Fjörutíu Íslendinga þættir: Hreiðars þáttr heimska
Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Svensk | Færøysk |
---|---|---|---|---|---|---|
Denne teksten finnes på følgende språk ► | ||||||
Hreiðars þáttr heimska
Þórleifur Jónsson gaf út
Reykjavík, 1904
Þórðr hét maðr íslenzkr, Þórgrímsson, Hreiðarssonar, þess er Glumr vá. Þórðr var lítill maðr vexti, ok vænn at yfirliti. Hann átti bróður, er Hreiðarr hét; hann var mikill vexti enn ljótr á yfirlit, ok þótti varla sjálfráði fyrir vits sakir; hann var styrkr at afli, manna fóthvatastr ok hógværr í skapi; var hann jafnan heima. Enn Þórðr bróðir hans var mjök í förum: hann var hirðmaðr Magnúsar konungs góða, ok virðr af honum vel. Á einu sumri, þá er Þórðr bjó skip sittat Gásum í Eyjafirði, kom þar Hreiðarr bróðir hans. Enn er Þórðr sá Hreiðar, spurði hann, hví hann væri þar kominn. Hann svarar: „Eigi væra ek hér kominn, nema mér þœtti nauðsynligt erindit“. „Hvert er þat þá“? segir Þórðr. „Ek vil fara útan með þér“, segir Hreiðarr. Þórðr mælti: „Eigi þykki mér þér sú ferð fallin; vil ek heldr þat til leggja við þik, at þú hafir einn föðurarf okkarn, ok er þat meirr enn hálfu meira fé enn ek hefi í förum“. „Hreiðarr svarar: „Þá er alllítit vit mitt, ef ek tek þenna fjárskakka, til þess at gefa mik sjálfan svá upp, at láta þína forsjá, ok mun þá hverr maðr draga af mér okkart fé, er ek kann engi forræði, þau sem nýt eru, enn þó óvíst, at ek þola þat vel, ef menn sitja um at lokka af mér fé mitt eðr taka með valdi; ok er þér þá eigi betra hlut í at eiga, ef ek ber á mönnum, eðr gerik aðra óvísu fyrir slíkar sakir; enn síðan sé ek barðr eða meiddr fyrir mínar tilgerðir. Er þat ok sannast, at þér mun torsótt at halda mér eftir, ef ek vil fara“. „Vera kann þat“, sagði Þórðr; „enn ekki vil ek at þú getir um ferð þína fyrir öðrum mönnum, þótt ek láta þetta eftir þér“. Því játtaði Hreiðarr. Enn þegar er hann firði Þórð augum, sagði hann hverjum, er heyra vildi, at hann ætlaði at fara útan með bróður sínum; lögðu þat margir menn Þórði til ámælis, ef hann flytti útan afglapa þenna. Sigldu þeir í haf, þegar þeir váru búnir; urðu þeir vel reiðfara ok tóku Þrándheim. Þetta var þat sama haust, er konungar komu austan, Magnús ok Haraldr. Ok litlu síðar enn konungar komu til bœjarins, var þat einn morgin snimma, at Hreiðarr var á fótum fyrr enn aðrir vaknaði. Hann mælti: „Vaki þú, bróðir: fátt veit sá, er sefr, enn ek veit tíðindi; ek heyrða fyrir litlu læti mjök kynlig“. „Hverju var líkt“? sagði Þórðr. „Sem kykvendi léti“, sagði Hreiðarr, „ok þaut við mjök, enn aldrei veit ek, hvat látum var“. „Lát eigi svá undarliga“, sagði Þórðr; „þat mun hafa verit hornblástr“. „Hvat skal þat tákna“? sagði Hreiðarr. Þórðr svarar: „Blásit er oftast til móts eðr skipsdráttar“. „Hvat táknar mótit“? segir Hreiðarr. „Þar ern dœmd vandamál“, segir Þórðr, „ok slíkt talat sem konungr þykkist þurfa at upp sé borit fyrir alþýðu“. „Hvárt mun konungr á mótinu“? segir Hreiðarr. „Þess þykki mér ván“, segir Þórðr. „Þagat verð ek þá at fara“, segir Hreiðarr, „því at þar vilda ek koma, at ek sæi sem flesta menn á einum stað“. „Þá skýtr í tvau horn með okkr“, segir Þórðr; „mér þœtti því betr sem þú kœmir þar síðr, er fjölmennt væri, ok mun ek hvergi fara“, „Ekki tjár slíkt at mæla“, segir Hreiðarr, „fara skulu vit báðir; ekki mun þér betra at ek fara einnsaman; er þér ok mál, at finna Magnús konung vin þinn, er þú hefir enn ekki hitt hann, síðan hann kom til bœjarins, ok ekki fær þú mik lattan þessarrar farar“. Hljóp Hreiðarr þegar í brott. Þórðr sá, nú, at hann mun fara verða; gekk hann seint, enn hinn hljóp hart undan, ok var mjök langt milli þeira. Enn er Hreiðarr sá, at Þórðr fór seint eftir, mælti hann: „Þat er þó satt, at illt er litlum at vera, þá er aflit nær ekki, enn þó mætti vera hvatleikinn, ok harla lítit ætla ek þik hlotit hafa af þessu hvárutveggja, ok væri þér betri vænleikr minni, enn knáleikr meiri ok fráleikr, ok mættir þú heldr fara með öðrum mönnum“. Þórðr svarar: „Eigi veit ek mér verr í hald koma óknáleik minn enn þér afl þitt“. „Handkrœkjumst vit nú, bróðir“, segir Hreiðarr. Svá gerðu þeir, ok var eigi lengi, áðr Þórði dofnaði höndin, ok lét hann laust. Hreiðarr fór þá undan, þar til er hann kom á hæð eina; þar sá hann mannfjölda fyrir sér; nam hann þá staðar ok var allstarsýnn á þá menn, er þar váru á mótinu. Kom þá Þórðr eftir ok mælti: „Göngum nú siðliga, bróðir, ok förum báðir samt“. Hreiðarr gerði svá. Enn er þeir kómu á þingit, kenndu margir menn Þórð, ok fögnuðu honum vel. Gekk Þórðr þegar á fund Magnúsar konungs, því at hann hafði þá ekki fundit konung, síðan hann kom til bœjarins. Þórðr kvaddi vel Magnús konung, ok tók konungr honum blíðliga. Þegar skildi með þeim brœðrum, er þeir komu á þingit. Þótti mönnum Hreiðarr heldr mikill vexti ok ósinniligr. Varð hann mjök skauttogaðr ok fœrðr í reikuð. Hann var margorðr ok hló mjök mót áfangi manna; enn þeim þótti eigi því minni skemtan at eiga við hann ok varð nú ógreið ferð hans.
2. Magnús konungr frétti Þórð tíðinda af Íslandi, ok síðan spurði hann, hvat þeira manna væri í för með honum, er hann vildi hafa til hirðvistar með sér. „Bróðir minn er í fór með mér“, segir Þórðr. „Sá maðr mun vel vera, ef þér er líkr“, sagði konungr. Þórðr mælti: „Ekki er hann mér líkr“. Konungr svarar: „Þó má hann vel vera; eðr hvat er ólíkast með ykkr“? Þórðr mælti: „Hann er mikill maðr vexti, ljótr ok heldr seinheppiligr, sterkr at afli ok lundhœgr“. Konungr mælti: „Þó má honum vera vel farit at mörgu“. Þórðr svarar: „Ekki var hann kallaðr vizkumaðr á unga aldri“. „At því fer ek meirr“, sagði konungr, „sem nú er; eðr hvárt má hann sjálfr annast sik“? „Ekki hvasst umhyggjulaust“, segir Þórðr. „Hví fluttir þú hann útan“? segir konungr. „Herra“, sagði Þórðr, „hann á fé allt hálft við mik, enn hefir engar nytjar af, ok engi afskifti hefir hann sér veitt um penninga: látit mik með fara sem ek vilda. Nú þótti mér ósannligt at veita honum eigi þenna hinn eina hlut, sem hann beiddist, at fara með mér, þar sem hann lét mik einn ráða öllu okkru gózi. Þótti mér ok líkligt at hann myndi, sem margir aðrir, af yðr gæfu hljóta, ef hann kœmi á yðarn fund“. „Sjá vil ek hann“, sagði konungr. „Svá skal vera“, sagði Þórðr, „ok því fór hann higat til þingsins með mér; enn þó er hann nú brott hrjáðr nökkut“. Konungr sendi þá eftir honum. Enn er Hreiðarr heyrði sagt, at konungr vildi finna hann, þá bar hann sik upp mjök ok sást lítt fyrir, ok gekk nær á hvat sem fyrir varð. Hann var á þann hátt búinn, at hann var í leistabrókum ok hafði feld grán yfir sér. Enn er hann kom fyrir konung, fell hann á kné fyrir hann ok kvaddi hann vel. Konungr svaraði honum hlœjandi ok mælti: „Ef þú átt við mik erindi, þá mæl þú skjótt þat er þér líkar, aðrir menn eigu enn nauðsyn at tala við mik“. Hreiðarr svarar: „Mitt erindi þykki mér skyldast; enn þat er, at ek vilda sjá þik, konungr“. „Þykki þér nú vel þá“, sagði konungr, „er þú sér mik“? „Vel víst“, segir Hreiðarr; enn eigi þykkjumst ek enn til gerla sjá þik“. „Hvern veg skulum vit þá til haga“, segir konungr; „vildir þú at ek stœða upp“? „Þat vilda ek“, segir Hreiðarr. Konungr stóð upp ok mælti: „Nú mun þú þykkjast gerla mega sjá mik“. „Eigi enn til gerla“, sagði Hreiðarr, „ok er þó nú nær hófi“. „Viltú nú“, segir konungr, „at ek leggja ef mér skikkjuna“? „Þat vil ek víst“, segir hann. Konungr mælti: „Vit skulum innast þó til nökkut áðr um þat mál: þér erut hugkvæmir ok höfðingjadjarfir margir Íslendingar, ok veit ek eigi, nema þú virðir mér þetta til ginningar, enn ek vil þat undan skilja“. Hreiðarr svarar: „Engum manni hœfir þat, herra, at ginna þik eðr ljúga at þér“. Konungr lagði þá af sér skikkjuna ok mælti: „Hygg þú nú at svá vandliga sem þik fýsir“. „Svá skal vera“, segir hann. Hann gekk þá í hring hjá konungi, ok mælti fyrir munni sér oft hit sama: „Allvel, allvel“, segir hann. Konungr mælti: „Hefir þú nú sét mik sem þú vill“? „At vísu“, segir Hreiðarr. Konungr spurði: „Hversu lízt þér nú á mik“? Hreiðarr svarar: „Ekki hefir Þórðr, bróðir minn, ofsögur frá þér sagt um þat sem vel er“. Konungr mælti: „Nökkut muntú at finna um þat, sem nú sér þú, þat er eigi sé í alþýðu viti eðr sjónhendi“? Hreiðarr svarar: „Ekki vil ek; ok þat er sannast, at ek má ekki at finna; því at þannig myndi hverr sik kjósa skapaðan sem þú ert, þótt sjálfr mætti ráða“. „Mikinn tekr þú af“, segir konungr. „Háttung er flestum öðrum at oflofaðir sé, ef lofsamliga er við mælt, ef þú átt þetta eigi at sönnu“, segir Hreiðarr, „sem mér lízt ok ek hefi nú talat“. Konungr mælti: „Finn at nökkut, þótt smátt sé“. Hreiðarr svarar: „Þat þá helzt, herra, vil ek til finna, at auga yðart annat er litlum mun ofar enn annat“. „Þat hefir einn maðr fyrr fundit“, segir konungr, „enn sá maðr er Haraldr konungr, frændi minn. Nú skal jafnmæli með okkr“, segir konungr, „vil ek nú sjá þik; stattú nú ok legg af þér yfirhöfnina“. Hreiðarr fleygði þegar af sér feldinum; var maðrinn, sem áðr er sagt, ljótr ok limaðr mjök; hafði hann hendr miklar ok mjök saurgar, því at latliga váru þvegnar, enn klæði eigi hrein. Konungr hugði at honum vandliga. Þá mælti Hreiðarr: „Herra“, segir hann, „hvat þykkist þú nú mega at mér finna“? Konungr svarar: „Þat ætla ek, at eigi fœðist uppljótari maðr enn þú ert“. „Slíkt verðr mælt“, segir Hreiðarr, „eðr er nökkut þat, sem til fríðinda sé um mik, eftir því sem þú leggr ætlan á“? Konungr mælti: „Þat sagði Þórðr, bróðir þinn, at þú værir lundhœgr maðr“. „Þat er ok satt“, segir Hreiðarr, „ok þykkir mér þat illt, er svá er“. „Þú munt þó reiðast kunna“, segir konungr. „Mæl heill, herra“, segir Hreiðarr, „eðr hversu langt mun til þess“? „Þat veit ek eigi víst“, segir konungr; „helzt ætla ek at þat muni á þessum vetri at berast“. „Seg heill sögu“, segir Hreiðarr. Konungr mælti: „Er þú nökkut hagr?“ Hreiðarr svarar: „Þat má ek eigi vita, því at ek hefi aldrei reynt“. „Þat þœtti mér þó eigi ólíkligt, segir konungr. „Seg heill sögu!" segir Hreiðar, „því at svá mun jafnt vera sem þú segir; enn vetrvistar þœttumst ek þurfa“. Konungr svarar: Heimilt skal Þórði bróðir þínum, at vera með mér við annan mann eðr þriðja, ef hann vill; enn betr þykkir mér þér hent at vera þar, sem heldr er mannfátt“. „Svá má þat kalla í sumu lagi“, segir Hreiðarr, „enn eigi mun svá fátt manna, at eigi komi þat upp sem mælt verðr, allrahelzt, ef athlœgis er vert; enn ek er maðr ekki orðvarr, ok berr mér jafnan margt á góma. Kann vera, at þeir menn, sem hjá mér eru, þótt eigi sé margir, reiði orð mín óvitrlig fyrir alþýðu, ok spotti mik ok drepi út ferliga, þat er ek mæli eðr gerik til gamans. Nú sýnist mér hitt eigi heimskligra, at vera heldr hjá þeim, er um mik hyggr, sem er Þórðr bróðir minn, þótt þar sé fjölmenni, heldr enn þar, þótt menn sé fáir, ok engi til umbóta“. Konungr mælti: „Ráð þú þá, ok fari þit báðir brœðr til hirðar minnar, ef ykkr líkar þat betr“. Þegar hljóp Hreiðarr brott, er hann heyrði þessi orð konungs, ok sagði hverjum manni, er á vildi hlýða, at hans för hefði allgóð orðit á konungs fund, ok einkanliga sagði hann Þórði bróður sínum, at konungr hafði leyft honum at vera með hirðinni um vetrinn. Þórðr mælti: „Þá skal nú búa þik sœmiliga at vápnum ok klæðum, því at okkr skortir ekki til, ok skipast margr vel við góðan búning; er ok hverjum manni vandara, at búa sik í konungs herbergi enn annarsstaðar, at hann verði eigi hleginn af hirðmönnum“. Hreiðarr svarar: „Eigi ferr þú sjáandi eftir, ef þú ætlar, at ek láta skrúðklæði koma á minn búk“. Þórðr mælti: „Skerum til klæða þér vaðmál duganda“. „Nær er þat“, segir Hreiðarr. Tók hann þá, at ráði Þórðar, góð vaðmálsklæði, ok dubbaði sik vel. Sýndist hann þegar allt öðruvís enn áðr, — þó ljótr ok karlmannligr. Enn þó í fyrstu er þeir brœðr kómu til hirðarinnar, sýndist konungsmönnum óvizkumót á Hreiðari ok varð hann fyrir mikiu spotti ok áfangi af þeim, ok leituðu sér marga vega við hann, bæði í hæðingum orðum ok öðrum atvikum, enn hann galt þeim allt slíkt í móti. Enn er þeir fundu, at hann tók jafnan hlœjandi við gabbi þeira, ok sigraði þá alla bæði í þolinmœði, margmælgi ok einkanliga í aflraunum, þá létu þeir af áleitni við hann.
3. Enn er þeir brœðr höfðu eigi lengi verit við hirð Magnúsar konungs, þá bar svá til, at hirðmaðr Magnúsar konungs hafði vegit hirðmann Haralds konungs; þaðan af urðu sjálfir konungar missáttir. Var þá lagðr til sættarfundr, at konungarnir sjálfir skyldu finnast ok skipa málinu. Enn er Hreiðarr heyrði sagt, at Magnús konungr skyldi fara til móts við Harald konung, þá gekk hann þegar fyrir konung, ok mælti: „Nú er sá einn hlutr, er ek vil biðja þik, konungr“. „Hverr er sá“? segir konungr. „Þat“, kvað Hreiðarr, „at fara til sáttarfundarins. Ek hefi ekki verið víðförull, síðan ek kom til yðar; enn mér er mikil forvitni á, at sjá tvá konungaí einnm stað“. Konungr svarar: „Satt er þat, at þú ert ekki svá víðförull; enn þó mun ek þér þessa för eigi leyfa, því at þér er ekki fellt, at ganga í greipr mönnum Haralds konungs, því (at) vera má at þér verði at því ólið eðr öðrum; þeir eru mjök áleitnir, ok sumir eigi góðgjarnir; er ek hræddr um, ef þú fær harðleikit af þeim, at þá sœki þik reiðin, er þú kennir til, enn mér þœtti gott ef við bærist, at hon kœmi eigi til þín“. Hreiðarr mælti: „Nú talaðir þú gott orð, konungr; þá skal at vísu fara, ef ek veit þess vánir, at ek reiðumst“. Konungr svarar: „Mun þú fara, þótt ek banna þér“? „Eigi at síðr“, segir hann. Konungr mælti: „Ætlar þú at þér muni jafnt við mik at eiga, sem við Þórð bróður þinn, því at þar hefir þú jafnan þitt mál“? Hreiðarr svaraði: „Því öllu betra mun mér við yðr at eiga, sem þér erut vitrari enn hann“. Konungr þóttist nú sjá, at ekki mundi tjá at letja hann, ok þótti ekki örvænt, at hann slœgi sér í föruneyti með öðrum mönnum, ef hann bannaði honum at fara með sér, ok sýndist þá enn óhœgra at veita honum umsjá, ef hann þyrfti nökkurs við; ok fyrir því leyfði konungr honum at fara. Hreiðarr varð því feginn; var honum þá fenginn hestr til reiðar, enn með því at hann var þungr á baki ok óvanr reiðum, þá kunni hann eigi betra hóf, at ætla hestinum enn hann hleypti svá fyrir, at hestrinn var þegar þrotinn, er þeir váru skammt á leið komnir. Enn er konungr varð þess varr, þá mælti hann: „Nú berr vel til: fylgi Hreiðari nú aftr til bœjarins, ok fari hann hvergi“. Hreiðarr svarar: „Eigi heftir þetta ferð mína, þótt hestrinn sé þrotinn; kemr mér til lítils mikill fráleikr, ef ek get eigi fylgt yðr“. Fóru þá margir menn til ok lögðu fram hjá honum hesta sína, ok vildu reyna fráleik hans, er hann talaði sjálfr svá kappsamliga um. Enn svá lauk, at hann mœddi hvern hest, er frammi var lagðr, ok sátu margir fyrir af sínum hestum.
4. Enn er þeir komu þar, sem konungar skyldu finnast, mælti Magnús konungr til Hreiðars: „Ver þú mér nú fylgjusamr, ok gakk jafnan hit næsta mér, því at mér segir ekki létt hugr um, hversu ferr, ef menn Haralds konungs ná þér“. Hreiðarr lét svá vera skyldu sem konungr mælti. „Ok þykki mér því betr" segir hann, „sem ek er yðr nærri“. Því næst fundust konungar, ok töluðu sín mál tveir samt. Menn Haralds konungs höfðu áðr heyrt sagt frá Hreiðari ok fávizku hans; þótti þeim um hit vænsta, er þeir sá hann þar kominn. Enn þegar þeir konungar tóku tal sitt, þá gekk Hreiðarr í flokk Haralds manna, ok heimtu þeir hann með sér til skógar, er skammt var þaðan. Þeir skauttoguðu hann mjök, enn hrundu honum stundum; enn þar lék á ýmsu sem hann var: stundum fauk hann fyrir þeim sem hálmvisk, stundum var hann fastr fyrir sem veggr, ok hrutu þeir frá honum. Enn svá dróst leikrinn um síðir, at þeir gerðu honum heldr harðleikit, ok létu ganga á honum öxarsköft og sverðskálpa; námu naddar af umgjörðum í höfði honum, svá at hann skeindist af. Hann hló við, ok lét sem honum þœtti þetta hit mesta gaman. Ok er svá hafði fram farit um hríð, tók leikrinn ekki at batna af þeira hendi. Þá mælti Hreiðarr: „Nú höfu vér átt gaman ok góðan leik um stund, ok er nú mál at hætta, því at mér tekr at leiðast þessi rjá. Förum nú til konungs yðars, ok vil ek sjá hann“. „Þat skal verða aldri“, sögðu þeir, „svá fjandligr maðr sem þú ert, at þú sjáir konung várn, heldr skulu vér fœra þinn óvin til heljar“. Honum fannst þá fátt um, — þóttist sjá at þeir ætluðu þessu fram at fara, sem þeir sögðu; var nú svá komit, at honum rann í skap, ok reiddist hann. Greip þá höndum þann þeira, er mest sótti at honum ok verst lék við hann; varp hann þeim á loft, ok fœrði niðr at höfðinu svá hart, at heilinn lá þegar úti, ok var dauðr. Enn þeir urðu hræddir, sem eftir váru, ok þótti hann varla mennskr maðr at afli; stukku þeir allir á brott, ok fóru til Haralds kouungs, ok sögðu at drepinn var hirðmaðr hans. Hann svarar: „Drepit þá þann, er þat gerði“. „Hann er eigi í hendi“, sögðu þeir; „hann er nú brottu“. Þat er frá Hreiðari at segja, at hann fór þegar þeir skildu, á fund Magnúsar konungs, ok sagði honum sitt efni. Konungr mælti: „Hvárt veizt þú nú, hvernig er at reiðast“. „Já“, segir hann. „nú veit ek þat“. Konungr mælti: „Hvárt þótti þér nú svá gott at reiðast, sem ek fann at þér var mikil forvitni á“? Hreiðarr svarar: „Illt þótti mér, ok þess var ek fúsastr, at drepa þá alla“. „Þat kom mér beint í hug“, sagði konungr, „at þú mundir illa reiðast; enn þó er nú svá komit, at ek treystumst eigi til at þín verði gætt, ef þú ert með hirðinni, þá er vér finnumst, því at Haraldr frændi er brögðóttr, ok er vant at sjá við ráðum hans. Nú vil ek fá þér fóruneyti, ok senda þik á Upplönd til lends manns míns, þess er Eyvindr heitir, at hann haldi þik fyrir Haraldi konungi. Kom þá til mín, er ek sendi þér orð“.
5. Hreiðarr fór nú þar til er hann kom til Eyvindar, ok tók hann við honum eftir orðsending Magnúsar konungs. Konungar urðu vel ásáttir um hit fyrra vígit, ok var þat sett ok samit; enn um mál Hreiðars kom ekki ásamt með þeim; beiddi Haraldr konungr bóta fyrir hirðmann sinn, enn Magnús konungr sagði, at hans menn hefði valdit upphöfum ok sökum öllum; lét því síðr þann bœtanda, er veginn var, at hann kallaði þá alla hafa fyrirgert sér, er í móti höfðu verit Hreiðari, þótt hann hefði alla þá drepit. Skildu þeir at sinni við þat, at Magnús konungr neitaði þverliga bóta fyrir manninn. Eigi liðu langar stundir, áðr Haraldr konungr varð víss, hvar bann var niðr kominn. Gerði hann síðan ferð sína ok kom á Upplönd til Eyvindar með sextigu manna. Þat var snemma um morgin, því at hann ætlaði at koma á óvart; enn þat varð ekki svá, því at Eyvindr þóttist vita, at Haraldr konungr mundi leita eftir manninum; var hann á engri stundu varbúinn við hans kvámu; kom honum þegar njósn um ferðir konungs, er hann var norðan kominn; hafði hann stefnt at sér mönnum í skóga, þá er nær váru bœnum; skyldi hann gera þeim mark til, ef hann þyrfti manna við. Þat er sagt einn dag, nökkuru áðr Haraldr konungr kom þar, at Hreiðarr bæði Eyvind fá sér silfr nökkut ok gull. Eyvindr spurði, ef hann væri hagr? Hreiðarr svarar: „Þat sagði mér Magnús konungr, at ek mynda vera hagr, enn ekki má ek annat til vita, því at ek hefi aldrei við leitat, enn ek trúi því, sem hann sagði, því at hann myndi vita“. Eyvindr mælti: „Þú ert mjök undarligr maðr; nú mun ek fá þér smíðarefni; enn þú fá mér aftr silfrit, ef smíðin ónýtist, enn ella njót sjálfr“. Hreiðarr var nú byrgðr í einu húsi, ok var hann þar at smíðinni, enn áðr enn algert yrði þat, er hann vildi smíða, kom þar Haraldr konungr, sem áðr var sagt. Eyvindr tók blíðliga við konungi, ok gerði honum góða veizlu. Ok er þeir sátu. við drykk, mælti Haraldr konungr til Eyvindar: „Er nökkurr sá maðr hér, er Hreiðarr heitir? Mun þú hafa vináttu (vára), ef þú selr oss þann mann fram nauðungarlaust“. „Eigi er hann nú hér“, sagði Eyvindr. „Ek sér þat“, segir konungr, „at hann er eigi hér í stofunni; veit ek ok eigi síðr, at hann er í þínum herbergjum ok í þínu valdi, ok þarftú eigi þess at dylja“. — „Enn þótt svá sé“, segir Eyvindr, „þá geri ek ekki þann mun ykkarn Magnúsar konungs, at ek selja þér fram þann mann undir öxi, er hann bauð mér at veita hald ok traust“. Gekk Eyvindr þá út ór stofunni. Enn er hann kom at því húsi, er Hreiðarr var byrgðr í, þá brauzt hann á hurðina, ok kallaði, at hann vildi á brott þaðan. „Þegi þú“, segir Eyvindr; „Haraldr konungr er hér kominn, ok vill drepa þik“. Hreiðarr brauzt út eigi at síðr, ok lézt hitta vilja konung. Eyvindr sá, at hann myndi brjóta upp hurðina, ef hann væri eigi út látinn. Gekk hann þá til ok lauk upp ok mælti: „Gramir munu taka þik, er því hrapar svá til banans, at þér má ekki við hjálpa“. Hreiðarr gekk inn í stofuna fyrir Harald konung, ok kvaddi hann ok mælti síðan: „Herra“, segir hann, „takit af mér reiði yðra, því at ek er þér felldr fyrir margs sakir, ef þú vill snúa þinni vináttu til mín. Mun ek þá gera þat, er þú vill mik til senda, þótt mannhætta þykki í vera. Nú er hér einn gripr, er ek vil þér gefa“. Ok setti hann á borðit fyrir konung; þat var svín, gert af silfri ok gyllt. Þá mælti konungr, er hann leit á svínit: „Þú ert hagr maðr, svá at trautt hefi ek sét jafnvel smíðat með því móti sem er“. Fór þá svínit um stofuna, ok sýndi maðr manni, ok tala allir eitt um, at eigi þóttust hafa sét þess kyns smíði fegra. Þá mælti konungr: „Taka mun ek sættir af þér, Hreiðarr; þykki mér gott at senda þik til stórvirkja. Þú ert maðr styrkr ok ófœlinn, at því er ek hygg“. Nú kom svínit öðru sinni aftr fyrir konung; tók hann þá upp ok hugði at smíðinni enn vandligar. Sá hann þá, at þat var gyltr ok spenar á; sá hann, at þetta var gert til háðs við hann; fleygði hann þegar á brott svíninu, ok mælti: „Hafi þik allan tröll, ok standi menn upp ok drepi hann“. Hreiðarr greip svínit ok mælti: „Hvat þá annat enn ek hafa sjálfr grip minn, ef þú vill engu launa, konungr, nema illu“. Kvað hann þegar úti annat orð, ok fór brott af bœnum. Haraldr konungr ok hans menn hlupu út eftir honum, ok ætluðu at drepa hann. Enn er þeir komu út, var þar fyrir Eyvindr með fjölmenni, svá at þeir máttu ekki halda eftir Hreiðari. Skildu þeir Haraldr konungr ok Eyvindr svá, at konungi líkaði illa, enn Hreiðarr létti sinni ferð eigi fyrr enn hann kom á fund Magnúsar konungs. Ok er þeir fundust, frétti konungr, hversu farit hafði með þeim Haraldi konungi. Enn Hreiðarr sagði til allt hit sanna, ok sýndi konungi svínit. Konungr mælti: „Harðla hagliga er þetta smíðat, ok hefnt hefir Haraldr konungr frændi várr mjök grimmliga minni háðungar, enn í þessu er öllu saman, ok eigi er þú alláræðislítill, ok þó með öllu hugkœmr, ok aldri ætla ek, at fífl muni svá fara, hversu heimskliga sem þú lætr“.
6. Hreiðarr var nú með Magnúsi konungi um stund, ok einnhvern dag kom hann at máli við konung ok sagði svá: „Þat vilda ek, konungr, at þú veittir mér þat, er ek mun biðja þik“. „Hvat er þat“, segir konungr. „Þat herra“, segir Hreiðarr, „vilda ek at þér veittit mér, at hlýða kvæði því, er ek hefi ort um yðr“. „Þat vil ek veita þér“, segir konungr. Hreiðarr flutti kvæðit, ok var þat nökkut stirt ok einrœnligt öndvert, enn því betr sem meirr leið upp á. Ok er lokit var mælti konungr: „Þetta kvæði sýnist mér undarligt, ok þó gott áðr lýkr; er þat mjök með þeim hætti, sem æfi þín mun vera; hon hefir fyrst verit með kynlegu móti, ok einrœnligu; en hon mun snúast til betrunar sem upp líðr á. Hér eftir skal ek velja kvæðislaunin: hólmr einn liggr hér fyrir Noregi, sá er ek vil þér gefa; hann er vel grasi vaxinn ok gott land, þótt eigi sé mikit“. Hreiðarr mælti: „Þetta er vel gefit, sem ván var af yðr; þar skal ek samtengja með Noreg ok Ísland“. „Eigi veit ek, hversu þat ferr"„ segir konungr, „hitt veit ek, at margir menn munu búnir, at kaupa at þér hólminn, ok gefa þér annat fé fyrir. Nú ætla ek þat bezt, at ek leysa til mín hólminn, at hann verði þér eigi at gripdeildum, ok þeim sem kaupa vilja, allra helzt fyrir þá skyld, at þér er ekki vel vært hér í landi fyrir Haraldi konungi, því at auðsær er þinn kostr, ef hann má ráða, ef þú dvelst hér langvistum“. Gaf Magnús konungr þá Hreiðari silfr fyrir hólminn, ok fór hann at ráði konungs út til Íslands, ok bjó í Svarfaðardal, þar er síðan heitir at Hreiðarsstöðum. Fór um hans æfi sem Magnús konungr gat, at haun þótti því röskvari, sem meirr leið á æfi hans; enn hann hafði gert sér at mestum hluta þau kynjalæti, er hann sýndist hálffífl. Bjó hann á Hreiðarsstöðum til elli, ok er margt manna frá honum komit. Lýkr þar nú frá Hreiðari at segja.