Saga Játvarðar konúngs hins helga (GV)

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif Dansk.gif
Original.gif
Original.gif


Heilagra Manna Sögur


Jatvarðr saga


Gudbrand Vigfusson

Icelandic Sagas, Vol I.

London, 1887


Játvarðr konungr

Hinn helgi Játvarðr konungr í Englandi var son Aðalráðs konungs Etgeirs sonar, er fyrstr var einn konungr yfir Englandi. Af honum heyrði hinn helgi Dunstanus biskup engla-söng í lopti á hans burðartíma, meðr þeim hætti, at á hans dögum mundi heilög kristni fá frið ok framgang í Englandi. Móðir hins heilaga Játvarðar var Emma dróttning, dóttir Ríkarðar hertoga af Norðmandí; hón var systir Roðbertz er kallaðr var diabolus; hann lét hertogadóm, ok gékk í heremíta-líf. Hinn helgi Játvarðr elskaði þegar á unga aldri helga kirkju ok tíða-gerð, klaustra at vitja, ok þá múnka at elska er hónum þóttu helgastir ok siðsamastir, svá ok ágætar ölmusur at gjöra þeim er vóru fátækir ok þurftugir. Hann hafði jafnan ákall til almáttigs Guðs í sínum bænum, ok hans heilagra manna. En þó tignaði hann framast næst guði vára Frú, sanctam Mariam; þar næst Pétr postula sem sinn einkanligan fóstr-föður, ok Johannem ewangelistam svá sem gæzlu-mann þess hreina lifnaðar er hann hélt alla sína æfi; því at svá segja sannfróðir menn, at þær þrjár meyjar, er hann fékk sér til eigin-kvenna, hverja eptir aðra, héldu hreinlífi af hans fortölum alla sína daga. En eptir Roðbert móður-bróður hans, er sik hafði frá skilit ríkinu, tók hertogadóm í Norðmandí Viljálmr, son hans, er kallaðr var bastharð; en hann var þó eiginkonu-son, ok hét móðir hans Gunnhildr, dóttir Etgeirs konungs, ok var systir Aðalráðs konungs; en allir hertogar í Norðmandí, fyrir hann, vóru frillu-synir, ok var hann því bastharðr kallaðr sem allir hans forellrar. Þeir gjörðu frið sín í millum, Viljálmr bastharðr, ok Balldvin hinn mildi, greifi af Flandr; ok hét greifinn at gipta hónum dóttur sína Matthilldi. Ok sem hertoginn kom til greifans at sjá jungfrúna, ok hann talaði til hennar blíðliga, ok kallaði hana sína “amio.” Þá svarar jungfrúin: “Ærr ertú, vallari, er þú hyggr at ek, komin af konunga-ætt, munu (sic) vilja giptazt einum bastharði.” Þá reiddizat þessi hinn unga hertogi, ok tók í hár henni, ok felldi hana til jarðar, ok tráð hana undir fótum, svá mælandi: “Eigi er ek bastharðr nema at auk-nefni.” Hljóp hann síðan á hest sinn, ok reið brott skyndiliga. Greifinn ok hans kona huggudu jungfrúna, ok hétu henni, at þau skyldu gipta hana innan mánaðar hertoga af Saxon. Jungfrú svarar: “Engum skal ek giptazt á mínum lífdögum nema þeim er ek var heitin, þvíat eingi má at mínum dómi við hann jafnazt?” Eptir þetta sendu þau greifinn menn eptir hertoganum, at kalla hann aptr. Hertoginn hugði, at þeir mundu vilja taka hann aptr með forz; ok af því hjó hann einn þeirra sundr í miðju einu höggi. En þeir sögðu, at greifinn vildi honum ekki nema gótt, ok festu honum þar til trú sína. Sneri hertoginn þá aptr með þeim í borgina, ok fagnaði greifinn honum vel, ok gjörði hann í þeirri ferð Matthilldi, dóttur sína, festar-konu hertogans, ok veitti brúðhlaup þeirra með hinni mestu vegsemd. Ok fór [hertoginn] síðan heim í Norðmandi.


2. Nú er at segja frá hinum helga Játvarði konungi - at öll Kristni í Englandi gladdizt af því frelsi, er þeir höfðu fengit eptir Knút konung [hinn ríka ok sonu hans], at taka Játvarð til konungs, er kominn var af [réttri ok] fornri konunga-ætt í Englandi; þvíat í hans kóronan fékk heilög kirkja frjálsi, ok höfðingjar framgang, en alþýðan frið ok frelsi; víkingar ok ránsmenn niðran ok refsing. Margir hlutir urðu merkiligir í hans lifnaði um jarteigna-gerðir hans ok spáðóm, [þótt vér kunnum fátt frá at segja sakir fáfræði ok fjarlægðar.[1]

Þat bar til á einn Hvítasunnu-dag at Pétrs-kirkju í Vestmyst, er hinn helgi Játvarðr hlýddi þar hátíðligri messu skrýddr öllum krúnu-klæðum, at þá er prestrinn upp hélt várs Herra líkam, kom at hónum hlátr svá mikill, at allir undruðuzt er hjá vóru. Eptir messuna spurðu hann menn hvat er volldi þeim fáheyrða hlátri. Konungr svarar: “Dana-konungr bjóz með útalligum her ok skipa-fjölda at herja á várt land; ok svá sem hann skyldi stíga upp í skip af báti, þá féll hann á kaf ok druknaði eptir réttum Guðs dómi.” Þá vóru gerfir sendiboðar sem skjótast til Danmerkr, ok prófaðiz þetta allt satt eptir því sem konungr hafði sagt. En með því at þessi Dana-konungr er eigi nefndr, þá þykkjaz fróðir menn í Noregskonungs veldi eigi [víst] vita, hverr þessi konungr hefir verit; nema þat er sagt frá orðum Gizurar Hallz sonar, eins hins vitrasta mannz á Íslandi, at þessi konungr hafi verit Sveinn, son Knútz konungs hins ríka ok Alfifu.

Svá bar til enn einn þriðja dag í Jólum, á hátíð Jóhannis Evangeliste, sem konungrinn gékk í processione, skrýddr krúnu-klæðum, þá sá hann hjá sér svá sem einn pílagrímr (sic) af Jórsölum kominn í fögrum slagningi;[2] ok sá pílagrímr bað konunginn gefa sér nokkut; en konungrínn kveðz þar ekki til hafa, þat sem hann mætti gefa honum. Pílagrímrinn mælti: “Gef mér nokkut sakir þess heilags mannz, sem þú elskar mest.” Þá minntizt konungrinn á Johannem Ewangelistam, er þá var hátíð af haldin, ok gaf pílagríminum krúnu-gull sítt; ok þá hvarf pílagrímrinn. Næstu nótt eptir birtiz hinn heilagi Johannes einum göfgum manni Enskum herteknum, er þá hafði níu vetr verit hertekinn af Saracinum, ok bauð hónum at segja Engla-konungi, at sjálfr Johannes Evangelista hafði vitraz honum á sínum hátíðar-degi; ok bað hann fá konungi fingr-gull sítt, at þetta væri satt, ok hann skyldi því síðr ifa er hann sagði. Þá færði hinn helgi Johannes hann á einni svipan ok skammri stundu heim í England á sjálfs síns eign, ok hann var skjótt kenndr af sinni húsfrú, börnum, ok frændum, ok hyski; ok hvíldist hann þann dag hjá heim. En um morguninn eptir fór hann til konungs, ok tjáði konunginum, svá sem allir menn máttu heyra þeir er inni vóru, þau orð er hinn helgi Johannes hafði boðit at hann skyldi konunginum segja. Hann sagði ok innliga frá því, hversu hinn helgi Jóhannes hafði fært hann ok leyst hann á einni momentu af grimmum Saracina þrældómi. Þetta undruðuz allir er heyrðu, ok kveyktuz einkanliga af þessum hinum fáheyrða atburð til lofs ok ástar við hinn helga Jóhannem postula ok guðspjallara, ok til heilagrar hlýðni við hinn helga Játvarð konung.


3. Þat var enn einn tíma á Páska-degi í Vestmust, þá er hinn helgi Játvarðr konungr sat undir borði kórónaðr í milli margra höfðingja; en þessir vóru ágætastir, - Haraldr jarl, ok biskup einn, ok ábóti einn volldugr. Konungrinn hugsaði meirr um himneska hluti enn jarðneska, svá sem [hann] sæi í einn spegil þá undarliga hluti, er hann fékk mykinn hlátr af. Ok þá er borðin vóru í brott tekin, spurðu höfðingjarnir, at hverju hann hefði hlegit. Ok svá sem þeir höfðu lengi at spurt, þá svarar hann: “Sjau sofendr, er hvíla í fjallinu Celio, ok nú hafa legit cc. ára á hægri hlið; en er ek tók at hlæja, sneruzt þeir á vinstri hlið; ok svá munu þeir þar liggja fjogur ár ok átta tigi ára. Ok hefir þetta at merkja mikla úhamingju dauðligum mönnum, þvíat á þessum átta tigi ok iiij. árum munu þeir hlutir fram koma, er guð hefir fyrir-sagt, ok verða munu við heims enda, at þjóð man upp rísa í móti þjóð;[3] ok ríki í móti ríki, ok verða stórir landskjálptar ok drepsóttir, hallæri ok himneskar ógnir; því at nú verðr úfriðr ok orrostur með heiðnum mönnum ok kristnum mönnum; en kristnir menn skulu vinna stundum sigr á heiðnum mönnum.” Marga hluti sagði hinn helgi Játvarðr þeim, þá er þeir undruðuz hversu hann mátti vita, bæði af pínu sjau sofenda ok álitum þeirra; ok flest þat sem í öngum bókum stendr áðr af þeim ritað; ok sagði þeim frá svá inniliga, sem hann hefði optliga hjá seau[4] sofendum verit staddr. En þrír höfðingjar er þetta heyrðu, ok fyrr var getið, Haraldr, ok biskup ok ábóti, gjörðu sína sendiboða, - jarlinn riddara, biskup klerk, ábóti múnk - til keisarans í Miklagarði. Þeir höfðu með sér bréf ok presentur Játvarðar konungs til keisarans í Miklagarði. Miklagarðz keisari tók sæmiliga við þeim, ok sendi til biskups af Effeso með sínu brèfi, er Girkir kalla sakram, at hann sýndi sendiboðum Engla-konungs líkami hinna helgu sjau sofara. Ok biskup gjörði svá, ok prófazizt (sic) sendiboðum allt eptir því sem hinn helgi Játvarðr konungr hafði þeim sagt. Þat kvóðuz ok Grikkir sverja mega, at þeirra forellrar höfðu svá sagt, at sjau sofarar lægi á hina hægri hlið; en nú, sem prófaðizt fyrir sakir þessa Enskra höfðingja sendiboða, lágu þeir á vinstri hlið. Eptir þetta kom þat fram skjótt sem hinn helgi Játvarðr konungr hafði fyrir sagt um ófrið ok önnur veraldar-áfelli; þvíat Agarene, Arabes, ok Tyrkir, gerðu mykinn úfrið í Siria, Licia, ok Minni Asia, ok eyddu þar margar borgir, Effesum, Jerusalem, sjau ár; ok eptir þat næst á öðrum sjau árum andaðizt [þrír] páfar, - Victor, Stephanus, Nicholaus.


4. Þat var á einum tíma á miklum hátíðar-degi, ok Eðvarðr konungr heyrði messu, ok stóð nær einn biskup. Ok þá er upp var haldit líkama várs Herra, sýndiz konunginum sem veri einn ungr sveinn harla fagr. Hann bendi þetta biskupi; þá sem konungi sýndiz hónum ok svá (sic), en eingum fleirum þeim sem nær vóru.

Þat var ok annan tíma, at Játvarðr konungr sat í hásæti sínu, at einn kryppill lá fyrir herbergis-dyrum hans, ok sagði svá, at Pétr postuli hefði hann þangat sent, ok kveðit á, at sjálfr konungr skyldi bera hann til Pétrs-kirkju, ok hann mundi þá heill verða. En er þetta var sagt Eðvarði konungi, gèkk hann til hans, ok heyrði sjálfr af hans munni þessi hans orð. Ok fyrir sakir trúfesti ok lítilætis, þá tók hann krypplinginn í faðm sèr, ok bar hann til Pétrs-kirkju í Lundúnum, ok setti hann þar niðr. Kryppillinn var þá heill, ok rèttr sem laukr. Allir lofuðu guð er sá þessa jarteikn.

Svá bar at ok einn hátíðar-dag, þá er Játvarðr konungr sat yfir borði, at í herbergit kómu þrír menn, ok vóru tveir blindir, en einn hafði eitt auga, ok sá þó lítið með því. Þeir báðu konung miskunna sér, ok sögðu hónum vanheilsu sína. Edvarðr konungr bað þá fá sér handlaugina, er hann hafði tekit eptir mat, ok bað þá strykja um augu sér. Ok er þeir höfðu þetta gört, urðu þeir skjótt heilir, ok fóru fegnir í brott, ok höfðu af heilagleik konungsins fengit fimm augu. Jafnan fengu menn heilsu-bót af handlaug hans, ok af því er hann fór höndum um þá er sjúkir vóru.


5. Í þann tíma er andaðar vóru tvær eigin-konur Játvarðar konungs, þær er báðar höfðu haldit sínum meydómi at hans fortölum: hann fékk hinnar þriðju, ok var sú dóttir Guðina jarls Ulfnaðar sonar, systir þeirra Haraldz ok Tosta ok annarra Guðin-suna. Tóku þeir feðgar þá virðingar miklar í Englandi, ok höfðu allir hina beztu jarldóma í Englandi. Svá segja Enskir menn, at Haraldr Guðinason hafi fræknastr maðr fæz í Englandi, ok beztr riddari hafi verit, bæði at fornu ok nýju. Játvarðr konungr átti [ungan] bróður sammæðra; en vèr kunnum eigi at nefna föður sveinsins, en hann var þó ágætr höfðingi. En þessi sveinn var kallaðr næst konungdómi í Englandi eptir Játvarð, ef hann dæi sonlauss. En er Guðini jarl varð þess varr af dóttur sínni, at hón hélt hreinlífi af fortölum Játvarðar konungs, ok þau mundu öngvan son eiga til ríkis eptir hann, þá vildi hann þat til ráðum ráða, at Haraldr, son hans, yrði konungr, er þá þótti mestr atburðar-maðr af öllum Enskum höfðingjum. Ok í þann tíma fèkk konungs-bróðir bráða-sótt, ok dó; ok var hèr um marg-talat, hvat sveininum yrði at skaða. - Þat var einn hátíðar-dag, at Játvarðr konungr sat yfir borði, ok sat Guðini jarl á aðra hönd hónum, en á aðra hönd hónum sat einn biskup. Ok er maðr bar inn vist fyrir konung, drap hann fæti, ok rasaði til fallz, ok þá stakk hann niðr öðrum fætinum, ok studdi sik svá. Guðini jarl tók til orða ok mælti, “Hlífði þar nú bróðir bróður!”[5] Konungr svarar: “Eigi hlífir minn bróðir mèr svá,” segir hann. Guðini svarar: “Svá láti Guð mik njóta þessa morsels, er nú èt ek, sem ek rèð eigi dauða bróður þíns, þóttú grunir mik þar um jafnan!” Tók hann síðan morselit af diskinum ok ætlaði at èta. En konungr tók höndina hans um úlfliðinn, ok rètti til biskups, ok mælti: “Lávarðr biskup, bleza þú!” Biskup gjörði svá. Síðan lagði Guðini jarl bitann í munn sér, ok át; ok er hann vildi svelgja, stóð bitinn í hálsi hónum, svá hvárki gékk upp nè ofan, ok þar af dó hann þegar í stað, ok var dreginn út ór hásætinu öfugr fyrir hræfugla. En þó var hann grafinn síðan til kirkju at bæn frænda sinna ok vina.


6. Játvarðr konungr hugsaði svá eptir, at hónum þótti hertogi Viljálmr bastharð næst konungdómi í Englandi eptir sik; bæði fyrir þess sakir, at hann var kominn frá Engla-konungum, ok náinnar frændsemi, er var í milli þeirra. - Þat var einn tíma, er Játvarðr átti samtal við alla hina stærstu höfðingja. Lét hann alla sverja sèr: fyrst Guðina-sonu, ok alla þar með aðra, at þeir skyldu öngvan konung taka eptir hann nema Viljálm bastharð. - En þat var nökkuru síðarr er Haraldr Guðinason fór at erendum sínum suðr um sjó; ok gaf eigi aptr fyrir andviðrum. Þá kom hann á fund Viljálms hertoga, ok dvaldiz með hónum um hríð. Þá veitti hann ok Viljálmi svardaga til þess, at halda eigi ríki móti hónum, þá er Játvarðar konungs missti við. Þat er ok sumra manna sögn, at þá festi hann dóttur hertogans, ok rauf sjálfr þau festar-mál.

Þá er Játvarðr konungr hafði ráðit Englandi þrjú ár ok tuttugu, hann var staddr í Lundúnum, þá tók hann sótt á Jólum; ok kallar þá til sín marga höfðingja, ok lýsti þá enn því, at Viljálmr skyldi konungr vera eptir hann í Englandi. En er sóttin tók at þreyngja honum svá at lítið var mál, segja menn at Haraldr lyti[6] yfir hann; ok skírskotaði þá síðan,[7] at konungr hefði[8] gefit hónum ríkit eptir sik í Englandi. Játvarðr konungr andazizt (sic) lítlu síðarr, ok var grafinn í Englandi, í Lundúnum, [í Páls-kirkju.[9] Hann skein þegar jarteinum eptir dauða sinn sem áðr, ok lá í jörðu allt til þess er hinn helgi Thomas Erkibiskup tók hann upp, ok lét leggja í virðuligt skrín.


7. Með því Haraldr Guðinason var stór-ættaðr í Englandi, en sjálfr mannaðr forkunnar-vel, en landzstjórnar-mönnum þótti þungt at ganga undir ríki útlendra höfðingja, þá tóku þeir Harald til konungs; ok var hann vígðr undir kórónu, sem siðvenja var til Enskra höfðingja. Hèr var ekki við hafðr Tosti, bróðir hans; - En [hann] var ellri, ok þóttist hann því nær konungdómi. Fann hann þá Harald bróður sínn, ok beiddiz at vera jafn við hann. En er Haraldr synjaði þess, þá fór hann ór landi, ok fyrst til Danmerkr á fund Sveins konungs Úlfs-sonar, frænda síns, ok bað hann fara til Englandz ok vinna landit undir sik, “Sem gjört hafa hinir fyrri Danakonungar.” En Sveinn konungr var þess eigi búinn. Fór þá Tosti norðr í Noreg, ok eggjaði Harald konung Sigurðarson at fara til Englandz ok vinna landit undir sik. Ok þetta sama sumar eptir fóru þeir Haraldr konungr ok Tosti til Englandz með her, ok felldu í Jórvík Mauru-kára jarl Guðinason; en Gyrðr jarl, bróðir hans, flýði ór þeirri orrostu. En fám nóttum síðarr börðuz þeir við Stafnfurðu-bryggjur vit Harald konung Guðinason; ok féllu þeir þar báðir, [Haraldr ok Tosti]. Sem sagt er í Æfi Noregs-konunga.


8. Þá er Viljálmr spurði andlát Játvarðar konungs, ok þat er Haraldr hafði látið taka sik til konungs í Englandi, líkaði hónum stór-illa, ok þótti Haraldr hafa rofit særi sín ok einka-mál við sik. Samnaði hann þá þegar öllum höfðingjum þeim er hann fékk ok miklum öðrum her. Bjó hann lið þat út í England. Kom hann þar þann tíma er þeir höfðu bariz Haraldarnir. Tók hann þegar at herja er hann var landfastr, ok lagði undir sik landit hvar sem hann fór. En er Haraldr Guðinason spurði þetta, fór hann í mót hónum; ok varð fundr þeirra suðr við Helsingja-port, ok höfðu hvárir-tveggju all-mykinn her. Þá talaði Gyrðr jarl til Haraldz bróður síns: “Uggir mik, at þèr takizt eigi at halda orrostu við hertoga Viljálm, þvíat þú ert eiðsvari hans, ok hefir þú svarit honum, at halda eigi Englandi fyrir honum.” Haraldr konungr svarar: “Vera kann svá, bróðir, at þér sé betr hent at berjaz við Viljálm; en ekki hefir ek vanr verit at leggja í hreysum þá er aðrir menn hafa barizt, ok [ekki skal Viljálmr bastarðr,[10] þat spyrja, at ek þori eigi at seá hann.” Eptir þat lét Haraldr konungr setja upp merki sítt fyrir sik; ok réð til orrostu í móti Viljálmi; ok var þar hinn mesti bardagi; ok þótti þat ósýnt langa stund hvárr sigrinn mundi fá. En er á leið orrostuna, snéri mannfallinu á hendr Enskum mönnum, ok féll þar mykill herr; ok allir flýðu þeir er lífit þágu. Þar féll Haraldr konungr ok Gyrðr bróðir hans; en Valþjófr, bróðir þeirra, flýði ór orrostu. Viljálmr bastharðr lét brenna hann síðan í skógi einum, ok með hónum hundrað manna.

Þat er sögn Enskra manna, at um nóttina eptir orrostu þeirra Viljálms ok Haraldz, hafi nokkurir vinir Haraldz konungs farit til valsins ok leitað eptir líki hans, ok fundu hann lifanda ok fluttu til lækningar; var hann græddr á laun. [Ok er hann var heill, vildi hann eigi stríða með Viljálmi til ríkis.[11] Ok er þat margra manna sögn, at hann hafi lífat allt á daga fram Heinreks hins gamla.[12]


9. Viljálmr bastharðr lagði undir sik allt England; ok lét taka sik til konungs ok vígja undir kórónu; görðizt hann hinn mesti höfðingi. En hans ríki var þó mjök öfundsamt af mörgum mönnum ok höfðingjum í Englandi; ok gjörðu þeir hinir Ensku höfðingjar, er eigi vildu þjóna Viljálmi, orðsendingar Sveini Úlfs syni Dana-konungi, at hann skyldi koma til Englandz með Dana-her, ok þeir mundu berjaz í móti Viljálmi, ok ganga undir Svein konung. En er Viljálmr spurði þessar orðsendingar, sendi hann þá suðr til Danmerkr Guðina unga Guðinason,[13] ok með hónum einn ágætan biskup. Þeir fóru með stórum gjöfum til Dana-konungs; ok bað sik undan, at hann skyldi eigi herja í ríki hans. Ok fyrir þetta sama settiz Sveinn konungr aptr at fara með her í England. Ok gèkk því nökkur ár, at Viljálmr sendi Dana-konungi gjafir, ok frelsti svá ríki sítt. Ok þat hafa Danir til þess, er þeir segja, at Sveinn konungr hafi ráðit Englandi eptir Hörða-knút ok Játvarð hinn góða.


10. Þá er höfðingjar Enskir urðu vísir, at Danir vildu ekki liðsinna þeim móti Viljálmi; - en þeir vóru ráðnir til at þeir vildu eigi undir hans ríki búa, - þá létu þeir óðul sín, ok flýðu brott af landi með mykinn her. Þar vóru fyrir þrír jarlar ok átta barúnar; var mest fyrir þeim Sigurðr jarl af Glocestr. En þeir höfðu hálft fjórða hundrað skipa ok þar á bæði mikit lið ok frítt. Þeir fóru fyrst suðr um sjó, ok síðan vestr fyrir Matheus-nes, ok svá út fyrir Galizu-land; en þaðan fóru þeir til Nörva-sundz, ok út yfir sundin til höfuð-borgar þeirrar er Septem heitir. Þeir veittu atgöngu borginni, [ok fengu unnit borgina;[14] þeir drápu [þar] fjölda manna heiðinna; en tóku svá mikit fè í gulli ok silfri, at þat var allt meira enn þeir höfðu brott ór Englandi, [ok var þat stór-fè, af því at þeir höfðu í lausa-fé varit öllum eignum þeim er þeir höfðu í Englandi.[15] Þaðan halda þeir austr eptir Nörva-sundum, ok kómu til eyjanna, ok unnu hváratveggju, Majörk ok Minork. Eptir þat fóru þeir til Sikileyjar. Ok er þeir vóru þar komnir, þá spurðu þeir úfrið mikinn ór Miklagarði; ok sat um staðinn heiðit fólk bæði á skipum ok á landi. Þá var stólkonungr Kiljalax inn mikli, ok hafði ný-tekit við ríki. Þetta var nokkurum vetrum eptir fall Haraldz konungs Guðinasonar. En er Enskir menn spurðu úfrið or Miklagarði, væntu þeir sér framkvæmdar mikillar, þvíat langan tíma áðr höfðu Norðmenn þar stór-miklar sæmðir, þeir er mála-menn gjörðuz. Hèldu þeir þaðan austr eptir hafinu ok svá norðr til Miklagarðz, ok kvómu til staðarins um nótt, ok var á tungls-ljós nokkut. Lögðu þeir þegar til orrostu við þá er á skipunum lágu; ok var þar hinn mesti bardagi; ok höfðu þeir miklu meira her er fyrir lágu. En Enskir menn lögðu at svá drengiliga, at þeir náðu uppgöngu á þau skipin er ýz[t] lágu, ok first lágu landinu ok borgar-veggjum; en ruðu þeir hvert svá sem þeir géngu á; en fólkít var drepit, en sumt hljóp á kaf. Sumir hljópu á önnur skip; ok gékk svá skip af skipi flóttinn, þar til er þeir höfðu unnit öll skipin, þau er eigi flýði undan. Þat fólk er á land komz, hljóp í herbúðirnar, ok sögðu at óflýjandi herr var kominn, sá er ekki vætta mátti rönd við reisa. Hljópu þá upp allir er í herbúðunum vóru; ok var ekki ráðit tekit annat, en hverr flýði sem kominn var með slíkt sem hann fékk munum á komit. En um morguninn er ljóst var orðit, sá fólkit af borginni, at herrinn var á brottu allr, sá er setið hafði um staðinn; en þar vóru komin skip mörg, ok gjör á annan veg allt, en þau hinu fyrri höfðu verit. Gjörðu borgar-menn þá menn til skipa-manna. Ok hér eptir fundu þeir konunginn, ok tók hann þá forkunnar-vel við þeim, ok þakkaði þeim sigr þann hinn mykla, er þeir höfðu unnit hónum til friðar ok frelsis. Þeir dvölduz um hríð í Míklagarði, ok frelstu ríki Grikkja-konungs af úfriði. Kirjalax konungr bauð þeim þar at staðfestaz ok gæta lífs síns, svá sem siðvenja Væringja var til, þeirra sem á mála gengu. En Sigurði jarli ok öðrum höfðingjum þótti þau oflítil forlög sín, at eldaz þar með því móti, at þeir hefði ekki ríki til forráða, ok beiddu konung fá sér borg nokkura eðr stað, þann er þeir mætti eiga eðr þeirra erfingjar. En konungr þóttiz eigi mega taka aðra menn af óðulum sínum. Ok er þeir áttu þetta at tala, segir Kirjalax konungr þeim, at hann vissi land eitt liggja til norðrs[16] í hafit, þat er legit hafði at fornu undir Miklagarðz keisara, en síðan höfðu heiðingjar unnit undir, ok bygt. Ok er þetta heyrðu Enskir menn, tóku þeir heimild af Kirjalax konungi, at þetta land skyldi þeira [eign] vera [ok þeirra erfingja], ef þeir fengi unnit [undir sik af heiðnum mönnum], skatta-laust ok skylda. Konungr játaði þeim því. Hèr eptir fóru Enskir menn brott or Miklagafði ok norðr í hafit; en eptir dvölduz í Miklagarði nokkurir höfðingjar, ok gengu þar á mála.

Þeir Sigurðr jarl kómu til landz þessa, ok áttu margar orrostur þar, ok fengu unnit landit, en ráku á brott allt fólk þat er áðr bygði. Siðan bygðu þeir þat land, ok gáfu nöfn; ok kölluðu England. Borgum þeim er í landinu vóru, ok þeim er þeir reistu, gáfu þeir nöfn staðanna af Englandi; kölluðu bæði Lundunam ok Jork, ok annara höfuð-borga [nöfnum] í Englandi. Þeir vildu ekki hafa Páls-bók, sem gengr í Miklagarði, ok sóttu biskupa í Ungaria ok aðra kennimenn. Landit liggr [sex dægra haf[17] í ætt austrs [beggja] ok land-norðrs frá Miklagarði; ok er þat hinn bezti landkostr; ok hefir þetta fólk þar jafnan síðan bygt. Explicit.




Fotnoter:

  1. [at sannfróðir menn hafa rita látið á bókum; en fyrir fáfræði vitum vèr varla hvat fyrr eða síðar hefir verit á hans dögum, ok því segjum vér þat fyrst, er oss þykkir mestrar frásagnar vert, Fl.
  2. Fl.; búningi, Cd.
  3. þjóðu, Fl. (dat.).
  4. seu, Cd.
  5. This reminds of the legend of Hamdir and Sörli in the Edda.
  6. lysti, Cd.
  7. þegar, Fl.
  8. þá, add. Fl.
  9. [add. Fl.
  10. [Fl.; en eigi vil ek láta, Cd.
  11. [ok er hann var heill vorðinn, þá var hónum boðit af sínum vinum at stríða á Vilhjálm, ok fá landit, hvat er kostaði. En Haraldr konungr vildi þat ekki, ok kvazt undirstanda, at Guð í himinriki unti hónum eigi ríkisins, ‘Enda má vera, at svá sé betr?’ Tók konungr þá upp æskiligt ráð, at fyrir-láta þessa heims metnað; ok gèkk í stein, ok var einsetu-maðr meðan hann lifði, þjónandi svá almáttigum Guði úaflátliga bæði nátt ok dag, Fl.- more minutely. Cp. the preceding Hemings þáttr.
  12. i. e. Henry Beauclerk.
  13. Baldvina son jarls, Fl.
  14. [add. Fl.
  15. [add. Fl.
  16. land-norðrs, Fl.
  17. [sex dægra sigling í hafit, Fl.