Olafs Saga hins helga

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif


Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.


Heilagra Manna Sögur


Olafs Saga hins helga
(Cd. 235 folio)


C. R. UNGER

Christiania 1877


Her byriaz saga Olafs kongs Harallz sonar videte

Hinn helgi Olafr konungr Harallzson[1] tok riki i Noregi, þa er hann var .xx. at alldri. Þa var þar i landi sva komit um kristnihalld, at vidazt um sębygdina voru menn kristnir, en uppi um land voru monnum okunnig kristin laugh, ok var þar vida heidit; þviat þegar er Olafs konungs Tryggvasonar misti vid, ok siolfr lydrinn var siolfradr, þa festizt fyrir monnum þat hellzt i minni um truna, sem i ber(n)sku hofdu numit. Olafr konungr braut allt landzfolkit til krisni ok þau bodord at hallda, sem þar eigu at fylgia, en tok af margar oveniur, ok heidinn her lagdi hann alla stund ꜳ, medan hann rikti yfir landinu, będi med blidu ok stridu, sva at (hann) let aungan uhegndan fara, þann er eigi villdi gudi þiona med retri tru; fek hann presta ok kennimenn i herod ok setti kristinn rett vid rad Grimkels[2] byskups ok annarra lęrdra manna. Hann tok med valldi fim konunga ꜳ Upplondum, er satu um lif hans, sem segir i sogu hans. Eptir þat bar hann einn konungsnafn yfir ollum Noregi ok fek kristnat allt landzfolk. Vida af londum spurdi hann at[3] sidum manna mest um kristindom, hversu haldinn veri, będi i Orkneyium ok ꜳ Hiatlandi, Fereyium ok ꜳ Islandi, ok betti yfir allz stad(a)r, eptir þvi sem hann matti vid komaz. Slikar rędur hafdi hann optaz i munni um laug at tala eda landzrett. Þat er alsagt, at hinn helgi Olafr konungr alldri[4] drykki afeinginn drykinn, ok opt leyndist hann ur hvilu sinni um netr til benar, þa er etlad var, at hann svefi. Sva er fra honum sagt, at hann var sidlatr ok benrekinn til guds [alla efi sina[5]. En sidan er hann fann, at riki hans þvarr, en motstodumenn eflduzt, þa lagdi hann ꜳ þat alla(n) hug at ger(a) guds þionustu alla stund, er hann matti fyrir audrum fiolskylldum, ok allar stundir i konungdominum hafdi hann þat starfat, sem mest var til nytsemdar, (at) frelsa ok frida landit af ꜳþian utlendra hofdingia, ok sidan at setia log ok landzrett med geymslu kristins doms. Hann hegndi ok fyrir rettdemis sakir marga þa, sem rangt gerdu i ranum eda hernadi, sem margir hof(d)ingia synir eda rikra bonda hof(du) gert; þar til ok refsadi hann rika sem urika i hverium stad, sem hann matti þvi vid koma. En þar fyrir fylltuz landzmenninir fiandskapar i moti honum ok þoldu honum eigi rettindi um sannar sakir. En hann var inn femilldasti vid sina menn ok vini.


2. En af slikri stormsemi hans, ok i annan stad storum febodum ok semdaheitum Knutz konungs riddara, þa toku ner allir landzhofdingiar Knut til konungs yfir ser. En hinn helgi Olafr konungr stauk ur landi. Ok er hann kom med lid sitt sudr a Meri, toku bendr, þeir sem þar voru fyrir, fegnir vid honum. Þar brutuzt þeir at bodi konungs vid urd eina, þat var torleidi mikit, sva at hvarki var þar fert monnum ne hestum. Konungrinn var heima um daginn i landtialldi. Menn hans komu heim um kvelldit, ok bendr med þeim, ok voru modir af erfidi miklu ok hofdu þo ecki syslat ok kvadu þar alldregi mundu veg yfir leggiaz. Þar voru þeir adra nott, ok var konungrinn alla þa nott ꜳ bęnum. Þegar i dagan bad hann menn fara til urdarinnar ok freista, ef vognum yrdi yfir komit. Þeir foru ok voru tregir, letuz ecki mundu fa at unnit. Þa er þeir voru bruttu, kom sa madr til konungs, er vistir vardveitti, ok[6] sagdi, at vist var eigi meiri en .ii. naut slatrs, «en þu hefir fiogrhundrut þins lids, sagdi hann, ok .c. bonda.» Konungrinn bad hann lata upp alla katla ok i hvern ketil nockut slatr. Ok er sva var gert, þa gek konungrinn til ok gerdi krossmark ok bad þa matbua. En hann siolfr gek til Sefsurdar, þar sem þeir skylldu veginn rydia, ok er hann kom þar, satu þeir allir meddir af miklu erfidi. Þa mællti Brusi, er þar var fyrir bondum: «Sagda ek ydr, herra, at ecki matti gera at urd þessi, ok villdu þer eigi þvi trua.» Þa leggr konungrinn af ser skikkiu sina ok bidr þa til fara alla ok freista enn, ok sva var gert. Ok ferdu þa .xx. menn þa steina hvert er villdu, er adr mattu eigi .c. manna ur stad hrera eda koma. Var vegrinn ruddr at midium degi, sva at þar var fert bædi monnum ok hrossum med klyfium. Sidan foru þeir ofan eptir, þangat sem nu heitir Olafs heilir. Kellda er þar nęr hellinum, ok þo konungrinn ser þar i. En ef bufe manna sykiz þar i dalnum, þa batnar þvi, ef þat drekkr af. Sidan fara þeir til matar. Konungrinn spurdi, ef setr nokurt vęri i dalnum upp fra urdinni, at þeir metti þar vera um nottina. Brusi segir, at setr voru þar, er hetu Greningar, ok kvad þar aungva menn mega vera um netr fyrir flagdagang. Konungrinn bad þa bua ferd sina ok kvat þar vilia vera um nottina. Þa kom sa madr til konungsins, er vista getti, ok segir, at þar var mostr(!) vista, ok kvezt eigi vita, hvadan komit var. Konungr þackar gudi sending sina ok let gera bondum byrdar af mat, þviat margir voru i heimferd. Þeir voru ꜳ setri um nottina. Ok ner nidri nott, er menn voru margir i svefni, þa var heyrt ut ꜳ staudulinn mikit karll ok þetta męllt: «Sva brenna mik bęnir Olafs konungs, at eigi ma ek her vera at minum hybylum, verd ek nu at flyia ok koma alldri ꜳ þenna stodul sidan.» Um morgininn mellti konungrinn vid Brusa: «Her skal gera bę, ok man sa bondi, er her byr, hafa framdratt at fe sinu, ok alldri skal her korn friosa, þott bædi friosi fyrir ofan bę ok nędan.»


3. Þa er Olafr konungr hafdi konungr verit yfir Noregi .xv. vetr med þeim vetri, er þeir Sveinn iarll (voru) badir, snyr hann ferd sinni til Sviþiodar ok þadan allt sudr i Gardariki, ok dvaldizt þar um hrid i godu yfirlęti af Iarizleifi konungi ok Ingigerdar drotningar, ok þo med storum ꜳhyggium sinna radagerda, þar til er gud birti fyrir honum, hvat hann skylldi ur rada, ok þvi fylgdi hann sidan. En þat vard med þeim hetti, at sidan er hann bar upp fyrir Jarizlaf konung ok Ingigerdi drotningu radagerdir sinar, budu þau honum þar at dveliaz ok taka þat upp riki, er heitir Wlgar(i)a, ok var þat folk allt hundheidit i þvi landi. Olafr konungr hugdi fyrir ser um þetta bod ok bar fram fyrir menn sina; en þess lauttu allir, at hann skylldi þar stadfestast, ok eggiudu hann at fara aftr i riki sitt i Noreg, þviat hann hafdi þat i radagerd at fara ut i heim til Jorsalalandz eda i adra helga stadi ok radaz undir reglu. En þat kom leingstum i huginn at hugsa um, ef nockur færi mundi verda til, at hann nedi riki sinu i Noregi. En er hann hafdi þar huginn, þa minntiz hann ꜳ þat, at ena fystu .x. vetr rikis sins voru honum allir hlutir hegir ok farsęligir, en sidan voru honum aull sin rꜳd þungber ok torsott, en gagnstadligar allar hamingiuraunir. Nu efadi hann um fyrir þa sok, hvart þat mundi vera vitrligt rꜳd at treysta sva miok hamingiuna at fara med sva litinn styrk i hendr fiandmaunnum sinum, er allr landzmugr hafdi snuizt til at veita honum motstaudu. Slikar ahygg(i)ur bar hann optliga ok skaut til guds allo sinu male ok bad hann þat lata upp koma, sem hann vissi honum best gegna.


4. Þat var ꜳ einni nott þa er Olafr konungr la i hvilu sinni, ok vakti leingi um nottina, ok hafdi hann storar ꜳhygg(i)ur i skapi. En er hugrinn meddizt miok, þa seig ꜳ hann svefn, ok þo sva laust, at hann þottizt vaka ok sia aull tidendi i husinu: hann sa mann standa hia hvilunne mikinn ok tiguligan, ok hafdi dyrlig klędi. Baud konunginum þat hellzt i hug, at þar mundi kominn Olafr konungr Tryggvason. Sa madr mellti til hans: «Ertu miok hugsiukr um radagerdir þinar, hvat þu skallt upp taka. En mer þickir undarligt, er þu velkir þat fyrir þer; sva ok þat, ef þu ętlar at leggia nidr konungs tign, þa sem gud hefir gefit þer; slict it sama ok at vera her ok þiggia riki af utlendum hofdingium ok þer ukunnum. Fardu helldr aptr til rikis þins, þess sem þu hefir at erfdum tekit ok radit leingi fyrir med þeim styrk, er gud gaf þer, ok lat eigi undirmenn þina hreda þik. Þat er konungs frami at sigrazt ꜳ ovinum sinum, en vegligr daudi at falla i orrosto med lidi sinu. Eda efar þu nockut um þat, at þu hefir satt at męla i ydarri deilu? Eigi skalltu þat gera at dylia þik siolfan sannynda; fyrir þvi mattu diarfliga sękia til lanz þins, at gud mun bera þer vitni um þat, at þat er þin eign.» En er konungrinn vaknadi, þottizt hann sia svipinn[7] mannzinz, er ꜳ braut gecc. En þadan fra herdi hann huginn ok einstreingdi fyrir ser at fara aptr til Noregs, sva sem hann hafdi adr fusastr verit, ok hann fann, at allir hans menn villdu þat hellzt vera lata. Gladdi hann þa hellzt i huginn, at landit mundi vera audsott, er haufdingialaust var, sva sem þa hafdi hann spurt; etladi hann þa, ef hann kemi, at margir mundi honum lidsinnadir. En er konungrinn birti þessa radagerd fyrir monnum sinum, þa toku allir þvi feginsamliga.


5. Svo er sagt, at sa athburdr vard i Gardariki, þa er Olafr konungr var þar, at son einnar gaufugrar konu fekc kverkasull, ok sotti sva miok, at hann matti ner ecki mat bergia, ok þotti hann vera nęr banvęnn. Modir sveinsins geck til drottningar Ingigerdar, þviat hon var kunleikakona hennar, ok syndi henni sveininn. Drotningh svarar, at hon kann þar eyngar lekningar til at leggia: «Gakk þu, sagdi hon, til Olafs konungs, hann er bestr leknir her, ok bid hann fara haundum meinit; ber til ord min, ef hann vill eigi elligar.» Hon gerdi sem drotningin męllti. En er hun fann konunginn, þa segir hon honum, at son hennar var banvęnn af kverkasull, ok bad hann far(a) h(a)undum um meinit. Konungrinn segir henni, at hann var eingi leknir[8] ok bad hana þangat fara, sem lęknar voru. Hun kvad drottningu þangat hafa visat ser, «ok hun bad mik sin ord til bera, at þer legdit til þa lekning, sem þer kynnit, ok hun sagdi mer, at þu verir bestr lęknir i stadnum.» Þa tok konungr til ok for haundum um kverkr sveininum ok þukladi sullinum miok leingi, til þess er sveinninn hrerdi munninn. Þa tok konungr braud ok braut ok lagdi i kross i lofa ser; sidan lagdi hann þat i munn sveininum. En hann svalg nidr, ok þadan af tok verk allan ur kverkunum, ok var hann ꜳ fam dogum alheill. Modir hans vard fegin ok sva frendr sveinsins ok vinir. Var þanveg virt, at Olafr konungr hafdi sva godar leknishendr, sem mellt verdr um þa menn, er su iþrot er miok lagit, at þeir haf(i) godar hendr. En sidan er alkunnig var iarteinagerd hans, þa var þat tekit fyrir sanna iartegn af morgum monnum.


6. Sa athburdr vard ꜳ einum sunnudegi, at Olafr konungr sat ok hafdi sva fasta hugsan, at hann gadi eigi stundanna. Hann hellt ꜳ knifi ok tannara ok rendi þar af sponu nockura. Skutilsveinninn stod fyrir honum ok hellt bordkerti; hann sa, hvat konungrinn gerdi, ok skildi at hann siolfr gadi eigi, hvat er hann gerdi. Skutilsveinninn mellti: «Manadagr er ꜳ morgin, drottinn.» Konungr leit til hans[9], er hann h(e)yrdi þetta, ok kom þa i hug, hvat hann hafdi gert ok bad fa ser kertislios. Konungr sopadi saman aullum spanunum i lofa ser, þeim er hann hafdi telgt, þa bra þar i loginu ok let brenna sponuna i lofa ser, ok matti þar af marka, at hann mundi fast hallda login ok bodordin ok vilia eigi yfir þat ganga, sem hann vissi rettazt.


7. Sidan snyr konungr ferd sinni austan ur Gardariki, ferr til Sviþiodar ok eflizt[10] þadan at lidi, sem hann fek. En er hann for austan um Kiol ok sotti þa vestr af fiallinu, sva at land legdi þadan vestr, þa reid mart lid fyrr en konungrinn, en sumt sidarr; var þar þa rumt, er hann reid siolfr. Hann var hliodr, ok mellti eingi vid hann; reid hann sva langa hrid, at hann sazt litt um. Þa reid byskup at honum ok spurdi, hvi hann veri sva hliodr. Þa svaradi konungrinn med ahyggiu mikilli: «Undarliga hluti hefir nu fyrir borit um hrid; ek sa nu yfir Noreg, er ek reid vestr af fiallinu; mer gaf þa syn, at ek sa um allan Þrandheim ok þvi nerst um allan Noreg, ok sva leingi sem su syn hafdi verit fyrir augum mer, sa ek ę þvi vidara, þar til er ek sa um oll lond ok verolld, lond ok sio, ok kenda ek giorla þa stadi, sem ek hafda fyrr komit, ok iafngiorla sa ek þa stadi, er ek hafda eigi fyrr sena, sva þa, er ek hefi haft spurn af, ok suma hina, sem ek hefi eigi heyrt fyrr getid, bygda sem obygda, sva vitt sem verolld er.» Byskup svaradi ok kvad syn þa vera merkiliga ok storum heilagliga.


8. Sidan er Olafr konungr sotti ofan af fiallinu, þa var bęr sa fyrir þeim, er ꜳ Sulu heitir i ofanverdri bygd i Verdala fylki. En er þeir sottu ofan at bęnum, lagu akrar vid veginn. Konungr bad menn fara spakliga ok spilla eigi eign fyrir bonda. Gerdu menn þat vel, medan konungr var vid, en þer sveitir, er sidarr foru, gafu ath þessu aungan gaum, ok hliopu menn sva um akrinn, ath allr var lagdr at iordu. Sa bondi het Þorgeir flekr er þar bio, hann atti .ii. sonu vel frumvaxta. Þorgeirr fagnadi vel konunginum ok baud þeim allan þann forbeina, sem hann hafdi faung ath veita konunginum ok monnum hans. Konungrinn tok þvi vel ok spurdi, hvat titt var landinu, eda hvart samnadr nockurr mundi gerr vera ꜳ moti honum þar. Þorgeirr segir, ath lid mikit var saman dregit i Þrandheimi, ok þar voru komnir lenndir menn będi sunnan ur landi ok nordan af Haloghalandi, «en eigi veit ek, segir hann, hvart þeir etla þvi lidi at stefna ydr i moti eda annan veg.» Sidan kerdi Þorgeirr fyrir konungi skada sinn ok sagdi honum siolfum, hvert hervirki menn hans hofdu gert ok brotid nidr alla akra hans ok trodit. Konungr segir, at þat var illa ordit, ath honum var mein gert. Sidan reid konungr þar til, er stadit hafdi akrinn, ok sa, at allr var ath iordu lagidr. Hann reid umhverfizt akrana ok mellti sidan: «Þess vænti ek, bondi, at gud muni leidretta skada þinn, ok man akr þessi betri ꜳ viku fresti.» Var konungrinn þar um nottina i godum forbeina, ok hefr þadan ferd sina um morgininu. Ok er hann kom ꜳ Stafamyrar, funduzt i hernum .ix.c. heidinna manna. En er konungr vissi þat, bidr hann þa skirazt lata, ok segir, at hann vill eigi hafa i orrosto med ser heidna menn, ok lysti þvi yfir, at hann etlar eigi i mannfiolda at fa sigr, helldr einni saman guds miskunn ok hans krapti. «Vil ek eigi, sagdi hann, blanda saman heidinna manna blodi vid minna manna blod.» Heiding(i)ar bera saman rad sin ok letu skirazt .cccc. manna, en allt lid þeira annat snerist aptr til landz sins. Ok er konungr fluttiz ut eptir dalnum, komu miok margir bendr til moz vid hann, ok geingu flestir i lid med honum, ok kunnu allir eitt at segia, at landzmenn drogu saman her ovigian, ok þeir helldu ętlan sinni um þat at beriaz vid konung. Þa let konungrinn taka margar merkr silfrs ok fek i hendr einum bonda, ok mellti: «Fe þetta skalltu vandliga vardveita ok skipta sidan, leggia sumt til kirkna en sumt gefa kennimonnum, sumt olmosumonnum, ok fyrir sꜳl þeira manna, er med bondum er(u) i orrosto ok beriazt i moti mer ok falla fyrir vapnum varra manna. En þeir menn er falla i orrosto þessi ok mer fylgia munu, þa maunum ver biargazt allir saman.»


9. Olafr konungr flutti her sinn ut eptir dalnum ok letti eigi fyrr ferdinni, en hann kom ꜳ Stiklastadi. Þa sa þeir lid bonda, ok for þat miok dreipt, ok var sva mikill fiolldi, at af hverium stig dreif til, en vida þat, at storflokkar foru saman. Konungrinn stodvadi herinn ok bad menn stiga af hestum sinum ok buazt her um. Sidan var skotid ꜳ fylkingum ok sett upp merkit. Dagr var eigi kominn med þat lid, er honum fylgdi. Þorgisl[11] Hialmuson het sa bondi, er þar bio ꜳ Stiklastodum, hann var fadir Grims goda. Þorg(i)sl baud konungi lidsemd sina ok at vera i orrosto med honum. Konungrinn bad hann hafa þauk fyrir bodit: «En ek vil, sagdi hann, at þu bondi ser eigi i orrosto; veittu oss helldr þat, at þu biarg vorum monnum eptir bardagann, þeim sem sꜳrir verda, en veit hinum umbunad, er falla i orrostonne. Sva ok ef þeir athburdir verda, at ek falla i orrosto þesse, þa veittu þann umbunad liki minu, sem naudsyn beidir til, ef þer er þat eigi bannat.» Þorgisl het þesso sem konungrinn beiddi.


Theodor Kittelsen: Hellige Olaf

10. En er konungrinn hafdi fylkt lidi sinu, taladi hann fyrir hernum ok mellti sva, at menn skylldu herda hugina ok ganga diarfliga fram, ef orrostan tękizt, «hofum vær lid będi mikit ok fridt; en þoat bendr hafi meira lid, þa mun audna rada sigri; er þvi fyrir ydr at lysa, sagdi hann, at eigi man ek flyia ur orrosto þessi, skal ek annathvart falla her ella sigrazt ꜳ bondum. Vil ek ok þess gud bidia, at sa hlutr komi upp um þetta, sem hann ser, at mer gegnir betr. Skulum vær þvi treystazt, at ver hofum rettara at męla en bendr, ok þvi þar med, at gud man frelsa oss eigur vorar eptir orrosto þessa, en elligar mun hann veita oss meiri laun fyrir þa raun, er ver fꜳm her, en ver kunnim siolfir at kiosa oss. En ef ek hlyt eptir at mela um orrostona, þa skal ek gæda hvern ydarn eptir sinum verdleikum, ok eptir þvi sem hann gengr fram i bardaganum.» En er konungrinn lauk rędu sinni, gerdu menn mikinn rom at mali hans, ok eggiadi hverr annan.


11. En er Olafr konungr hafdi fylkt lidi sinu, þa voru bendr eigi enn komnir, bad hann menn þa setiazt nidr ok hvila sik. Settizt konungr þa nidr ok allt lid hans, ok satu rumt. Hann halladizt ok lagdi hofudit i kne Finni Arnasyni; þa rann svefn a konunginn, ok var þat um hrid. Þa sa þeir her bonda ok sotti lidid til mozt vid þa. En er konungr vaknadi, mellti hann: «Hvi vaktir þu mik, Finnr, ok lezt mik eigi niota draums mins?» Hann svarar: «Ekki mundi þig þess dreyma, at eigi mundi meiri naudsyn at vaka ok buazt vid ovinum vorum ok hernum, er at oss ferr; eda ser þu eigi, hvar nu er kominn bondamugrinn?» Konungrinn svarar: «Ekki eru enn þeir sva nęr oss, at eigi veri betra, at ek hefda sofit.» Þa mellti Finnr: «Hvat dreymdi þik þess, er þer þikir sva mikil missa, er þu vaknadir eigi siolfr?» Þa segir konungr draum sinn, at hann þottiz sea stiga hafan ok ganga þar eptir upp i loptid sva langt, at hann þottiz sea, at himinn opnadizt, ok þangat til þotti honum taka stiginn. «Var ek þa, segir konungrinn, kominn i ed efsta stigit, er þu vaktir mik.» Finnr svarar: «Ekki þiki mer draumr sia sva godr, sem þer mun þikia, ok ętla ek vera munu fyrir feigd þinni, ef þat er nackvat annat en svefnorar.»


12. Bændr fluttu her sinn ꜳ Stiklastadi, þar sem fyrir var Olafr konungr med lid sitt. For Kalfr Arnason i ondverdu lidinu, ok Harekr ur Þiottu fram med merkinu. En er þeir mettuzt, tokz eigi allskiott arasin, þviat bęndr frestudu atgaungu ok bidu lidsins, þess er eigi var komit. Þorir hundr for sidarst med sinu lidi, þviat hann skylldi geta, at ekk(i) slegist aftr folkit, þa er heropit slegi upp, ok bidu þeir Kalfr Arnason. Bendr hofdu þetta ordtak i hernum at eggia lid sitt fram i orrosto: Fram fram buandmenn. Olafr konungr villdi eigi at ganga, þviat hann beid Dags ok þess lids, er med honum var, ok sa þeir þa, hvar þeir foru. Ok þa er hvaratveggia lid stod ok menn kenduz, mellti konungrinn: «Hvi ert þu þar, Kalfr? Vid skildumz vinir sudr ꜳ Meri; illa samir þer ath skiota geigrskott i flok varn, þviat her eru fiorir bredr þinir.» Kalfr svarar: «Mart ferr nu annan vegh, konungr, en best mundi sama. Skilduzt þer sva vid oss, at naudsyn var at fridazt vid þa sem eptir voru. Verdr nu hverr at vera þar, sem hann er staddr, en settazt mundim vid enn, ef ek reda.» Konungr svarar: «Vera kann þat, Kalfr, at þu vilir settaz, en ecki fridsamliga þiki mer þer lata buendrnir.» Þa svarar Þorgeirr af Kvistodum: «Þer skulut nu hafa slikan frid, sem margir hafa af ydr haft; munut þer nu þess giallda.» Konungrinn mellti: «Eigi þarptu, Þorgeir, at fysazt sva miok til fundar vid oss, þviat eigi mun þer i dag audit sigrs ꜳ oss, þviat ek hefi hafit þik til rikis af litium manni.»


13. Þorir hundr kom þa med sveit sina ok gek fram fyrir merkit boandanna ok mellti: «Fram fram, boandmenn.» Þa lustu bęndr upp heropi miklu ok skutu bedi aurum (ok) spiotum. Konungsmenn ęptu þa ok herop. En er þvi var lokit, þa eggiuduzt konungsmenn, eptir þvi sem þeim var bodit, ok melltu sva: «Fram fram Cristzmenn, krossmenn, konungsmenn.» Ok er þetta heyrdu boandmenn, þeir sem ut stodu i arminn, þa melltu slict id sama, sem þeir heyrdu adra męla. En er adrir bendr heyrdu þat, þa hugdu þeir þa vera konungsmenn ok baru vapn ꜳ þa; baurduzt þeir þa siolfir, ok fell mart, adr þeir kaunnuduzt vid. Vedr var fagrt ok skein sol i heidi. En er orrostan hofzt, þa laust roda ꜳ himininn ok ꜳ solina[12], en adr letti, gerdi myrkt sem um nott. Konungr hafdi fylgt lidi sinu, þar sem var hed nockur, ok steyptuzt þeir ofan ꜳ lid bonda ok veittu sva hartt ꜳhlaup, at fylkingh bonda bognadi fyrir, sva at þar stod þa briost konungsfylkingarinnar, sem adr hofdu stadid þeir, er fremster stodu i bondalidinu, ok var buit margt bondalid at flyia. En lendir menn ok lendra manna synir ok huskallar þeira stodu fast, ok var þa allsnorp orrosta. Sotti þa lid bonda at aullum megum, hiuggu sumir, en flestir skutu. Gerdiz þa bardaginn skędr. I fystu fellu þeir miok, er voru fyrir framan merki konungsins, mart fell ok af bondum. Þyntizt þa um merkit. Þa bad konungr Þord fram bera merkit, en hann siolfr fylgdi ok su sveit manna, er hann hafdi siolfr valda til med ser at vera i orrostonni. Voru þeir menn i hans lidi einna vapndiarfastir ok best bunir at vopnum. Ok þa vard alhord hrid. Geck þa konungr siolfr fram i hauggorrostona. En er bendr sa i andlit honum, þa hrędduzt þeir, ok felluzt þeim hendr. Olafr konungr bardizt alldiarfliga, hann hio til Þorgeirs af Kvistodum lendz mannz, þess er fyrr var getid, ok um þvert andlitid ok sundr nefbiorgina ꜳ hialminum ok klauf haufudit fyrir nedan augun, sva at nær tok af. En er hann fell, þa mellti konungrinn: «Hvart er þat satt, Þorgeir, er ek sagda þer, at þu mundir eigi sigraz ꜳ fundi ockrum.» I þvi þili skaut Þordr nidr merkisstaunginni sva hart, at hon stod. Þa hafdi hann feingit banasꜳr, ok fell hann þar undir merkinu. Þa fell ok Þorfinnr munnr ok Gizur gullbra; ok hofdu hann sott .ii. menn, hafdi hann drepit annan þeira, en annan sęrdi hann, adr en hann fell. Þa var þat, sem fyrr var sagt, at himinenn var heidr, en solin hvarf, ok gerdi myrkt sem um nott. I þenna tima kom Dagr ok tok at fylkia[13] lidi sinu ok setti upp merki sitt. En fyrir þvi at myrkt var, þa var eck(i) skiott um atgaunguna, þviat þeir vissu eigi vist, hvat fyrir þeim var. En þa sneru þeir þar at, sem fyrir voru Haurda(r) ok Bygir. Þessir hlutir voru ok margir atburdir adrir iafnsnemma, eda sumir litlu[14] fyrr en sumir.


14.[15] Kalfr ok Olafr hetu brędr frendr Kalfs Arnasonar, þeir stodu ꜳ adra hlid honum, miklir menn ok sterkir ok hraustir. En ꜳ adra hlid Kalfi gek fram Þorir hundr. Olafr konungr hio um þverar herdarnar. Sverdit beit ekki, en sva syndizt, sem dust ryki upp i moti ur hreinbialbanum. Þorir hio til konungsins, ok skiptuz þeir þa nockurum hoggum vid, ok beit ecki sverd konungs, þar sem hreinbialbinn tok fyrir. En þa vard Þorir sꜳr a hendi. Konungr mellti til Biarnar stallara: «Berdu hundinn, er eigi bita iarnin.» Biorn sneri auxinni i hendi ser ok laust med hamrinum, ok kom þat haugg ꜳ auxl Þori, ok vard mikit haugg, ok hratadi Þorir vid. En iafnskiott sneri konungr i moti þeim Kalfi frendum ok veitti Olafi banasar frenda Kalfs. Þa lagdi Þorir hundr spioti til Biarnar ok ꜳ hann midian ok veitti honum banasꜳr. Þa mellti Þorir: «Sva beyta(!) ver biornuna.» Þosteinn knarrarsmidr hio til Olafs konungs med auxi, ok kom þat haugg ꜳ fotinn vinstra fyrir ofan kneit. Finnr Arnason drap þegar Þostein. En vid sar þat hneigdiz[16] konungrinn upp vid stein einn ok kastadi sverdinu ok bad gud hialpa ser. Þa lagdi Þorir hundr til konungs, kom þat lag nedan undir bryniuna ok rendi upp i kvidinn. Þa hio Kalfr til konungs, ok kom þat haugg utan a halsinn enum hegra megum. Menn greinazt at þvi, hvar Kalfr veitti konunginum þetta sar. Þessi .iii. hafdi Olafr konungr til liflatz. En eptir fall konungsins, þa fell flest aull su sveit, er fram hafdi geingit med konunginum. Dagr hellt upp bardaganum, þar til er hann var ofrlidi borinn, sneri hann þa ꜳ flotta, ok allt lid þat sem upp stod; en margir voru sarir eda modir, sva at til einskis voru ferir. Bendr raku skamt flottann, þviat hofdingiar sneru bratt aptr ok þar sem valr[17] lꜳ, þviat margir attu þar at leita eptir frendum sinum ok vinum.


15.[18] Þorir hundr gek þar til, sem lik konungsins var, ok ve(i)tti umbunat, lagdi nidr ok retti likit ok breiddi yfir klædi. En er hann þerdi blod af andlitinu, þa sagdi hann sva sidan, at andlit konungsins var sva fagrt ok rodi i kinnum, sem þa at hann svefi, en miklu biartari en adr var, medan hann lifdi. Þa kom blod konungsins ꜳ hond Þori ok rann upp i greipina, ok þurpti þat sꜳr eigi umbaund at hafa þadan þa, sva greri þat skiott. Vattadi Þorir þat siolfr sidan um þenna atburd, þa er upp kom helgi Olafs konungs fyrir alþydu. Vard Þorir fystr til þess af sveit[19] manna þeira, sem i moti konunginum hafdi verit, at hallda upp helgi hans. Olafr konungr fell midvikudag .iiii. kal. Augusti. Þat var ner midium degi, er þeir funduzt, en fyrir midmunda hofz orrostan, konungrinn fell fyrir non, en myrkrid hellzt fra midmunda til nons. Bendr ręntu ekki valinn, ok var helldr sva, at otta slo yfir þa marga, er i mot konunginum hofdu verit, en þo helldu þeir illvilia sinum ok demdu þat milli sin, at allir þeir menn, er med Olafi konungi fellu, skylldu aungan þann umbunat eda grauft hafa, sem guds monnum somdi, ok kaulludu þa alla ransmenn ok utlaga. En þeir menn, er rikir voru ok þar attu frendr i valnum, gafu at þessu aungan gaum, fluttu þeir frendr sina til kirkna ok veittu umbunat eptir sidveniu.


16. Þorgils Hialmuson ok Grimr son hans foru til va(l)sins um kvelldit, er myrkt var ordit. Þeir toku upp lik Olafs konungs ok baru i bruttu, þar til sem var husskytia nockur litil ok aud annan veg fra benum. Hofdu þeir med ser lios ok vatn, toku þa kledi af likinu ok þogu þat, svipudu sidan med dukum ok laugdu þar[20] nidr i husinu ok huldu med vidum, sva at eigi matti sio, þott menn kemi inn i husit; gengu sidan brutt ok heim til bęiarins. Þar hofdu fylgt hernum hvaratveggia(!) margir stafkallar ok þat fatekt folk, er ser bad matar. En þat kvelld eptir bardagann hafdi þat folk þar mart dvalizt eptir, ok er nattadi, leitadi þat ser herbergis um aull hus bedi sma ok stor. Þar var einn blindr madr, sa er fra er sagt, hann var snaudr, ok for sveinn hans med honum ok leiddi hann. Þeir geingu uti um bęinn ok leitudu ser herbergiz, ok komu at þvi sama husi, sem lik konungs var inni. Dyrnar voru sva lagar, at þeir þurftu naliga at skrida inn eda kr(i)upa. Ok er hinn blindi madr var inn kominn i husit, þa þreifadizt hann fyrir, hvar þar mundi mega nidr setiazt. Hautt hafdi hann ꜳ hofdi, ok steyptizt hann fyrir andlit honum, er hann laut nidr; hann tok upp hendinni votri, ok kendi at tiorn var ꜳ golfinu, ok retti upp hauttinn, ok kom haundin vid augun. En þegar bra klada ꜳ hvarmana sva miklum, at hann strauk med fingrunum augun siolf. Sidan hopadi[21] hann ut ur husinu ok segir, at þar matti ecki inni vera, þviat þar var allt vott. Ok er hann kom ut, sa hann fyst skil handa sinna, ok sva þat allt, er sva ner honum var, at hann matti sia fyrir mattmyrkri. Hann geck þegar til beiarins ok inn i stofu, segir þar aullum maunnum, ath hann hefir feingit syn sina, ok at hann var þa skygn madr. En þat vissu margir menn, at hann hafdi leingi blindr verit, þviat hann hafdi þar leingi farit um bygdir. Hann segir[22], at þa sa hann fyst, er hann kom ut ur husinu nockuru vaundu ok litlu, ok þar allt vatt inni, ok segir, at hann greip þegar i vetuna ok strauk votum haundunum um augun. Hann segir ok, hvar þat hus stod. En þeir menn, er þar voru ok sa þessi tidendi, undruduzt miok þenna atburd ok reddu milli sin, hvad þar mundi inni vera i þvi husi. En Þorgisl bondi ok Grimr son hans þottuz vita, hvadan af þessi atburdr mundi hafizt hafa; þeir hredduzt miok, at ovinir konungs mundi fara ok ransaka husit. Sidan leynduzt þeir til hussins, toku likit ok fluttu likit i brutt i haga ok falu þar, foru sidan heim til beiarins ok svafu af nottina.


17.[23] Þeir fedga(r) hofdu nu i sinni geymslu lik Olafs konungs hins helga, ok voru um þat miok hugsiukir, hversu þeir feingi til gett, at eigi nedi ovinir konungs at misfara þvi med nockurum hetti; þviat þat var ord bonda, at þat mundi til liggia, ef lik konungsins fyndiz, ad brenna þat eda flytia ꜳ sæ eda sockva nidr. Þeir fedgar hofdu sed sva sem kertislios veri, þar sem lik konungsins la i valnum. Sva var ok sidan, er þeir hofdu folgit likit, þa sa þeir iafnan lios um netr þangat, sem konungrinn hvilldi. Þeir hredduzt, at ovinir hans mundi leita liksins, þar sem þat var, ef þeir sęi þessi merki, var þeim þvi titt til at koma þvi i þann stad, er þat ver(i) vel komit. Þeir gera kistu ok vanda sem mest ok leggia þar i lik konungsins. Sida(n) gera þeir adra kistu, ok bera þar i halm[24] ok griot, sem veri mannz haufgi, lykia kistu þa vannliga. Ok er bruttu var af Stiklastodum allt bondalid, þa bua þeir ferd sina, fa ser rodrarskutu ok eru saman .vii. menn eda .viii., ok voru allir þessir frendr eda vinir Þorgils. Þeir fluttu lik konungs til skips leyniliga ok setia kistu undir þiliur nidr. Kistu þa hofdu þeir med ser, er griotit var i, settu þeir hana i skip, sva at menn sꜳ, foru sidan ut eptir firdi ok fa gott leidi, komu um kvelldit, er myrkva tok, til Nidaross. Þa sendi Þorgils menn upp i bęinn ok let segia Sygrdi(!) byskupi breska, at þa(t va)r af halfu Knutz konungs, at þeir fara med lik Olafs konungs. En er byskup spyr þat, þa sendir hann þegar menn ofan ꜳ briuggr(!). Þeir taka ser lettiskutu ok leggia at skipi Þorgilss, bidia fa ser lik konungsins. Þeir Þorgils taka kistu, þa er uppi stod ꜳ þilium, ok bera i skutuna. Þessir menn roa þar ꜳ fiordinn ut ok sokva þar nidr kistunni. En þa var myrkt af nott. En þeir Þorgils roa upp eptir anni til þess, er þra(u)t bęinn, ok logdu at þar, er Sau(r)hlid er kallad; þat var þa fyrir ofan bęinn. Fundu þeir menn at mali, þa sem helldr hofdu verit vinir Olafs konungs, ok spurdi, ef þeir villdi taka vid liki Olafs konungs. En þat þordi eingi madr at gera. Sidan fluttu þeir Þorgils likit upp med anni ok grof(u) þar nidr i sandmel þeim, er þar var, biuggiu(!) þar sva um, at þar skylldi ecki nyvirk(i) ꜳ sia. Hofdu þeir þessu aullu lokit adr dagadi, foru sidan til skipsins ok logdu þar ut eptir anni; ok foru þar til, er þeir komu heim ꜳ Stiklastadi.


18. Hinn nesta vetr eptir hofzt umræda sudr i Þrandheimi, at Olafr konungr væri sannheilagr madr, af morgum monnum, ok iartegnir margar urdu þar at helgi hans. Hofu þa margir menn ꜳheit vid hinn helga Olaf konung um þa hluti, er monnum þotti malskipti vid liggia, ok feing(u) margir menn af þeim ꜳheitum bot, sumir heilsu, en sumir farargreida eda adra þa hluti, er naudsyn þotti til bera. Einarr Þambaskelbir vard fyrst til þess rikismanna at hallda upp helgi Olafs konungs. Eptir um sumarit gerdizt mikil umræda um helgi konungsins. Sneri þa ordrominum, voru þeir þa margir, er þat sonnudu, at konungr mundi vera heilagr, er fyrr hofdu med ollum fiandskap mot honum geingit ok latid hann i aungan stad na af ser sannmęli. Toku menn þa at snuazt til amęlis vid þa menn, er honum hofdu mestan motgang veitt. Var af þvi mikit kent Sigurdi byskupi. Gerazt menn þa sva miklir hans ovinir, at hann stok brutt ur Noregi ok vestr til Einglandz ꜳ fund Knutz konungs. Sidan gera Þręndir menn ok ordsendingar eptir Grimkeli byskupi ok bidia hann koma nordr i Þrandheim. Byskup bregdr skiott vid þessa ordsending, bar þat miok til, at hann trudi þat satt vera mundu, er sagt var fra iartegnagerd Olafs konungs ok helgi hans. Byskup ferr fyst til fundar vid Einar Þambaskelfi, ok tok Einarr feginsamliga vid honum, ręddu þeir mart ok sva þat, sem þar i landi hafdi gerzt ok til stortidenda ordit, ok komu allar rædur vel ꜳ samt med þeim. Sidan ferr byskup inn i kaupangh, ok tok þar oll alþyda vel vid honum. Hann spyrr vandliga at um takn þau, er saugd voru fra Olafi konungi, ok spurdizt honum þar vel til. Sidan gerir byskup ord Þorgisli inn ꜳ Stiklarstadi ok Grimi syni hans, stefnir þeim ut til bęiar ꜳ sinn fund. Þeir fara, ok er þeir koma, segia þeir honum aull merk(i), þau sem þeir vissu, ok svo hvar þeir hofdu latid lik konungs. Sidan sendir byskup eptir Einari, ok kom hann til beiar, hafa þeir byskup ok Einarr rędur vid Svein konung Knutzson, er þa var yfir Noregi, ok vid Alfivi(!) modur hans; badu þeir konung leyfa, at lik Olafs konungs veri ur iordu tekit. En konungr bidr byskup fara med þvi, sem hann vill. Þa var þar mikit fiolmenni i bęnum. Byskup ok Einarr ok menn þeira med þeim fara til, þar sem Olafr konungr var grafinn, letu þar til grafa, ok var þar kistan komin miok sva upp ur iordu. Þat var margra manna rꜳd, at byskup leti lik konungsins grafa i iord at Clemens kirkiu, þa kirkiu hafdi Olafr konungr gera latid, ok sva var gert. En sidan fra andlati Olafs konungs voru lidnir .xii. manadir ok .v. nętr, þa var upptekinn hans heilagr domr. Var þa enn uppkomin miok kistan ur iordu, var hon þa spanosa, sem nyskafin veri. Grimkell byskup geingr þa til, er kistan var upptekin, var þar þa dyrligr ilmr. Þa berar byskup andlit konungsins, ok var eyngan vegh brugdit hans ꜳsionu, sva rodi i kinnum, sem þa mundi, þott[25] hann veri nysofnadr. En ꜳ þvi fundu menn mikinn mun, þeir er sed hofdu Olaf konung, þa er hann fell ꜳ Stiklastodum, at vaxit hafdi hꜳr hans ok negl, þvi nest sem þa mundi, þott hann hefdi lifs verit iafnlangan tima. Þa gek Sveinn konungr til ok adrir hofdingiar, þeir sem þar voru. Þa mellti Alfifa: «Furdu seint funa menn i sandinum; ecki mundi sva, ef hann hefdi i moldu legit.» Þa tok byskup saux ok skar af hari konungsins, ok sva tok hann af kaumpum hans. Hann hafdi haft langa kampa, sva sem þa var sidr. Byskup męllti þa til konungs ok Alfivu: «Nu er hꜳr konungs ok kampar sva sitt, sem þa er hann fell, en þvilikt hefir vaxit, sem nu siait er her afskorit.» Þa svarar Alfifa: «Þa þicki mer har þetta heilagr domr, ef þat brennr eigi i elldi; en opt vitum vær hꜳr manna heillt ok osakat[26], þeira sem leingr hafa i iordu (legit) en þessi madr.» Þa let byskup taka elld i glodarkeri ok blezadi, ok lagdi reykelsi ꜳ elldinn ok ględrnar ok þar med har konungsins. Ok er brunnit var reykelsit allt, þa tok byskup harit upp ur elldinum med ollu obrunnit. Synir byskup konungi ok audrum hofdingium. Alfifa bad þa leggia harit i ovigdan eld. Þa svarar Einarr Þambaskælbir ok bad hana þegia ok valldi henni morg snaud ord. Var þa þat byskups atkvedi ok konungs samþycki ok domr allz heriar, at Olafr konungr veri sannheilagr. Var þa likami[27] hans borinn inn i Clemens kirkiu ok þar um buid. Var kistan sveiput pellum[28] ok tialldat allt yfir med gudvefium. Vurdu þar þa þegar margskonar iarteinir at hans heilỏgum domi.


19. Þar ꜳ melnum sem Olafr konungr hafdi i iordu legit, kom upp brunnr fagr, ok feingu marger bot af þvi vatni meina sinna. Var þar veittr umbunadr, ok hefir þat vatn verit vandliga yardveift iafnan sidan. Kapella var þar fyrst gerr ok sett þar allterit, sem verit hafdi leidi konungs. En nu stendr (þar) Kriztz kirkia ok þar hꜳllterit sem i enne fyrri hafdi verit. Þat er nu kallad Olafshlid, er heilagr domrinn var borinn af skipi, ok er þat nu ner bę midium. Byskup vardveitti lik Olafs konungs ok helgan dom, ok skar har hans ok negl, þviat hvart(v)eggia vox sva skiott, sem hann veri lifandi madr i þessum heimi. Olafr konungr enn helgi var þa hꜳlfertugr at alldri, er hann fell, ok hafdi att .xx. folkorrostor. Þa er Olafr konungr fek it fysta haugg ꜳ Stiklarstaudum, kastadi hann fra ser sverdinu Hneiti. Þat tok upp ok vo med einn senskr madr, sa madr komz ur bardaganum med audrum flottamaunnum ok til bus sins heim i Sviþiod, ok for med sverd þat alla sina daga, ok sidan son hans, ok hverr eptir annan þeira frenda; ok fylggir þat ę eign sverdzins, at hverr segir audrum nafn þess, ok sva hvadan komit var. Sidar miklu ꜳ dogum Kirialax keisara bar sva til, at ꜳ einu sumri, þa er keisari var i herferd nockurri, at þeir lagu i herbudum; voru þar storar sveitir Vęringia, ok þeir voktu ok vord helldu yfir konunginum, lagu ꜳ velli nockurum fyrir utan herbudir. Skiptu þeir med ser nottinni til voku ok voru med alvepni, laugduzt þa adrir til svefns, er adrir voknudu. Þeir voru vanir, þa er þeir svofu, at hafa hialm ꜳ hofdi, en skiold yfir ser ok sverd undir hofdi, ok hegri hendi hallda um medalkaflann. Einn þeira felaga er lotid hafdi at [vaka, vaknadi[29] i dagan, ok var þa sverd hans i brottu. Stod hann upp ok tok ok etladi lagsmenn sina, er voktu, hafa gert til spotz vid sik at vela fra honum sverdit. Þeir synia fyrir sik. Sva ferr þriar nętr. Hann undrazt þa miok, ok allir er vissu, ok spurdu[30] hann, hveriu gegna mundi. Þa segir hann, at sverd þat var kallat Hneitir, ok Olafr konungr hafdi att ok siolfr borit i bardaga, þa er hann fell. Segir ok sidan, hversu sverdit hefir farit sidan. Þetta var sagt Kirialax keisara, let hann þenna kalla til sin ok fer honum gull þrenn iafnnvirdi sverdzins. Sidan let hann sverdit bera i Olafs kirkiu, þa sem Væringiar hallda. Eindridi ungi lendr madr ur Noregi ꜳ dogum sona[31] Harallz gilla var þa i Miklagardi ok hann sagdi fra þessu i Noregi, þa er hann kom heim.


20. Magnus konungr son ens helga Olafs konungs let gera skrin ok bua gulli ok silfri ok setia steinum, er þat sva gert at mikilleik sem kista liks, ok svalir undir, en vætt yfir vaxit sem ręfr, ok þar af upp hofut ok burst ꜳ hlidveggiunum, lamar ꜳ bak en lęst framan. Sidan let Magnus konungr leggia i skrinit helgan dom Olafs konungs fodur sins. Urdu þar þa margar iarteinir. Þa var i logh tekit at hallda heilagt um allan Noreg liflatzdagh Olafs konungs, var þa sa dagr þar þegar halldinn sem hinar sterstu hatidir. Magnus konungr hafdi heriat ꜳ Vindr, ok sidan er hann kom aptr til Danmerkr, let hann fra lidit mart, ok var hann þa eptir eck(i) fiolmennr. Þat sama haust foru Vindr med ogrynni lids. Hann dregr þa her saman ok ferr i moti heidingium, ok var lidit hans litid hia þvi, sem þeir hofdu. Eggiudu þa menn hans, at hann skyldi flyia, ok var hann þa allhugsiukr. Þa i svenfni syndizt honum enn helgi Olafr konungr fadir hans ok mellti vid hann: «Erut þer nu ottafullir, er heidingiar hafa her mikinn; hrez þu eigi, ek man þer fylgia. Stattu upp ok rad þægar til orrosto, (er) þer heyrit ludr minn; verit oruggir ok ottalausir.» Þa vaknadi konungrinn. Rann þa sol upp. Segir hann draum sinn, ok urdu menn vid þat gladir, herdu nu hugina. Þa sa þeir her Vinda fara yfir Skotborgar ꜳ. Þa heyrdu allir lid(s)menn Magnus konungs upp i loptid yfir sik kluckuhliod, ok þeir menn, sem verit hofdu i Nidarosi, þa kendu, at sva var sem Glaud veri hringt. Su kluka var at Clemens kirkiu, ok hafdi hinn helgi Olafr konungr hana þangat feingit til. Sidan steypti Magnus konungr af ser bryniunni ok tok i hond ser Hel, auxi þa er Olafr konungr hafdi atta, redzt þegar i moti Vinda her. Giora þeir þa (sva) harda atgaungu, at Vindr hrukku fyrir; sneru þa ꜳ flotta þeir sem fremstir voru, en þeir sem sidaz voru, stodu sva, at hinir mattu eigi flyia; fellr þar þa hverr um annan. Magnus konungr ok menn hans hiuggu þa nidr sem bufe. Segia frodir menn þat manfall mest verit hafa ꜳ Nordrlondum i kristni. Raku þeir þa flottann[32] sidan ok drapu þa ogrynni lids.


21. Guthormr son Gunhilldar systur en(s) helga Olafs konungs for vestr i vikingh ꜳ Irland, var hann þar i kerleikum miklum med Mardagi konungi. Um sumarit heria þeir ꜳ Brettland ok fa of fiar, leggia sidan i Aungulseyiar sund, skipta herfanginu. Ok er konungr sꜳ yfir silfr þetta it mikla, vill hann hafa einn allt, virdir þa litils vingan vid Guthorm. En Guttorhmi(!) likadi illa, ok vill eigi vera hlutreningr, ok menn hans. Konungr gerir honum .ii. kosti, annathvart at beriazt vid hann eda ganga þar fra aullu herfanginu ok sva fra aullum skipum sinum: «Vil ek hafa þau, sagdi konungr, ella hefir sa fe, er sigrazt.» Sa var munr lids þeira, at konungr hafdi .xi. langskip, en Guttormr .v. Bad hann ser fresta um þetta vandkvędi, ok fek þat eigi. Þa kaus hann at deyia med dreingskap eda vega sigr, helldr en þola skaumm ok svivirdingh af sva mikilli missu fyrir aungva sok. Kallar hann ꜳ gud ok hinn helga Olaf konung frenda sinn; var þa ok hans vokuaptan; bidr hann fultings ok hialpar ok het honum at gefa tiund af aullu þvi herfangi, sem hans menn hlyti, ef þeir feingi sigr. Sidan skipar hann ok fylkir lidi sinu i moti þeim mikla her ok bardizt vid þa, ok med guds fulltingi ok hins helga Olafs konungs fek hann sigr. Þar fell Mardagr konungr ok hverr madr będi ungr ok gamall, er med honum var. Eptir þann haleita sigr vendir Guttormr heim gladr med allt þat fe, er þeir hofdu til heriad. Var þa tekinn hverr penningr enn tiundi, sem heitid var Olafi konungi. Var þat sva mikit ofa fe, at þar af let hann gera rodu eptir vexti sinum eda stafnbua sins. Er liknerski þat nu miklu meira en þeir menn, sem nu eru. Gaf hann roduna sva buna til stadar hins helga Olafs konungs, ok hefir hon þar sidan verit til minningar sigrs Guttorms ok iartegnar Olafs konungs.


22. Kir(i)alax Miklagardz keisari for herfaur ꜳ Blaukumanna vollu. En er hann kom ꜳ Peizina vollu, þa kom þar i mot honum heidinn konungr med uvigian[33] her, będi hestalid ok stora vagna, ok þar ꜳ i ofanverd vigskaurd. Biuggu sva um nattbol sitt, skipudu vagnum hverium vid annan fyrir utan herbudir sinar, ok þa(r) fyrir utan grofu þeir diki mikit. Var þat þa allt saman vigi mikit sem borg. Enn heidni konungr var blindr. Nu er Grikia her kom, þa setia heidingiar fylkingh sina vid vagnaborgina, en Grikir setia sina fylkingh þar i mot; rida fram hvarertveggia[34] ok beriazt. Fa Grikir þar mikit mantion ok flyia, en heidingiar fa sigr. Þa skipar keisari fylkingh af Frakkum ok Flemingium, rada þeir fram, ok fer sem fyrr, at margir fellu, en allir flydu. Var þa keisari reidr hermonnnum sinum, en þeir svarodu ok badu hann taka til Væringia vinbelgia sinna. En hann lezt eigi vilia leida fa menn, þo at hrauster veri, i mot sva miklum her. Þa svarar Þorir helsingr, er þa var fyrir Væringium: «Þott fyrir veri brennandi elldr, þa munda ek ok miner menn þegar upp hlaupa ydr til viss fridar.» Keisari svarar: «Heitid ꜳ Olaf konung ydarn til fulltings ydr[35] ok sigrs.» Þa taka þeir heit med stadfesti ok hetu at reisa kirkiu Olafi konungi af sinum kostnadi ok godra manna stodum. Sidan ridu fram Vęringiar ꜳ vollinn. Ok er heidingiar[36] sea þat, segia þeir konungi sinum, at enn ferr lid af Grikkia her ok rann um volluna, ok er meira en haund full mannz. Þa spurdi konungrinn: «Hverr er sa inn tiguligi madr, er þar ridr ꜳ hvitum hesti fyrir lidi þeira?» «Eyngan siam ver þann mann, sogdu þeir.» Þar var eigi minni lidsmunr, en sem .lx. heidingia veri i mot einum krisnum manni, en eigi ath sidr redu Vęringiar til bardaga alldiarfliga. Ok þegar er þeir komu saman, kom otti yfir heidingia, ok toku þegar at flygia. Væringiar raku þa ok drapu marga. Þat sa Grikir ok Frakar, er flyid hofdu fyrr, reduzt nu til ok raku flottann med hinum. Voru Væringiar þa komnir upp i vagnaborgina. Vard þar hit mesta mannfall i flotta heidingia. Þa var hinn heidni konungr handtekinn, hofdu Væringiar hann med ser. Þeir toku her þa herbudir hinna i sitt valld ok foru aptr med agetum sigri.


23. Greifi einn grimr var i Danmork, hann atti ambatt noræna ok þrænska. Hun dyrkadi Olaf konung med mikilli trufesti. En Greifin tortrygdi allt þat, sem honum var sagt fra hans heilagleik, hefir i spotti ok sagdi þat kvitt einn vera ok pata. Aa hatidardegi Olafs konungs, er allir Nordmenn hallda, þa vill sio greifi eigi heilagt hallda, hann baud ambattinni at vinna, ath baka braud ok ellda ofn til brauds þann dag. Vita[37] þottizt hun ędi hans, ef hun gerdi eigi sva, at hann mundi henne sarliga hefna. Geingr þa til allnaudig ok bakar i ofninum, ok kveinar þo miok, medan hun var at, ok heitazt vid Olaf konung, kvazt alldri skyldu trua helgi hans, nema hann hefndi nokuru þessarrar naudungar. Ok allt var iafnsnemma ok ꜳ somu stund, at greifinn vard blindr badum augum ok braudit allt vard at grioti, þat sem i ofninn var skotid. Ok sidan hefir Olafs messa verit halldin um Danmork.


24. Magnus konungr vardveitti sidan helgan dom fedrs sins Olafs konungs, medan hann lifdi, skar hꜳr hans ok negl, ok sva gerdi Haralldr konungr eptir hann um sina dagha, allt til þess er hann for ur landi vestr til Einglandz; þa lęsti hann skrinit, en kastadi lyklunum[38] ut ꜳ Nid, en sumir menn segia, at hann kastadi utan bordz fyrir Agdanesi. Þa var lidit fra falli Olafs konungs halfr[39] fiordi tugr vetra, þat var iafnlanght sem hann hafdi lifat her i heimi. En Olafr konungr kyrri let gera steinkirkiu[40] i kaupangi i þeim stad, sem lik Olafs konungs var fyrst i iord grafit, let hann þat musteri bua, ok var þar vigd Kriz kirkia. Var þar þa byskupsstoll ok skrin Olafs konungs ens helga, þar urdu þa margar iartegnir, ok gerdizt þangat mikil at(sokn) hatidardag Olafs konungs. Þenna tima hofdu þangat flutz þrir siukir menn ok vęnt ser heilsu ok miskunnar af hinum helga Olafi konungi. Einn þeira fek syn sina um kvelldit fyrir Olafs messu, er sionlaus hafdi þangat komit; en annarr mal sitt, sa er þangat hafdi dumbi komit, þa er helgir domar voru utbornir ok skrinit nidr sett i kirkiugardi eptir vanda. Tok sa þa gudi at þakka ok enum heilaga Olafi konungi med miuku tungubragdi sina heilsubot. Kona var inn þridi madr, er þangat hafdi sott austan af Sviþiod, ok i þeiri ferd hafdi hon þolt mikid vos ok naud; hun var sionlaus ok borin til kirkiu, ok hafdi verit blind .xiiii. vetr; en fyrr en tidum var lokit um daginn, þa sa hun badum augum ok for þadan heil heim.


25. Ungan mann danskan at ętt toku heidnir menn ok fluttu til Vindlandz, hofdu hann þar i baundum med audrum herteknum maunnum. Hann var um daga i iarne einnsaman vardveizlulauss, en um nętr var son bonda i fiotri med honum, at hann hlypi eigi fra honum. En þessi aumi madr beid alldri svefn ne ro fyrir harmi ok sinni sorg, hugsadi marga vega, hvad til hialpar veri, ok kvidde miok ꜳnaud, hreddizt sullt ok pislir, vænti aungrar lausnar af frendum sinum, er tys(v)ar adr hofdu hann utleyst med fe af heidnum monnum. Eyngan ser hann annan utveg en hlaupaz ut ok brutt, ef hann ma. Aa einni nott drepr hann son bonda ok hoggr af honum fotinn, skundar sidan til skogar med fioturinn. Um morgininn er lysir, verda menn varir vid hann, at hann er i bruttu, ok fara eptir honum med sporhunda, finna hann þar i skoginum, þar sem hann la, taka hann nu med hondum ok beria fast, binda hann sidan i iarne. Þotti honum, sem skuggi einn veri þat hardretti, er fyrr hafdi hann reynt, hia þvi ollu, er nu þolldi hann. Eingi bad honum miskunnar ne sa aumu ꜳ honum nema krisnir menn, er þar lagu bundnir hia honum, þeir haurmudu ok gretu hans mein ok sina naud. Einnhvern dagh rada þeir honum þat ok bidia hann gefazt Olafi konungi honum at þiona i hans kirkiu, ef hann kemizt med hans miskunn i brutt ur þessi prisund. Hann iatar þvi feginn ok gefr sik til stadar hins helga Olafs konungs. Nestu nott sꜳ hann i svefni mann standa fyrir ser ekki hafan, ok mellti vid hann: «Heyrdu, aumr madr, hvi ris þu eigi upp?» Hann þottizt svara: «Lavardr minn, hverr ert þu?» Sa svarar: «Ek em Olafr konungr, er þu kalladir ꜳ.» Hann mellti: «Ek villda feginn upp risa, en ek ma eigi, þviat ek lig [bunndinn i iarni[41] ok þo i fiotri med þeim monnum, er her liggia bundnir.» «Stattu upp skiott, sagdi sa, ok edrast eigi, vist ertu lauss.» Þa vaknar hann ok seger felogum sinum, hvad fyrir hann bar. Þeir badu hann þa upp standa ok vita[42], ef satt veri. Hann stendr upp ok kennir, at hann er lauss. Þeir kvadu honum fyrir ecki koma mundu, er hurdin var lęst. Þa lagdi til gamall madr, er þar var meinliga halldinn, bad hann eigi tortryggia þess heilaga mannz iartegn ok miskunn, er hann hafdi lausn af feingit, «man hann af þvi iartegn vid þik ger(v)a hafa, sagdi hann, at þu munt niota skulu ok hedan lauss verda, ok eigi þer til vesalldar eda meiri pinu; nu leita þu dyra, ok ef þu kemzt ut, þa ert þu holpinn.» Hann gerir sva ok finnr þegar dyrnar opnar, kemzt ut ok i brutt. Þetta finna heidnir menn ok fara þegar eptir honum med hunda. Hann liggr ok leynizt, ser hann giorla, hvar þeir fara, en hundarner villazt sporsins, þegar þeir sekia i nand honum, ok maunnunum villizt sva syn, at þeir sio hann eigi, ok la hann þa nær fyrir fotum þeim. Fara þeir nu heim aptr ok fundu hann eigi. En hann setti undan ok til skogar. Þa gaf enn helgi Olafr konungr honum aptr heyrn ok alla heilsu, er hann hafdi mist i hardretti, þa er barit hafdi verit um hofud honum. Þvi nęst komst hann ꜳ skip med ii. krisnum monnum, er þar hofdu leingi pindir verit, ok flytiazt sva i brutt af þeim flugstigi. Sidan sotti hann til Nidaross ok var þa ordinn alheill. Hann idrazt þa heita sinna ok geingr ꜳ ord sin vid hinn helga Olaf konung, ok hleypzt i brutt þadan um dagh, kemr til eins bonda, er honum veitti hus fyrir guds sakir. Um nottina i svefni ser hann koma til sin meyiar þriar fridar, ok avita þær hann ok spyria, hvi hann geriz sva diarfr at hlaupazt i brutt fra enum helga Olafi konungi, er honum hafdi sva mikla ok margfallda miskunn veitt, ok hann hafdi honum adr gefizt. Þa vaknar hann felmsfullr ok otta, stendr þegar upp ardegis ok segir bonda, hvat tit er. En bondi let hann aungu audru vid koma en snua heim aptr til stadarins. Sa madr ritadi i fyrstu þessa iartegn, er sa manninn ok sa ꜳ honum iarnastadinn.


26. Đora modir Sigurdar konungs Jorsalafara let skera tungu ur hofdi þeim manni ungum, er Kolbein het, ok fyrir eigi meiri sok, en hann hafdi haft eitt stykki af diski hennar, ok sagdi hann steikarann hafa gefit ser. En sa þordi eigi i gegn at ganga fyrir henne. Sidan for þessi madr leingi malauss. Hann kom til Nidaross ok vakti at Krizkirkiu. En um ottusaung Olafs messudag inn sidarra sofnar hann, ok ser hann Olaf konung koma til sin, ok tok tungustufinn ok heimti. Hann vaknadi heill ok gerdi gudi þackir ok hinum helga Olafi konungi.


27. A dogum sona[43] Harallz gilla Eysteins ok Sygurdar ok Inga toku Vindar mann þann, er Halldorr het, ok veittu honum meizl, skaru kverkrnar ok drogu þar ut tunguna ok skaru af i tungurotunum. Sidan sotti hann til ens helga Olafs konungs ok rendi fastliga hug til hans, bad hann arna ser vid gud mals ok heilsu. Þvi næst feck hann mal ok heilsu, ok gerdizt þegar þionostumadr heilags mannz ok hellt þvi iafnan sidan alla sina lifdaga ok gerdizt godr madr ok trufastr. Þessi iartegn gerdiz halfum manadi fyrir sidarri Olafs messudag, er Nicholas cardinali vard landfastr i Noregi.


28. Brædr .ii. voru ꜳ Upplondum rikir menn ok kynstorir ok audgir, Einarr ok Anndress synir Gutthorms grabarsz, þeir voru modurbrædr Sigurdar konungs munnz. Systur attu þeir frida ok eigi til forsiala[44], at þvi sem sidarr reyndizt. Hon hafdi blidlęti mikit vid einn enskan prest, er Rikardr het, er þar atti heima med brędrum hennar, gerdi hun honum ok martt med godvilia. En um konu þessa gerdizt ferligr ordromr, ok er þat var ꜳ lopt komit, þa hugdu þat allir prestinum ꜳ hendr, sva brædr hennar sem adrir menn. Þegia þeir þo yfir leyndri vęl ok lata þo ecki ꜳ sik finna. Einn dag kalla (þeir) hann til sin[45], hann vardi einskis af þeim nema gods eina. Teygdu þeir hann heiman med ser ok letuzt ferd eiga i annat herat, hofdu einn mann med ser, þann er eigi vissi þessi rꜳd med þeim. Þeir foru ꜳ skipi eptir vatni þvi, er Raund heitir, ok lendu vid nes þat, er Skiptisandr heitir, ganga þar a land ok leku litla (stund). Sidan fara þeir i leynistad einn, lata hann verkmanninn sla hann prest(inn) auxarhamars hogg eitt, sva at hann la i oviti. Hann spyrr, þa er hann vitkazt: «Hvi skal nu sva hart leika?» Þeir svarodu: «Þu skallt nu finna, hvad þu hefir gert.» Baru þeir þa sakir ꜳ hann, en hann syniadi ok bad gud skipta med þeim ok inn helga Olaf konung. Þa briota þeir fotleggi hans ok draga hann sidan milli sin til skogar, binda hendr hans ꜳ bak aptr. Sidan leggia þeir streing at hofdi honum en þiliu undir hofud ok herdar, setia ꜳ sneril ok snua at streinginn. Þa tok hann Einarr elrihel ok setti ꜳ auga presti; þionninn[46] stod yfir ok laust ꜳ med auxi, sva at augat stok ut or ok nidr ꜳ kampinn. Þa setr hann helinn ꜳ annat augat ok męllti: «Liostu munum kyrrara.» Hann gerir sva. Skautz hellinn þa af augasteininum ok sleit hvarminn. Hann Einarr lypti hvarminum ok sa, at þar var augasteinninn, setr þa helinn at vid kinnina, ok er þar var ꜳ lostid, sprac augasteinninn a kinnarbeinit, þar sem hest var. Sidan luka þeir upp augu hans ok munn hans, drogu ut tunguna ok skaru af. Eptir þat leysa þeir hendr hans ok hofut. Þegar er hann vitkazt, verdr honum þat fyrir, at hann leggr augasteinana[47] i stad sinn ok helldr þar at badum hondum sem fastast. Þeir bera hann til skips, roa til bæia(r), er heitir ꜳ Sæheimraudu, senda menn til bæiar ok segia[48], at þar la prestr ꜳ straundu. Medan þeir voru i bruttu, spyria þeir prest, ef hann megi mæla. Hann bladrar tungustufinum ok leitar vid at mæla. Þa seger hann Einarr til brodur sins: «Ef hann grer ok rettir vid fyrir tungustufinn, þa hyg ek, at hann megi mæla.» Þeir klypa þa med taung ok skera af tungunni tysvar ok sidarst i tungurotunum, ok lata hann þar eptir liggia halfdaudan. Husfreyia ꜳ þeim bæ var fatek, for hon þo til hans med dottur smni, ok bera þer hann heim i motlum sinum. Sidan var sottr prestr, hann kom ok batt sꜳr hans oll; leita þa(u) honum heginda slikra, sem þau mega. Enn sꜳri prestr la þa lama ok ollu megni numinn, gret hann sarlega ok stundi, bad gud miskunnar i hugnum ok enn sæla Olaf konung arnadarordz. Eptir midia nott sonfnar hann. Þa þikkizt hann sio gofugligan mann koma til sin, ok mællti sva: «Illa ertu nu leikinn, Rikardr felagi; se ek nu, at mattrinn er nu eigi mikill.» Hann þottizt svara: «Þyrpta ek miskunnar almattigs guds ok ens helga Olafs konungs.» Hann svarar: «Þu skallt nu ok hafa.» Hann tok þa i tungustufinn ok heimti sva hart, at prest vard sart vid. Sidan strauk hann hendi sinni um augum(!) honum ok bein ok um adra sꜳra limu. Þa spurdi hann prest(r), hverr hann veri. Hann leit vid honum ok mællti: «Her er Olafr konungr nordan ur Þrandheimi.» Hann hvarf þa i brutt, en prestrinn vaknadi alheill ok tok þegar at mæla: «Sell em ek, sagdi hann; almatkum gudi (þock) ok enum helga Olafi konungi, hann hefir grædan mik.» Sva hormuliga sem hann var adr leikinn, sva bradar bætr fek hann þeirar all(r)ar ohamingiu, ok sva þotti honum, sem alldri hefdi hann ordit siukr ne sꜳr tungan var heil ok bædi augun fagrliga i lag komin med biortum skygnleik, brotin bein voru heil ok aull aunnur sꜳr voru groin[49]. En til vitnis, at augu hans voru utstungin, þa var groit aur hvitt ꜳ hvarumtveggia hvarmi ok til agætis enum helga Olafi konungi.


29. Bondi einn ꜳ Męri vard fyrir þiofnadar alygi, sva at hann feck eigi fyrir sik ordi ne eidi, ok hann til galga leidr aurvænti[50] af þeim allz rettdæmis, sem vid voru; het þa ꜳ hinn helga Olaf konung, at sa byrgi honum ok ryfi þeira rangdæmi, er fyrir rettletinu let þessa heims lif ok afladi sva ens himneska. Sidan var hann heingdr af gnipu fram hꜳri[51] nockurre; ok er hann bar af gnipunni fram, ok virgullinn villdi renna at halsi honum, þa þotti honum Olafr konungr skiota fiol undir fetr honum ok firra hann dauda. En er hann hafdi uppi hang(i)t fra dagmalum ok allt til nattmala, þa kom til kona hans ok synir med leyfi gaufugs mannz at iarda lik hans. Sidan steig hann son hans upp i galgatreit ok skar virg(u)linn. Vard fallit sva hatt fyrir hamarinn nidr, at þat veri vanliga mannz bani, þott þat eina yrdi til. Litlu sidar en hann var ꜳ skip lagdr, ok nacvad roid, þa er sem hann vakni af svefni, ok segir þa slickt, sem i hafdi gerzt, sekir sidan erchibyskups fund med fagnadi, ok var þar þeim iartegnum lyst.


30. A Þelamork villdu menn steinkirkiu gera lata enum helga Olafi konungi, en talgugriot hittizt hvergi i heradinu, þa er steinsmidrinn var kominn. Redu menn þa at gera trekirkiu, er eigi urdu efni ꜳ audru. Ok er smidrinn villdi aptr hverfa, brast þar fiall eitt i sundr, ok hraud þar fram talgugrioti, sem hafa villdi. Var þa byriad steinkirkiusmidin, sem fyrir aundverdu var stofnat.


31. Heradsmadr einn audigr ok rikr gek af tru sinni ok gafzt fiandanum. Hann var staddr i Nidarosi at Olafsmessu, þo at af allzaungum godvilia. Af þessum manne tok þar fiandinn at hælast sva sem af auruggu herfangi. En þa er skrin ens helga Olafs konungs var utborit, tekr þessi vesli madr saman at virda ok sundr leitazt vęsolld sina ok himnerskan fagnad þessa ens haleita konungs med allri samiafnan, tign hans ok virdinghu. Her af kom gudhræzla yfir hann, ok fellr ꜳ hann sva akafligr ohugr, at hann fellr allr til iardar i þeim stad, sem skrin konungs hafdi stadit þa, medan uti var dvalizt, ok græt þar sarliga glep sinn. En þo vard hann þreckvana til at segia þar til sins misfellis. Nockuru sidar kom yfir hann guds bardagi i sott af bænum hins helga Olafs konungs, ok þa sagdi hann kennimanni alla settningh sinnar diofuligrar handgaungu. Skar sva ur allt id dauda adr andarsꜳr, (en) hann veri af heilags anda giof med heilu grett.


32. Einn riddari vestan af Einglandi sotti heim enn helga Olaf konung. Hann var horfinn ogurligu vandrædi, hann hafdi barizt vid brodur sinn um arf, ok vard bædi banamadr hans ok sva modur sinnar i einu atvighi, þa er hon villdi skilia þa sonu sina. Taldizt hann eigi hafa hana kent, er blod ok reidi ok sveita sotti i augu honum, ok etladi frillu hans. Ok eptir slikan glęp tok hann ꜳ ser sarligar skriptir med idran. Bar hann ꜳ ser morg iarn marga vetr ok sotti heim helga stadi vida um verolld; þat eina hafdi hann matar ok klæda, er menn hugdu honum þegiandi þaurf. En er hann kom i Kriztkirkiu i Nidarosi, þa bar hann enn ꜳ ser .ii. iarn, annat um armlegginn, en annat um augxl ok nidr undir haundina beygt ok neglt ramliga, gek þa um briost ok bak. En er messan var upphafin hvitsunnudag i Kristzkirkiu, þa hrytr iarnit af hendi honum ok langt i brutt. Þa þotti honum at naudsynligra at bida þar Olafs messu, sva sem hann heyrdi sagt, at þa yrdi þar flestir ur ꜳnaudnum(!) leystir. Nu kemr at Olafs [messu, er[52] heilagr domrinn var borinn um kirkiu, ok þa med guds miskunn ok arnadarordi hins sæla Olafs konungs brestr iarnit af þessum manni ok i þria hluti, þat sem legit hafdi um herdar honum ok briost; þetta hafdi slegit verit af sverdi þvi, er hann hafdi misverkann med unnit. Sidan hefia lerdir menn upp Tedeum, en ulærdir menn syngia Kirieleison ok lofa allzvalldanda gud ok hans pislarvott enn sæla Olaf konung, er pessar allar iarteignir, sem nu eru her ritadar, med otali annarra þiggr af þeim sama drottni vorum Jesu Kristi, er med fedr ok helgum anda lifer ok riker gud um allar alldir. Amen.




Fotnoter

  1. konungr tilf. Cd.
  2. Grimgels Cd.
  3. rettet; af londum af Cd.
  4. rettet; her þa Cd.
  5. [allar efi sinar Cd.
  6. at Cd.
  7. svifinn Cd.
  8. leiknir Cd.
  9. ok mellti tilf. Cd.
  10. epluzt Cd.
  11. Þorg'r Cd.
  12. solillina Cd.
  13. fylgia Cd.
  14. lititlu Cd.
  15. Fall Olafs konungs Overskr.
  16. hneigid Cd.
  17. valir Cd.
  18. Iartein Olafs konungs Overskr.
  19. su Cd.
  20. þvi Cd.
  21. hofadi Cd.
  22. þegir Cd.
  23. Af liki Olafs konungs Overskr.
  24. hialm Cd.
  25. er þott Cd.
  26. oskakat Cd.
  27. likama Cd.
  28. fellum Cd.
  29. [vakakanadi Cd.
  30. spurdi Cd.
  31. sonar Cd.
  32. falttan Cd.
  33. uvegian Cd.
  34. hvartereggia Cd.
  35. ydrs Cd.
  36. hofdingiar Cd.
  37. Veita Cd.
  38. lyknunum Cd.
  39. hialfr Cd.
  40. steinsta kirkiu Cd.
  41. [bunndit j iarna Cd.
  42. hvart hann tilf. Cd.
  43. sama Cd.
  44. fiorsiala Cd.
  45. ein dagh gjentager Cd.
  46. þinonin Cd.
  47. augvsteinana Cd.
  48. þegia Cd.
  49. grafin Cd.
  50. aurvænta Cd.
  51. ꜳhri Cd.
  52. [rettet; konungr er hinn Cd.