Þiðreks saga af Bern - Herferðir Þiðreks konungs
Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Fornsvensk | Færøysk |
---|---|---|---|---|---|---|
Denne teksten finnes på følgende språk ► | ![]() |
![]() |
![]() |
GUÐNI JÓNSSON
bjó til prentunarHerferðir Þiðreks konungs
130. Ömlungr kemr til Bernar.
(232) Fá daga hafa þeir heima verit í Bern, þá kemr þar einn ungr maðr ríðandi, sá heitr Ömlungr, son Hornboga jarls. En hann fór þannig eftir feðr sínum, ok þar vill hann dveljast, ok Þiðrekr tekr vel við honum, ok nú eru þeir þar níu félagar, þeir er hverr er annars jafningi.
131. Þiðrekr tekr konungdóm.
(233) Þéttmarr konungr tekr nú sótt ok því næst bana, ok lét hann nú líf sitt með fullum veg sínum. Ok tók nú ríkit Þiðrekr, son hans, ok er hann nú konungr í Bern ok er inn mesti höfðingi, sem kunnigt er víða um heiminn, ok hans nafn mun uppi vera ok eigi verða tapat náliga um allt Suðrríki, meðan veröldin stendr.
132. Vildifer gerist maðr Þiðreks konungs.
(234) Nú er þat einn dag, er Þiðrekr konungr sitr í sínu hásæti ok með honum hans kappar. Nú kemr þar inn gangandi einn maðr. Hann er mikill vexti ok sterkligr. Eigi er hann vel búinn at klæðum né at vápnum. Hann hefir einn síðan hött, ok eigi megu þeir sjá vandliga hans andlit. Sjá maðr gengr fyrir konung ok kvaddi hann kurteisliga ok vel. Konungrinn fagnar honum vel, þó at hann sé útlenzkr maðr, fyrir því at hann var lítillátr ok kurteiss. Nú spyrr Þiðrekr konungr, hvat manna hann er.
Hann svarar: "Ek heiti Vildifer, ætt mín er í Ömlungalandi, en fyrir því em ek hingat kominn, at ek vil yðr mína þjónustu bjóða með yðr at ríða ok yðarr maðr at gerast, ef þér vilið þekkjast."
Þá svaraði Þiðrekr konungr: "Þó attu sér ókunnigr, þá vil ek þiggja þína þjónustu, ef þú vill vel þjóna ok vilja þessir inir góðu drengir taka þík í löguneyti við sik, er með mér eru hér fyrir."
Þá svaraði Viðga: "Engi mun á móti honnm mæla, herra, ef þér vilið við honum taka, enda er betra góðan dreng at taka í samneyti við sik en at vísa frá sér."
Konungrinn tekr vel við þeima manni, ok er honum til sess vísat. Hann gengr fyrr at taka sér handlaug en hann gangi til borðs, ok er strýkr upp ermina af úlfliða sér, þá sér Viðga, at hann hefir digran gullhring um sinn armlegg, ok fyrir því þykkist hann vita, at þessi maðr mun vera góðrar ættar, þó at hann láti lítit yfir sér.
Nú fær Þiðrekr honum góð klæði ok góðan hest ok vápn, ok sýnist nú Vildifer manna fríðastr ok kurteisastr, ok þýðist hann fyrst konunginn sjálfan ok þar næst alla ina beztu menn. Ok þeir Viðga ok Vildifer gerast góðir félagar, svá at hvárgi má annan án. Er ok konungrinn fyrst vel við hann ok allir aðrir síðan.
133. Herbrandr verðr riddari Þiðreks konungs.
(235) Þiðrekr konungr spyrr nú til eins manns göfugs. Sá heitir Herbrandr. Hann er allra manna þeira víðförlastr, er hann hefir fréttir til, ok náliga hefir hann verit með öllum inum göfgustum höfðingjum, er fyrir norðan haf eru, ok víða í Girklandi hafði hann verit, ok hann veit hvers þeira siðu. Hann kann náliga allar tungur, er mæla má, ok hann er inn mesti hreystimaðr. Þessum manni sendir Þiðrekr orð, at hann komi á hans fund, ok svá kemr hann til konungs hirðar, ok er þar vel við honum tekit, ok gerist Herbrandr riddari Þiðreks konungs, ok því næst er hann ráðgjafi hans, fyrir því at hann er vitr maðr ok vel siðaðr um alla hluti. Ok hann bar merki Þiðreks konungs, ok fór honum þat vel ok kurteisliga.
134. Frá konungunum Attila ok Ósantrix.
(236) Á þessari stundu allri hefir verit mikill ófriðr milli Attila konungs í Húnalandi ok Ósantrix konungs í Vilkinalandi, ok hafa ýmsir sigr ok ýmsir ósigr. Attila konungr hefir styrknat mikit ok aflat sér víða vináttu af ágætum höfðingjum ok ríkisönnum. Var hann ok þokkasæll í sínu ríki vjð allt landsfólkit. Vildu þar allir lifa ok deyja sem hann var. En hann mátti sjálfum sér eigi meira lið vinna af öllu landsfólkinu, fyrir því at engi mundi skipti á vilja gera höfðingjum innan lands, meðan hann var hægr öllum þeim, er hann skyldi stjórna, fyrir því at illt þykkir flestum undir ofmiklu ófrelsi at búa.
(237) Ósantrix konungr hafði fengit annat skaplyndi, er hann leið upp á aldr, en þá hafði hann, er hann var yngri. Gerðist hann svá harðr yfirboði, at lýðrinn, sá er í var landinu, fekk varla borit þetta it þunga ok, er hann lagði á háls hverjum manni. Treystist hann víðlendi sínu ok fjölmenni ok var æ því grimmari á hendr þegnum sínum innan lands til fjár, er meira var honum fært. Hafði hann ok hvern at fékaupum sér, ríkan ok óríkan, jafnvel sjálfs sín hirð sem bóndann eða kaupmenn út í frá. Svá ok þó at hann fengi sínum riddurum lén til sinna mála at hafa, at þó vildi hann sjálfr vera sýslumaðrinn, at hann hefði þá yfir setta. Færðu þeir aldrigi honum svá mikit, at hann frýði eigi æ jafnmjök. Kom ok aldrigi svá mikit í hans garð fé eða vistir, at eigi var æ sem í belg bæri, ok æ var þar sultr ok seyra. Váru á hverjum tólf mánaðum útboð mikil ok stór, sem þat þótti öllum at vánum, með því at hann átti jafnan við mikinn ófrið at skipta, þar sem Attila konungr var, fyrir því at hann lagðist mjök á ríkit fyrir honum ok hvárr þeira fyrir öðrum. En hitt þótti öllum umfram þat, sem vera mátti ok hófinu gegndi, at þegar er ófriðrinn gekk af honum inn mesti, at hann lagði þegar gjöldin ok afarkostina á allt fólkit, er í var landinu, ok hann náði kyrrsætinu. Dró hann ok eignir annarra manna undir sik ok frændr sína, fyrir því at allir váru þeir á eina bók lærðir til frekunnar. Var ok þat eitt ró hans þegnum, er hann var í hernaði ór landinu brottu. Væntu ok allir, at hann skyldi nokkut sinni svá ór ríkinu fara í herförina, at hann skyldi aldrigi aftr koma, fegnir væri þeir allir dvölinni, en allir óttuðust heimkvámuna hans.
Ósantrix konungr hafði nú jafnan með sér tvá risana, Viðólf mittumstanga ok Aventroð, bróður hans. En einn risann, bróður þeira, þann er Eðgeirr hét, þann hafði hann brott sendsn fyrir vináttu sakar til Ísungs konungs í Bertangaland. En Ísungr konungr setti Eðgeir risa við landamæri í einn mikinn skóg lands at gæta, ok óttaðist Ísungr konungr ekki þaðan á ríki sitt, sem risinn gætti.
135. Attila konungr fær liðveizlu Þiðreks gegn Ósantrix.
(238) Um Attila konung er nú at ræða. Hann vildi gjarna sættast við Ósantrix konung, ef hann réði, ok marga menn gerir hann á fund hans at vita af honum, hvárt hann vill sættast eða eigi, en hann fyrir kveðr þat. Ok þá er konungr verðr víss, at með engu móti vill hann sættast við hann, þá sendir hann bréf sín ok innsigli til Þiðreks konungs í Bern, at hann skal koma til hans í Húnaland, ef hann vill honurn lið veita, með alla sína. ina beztu drengi, fyrir því at hann vill nú herja í Vilkinaland á hendr Ósantrix konungi, biðr nú, at hann skal eigi þetta undir höfuð leggjast í nauðsyn hans, eftir því sem hvárr þeira hefir öðrum vináttu heitit. Ok nú vill Þiðrekr konungr fara, með því at hann sér, at vinr hans þarf liðveizlu hans.
(239) Hann ríðr út af Bern með fimm hundrað riddara, alla yfrit reynda at hraustleik ok með honum hans kappar allir umfram. Ok þá er þeir koma í Húnaland, þá verðr Attila konungr feginn kvámu þeira ok fagnar þeim vel, ok er hann nú albúinn með honum at ríða í Vilkinaland.
Nú ríða þeir með herinn allan í Vilkinaland, ok er þeir koma þar, þá ræna þeir menn, ok nvarga drepa þeir, ok sumir flýja undan. Nú brenna þeir stórar borgir ok fagrar ok mörg þorp ok stóra bæja, ok taka þeir nú mikit herfang, bæði menn ok gull ok silfr.
136. Sigr Þiðreks ok Attila á Ósantrix.
(240) Konungrinn Ósantrix hefir nú saman safnat miklu liði um allt sitt ríki, ok er nú kominn til móts við þá óflýjandi herr, ok ríða nú saman, ok verðr þar nú mikil orrosta ok mannskæð. Nú ríðr fram hugmannliga Herbrandr, merkismaðr Þiðreks konungs, ok höggr á tvær hendr bæði menn ok hesta ok kastar hverjum dauðum ofan á annan. En eftir honum ríðr sjálfr Þiðrekr konungr ok hans kappar ok berjast af miklu drambi ok reyna sverð sín í hörðum hjálmum ok stinnum skjöldum ok sterkum brynjum, ok engi þeira félaga hlífist við öðrum at duga ok at fylgja, ok engi fylking stendr við þeim, þar sem þeir koma at farandi. Þeir ríða í miðjan her Vilkinamanna ok fella menn á báðar hendr sér.
(241) A móti þeim kemr Viðólfr mittumstanga ok lýst með sinni járnstöng til Viðga, því at hann var þeira allra framast, ok lýstr á hjálm hans, svá at þegar fell hann til jarðar af hesti sínum, ok svá þaut at hans þunnvöngum, at mjök svá vissi hann ekki til sín. En þar var nær staddr Heimir ok fær þegar sverð hans Mímung, er hann var fallinn, ok leitar þegar brott með. Nú ganga Vilkinamenn fram hraustliga, ok berjast þeir nú snarpliga ok verðr nú mikit mannfall.
(242) Þiðrekr konungr eggjar nú alla sína menn til framgöngu ok segir, at hann vill eigi, at þeir berist af skarti svá miklu, ok mælir nú, at engi skal hlífast við lengr, ok biðr nú, at þeir láti Vilkinamenn sjá, hvat hans kappar megu, - "ok látum þá sjá handaferðir várar."
Nú verða þeir hálfu óðari en áðr, ok stendr nú ekki við þeim. Nú sér Ósantrix konungr, at þar er einskis at bíða nema ills eins, ok flýr hann nú undan ok allir hans menn ok hefir áðr látit fimm hundrað riddara, en Attila konungr þrjú hundrað riddara, ok rekr hann nú flóttann.
137. Viðga tekinn til fanga.
(243) Í því bili kom farandi Hertnið, bróðurson Ósantrix konungs, með sína fylking, ok sjá þeir nú, hvar Viðga liggr, ok kenna þegar vápn hans ok sjálfan hann at sjón ok at sögn ok taka hann ok binda ok hafa með sér. Nú sér Hertnið, at engi er annarr til en undan at halda, með því at Ósantrix konungr, frændi hans, er flýðr ok allr herrinn, ok flýr nú undan sem allir aðrir. Nú fara Vilkinamenn ósigr í þetta sinni, ok skiljast nú at svá búnu, ok fara hvárirtveggju nú heim til síns ríkis. Ósantrix konungr lætr koma Viðga í dýflissu.
138. Vildifer dvelst eftir með Attila konungi.
(244) Attila konungr ok Þiðrekr konungr ríða nú heim í Súsat, sem höfuðstaðr var þá Attila konungs, ok dveljast þar um nótt. En um morguninn eftir þá ríðr Þiðrekr konungr suðr til Bernar, ok hefir hann látit sex tigi manna umfram Viðga, en síðr vildi hann missa hans eins en allra þeira annarra.
Vildifer gengr fyrir Þiðrek konung ok biðr hann leyfa sér eftir at dveljast nokkura stund. Þiðrekr konungr spyrr hann, hví þat sætir. En Vildifer segir, at aldri vill hann fyrr heim koma til Bernar en hann veit, hvárt Viðga, félagi hans, er lífs eða andaðr. Þiðrekr konungr lofar honum þat, ok er hann nú eftir með Attila konungi, en Þiðrekr konungr ríðr nú heim til Bernar.
139. Vildifer veiðir bjarndýr ok flær af belg.
(245) Fám dögum síðar ferr Attila konungr í einn skóg, er heitir Lyravald, at veiða dýr ok fugla með hauka ok hunda ok með honum Vildifer ok margt annarra manna ok riddara. Ok er á líðr daginn, þá ferr Attila konungr heim með sína menn. Nú er Vildifer einn eftir orðinn í skóginum með mikla tvá veiðihunda. Hann finnr einn skógarbjörn. Þat var allra dýra mest. Nú fær hann þann björn veiddan ok flær af honum belg, en síðan ferr hann heim ok fór leyniliga með skinni bjarnarins ok hirðir, þar sem hann veit einn saman.
140. Vildifer ok Ísungr höfuðloddari búast til ferðar.
Þat er eitt sinn, er Ísungr höfuðloddari kemr til Attila konungs sunnan af Bern frá Þiðreks konungs. Hann hefir gervan hann á njósn at vita, ef Viðga væri lífs, fyrir því at hvervitna megu leikarar fara í friði millum höfðingja, þar sem eigi komast aðrir menn fyrir mistrúnaðar sakar. Attila konungr fagnar honum vel, ok fellr hann þar í sið með öðrum mönnum ok skemmtir um þat kveld allt.
(246) Vildifer talar við Ísung leikara ok segir honum sína ætlan alla, at hann vill aldrigi fyrr koma aftr til Bernar en hann hittir Viðga annathvárt lífs eða dauðan. "En ek vil, at þér háttið svá með vélum yðrum ok brögðum, at ek koma í hirð Ósantrix konungs, svá at engi maðr kenndi mik, ef þú vill svá sem ek vil."
Ísungr lézt þess albúinn eigi seinna en um morguninn eftír ok biðr hann svá við búast.
Ok þegar er dagr kemr um morguninn eftir, þá gengr Vildifer fyrir Attila konung ok segir, at hann vill fara litla stund í ætthaga sinn heim í Ömlungaland ok aftr til hans síðan. Attila konungr biðr hann ráða ok spyrr, ef hann vili hafa hans riddara með sér ok ríða eigi einn saman. Vildifer segir svá, at Ísungr höfuðloddari ferr með honum ok eigi vill hann fleiri menn hafa, fyrir því at yfir friðarlönd er at fara, sitja ok vinir fyrir ok frændr, er fram kemr. Konungrinn Attila gefr þeini orlof.
141. Vildifer klæðist bjarnarham ok fréttir til Viðga.
(247) Ganga þeir nú út af borginni Súsat báðir saman, ok er þeir eru frá komnir öðrum mönnum, þá tekr Vildifer skinn bjarnarins ok lætr Isung sjá ok spyrr, ef þat megi þeim nokkut til véla verða. Ísungr leikari hyggr at skinninu ok snýr um ok gefr gaum at alla vega, hversu orðit er, ok segir, at þat mætti þeim at liði verða, ef vel vildi til segjast. Nú mælir Ísungr, at hann fari í belginn, ok svá gerir hann, at hann ferr í belginn yfir brynju sína utan. Ok nú tekr Isungr sér nál ok þráð ok saumar svá fast at hans baki ok fótum. Með brögðum ok kunnustu fær hann svá gert, at Vildifer sýnist svá hverjum manni sem hann sé einn björn, ok svá lætr Vildifer sem hann sé björn. Nú leggr Ísungr helsi á háls honum ok leiðir hann eftir sér, ok fara þeir nú hvern dag frá öðrum til þess, er þeir koma í Vilkinaland.
Ok nú er þeir áttu skammt til borgar Ósantrix konungs, þá mæta þeir manni, ok Isungr spyrr hann tíðenda ok hvárr þeira annan. Ísungr spyrr, hvaðan hann hefir farit, en hann kveðst farit hafa ór borginni frá Ósantrix konungs. Isungr spyrr, ef konungrinn sé heima eða hversu fjölmennr hann er.
Maðrinn segir, at hann er víst heima, - "ok nú er fátt manna með honum, fyrir því at hann var skömmu í herför, sem þú munt spurt hafa, ok eru nú flestir hans riddarar heim farnir til sinna híbýla, þeir sem nokkur eigu, fyrir því at kostnaðarsamt er at sitja löngum í kaupstað."
Ísungr spyrr, hversu konungrinn lætr yfir sínum sigri, er hann fekk í herförinni.
Hann segir, at fátt hefir konungrinn sjálfr þar um, en aðrir menn segja, at hann hefir þar meira látit en unnit fyrir utan þat, at hann fekk einn kappa af Þiðrek af Bern, ok mundi hann eigi þann fengit hafa, ef eigi væri Hertnið, bróðurson hans."
Ísungr spyrr nú, ef Hertnið, frændi hans, sé heima í borginni eða hvat sá kappi héti, er hertekinn var, eða hvárt hann var nú lífs eða eigi.
Hann segir, at Hertnið er nú eigi heima. "Hann hefir farit til kastala sinna ok búa, en Viðga heitir sá maðr, er hertekinn var, ok er hann í myrkvastofu ok í stórum fjötrum, ok ætla ek, at hann bíði þar síns endadags með mörgum ok miklum pínslum."
Isungr segir, at þat er eftir vánum, at hann vili varðveita honum fastliga, ok segir, at konunginum mun eigi til snúðar, at hann verði lauss, ok biðr hann vel fara ok hvárr þeira annan, ok skiljast nú.
142. Ísungr ok björninn leika fyrir Ósantrix konungi.
(248) Þá gengr Ísungr til borgarinnar, en því næst inn í borgina ok fyrir konung sjálfan. Ok nú er þar kemr inn ágæzti höfuðloddari, þá er honum þar vel fagnat. Nú spyrr Ósantrix konungr, hvat þessi inn frægi leikari kann þess at leika, at hann er ágætri en aðrir leikarar.
Ísungr svarar: "Þat væntir mik, herra, at fátt mun þat leikit hér í VilkÍnalandi, er ek mun eigi kunna betr en flestir aðrir. Ek kann kveða, ek kann slá hörpu ok draga fiðlu ok gígju ok alls konar strengleika."
(249) Hörpu lætr konungrinn fá honum, ok slær hann nú hörpuna, ok mælir svá konungrinn ok hverr annarra, at aldrigi heyrðu þeir betr slegit, ok svá sem hann sló hörpuna, þá leikr hans björn ok hoppar þar eftir. Ok nafn hefir Ísungr gefit birni sínum ok kallar hann Vizleó, ok hverjum manni þykkir undr ok furða, hversu sá björn kann vel at leika ok kurteisliga eða hversu hann var vandr. Ok Ísungr skemmtir konungi þat kveld vel ok kurteisliga ok hans björn, ok svá er hann vandr, at engan mann vill hann láta nær sér koma nema Ísung einn, ok hvatvitna vill hann rífa ok slíta annat, er nær honum kemr.
(250) Konungrinn mælti: "Þessi björn er vel vandr. Kann hann nokkut at leika fleira en nú er sagt ok vér höfum sét?"
Þá svaraði Ísungr: "Svá víða sem ek hefi farit um heiminn, þá fann ek aldrigi meiri gersimi en björn minn er, ok alla leika ok íþróttir kann hann svá vel, at sumir einir menn kunnu jafnvel."
143. Ósantrix vill etja hundum sínum við björninn.
Nú ferr Isungr at sofa þá nótt. En at morgni annan dag þá biðr Ósantrix konungr, at Ísungr skal veita honum nokkura skemmtan af birni sínum. Ísungr sagði, at varla mátti hann þess synja honum, - "en allillt þykkir mér," sagði hann, "at veita yðr leik af birni mínum, ef þér vilið ofmjök freista hans."
Konungrinn segir, at hann vill freista á þessa leið fyrst, at hann vill láta til veiðihunda sína ok vita, hversu frækn björninn mun vera.
Þá svaraði Isungr: "Illa mælir þú til míns bjarnar, konungr," segir hann, "fyrir því at ek missi bjarnarins ok læzt hann, þá vil ek þat eigi fyrir allt þat gull ok silfr, er þú átt, þó at þú gefir mér. Ok ef svá verðr, at þú týnir hundum þínum fyrir birni mínum, þá muntu reiðr verða ok drepa björn minn ok menn þínir, en mér þykkir mestar vánir, at björn minn veri sig nokknt ok gefist eigi þegar upp í fyrstu."
Konungrinn mælti: "Eigi máttu þess synja mér. Til verð ek at láta hundana bjarnarins, en heita vil ek þér því, at engi minna manna né sjálfr ek skal misþyrma birni þínum."
Nú verðr Ísungr þessa heitsi, er konungrinn bað. En bæði þann dag ok it fyrra kveldit heyrðu þeir um rætt, at Viðga lá þar í myrkvastofu í sterkum bæjnm ok stinnum hálsjárnum.
144. Dráp Ósantrix konungs ok lausn Viðga.
(251) En um morguninn eftir þá gengr konungrinn út ór borginni ok allir hans menn, þeir sem til váru, á einn fagran völl ok þar með honum Viðólfr mittumstangan í sterkum járnum, fyrir því at hann mátti aldrigi lauss verða nema í orrostum. En þá þótti eigi vera ins mesta ófriðar ván. Aventroð risi, bróðir hans, leiðir hann, ok eru þeir vápnlausir ok svá allir konungs menn aðrir. Ok nú fara þar út ór borginni konur ok karlar, ungir menn ok gamlir ok hvert barn, er í var borginni ok sjá þann leik ok skemmtan, er þar skyldi vera. Ok nú spyrr Viðga í dvflissuna, at Isungr, vin hans, var kominn ok grunar, at hann mun vilja leysa hann út með nokkurum brögðum ór myrkvastofunni með ráðum Þiðreks konungs eða annarra hans félaga.
(252) Nú brýtr Viðga af sér járnin. En þeir leysa at birninum sex tigi stórhunda, ok nú hlaupa þeir allir at honum í senn. En björninn tók inn mesta hund í eftri fætr með sínum fyrrum fótum ok drap þar. með aðra tólf hundana, þá er beztir váru.
Nú verðr konungrinn reiðr, er hundar hans eru drepnir, ok hleypr at birninum ok brigðr sverði ok höggr á hrygginn ofan. En sverðit beit skinnit, en í brynjunni nam staðar, ok gengr í brott ok vill til sinna manna. En Vildifer þrífr sverð sitt ok brigðr ór hendi Ísungi leikara ok hleypr eftir konunginum ok höggr af honum höfuð, hleypr síðan at Aventroð risa ok veitir honum bana. En því naest gengr hann at Viðólfi mittumstangan ok veitir honum bana. Ok lýkr nú svá Ósantrix konungr sinni ævi ok með honum tveir rísar hans, þeir er hann þóttist hafa mikit traust af, meðan þeir lifðu allir saman. Ok nú hleypr sér hverr konungs manna, er fyrir eru staddir vápnlausir, ok verða allir hryggvir ok felmsfullir við fall konungsins ok ætla allir, at fjandinn sjálfr sé hlaupinn í þann björn, fyrir því at þeim þótti með ofmikilli æði vera hans athæfi, ok verðr þeim flestum fátt fyrir.
(253) Vildifer hleypr nú upp í borgina ok kallar ok spyrr, hvar er hans inn góði vin, Viðga. En Viðga hefir nú brotit dýflissuna ok hlaupa þeir nú báðir saman um staðinn ok drápu þar sextán menn. Ok nú skortir þar eigi góð vápn ok góða hesta, ok þar kennir Viðga hest sinn Skemming ok öll vápn sín fyrir utan sverð sitt Mímung. Hann finnr hann eigi, ok þykkir honum þat allilla. Nú rífr Vildifer af sér bjarnarins belg ok lætr nú sjá sik, hverr hann er, ok sjá nú borgarmenn, at hann er maðr, en eigi troll, sem þeir hugðu, ok finna þeir nú, at með stórum svikum er aftak þeira höfðingja orðit, ok ætlast nú at hefna hans ok ná sumir vápnum.
(254) Á hesta hlaupa þeir nú Viðga ok Vildifer ok Ísungr leikari með þeim ok vilja nú þar einskis afarkostar bíða lengr ok þykkjast þó nú vel hafa árnat, sem var, ok hafa áðr tekit gull ok silfr ok góðar gersimar slíkar sem þeir máttu með fara ok ríða nú út af borginni. Ok nú ríða þeir allt utan byggða, sem þeir megu því við koma, þar til er þeir koma í Húnaland til Attila konungs.
145. Þeir félagar koma til Attila konungs.
Konungrinn fagnar Viðga allvel ok þeim félögum ok lætr sem hann hafi Viðga ór helju heimtan ok spyrr, hversu hann varð lauss frá Ósantrix konungs. En Viðga segir konungi allan vöxt á ferð þeira ok dauða Ósantrix konungs.
Þá mælti Attila konungr: "Víst er þat satt, at þú ert góðr höfðingi, Þiðrekr konungr, ok mikill hreystimaðr, enda hefir þú miklar manngersimar með þér, er svá vill hverr félagi leggja sitt líf við annars þurft ok við þína sæmd ok jafnvel leysa ór slíkum svá vanda sem nú vartu, góðr vinr, í staddr, ok víst er þetta með góðum hlutum gjaldandi. Svá er ok af minni hendi vel þetta verk yðr launandi, fyrir því at þér hafið mér frið keypt, ef ek kann nú sjálfr til at gæta. Nú er þat satt, at lítit lagðist fyrir þik, Ósantrix konungr, ok víst væri þér sæmiligra at hafa tekit sættir, ok mundi þér engi óvegr eða svívirðing at okkarri mágsemd vera, ef hann vildi friðgjarnari verit hafa, en nú gerðir þú okkr báðum mikil óhægendi ok mikinn skaða þinni óró, ok væri þér betra ok báðum okkr fyrr sætt hafa."
146. Viðga spyrr til sverðs síns, Mímungs.
(255) Nú tekr Viðga ok Vildifer ok Ísungr orlof af Attila konungi ok ríða nú suðr til Bernar heim til Þiðreks konungs, ok þar koma þeir. Þiðrekr konungr varð þeim stórfeginn ok spyrr þá tíðenda, ok þeir segja öll þau, sem þeir vissu, ok allt þat, er þeim hafði til handa borit. Nú lætr Þiðrekr konungr vel yfir þessu öllu saman ok þakkar Vildifer vel sína ferð, ok verðr hann nú frægr víða um lönd af þeima sigri.
Viðga er nú heima ok er mjök óglaðr. Þiðrekr konungr spyrr Viðga, hví hann er svá ókátr.
Viðga svaraði ok segir, at hann mun aldrigi glaðr verða, fyrr en hann spyrr nokkut til sverðs síns Mímungs. "Ok ef þann mann finn ek, er þat sverð berr, þá verðum vit æ nokkut við at talast, ok at vísu verð ek at láta mitt líf eða hafa Mímung."
Þá mælti Þiðrekr konungr: "Eigi skaltu svá mikit um þat mæla. Ek mun segja þér til þess manns, er sverðit hefir. Þat er hér innan hirðar. Þat hefir Heimir, félagi várr. Hann tók, þegar er þú vart fallinn."
En nú líða nokkurir svá dagar þaðan.
147. Erminrekr konungr biðr Þiðrek liðs.
(256) Erminrekr konungr sendr sunnan af Rómaborg menn sína til Þiðreks konungs, frænda síns, með þeim orðsendingum, at Þiðrekr af Bern skal koma með allan sinn her inn bezta at veita honum lið í eina herför á hendr jarli þeim, er heitir Rimsteinn. Sá jarl var skattgildr undir Erminrek konung ok vill nú afrækjast at gera honum skatta ok skil, en hann sitr í borg þeiri, er heitr Gerimsheimr. En Þiðrekr er þess albúnn. Ok nú er Viðga heyrir þessi tíðendi, þá gengr hann til Heimis ok biðr hann fá sér sverð sitt Mímung. Heimir sagði svá, at hann vill ljá honum Mímung í þessa herför, ef hann vill fá honum, er hann kemr aftr. En Viðga segir svá vera skulu sem hann vill, at sé.
148. Konungar draga lið at jarli.
(257) Konungrinn Þiðrekr ríðr nú út af Bern með fimm hundruð hermanna, alla fullfrækna, ok um fram alla sína kappa, er kallaði sjálfs sín jafningja, ríðr nú til móts við frænda sinn. Erminrekr konungr er fyrir með sex tigi hundrað manna ok góðra riddara. Nú ríða þessir tveir konungar í ríki jarlsins með allan þenna her ok brenna, hvar sem þeir fara, ok drepa margan mann. Nú koma þeir fyrir borgina Gerimsheim ok brenna alla byggðina í nánd borginni. Ok nú reisa þeir landtjöld sín ok herbúðir utan um staðinn. Erminrekr konungr lá fyrir öðru borgarhliði með her sinn. En Þiðrekr konungr lá með sína menn fyrir öðru portinu.
(258) Um þá borg lágu þeir tvá mánuði, svá at þeir fengu ekki at unnit.
149. Viðga fellir Rimstein jarl.
En þat var eitt kveld, er Rimsteinn ríðr út af borginni á njósn með sex riddara ok ferr leyniliga at skynja um her óvina sinna ok hyggr at, hvat títt er, hvárt þeir eru nokkut við búnir eða ekki. En áðr hefir hann látit vápna allan sínn her ok lætr standa sínar fylkingar viðbúnar fyrir innan öll þorp ok til skipaðar at berjast, ef þeir væri eigi við búnir.
En þá er jarlínn vill aftr snúa til borgarinnar ok hann er orðinn víss þeira tíðenda, er hann vildi, ok hann er í millum kominn borgarinnar ok landtjaldanna, þá ríðr á móti honum sá maðr, er Þiðrekr konungr hafði gert at skynja vörð af sinni hendi, en þat var inn sterki Viðga. Ok þeir sex ríða í móti honum einum, en hann þeim í gegn, til þess er þeir mætast. Nú megu þeir gerla sjá, at hann er þeira fjandmaðr ok ráða nú til hans, ok leggr nú hverr af sínum hesti.
Viðga verr sik vel ok drengiliga, ok nú höggr hann af öllu afli til jarlsins sjálfs ok klýfr hjálm hans ok höfuð ok búk, svá at í belti nam staðar, ok fellr hann dauðr á jörð. Hans mönnum verðr dátt við fall jarlsins ok ríða til borgarinnar með þungligum tíðendum.
150. Deila Viðga ok Heimis.
(259) Nú keyrir Viðga hest sinn sporum, Skemming, ok ríðr nú til félaga sinna ok lætr hest sinn burdía fast ok ríðr stolzliga at landtjöldum. Þiðrekr konungr ok allir hans menn standa úti fyrir landtjöldum ok þykkjast nú sjá, at Viðga mun unnit hafa nokkut frægðarverk.
Heimir mælti: "Stolzliga ríðr nú Viðga, ok kynligt er, ef hann þykkist nú eigi unnit hafa nokkut frægðarverk, þat er hann mun nú þykkjast meiri maðr fyrir en sér en áðr."
Nú fagna þeir Viðga vel ok spyrja hann tíðenda. Hann segir, at eigi munu þeir þurfa at sitja þar lengr fyrir jarlsins sakar, "því at hann er nú dauðr."
Þeir spurðu, hverr því hefir valdit.
Viðga svaraði: "Sá ek þann mann, er þat gerði, at felldi hann dauðan til jarðar af hesti sínum."
Heimir mælti: "Eigi þarftu at leyna því fyrir oss. Vitum vér, at þú hefir þat unnit, enda máttu ok alllítt hrósa því, fyrir því at lítit fremdarverk var at drepa hann, fyrir því at vel mátti þat ein kona hafa gert, ef hún kynni með vápnum at fara, fyrir því at hann var svá gamall, at hann var einn örvasi."
(260) Þá er Viðga heyrir þetta, þá verðr hann ákafliga reiðr ok hleypr at Heimi ok tók um meðalkaflann á sverði sínu Mímungi, er hann var gyrðr með, ok hnykkir ór slíðrum. En Naglhring tekr hann ok kastaði fyrir fætr honum ok býðr honum nú til einvígis. En Heimir lætr sik ekki til dvelja.
Nú hleypr Þiðrekr konungr á milli ok aðrir félagar þeira, ok vilja þeir nú víst eigi, at þeir berist, ok biðja nú, at Viðga láti vera kyrrt, en hann tekr því þungliga ok lézt hitt ætla fyrir sér, at Mímungr mun eigi fyrr í sína umgerð koma en hann hefir gengit á milli höfuðs ok búks Heimis ok kveðr þar ærit til saka vera á milli þeira ok sagði, at hann hafði oft níðzt á honum, ok segir, at eigi mun varða, hvárt þeir eigu fyrr vandræðum at skipta sín á milli eða síðar, kveðr þat munu verða áðr en lúki, segir, at eigi var þat mannliga gert, þá er hann kom at honum þar, sem hann lá í valinum fallinn, þá er þeir áttu orrostu við Ósantrix konung í Vilkinalandi, ok mátti vel hafa honum borgit, ef hann vildi, svá at hann kæmi eigi á óvina sinna vald í þat sinn, - "ok fletti hann af mér vápn mín, sem hann væri minn fjandmaðr heldr en lögunautr."
(261) Nú svarar Þiðrekr konungr, at eigi var þat vel gert, ok mælir við Heimi, at hann skal eftir víkja, með því at hann hefir at gert. Ok þar kemr, at Heimir vinnr eið, at hann mælti þetta fyrir gamans sakir við félaga sinn. Viðga tekr við þessari sætt ok mjök trauðr, ok lúka þeir þenna veg sinni deilu.
Nú mælir Þiðrekr konungr við Viðga: "Vinr góðr," segir hann, "ollir þú dauða jarlsins?"
"Já, herra," segir hann, "víst réð hann á mik fyrri ok hans fimm riddarar aðrir, ok hafði hann lægra hlut í okkrum skiptum, en hinir flýðu undan."
Konungrinn Þiðrekr svaraði: "Víst ert þú hraustr drengr ok mikill skörungr. Haf mikla þökk fyrir ok vára vináttu."
151. Erminrekr setti Valtara höfðingja í borginni.
Ok nú er morgna tekr, þá lætr Þiðrekr konungr segja frænda sínum, Erminrek konungi, fall jarlsins. Ok þegar er hann verðr sannfróðr at því, þá lætr hann blása öllum lúðrum sínum ok vápna alla riddara sína, ok síðan veita þeir atgöngu at borginni með valslöngum ok með lásbogum ok skoteldi ok alls konar vélum. Nú sjá borgarmenn engan sinn kost vænna en á hönd at ganga ok leggja sitt mál á konungs vald ok fera upp borgina. En konungrinn gefr þeim lífs grið ok fjár síns, en hann eignast sjálfr staðinn ok setr þar yfir höfðingja Valtara af Vaskasteini, frænda sinn.
Nú ríða þeir heim konungarnir, ok gætir nú hvárr síns ríkis, Erminrekr konungr í Rómaborg, en Þiðrekr konungr í Bern með sína kappa. Ok líðr nú svá um hríð nokkura, at Þiðrekr konungr er heima ok sitr um kyrrt, en því á hann sjaldan at hrósa á sínum aldri. Þótti honum ok þá at eins vel eða hugr sinn rór, er hann skyldi í stórræðum hlut eiga, í orrostum eða í einvígum, þeim sem allan aldr mætti uppi vera.