Þiðreks saga af Bern - Ævilok Heimis ok Þiðreks konungs
Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Fornsvensk | Færøysk |
---|---|---|---|---|---|---|
Denne teksten finnes på følgende språk ► | ![]() |
![]() |
![]() |
|||
![]() |
||||||
![]() |
GUÐNI JÓNSSON
bjó til prentunarÆvilok Heimis ok Þiðreks konungs
429. Heimir gengr í klaustr.
(430) Heimir, son Studas, hefir verit langa hríð í óbyggðum skógum ok riðit oft í byggðina ok gert skaða á landi Sifka, brenndi bæi hans ok drap menn hans, ok um þat lá hann dag ok nótt.
Á þessa lund fór fram tuttugu vetr, alla þá hríð, er Þiðrekr konungr var ór sínu ríki. Ok Heimir spyrr, at Sifka er drepinn, kennist hann við, hversu margt illt hann hefir gert, ok vill nú iðrast synda sinna. Hann ríðr til eins munklífis við öll sín vápn ok sinn hest Rispa. Þá er hann kemr inn um klaustrgarðinn, spyrr munkr, hverr þessi maðr sé. Hann hleypr af hestinum ok biðr kalla til sín ábótann. Munkar segja ábóta, at einn maðr vel herklæddr er þar kominn ok vill hitta hann ok þeir hyggja, at sé tilkvæmdarmaðr. Ábótinn gengr til fundar við manninn ok spyrr, hverr hann sé.
Hann svarar: "Ek heiti Loðvígr, ok er ek ættaðr af Ömlungalandi. En því kom ek hér, sem þér skuluð nú heyra."
Hann tók skjöld af hálsi sér, ok því næst tekr hann af sér sverðit Naglhring ok brynju ok hjálm ok ferr af brynhosum.
Hann leggr nú þessi vápn öll fyrir fætr ábóta, ok þar leggst hann sjálfr niðr ok mælti: "Herra, þessi vápn ok þenna hest ok sjálfan mik ok mín klæði ok lausafé þat, sem hér hefi ek, er þat eigi minna en tíu pund, vil ek gefa fyrir guðs skyld í þenna stað ok sjálfan mik í regluhald við yðr ok bæta svá mínar syndir."
Þá mæltu allir munkar, at víst hefir guð honum þessu í hug skotit, ef áðr var hann hermaðr ok þjónustumaðr konunga. Ok þat sjá þeir á hans vápnum, at hann mun verit hafa nokkurs konar tiginn maðr, ok munkum þótti þat mest vert, hversu mikit fé hann hefir flutt til staðarins, ok mæltu til ábóta: "Tak þenna mann upp, þar sem hann liggr. Hann má mikit prýða várt munklífi."
En ábótinn stendr kyrr ok hyggr at þessum manni ok undrast, því at honum lízt sem þessi maðr muni vera mikill fyrir sér, ok hyggr hann fyrir sér, at þessi mun eigi vera hlýðinn, ef hann skal vera í munklífinu, ok hræðist fyrir því at taka við honum. Allir munkar biðja ákafliga, at hann taki við honum. Ábóta þykir gott féit, tekr í hönd Loðvíg ok leiðir inn í kirkjuna ok kórinn ok leiðir í eitt rúm ok sagði á þeim palli skal hann sitja. Ok þar leggr hann niðr fyrir rúminu pellsklæði, en tekr svört klæði sem aðrir munkar. Þann sama dag er hann vígðr til munks.
Ábótinn tekr nú allt hans fé ok herneskju ok kastar á sinni eign, en Loðvígr heldr nú reglu. Ok ef bræðr vissi, at þetta er Heimir Studasson, þá hefði hann aldri svá mikit gull ok silfr, at þeir hefði við honum tekit. Hann þjónar í þessu munklífi um hríð.
430. Deila munka við Aspilian risa.
(431) Aspilian risi á mörg bú í þessu landi Lungbardíi. Hann er sem fyrri mikill ok sterkr ok illr viðreignar. Hann hefir mikit eignazt, bú ok jarðir, gull ok silfr ok góða gripi með röngu, ok fyrir því at þeir váru honum minni menn, þorðu þeir eigi at halda þat, er hann vildi hafa. Þat er eitt mikit bú ok ríkt, er munkarnir höfðu. Þat eignar sér Aspilian risi, ok þat þykkir ábóta geysiilla, er þeir skulu láta sitt bú. Sendir ábótinn munka á fund risans. Þeir spyrja, hví þat gegnir, er Aspilian tók þeira bú. Risinn svarar á þessa leið, at hann hefir tekit sitt bú, en eigi þeira ok hann er betr til kominn at eiga en þeir. En munkar segja, at þetta bú var gefit til staðarins fyrir guðs sakir.
Risinn svarar: "Ek vil enda þetta mál við yðr. Vér skulum gera skírslu til, hvárir eiga þetta bú. Þér skuluð fá einn mann, þann er til hafi djarfleik at berjast við mik. Með því at ek fái ósigr, þá skulu þeir eiga þetta bú ok mörg önnur, en ef ek fæ sigr, þá sýnir guð, at hann vill, at ek hafi þetta bú."
Ok þetta eru landslög. Þar er tveir menn deila um einn hlut, þar skal hólmganga til vera. Munkar kunna engu svara, er risinn hefir boðit þeim lög, fara heim ok segja ábóta, hversu risi hefir þeim svarat.
Þetta mál kærir ábóti fyrir öllum munkum á kapitula ok segir, at þeir verða at láta sitt bú, ef eigi fá þeir þann mann, er þori at berjast við risann. Þetta líkar munkum illa ok senda menn víða, ef nokkurr vill sér afla fjár ok berjast við risann, ok fæst engi.
431. Heimir býðst til at berjast við risann.
(432) Eitt sinn kæra þeir enn þetta mál á kapitula ok harma geysi mjök.
Þá mælti Loðvígr: "Hvat kærið þér, munkar? Hvat gerir Aspilian yðr?"
Þá svarar ábótinn: "Aspilian hefir tekit várt bú ok býðr oss í gegn hólmgöngu, ef vér köllum til. Nú vill engi berjast við risann, en vér heitum því af guðs hálfu, at sá skal lauss allra synda, þeira er hann hefir til skrifta borit, ef hann gerir þetta."
Þá svarar Loðvígr: "Ek gaf mitt fé ok mín vápn ok sjálfan mik til þessa staðar fyrír guðs sakir. Nú vil ek enn gera þetta at berjast við risann. Hvar er mitt sverð eða mín herklæði?"
Þá grunar ábótann, at þessi muni vera nokkurs konar kempa ok mælti: "Þitt sverð muntu ekki hafa. Þat er sundr höggvit ok ger af hurðarjárn hér í musterinu, en önnur herklæði váru seld á torgi til fjár staðnum."
Þá mælti Loðvígr: "Þér munkar eruð fróðir á bækr, en fáfróðir á riddaraskap. Vissið þér, hversu góð þessi vápn váru, þá hefðið þér aldri þeim lógat."
Ok nú hleypr hann upp til ábótans ok tekr í hans kuflhött báðum höndum ok mælti: "Víst vartu fól, er þú skyldir eigi hafa annat járn til at búa þínar kirkjuhurðir en mitt góða sverð, Naglhring. Þess skaltu gjalda."
Hann hristir kuflhöttinn með höfðinu svá hart, at ór hrutu fjórar tennr. Er munkar heyra nefndan Naglhring, finna þeir, at þar er kominn Heimir Studasson, ok verða munkar nú mjök hræddir ok taka lykla þá, er at ganga einni stórri hirzlu. Þar eru í öll hans vápn. Einn tók hans sverð Naglhring, annarr brynju ok brynhosur ok inn þriði hjálm, inn fjórði skjöldinn, inn fiminti hans glaðel, ok eru þessi vápn öll svá varðveitt, at eigi eru þau nú verri en þá er hann lét þau.
Nú tekr Heimir Naglhring ok sér, hversu fagrliga loguðu hans eggjar ok gullmál, kemr í hug, hversu mikit traust hann átti undir hans eggjurn, ok er nú stundum rauðr sem blóð, en stundum fölr ok þegir um hríð. Eftir þat spyrr hann, hvar sé hans hestr Rispa.
Þá svarar ábótinn: "Þinn hestr dró grjót til kirkju ok var nú fyrir mörgum árum dauðr."
Þá mæltu munkar: "Vér skulum senda um allt þetta ríki at leita eftir þeim hesti, er beztr má fást. Hér eru margir góðir hestar í staðnum, ok hafðu þann, er beztr er."
432. Heimir fær hest sinn aftr.
(433) Nú sendu munkar eftir inum beztum hestum ok láta fara heim til munklífis, kalla þá til Heimis, at hann skal velja. Þar eru margir þeir hestar, er vel eru vanir turnreið. Heimir gengr til eins hests ok skýtr sinni hendi á síðu hestsins, svá at hann fellr þegar. Ok enn gengr hann til þess, er þá þykkir vænligstr, ok hann styðr sinni hendi á bak hestínum svá at í sundr gengr hryggrinn, ok sagði, at þessir hestar eru engu nýtir, ok bað færa sér þann hest, er beztr sé. Þá mæltu munkar, at taka skyldi inn gamla hest ok inn magra ok fá honum. Ok því næst var fram leiddr einn hestr. Sá er ærit mikill ok er þá afgamall. Þenna hest kennir Heimir, at þat er Rispa, gengr at hestinum ok tekr í toppinn ok hnykkir af öllu afli, en hestrinn stendr kyrr. Þá tekr hann í taglit ok snarar af út fast, en þessi hestr bregzt ekki við.
Nú hlær Heimir ok mælti: "Nú ertu hér kominn, minn góði hestr Rispa, ok svá gamall sem þú ert ok svá magr, þá veit ek engan þann enn í veröldu, at ek vil heldr hafa í víg en þik."
Ok nú mælti Heimir til munkanna: "Takið nú hestinn ok gefið korn."
Nú er Rispa leiddr til stalls ok gefit honum korn. Hann stendr yfir þeim stalli sjau vikur, ok þá er hann svá feitr ok sléttr sem þá er hann var ungr.
433. Heimir fellir risann.
(434) Ábótinn sendir orð Aspilian risa, ef hann vill berjast, at hann skal koma í eina ey einn saman ok þar skal koma í mót maðr, er berjast vill við hann. Ok er Aspilian risi fregnar þetta, stendr hann upp skjótt ok vápnar sik, ok sér til reiðar lætr hann búa einn aspandil, er menn kalla fíl. Nú fara munkar ok ábótinn með þeim ok fylgja Heimi til hólmsins ok taka eitt skip ok róa á því til eyjarinnar.
Nú tekr Heimir sinn hest Rispa ok býr með söðli ok brynju. Hann tekr sínar brynhosur ok brynju, ok hjálm setr hann sér á höfuð ok girðir sik með Naglhring, festir skjöld á sinn háls ok tekr sitt glaðel ok hleypr á sinn hest fyrir utan ístig. Nú mælti ábótinn til Heimis, at hann fari heill ok guð gæti hans ok veiti ásjá, ok þetta sama mæltu allir munkar.
Heimir ríðr nú út á eyna ok í gegn honum Aspilian, ok er þar hræðiligt í gegn at berjast, ok eigi at síðr ríðr Heimir fast í móti risanum ok biðr nú guð gæta sín.
Þá kallar risinn: "Hvárt er þat maðr svá lítit, er í gegn mér ríðr? Hvat villtu? Hyggr þú at berjast við mik? Mér þykkir skömm í at drepa þik. Far heim ok forða þér."
Þá svarar Heimir: "Heyr þú inn illi hundr Aspilian, svá mikill sem þú ert ok svá sem ek hefi lágan legg ok skamman búk, svá skal ek þér verða ærit hár, áðr vit skiljumst, ok þat með, at með þinn inn mikla vöxt muntu eiga upp til mín at sjá. Heyrðu, risi, eigi mun ek flýja þik at svá búnu einn saman."
(435) Nú keyrir Heimir sinn hest ok ríðr at honum ok leggr spjótinu undir hönd risans, ok svá duga hans hlífðarvápn, at þetta lag sakar hann ekki. En risinn skýtr gegn honum sínum atgeir, en Heimir lýtr undan fram á söðulbogann, ok flýgr atgeirrinn fyrir ofan hann ok í jörðina, svá at ekki tók upp, ok engi maðr síðan hefir fundit þenna atgeir. Við því inu mikla lagi, er Heimir hefr veitt risanum, brestr í sundr spjótskaftit.
Þá hleypr Heimír ór söðlinum ok kemr standandi á jörð, þrífr um meðalkafla síns sverðs ok bregðr skyndiliga. Risinn hleypr ok ofan. Hann bregðr ok sverði ok reiðir upp ok höggr til Heimis, en Heimir bregzt undan högginu, ok missir risinn hans ok höggr í jörðina. Heimir snýst aftr skyndiliga með reiddu sverði ok höggr af risanum höndina hægri fyrir ofan sverðshjaltit. Fellr höndin ok sverðit niðr á jörðina. Heimir veitir þegar annat slag á hans lær, sneið ofan lærit allt með beininu, ok svá segja þýðersk kvæði, at svá mikit leysti hann af hans læri, at eigi mundi einn hestr draga meira. Nú sér risinn, at hann er sigrlauss, er hann missti sinnar handar ok hann hefir nú fengit svá mikit sár, at eigi vill hann standa annat sinn fyrir jafnmiklu höggi. Hann reiðir sik til ok vill nú falla á Heimi ok veit, at hann mun fá bana, ef hann verðr undir honum. En svá er Heimir fóthvatr ok djarfr, at þá er hann sér, at risinn vill falla á hann ofan, vill hann eigi undan renna at heldr. Hann hleypr at risanum við, ok svá berr til, at risinn fellr. Fæti risans koma á jörðina, en á vinstri hlið Heimis annarr fótr risans, en annarr á hægri. En Heimir stendr heill á milli leggja risans ok höggr síðan hvert högg at öðru ok um síðir svá smátt, at sér er hverr limr hans.
Munkar þeir, er þar halda skipinu, heyra svá mikinn dyn, at landit skalf undir, ok sjá þeir nú, at risinn er fallinn, hefja upp allir kyrie eleison ok lofa guð fyir sína jarteign, koma nú til eyjarinnar móti Heimi. Hann ríðr móti þeim ok er ekki sárr. Þá stígr hann á skipit með sinn hest, ok fara til lands ok heim til klaustrs. Komin váru áðr tíðendin heim fyrir.
(436) Nú gengr ábótinn út í mót Heimi ok með honum allir munkar, bera út skrín ok helga dóma ok gera vegliga processionem ok þakka guði, hversu hann hefir leyst þá. Heimir stígr af sínum hesti fyrir kirkjugarðinum, en ábótinn tók í hönd Heimi ok priorinn í aðra ok leiða hann svá í kirkju til síns sætis. Heimir heldr nú sína reglu enn um hríð sem áðr.
434. Fundr Þiðreks konungs ok Heimis.
(437) Þessi tíðendi spyrjast víða, at Aspilian risi er drepinn ok þat hefir gert einn munkr. En er þetta spyrr Þiðrekr konungr af Bern, finnst honum mikit um ok hyggr at fyrir sér, hverr þessi munkr muni vera, er svá mikit af sér gert hefir. Hann minnist á þat, at dauðir eru allir hans kappar. Hann minnist ok þess, hvar kominn mun vera hans inn kæri vin Heimir. Hann spyrr ekki af, hvárt hann mun vera dauðr eða lífs. Engi þótti honum jafnlíkligr at hafa unnit þetta verk sem Heimir, ef hann væri lífs, en engi maðr kann honum at segja, hvat af Heimi var orðit.
(438) Nú ríðr Þiðrekr konungr til þessa munklífis með sína menn, kemr þar at kveldi eins dags. Munklífit hét Vadincusan. Þá er hann kemr at klaustranum, lætr hann kalla til sín ábótann. Ábótinn gengr út af klaustrinu ok fagnar vel Þiðreki konungi ok spyrr, hvert hann skal fara. Konungr sagði, at hann ferr sinna skyldra erenda.
Þá mælti konungr til ábótans: "Er hér nokkurr sá munkr í þessu munklífi, er heitir Heimir ok mun vera son Studas?"
Þá svarar ábótinn: "Ek kann segja nafn allra munka í þessu klaustri, ok heitir hér engi Heimir."
Þá sagði konungr: "Þá verðið þér at leyfa mér at ganga inn í kapitula ok kalla til mín alla munka."
Í þessu bili gengr út af klaustranum einn munkr með sinn kufl ok síðan hött. Sá hefir breiðar herðar, ok lágr er hann vexti. Hann hefir breitt skegg ok sítt ok grátt sem dúfa, ok þessi munkr þegir ok mælti ekki orð við Þiðrek konung.
Þiðrekr konungr snýr at manninum ok þykkist kenna, at hann mun vera Heimir, hans góði félagi, ok mælti: "Bróðir, vit höfum sét margan stóran snjá, síðan vit skildumst góðir vinir, ok svá skulum vit enn finnast. Þú ert Heimir, minn kæri vin."
Þá svarar munkrinn: "Heimir, er þú sýtir eftir, hann kunna ek aldri, ok aldri sá ek hann, ok eigi varð ek þinn maðr svá lengi sem ek hefi lifat."
Þá svarar konungr: "Bróðir, minnstu nú á þat, hversu okkrir hestar drukku út við Frisia, svá at vatnit þvarr svá mikit sem þat er."
Þá svarar Heimir: "Eigi má ek þat muna, at ek hafa vatnat með þér hestum, fyrir því at aldri sá ek þik fyrr, svá at ek muna."
Þá mælti Þiðrekr konungr: "Villtu enn eigi kannast við mik, þá mundir þú kenna mik þann dag, er áðr hafðir þú mér fylgt, er ek var ór rekinn mínu ríki ok þú komt heim til Erminreks konungs ok hann rak þik frá sér í útlegð. Þetta muntu vel muna, þóttu kallist aldri mik sét hafa."
Þá svarar Heimir: "Eigi má ek þess minnast, er nú sagðir þú. Ek hefi heyrt nefndan Þiðrek konung af Bern ok Erminrek konung af Rómaborg, en engi veit ek önnur deili á þeim."
(439) "Bróðir," sagði Þiðrekr konungr, "síðan fell margr snjór, er vit sámst. Þat muntu muna, er vit riðum til veizlu í Rómaborg, hvar vér hittum fyrir oss í götunni Íron jarl með sín stóru sár, ok minnst hans hauka, hversu þeir gullu yfir honum dauðum, ok hans hundar, hversu gnístu, ok hans hestr gneggjaði ok hversu allir hans menn höfðu unnt sínum herra ok engi þeira vildi við hann skiljast."
Ok nú sagði Heimir: "Ekki minnumst ek þess, at ek væri þar staddr, er Íron jarl fell."
Nú svarar Þiðrekr konungr: "Bróðir, síðan kom margr snjór, ok nú skaltu minnast, hversu vér kómum í Rómaborg til Erminreks konungs ok hversu várir hestar gneggjuðu ok allar kurteisiskonur stóðu ok sá. Þá höfðum vér hár litt sem gull ok hrokkit fagrliga. Þat sama er nú grátt sem dúfa, hvártveggja þitt ok mitt. Öll klæði þín eru lit sem mín. Minnstu nú, vinr, á hvat ek minni þik, ok lát mik eigi lengr standa hér fyrir þér."
Þá hló Heimir ok mælti: "Góði herra Þiðrekr konungr, nú minnumst ek alls þess, er þú minntir mik, ok nú vil ek með þér fara." Þá kastar Heimir kuflinum ok gengr aftr í klaustrit ok tekr öll sín vápn ok sinn hest ok ríðr brott með Þiðreki konungi ok heim til Rómaborgar. Þiðrekr konungr fagnar nú Heimi forkunnar vel, lætr hann vera innan hirðar yfir sínum riddurum, ok mikit lén veitir hann honum, ok er nú þar um hríð.
435. Heimir drepr munkana til skattsins.
(440) Eitt sinn talast þeir við Þiðrekr konungr ok Heimir ok ræða um sitt skattland.
Þá mælti Heimir: "Herra, þú ert nú allra konunga ríkastr í veröldu. Tekr þú skatt af hverju landi ok hverri borg hér um Lungbarðaland ok víða annars staðar. Þann skatt geldr margr ríkr maðr ok fátækr. Fyrir hví heimtir þú eigi skatt, herra, þar er vera mun fyrir ærit gull ok silfr, er ek veit, at engi maðr hefir skatt af, eigi þó, herra, ok engi maðr annarra, en þat er af munklífi því, er vér várum?"
Þá svarar Þiðrekr konungr: "Þar mun vera fyrir mikit fé, sem þú sagðír, þaðan af höfum vér aldri haft skatt. En ef vér skulum fá, þá skaltu þar vera inn fyrsti maðr til at ríða at heimta skattinn."
Þá svarar Heimir: "Ríða vil ek til at heimta skattinn, hvert sem þú vill."
Ok fám dögum síðar er Heimir búinn út at ríða ok vill nú fara til munklífis. Hann ríðr við sínum vápnum einn saman til klaustrsins. Ok er hann kemr þar ok munkar verða varir við hans ferð, þeir hafa reiðzt mjök, er hann fór svá ór klaustrinu, at eigi bað hann ábóta lofs at, en þó at öðrum kosti þótti þeim mikit gagn at, er hann var í brottu, fyrir því at allir váru þeir hræddir við hann. Honum var þar veitt gisting þá nótt, en at morgni þess dags ferr hann á kapitula ok kallar þangat alla munka. Þá mælti Heimir fyrst til abóta ok næst til allra munka. Hann hefr upp sitt erendi ok sagði, at Þiðrekr af Bern hefir sent hann þangat með því erendi, at hann veit, at hér er svá mikit gull ok silfr ok landskyldir, at eigi þarf hálft at leggjast til staðarins. "Hann vill hafa skatt hér sem annars staðar. Vilið þér gefa honum skatt, sem konungi byrjar at hafa, vil ek þat heyra fyrst af yðr."
Þá svarar ábóti: "Vér varðveitum hér þat fé, er á sankta Máría með guði, ok þat er svá mikit ok frjálst fyrir hans krúnu, at engum konungi skal hér skatt af gjalda."
Þá mælti Heimir: "Vilið þér eigi gjalda skatt Þiðreki konungi, þá munuð þér verða fyrir reiði hans, ok þat er ok mikil undr, at þér dragið hér saman ógrynni fjár ok njóti engi maðr, en þér vilið eigi veita af skatt konungi."
Þá svarar ábótinn: "Heimir, þú ert víst illr maðr. Þú hljópt ór klaustranum ok í konungshirð, en nú ertu aftr kominn ok vill ræna munklífit. Nú far þú heim til Þiðreks konungs, svá sem áðr hefir fjandinn kennt þér ok ver þar fjandi sem Þiðrekr konungr."
Nú reiddist Heimir svá mjök, at hann bregðr sínu sverði Naglhring ok höggr þat fyrsta högg á hans háls, at af tók höfuðit. Ok hér með drepr hann alla bræðrna ok tekr þar gull ok silfr ok allt þat, er hann veit, at þessir munkar hafa varðveitt, ok allt þat fé berr hann brott af staðnum, er hann kemst með, ok klyfjar þar af marga hesta. Ok þá kom til hans Þiðrekr konungr ok leggja nú eld í staðinn ok brenna allan at ösku, en flytja heim allan þeira fjárhlut ok leggja í sína féhirzlu.
436. Dráp Heimis.
(441) Nú spyrr Þiðrekr til eins risa, er mikit gull ok silfr hefir varðveitt, ok hvergi hafa þeir spurt af meira gulli í einum stað. Þessi risi er nú gamall at aldri ok er allra risa mestr ok sterkastr, svá at engi fíll fær hann borit. Hann er sjálfr þungfærr ok liggr í einum stað, ok fyrir þá sök var hann eigi svá frægr orðinn, at menn vissi mikil skyn. Heimir sagði Þiðreki konungi frá þessum risa ok kveðst vilja fara at heimta at honum skatt til handa Þiðreki konungi, en konungi þykkir þat vel. Heimir segir nú, at hann veit einskis þess manns ván í því landi, at eigi hafi Þiðreki konungi veitt sóma ok skatt nema þessi risi.
Heimir tekr nú sinn hest ok öll sín vápn ok ríðr nú alla þá leið, er til Hggr. Ok um síðir kemr hann á eitt hátt fjall. Þar er ok mikill skógr. Hann hittir þar helli mikinn. Þar hleypr hann af sínum hesti ok gengr inn í hellinn. Þar lá fyrir honum einn risi, sá er eigi hefir hann sét jafnmikinn, ok þessi hefir grátt hár sem dúfa ok sítt ok allt fyrir andlitit.
Heimir gengr at honum ok mælti: "Statt upp, risi, ok ver þik. Hér er sá maðr kominn, er berjast vill við þik."
Risinn vaknar við ok mælti: "Djarfr ertu, maðr, eigi vil ek upp standa at drepa þik."
Þá sagði Heimir: "Stendr þú eigi upp ok verr þik, þá dreg ek mitt sverð ór slíðrum ok drep ek þik."
Risinn hleypr upp ok hristir höfuðit ok hárit ok stendr þat upp af. Þat var hræðiligt at sjá. Hann þrífr sína stöng, er bæði er löng ok digr. Hann reiðir hana upp ok lýstr Heimi svá mikit it fyrsta högg, at hann flýgr svá langt ok snart sem kólfr af boga, ok fyrr er hann dauðr en hann kæmi á jörðina. Þat er nú sagt frá bana Heimis. Verðr þetta nú frægt, er svá mikill kappi hefir nú látit sitt líf.
437. Þiðrekr konungr hefnir Heimis.
(442) Þetta heyrir sagt Þiðrekr konungr af Bern, at nú er dauðr hans inn kærsti vin, Heimir.
Þá mælti Þiðrekr: "Annathvárt skal vera, at þessa skal ek hefnt fá, eða ek skal láta mitt líf," - ok lætr taka sinn hest Blanka ok öll sín vápn.
Hann ríðr yfir margan djúpan dal ok hátt fjall, áðr hann kemr í þann stað, er þessi risi á byggð. Hann hleypr af sínum hesti fyrir hellisdyrunum ok kallar: "Risi, stattu upp ok tala við mik."
Risinn spyrr, hverr þar sé.
Þiðrekr konungr svarar: "Ek em Þiðrekr konungr af Bern."
Þá spyrr risinn: "Hvat villtu mér, er þú kallar mik til tals við þik?"
Þá svarar Þiðrekr konungr: "Villtu við ganga, at þú munt hafa drepit minn kæra vin, Heimi, þá seg þú."
Risinn svarar: "Eigi veit ek, hvárt Heimir var þinn vin, en þat er satt, at ek drap hann ok fyrir því, at hann hefði mik drepit, ef ek hefða eigi hann drepit."
Þá segir konungr: "Hefir þú drepit minn kæra vin, Heimi, þá vil ek hefna hans. Stattu upp ok berstu við einn mann."
Þá segir risinn: "Ek hugða, at einn maðr skyldi eigi bjóða mér einvígi. Nú girnist þú þess, þá skaltu þat at vísu fá," ok stendr upp skjótt ok tekr sína stöng ok hleypr í gegn honum.
Þiðrekr konungr bregðr nú sínu sverði, inu hvassa Ekkisax. Risinn reiðir nú stöngina báðum höndum af öllu afli. Þiðrekr konungr sér nú, hversu stöngin ríðr ok hleypr at risanum ok vill eigi flýja. Risinn lýstr stönginni, svá at endirinn kemr í jörðina á baki Þiðreks konungs. Þiðrekr snýst nú fast í móti högginu ok höggr í einu höggi af báðar hendr risans við stöngina, ok er hann nú sigrlauss og handlauss. Þiðrekr gengr nú eigi fyrr af en þessi risi er dauðr. Þá hleypr konungr á sinn hest, ok nú hefir hann unnit it síðasta einvígi, er getit er í hans sögu, ok er þá þetta orðit allfrægt, hversu hann hefndi síns kæra vinar.
(443) Þar eftir er eigi þess getit, at Þiðrekr konungr hafi spurt til kappa þeira eða risa, er honum þætti frægð í at berjast við. Er Þiðrekr konungr nú mikill káppi ok afreksmaðr, at engi þorir við hann at jafnast. Þat eitt þykkir honum frægð at veiða dýr mikil, þau er eigi þora aðrir kappar til at ríða. Oftlíga ríðr hann við fá sveina á dýraveiðar, ok hér með vinnr hann mörg afreksverk, þau er eigi kunnum vér skrifa, ok þau höfum vér eigi spurt.
438. Þiðrekr konungr hverfr á svörtum hesti.
Þá er Þiðrekr konungr er nær örvasi at aldri ok þó er hann frækn með vápnum, hann hefir tekit bað í þeim stað, er nú er kallat Þiðreksbað. Nú kallar hans einn sveinn: "Herra, hér hleypr einn hjörtr, ok aldri sá ek ok engi mun sét hafa jafnmikit dýr eða skrautligra."
Þá er konungr heyrir þetta, hleypr hann upp ok tekr sína baðkápu ok sveipar sik með ok kallar, er hann sér dýrit: "Takið minn hest ok mína hunda."
Þá hlaupa sveinar sem harðast ok taka hans hest. Nú þykkir konungi langt at bíða, er dýrit hleypr hart, ok sér hann, hvar stendr einn hestr allmikill með söðli. Sá er svartr sem hrafn. Hann hleypr til hestsins ok hleypr á bak. Ok í þessu bili slá sveinarnir lausum hundunum, en hundarnir vilja eigi hlaupa eftir þessum hesti. Nú hleypr hestrinn undir honum fast at harðara en nokkurs konar fugl flýgr. Hans inn bezti sveinn ríðr eftir honum hans bezta hesti Blanka, ok þar fylgja hundarnir allir.
(444) Nú finnr Þiðrekr konungr, at þetta mun vera engi hestr, ok vill nú slá sér lausum af baki hestinum, ok má hann hvártki lærit hefja frá hestinum, svá sitr hann fast.
Þá kallar sveinn á hann ok mælti: "Herra, nær muntu aftr koma? Fyrir hví ríðr þú svá hart?"
Þá svarar Þiðrekr konungr: "Ek ríð illa," segir hann, "þetta mun vera einn fjandi, er ek sit á. En aftr mun ek koma, þá guð vill ok sankta Máría."
Ok því næst berr í sundi með hestunum, svá at sveinninn sá eigi Þiðrek konung, ok aldri hefir síðan til spurzt.
Heðan í frá kann engi maðr at segja frá Þiðreki konungi, hvat af honum vafð. En svá segja þýðverskir menn, at vitrazt hafi í draumum, at Þiðrekr konungr hafi notit af guði ok sankte Máríu, at hann minntist þeira nafns við bana sinn.
Hér lúkum vér frásögn þessarar sögu.