Upphaf ríkis Haralds hárfagra

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif Dansk.gif
Original.gif


Fornmanna Sögur

Eptir gömlum handritum

Tíunda bindi.

Útgefnar að tilhlutun hins

Norræna Fornfræða Félags

Kaupmannahöfn 1835


Upphaf ríkis Haralds hárfagra.
(Haralds þáttr hárfagra)


Kong Harald Hårfagre mottar Norge fra sin fars hånd, Halvdan Svarte, i en illustrasjon fra Flateyboka.

At liðnum tíu vetrum aldrs Haralds Hálfdánarsonar, er kallaðr var Dofrafóstri, tók hann konúngdóm yfir Hríngaríki, Vestfold, Víngulmörk 
ok Raumaríki; þá var Guthormr, móðurbróðir 
hans, XVI vetra gamall; hann var allra manna
vænstr ok sterkasr, fríðr sýnum, vitr maðr ok 
skörúngr mikill; hann gerðist forstjóri fyrir hirðinni ok fyrir öllum landráðum. Haraldr konúngr setti Guthorm, frænda sinn, hertoga yfir
 öllu liði sínu; Haraldr var þá æskumaðr at vetra
tali, en fullgerr at þroska afls ok mikilleiks, ok
 þróaðist lánga hríð hér eptir sem eðli ok aldr
 vísar til; hans hárvöxtr má jafnast við silki at
 fegurð, en þar við mátti ekki jafnast at hæð né
 þykkleik nokkurs manns hár, karlmanns né konu, 
svá at kunnigt væri í þann tíma á Norðrlöndum; 
hér eptir var fegurð líkamans, vöxtr ok afl, hugr
 ok hreysti, örleikr ok áræði, var þetta allt með 
honum fullgert, þrályndr ok ótalhlýðinn; hérmeð var hann svá styrkr at hamíngjunni, at
 honum var ætlat at verða yfirmaðr Norðmanna
ríkis, er af hans ætt hefir tignazt allt hér til, ok 
svá mun vera héðan af. Hvorgi þeirra Hálfdánar, feðganna, hafði jólagæfu; Þór tók um sinn alla jólaveizlu frá Haraldi, er hann hafði sér búna ok sínum vinum, en Óðinn tók frá Hálfdáni. Jólaaptan annan kom Svasi, ok sveik Harald at eiga Snæfríði finnsku; við henni átti hann Sigurð hrísa, Hálfdán hálegg, Guðröð stíru,[1] Rögnvald réttilbeina. Haraldr var vinsæll af sínum mönnum; honum þýddust gamlir menn með speki, ráðum ok ásjá fyrirætlunar; margir drengir ok hreystimenn girntust til hans sakir velsetníngar, fégjafa ok hirðprýði, svá sem segir Þjóðúlfr hina hvinverski, gamall vinr konúnganna:


Margir gjörðu
mildíng snaran
hraustir menn
heim at sækja;
eigi síðr,
öðlíng fylgðu
gamlir menn
ok gerðust kærir.
 
Nam minníngr
marga speki
af gömlum mönnum,
sá er gull miðlaði;
var ástúðigr
öllu fólki
Upplanda gramr
af örleik sínum.
 
Gaf görpum sínum
gull hit rauða
hilmir hróðigr
ok hrínga marga,
brynjur bjartar
ok branda hvassa,
skjöldu skygða
ok skrautbúna.


Þeir launuðu konúngi gjafir með lofsorðum þeim er aldri munu niðr leggjast, meðan dönsk túnga gengr; er hans vegr sagðr með þvílíkum sannindum. Þessi vottr er hans mildi í vorri frásögn: hann tignaðu í sinni fylgð ok framgaungu kappar þeir er svá voru ágjarnir ok óhræddir, at þeir vörðu öndverða fylkíng konungs; þeir höfðu vargstakka fyrir brynjur, sem segir Auðun illskælda:


Ulfhéðhar heita
þeir er í orrostu[2]
blóðgar randir bera,
[vigr at[3] rjóða
[4] er til vígs koma,
þeim er þar sýst saman.
Aræðismönnum einum
hygg ek þar [hæfa at standa[5]
[þá er skatnar skilvísir[6]
[7] í skjöld höggva.


Af þessu öllusaman verðr Haraldr Dofrafóstri ágætr ok haldsamr á sinni föðurleifð, en eykr mikit ríkit svá sem mörg dæmi finnast til, sumt með orrostum, sumt með fagrmæli við þá er áðr stjórnuðu; sumt heimtist til hans með hamíngjuhlutum, sumt með djúpsettum ráðum ok lángri fyrirærlan eðr nokkurskonar atburðum.


Fall Gandálfs ok bræðranna.

2. Eptir andlát Hálfdánar svarta hófust þegar margir höfðíngjar at gánga á ríki Haraldar Dofrafóstra, þeir er Hárfdán hafði ríki af tekit; var þar fyrirmaðr Gandálfr ok þeir bræðr Högni ok Fróði, synir Eysteins konúngs af Heiðmörk; Högni Kárason[8] gekk víða yfir Hríngaríki. Þá byrjar ferð sína Haki Gandálfsson út á Vestfold með CCC manna, ok fór hit efra um Dali, ok ætluðu at koma á úvart Haraldi konúngi Dofrafóstra, en Gandálfr konúngr sat á Upplöndum með sinn her, ok ætlaði þar at flytjast yfir fjörðinn á Vestfold. En er þat spyrr Guthormr hertogi, safnar hann her, ok ferr með konúnginum. Haraldr vendir fyrst í móti Haka[9] upp á landit, ok finnast í dal nokkurum, ok var þar orrosta, ok fékk Haraldr konúngr sigr; þar féll Haki ok mestr hluti liðs hans; þar heitir síðan Hakadalr. Eptir þetta venda þeir aptr, Haraldr konúngr ok Guthormr hertogi; þá var Gandálfr konúngr kominn á Vestfold; fara nú hvárir í mót öðrum, ok er þeir finnast, var þar orrosta. Þá flýði Gandálfr konúngr, ok lét mestan hlut líðs síns, ok komst við svá búit í ríki sitt. Eptir þetta spyrja þessi tíðindi synir Eysteins konúngs á Heiðmörk, væntu þeir sér skjótt herhlaups ok gera orð Högna Kárasyni[10] ok Guðbrandi hersi, ok leggja stefnu sína á Heiðmörk [ok venda til Upplanda ok fá mjök mart lið;[11] þeir spyrja hvar Upplendínga konúngar hafa lagt stefnu sína, ok koma þar um miðja nátt, ok verða varðmenn eigi fyrri varir við, en lið var komit fyrir þá stófu er inni var Högni konungr, ok svá þá er Guðbrandr svaf í; lögðu þeir Haraldr konúngr þá eld í hvorutveggja, en Eysteins synir kvomust út með sína menn, ok börðust við Harald konúng, ok féllu þar báðir, Högni ok Fróði. Eptir fall þessara fjögra höfðíngja eignaðist Haraldr konúngr Dofrafóstri með krapti ok framkvæmd Guthorms frænda síns Hríngaríki, Heiðmörk, Guðbrandsdali, Haðaland, Þotn, Raumaríki, Víngulmörk hinn nyrðra hlut. Eptir þetta áttu þeir Haraldr konúngr ok Guthormr hertogi ófrið ok orrostur við Gandálf konúng, ok lauk með því at Gandálfr misti bæði líf ok ríki, ok eignaðist Haraldr konúngr þá ríki allt suðr til Gautelfar.[12]


Haraldr konúngr fekk Gyðu Eiríksdóttur.

3. Þá fékk Haraldr konúngr Gyðu, dóttur Eiriks konúngs af Hörðalandi, en hún mælti þat til við konúng, at hann skyldi vinna allan Noreg undir sik, eptir því sem segir í öðrum kapítula í Ólafs sögu Tryggvasonar, ok þá strengði Haraldr konúngr þess heit, at láta hvorki kemba hár sitt né skera, fyrr en hann yrði einvalds konúngr yfir Noregi; því vár hann þá kallaðr Haraldr lúfa. Hann átti við Gyðu þessa sonu; Guthorm, Hárek, Guðröð.


Orrostur Haralds konúngs, er hann vann Noreg.

4. Haraldr konúngr lúfa ok Guthormr hertogi fóru af Upplöndum norðr um Dali, ok þaðan norðr um Dofrafjall, ok þá er hann kemr ofan í bygðina, þá lét hann drepa menn, en brenna bæi, en er fólkit varð þessa vart, þá flýði allt undan, sumt ofan til Orkadals, sumt til Gaulardals, sumt á merkr, sumt leitaði griða, ok þat fengu allir þeir er á konúngs fund komust ok hans menn gerðust. Þeir fengu enga mótstööu fyrr en þeir koma til Orkadals; þar var mannsöfnuðr fyrir, ok áttu þeir þar hina fyrstu orrostu við konúnga, þá er þar héldu ríki. Þar fékk Haraldr konúngr sigr, en þeir féllu; eptir þat lagði hann undir sik Orkndælafylki, svá at landsfólk gekk undir hann, ok gerðust hans menn. Haraldr konúngr lúfa setti þann rétt allstaðar þar er hann vann ríki undir sik, at hann eignaðist öll óðul, ok lét alla bændr gjalda sér landskyldir bæði ríka ok óríka; hann setti jarl yfir hyerju fylki, at dæma mönnum lög, ok heimta sakeyri ok landskyldir. Jarl skyldi hafa þriðjúng skatta ok skyldna til borðs sér ok kostnaðar; jarl hverr skyldi (hafa) VItigi manna á sínum kostnaði, en hersir hverr XX manna; jarl hverr skyldi hafa undir sik IIII hersa eðr fleiri, ok skyldi hverr þeirra hafa XX marka lén, en svá mikit hafði Haraldr konúngr lúfa aukit álög ok landskyldir, at jarlar hans [voru ekki óríkari en fylkiskonúngar.[13] En er þessi tíðendi spurðust um Þrándheim, þá söfnuðust margir ríkir menn til hans, ok gerðust honum handgengnir. Þá kom til Haralds konúngs Hákon jarl Grjótgarðsson ofan[14] af Yrjum til fulltíngs við hann, ok hafði mikit lið. Eptir þat fór Haraldr konúngr lúfa inn í Gaulardal, ok átti þar orrostu, ok felldi þar II konúnga, ok eignaðist síðan þessi ríki: Gauldæla fylki ok Strindafylki; þá gaf hann Hákoni jarli land á Strind, ok setr hann jarl yfir Strindafylki. Eptir þat fór Haraldr konúngr lúfa inn í Stjórdæla fylki, ok átti þar hina þriðju orrostu, ok hafði sigr ok eignaðist þat fylki. Þá safnast saman Innþrændir ok voru komnir saman IIII konúngar með her sinn: sá einn er réð fyrir Veradal, annarr fyrir Skaun, þriði fyrir Svarfbyggja[15] fylki, fjórði var or eyjunni Iðju,[16] sá réð fyrir Eyna fylki. Þessir IIII konúngar fóru með her sinn móti Haraldi konúngi, en Haraldr konúngr hélt við þá orrostu ok hafði,sigr; þessir féllu sumir, en sumir flýðu. Haraldr konúngr lúfa átti alls í Þrándheimi [IIII orrostur eðr V[17] ok at felldum VIII konúngum eignaðist hann allan Þrándheim. Þat fylgði rétti jarlanna at þeir skyldu gera Haraldi konúngi veizlu árliga ok allri hirð hans.


Bardagi Harálds konúngs ok Atla.

5. En fyrir sakir áhyggju nauðsynligra hluta mátti Haraldr eigi koma eptir ætlaðri stundu at taka veizlur af Atla jarli sínum í Sogni, ok því sendi hann menn sína at neyta skyldi veizlunnar, ok á þá lund fór þrjú sumur. Konúngsmenn buðu með sér sínum frændum ok vinum, tóku veizluna með aukit hundrat manna, þágu illa, gerðu við drykkju marga óspekt; hit fjórða sumar, er konúngsmenn skyldu koma til veizlu, rak hann þá í brott með úsæmd, ok vildi eigi hafa þeirra ofsa, bað konúng taka sjálfan veizlu sína eðr veizlugjöld. Þessir menn fundu Harald konúng á veizlu norðr í Þrándheimi á Hlöðum, ok sögðu honum illar sínar viðfarir; konúngi líkaði eigi vel. Hákon jarl beiddist léns af konúngi, at hann fái honum Sygnafylki með þeima hætti sem áðr hafði Atli jarl, ok þat veitir konúngr honum. Þat sama ár ferr Hákon gamli með her þrænda ok Háleyja suðr með landi; móti honum ferr Atli Sygnajarl, ok hittast á Fjölum í Stafángri,[18] leggja til orrostu ok berjast. Þar féll Hákon jarl ok fátt manna; Atli jarl varð sár, ok andaðist síðan þar sem heitir Atlaey. Eptir þat áttu missætti synir jarlanna, ok flýðu synir Atla jarls, en Sigurðr Hákonarson vingaðist við Harald konúng, ok gaf konúngr honum jarlsnafn. Síðan eignaðist Haraldr konúngr lúfa allan Þrándheim ok allt megin landsins, sumt með vild þeirra er átt höfðu, sumt með vingjöfum, sumt með ráðum, sumt með ótta, sumt með bardögum, ok féllu honum þeir allir létt sakir hraustleika síns ok kappa sinna ok þess hins þriðja, er mönnum þótti sem Dofri yrði honum drjúgr í ráðum ok svá skeinuhættr í bardögum úvinum hans, ok kjöri mjök menn or flokki, ok var honum þat hægt, þvíat hann sá öngir menn í bardaga utan þeir er ófreskir voru; dróg hann ok hans ríki slíkt fram ok annat þvílíkt, ok þat umfram er mest var, er var sá heiðr ok hamíngja er hann studdi svá, at öngum gerði við hann at keppa, sem raun bar á, at hann skyldi verða einvaldskonúngr yfir öllum Noregi, sem engi fyrr, ok yfir öðrum þeim löndum sem þángat lúta til, ok aldri or hans ætt síðan gengit hafa, ok sá heiðr er þó er yfirberiligr öllum öðrum, at (af) hans ætt skulu komnir vera svá ágætir menn ok nytsamligir Norðrlöndum, sem var Ólafr konúngr Tryggvason, sem fyrstr hélt rétta trú allra Noregs konúnga, ok hinn heilagi Ólafr Haraldsson, sem öllum er æðri ok ágætari í sínum heilagleik, þeim er Noregi hafa stýrt, ok mest höfutgæfa hefir í vorðit öllum almenníngi á Norðrlöndum, at hann skyldi konúngr vera sagðra landa.


Bardagar Haralds konúngs.

6. Hér eptir strengði Haraldr heit at nýju, at eigi skyldi hann láta skera hár sitt fyrr en hann fær toll af hverjum uppdal sem útnesi, ok allt þar í milli, svá víða sem Noregr heitir austr til Marka ok norðr til hafs. Hér af gerast orrostur lánga æfi. Norðr í Naumudal voru II bræðr konúngar: Herlaugr ok Hrollaugr; þeir höfðu verit at þrjú sumur at gera einn haug, ok sá haugr var hlaðinn lími ok grjóti, ok af viðum gerr; en er haugrinn var algerr, pá spurðu þeir bræðr at Haraldr konúngr ætlaði á hendr þeim með her. Þá (lét) Hrollaugr konúngr aka til haugsins vist mikla ok drykk; eptir þat gekk Herlaugr konúngr með XII mann í hauginn, síðan lét hann verpa aptr hauginn. Hrollaugr konúngr gekk upp á haug þann er konúngar voru vanir at sitja á, ok lét þar gera konúngs hásæti, ok settist þar í; þá lét hann leggja dýnur á fótpallinn sem jarlar voru vanir at sitja; þá veltist hann or konúngs sætinu ok í jarls sætit, ok gaf sér jarls nafn. Eptir þat fór hann í mót Haraldi konúngi, ok gaf honum allt ríki sitt, ok bauð at gjörast hans maðr; segir konúngi alla sína meðferð. Þá tók Haraldr konúngr sverð, ok festi á linda honum, þá festi hann skjöld á háls honum, ok gerði hann jarl sinn ok leiddi hann í hásæti; þá gaf hann honum Naumdæla fylki at yfirsókn, ok settist hann þar yfir. Eptir þat fór Haraldr konúngr aptr í Þrándheim, ok bjóst at fara á Mæri, ok aflaði sér þá lángskipa, en Mærir ok Raumdælir höfðu safnað fyrir, ok fóru í móti honum með mörgum herskipum, ok átti Haraldr konúngr þá hina fyrstu orrostu á herskipum. Þar fékk Haraldr konúngr sigr, en Mærakonúngr féll; svá segir Hornklofi:


[Hrjóðr lét hærstrar tíðar
harðráðr skipa barðum[19]
báru fáks[20] ens bleika
barnúngr [á lög[21] þrúngit,[22]
þar svá at barðs at borði
borð hrökkvir[23] rak norðan,
hlífar valdr fyrir Hildar
hregg[24] döglínga tveggja.


Ok enn kveðr Þorbjörn hornklofi:

[Kemrat yðr né æðri
annarr konúnga[25] ....
gjafli rendr und gamlan
gnapstól, Haraldr, sóla;[26]
háði[27] gramr þá[28] er gnúði[29]
[geira hregg[30] við[31] seggi
rauð fnýstu[32] ben blóði
bengögl ara[33] Sköglar.


Ok enn kveðr hann:

Þá er á rausn fer[34] ræsi
réð egghróðr[35] leggja[36]
æfr gall hjör við hlífar
hnigu fjörvanir sigri;
ok ofnæfrir[37] jöfrar,
orðalaust at morði
endist rauðra randa
rödd, dynskotum[38] kvöddust.


Haraldr konúngr eignaðist eptir þessa orrostu Norðmæri ok Raumsdali. Þá kom til hans Rögnvaldr jarl, son Eysteins glumru, ok gerðist hans maðr, ok var lengi síðan mikill vinr Haralds konúngs. Sölvi konúngr Hundólfsson[39] hafði komizt or þeirri orrostu, ok þat lið er honum fylgði, er hann átti við Harald konúng; kom (hann) á fund Arnviðar konúngs á Sunnmæri, ok efldust þeir þaðan at liði, ok kom til liðs við þá Auðbjörn konúngr or Fjörðum, ok fóru þessir þrír konúngar móti Haraldi konúngi, ok hittust þeir fyrir innan Sólskel, ok áttu þar orrostu mikla. Þar féll mart manna af liði Haralds konúngs, eru þessir nefndir: Ásgautr ok Ásbrandr jarlar hans, Grjótgarðr ok Herlaugr[40] synir Hákonar jarls; þar féll Arnviðr konúngr ok Auðbjörn konúngr, en Sölvi klofi komst undan á flótta, ok var víkingr mikill, ok gerði optliga mikinn skaða á ríki Haraldar konúngs. Eptir þat lagði Haraldr konúngr undir sik Sunnmæri, en Vemundr konúngr kamban[41] hélt Firðafylki, [ok gerðist þar konúngr yfir.[42] Þetta var síð um haustit, ok gerðu menn þat ráð með Haraldi konúngi, at hann skyldi eigi fara suðr um Stað á haustdegi. Þá setti Haraldr konúngr Rögnvald jarl yfir Mæri hvorutveggju ok Raumsdal, ok hafði hann um sik fjölmenni mikit. Haraldr
 konúngr sneri þá norðr aptr til Þrándheims. Þann
 sama vetr fór Rögnvaldr jarl hit efra[43] um Eið,
ok svá suðr í Fjörðu, ok hafði njósn af Vemundi
konúngi, ok komu um nótt þar sem heitir Naustdalr,[44] ok var þar Vemundr konúngr á veizlu;
 tók Rögnvaldr jarl þar hús á þeim, ok brendi
 konúnginn inni með IXtigi manna. Eptir þat
 kom Berðlukári til Rögnvalds jarls með lángskip
 alskipat, ok fóru báðir norðr á Mæri; tók Rögnvaldr skip þau, er átt hafði Vemundr konúngr,
 ok allt þat lausa fé er hann fékk. Berðlukári 
fór norðr til Þrándheims á fund Haralds konúngs; hann var berserkr mikill, ok gerðist hans
 maðr. Um vorit eptir fór Haraldr konúngr suðr
 með landi með skipa her, ok lagði undir sik 
[Fjörðu ok Fjalir,[45] ok þá fór hann inn í Sogn, 
ok skipaði allt ríkit, fór um haustit aptr til
 Þrándheims, ok hafði optast sigr, hvár sem hann
 átti orrostur.


Enn bardagi Haralds konúngs við Eirek.

7. Hina efstu ok hina mestu orrostu átti Haraldr konúngr við þá konúnga: Eirek Hörða[46] konúng ok [Slökkva jarl[47] af Rogalandi ok Sóta[48] bróður hans, en í þá komu austan af Ögðum Kjötvi konúngr hinn auðgi ok Þórir haklángr, ok mart stórmenni austan or löndum kom hér til þessarar orrostu; Hörðar ok Rygir komu hér til þessarar orrostu; sóttu þeir suðr mót Egðum, en Haraldr konúngr fór eptir þeim, ok lá þar sem heitir Hafursfjörðr fyrir norðan Jaðar; þar lágu konúngar þessir III ok margir jarlar ok aðrir ríkismenn. Mikill skipaherr var þar kominn, ok lögðu konúngar til orrostu við Harald konúng; svá segir þjóðúlfr:


Heyrði[49] í Hafrsfirði
hve hraustliga[50] barðist
konúngr hinn kynstóri
við [Kjötva hinn[51] auðlagða;[52]
knerrir kvomu austan
kapps um lystir
með gínandum höfðum
ok gröfnum tínglum.


Ok enn kveðr hann:

Hlaðnir voru þeir hölda
[hvítum skjöldum[53]
[vígra vestrænna[54]
ok [völskum sverðum;[55]
grenjuðu berserkir
guðr[56] [er þeim hlífði,[57]
emjuðu[58] úlfhéðnar,
[ísarn bitu.[59]


Ok enn kveðr hann:

Freistuðu hins framráða
er[60] þeira flýja kendi
allvalds[61] Austmanna
er býr at Útsteini;
[stóðu nökkvar steindir[62]
er [stillir átti enn styrjar nenni,[63]
hlömmun var á hlífum[64]
áðr Haklángr félli.


Ok enn kveðr hann:

Leiddist þá fyrir lúfu
landi at halda
[hilmi hinum[65] hálsdigra,
hólm lét[66] sér at skildi;[67]
slógust [sess um þiljur[68]
er sárir voru
létu upp stjölu standa,[69]
stúngu í kjöl höfðum.


Ok enn kveðr hann:

Á baki létu blika,[70]
barðir voru grjóti
Svafnis salnæfrar[71]
seggir hyggjandi;
æstust austr[72]
[um Jaðar bygðir,[73]
hlupu[74] heim or Hafrsfirði,
ok hugðu á mjöðdrykkju.


Eptir þat flýði Kjötvi konúngr ok allr herr hans, ok komst konúngr inn í hólm nokkurn, [þann er eigi mátti ná honum,[75] en lið hans flýði, sumt á herskipum, en sumt á land upp; [svá segir Þorbjörn hornklofi:


Leiddist þá fyrir Lúfu
lengr at haldast
hersa drótt
ok höfðíngjum;
flýði hverr
sem fara mátti
hraustra víkínga
or Hafrsfirði.[76]


Tingkretsen på Bremsnes på Averøy på Nordmøre. Sagnet forteller at Harald Hårfagre eksproprierte dette høvdingsetet og gav det til sin venn Ragnvald Mørejarl. Etter slaget ved Hafrsfjord i år 872 kom kongen tilbake til Bremsnes og lot hår og skjegg falle ved steinringen. Ringen har 8 store steiner med den største i sentrum.
Foto: Jon Julius Sandal © 2012

Þá virði Haraldr konúngr svá mikils við þá menn, [hvort þeir höfðu verit með honum eðr eigi,[77] at hann gæddi þá fé ok virðingu, er með honum höfðu verit, ok launaði hverjum eptir sínum burð, sem vert var, er (hann) fékk Noregs konúngs ríki, en drap þá er í móti honum voru eðr rak or landi, eðr lægði þá annan veg. Eptir þessa orrostu lagði Haraldr konúngr undir sik Hörðaland ok Rogaland ok Egðafylki, ok þá var hann einvaldskonúngr yfir Noregs veldi öllu. Héreptir ruddist landit ok siðaðist. Haraldr konúngr skattaði landit hit efra sem hit ytra. Nú er Haraldr konúngr vorðinn frágjörðamaðr um afl ok vöxt; hans hár var nú sítt ok flókit, fyrir þá sök var hann kallaðr lúfa. Þá skar Rögnvaldr jarl af Mæri hár hans, ok gaf honum nafn ok kallaði hann Harald hinn hárfagra, [þá var hann 
meir en XX.[78] Af hans ætt eru komnir allir
 Noregs konungar; hann réð ok ríki í Noregi 
allt til dauðadags, svá at um hans daga bar engi 
konúngsnafn í Noregi utan hann einn. Í Hafrsfirði féll Ívarr, son Rögnvalds jarls af Mæri, en 
í bætr þess gaf Haraldr konúngr Rögnvaldi eyjar 
þær er liggja fyrir vestan haf ok Orkneyjar heita
 ok Hjaltland, en hann gaf bæði löndin Sigurði 
bróður sínum.


Frá Haraldi konúngi.

8. Haraldr konúngr hinn hárfagri átti Ásu, dóttur Hákonar Hlaðajarls Grjótgarðssonar; [þeirra synir voru:[79] Hálfdán svarti, Hálfdán hvíti, ok voru tvíburar; [hinn þriði hét Sigurðr.[80] Aðra konu átti Haraldr konúngr er hét Svanhildr, dóttir jarls [af Heiðmörk,[81] Eysteins sæfara;[82] þeirra synir voru þeir Ólafr Geirstaðaálfr, Beörn kaupmaðr, Tryggvi, Fróði ok Þorgisl. [þat segja menn at Haraldr konúngr ætti X konur í senn ok XX frillur;[83] [þá spurði hann til einnar meyjar suðr á Jótlandi, er hét Ragnhildr ríka, dóttir Eiríks konúngs, hún var allra kvenna vænst ok vitrust. Þángat sendi Haraldr konúngr sína menn at biðja hennar sér til handa; en er sendimenn báru upp sín eyrendi, lét konúngr kalla dóttur sína ok bar fyrir hana þetta mál, en hún svarar svá: at engi konúngr væri svá ríkr í veröldu, at hún vildi því kaupa at eignast hinn þrítöganda hlut ástar hans móti meydómi sínum, ok segir at hún muni eigi giptast at sinni. En er konúngsdóttir hafði svá stórliga mælt, tóku bæði konur ok kallar at spotta sendimenn ok svá konúng þeirra, ok sögðu at konúngr af Jótlandi mundi allítt hræðast her Noregs konúngs, ok segja at hann hafi staddr verit lítt í mannraunum, þóat hann hefði farit nokkut innanlands at herja á kotkalla, ok sögðu at hinir dönsku hrafnar ok ernir mundu enn svángir ok soltnir, ef þess skyldi bíða at Haraldr Noregs konúngr berðist. Þess getr Þjóðúlfr hinn hvínverski:


Annat skulu þeir eiga:
ambáttir Ragnhildar,
dýsir dramblátar
at drykkju málum;
en þér sét hér göpur[84]
er Haraldr
hafi sveltar
valdreyrar,
en verar þeirra bræði.


Eiríkr konúngr með ráði dóttur sinnar sendi honum orð, at hann mundi gipta honum meyna, ef hann léti af eiginkonum sínum ok friðlum; fara sendimenn aptr við svá búit. Þá sendir konúngr heim allar konur sínar til frænda þeirra, en eptir þat sendi Haraldr konúngr suðr til Danmerkr eptir Ragnhildi, ok var hún þá send honum; gerði hann síðan brúðhlaup til hennar, ok var hún hinn mesti skörúngr.[85] [Svá sagði þjóðúlfr:[86]


Hafnaði hann Hólmrýgjum
ok Hörða meyjum,
hvárri hinni hvinversku[87]
ok hölda[88] ættar,
konúngr hinn kynstóri
er tók konuna dönsku.


Hennar son var Eiríkr blóðex. [Ragnhildr lifði III vetr í Noregi, áðr en hún varð sóttdauð.[89] Eptir þetta átti hann Áshildi,[90] dóttur Hríngs Dagssonar ofan af Hríngaríki; þeirra synir voru þeir Hríngr, Dagr, [Ragnar rykkell, ok II dætr, Þorgerðr ok Ólöf árbót.[91] Í elli sinni gat hann son við ambátt einni er hét Þóra mostrstaung; sá sveinn hét Hákon. Þá er synir Haralds konúngs heimtust fram at aldri, þá beiddu þeir af föður sínum at hann gæfi þeim ríki nokkut; hann gaf Guðröði[92] yfirsókn þar sem kallat er Raumaríki, at verja land fyrir víkingum, Dönum ok Gautum; hann drap Sölvi klofvi austr í Brenneyjum með skipshöfn sína.[93] Hálfdáni svarta ok Hálfdáni hvíta gaf hann II langskip alskiput, ok fóru þeir at herja; Hálfdán hvíti féll á Eistlandi. Guðröðr var at fóstri með Þjóðúlfi hinum hvinverska; Hrærekr var jafnan innann[94] hirðar; Ólafr Geirstaðaálfr hafði yfirsókn á Vestfold, ok voru jafnan báðir samt ok Björn, hann réð fyrir Grænlandi. Þorgísli ok Fróða gaf Haraldr konúngr herskip, ok fóru þeir í vestrvíking, ok herjuðu víða; en sá er hann girnist at vita, hvíligt ríki Haraldr konúngr hárfagri gaf sonum sínum, ok skipti þeirra Aðalsteins Eingla konúngs ok Harralds konúngs ok enn nokkura sögu af Eiríki blóðex ok hans kvæníngu, hernaði ok framaverkum, ok sögu af Hákoni Aðalsteins fóstra, ok enn af fleirum sonum Haralds konúngs, leiti hann í öndverðri sögu Ólafs konúngs Tryggvasonar.



Athugasemdir:

  1. ↑ Hann nefnist annars í Hkr. Guðröðr ljómi, en annar sonr Haralds hárfagra ok Áshildar Hringsdóttur Guðröðr skirja.
  2. ↑ orrostum, Æ.
  3. ↑ v. Æ, frá [ vigrar. T.
  4. ↑ þá b. Æ.
  5. ↑ frá [ undir felast, Æ, T.
  6. ↑ frá [ skyli (eðr skýli) sá hinn skilvísi, Æ, T.
  7. ↑ þeim er, b. Æ, T.
  8. ↑ Káruson Hkr.
  9. ↑ leiðrétt; Kára, Fl.
  10. ↑ Kárusyni, Hkr.
  11. ↑ frá [ breytir Heimskringla þannig meiníngunni: á Ringisakri. Eptir þessar orrostur ferr Haraldr konúngr ok Guthormr hertogi, ok allt lið þat er þeir fá, ok venda til Upplanda, ok fara mjök markleiðir (þessi síðustu 3 orð sýnast þannig rángt lesin af ritara Flateyarbókar eðr einkvörum eldri: fá mjök mart lið).
  12. ↑ Raumelfar, Hkr.
  13. ↑ frá [ höfðu meira ríki enn konúngar höfpu fyrrum, Hkr.
  14. ↑ utan, Hkr.
  15. ↑ Sparbyggja, Hkr.
  16. ↑ iðri, Hkr.
  17. ↑ frá [ VIII orrostur eðr fleiri, Hkr.
  18. ↑ Stafanessvági, Hkr., Landnáma ok Flóamannasaga, ok mun það réttara vera, nema Stafafjörðr á Fjölum hafi fyrr verið kallaðr Stafángr.
  19. ↑ þannig Noregs konúnga tal; baurðum (börðum), Skálda; báðum, Ættartal Noregs konúnga; borðum, Fl.
  20. ↑ þannig Æ, T, Sk.; flaks, Fl.
  21. ↑ þannig sömu; álög, (i einn orði) Fl.
  22. ↑ frá fyrra [ v. Hkr.
  23. ↑ hölkvi; N.k. tal; hölkvis, Hkr.
  24. ↑ hreggs, Hkr.
  25. ↑ liklega hefir hér i öndverðu staðit: konúngmanna.
  26. ↑ líklega réttar: sólar; frá [ v. Hkr.
  27. ↑ þannig Hkr., N. k. t., Æ. t. N. k., Skálda; hafði, Fl.
  28. ↑ þar, Skálda.
  29. ↑ gnúðu, Sk.
  30. ↑ þ. Hkr., N. k. t. Æ. t. N. k. Sk.; geirshregg, Fl.
  31. ↑ þ. sömu; viðar, Fl.
  32. ↑ þ. Hkr. (eðr ok fnýsti), Æ. t. N. k. N. k. t; fnustu (eðr fnýsti), Sk.; fýstu, Fl.
  33. ↑ í dyn, Hkr. Æ, T; at dyn, Sk.
  34. ↑ fyri, Hkr., N. k. t.; fyr, Æ. t. N. k.
  35. ↑ egglituðr, sömu.
  36. ↑ seggir, Hkr.
  37. ↑ allsnæfrir, Hkr.; ósnæfrir, Æ. t. N. k.; orðnöfrir, N. k. t.
  38. ↑ þannig Hkr.; dunskotum, Æ. t. N. k. N. k. t.; dynskottum, Fl.
  39. ↑ i Hkr. nefnist faðir Sölva klofa Húnþjófr eðr Hundþjófr.
  40. ↑ Hrollaugr, Hkr. (at einni bók undantekinni).
  41. ↑ v. Hkr.
  42. ↑ v. Hkr.
  43. ↑ iðra, Hkr.
  44. ↑ þ. Hkr. í Raumsdalr, Fl.
  45. ↑ frá [ Firðafylki, Hkr.
  46. ↑ leiðrétt eptir Hkr. (Har. S. hárf. 19 kap.); hofða, Fl.
  47. ↑ Súlka konúng, Hkr.
  48. ↑ jarl, b. Hkr.
  49. ↑ Heyrðir þú, Hkr.; hæyrðu, Æ, T.
  50. ↑ hizig, Hkr.; hizi, Æ; hizug, T.
  51. ↑ frá [ Kjötvan, Æ, T.
  52. ↑ auðga, Hkr. (sum).
  53. ↑ frá [ ok hvitra skjalda, Hkr., Æ, T.
  54. ↑ þ. Hkr., Æ, T; frá [ vigr vestrænni, Fl.
  55. ↑ frá [ valskra sverða, Hkr., Æ, T.
  56. ↑ grunr, T.
  57. ↑ frá [ var þeim á sinnum, Hkr., T; — sumum, Æ.
  58. ↑ leiðrétt; enjuðu, Fl.; ymdu, Æ; ænn uðn, T.
  59. ↑ frá [ ok isarn gulln, Hkr.; ok i sár járn dúðu, Æ; ok í sár dúðu, T.
  60. ↑ at, Æ.
  61. ↑ þannig Hkr., Æ, T; alvaldr, Fl.
  62. ↑ frá [ stöðum nökkva brá stillir, Hkr., Æ, T.
  63. ↑ frá [ honum, var styrjar væni, Hkr., Æ, T.
  64. ↑ lifðum, Æ, T.
  65. ↑ hilminum Æ, T.
  66. ↑ þ. Hkr., Æ, T; létu, Fl.
  67. ↑ skjaldi, Hkr.
  68. ↑ frá [ und sessþiljur, Hkr., Æ.
  69. ↑ stúpa, Hkr., Æ, T.
  70. ↑ blikja, Hkr., Æ, T.
  71. ↑ eða salnæfra.
  72. ↑ auðkylfur, Hkr., Æ; austkylgur, T.
  73. ↑ ok of (um) Jaðar ljópu, Hkr., T; ljupu, Æ.
  74. ↑ v. Hkr., Æ, T.
  75. ↑ frá [þar er víg var gott. Hkr.
  76. ↑ frá [ v. Hkr., Æ, T.
  77. ↑ hér virðist meiningunni einnhvörn veg at vera spillt af ritvillum.
  78. ↑ tvítugr; frá [ v. Hkr.
  79. ↑ frá [ þau Ása áttn' IV syni;
Guthormr var ellztr, Hkr.; hann nefnir Flateyarbók, í sögu
 Ólafs Tryggvasonar (án efa réttast) Goðorm, ok segir hann 
verit hafa son Gyðu Eiríksdóttur af Hörðalandi; þar teljast
 ok synir Ásu einungis þrír, eins ok hér; sjá sögunnar Skálholta útgáfu í 3 kap., 1 parts bls. 3. Þessu samhljóða er
ok saga sama konúngs í Fornmanna Sögum, I, 4, ok saga
 Ólafs helga sama staðar IV, 6-7. Sjá ok sérílagi hér at framan bls. 181, hvar frá því er sagt, at Haraldr hárfagri giftist Gyðu, fyrstri drottninga hans, ok at synir þeirra voru 
Guthormr, Hárekr (annars ok nefndr Hrærekr), Guðröðr.
 Hkr. (í 21 kap.) lætr hann fá Gyðu miklu síðar, ok nefnir
 börn þeirra: Álöfu eldsta, þá Hrærek, þá Sigtrygg, Fróða
 ok Þorgils.
  80. ↑ Sigrauðr, Fm. S. í Ól. Tr. s. s; Sigröðr, Ól.
h. s. sst.; frá [ Sigröðr hinn fjórði, Hkr.
  81. ↑ v. Hkr., sbr.
Ól. Tr. s, Fornm. S. I, 5, Skálh. útg. I, 3, hvar hún ok 
nefnist Hildur.
  82. ↑ v. Hkr. ok Ólafs sögur; en Hkr. segir öðruvís, at nokkru leiti, frá mæðrum barna Haraldar hárfagra; segir þar svo at Ragnar rykkill hafi verið sonr Svanhildar (hér nefnist hann sonr Áshildar; sjá bls. 196), en at Fróði ok Þorgils væru synir Gyðu af Hörðalandi. Smbr. hér at framan bls. 193 mmgr. 1.
  83. ↑ frá [ Haraldr konúngr átti margir konur, Hkr.
  84. ↑ þannig líklega réttast (ef eigi hergöpur); í Fl. stendr gopur, en þar er o opt sett fyrir ö; hér eptir sýnist annars nokkuð at vanta.
  85. ↑ frá [ Hann fékk þeirrar konu er Ragnhildr hét, dóttur Eiríks konúngs af Jótlandi; hún var köllut Ragnhildr hin ríka .... Svá segja menn, at þá er Haraldr konúngr fékk Ragnhildar ríku, at hann léti þá af IX konum sínum, Hkr.
  86. ↑ frá [ Þess getr Hornklofi, Hkr.
  87. ↑ líklega rángt; heinversku, Hkr. heimversku, Saga Ól. helga, (Fornm. S., V, 7).
  88. ↑ Hölga, Hkr. sum, ok Saga Ól. h. l. c.
  89. ↑ v. H.
  90. ↑ í tveimur bókum Hkr. ok Ól. Tr. S. Fornm. S. I, 5, Skálh. útg. I, 3, einnig i sögu Ól. h. Fornm. S. IV, 7, nefnist hún Álfhildr.
  91. ↑ frá [ Hkr. segir Ragnar rykkil hafa verið son Svanhildar; sjá hér að framan bls. 194, en at Álöf eðr Ólöf væri dóttir Gyðu. Þorgerði nefnir Hkr. ekki, en þarámót Ingigerði, dóttur Áshildar. Smb. Ól. Tr. S. í Fornm. S. I, 5, Skálh. útg. I, 3, svo og Fornm. S. I, 7.
  92. ↑ líklega réttara Guthormi, sjá bls. 193.
  93. ↑ Heimskringla segir svo frá (í 33 ok 35 kap.) at Guthormr, sonr Haralds konúngs, sem hafði landvörn af hendi föður síns, félli fyri Sölva klofa í Elfarkvíslum. Guðröðr druknaði fyri Jaðri, eptir sömu sögu 37 kap.
  94. ↑ viðbætt, eptir Hkr. (35 kap.)
Hentet fra «http://heimskringla.no/index.php?title=Upphaf_ríkis_Haralds_hárfagra&oldid=55627»