Þórarins þáttr Nefjólfssonar inn síðari

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif Dansk.gif
Original.gif Dansk.gif


Íslendinga sögur

Þórarins þáttr Nefjólfssonar inn síðari

Guðni Jónsson

bjó til prentunar


1. Þórarinn bauð heim Þorsteini stýrimanni

ÞÓRARINN Nefjólfsson hafði verit með Knúti konungi inum ríka um vetr ok sá maðr, er Þorsteinn hét ok var Ragnhildarson. Þeir gerðust vinir ok mæltu til vináttu ok sögðu svá, ef þeir væri samlendir, at þeir skyldi einn stað byggja.

Nökkuru síðar kom Þorsteinn skipi sínu í Eyjafjörð, ok bauð Guðmundr inn ríki honum til Möðruvalla. Þorsteinn segir, hvat þeir Þórarinn höfðu við mælzt. Þá bauð Einarr, bróðir Guðmundar, honum til Þverár með inn fjórða mann. Hann svarar inu sama. Margir mæltu, at hann færi í geitarhús ullar at biðja um vistartekjuna, því at Þórarinn var sjaldan árbýll ok bjó við útsker norðr á Tjörnesi.

En þegar Þórarinn spurði útkvámu Þorsteins, þá rak hann fjölða hesta til Eyjafjarðar. Þórarinn var allvinsæll. Hann bauð Þorsteini til sín með alla skipshöfn sína. Þeir váru átján menn saman. Fór Þorsteinn heim með Þórarni. Þá lét Þórarinn höggva upp allt kvikt fé sitt, ok skorti vætta um vetrinn með forsjón konu Þórarins.


2. Þorsteinn ok Þórarinn fóru til Óláfs konungs

Um várit spurði Þorsteinn verkstjóra Þórarins, hvat kostat hafði Þórarin, er hann hafði haldit menn svá marga, er þar hafði verit um vetrinn. Hann kveðst ætla, at miklu hefði kostat, ok lofaði risnu Þórarins. Þorsteinn keypti síðan jafnmikit kvikfé sem drepit hafði verit ok gaf Þórarni. Húsfreyju gaf hann húsbúninginn. Skipit hálft gaf hann Þórarni ok bað hann at fara með sér. Þórarinn þakkaði honum gjafarnar.

Þeir fóru útan um sumarit. Óláfr konungr bauð Þórarni til vistar með sér, þegar er þeir hittust. Þórarinn kveðst þat þiggja mundu ok beiddi Þorstein til vistar með sér.

Konungr kvað þá Knút inn ríka eigi hafa senzt menn á meðan, en kvað Þorstein sagðan góðan dreng, − „ok mun þat vel ráðit, ef Þorsteinn þjónar oss svá sem Knúti konungi,“ — ok bað Þórarin ráða.

En er Þórarinn segir hirðvistarboð við þá báða, svarar Þorsteinn: „Þér mun boðin hafa verit, en þú munt beðit hafa til handa mér. Oss er betra at hafa boðna vist með Óláfi konungi en beiðast með öðrum konungum.“

Síðan vísaði konungr þeim til sætis. Helgi ok Þórir hétu þeir menn, er næstir sátu út frá þeim Þórarni, ok urðu þeir at þoka undan, ok þótti þeim sér óvirðing ger í þessu.

Inn fyrsta aftan var Þórarinn út kallaðr. Bjarni nefndist sá maðr, er hann kallaði út, ok kveðst vera systursonr Þórarins ok kominn af skipsbroti norðr við Hálogaland ok bað Þórarin ásjár. Þórarinn bauð at taka hann í vist at bónda nökkurs. Vera þótti Bjarna frændsemi til, þó at þeir væri báðir á einni vist. Þórarinn kveðst eigi deili á honum vita, hvárt hann væri hans frændi eða eigi. Bjarni gekk þegar á hæla honum ok fyrir konung. Þórarinn sagði konunginum um þenna mann.

Konungr kvað hann hans frænda vera mundu, — „en ábyrgstu, at óþrjózkr sé, ok ráð sjálfr hirðvist hans.“

Konungr bað hann sitja á annan bekk, ok var honum vel skipat. Bjarni settist niðr útar frá Þorsteini, nær á herðar Helga. Þórarinn kvað honum mundu vanda verða hirðvistina við þrjózku hans ok bað hann eigi neina kvittu kveikja í hirð konungs.


3. Þeir Þórarinn félagar bornir dróttinssvikum

Þorsteinn var fámálugr ok fylgjusamr konungi ok svá Bjarni. Ok er á leið vetrinn, hafði Bjarni sofnat eitt kveld, svá at allir menn váru brott ór höllinni, þá er hann vaknaði, ok til aftansöngs farit, er hann sprettr upp ok gekk út eftir strætinu, ok var myrkt orðit, ok sá þá Helga ok Þóri[1] í skemmu einni með sveit sína, ok var þar ljós.

Helgi kveðst þeim ill tíðendi kunna at segja, at konungr þeira var svikinn ok Knútr konungr hefði ráðit svik við hann, ok sendi hann því Þorstein til Íslands at gefa Þórarni stórgjafir, at hann skyldi véla konunginn. En Þorsteinn skyldi vinna á honum, ok Þórarinn hefði þegit gullhring at Knúti til þess, — „ok þann hefir hann á vinstri hendi ok berr leyniliga, en þann berr hann opinberliga á hægri hendi, er Óláfr konungr hefir gefit honum, svá at allir sjá.“

Bjarni gekk til aftansöngs, ok gat hann ekki um þetta. Þeir Helgi tóku ekla til matar um kveldit. Konungrinn spurði, hvárt þeir væri sjúkir. Helgi kvað þeim verra en sótt ok kveðst eigi segja mundu fyrr en annan dag á málstefnu, ok þá sögðu þeir þetta allt konungi. Hann kveðst eigi trúa mundu, fyrr en hann reyndi um hringinn Knútsnaut.

Óláfr konungr gekk til handlauga ok tók um ermi Þórarni, ok þá fann hann gullhringinn undir skyrtuermi hans, sem Helgi hafði sagt, ok trúði hann þá svikum við sik ok spurði þá með reiði, hvaðan sá hringr væri at kominn.

Þórarinn sagði, at Knútr hefði átt ok gefit honum, sem var.

„Hví berr þú hann svá leyniliga,“ sagði konungr, „eða á annan veg en þann, sem ek gaf þér?“

Þórarinn svarar: „Því ber ek hann leyniliga, herra, ok á vinstri hendi, at gjafamunrinn er fjarri. En þann gullhring ber ek á hægri hendi, er mér gaf inn merkiligasti konungr, sá vér þjónum nú.“

Ekki vildi konungr á hlýða nú, hvat Þórarinn sagði, ok lét taka þá alla, Þórarin ok Þorstein ok Bjarna, ok setja í myrkvastofu ok kallaði þá dróttinssvika.

Mörgum mönnum þótti þetta ill tíðendi. Byskup fór at skrifta þeim ok sagði konungi, at engi váru svik af þeira hendi, ok beiddi konung, at skírsla væri ger um þetta mál ok bæri guð vitni um þetta, hverr er satt segði. Þat fekkst, at byskup gerði skírslu. Bjarni bar járn hraustliga ok karlmannliga. Bóla var á hendi Bjarna, þá er skírsla var sén. Kallaði konungr hann brunninn, en byskup veitti engi atkvæði.

Konungr bað Þórarin sjá, en hann svarar: „Þó at þér kallið Bjarna eigi skíran, þá gjöldum vér aldri þess, er þér berið á oss hér um.“

Konungr bað Þorstein sjá.

Þorsteinn mælti í því, er hann sá höndina: „Þar er ok svána.“

Konungr innti til: „Hví kvattu svá at?“

Þorsteinn kvað þeim mundu of lengi frestast uppfesting þeira, ef hann segði áðr söguna. Konungr kvað þessa vera skyldu dvölina.


4. Saga Þorsteins

Þorsteinn hóf svá þetta mál: „Rígarðr hét faðir minn, en Ragnhildr móðir. Þau váru göfug at kyni. Faðir minn andaðist, þá er ek var barn. Móðir mín giftist þeim manni, er hét Þrándr. Björn ok Þrándr hétu synir þeira, ok var lítit miseldi á millum okkar bræðra. Björn andaðist brátt, ok fór Ragnhildr heim til Svíþjóðar, en Þrándr réð fyrir föðurleifð sinni. Ek var í förum, ok fór ek í Austrveg ok allt til Jórsala, ok tók ek þar skírn, ok kom ek norðr hingat til Svíþjóðar. Þá vilda ek kenna móður minni rétta trú, ok hon vildi þat eigi ok þóttist týnt hafa syni sínum, er ek hafða trú tekit, Þau urðu málalok, at vit sættumst at því, at þat skyldi eftir öðru líkja eða víkja, er goðin ætti rammari. Síðan vám goð hennar sett í hverfing úti ok vel búin ok kastat járni glóanda á kné því, er máttkast var, ok tók þegar at loga hvert at öðru ok brunnu at köldum kolum. Síðan var heitt þat sama járn ok gert glóanda, ok bar ek níu fet eftir dæmum kristinna manna óvígt járn, svá at engir klerkar váru hjá, ok var höndin leyst eftir þrjár nætr. En á inni þriðju nóttu dreymði mik, at bjartleitr maðr kæmi til mín ok ávítaði mik um dirfð mína, en kvað mik njóta skyldu góðvilja míns, er ek kennda móður minni rétta trú, ok kvað fegri mundu hönd mína en heila, þá er til væri leyst, — „ok mun þú hafa síðan glófa á hendinni ok hrósa eigi dýrð minni,“ — ok kvað mik skyldu gjalda hér í heimi, svá at ek mynda rægðr við konung, ok bað mik þá sýna höndina, ef líf mitt lægi við. Ok er höndin var leyst, var sem gullpenningr lægi í lófanum, þar sem járnit hafði legit, ok rauðr þráðr um útan, ok var þar hæra holdit en annars staðar. Móðir mín tók kristni ok allir vinir okkrir af þessi jartegn. Ek hefi ok eigi sýnda mína hönd.“

Síðan dró Þorsteinn af sér glófann ok sýndi á sér höndina ok kveðst ætla, at svá nökkurn myndi Bjarni hafa at goldit fyrir fávizku sína í skírslunni sem hann myndi, ef hann fengi eigi þessa jartegn. Konungr sefaðist þá ok leitaði at við Bjarna ok þeir byskup, hvers hann myndi at hafa goldit. Þá segir Bjarni, hver svik at hann hefði heyrt ok leynt, ok kvað Þórarin þat hafa boðit sér at reifa engan hlut eða kvittu í konungshöll.

Þá váru þeir Helgi teknir ok fjötraðir ok neyddir til sagna. Gengu þeir þá við um rógit. Konungr vildi, at þeir Þórarinn réðu hegningu þeira ok væri þeir drepnir. En Þórarinn gerði þá ór Nóregi ok tók af þeim fé allmjök svá, ok kallaði Þórarinn þetta konungsgæfu, er it sanna var vitat um þetta mál.

Þórarinn var með Óláfi konungi alla stund síðan ok fell með honum.




Athugasemdir:

  1. Loft, hdr.