Seyðmaðurin á Sondum
| Velg språk | Norrønt | Islandsk | Norsk | Dansk | Svensk | Færøysk |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Denne teksten finnes på følgende språk ► | 
|
Færøske Folkesagn og Æventyr
Jakob Jakobsen, København 1898-1901
Huldusøgn úr Sandavági
I
Ein seyðamaður var á Sondum í Sandavági áður á sinni, sum er gitin fram um allar aðrar seyðamenn í Føroyum. Hann røktaði einsamallur adlan Sandavágshagan og átti ein útvaldan hest, reyðan á liti og frálíka dúgligan til at renna.
Ein vakran sólskinsmorgun listi seyðamanninun at ríða norður á fjøll. Við Fjadlavatn búðu tvær huldukonur, hvør sínumegin, onnur í Húsagjógv og onnur í Tormansgjógv. Tær áttu stakkar av skarlaksklæði, og henda sama morgunin, ið seyðamaðurin reið norður, legði huldan í Húsagjógv stakk sín út til at sóla. Tá ið hann kom ríðandi gjøgnun Fjallalíð, sá hann tann reyða stakkin við teim glógvandi gullperlunum í skína langan veg. Hann vendi hesti sínum tann vegin, tók stakkin, legði hann aftanfyri seg á hestins bak og reið so heim aftur.
Huldukonan situr við eldin og hugsar við sær, at hon skal fara út á helluna at venda stakki sínum. Men tá ið hon kemur hagar, sker hon saman tenn og snerkir við skort, tí stakkurin er horvin. Hon skimast runt um Fjadlalíð og ber eyga við seyðamannin, ið ríður tað hann kann best avstað við stakki hennara. Hon rópar á systur sína í Tormansgjógv og biður hana hjálpa sær at fáa stakkin attur, tí hon hevur nærri at fara eftir manninun.
"Systir, systir, stíg stórum!"
Men hin svaraði, at hon var lamin í báðum beinunun og orkaði ikki at ganga.
Tá tók huldan í Húsagjógv til at gleiva og gina so skjótt, at hon nærkaðist hestinun í hvørjun. Tá ið hann var komin um Vatnsoyrasand og upp í Vatns-brekku, var hesturin ekkamóður og legðist at drekka úr ánni. Í tí sama kom huldan í Vatnsoyrar, men hesturin var nú so væl afturstyrknaður, sum hann hevði drukkið, at hann fleyg so lættur niðan gjøgnum brekkuna, nú ið sporið fór at tyngjast hjá huldukonuni.
"Hetta var mær sálarbót," segði seyðamaðurin, tá ið hann vendi hestinun frá aftur ánni, og síðan hevur henda á verið nevnd Sálarbótará.
Men Vatnsbrekka er ónatúrliga long og drúgv, og seyðamaðurin hevði tí á orði:
"Tungt er at ríða brekkuna hart."
Tá ið hann var komin á Føstuvarða (heimanfiri í Miðivágshaganun), kom huldan stunandi upp fyri Vørður (handari í Miðvágshaganun). Tá var hesturin stívur í lørunun, og sveittin rann úr hvørjun hári á honun - tungur var maðurin, ið hann bar á baki. Tá ið hann kom at Mosagerði, hevði hon nærkast honum so mikið, at tað var ikki meira enn reipslongd ímillum teirra, og tá ið hann kom á Giljarætt (tætt innanfyri ánna í Sandavági) - har er kirkjan - fekk hon hann aftur. Í tí at hann reið fram við kirkjugarðinun, kastaði hann seg so knappliga av hestinum inn um við stakkinun í hondini. Men, ólukkutíð, stakkurin kom fastur í garðin um ein stein, so hon náddi at tríva í hann.
"Nú haldi eg!" rópaði hon.
"Halt nú hvat ið halda vil!" svaraði hann aftur: "her er Gud og kirkjan."
Tey bardust um stakkin eina løtu, til hann skrædnaði; seyðamaðurin hevði aðra ermuna eftir, men huldan fekk skerdan bulin. So stór var henda stakkarerma, at hon røkk til messuakul í Sandavágskirkju, og har er hon enn.
II
Seyðamaður á Sondum
kendi knív sín burtur í øðrum londun
- so ljóðar eitt gamalt ørindi.1
Eina ferð var seyðamaðurin á Sondum farin yvir í Giljar burtur í haga. Tá slitnaði ein æs í skónum hjá honun, og hann settist at gera sær eina níggja. Tá ið hann hevði bundið tveingin og skuldi taka knívin aftur, var hann horvin. Hann leit um seg, men sá einki uttan eina kráku flúgva.
Stutt eftir hetta rýmdi hann úr Føroyun og fór til Noregs, av tí at hann fekk ikki frið fyri huldukonuni, sum hann hevði tikið stakkin frá. Hann bað um hús hjá einari konu - hon var bæði blíð og tíð og setti góðan mat fram fyri hann.
"Mong er geitin aðrari lík," segði hann, tá ið hann skoðaði knívin - hann helt seg kenna sín egna knív aftur. Tá upplýsti hon fyri honum, at hon var krákan, ið hann sá hin dagin burtur í haga, og hevði tikið knív hansara.
1) Sml. søgnina "Óli Seyðamaður" (Millum gandasagnirnar).
Viðmerking Jakobsens:
Dette sagn har tidligere i en noget anden og mere kortfattet form været trykt i Færøsk Anthologi I (sagn VI b, s. 333), men uden bestemt tilknytning til den person (fåremanden á Sondum), hvorom sagnet almindeligvis fortælles. Den som afsnit II her meddelte episode findes ikke i FA, og jeg har derfor fundet det rigtigt at gengive sagnet her i sin udvidede skikkelse.
