Fáfnismál
Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Svensk | Færøysk |
---|---|---|---|---|---|---|
Denne teksten finnes i flere utgaver på følgende språk ► | ||||||
Sæmundar-Edda
GUÐNI JÓNSSON
bjó til prentunar
Sigurðr ok Reginn fóru upp á Gnitaheiði ok hittu þar slóð Fáfnis, þá er hann skreið til vatns. Þar gerði Sigurðr gröf mikla á veginum, ok gekk Sigurðr þar í. En er Fáfnir skreið af gullinu, blés hann eitri, ok hraut þat fyrir ofan höfuð Sigurði. En er Fáfnir skreið yfir gröfina, þá lagði Sigurðr hann með sverði til hjarta. Fáfnir hristi sik ok barði höfði ok sporði. Sigurðr hljóp ór gröfinni, ok sá þá hvárr annan. Fáfnir kvað:
- 1.
- "Sveinn ok sveinn,
- hverjum ertu svein of borinn?
- Hverra ertu manna mögr,
- er þú á Fáfni rautt
- þinn inn frána mæki?
- Stöndumk til hjarta hjörr."
Sigurðr dulði nafn síns, fyrir því at þat var trúa þeira í forneskju, at orð feigs manns mætti mikit, ef hann bölvaði óvin sínum með nafni. Hann kvað:
- 2.
- "Göfugt dýr ek heiti,
- en ek gengit hefk
- inn móðurlausi mögr,
- föður ek ákk-a
- sem fira synir;
- æ geng ek einn saman."
Fáfnir kvað:
- 3.
- "Veiztu, ef föður né átt-at
- sem fira synir,
- af hverju vastu undri alinn?"
Sigurðr kvað:
- 4.
- "Ætterni mitt
- kveð ek þér ókunnigt vera
- ok mik sjalfan it sama;
- Sigurðr ek heiti,
- Sigmundr hét minn faðir,
- er hefk þik vápnum vegit."
Fáfnir kvað:
- 5.
- "Hverr þik hvatti?
- Hví hvetjask lézt
- mínu fjörvi at fara?
- Inn fráneygi sveinn,
- þú áttir föður bitran;
- óbornum skjór á skeið."
Sigurðr kvað:
- 6.
- "Hugr mik hvatti,
- hendr mér fulltýðu
- ok minn inn hvassi hjörr;
- fár er hvatr,
- er hröðask tekr,
- ef í barnæsku er blauðr."
Fáfnir kvað:
- 7.
- "Veit ek, ef þú vaxa næðir
- fyr þinna vina brjósti,
- sæi maðr þik vreiðan vega;
- nú ertu haftr
- ok hernuminn;
- æ kveða bandingja bifask."
Sigurðr kvað:
- 8.
- "Því bregðr þú mér, Fáfnir,
- at til fjarri séak
- mínum feðrmunum;
- eigi em ek haftr,
- þótt ek væra hernumi;
- þú fannt, at ek laus lifi."
Fáfnir kvað:
- 9.
- "Heiftyrði ein
- telr þú þér í hvívetna,
- en ek þér satt eitt segik:
- It gjalla gull
- ok it glóðrauða fé,
- þér verða þeir baugar at bana."
Sigurðr kvað:
- 10.
- "Féi ráða
- vill fyrða hverr
- æ til ins eina dags;
- því at einu sinni
- skal alda hverr
- fara til heljar heðan."
Fáfnir kvað:
- 11.
- "Norna dóm
- þú munt fyr nesjum hafa
- ok ósvinns apa;
- í vatni þú drukknar,
- ef í vindi rær;
- allt er feigs forað."
Sigurðr kvað:
- 12.
- "Segðu mér, Fáfnir,
- alls þik fróðan kveða
- ok vel margt vita,
- hverjar ro þær nornir,
- er nauðgönglar ro
- ok kjósa mæðr frá mögum."
Fáfnir kvað:
- 13.
- "Sundrbornar mjök
- segi ek nornir vera,
- eigu-t þær ætt saman;
- sumar eru áskunngar,
- sumar alfkunngar,
- sumar dætr Dvalins."
Sigurðr kvað:
- 14.
- "Segðu mér þat, Fáfnir,
- alls þik fróðan kveða
- ok vel margt vita,
- hvé sá holmr heitir,
- er blanda hjörlegi
- Surtr ok æsir saman."
Fáfnir kvað:
- 15.
- "Óskópnir hann heitir,
- en þar öll skulu
- geirum leika goð;
- Bilröst brotnar,
- er þeir á brú fara,
- ok svima í móðu marir."
- 16.
- Ægishjalm
- bar ek of alda sonum,
- meðan ek of menjum lák;
- einn rammari
- hugðumk öllum vera,
- fannk-a ek svá marga mögu."
Sigurðr kvað:
- 17.
- "Ægishjalmr
- bergr einungi,
- hvar skulu vreiðir vega;
- þá þat finnr,
- er með fleirum kemr,
- at engi er einna hvatastr."
Fáfnir kvað:
- 18.
- "Eitri ek fnæsta,
- er ek á arfi lá
- miklum míns föður."
- -- -- -- --
Sigurðr kvað:
- 19.
- "Inn fráni ormr,
- þú gerðir fræs mikla
- ok galzt harðan hug;
- heift at meiri
- verðr hölða sonum,
- at þann hjalm hafi."
Fáfnir kvað:
- 20.
- "Ræð ek þér nú, Sigurðr,
- en þú ráð nemir,
- ok ríð heim heðan;
- it gjalla gull
- ok it glóðrauða fé,
- þér verða þeir baugar at bana."
Sigurðr kvað:
- 21.
- "Ráð er þér ráðit,
- en ek ríða mun
- til þess gulls, er í lyngvi liggr,
- en þú, Fáfnir,
- ligg í fjörbrotum,
- þar er þik hel hafi."
Fáfnir kvað:
- 22.
- "Reginn mik réð,
- hann þik ráða mun,
- hann mun okkr verða báðum at bana;
- fjör sitt láta,
- hygg ek, at Fáfnir myni;
- þitt varð nú meira megin."
Reginn var á brott horfinn, meðan Sigurðr vá Fáfni, ok kom þá aftr, er Sigurðr strauk blóð af sverðinu. Reginn kvað:
- 23.
- "Heill þú nú, Sigurðr,
- nú hefir þú sigr vegit
- ok Fáfni of farit;
- manna þeira,
- er mold troða,
- þik kveð ek óblauðastan alinn."
Sigurðr kvað:
- 24.
- "Þat er óvíst at vita,
- þá er komum allir saman,
- sigtíva synir,
- hverr óblauðastr er alinn;
- margr er sá hvatr,
- er hjör né rýðr
- annars brjóstum í."
Reginn kvað:
- 25.
- "Glaðr ertu nú, Sigurðr,
- ok gagni feginn,
- er þú þerrir Gram á grasi;
- bróður minn
- hefr þú benjaðan,
- ok vald ek þó sjalfr sumu."
Sigurðr kvað:
- 26.
- "Þú því rétt,
- er ek ríða skyldak
- hélug fjöll hinig;
- féi ok fjörvi
- réði sá inn fráni ormr,
- nema þú frýðir mér hvats hugar."
Þá gekk Reginn at Fáfni ok skar hjarta ór hánum með sverði, er Riðill heitir, ok þá drakk hann blóð ór undinni eftir. Reginn kvað:
- 27.
- "Sittu nú, Sigurðr,
- en ek mun sofa ganga,
- ok halt Fáfnis hjarta við funa;
- eisköld ek vil
- etin láta
- eftir þenna dreyra drykk."
Sigurðr kvað:
- 28.
- "Fjarri þú gekkt,
- meðan ek á Fáfni rauðk
- minn inn hvassa hjör;
- afli mínu
- atta ek við orms megin,
- meðan þú í lyngvi látt."
Reginn kvað:
- 29.
- "Lengi liggja
- létir þú lyngvi í
- þann inn aldna jötun,
- ef þú sverðs né nytir,
- þess er ek sjalfr gerða,
- ok þíns ins hvassa hjörs."
Sigurðr kvað:
- 30.
- "Hugr er betri
- en sé hjörs megin,
- hvars vreiðir skulu vega,
- því at hvatan mann
- ek sé harðliga vega
- með slævu sverði sigr."
- 31.
- "Hvötum er betra
- en sé óhvötum
- í hildileik hafask;
- glöðum er betra
- en sé glúpnanda,
- hvat sem at hendi kemr."
Sigurðr tók Fáfnis hjarta ok steikði á teini. Er hann hugði, at fullsteikt væri ok freyddi sveitinn ór hjartanu, þá tók hann á fingri sínum ok skynjaði, hvárt fullsteikt væri. Hann brann ok brá fingrinum í munn sér. En er hjartablóð Fáfnis kom á tungu hánum, ok skilði hann fugls rödd. Hann heyrði, at igður klökuðu á hrísinu. Igðan kvað:
- 32.
- "Þar sitr Sigurðr
- sveita stokkinn,
- Fáfnis hjarta
- við funa steikir;
- spakr þætti mér
- spillir bauga,
- ef hann fjörsega
- fránan æti."
Önnur kvað:
- 33.
- "Þar liggr Reginn,
- ræðr um við sik,
- vill tæla mög,
- þann er trúir hánum,
- berr af reiði
- röng orð saman,
- vill bölvasmiðr
- bróður hefna."
In þriðja kvað:
- 34.
- "Höfði skemmra
- láti hann inn hára þul
- fara til heljar heðan;
- öllu gulli
- þá kná hann einn ráða,
- fjölð því er und Fáfni lá."
In fjórða kvað:
- 35.
- Horskr þætti mér,
- ef hafa kynni
- ástráð mikit
- yðvar systra,
- hygði hann of sik
- ok hugin gleddi;
- þar er mér ulfs ván,
- er ek eyru sék."
In fimmta kvað:
- 36.
- "Er-at svá horskr
- hildimeiðr
- sem ek hers jaðar
- hyggja myndak,
- ef hann bróður lætr
- á brot komask,
- en hann öðrum hefir
- aldrs of synjat."
In sétta kvað:
- 37.
- "Mjök er ósviðr,
- ef hann enn sparir
- fjánda inn folkskáa,
- þar er Reginn liggr,
- er hann ráðinn hefr,
- kann-at hann við slíku at séa."
In sjaunda kvað:
- 38.
- "Höfði skemmra láti hann
- þann inn hrímkalda jötun
- ok af baugum búa;
- þá mun hann fjár þess,
- er Fáfnir réð,
- einvaldi vera."
Sigurðr kvað:
- 39.
- "Verða-t svá rík sköp,
- at Reginn skyli
- mitt banorð bera;
- því at þeir báðir bræðr
- skulu bráðliga
- fara til heljar heðan."
Sigurðr hjó höfuð af Regin, ok þá át han Fáfnis hjarta ok drakk blóð þeira beggja, Regins ok Fáfnis. Þá heyrði Sigurðr, hvar igður mæltu:
- 40.
- "Bitt þú, Sigurðr,
- bauga rauða;
- er-a konungligt
- kvíða mörgu.
- Mey veit ek eina
- miklu fegrsta,
- gulli gædda,
- ef þú geta mættir."
- 41.
- "Liggja til Gjúka
- grænar brautir,
- fram vísa sköp
- folklíðöndum;
- þar hefir dýrr konungr
- dóttur alna;
- þá muntu, Sigurðr,
- mundi kaupa."
- 42.
- "Salr er á háu
- Hindarfjalli,
- allr er hann útan
- eldi sveipinn,
- þann hafa horskir
- halir of görvan
- ór ódökkum
- Ógnar ljóma."
- 43.
- "Veit ek á fjalli
- folkvitr sofa
- ok leikr yfir
- lindar váði;
- Yggr stakk þorni,
- aðra felldi
- hör-Gefn hali
- en hafa vildi."
- 44.
- "Knáttu, mögr, séa
- mey und hjalmi,
- þá er frá vígi
- Vingskorni reið;
- má-at Sigrdrífar
- svefni bregða
- skjöldunga niðr
- fyr sköpum norna."
Sigurðr reið eftir slóð Fáfnis til bælis hans ok fann þat opit ok hurðir af járni ok gætti. Af járni váru ok allir timbrstokkar í húsinu, en grafit í jörð niðr. Þar fann Sigurðr stórmikit gull ok fylldi þar tvær kistur. Þar tók hann ægishjálm ok gullbrynju ok sverðit Hrotta ok marga dýrgripi ok klyfjaði þar með Grana, en hestrinn vildi eigi fram ganga, fyrr en Sigurðr steig á bak hánum.