þeir koma suðr í Þrándheim ok inn til Niðaróss, ok finna þar Ólaf konung. Síðan lét Ólafr konungr kalla Hárek á tal við sik ok bauð honum at skírast. Hárekr mælti í móti. Þetta tala þeir Hárekr ok konungr marga daga, stundum fyrir mörgum mönnum, en stundum í einmæli, ok kemr þeim eigi ásamt. En at lyktum segir konungr Háreki: Nú skaltu fara heim, ok vil ek ekki granda þér at sinni, heldr þat til, at frændsemi er mikil milli okkar, ok þat annat, at þú munt kalla, at ek hafa með svikum fengit þik; en vit þat til sanns, at ek ætla mér í sumar at koma norðr þannug ok vitja yðar Háleygjanna, skulu þér þá vita, hvárt ek kann refsa þeim er neita kristninni. Hárekr lét vel yfir því, at hann kvæmi sem fyrst þaðan í brott. Ólafr konungr fékk Háreki skútu góða, reru á borð 10 menn eða 12, lét þat skip búa sem bezt at öllum föngum. Konungr fékk Háreki 30 manna, vaskra drengja ok vel búinna.


83. Dauði Eyvindar kinnrifu.

Hárekr or Þjóttu ferr þegar í brott or bœnum, sem fyrst mátti hann, en Haukr ok Sigurðr váru með konungi ok létu skírast báðir. Hárekr fór leið sína, þar til er hann kom heim í Þjóttu. Hann sendi orð Eyvindi kinnrifu, vin sínum, ok bað svá segja honum, at Hárekr or Þjóttu hafði fundit Ólaf konung ok hafði eigi kúgast látit til þess at taka við kristni; hit annat bað hann segja honum, at Ólafr konungr ætlar um sumarit at fara með her á hendr þeim; segir Hárekr, at þeir munu verða þar varhuga við at gjalda, bað Eyvind koma sem fyrst á sinn fund. En er þessi erendi váru borin Eyvindi, þá sér hann, at yfrin nauðsyn mun til vera at gera þar fyrir þat ráð, at þeir verði eigi uppnæmir fyrir konungi. Ferr Eyvindr sem skyndiligast með léttiskútu, ok fáir menn á. En er hann kom til Þjóttu, fagnar Hárekr honum vel, ok þegar skjótt ganga þeir á tal, Hárekr ok Eyvindr, annan veg frá bœnum. En er þeir hafa litla hríð talat, þá koma þar menn Ólafs konungs, þeir er Háreki höfðu norðr fylgt, taka þá höndum Eyvind ok leiða hann til skips með sér, fara síðan í brott með Eyvind. Létta þeir eigi fyrr sinni ferð, en þeir koma til Þrándheims ok finna Ólaf konung í Niðarósi. Var þá Eyvindr fluttr til tals við Ólaf konung. Bauð konungr honum at taka skírn sem öðrum mönnum. Eyvindr kvað þar nei við. Konungr bað hann blíðum orðum at taka við kristni ok segir honum marga skynsemi, ok svá biskup. Eyvindr skipaðist ekki við þat. Þá bauð konungr honum gjafir ok veizlur stórar, en Eyvindr neitti öllu því. Þá hét konungr honum meizlum eða dauða. Ekki skipaðist Eyvindr við þat. Síðan lét konungr bera inn munnlaug fulla af glóðum ok setja á kvið Eyvindi, ok brast brátt kviðrinn sundr. Þá mælti Eyvindr: Taki af mér munnlaugina, ek vil mæla orð nökkur, áðr ek dey. Ok var svá gert. Þá spurði konungr: Viltu nú, Eyvindr, trúa á Krist? Nei, sagði hann, ek má enga skírn fá; ek em einn andi, kviknaðr í manns líkam með fjölkyngi Finna, en faðir minn ok móðir féngu ekki áðr barn átt. Síðan dó Eyvindr, ok hafði verit hinn fjölkungasti maðr.


84. Kristnat Hálogaland.

En um várit eptir lét Ólafr konungr búa skip sín ok lið, þá hafði hann sjálfr Tranann; hafði konungr þá mikit lið ok frítt. En er hann var búinn, hélt hann liðinu út eptir firði ok síðan norðr fyrir Burðu ok svá norðr á Hálogaland. En hvar sem hann kom við land, þá átti hann þing, ok bauð hann þar öllu fólki at taka skírn ok rétta trú. Bar þá engi maðr traust til at mæla í móti, ok kristnaðist þar land alt, er hann fór. Ólafr konungr tók veizlu í Þjóttu at Háreks; þá var hann skírðr ok alt lið hans. Gaf Hárekr konungi gjafir góðar at skilnaði ok gerðist hans maðr ok tók veizlur af konungi ok lends manns rétt.


85. Fall Þóris hjartar.

Rauðr hinn rammi er nefndr bóndi einn, er bjó í firði, þeim er Sálpti hét, í Goðey. Rauðr var maðr stórauðigr ok hafði marga húskarla, hann var ríkr maðr; fylgdi honum mikill fjöldi Finna, þegar er hann þurfti. Rauðr var blótmaðr ok mjök fjölkunnigr, hann var vin mikill þess manns, er fyrr var nefndr, Þórir hjörtr; váru þeir báðir höfðingjar miklir. En er þeir spurðu, at Ólafr konungr fór með her manns sunnan um Hálogaland, þá samna þeir her at sér ok bjóða skipum út ok fá lið mikit. Rauðr hafði dreka mikinn, ok gullbúin höfuð á, ok var þat skip 30 at rúmatali ok mikit at því. Þórir hjörtr hafði ok mikit skip. Þeir halda liði því suðr í móti Ólafi konungi. En er þeir hittast, þá leggja þeir til orrostu við Ólaf konung; varð þar mikill bardagi, ok gerðist brátt mannfall, ok sneri því í lið Háleygja, ok hruðust skip þeirra, ok því næst sló á þá felmt ok ótta. Reri Rauðr með dreka sinn út til hafs, ok því næst lét hann draga segl sitt. Rauðr hafði jafnan byr, hvert er hann vildi sigla, ok var þat af fjölkyngi hans. Er þat at segja skjótast af ferð hans, at hann sigldi heim í Goðey. Þórir hjörtr flýði inn til lands, ok hljópu þar af skipum. En Ólafr konungr fylgði þeim; hljópu þeir ok af skipum ok ráku þá ok drápu. Varð konungr þá enn fremstr sem jafnan, þá er slíkt skyldi þreyta. Konungr sá, hvar Þórir hjörtr hljóp; hann var allra manna fóthvatastr; konungr rann eptir honum, ok fylgði honum Vígi hundr hans. Þá mælti konungr: Vígi, tak hjörtinn! Vígi, hljóp fram eptir Þóri ok þegar upp á hann. Þórir nam stað við. Þá skaut konungr kesju at Þóri. Þórir lagði sverði til hundsins ok veitti honum sár mikit; en jafnskjótt fló kesja konungs undir hönd Þóri, svá at út stóð um aðra síðuna. Lét Þórir þar líf sitt, en Vígi var borinn sárr til skipa. Ólafr konungr gaf grið öllum mönnum, þeim er báðu ok kristni vildu taka.


86. Ferð Ólafs konungs til Goðeyja.

Ólafr konungr hélt liði sínu norðr með landi ok kristnaði alt fólk, þar sem hann fór. En er hann kom norðr at Sálpti, ætlaði hann at fara inn í fjörðinn ok finna Rauð. En hregg veðrs ok stakastormr lá innan eptir firði, ok lá konungr þar til viku, ok hélzt hit sama hreggviðri innan eptir firði, en hit ytra var blásandi byrr á at sigla norðr með landi. Sigldi þá konungr alt norðr í Ömd, ok gékk þar alt fólk undir kristni. Síðan snýr konungr ferð sinni aptr suðr; en er hann kom norðan at Sálpti, þá var hregg út eptir firði ok sjádrif; konungr lá þar nökkurar nætr, ok var veðr hit sama. Þá talaði konungr við Sigurð biskup ok spurði, ef hann kynni þar nökkut ráð til att leggja. Biskup sagði, at hann mundi freista, ef guð vill sinn krapt til leggja at sigra þenna fjándastyrk.


87. Frá Sigurði biskupi ok píningu Rauðs.

Sigurðr biskup tók allan messuskrúða sinn ok gékk fram í stafn á konungsskipi, lét tendra kerti ok bar reykelsi, setti róðukross upp í stafninn, las þar guðspjall ok margar bœnir aðrar, stökkti vígðu vatni um alt skipit; síðan bað hann taka af tjöldin ok róa inn á fjörðinn. Konungr lét þá kalla til annarra skipa, at allir skyldu róa inn á fjörðinn eptir honum. En er róðr var greiddr á Trönunni, þá gékk hon inn á fjörðinn, ok kendu þeir engan vind á sér, er því skipi reru, ok svá stóð toptin eptir í varrsímanum, at þar var logn, en svá laus sjárokan brott frá hvárntveggja veg, at hvergi sá fjöllin fyrir. Reri þá hvert skip eptir öðru þar í logninu; fóru þeir svá allan dag ok eptir um nóttina, kómu litlu fyrir dag í Goðeyjar. En er þeir kómu fyrir bœ Rauðs, þá flaut þar fyrir landi dreki hans sá hinn mikli. Ólafr konungr gékk þegar upp til bœjarins með lið sitt, veitti þar atgöngu lopti, því er Rauðr svaf í, ok brutu upp. Hljópu menn þar inn; var þá Rauðr handtekinn ok bundinn, en drepnir þeir menn aðrir, er inni váru, en sumir handteknir. Þá géngu menn at skála, þeim er húskarlar Rauðs sváfu í, váru þar sumir drepnir, en sumir bundnir, sumir barðir. Lét þá konungr leiða Rauð fyrir sik, bauð honum at láta skírast. Mun ek þá, segir konungr, ekki taka af þér eigu þína, vera heldr vin þinn, ef þú kant til gæta. Rauðr œpti á móti því, segir at aldri mundi hann á Krist trúa, ok guðlastaði mjök. Konungr varð þá reiðr ok sagði, at Rauðr skyldi hafa hinn versta dauða. Þá lét konungr taka hann ok binda opinn á slá eina, lét setja kefli milli tanna honum ok lúka upp svá munninn; þá lét konungr taka lyngorm einn ok bera at munni honum, en ormrinn vildi eigi í munninn ok hrökktist frá í brott, því at Rauðr blés í móti honum. Þá lét konungr taka hvannjólatrumbu ok setja í munn Rauð; en sumir segja, at konungr léti lúðr sinn setja í munn honum ok lét þar í orminn; lét bera at utan slájárn glóanda. Hrökktist þá ormrinn í munn Rauð ok síðan í hálsinn ok skar út um síðuna. Lét Rauðr þar líf sitt. Ólafr konungr tók þar ofa mikit fé í gulli ok silfri ok öðru lausafé, í vápnum ok margskonar dýrgripum. En menn alla, þá er fylgt höfðu Rauð, lét konungr skíra, en þá, er þat vildu eigi lét hann drepa eða kvelja. Þá tók Ólafr konungr dreka, er Rauðr hafði átt, ok stýrði sjálfr, því at þat var skip miklu meira skip ok fríðara en Tranan; fram var á drekahöfuð, en aptr krókr, ok fram af sem sporðr, ok hvárrtveggi svírinn ok allr stafninn var með gulli lagðr. Þat skip kallaði hann orminn, því at þá er segl var á lopti, skyldi þat vera fyrir vængi drekans; var þetta skip fríðast í öllum Noregi. Eyjar, þær er Rauðr bygði, heita Gylling ok Hæring, en allar saman heita þær Goðeyjar, ok Goðeyja straumr fyrir norðan milli ok meginlands. Ólafr konungr kristnaði fjörð þann allan, ferr síðan leið sína suðr með landi. Ok varð í þeirri ferð mart, þat er í frásögn er fœrt, er tröll ok illar vættir glettust við menn hans ok stundum við sjálfan hann; en vér viljum heldr rita um þá atburði, er Ólafr konungr kristnaði Noreg eða önnur þau lönd, er hann kom kristni á. Ólafr konungr kom liði sínu þat sama haust í Þrándheim ok hélt til Niðaróss ok bjó þar til vetrsetu. Þat vil ek nú næst rita láta, at segja frá íslenzkum mönnum.


88. Frá Íslendingum.

Þetta sama haust kómu til Niðaróss utan af Íslandi Kjartan Ólafsson, Höskuldssonar, ok dótturson Egils Skallagrímssonar, er einn hefir kallaðr verit mannvænstr maðr, þeirra er fœzt hafa á Íslandi. Þar var þá ok Halldórr, son Guðmundar á Möðruvöllum, ok Kolbeinn, son Þórðar Freysgoða, bróðir Brennuflosa, fjórði Svertingr, son Runólfs goða. Þessir váru allir heiðnir, ok margir aðrir, sumir ríkir, sumir úríkir. Þá kómu ok af Íslandi göfgir menn, er kristni höfðu tekit af Þangbrandi: Gizurr hvíti son Teits Ketilbjarnarsonar, en móðir hans var Álöf, dóttir Böðvars hersis, Víkingakárasonar; bróðir Böðvars var Sigurðr, faðir Eiríks bjóðaskalla, föður Ástríðar, móður Ólafs konungs. Hjalti hét einn íslenzkr maðr Skeggjason, hann átti Vilborgu, dóttur Gizurar hvíta. Hjalti var ok kristinn, ok tók Ólafr konungr feginsamliga við þeim mágum, Gizuri ok Hjalta, ok váru þeir með honum. En þeir íslenzkir menn, er fyrir skipum réðu ok heiðnir váru, þá leituðu þeir til brautsiglingar, þegar er konungr var í bœnum, því at þeim var sagt, at konungr nauðgaði alla menn til kristni; en veðr gékk í þrá þeim, ok rak þá aptr undir Niðarhólm. Þeir réðu þar fyrir skipum: Þórarinn Nefjúlfsson, Hallfreðr skáld Óttarsson, Brandr hinn örvi, Þorleikr Brandsson. Þetta var sagt Ólafi konungi, at Íslendingar váru þar nökkurum skipum ok heiðnir allir, ok vildu flýja konungs fund. Þá sendi konungr menn til þeirra ok bannaði þeim braut at fara, bað þá leggja inn til bœjar, ok gerðu þeir svá, ok báru ekki af skipum sínum. [Tillägg s. 224].


89. Skírðir Íslendingar.

Þá kom Mikjálsmessa; lét konungr þá halda mjök, lét syngja messu hátíðliga. Íslendingar géngu til ok hlýddu söng fögrum ok klukknahljóði. En er þeir kómu til skipa sinna, þá sagði hverr þeirra, hvernug líkat hafði atferð kristinna manna. Kjartan lét vel yfir, en flestir aðrir löstuðu. En þat er sem mælt er, at mörg eru konungs eyru; var konungi þetta sagt. Þá gerði hann þegar um daginn mann eptir Kjartani ok bað hann koma til sín. Kjartan gékk til konungs með nökkura menn; konungr fagnaði honum vel. Kjartan var allra manna mestr ok fríðastr ok vel orði farinn. En er þeir konungr höfðu fám orðum við skipzt, þá bauð konungr Kjartani at taka við kristni. Kjartan segir, at hann vill því eigi níta, ef hann skal þá hafa vináttu konungs. Konungr heitir honum vináttu sinni fullkominni, ok semja þeir konungr þetta sáttmál milli sín. Annan dag eptir var Kjartan skírðr ok Bolli Þorláksson, frændi hans, ok alt föruneyti þeirra. Var Kjartan ok Bolli í boði konungs, meðan þeir váru í hvítaváðum, ok var konungr allkærr til þeirra, ok þóttu þeir ágætir menn, hvar sem þeir kómu.


90. Skírðr Hallfreðr vandræðaskáld.

Ólafr konungr gékk einn dag úti á stræti, en menn nökkurir géngu í móti þeim, ok sá, er fyrstr gékk, fagnaði konungi. Konungr spurði þann mann at nafni; sá nefndist Hallfreðr. Þá mælti konungr: Ertu skáldit? Hann sagði: Kann ek yrkja. Þá mælti konungr: Þú munt vilja taka kristni ok gerast síðan minn maðr? Hann sagði: Kostr skal á því vera, at ek mun skírast, ef þú konungr veitir mér sjálfr guðsifjar; af engum manni öðrum vil ek þat þiggja. Konungr svarar: Ek vil þat gera. Var þá Hallfreðr skírðr, ok hélt konungr honum undir skírn. Síðan spurði konungr Hallfreð: Viltu nú gerast minn maðr? Hallfreðr svaraði: Ek var fyrr hirðmaðr Hákonar jarls; nú vil ek eigi gerast þér handgenginn ok engum öðrum höfðingjum, nema þú heitir mér því, at mik hendi enga þá hluti, er þú rekir mik frá þér. Svá at einu er mér sagt, segir konungr, frá þér, Hallfreðr, at þú ert ekki svá vitr eða spakr, at mér er örvænt, at þú gerir þá hluti, er ek vil fyrir engan mun við sœma. Dreptu mik þá, segir Hallfreðr. Konungr mælti: Þú ert vandræðaskáld, en minn maðr skaltu nú vera. Hallfreðr sagði: Hvat gefr þú mér, konungr, at nafnfesti, ef ek skal heita vandræðaskáld? Konungr gaf honum sverð, ok fylgði engi umgerð. Konungr mælti: Yrk nú vísu um sverðit ok lát sverð vera í hverju vísuorði. Hallfreðr kvað:

Eitt er sverð þat er sverða,
sverðauðgan mik gerði.
Fyrir svipnjörðum sverða
sverðótt mun nú verða.
Mana vansverðat verða,
verðr em ek þriggja sverða,
jarðar leggs ef yrði
umgerð at því sverði.

Þá fékk konungr honum umgerð ok mælti: Eigi er sverð í hverju vísuorði: Hallfreðr svarar: Þrjú eru ok í einu. Svá er þat, segir konungr. Af Hallfreðar kvæðum tökum vér vísindi ok sannyndi, þat er þar er sagt frá Ólafi konungi.


91. Þangbrandr kom aptr af Íslandi til Ólafs konungs.

Þetta sama haust kom Þangbrandr prestr af Íslandi til Ólafs konungs ok sagði sínar farar eigi sléttar, sagði at Íslendingar höfðu gert níð um hann, en sumir vildu drepa hann, ok lét enga ván, at þat land mundi kristit verða. Ólafr konungr varð svá óðr ok reiðr, at hann lét blása öllum íslenzkum mönnum saman, þeim er þar váru í bœnum, ok mælti síðan, at alla skyldi drepa. En Kjartan ok Gizur ok Hjalti ok aðrir þeir, er þá höfðu við kristni tekit, géngu til hans ok mæltu: Eigi muntu, konungr, vilja ganga á bak orðum þínum, því at þú mælir svá, at engi maðr skal svá mikit hafa gert til reiði þinnar, at eigi viltu þat upp gefa þeim, er skírast vilja ok láta af heiðni. Nú vilja þessir allir íslenzkir menn, er hér eru nú, skírast láta, en vér munum finna bragð þat til, er kristni mun við gangast á Íslandi. Eru hér margir ríkra manna synir af Íslandi, ok munu feðr þeirra mikit liðsinni veita at þessu máli. En Þangbrandr fór þar sem hér með yðr með ofstopa ok manndráp, ok þoldu menn honum þar ekki slíkt. Tók þá konungr at hlýða á þessar rœður; váru þá skírðir allir íslenzkir menn, þeir sem þar váru þá.


92. Frá íþróttum Ólafs konungs.

Ólafr konungr var mestr íþróttamaðr í Noregi, þeirra er menn hafa frá sagt, um alla hluti; hverjum manni var hann sterkari ok fimari, ok eru þar margar frásagnir ritaðar um þat. Ein sú, er hann gékk í Smalsarhorn ok festi skjöld sinn í ofanvert bjargit; ok enn þat, er hann hjalp hirðmanni sínum, þeim er áðr hafði klifit bjargit, svá at hvárki mátti hann komast upp né ofan, en konungr gékk til hans ok bar hann undir hendi sér á jöfnu ofan. Ólafr konungr gékk eptir árum útbyrðis, er menn hans reru á Orminum; ok hann lék at þrimr handsöxum, svá at jafnan var eitt á lopti, ok henti æ meðalkaflann; hann vá jafnt báðum höndum ok skaut tveim spjótum senn. Ólafr konungr var allra manna glaðastr ok leikinn mjök, blíðr ok lítillátr, ákafamaðr mikill um alla hluti, stórgjöfull, sundrgerðarmaðr mikill, fyrir öllum mönnum um frœknleik í orustu, allra manna grimmastr, þá er hann var reiðr, ok kvaldi úvini sína mjök, suma brendi hann í eldi, suma lét hann ólma hunda rífa í sundr, suma lemja eða kasta fyrir há björg; váru af þeim sökum vinir hans ástúðgir við hann, en úvinir hans hræddust við hann. Var því mikil framkvæmd hans, at sumir gerðu hans vilja með blíðu ok vináttu, en sumir fyrir hrœzlu sakir.


93. Skírðr Leifr Eiríksson.

Leifr, son Eiríks rauða, þess er fyrstr bygði Grœnland, var þetta sumar kominn af Grœnlandi til Noregs; fór hann á fund Ólafs konungs ok tók við kristni ok var um vetrinn með Ólafi konungi.


94. Fall Guðröðar konungs.

Guðröðr, son Eiríks blóðöxar ok Gunnhildar, hafði verit í hernaði í Vestrlöndum, síðan er hann flýði land fyrir Hákoni jarli. En á þessu sumri, er nú var áðr frásagt, þá er Ólafr konungr Tryggvason hafði 4 vetr ráðit fyrir Noregi, þá kom Guðröðr til Noregs ok hafði mörg herskip; hann hafði þá siglt út af Englandi; ok er hann kom í landván við Noreg, þá stefndi hann suðr með landinu, þangat er honum var minni ván Ólafs konungs; siglir Guðröðr til Víkurinnar. En þegar er hann kom til lands, tók hann at herja ok brjóta undir sik landsfólk, en beiddi sér viðtöku. En er landsmenn sá, at herr mikill var kominn á hendr þeim, þá leita menn sér griða ok sætta ok bjóða konungi, at þingboð skuli fara yfir land, ok bjóða honum heldr viðtöku en þola her hans; ok var þar lögð frest á, meðan þingboð fœri yfir. Krafði þá konungr vistagjalds, meðan sú bíðandi skyldi vera. En bœndr kjósa hinn kost heldr at búa konungi veizlur, þá stund alla er hann þurfti, ok tók konungr þann kost, at hann fór um land at veislum með sumt lið sitt, en sumt gætti skipa hans. En er þetta spyrja þeir brœðr Hyrningr ok Þorgeir, mágar Ólafs konungs, þá samna þeir sér liði ok ráða til skipa, fara síðan norðr í Víkina ok kómu á einni nótt með liði sínu, þar sem Guðröðr konungr var á veizlu, veita þar atgöngu með eldi ok vápnum. Féll þar Guðröðr konungr ok flest alt lið hans, en þat, er á skipunum hafði verit, var sumt drepit, en sumt komst undan ok flýði víðs vegar. Váru þá dauðir allir synir Eiríks ok Gunnhildar.


95. Reistr Ormrinn langi.

Þann vetr eptir, er Ólafr konungr hafði komit af Hálogalandi, lét hann reisa skip mikit inn undir Hlaðhömrum, þat er meira var miklu en önnur þau skip, er þá váru í landinu, ok eru enn þar bakkastokkar þeir, svá at sjá má; þat var at lengd 4 alnar hins átta tigar, er graslægt var. Þorbergr skafhögg er nefndr sá maðr, er stafnasmiðr var at skipinu; en þar váru margir aðrir at: sumir at fella, sumir at telgja, sumir saum at slá, sumir til at flytja viðu. Váru þar allir hlutir vandaðir mjök til; var skipit bæði langt ok breitt ok borðmikii ok stórviðat. En er þeir báru skipit borði, þá átti Þorbergr nauðsynjaerendi at fara heim til bús síns, ok dvaldist þar mjök lengi, en er hann kom aptr, þá var skipit fullborða. Fór konungr þegar um kveldit ok Þorbergr með honum, ok sjá þá skipit, hvernug orðit sé, ok mælti hverr maðr, at aldri hefði sét langskip jafnmikit eða jafnfrítt. Fer þá konungr aptr í bœinn. En snimma um morgininn eptir ferr konungr enn til skipsins ok þeir Þorbergr; váru þá smiðar áðr komnir, stóðu þeir allir ok höfðust ekki at. Konungr spurði, hví þeir fœri svá? Þeir segja, at spilt var skipinu, ok maðr mundi gengit hafa frá framstafni til lyptingar ok sett í borðit ofan hvert skýlihögg at öðru. Gékk konungr þá til ok sá, at satt var; mælti þegar ok svarði um, at sá maðr skyldi deyja, ef konungr vissi, hverr fyrir öfundar sakir hefði spilt skipinu: en sá er mér kann þat segja, skal mikil gœði af mér hljóta. Þá mælti Þorbergr: Ek mun kunna segja yðr konungr, hverr þetta verk mun gert hafa. Mér er eigi þess at öðrum manni meiri ván, segir konungr, at þetta happ muni henda en at þér, at verða þess víss ok kunna mér segja. Mun ek þér, konungr, segir hann, segja hverr gert hefir: ek hefi gert. Þá svarar konungr: Þá skaltu bœta, svá at jafnvel sé sem áðr var, þar skal líf þitt við liggja. Síðan gékk Þorbergr til ok telgði borðit, svá at öll géngu or skýlihöggin. Konungr mælti þá, ok allir aðrir, at skipit væri miklu fríðara á þat borð, er Þorbergr hafði skorit. Bað konungr hann þá svá gera á bæði borð, ok bað hann hafa mikla þökk fyrir. Var þá Þorbergr höfuðsmiðr fyrir skipinu, þar til er gert var. Var þat dreki, ok gerr eptir því sem Ormr, sá er konungr hafði haft af Hálogalandi; en þetta skip var miklu meira ok at öllum hlutum meir vandat. Þat kallaði hann Orm hinn langa, en hinn Ormr hinn skamma. Á Orminum langa váru 4 rúm ok 30. Höfuðin ok krókrinn var alt gullbúit, svá váru há borðin sem á hafskipum. Þat hefir skip verit bezt gert ok með mestum kostnaði í Noregi.


96. Frá Eiríki jarli Hákonarsyni.

Eiríkr jarl Hákonarson ok brœðr hans ok margir aðrir göfgir frændr þeirra fóru af landi á brott eptir fall Hákonar jarls. Fór Eiríkr jarl austr í Svíþjóð á fund Ólafs Svíakonungs, ok féngu þeir þar góðar viðtökur. Veitti Ólafr konungr þar jarli friðland ok veizlur stórar, svá at hann mátti þar vel halda sik ok lið sitt. Þess getr Þórðr Kolbeinsson:

Meinrennir brá manna
margs fýsa sköp, varga,
ljóða litlu síðar
læ Hákonar ævi.
En til lands þess er lindar
láðstafr vegit hafði,
hraustr þá er herr fór vestan,
hygg ek kómu son Tryggva.

Hafði sér við særi,
slíks var ván at hánum,
auðs en upp um kvæði
Eiríkr í hug meira.
Sótti reiðr at ráðum,
rann engi því manna,
þrályndi fékksk Þrœndum,
Þrœnskr jarl konung sœnskan.

Lið mikit sótti af Noregi til Eiríks jarls, þat er landflótta varð fyrir Ólafi Tryggvasyni. Tók Eiríkr jarl þá þat ráð, at hann réð sér til skipa ok fór í hernað at fá sér fjár ok liði sínu. Hann hélt fyrst til Gotlands ok lá þar við lengi um sumarit ok sætti kaupskipum, er sigldu til landsins, eða víkingum; stundum gékk hann upp á landit ok herjaði þar víða með sjánum. Svá segir í Bandadrápu:

Mærr vann miklu fleiri
málmhríð jöfurr síðan,
áðr frágum þat, aðra;
Eiríkr und sik geira
þá er garð vala gerði
Gotlands vala strandir
virfils vítt um herjat,
veðrmildr ok semr hildi.

Síðan sigldi Eiríkr jarl suðr til Vindlands ok hitti þar fyrir Staurinum víkingaskip nökkur ok lagði til orrostu við þá; þar fékk Eiríkr jarl sigr en drap víkingana. Svá segir í Bandadrápu:

Stýrir lét at Stauri
stafnviggs höfuð liggja,
gramr vélti svá, gumna,
gunnblíðr ok réð síðan
Sleit at sverða móti
svörð víkinga hörðu
unda már fyrir eyri,
jarl goð vörðu hjarli.


97. Hernaðr Eiríks í Austrveg.

Eiríkr jarl sigldi um haustit aptr til Svíþjóðar, ok var þar vetr annan; en at vári bjó Eiríkr herskip sín ok sigldi síðan í Austrveg. En er hann kom í ríki Valdimars konungs, tók hann at herja ok drepa mannfólkit ok brenna alt, þar sem hann fór, ok eyddi landit. Hann kom til Aldeigjuborgar ok settist þar um, þar til er hann vann staðinn, drap þar mart fólk, en braut ok brendi borgina alla, ok síðan fór hann víða herskildi í Garðaríki. Svá segir í Bandadrápu:

Oddhríðar fór eyða,
óx hríð at þat, síðan,
logfágandi lægis
land Valdimars brandi.
Aldeigju brauzt œgir,
oss numnask skil, gumna,
sú varð hildr með höldum
hörð, komst austr í Garða.

Eiríkr jarl var í þessum hernaði öllum samt 5 sumur. En er hann kom or Garðaríki, fór hann herskildi um alla Aðalsýslu ok Eysýslu, ok þar tók hann 4 víkingaskeiðr af Dönum ok drap alt af. Svá segir í Bandadrápu:

Frá ek hvar fleina sjávar
fúrherðir styr gerði
endr í eyjasundi.
Eiríkr und sik geira
Rauð fúrgjafall fjórar
fólkmeiðr Dana skeiðar,
vér frágum þat, vága,
veðrmildr ok semr hildi.

Áttut hjaldr þar er höldar,
hlunnviggs í bœ runnu,
gætinjörðr við Gauta.
gunnblíðr ok réð síðan
Herskildi fór hildar,
hann þverði frið mönnum,
áss um allar sýslur,
jarl goð vörðu hjarli.

Eiríkr jarl fór til Danmerkr, þá er hann hafði einn vetr verit í Svíaveldi; hann fór á fund Sveins tjúguskeggs Danakonungs ok bað til handa sér Gyðu, dóttur hans, ok var þat at ráði gert; fékk þá Eiríkr jarl Gyðu. Vetri síðar áttu þau son, er Hákon hét. Eiríkr jarl var á vetrum í Danmörk, en stundum í Svíaveldi, en í hernaði á sumrum.


98. Kvánfang Sveins konungs.

Sveinn Danakonungr tjúguskegg átti Gunnhildi, dóttur Burizleifs Vindakonungs. En í þenna tíma, sem nú var áðr frásagt, var þá þat til tíðinda, at Gunnhildr dróttning tók sótt ok andaðist. En litlu síðar fékk Sveinn konungr Sigríðar hinnar stórráðu, dóttur Sköglartosta, móður Ólafs hins sœnska Svíakonungs. Tókst þar þá með tengðum konunga kærleikr, ok með öllum þeim Eiríki jarli Hákonar syni.


99. Kvánfang Burizleifs konungs.

Burizleifr Vindakonungr kærði mál þat fyrir Sigvalda jarli, mági sínum, at sættargerð sú var rofin, er Sigvaldi hafði gert milli Sveins konungs ok Burizleifs konungs, þá er Burizleifr konungr skyldi fá Þyri Haraldsdóttur, systur Sveins konungs. En þat ráð hafði ekki framgengit, því at Þyri setti þar þvert nei fyrir, at hon mundi giptast vilja heiðnum konungi ok gömlum. Nú segir Burizleifr konungr, at hann vili heimta þann máldaga, ok bað jarl fara til Danmerkr ok hafa Þyri dróttningu til sín. Sigvaldi jarl lagðist þá ferð eigi undir höfuð ok ferr á fund Sveins Danakonungs ok berr þetta mál upp fyrir hann; ok kemr jarl svá fortölum sínum, at Sveinn konungr fær í hendr honum Þyri, systur sína, ok fylgðu henni konur nökkurar ok fóstrfaðir hennar, er nefndr er Özurr Agason, ríkr maðr, ok nökkurir menn aðrir. Kom þat í einkamál með konungi ok jarli, at eignir þær í Vindlandi, er átt hafði Gunnhildr dróttning, skyldi þá hafa Þyri til eiginorðs, ok þar með aðrar stórar eignir í tilgjöf sína. Þyri grét sárliga ok fór mjök nauðig. En er þau jarl kómu í Vindland, þá gerði Burizleifr konungr brullaup sitt ok fékk Þyri dróttningar. En er hon var með heiðnum mönnum, þá vildi hon hvárki þiggja mat né drykk at þeim, ok fór svá fram 7 nætr.


100. Ólafr konungr fékk Þyri dróttningar.

En þá var þat á einni nótt, at Þyri dróttning ok Özurr hljópust í brott í náttmyrkri ok til skógar. Er þat skjótast frá þeirra ferð at segja, at þau koma fram í Danmörk, ok þorir Þyri þar fyrir engan mun at vera, fyrir þá sök at hon veit, ef Sveinn konungr, bróðir hennar, spyrr til hennar þar, at hann mun skjótt senda hana aptr til Vindlands. Fara þau alt huldu höfði, þar til er þau koma í Noreg, létti Þyri ferðinni eigi fyrr en þau koma á fund Ólafs konungs Tryggvasonar. Tók hann við þeim vel, ok váru þau þar í góðum fagnaði. Sagði Þyri konungi alt um sín vandræði ok biðr hann hjálpræða ok biðr sér friðar í hans ríki. Þyri var kona orðsnjöll, ok virðist konungr vel rœður hennar; sá hann, at hon var fríð kona ok kemr í hug, at þetta muni vera gott kvánfang, ok víkr þannug rœðunni, spyrr ef hon vill giptast honum. En svá sem þá var hennar ráði komit, þótti henni vandi mikill or at ráða, en í annan stað sá hon, hversu farsælligt gjaforð þetta var, at giptast svá ágætum konungi, ok bað hann ráða fyrir sér ok sínu ráði. Ok svá sem um þetta var talat, þá fékk Ólafr konungr Þyri dróttningar. Þeirra brullaup var gert um haustit, þá er hann hafði komit norðan af Hálogalandi. Var Ólafr konungr ok Þyri dróttning í Niðarósi um vetrinn. En eptir um várit, þá kærði Þyri dróttning opt fyrir Ólafi konungi ok grét sárliga þat, er eignir hennar váru svá miklar í Vindlandi, en hon hafði eigi fjárhlut þar í landi, svá sem dróttningu sómdi; stundum bað hon konung fögrum orðum, at hann skyldi fá henni eign sína, sagði at Burizleifr konungr var svá mikill vin Ólafs konungs, at þegar er þeir fynnist, mundi hann fá Ólafi konungi alt þat er hann beiddist. En er þessar rœðu urðu varir allir vinir konungs, þá löttu þeir konung þessarrar farar. Svá er sagt, at þat var einn dag snimma um várit, at konungr gékk eptir stræti, en við torg gékk maðr í móti honum með hvannir margar ok undarliga stórar þann tíma várs. Konungr tók einn hvann-njóla mikinn í hönd sér ok gékk heim til herbergis Þyri dróttningar. Þyri sat inn í stofunni ok grét, er konungr kom inn. Konungr mælti: Sé hér hvann-njóla mikinn, er ek gef þér. Hon laust við hendinni ok mælti: Stœrrum gaf Haraldr Gormsson, en miðr æðraðist hann at fara af landi ok sœkja eigna sína, en þú gerir nú; ok reyndist þat, þá er hann fór hingat í Noreg ok eyddi mestan hlut lands þessa, en eignaðist alt at sköttum ok skyldum, en þú þorir eigi at fara í gegnum Danaveldi fyrir Sveini konungi, bróður mínum. Ólafr konungr hljóp upp við, er hon mælti þetta, ok mælti hátt ok svarði við: Aldri skal ek hræddr fara fyrir Sveini konungi, bróður þínum, ok ef okkrir fundir verða, þá skal hann fyrir láta.


101. Útboð Ólafs konungs.

Ólafr konungr stefndi þing í bœnum litlu síðar. Hann gerði þá bert fyrir allri alþýðu, at hann mun leiðangr úti hafa um sumarit fyrir landi, ok hann vill nefnd hafa or hverju fylki bæði at skipum ok liði, segir þá, hversu mörg skip hann vill þaðan hafa or firðinum. Síðan gerir hann orðsending bæði suðr ok norðr með landi, hit ytra ok hit efra, ok lætr liði út bjóða. Ólafr konungr lætr þá fram setja Orminn langa ok öll önnur skip sín, bæði stór ok smá. Stýrði hann sjálfr Orminum langa. Ok þá er menn váru þar ráðnir til skipanar, þá var þar svá mjök vandat lið ok valit, at engi maðr skyldi vera á Orminum langa ellri en sextugr eða yngri en tvítugr, en valdir mjök at afli ok hreysti. Þar váru fyrst tilskoraðir hirðmenn konungs, því at þat var valit af innanlands mönnum ok utanlands, alt þat er sterkast var ok frœknast.


102. Manntal á Orminum.

Úlfr rauði hét maðr, er bar merki Ólafs konungs ok í stafni var á Orminum, ok annarr Kolbjörn stallari, Þorsteinn uxafótr, Víkarr af Tíundalandi, bróðir Arnljóts gellina. Þessir váru á rausninni í söxum: Vakr elfski Raumason, Bersi hinn sterki, Ánn skyti af Jamtalandi, Þrándr rammi af Þelamörk ok Úþyrmir, bróðir hans; þeir Háleygir: Þrándr skjálgi, Ögmundr sandi, Hlöðvir langi or Saltvík, Hárekr hvassi; þeir Innanþrœndir: Ketill háfi, Þorfinnr eisli, Hávarðr ok þeir brœðr or Orkadal. Þessir váru í fyrirrúmi: Björn af Stuðlu, Börkr or Fjörðum, Þorgrímr or Hvini Þjóðólfsson, Ásbjörn ok Ormr, Þórðr or Njarðarlög, Þorsteinn hvíti af Oprustöðum, Arnórr mœrski, Hallsteinn ok Haukr or Fjörðum, Eyvindr snákr, Bergþórr bestill, Hallkell af Fjölum, Ólafr drengr, Arnfinnr sygnski, Sigurðr bildr, Einarr hörski ok Finnr, Ketill rygski, Grjótgarðr röskvi. Þessir váru í krapparúmi: Einarr þambarskelfir - hann þótti þeim eigi hlutgengr, því at hann var 18 vetra - Hallsteinn Hlífarson, Þórólfr, Ívarr smetta, Ormr skógarnef ok margir aðrir menn mjök ágætir váru á Orminum, þótt vér kunnim eigi nefna. Átta menn váru í hálfrými á Orminum, ok var valit einum manni ok einum. Þrír tigir váru í fyrirrúmi. Þat var mál manna, at þat mannval, er á Orminum var, bar eigi minna af öðrum mönnum um fríðleika ok afl ok frœknleik, en Ormrinn af öðrum skipum. Þorkell nefja, bróðir konungs, stýrði Orminum skamma, Þorkell dyðrill ok Jósteinn, móðurbrœðr konungs, höfðu Trönuna, ok var hvártveggja þat skip allvel skipat. Ellifu stórskip hafði Ólafr konungr or Þrándheimi ok umfram tvítugsessur ok smæri skip ok vistabyrðinga.


103. Kristnat Ísland.

En er Ólafr konungr hafði mjök búit lið sitt or Niðarósi, þá skipaði hann mönnum um öll Þrœndalög í sýslur ok ármenningar. Þá sendi hann til Íslands Gizur hvíta ok Hjalta Skeggjason at boða kristni á Íslandi, ok fékk með þeim prest, þann er Þormóðr er nefndr, ok fleiri vígða menn, en hafði með sér í gísling 4 íslenzka menn, þá er honum þóttu ágætastir: Kjartan Ólafsson, Halldór Guðmundarson, Kolbein Þórðarson, Sverting Runólfsson. Ok er þat at segja af ferð þeirra Gizurar ok Hjalta, at þeir kómu til Íslands fyrir alþingi ok fóru til þings, ok á því þingi var kristni í lögtekin á Íslandi, ok þat sumar var skírt alt mannfólk.


104. Kristnat Grœnland.

Ólafr konungr sendi ok þat sama vár Leif Eiríksson til Grœnlands at boða þar kristni, ok fór hann þat sumar til Grœnlands. Hann tók í hafi skipsögn þeirra manna, er þá váru úfœrir ok lágu á skipsflaki, ok þá fann hann Vínland hit góða, ok kom um haustit til Grœnlands, ok hafði þannug með sér prest ok kennimenn, ok fór til vistar í Brattahlíð til Eiríks, föður síns. Menn kölluðu hann síðan Leif hinn heppna, en Eiríkr, faðir hans, sagði, at þat var samskulda, er Leifr hafði borgit skipsögn manna ok þat, er hann hafði flutt skæmanninn til Grœnlands; þat var prestr.


105*) (114, 115). Ólafr konungr byrjar ferð sína til Vindlands.
*Se Tillägg s. 224 o, följ.

Ólafr konungr fór með liði sínu suðr með landi. Sóttu þá til fundar við hann vinir hans margir ok ríkismenn, þeir er til ferðar váru búnir með konungi. Þar var hinn fyrsti maðr Erlingr Skjálgsson, mágr hans, ok hafði hann skeið hina miklu; hon var 30 at rúmatali, ok var þat skip allvel skipat. Þá kómu ok til hans mágar hans Hyrningr ok Þorgeirr, ok stýrði hvártveggi miklu skipi. Margir aðrir ríkismenn fylgðu honum. Hann hafði 60 langskipa, er hann fór or landi, ok sigldi suðr fyrir Danmörk gegnum Eyrarsund ok svá til Vindlands. Hann gerði stefnulag við Burizleif konung, ok funnust þeir konungar; töluðu þeir þá um eignir, þær er Ólafr konungr heimti, ok fóru allar rœður líkliga milli konunga, ok var góðr greiðskapr um þær heimtingar, er Ólafr konungr þóttist þar eiga. Dvaldist Ólafr konungr þar lengi um sumarit, fann þar marga vini sína.


106 (116). Eggjanarorð Sigríðar hinnar stórráðu.

Sveinn konungr tjúguskegg átti þá Sigríði hina stórráðu, sem fyrr er ritit. Sigríðr var hinn mesti úvin Ólafs konungs Tryggvasonar, ok fann þat til saka, at Ólafr konungr hafði slitit einkamálum við hana ok lostit hana í andlit, svá sem fyrr er ritat. Hon eggjaði mjök Svein konung til at halda orrostu við Ólaf konung Tryggvason, ok sagði, at þat var œrin sök við Ólaf konung, er hann hafði lagzt með Þyri, systur hans, at úleyfi yðru, ok mundu ekki hinir fyrri frændr yðrir slíkt þola. Hafði Sigríðr dróttning slíkar fortölur optliga í munni, ok kom hon svá sínum fortölum, at Sveinn konungr var fullkominn at gera þetta ráð. Ok snimma um várit sendi Sveinn konungr menn austr til Svíþjóð á fund Ólafs konungs Svíakonungs, mágs síns, ok Eiríks jarls, ok lét segja þeim, at Ólafr, Noregs konungr, hafði leiðangr úti ok ætlaði at fara um sumarit til Vindlands. Fylgði þat orðsending Danakonungs, at þeir Svíakonungr ok Eiríkr jarl skyldi her úti hafa ok fara til móts við Svein konung, skyldu þeir þá allir samt leggja til orrostu við Ólaf konung Tryggvason. En Ólafr Svíakonungr ok Eiríkr jarl váru þessarrar ferðar albúnir, ok drógu þá saman skipaher mikinn af Svíaveldi; fóru því liði suðr til Danmerkr ok kómu þar svá, at Ólafr konungr Tryggvason hafði áðr austr siglt. Þess getr Halldórr úkristni, er hann orti um Eirík jarl:

Út bauð jöfra hneitir
élmóðr af Svíþjóðu,
suðr hélt gramr til gunnar,
gunnbliks, liði miklu;
hverr vildi þá hölda
hrægeitunga feitir,
már fékk á sjá sára
sylg, Eiríki fylgja.

Þeir Svíakonungr ok Eiríkr jarl héldu til fundar við Danakonung, ok höfðu þá allir saman úgrynni hers.


107 (117). Svikrœði Sigvalda jarls.

Sveinn konungr þá er hann hafði sent eptir herinum, þá sendi hann Sigvalda jarl til Vindlands at njósna um ferð Ólafs konungs Tryggvasonar ok gildra svá til, at fundr þeirra Sveins konungs mætti verða. Ferr þá Sigvaldi jarl leið sína ok kom fram á Vindlandi; fór til Jómsborgar ok síðan á fund Ólafs konungs Tryggvasonar. Váru þar mikil vináttumál þeirra á meðal; kom jarl sér í hinn mesta kærleik við Ólaf konung. Ástríðr kona jarls, dóttir Burizleifs konungs, var vin mikill Ólafs konungs, ok var þat mjök af hinum fyrrum tengðum, er Ólafr konungr hafði átt Geiru, systur hennar. Sigvaldi jarl var maðr vitr ok ráðugr, en er hann kom sér í ráðagerð við Ólaf konung, þá dvaldi hann mjök ferðina hans austan at sigla, ok fann til þess mjök ymsa hluti. En lið Ólafs konungs lét geysi illa, ok váru mennirnir mjök heimfúsir, er þeir lágu albúnir, en veðr byrvæn. Sigvaldi jarl fékk njósn leyniliga af Danmörk, at þá var austan kominn herr Svíakonungs, ok Eiríkr jarl hafði þá ok búinn sinn her, ok þeir höfðingjarnir mundu þá koma austr undir Vindland, ok þeir höfðu ákveðit, at þeir mundu bíða Ólafs konungs við ey, þá er Svöldr heitir, svá þat, at jarl skyldi svá til stilla, at þeir mætti þar finna Ólaf konung.


108 (118). Ferð Ólafs konungs af Vindlandi.

Þá kom pati nökkurr til Vindlands, at Sveinn Danakonungr hefði her úti, ok gerðist brátt sá kurr, at Sveinn Danakonungr mundi vilja finna Ólaf konung. En Sigvaldi jarl segir konungi: Ekki er þat ráð Sveins konungs at leggja til bardaga við þik með Danaher einnsaman, svá mikinn her sem þér hafit. En ef yðr er nökkurr grunr á því, at úfriðr muni fyrir, þá skal ek fylgja yðr með mínu liði, ok þótti þat styrkur vera fyrr, hvar sem Jómsvíkingar fylgðu höfðingjum; mun ek fá þér 11 skip vel skipuð. Konungr játtaði þessu. Var þá lítit veðr ok hagstœtt, lét konungr þá leysa flotann ok blása til brottlögu. Drógu menn þá segl sín, ok géngu meira smáskipin öll, ok sigldu þau undan á hafit út. En jarl sigldi nær konungsskipinu ok kallaði til þeirra, bað konung sigla eptir sér: Mér er kunnast, segir hann, hvar djúpast er um eyjasundin, en þér munut þess þurfa með þau hin stóru skipin. Sigldi þá jarl fyrir með sínum skipum. Hann hafði 11 skip, en konungr sigldi eptir honum með sínum stórskipum; hafði hann þar ok 11 skip, en allr annarr herrinn sigldi út á hafit. En er Sigvaldi jarl sigldi utan at Svöldr, þá reri í móti þeim skúta ein. Þeir segja jarli, at herr Danakonungs lá þar í höfninni fyrir þeim. Þá lét jarl hlaða seglunum, ok róa þeir inn undir eyna. Halldór úkristni segir svá:

Óna, fór ok einu
unnviggs, konungr sunnan,
sverð rauð mætr at morði
meiðr, sjau tigum skeiða,
þá er hún lagar hreina
hafði jarl um krafða,
sætt gékk seggja ættar
sundr, Skánunga fundar.

Hér segir, at Ólafr konungr ok Sigvaldi jarl höfðu 70 skipa ok einu meir, þá er þeir sigldu sunnan.


109 (119). Viðtal höfðingja ok ráðagerðir.

Sveinn Danakonungr ok Ólafr Svíakonungr ok Eiríkr jarl váru þar þá með allan her sinn; þá var fagrt veðr ok bjart sólskin. Géngu þeir nú upp á hólminn allir höfðingjar með miklar sveitir manna, ok sá, er skipin sigldu út á hafit mjök mörg saman. Ok nú sjá þeir, hvar siglir eitt mikit skip ok glæsiligt; þá mæltu báðir konungarnir: Þetta er mikit skip ok ákafliga fagrt, þetta mun vera Ormr hinn langi. Eiríkr jarl svarar ok segir: Ekki er þetta Ormr hinn langi. Ok svá var, sem hann sagði, þetta skip átti Eindriði af Gimsum. Litlu síðar sá þeir, hvar annat skip sigldi miklu meira en hit fyrra. Þá mælti Sveinn konungr: Hræddr er Ólafr Tryggvason nú, eigi þorir hann at sigla með höfuðin á skipi sínu. Þá segir Eiríkr jarl: Ekki er þetta konungs skip, kenni ek þetta skip ok seglit, því at stafat er seglit, þat á Erlingr Skjálgsson; látum sigla þá, betra er oss skarð ok missa í flota Ólafs konungs en þetta skip þar svá búit. En stundu síðar sá þeir ok kendu skip Sigvalda jarls, ok viku þau þannug at hólmanum. Þá sá þeir hvar sigldu 3 skip, ok var eitt mikit skip. Mælti þá Sveinn konungr, biðr þá ganga til skipa sinna, segir at þar ferr Ormr hinn langi. Eiríkr jarl mælti: Mörg hafa þeir önnur stór skip ok glæsilig en Orm hinn langa, bíðum enn. Þá mæltu mjök margir menn: Eigi vill Eiríkr jarl nú berjast ok hefna föður síns; þetta er skömm mikil, svá at spyrjast mun um öll lönd, ef vér liggjum hér með jafnmiklu liði, en Ólafr konungr siglir á hafit út hér hjá oss sjálfum. En er þeir höfðu þetta talat um hríð, þá sá þeir hvar sigldu 4 skip, ok eitt af þeim var dreki allmikill ok mjök gullbúinn. Þá stóð upp Sveinn konungr ok mælti hátt: Mun Ormrinn bera mik í kveld, honum skal ek stýra. Þá mæltu margir, at Ormrinn var furðu mikit skip ok frítt, ok rausn mikil at láta gera slíkt skip. Þá mælti Eiríkr jarl, svá at nökkurir menn heyrðu: Þótt Ólafr konungr hefði ekki meira skip en þetta, þá mundi Sveinn konungr þat aldri fá af honum með einn saman Danaher. Dreif þá fólkit til skipanna, ok ráku af tjöldin ok ætluðu at búast skjótliga. En er höfðingjar rœddu þetta milli sín, sem nú er sagt, þá sá þeir hvar sigldu 3 skip allmikil, ok fjórða síðast, ok var þat Ormr hinn langi. En þau hin stóru skip, er áðr höfðu siglt, ok þeir hugðu at Ormrinn væri, þat var hit fyrra Tranan, en hit síðara Ormr hinn skammi. En þá er þeir sá Orminn langa, kenndu allir, ok mælti þá engi í mót, at þar mundi sigla Ólafr Tryggvason; géngu þá til skipanna ok skipuðu til atlögunnar. Váru þat einkamál þeirra höfðingja Sveins konungs, Ólafs konungs, Eiríks jarls, at sinn þriðjung Noregs skyldi eignast hverr þeirra, ef þeir feldi Ólaf konung Tryggvason; en sá þeirra höfðingja, er fyrst géngi á Orminn, skyldi eignast alt þat hlutskipti, er þar fékkst, ok hverr þeirra þau skip, er sjálfr hryði. Eiríkr jarl hafði barða einn geysi mikinn, er hann var vanr at hafa í víking; þar var skegg á ofanverðu barðinu hvárutveggja, en niðr frá járnspöng þykk, ok svá breið sem barðit, ok tók alt í sjá ofan.


110 (120). Frá liði Ólafs konungs.

Þá er þeir Sigvaldi jarl reru inn undir hólmann, þá sáu þat þeir Þorkell dyðrill af Trönunni ok aðrir skipstjórnarmenn, þeir er með honum fóru, at jarl sneri sínum skipum undir hólmann. Þá hlóðu þeir ok seglum ok reru eptir honum ok kölluðu til þeirra, spurðu hví þeir fóru svá. Jarl segir, at hann vill bíða Ólafs konungs: ok er meiri ván, at úfriðr sé fyrir oss. Létu þeir þá fljóta skipin, þar til er Þorkell nefja kom með Orm hinn skamma ok þau 3 skip, er honum fylgðu. Ok váru þeim sögð hin sömu tíðindi; hlóðu þeir þá ok sínum seglum ok létu fljóta ok biðu Ólafs konungs. En þá er konungrinn sigldi innan at hólmanum, þá reri allr herinn út á sundit fyrir þá. En er þeir sá þat, þá báðu þeir konungrinn sigla leið sína, en leggja eigi til orrostu við svá mikinn her. Konungr svarar hátt ok stóð upp í liptingunni: Láti ofan seglit, ekki skulu mínir menn hyggja á flótta, ek hefi aldri flúit í orrostu, ráði guð fyrir lífi mínu, en aldri mun ek á flótta leggja. Var svá gert, sem konungr mælti. Svá segir Hallfreðr:

Geta skal máls þess er mæla
menn at vápna sennu
dólga fangs við drengi
dáðöflgan gram kváðu.
Baða hertrygðar hyggja
hnekkir sína rekka,
þess lifa þjóðar sessa
þróttar orð, á flótta.


111 (121). Ólafr konungr skipar liði sínu.

Ólafr konungr lét blása til samlögu öllum skipum sínum. Var konungs skip í miðju liði, en þar á annat borð Ormr hinn skammi, en á annat borð Tranan. En þá er þeir tóku at tengja stafna á Orminum langa ok Orminum skamma, ok er konungr sá þat, kallaði hann hátt, bað þá leggja fram betr hit mikla skipit ok láta þat eigi aptast vera allra skipa í herinum. Þá svarar Úlfr hinn rauði: Ef Orminn skal því lengra fram leggja, sem hann er lengri en önnur skip, þá mun ávint verða um söxin í dag. Konungr segir: Eigi vissi ek, at ek ætta stafnbúann bæði rauðan ok ragan. Úlfr mælti: Ver þú eigi meir baki lyptingina, en ek mun verja stafninn. Konungr hélt á boga, ok lagði ör á streng ok sneri at Úlfi. Úlfr mælti: Skjót annan veg, konungr, þannug sem meiri er þörfin; þér vinn ek þat er ek vinn.


112 (122). Frá Ólafi konungi.

Ólafr konungr stóð í lyptingu á Orminum, bar hann hátt mjök; hann hafði gyltan skjöld ok gullroðinn hjálm, var hann auðkendr frá öðrum mönnum, hann hafði rauðan kyrtil stuttan utan yfir brynju. En er Ólafr konungr sá, at riðluðust flotarnir ok upp váru sett merki fyrir höfðingjum, þá spyrr hann: Hverr er höfðingi fyrir liði því, er gegnt oss er? Honum var sagt, at þar var Sveinn konungr tjúguskegg með Danaher. Konungr svarar: Ekki hræðumst vér bleyður þær, eigi er hugr í Dönum. En hverr höfðingi fylgir þeim merkjum, er þar eru út ífrá á hœgra veg? Honum var sagt, at þar var Ólafr konungr með Svíaher. Ólafr konungr segir: Betra væri Svíum heima ok sleikja um blótbolla sína en ganga á Orminn undir vápn yður. En hverir eiga þau hin stóru skip, er þar liggja út á bakborða Dönum. Þar er, segja þeir, Eiríkr jarl Hákonarson. Þá svaraði Ólafr konungr: Hann mun þykkjast eiga við oss skapligan fund, ok oss er ván snarpligrar orrostu af því liði; þeir eru Norðmenn sem vér erum.


113 (123). Upphaf orrostunnar.

Síðan greiða konungar atróðr. Lagði Sveinn konungr sitt skip móti Orminum langa, en Ólafr konungr sœnski lagði út frá ok stakk stöfnum at yzta skipi Ólafs konungs Tryggvasonar, en öðrum megin Eiríkr jarl. Tókst þar þá hörð orrosta. Sigvaldi jarl lét skotta við sín skip ok lagði ekki til orrostu. Svá segir Skúli Þorsteinsson; hann var þá með Eiríki jarli:

Fylgða ek Frísa dólgi,
fékk ek ungr þar er spjör sungu,
nú fiðr öld at eldumk,
aldrbót, ok Sigvalda,
þar er til móts við mœti
málmþings í dyn hjálma
sunnr fyrir Svöldrar mynni
sárlauk roðinn bárum.

Ok enn segir hér frá þessum tíðindum Hallfreðr:

Þar hykk víst til mjök mistu,
mörg kom drótt á flótta,
gram þann er gunni framdi,
gengis þrœnskra drengja.
Nœfr vá einn við jöfra
allvaldr tvá snjalla,
frægr er til slíks ok segja
siðr, en jarl hinn þriðja.


114 (124). Flótti Sveins Danakonungs ok Ólafs Svíakonungs.

Þessi orrosta var hin snarpasta ok allmannskœð. Frambyggjar á Orminum langa ok Orminum skamma ok Trönunni fœrðu akkeri ok stafnljá í skip Sveins konungs, en áttu vápnin at bera niðr undir fœtr sér; hruðu þeir öll þau skip, er þeir féngu haldit. En konungrinn Sveinn ok þat lið, er undan komst, flýði á önnur skip, ok þar næst lögðu þeir frá or skotmáli. Ok fór þessi herr, svá sem gat Ólafr konungr Tryggvason. Þá lagði þar at í staðinn Ólafr Svíakonungr; ok þegar er þeir koma nær stórskipum, þá fór þeim sem hinum, at þeir létu lið mikit ok sum skip sín, ok lögðu frá við svá búit. En Eiríkr jarl síbyrði Barðanum við hit yzta skip Ólafs konungs, ok hrauð hann þat ok hjó þegar þat or tengslum, en lagði þá at því, er þar var næst, ok barðist til þess er þat var hroðit. Tók þá liðit at hlaupa af hinum smærum skipunum ok upp á stórskipin. En Eiríkr jarl hjó hvert or tengslunum, svá sem hroðit var. En Danir ok Svíar lögðu þá í skotmál ok öllum megin at skipum Ólafs konungs, en Eiríkr jarl lá ávalt síbyrt við skipin ok átti höggorrostu. En svá sem menn féllu á skipum hans, þá géngu aðrir upp í staðinn, Svíar ok Danir. Svá segir Halldórr:

Görðisk snarpra sverða,
slitu drengir frið lengi
þar er gollin spjör gullu,
gangr um Orminn langa.
Dólgs kváðu fram fylgja
fráns leggbita hánum
sœnska menn at sennu
sunnr ok danska runna.

Þá var orrosta hin snarpasta, ok féll þá mjök liðit, ok kom svá at lyktum, at öll váru hroðin skip Ólafs konungs Tryggvasonar nema Ormr hinn langi; var þar þá alt lið á komit, þat er vígt var hans manna. Þá lagði Eiríkr jarl Barðanum at Orminum langa síbyrt, ok var þar höggorrosta. Svá segir Halldórr:

Fjörð kom heldr í harðan,
hnitu reyr saman dreyra,
tungl skárusk þá tingla
tangar, Ormr hinn langi;
þá er borðmikinn Barða
brynflagðs reginn lagði,
jarl vann hjálms at hólmi
hríð, við Fáfnis síðu.


115 (125). Frá Eiríki jarli.

Eiríkr jarl var í fyrirrúmi á skipi sínu, ok var þar fylkt með skjaldborg. Var þá bæði höggorrosta ok spjótum lagit ok kastat öllu, því er til vápna var, en sumir skutu bogaskoti eða handskoti. Var þá svá mikill vápnaburðr á Orminn, at varla mátti hlífum fyrir við koma, er svá þykkt flugu spjót ok örvar; því at öllum megin lögðu herskip at Orminum. En menn Ólafs konungs váru þá svá óðir, at þeir hljópu upp á borðin, til þess at ná með sverðshöggum at drepa fólkit. En margir lögðu eigi svá undir Orminn, at þeir vildu í höggorrostu vera. En Ólafs menn géngu flestir út af borðunum, ok gáðu eigi annars, en þeir berðist á sléttum velli, ok sukku niðr með vápnum sínum. Svá segir Hallfreðr:

Sukku niðr af naðri,
naddfárs í böð sárir
baugs, gerðut við vægjask,
verkendr meginserkjar.
Vanr mun Ormr, þótt Ormi
alldýrr konungr stýri,
hvars hann skríðr með lið lýða,
lengi slíkra drengja.


116 (126). Frá Einari Þambarskelfi.

Einarr Þambarskelfir var á Orminum aptr í krapparúmi; hann skaut af boga ok var allra manna harðskeytastr. Einarr skaut at Eiríki jarli ok laust í stýrishnakkann fyrir ofan höfuð jarli, ok gékk alt upp á reyrböndin. Jarl leit til ok spurði, ef þeir vissi, hverr skaut? En jafnskjótt kom önnur ör svá nær jarli, at flaug milli síðunnar ok handarinnar, ok svá aptr í höfðafjölina, at langt stóð út broddrinn. Þá mælti jarl mann, þann er sumir nefna Finn, en sumir segja, at hann væri finskr, sá var hinn mesti bogmaðr: Skjóttu mann þann hinn mikla í krapparúminu! Finnr skaut, ok kom örin á boga Einars miðjan, í því bili er Einarr dró hit þriðja sinn bogann. Brast þá boginn í tvá hluti. Þá mælti Ólafr konungr: Hvat brast þar svá hátt. Einarr svarar: Noregr or hendi þér, konungr! Eigi mun svá mikill brestr at orðinn, segir konungr; tak boga minn ok skjót af! Ok kastaði boganum til hans. Einarr tók bogann ok dró þegar fyrir odd örvarinnar, ok mælti: Ofveikr, ofveikr allvalds boginn. Ok kastaði aptr boganum; tók þá skjöld sinn ok sverð ok barðist.


117 (127). Ólafr konungr fær mönnum sínum hvöss sverð.

Ólafr konungr Tryggvason stóð í lypting á Orminum ok skaut optast um daginn, stundum bogaskoti en stundum gaflökum, ok jafnan tveim senn. Hann sá fram á skipit, ok sá sína menn reiða sverðin ok höggva títt, ok sá, at illa bitu; mælti þá hátt: Hvárt reiði þér svá slæliga sverðin, er ek sé at ekki bíta yðr? Maðr svarar: Sverð vár eru slæ ok brotin mjök. Þá gékk konungr ofan í fyrirrúmit ok lauk upp hásætiskistuna, tók þar or mörg sverð hvöss ok fékk mönnum. En er hann tók niðr hinni hœgri hendi, þá sá menn, at blóð rann ofan undan brynstúkunni, en engi vissi, hvar hann var sárr.


118 (128). Uppganga á Orminn.

Mest var vörnin á Orminum ok mannskœðust af fyrirrúmsmönnum ok stafnbúum; þar var hvártveggja valit mest mannfólkit ok hæst borðin. En lið féll fyrst um mitt skipit. Ok þá er fátt stóð manna upp um sigluskeið, þá réð Eiríkr jarl til uppgöngunnar ok kom upp á Orminn við 15da mann. Þá kom í mót honum Hyrningr, mágr Ólafs konungs, með sveit manna, ok varð þar hinn harðasti bardagi, ok lauk svá, at jarl hrökk ofan aptr á Barðann, en þeir menn, er honum höfðu fylgt, féllu sumir, en sumir váru særðir. Þess getr Þórðr Kolbeinsson:

Þar var hjálmaðs herjar
Hropts við dreyrgar toptir,
orð fékk gott er gerði
grams vör blám hjörvi;
höll bilar hára fjalla,
Hyrningr! áðr þat fyrnisk.

Þá varð enn hin snarpasta orrosta, ok féllu þá margir menn á Orminum. En er þyntist skipan á Orminum til varnarinnar, þá réð Eiríkr jarl annat sinn til uppgöngu á Orminn. Varð þá enn hörð viðtaka. En er þetta sá stafnbúar á Orminum, þá géngu þeir aptr á skipit, ok snúast til varnar móti jarli ok veita harða viðrtöku. En fyrir því at þá var svá mjök fallit lið á Orminum, at víða váru auð borðin, tóku þá jarls menn víða upp at ganga. En alt þat lið, er þá stóð upp til varnar á Orminum, sótti aptr á skipit, þar sem konungr var. Svá segir Halldórr úkristni, at Eiríkr jarl eggjaði þá sína menn:

Hét á heiptar nýta
hugreifr, með Óleifi
aptr stökk þjóð um þoptur,
þengill sína drengi.
Þá er hafvita höfðu
Hallands um gram snjallan,
varð fyrir Vinda myrði
vápneiðr, lokit skeiðum.


119 (129). Hroðinn Ormrinn langi.

Kolbjörn stallari gékk upp í lypting til konungs; þeir höfðu mjök líkan klæðabúnað ok vápna. Kolbjörn var ok allra manna mestr ok fríðastr. Varð nú enn í fyrirrúminu hin snarpasta orrosta. En fyrir þá sök at þá var svá mikit fólk komit upp á Orminn af liði jarls, sem vera mátti á skipinu, en skip hans lögðu at öllum megin utan at Orminum, en lítit fjölmenni til varnar móti svá miklum her, nú þótt þeir menn væru bæði sterkir ok frœknir, þá féllu nú flestir á lítilli stundu. En Ólafr konungr sjálfr ok þeir Kolbjörn báðir hljópu þá fyrir borð, ok á sitt borð hvárr. En jarls menn höfðu lagt utan at smáskútur, ok drápu þá er á kaf hljópu. Ok þá er konungr sjálfr hafði á kaf hlaupit, vildu þeir taka hann höndum ok fœra Eiríki jarli. En Ólafr konungr brá yfir sik skildinum ok steyptist í kaf; en Kolbjörn stallari skaut undir sik skildinum ok hlífði sér svá við vápnum, er lagt var af skipum þeim er undir lágu, ok féll hann svá á sjáinn, at skjöldrinn varð undir honum, ok komst hann því eigi í kaf svá skjótt, ok varð hann handtekinn ok dreginn upp í skútuna, ok hugðu þeir, at þar væri konungrinn. Var hann þá leiddr fyrir jarl. En er þess varð jarl varr, at þar var Kolbjörn en eigi Ólafr konungr, þá váru Kolbirni grið gefin. En í þessi svipan hljópu allir fyrir borð af Orminum, þeir er þá váru á lífi, Ólafs konungs menn; ok segir Hallfreðr svá, at Þorkell nefja, konungs bróðir, hljóp síðast allra manna fyrir borð:

Úgrœðir sá auða
armgrjóts Trönu fljóta,
hann rauð geir at gunni
glaðr, ok báða naðra,
áðr hjaldrþorinn héldi
hugframr í böð ramri
snotr af snœris vitni
sunds Þorketill undan.


120 (130). Frá Vindasnekkjunni.

Svá var fyrr ritat, at Sigvaldi jarl kom til föruneytis við Ólaf konung í Vindlandi ok hafði 10 skip, en þat hit ellifta, er á váru menn Ástríðar konungsdóttur, konu jarls. En þá er Ólafr konungr hafði fyrir borð hlaupit, þá œpti herinn allr sigróp, ok þá lustu þeir árum í sjá, Sigvaldi jarl ok hans menn, ok reru till bardaga. Þess getr Halldórr úkristni:

Drógusk vítt at vági
Vinda skeiðr, ok gíndu
Þriðja hauðrs á þjóðir
þunn gálkn járnmunnum.
Gnýr varð á sjá sverða,
sleit örn gera beitu,
dýrr vá drengja stjóri,
drótt kom mörg á flótta.

En sú Vindasnekkjan, er Ástríðar menn váru á, reri brott ok aptr undir Vindland, ok var þat margra manna mál þegar, at Ólafr konungr mundi hafa steypt af sér brynjunni í kafi ok kafat svá út undan langskipunum, lagzt síðan til Vindasnekkjunnar, ok hefði menn Ástríðar flutt hann til lands. Ok eru þar margar frásagnir um ferðir Ólafs konungs gervar síðan af sumum mönnum. En á þessa leið segir Hallfreðr:

Veit ek hitt hvárt heita
hungrdeyfi skal ek leyfa
dynsæðinga dauðan
dýrbliks eða þó kvikvan,
alls sannliga segja,
sárr mun gramr at hváru,
hætt er til hans at frétta,
hvártveggja mér seggir.

En hvernug sem þat hefir verit, þá kom Ólafr konungr Tryggvason aldregi síðan til ríkis í Noregi. En þó segir Hallfreðr vandræðaskáld á þessa leið:

Samr var árr um ævi,
oddbragðs hinn, er þat sagði
at lofða gramr lifði,
læstyggs sonar Tryggva.
Vera kveðr öld or éli
Ólaf kominn stála;
menn geta máli sönnu,
mjök er verr en svá, ferri.

Ok enn þetta:

Mundut þess, alls þegnar
þróttharðan gram sóttu,
frá ek, með lýða líði
landherðar sköp verða,
at mundjökuls myndi
margdýrr koma stýrir,
geta þykkjask þess gotnar
glíkligs, or her slíkum.

Enn segir auðar kenni
austr í málma gnaustan
seggr frá sárum tiggja
sumr eða brott um komnum.
Nú er sannfregit sunnan
siklings or styr miklum,
kann ek eigi mart við manna,
morð, veifanar orði.


121 (131). Frá Eiríki jarli.

Eiríkr jarl Hákonarson eignaðist Orminn langa með sigrinum ok hlutskipti mikit. Svá segir Halldórr:

Hjálmfaldinn bar hilmi
hrings at miklu þingi,
skeiðr glæstu þá þjóðir,
þangat Ormr hinn langi.
En sunnr at gný gunnar
glaðr tók jarl við naðri,
áðr varð egg at rjóða
ættgóðr Hemings bróðir.

Sveinn, son Hákonar jarls, hafði þá fest Hólmfríði, dóttur Ólafs Svíakonungs. En er þeir skiptu Noregsveldi milli sín, Danakonungr ok Svíakonungr ok Eiríkr jarl, þá hafði Ólafr Svíakonungr 4 fylki í Þrándheimi, ok Mœri hváratveggju ok Raumsdal, ok austr Ránríki frá Gautelfi ok til Svínasunds. Þetta ríki fékk Ólafr konungr í hendr Sveini jarli með þvílíkum formála, sem fyrr höfðu haft skattkonungar eða jarlar af yfirkonungum. En Eiríkr jarl hafði 4 fylki í Þrándheimi, Hálogaland ok Naumudal, Fjörðu ok Fjalir, Sogn ok Hörðaland ok Rogaland, ok Norðragðir alt til Líðandisness. Svá segir Þórðr Kolbeinsson:

Veit ek fyrir Erling utan
ár at hersar váru,
lofa ek fasta tý, flestir,
farlands, vinir jarla.
En eptir víg frá Veigu,
vel ek orð, at styr norðan
land eða lengra stundu
lagðisk suðr til Agða.

Allvalds nutu aldir,
una líkar vel slíku;
skyldr lézk hendi at halda
hann yfir Noregs mönnum.
En Sveinn konungr sunnan
sagðr er dauðr, en auðir,
fátt bilar flestra ýta
fár, hans býir váru.

Sveinn Danakonungr hafði þá enn Víkina, svá sem hann hafði fyrr haft, en hann veitti Eiríki jarli Raumaríki ok Heiðmörk. Sveinn Hákonarson tók jarldóm af Ólafi hinum sœnska. Sveinn jarl var allra manna fríðastr, er menn hafi sét. Eiríkr jarl ok Sveinn jarl létu báðir skírast ok tóku rétta trú; en meðan þeir réðu fyrir Noregi, þá létu þeir gera hvern sem vildi um kristnihaldit, en forn lög héldu þeir vel ok alla landssiðu ok váru menn vinsælir ok stjórnsamir. Var Eiríkr jarl mjök fyrir þeim brœðrum um forráð öll.