Böglunga sögur

Velg språk	Norrønt	Islandsk	Norsk	Dansk	Svensk	Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ►

Konunga sögur I-III

Guðni Jónsson

bjó til prentunar
Reykjavík 1957

Böglunga sögur

1. Hákon Sverrisson til konungs tekinn.

ÞAT sama sumar, er Sverrir konungr andaðist um várit, var Hákon, son hans, til konungs tekinn norðr í Þrándheimi á Eyraþingi. Hurfu at því ráði allir höfðingjar, þeir sem áðr höfðu þjónat Sverri konungi, föður hans. Litlu áðr hafði andazt Sigurðr lávarðr, son Sverris konungs. Hann átti son eftir, er Guthormr hét.

En er Ingi konungr spurði, at Sverrir konungr var braut farinn ór Víkinni, er hann hafði setit um bergit, sem fyrr er ritat, fór hann út í Víkina ok dvaldist þar, til þess er hann spurði andlát Sverris konungs. Réðu Baglar þá enn til skipa ok fengu enn lið mikit. Þeir ætluðu þá enn norðr til Björgynjar. En er þangat kom fréttin, var þar fyrir Sigurðr konungsfrændi, ok er hann spurði til Bagla, fór hann móti þeim með miklu liði. Hann fann Bagla suðr á Jaðri ok elti þá þar upp af skipum ok tók öll skip þeira ok fé þat allt, er þeir höfðu, en Ingi flýði til Víkr austr ok þaðan til Upplanda ok lá um sumarit uppi í Mjörs. Þá var hann svikinn af mönnum sínum sjálfs. Gunnarr lest hét maðr. Hann hafði Ingi áðr settan næstan sér ok gert marga hluti vel til hans. Ingi var drepinn af bóndum í Eynni helgu í Mjörs. Eyddist þá allr flokkrinn ok stukku margir ór landi, sumir suðr til Danmerkr, en sumir lengra á braut.

Margrét dróttning, er átt hafði Sverrir konungr, fór eftir andlát hans austr í Gautland ok hafði með sér Kristínu, dóttur þeira Sverris konungs, ok margar gersimar, er konungr hafði átt.

Þetta sama vár fór Hákon konungr austr til Víkr ok sat þar um sumarit lengi. Hann sendi orð byskupum öllum, þeim sem verit höfðu í missætti við Sverri konung, at þeir kæmi á hans fund ok gerði sætt við hann eftir því, sem Sverrir konungr hafði ráð til gefit, áðr hann létist. Hann sendi ok orð eftir Kristínu, systur sinni, ok tóku hana af nauðigri dróttninginni. Byskupar fóru heim til stóla sinna um sumarit ok gerðust ástvinir konungs. Hákon konungr fór um haustit til Björgynjar ok sat þar um vetrinn. Var hann orðinn allvinsæll.

Þat haust kom utan af Íslandi Guðmundr Arason ok var kosinn til byskups yfir Norðlendingafjórðung. Tók konungr allvel við honum. Var byskupsefni með honum um hríð. Var hann inn mesti vin konungs jafnan síðan.

Einarr prestr átti systur Hákonar konungs, aðra dóttur Sverris konungs, ok hafði sýslu suðr á Rogalandi. Hann var inn mesti höfðingi. Hann var allkær Hákoni konungi. Margir aðrir váru þá höfðingjar með Birkibeinum: Hákon galinn, Pétr steypir, Sigurðr konungsfrændi, Hróarr konungsfrændi, Eyvindr prestsmágr ok margir aðrir ágætir menn bæði at ættum ok mannvirðingu.

2. Frá Erlingi steinvegg.

Maðr hét Erlingr steinveggr, er kallaðr var son Magnúss konungs Erlingssonar. Hann var í gæzlu á Vindlandi ok haldinn þar í turn einum. Margrét hét kona vindversk. Hon kom honum þaðan með þeim hætti, at þeir ristu í sundr klæði sín ok lögðu í streng. Fór hann út um glugg einn ok ofan fyrir steinvegginn með festinni, en festrin vannst eigi til jarðar, ok fell hann þá ok lamdist mjöðmin, en með því at nótt var myrk, þá komst hann á braut ok kom fram í Danmörk. Síðan var hann kallaðr Erlingr steinveggr. Sumar þat, er Hákon konungr var í Víkinni, kom Erlingr steinveggr á Skáneyri ok birti fyrir Norðmönnum ætt sína. Buðust honum þar menn til fylgdar, en hann kveðst eigi vildu reisa flokk á mót Hákoni konungi eða gera óróa í landi, meðan hann væri konungr yfir Noregi. Fór Erlingr þá til Kaupmannahafnar ok var þar um vetrinn.

3. Andlát Hákonar konungs Sverrissonar.

Hákon konungr fór um haustit til Björgynjar ok sat þar um vetrinn, en um sumarit fór hann til Víkr austr, en fór aftr til Björgynjar um haustit ok efnaði þar til vetrsetu. Þat haust kom Erlingr á Skáneyri, ok þá kom Margrét dróttning austan af Gautlandi til Björgynjar ok sat þar um vetrínn, ok lagðist heldr þungt á með þeim Hákoni konungi.

Um vetrinn á jólum fekk Hákon konungr sótt ok tók þegar svá hart, at hann fekk eigi stýrt sér. Lét hann þá færa sik upp til borgar ok lá þar litla stund, áðr hann andaðist. Þat var inn átta dag jóla. Hann var jarðaðr í Kristskirkju, ok stóðu menn mjök hryggvir yfir grefti hans, því at hann var manna vinsælastr; léttlátr var hann ok lítillátr, hirðprúðr ok háttagóðr, hraustr ok sigrsæll í mannraunum sem fyrr er ritat, at hann þótti jafnan vera traust Birkibeinum.

Þat var kennt Margrétu dróttningu, at hon hefði ráðit mann til at svíkja konunginn í drykk. Þann mann tóku Birkibeinar ok höfðu þessi kennsl á honum, en hann setti þar syn fyrir ok bauð skírslur, ok kom því svá, at hann fastaði til járns ok bar járnit allsköruliga. En er höndin var leyst, þá var hon mjök brunnin. Eftir þat var hann fluttr út fyrir Björgynjarvág ok drekkt þar.

4. Guthormr til konungs tekinn Sigurðarson.

Þat sama vár tóku Birkibeinar sér konung Guthorm, son Sigurðar lávarðar. Hann var þá barn at aldri, en fyrir flokkinn bundust Hákon galinn, systurson Sverris konungs, ok Pétr steypir, annarr systurson Sverris konungs. Hann átti þá Ingibjörgu, dóttur Magnúss konungs. Þessir váru ok með flokkinum: Sigurðr konungsfrændi, Eyvindr prestsmágr, Einarr konungsmágr, Hróarr konungsfrændi ok margt annarra göfugra manna.

En er þetta spurðu þeir menn, er verit höfðu fyrrum með Böglum, þótti þeim sér ekki mjök friðvænt með Birkibeinum ok fóru ór landi til Danmerkr. Þorleifr skálpr ok þeir synir Önundar hlunns, Oddr tanr ok Arnbjörn tröll, kómu til Erlings steinveggs í Kaupmannahöfn. Þá hófst þar flokkrinn. Dreif þar margt manna til, þeira er áðr höfðu verit með Böglum. Þeir sendu þá boð norðr í Víkina til vina sinna ok stefndu þeim til Álaborgar um föstu. Þar kom þá af Noregi Hreiðarr sendimaðr, Sölvi Dísarson, Philippus af Vegini. Þeir höfðu þá mikinn skútnaher, en er þeir kómu í Víkina, þá gekk allt fólk undir þá, ok fóru svá austan til Óslóar. Þar var þá fyrir Nikulás byskup. Þá bað Erlingr byskup gera sér skírslur til faðernis, en byskup vildi þat eigi ok bað hann bera járn í Borg. Fór þá Erlingr til Borgar ok fastaði. Þar kom þar þá Nikulás byskup. Ok er Erlingr skyldi taka undir járnit, þá sagði byskup hann skyldu bera ekki járn. „Farðu til Túnbergs ok ber þar járn, því at þar mun koma Danakonungr, ok skal hann sjá járnburðinn.“

Fór þá Erlingr til Túnbergs ok beið þar Danakonungs. Nikulás byskup ok Danakonungr höfðu þat ráð gert með sér, at hann skyldi fara til Noregs ok hafa með sér Philippus, son Símunar Kárasonar, systurson Inga konungs Haraldssonar ok frænda Nikulás byskups.

Þat var um várit fyrir Bótólfsvöku, er Valdamar Danakonungr kom til Túnbergs ok hafði meir en þrjú hundruð skipa ok fór allspakliga. Þá fastaði Erlingr til járns annat sinn ok bar járnit vel ok sköruliga. Sá þá skírslu byskup ok konungr, en er höndina skyldi leysa, þá setti Danakonungr menn vápnaða umhverfis kirkjuna ok ef Erlingr yrði eigi skírr, þá var auðsær hans kostr. Var hann í boði Danakonungs um daginn. Konungr gaf honum hálfan fjórða tug skipa með öllum reiða. Eftir um myrgininn var blásit til húsþings, en áðr þingit væri, hafði Nikulás byskup því til leiðar komit af fulltingi vina sinna ok sjálfs síns framkvæmd, at Philippus, frændi hans, var tekinn til jarls. Hét byskup því, at hann skyldi veita þeim með allan sinn styrk. Var þá Erlingr til konungs tekinn. Fór þá Danakonungr suðr til Danmerkr. Þá gekk til handa Erlingi Arnbjörn, son Jóns Gautssonar, ok Helgi Birgisson, Ásbjörn koppr, Gyrðr Benteinsson, Guthormr þvari, Ormr langi, Þórðr dokka, Benedikt af Gumanesi, Símun kýr, Kolbjörn rauði, Gyrðr skjálgi ok höfðu allmikit lið. Á bak Jónsvöku höfðu þeir Borgarþing. Var þar Erlingr til konungs tekinn, en Philippus til jarls. Birkibeinar stukku allir ór Víkinni ok fóru norðr til Þrándheims, en sumir til Björgynjar.

Þetta sumar andaðist Guthormr konungr þar í Þrándheimi. Birkibeinar stefndu þá Eyraþing. Var þar þá Þórir erkibyskup ok allr fjöldi inna vitrustu manna í Þrændalögum. Var þar þá rætt um konungstekju. Hákon galinn hafði þá fengit frú Kristínar, en erkibyskup hafði talit, at því vildu flestir bændr taka hann til konungs, en erkibyskup mælti á móti. Var þá til nefndr Sigurðr konungsfrændi, dótturson Sigurðar konungs Haraldssonar, ok Pétr steypir, systurson Sverris konungs. Ingi hét son Cecilíu konungsdóttur, bróðir Hákonar galins ok son Bárðar Guthormssonar. Hann var þar þá í kaupangi, en fyrir því at hann var þrænzkr at ætt, þá vildi alþýðan hann til konungs; var ok þat erkibyskups vili; hafði ok Ingi áðr verit með honum. Var þá Ingi til konungs tekinn, en fyrir því at hann var æskumaðr ok ekki reyndr í herstjórn, en var vandi mikill fyrir at sjá, þá var þat ráð liðsmanna, at Ingi gæfi Hákoni jarlsnafn, ok svá var gert.

Eftir Óláfsvöku fór Erlingr ór Túnsbergi með öllum her sínum ok sneru norðr með landi ok höfðu hálfan fjórða tug skipa, tóku leiðangra ok allar konungsskyldir, fóru heldr tómliga, en er þeir kómu til Björgynjar, þá váru í borginni Birkibeinar Dagfinnr, Þorgrímr af Ljánesi, Þórðr brasi ok nær tvau hundruð manna. Gengu Baglar upp í bæinn ok sóttu upp til borgar ok skutust á um hríð. Þá mælti Erlingr steinveggr við sína menn: „Skjótið eigi á þá, því at þeir eru allir várir menn.“

Baglar sváfu jafnan á skipum um nætr, sumir við akkeri, en sumir yfir við Munkabryggju, en váru jafnan í bænum um daga. Þeir fóru jafnan upp til borgar ok skutu hvárir á aðra. Urðu margir menn sárir, en fáir fellu. Einn dag reru þeir Erlingr konungr á nokkurum skútum at Hólmi ok lendu við Byskupsbryggjur ok gengu upp til Kristskirkju. En er þat sá Birkibeinar, gengu þeir á mót þeim ok veittu þeim svá harða árás, at Baglar hrökkva undan. Hljóp Erlingr á kaf ok sumt liðit, en sumt fell. Sumir náðu skipum, ok er þeir náðu skipunum, spurðu þeir Erling, hvárt þeir væri enn þeira menn. Konungr sagði, at svá var.

Litlu síðar fóru Baglar ór bænum ok norðr með landi, settu sýslumenn í heruð ok fóru þá norðr í Rúgsund ok lágu þar nær þrjár vikur. Þá tók Nikulás byskup landskyldir sínar, ok þá kom at þeim leiðangr mikill. Þá kom til þeira Loðinn bóndi af Leykin ok Nikulás Bótólfsson ok Körlungr, bróðir hans, Eindriði hegri, Kálfr af Hornyn. Þá spyrja þeir, at Birkibeinar hafa tekit sér konung ok jarl ok búast nú norðan með her mikinn. Snúa Baglar þá aftr til Björgynjar ok lögðu skipum sínum inn í Laxaváginn.

Byskup hafði þar Suðrmann einn, er gera kunni möngu, ok kveðst hann þar hafa brotit með marga borg, „ok ef eigi brýt ek þessa,“ sagði hann, „leggið mik í slönguna ok slöngvið mér at borginni.“ Þá váru fluttir til viðir til borgarinnar ok tekit at búa mönguna. Þetta var kallat mönguhaust.

Þá kom sú njósn til bæjarins, at sén væri sigling Birkibeina norðan um Stafafjörð. Var þá blásit til stýrimannastefnu ok leitat eftir, hvat mönnum þætti ráð til at taka. Konungr vildi, at þeir biði ok heldi orrostu við Birkibeina.

Byskup svaraði: „Ef þú vill, konungr, berjast hér við Birkibeina, þá muntu eigi þurfa at gera ráð fyrir þessum mönnum oftar, er nú fylgja þér. Er þat mitt ráð, at vér búimst sem skjótast ok setim upp segl vár ok siglum í Vík austr. Berjumst þar við Birkibeina, ef þeir sækja þangat eftir.“

Var þat ráðs tekit. Lét byskup þegar fara tjöld af skipi sínu ok sneri út ór váginum ok síðan svá hverir, sem búnir urðu, fóru bæði nætr ok daga þar til er þeir kómu til Túnbergs. Fór þá byskup inn til Óslóar. Birkibeinar kómu til Björgynjar litlu síðar en Baglar váru á brautu. Dvöldust þeir í Björgyn um hríð, sneru síðan aftr norðr til Þrándheims ok sátu þar um vetrinn, en Baglar í Víkinni. Á Upplöndum váru hvárirtveggju.

5. Um manntal.

Á Upplöndum var af Birkibeinum Úlfr hani, Haraldr kesja, Guðleikr flotbytta ok enn fleiri sveitarhöfðingjar. En af Böglum var Þóraldi Auguson, Guðleikr skreiðungr, en á Hringaríki Benedikt af Gumanesi, á Valdrési var Jón griðmaðr. Þeir felldu um vetrinn Narfa spjót ok margt manna með honum, en sumir kómust undan.

Um várit eftir páska sendi Erlingr frá sér skútur ok öll léttiskip. Var þar fyrir Arnbjörn Jónsson, Nikulás Bótólfsson, Loðinn stallari, Gyrðr Benteinsson, Atli griðkona. Þeir höfðu átján skip ok ætluðu til Björgynjar ok fóru skjótliga. En er þeir kómu til Fjölbyrju, spurðu þeir, at Einarr konungsmágr var með sveit manna í Stafangri ok hafði ekki spurt um þeira ferð. Sneru þeir þá þangat ok sigldu um daginn fyrir Jaðar ok um miðs dags skeið til staðarins. En er Einarr fekk njósn af ferð þeira, var hann á sættarstefnu. Ætlaði hann, at eigi mundi svá skjótt at bera, en er þeir Einarr sá skipin, þá hljópu þeir í Svithunskirkju ok upp í stöpulinn. Baglar brutu upp kirkjuna ok buðu Einari grið. Gengu þeir þá innar í kirkjuna. Vann Einarr þá eið at Svithunsskríni at vera aldri á mót Erlingi konungi. Eftir þat fóru þeir með hann út ór kirkjunni. Vildu þá höfðingjar halda grið við hann, en liðsmenn réðu ok drápu hann. Fjórir menn aðrir váru drepnir í kirkjunni. Þar tóku Baglar leiðangr mikinn, er Einarr hafði saman dregit áðr um Rogaland. Sneru Baglar þá aftr til Túnbergs.

6. Frá Birkibeinum ok Böglum.

Birkibeinar buðu út leiðangri allt norðan ór landi ok fóru um várit suðr til Björgynjar ok höfðu allmikit lið, fóru síðan austr til Víkr. Pétr steypir tók sýslu þá, er Einarr hafði haft, ok setti þar í Ána, systurson sinn, ok Þorkel dreka, en Pétr fór austr með konungi. Baglar váru í Túnsbergi ok höfðu búit skip sín ok ætluðu norðr í land. En er þeir spurðu til Birkibeina, þá vill Nikulás byskup, at þeir fari undan suðr til Danmerkr, ok var þat ráðs tekit, sigla suðr til Hallands ok lágu í Visk um hríð. Birkibeinar kómu til Túnbergs ok áttu þar Haugaþing. Var þar Ingi til konungs tekinn, en Hákon til jarls. Lögðu þeir þá undir sik Víkina ok settu menn í sýslur. Þá fóru þeir yfir til Borgar ok áttu Borgarþing. Var þar enn Ingi til konungs tekinn, en Hákon til jarls, fóru síðan aftr til Túnbergs. En er Baglar spyrja þetta, þá fór Philippus jarl norðr í Víkina ok með honum Arnbjörn, Philippus af Vegini, Hreiðarr, Nikulás Bótólfsson, Atli griðkona, Helgi görn; þeir höfðu tuttugu skip. Konungr var eftir við sumu liðinu. Nikulás byskup var farinn suðr til Kaupmannahafnar. Baglar fóru norðr sem skjótast ok ætluðu at koma á óvart, en er þeir kómu í Hafsteinssund, kom þar kuggr einn eftir ok sigldi þegar fram ór sundinu. Baglar brugðu þá við þegar ok sá þá, at njósn mundi komin fyrir þá til Túnbergs. Sneru þeir þá aftr til Hafsteinssunda. Fóru þeir þá öllu liðinu til Limafjarðar ok váru þar lengi um sumarit í Álaborg. Þá kom þar Nikulás byskup. Sigldu þeir þá norðr í Augusund frá Konungahellu ok gengu þar á land, en sendu aftr skipin suðr til Hallands ok þar með Loðin stallara, Arnbjörn tröll ok nær tvau hundruð manna. Sigldu þeir suðr í Nizi ok settu þar upp skipin. Kom þar þá ok Nikulás byskup ok gekk þar af Bókaskreppunni. Fór hann landveg austan í Víkina. Baglar fóru margir með honum, en sumir fluttust it ytra á smáskútum. Fundust þeir í Borg um haustit. Þeir fluttu skip sín allt upp í Mjörs ok svá norðr á Heiðmörk, en er þeir kómu norðr at Hamrinum litla, var drepinn Óddr tanr; þat gerði Guðleikr flotbytta. Baglar fóru norðr til fjalla ok ofan í Uppdali ok svá til Orkadals ok þaðan inn til kaupangs. Sumar sveitir Bagla fóru af Upplöndum ok kómu ofan í Harðangr. Váru þar þessir sveitarhöfðingjar: Sörkvir snápr, Símun uxi, Erlingr skammháls, Halli löð, Ögmundr eikiland. Þeir höfðu þrjátíu manna. Þeir drápu Erling birkibein, ok þá drápu þeir Þorkel dreka við Ögvaldsnes við sex menn ok tuttugu, fóru síðan aftr á Upplönd. En Baglar þeir, er kómu til kaupangs, fengu enga mótstöðu ok dvöldust þar um hríð. Þá stefndu þeir Eyraþing, ok kom fátt manna til þeira. Var þar Erlingr til konungs tekinn, en Philippus til jarls. Váru þá menn sendir í sýslur, ok fekkst lítit af fé ór heruðum.

En er Birkibeinar spurðu, at Baglar höfðu farit norðr um fjall, þá skipta þeir liðinu. Fór Ingi konungr norðr með sumu liðinu, en Hákon jarl fór suðr með sumu til Hallands ok kom at þeim, er skipanna gættu í Nizi. Fell þar af Böglum nær þrír tigir manna, en allt annat flýði á land upp. Þar fell Arnbjörn tröll. Hákon jarl tók þar öll skip þeira ok svá Bókaskreppuna, er Nikulás byskup átti. Þeir brenndu sum, en sum höfðu þeir með sér. Fóru þeir þá aftr í Víkina um haustit; fór hann norðr til Björgynjar, en Ingi konungr fór norðr til Þrándheims.

Baglar höfðu á njósn suðr á Mæri Ásbjörn kopp ok Þóralda skinnhring með tveim skútum. Þeir sá, er Birkibeinar sigldu fyrir Stím; reru þeir þá norðr. Birkibeinar sá þá ok herðu eftir þeim ok eltu þá allan dag. Sumir reru inn til Þingvallar. Þar var Guthormr þvari; hann hafði haft sýslu. Birkibeinar eltu þá þar upp. Þar fell Guthormr við sínum mönnum. Síð um kveldit lögðu þeir at í Sólskel þeir Ásbjörn koppr. Birkibeinar kómu at þeim um nóttina ok eltu þá upp ok gættu eyjarinnar, en um myrgininn rannsökuðu þeir eyna ok drápu flest allt manna. Ásbjörn komst undan við nokkura menn. Þá fóru Birkibeinar ok tóku eina skútu af Böglum norðr við Agðanes, fóru þá inn til bæjar. Baglar fóru þegar ór bænum upp um brú ok svá austr um Skáneyjafjall til Eystridala ok léttu eigi, fyrr en þeir kómu til Ósló, en sumir sátu í Eynni miklu. Ingi konungr var þann vetr í kaupangi, en Hákon jarl í Björgyn.

Áðr um haustið, er Baglar váru upp eltir í Nizi, þá fóru þeir sunnan um Halland allmæðiliga. Þeir kómu fram í Ljóðhúsum síðla kvelds. Þar váru fyrir á tveimr skútum Birkibeinar; Hallvarðr hlíðarfaxi var fyrir þeim. Urðu þeir eigi fyrr varir við en Baglar kómu at þeim ok drápu þá nær alla. Baglar tóku skipin ok reru upp eftir ánni allt til Naustdalsfors, settu þar upp skúturnar ok brenndu, fóru síðan upp á Markir ok svá norðr til Eiðaskógs til Upplanda, hittu konunginn í Mjörs. Hallvarðr hlíðarfaxi komst undan, því at hann hafði verit uppi í bænum.

7. Frá sýslumónnum.

Þegar á bak jólum fóru sýslumenn í sýslur. Philippus af Vegini hafði Borgarsýslu. Hann lét gera tvær skútur, Ásbjörn koppr eina skútu, Þóraldi Auguson eina skútu, Ormr langi í Óðinsey eina skútu, Þorsteinn þjófr eina skútu, Jón dróttning tvær skútur við Elfi, Guðólfr á Blakkastöðum ok Gunnarr Ásuson tvær skútur, Hreiðarr eina skútu, Philippus jarl tvær skútur, Þórðr dokka eina skútu, Gunni langi tvær skútur í Skíðunni, Gyrðr eina skútu. Alls váru gervar tvær skútur ok tuttugu.

Þeir fóru suðr eftir Víkinni allt til Konungahellu, kómu þar nær miðföstu, snúa þá norðr til Túnbergs. Þriðja dag í efstu viku spurðu Birkibeinar skipagerðina. Baglar fóru langafrjádag ór bænum, annan dag páska fóru þeir í Grindhólmasund, laugardaginn sigldu þeir í Portyrju, dróttinsdaginn í Esjuneseyjar. Var þá saman komit allt liðit. Segir konungr, at hann vill þá norðr í land. Þessi ætlun þótti mönnum misjöfn. Þriðja daginn fór konungr þaðan í Randarsund, en eftir lágu í Esjuneseyjum ok vildi eigi fara Ormr langi ok Ragnarr Gamalsson ok Gunnarr Ásuson, Benedikt af Gumanesi með fjórum skipum. Þá spurðu þeir, at Þorgils fuðhendr hafði dregit saman leiðangr mikinn inn í Hvinisdal. Var þá siglt fyrir dag, ok kómu snemma norðr í Hítr; var Þorgils norðr farinn. Reru þeir þá norðr eftir þeim, en er þeir kómu at Foksteinum, þá sá þeir, hvar byrðingarnir fóru. En er byrðingsmenn sá skúturnar, sneru þeir inn Rekuvág ok hljópu þar upp, en Baglar tóku leiðangrinn ok fóru um kveldit í Eikundasund.

8. Drepinn Jón dróttning.

Þat var þá er Baglar gerðu skúturnar, þá hafði Jón dróttning sýslu austr við Elfi. Fór hann við sveit mikla at veizlum. Hann kom til þess bónda, er Þrándr hét. Hann átti konu fríða. Jón kallaði þau á tal í loft eitt. Gekk húsfreyja fyrri, ok er hon kom í loftit, þá snerist hann við bónda ok hratt honum út, en lét aftr loftit. En er bóndi taldi at þessu, þá hætti Jón honum sökum ok lét taka hann ok binda við hrosshala, fluttu hann svá til skips. Hann leysti sik hálfri mörk gulls ok varð því feginn. Sjau nóttum síðar þá Jón veizlu, þar sem heitir at Forsælu. Gekk hann upp til kirkju snemma einn myrgin ok annar maðr með honum, en Þrándr ok þeir átta saman lágu þar skammt frá ok sá til ferða hans. Þá hljópu þeir til kirkjunnar. Jón hljóp innar í sönghúsit. Þrándr skaut spjóti at Jóni. Hljóp Jón þá út um sönghúsit, en Þrándr eftir honum, ok felldu hann á akrinum. Hjó Þrándr þá höfuð af honum. Jón var fluttr til Konungahellu ok jarðaðr þar at Munklífi, en Þrándr fór síðan til Birkibeina. Gunnbjörn, bróðir hans, ok Sölvi Dísarson hefndu hans ok drápu níu menn, en fóthjuggu sjau.

9. Frá Böglum.

Þá er Baglar höfðu legið í Eikundasundi, þá sigla þeir þaðan fimmtadaginn norðr fyrir Jaðar í Hvítingseyjar ok svá norðr um Karmsund, þaðan norðr í Siggjarvág ok áttu þá stýrimannastefnu ok töluðu um, hvárt þeir skyldu snúa til Björgynjar eða norðr þaðan. Spurðu þeir þá, at Hákon jarl var í bænum ok hafði ekki til þeira spurt; váru þess flestir fúsari. Hreiðarr mælti því á móti ok vildi heldr, at þeir heldi at konunginum, ok svá var gert. Lögðu þeir at um daginn í Skálavík. Þá gerðu þeir tvær skútur inn í Grafdal, ok tóku þeir þar mylnumenn tvá ok fluttu út til liðsins. Sögðu þeir, at jarli var komin njósn ok allir bæjarmenn væri þar í viðrbúnaði í Kristskirkjugarði. Váru þá þegar dregin upp segl ok snúit út um Völunes ok svá fyrir utan Fenhring. Þrjá byrðinga hittu þeir í Víkingavági. Váru þar á Birkibeinar, ok drápu þeir þar af nokkura menn, en sumir hlupu upp í eyna. Mánadag at kveldi lögðu þeir at í Skútusundi, gengu upp til bæjarins ok spurðu tíðenda ok kváðust vera Birkibeinar. Bóndi sagði, at hann kveðst flutt hafa bréfamenn Inga konungs um daginn, ok sagði, hvar þeir mundu vera um nóttina. Baglar náðu bréfunum ok fluttu Erlingi konungi. Var þat þar á, at Hákon jarl sendi kveðju Inga konungi, bræðr sínum, ok bað hann varast, at Baglar váru sunnan á leið, „ok veit ek eigi,“ segir hann, „hvárt þeir snúa at yðr, því at þeir hafa lið lítit.“

Þriðja daginn róa þeir norðr í Angrgerði. Þá var andviðri, svá at byrðingar sigldu á mót þeim við tvau rif. Baglar spurðu, at leiðangr mikill var saman dreginn í Borgund ok þar var langskip gert. Miðvikudaginn réðu þeir til, ok rak aftr öll skipin nema Philippus jarl á fjórum skútum ok kómu um nóttina til Borgundar ok drápu þar átján menn, en tóku allan leiðangrinn ok brenndu langskipit. Fimmtadaginn reri konungr norðr í Yxney ok lágu þar um nóttina. Spurðu þeir þá norðan ór kaupangi, at Ingi konungr skyldi gifta Sigríði, systur sína, Þorgrími af Ljánesi ok skyldi þá efia at brullaupinu frjádaginn ok svá þat, at Birkibeinar höfðu gert langskip í Raumsdal. Þá sendu þeir þangat Philippus af Vegini ok Þórð dokku með tveim skútum. Frjádaginn reru þeir norðr í Lyngver. Þeir Philippus kómu um kveldit í Véeyjar ok lögðu í einn ytra váginn. Birkibeinar áttu skútu í inum iðra váginum. Fengu Baglar þar fátt af mönnum, en tóku þar leiðangr mikinn, en brenndu skipit. Frjádaginn at kveldi rann á byrjargol. Drógu Baglar þá segl sín ok sigldu norðr um nóttina, ok er þeir kómu norðr í Sveggjaðarsund, hvessti veðrit ok sviptu þá til eins rifs, lögðu at um daginn í Veddey ok mötuðust þar ok gerðu ráð sín.

Þá mælti Arnbörn Jónsson ok svá Hreiðarr, at þat væri ráð at bíða liðsins, því at þeir Philippus váru eigi eftir komnir.

Konungr svaraði: „Betra þykkir mér at hafa í nótt fjórtán skútur til bæjarins en hálfu fleiri á myrgin.“

Vinda þeir nú segl sín ok sigla norðr ok innan undir Agðanes um kveldit; var þá skipat til atlögu.

Þá mælti Loðinn stallari: „Veri menn nú öruggir, er vér komum í bæinn. Skulum vér leggja utan at Eyrum. Er nú betra að falla með drengskap en rekast hér með landi lengr. Munu þeir hafa enga njósn af oss ok liggja fyrir dauðadrukknir sem líkligt er, at margr hafi eigi sparat at gera sik drukkinn af miði ok víni.“ Konungs sveitin ok hans merki skal fara upp um vestra stræti, en jarl ok Arnbjörn um nyrðra stræti, en Arnþórr foka ok Símun uxi þeir skulu róa til árinnar ok gegna þeim, er á sund hlaupa. Var nú tekit til segla ok siglt inn eftir firði, svá sem vera vildi. Var þá myrkt af nótt.

10. Um bréfasending.

Hákon jarl hafði látit gera þrenn bréf í Björgyn ok eitt á öllum. Ein bréfin tóku Baglar sem fyrr var ritat, en önnur kómu til konungs, in þriðju urðu seinni. Laugardaginn at kveldi kómu bréfin til Inga konungs, ok las hann ok sýndi höfðingjum, ok réðu menn þat af at blása öllu liðinu um kveldit út til gildaskála með vápnum, ok er Þorgrímr vissi þat, þá bað hann konung, at eigi skyldi spilla veizlunni, sagðist hann mundu fá útvörðu um nóttina, en lézt ætla, at Baglar mundu eigi þora at halda til bæjarins at slíku fjömenni sem þar var fyrir. Liðit var mjök drukkit, varð skjótt af talit at blása liðinu í safnaðinn, en þeim, er vörðrinn var boðinn, kölluðust ekki skyldir heldr vöku en aðrir menn ok drukku sik ófæra. Var engi vörðr greiddr. Konungr svaf í garði Sigurðar svardaga.

11. Frá Böglum. Bardagi í bænum.

Baglar sigldu inn eftir firði um nóttina. Þeir lögðu seglin við Ílu. Kom þá drífuél mikit, ok var allmyrkt; þat var inn efra hlut nætr. Þá skildu þeir skipin. Reru þeir Arnþórr til árinnar, en er þeir kómu í ósinn, vildi Arnþórr eigi upp leggja, en Símun ok sum sveitin vildu upp leggja, ok var þar búit við atgöngu, en þó réð Arnþórr. Annat liðit lendi utan at Eyrum, ok fóru svá upp í bæinn. Var þá blásinn herblástr. Allt var kyrrt ok hljótt í bænum. Fóru þeir þá upp um stræti með óp ok brak ok brutu húsin. Var þá ekki fallit mannanna. Þá svifu þeir út um aftr um akra fyrir utan bæinn. Fellu þá við menninir, er á rás váru komnir. Fóru þá Baglar annat sinn utan um stræti. Fell þá margt manna í þeiri svipan. Þórðr Finngeirsbróðir fell fyrir garði sínum. Þorgrímr á Ljánesi fell á efra stræti ok þeir sex saman, en er Baglar hljópu fram yfir þá, þá komst Þorgrímr á braut ok allmjök sárr.

Ingi konungr svaf hjá frillu sinni ok fátt manna hjá honum. En er it fyrsta kom herópit, þá vöktu konurnar hann, ok vaknaði hann alltrautt ok mælti nær í óvitinu: „Hvat, hvat?“ „Herra,“ segja þær, „ófriðr er kominn í bæinn.“

Þá hljóp hann upp ok til dyranna ok heyrði út brakit. Hljóp hann þá at húsamótinu, meðan Baglar fóru út um garðinn, en er kyrrðist á strætinu, þá hljóp hann ofan á bryggjurnar ok út á ána. Þar lágu skip nokkur við akkeri, ok sveif honum þar at ok tók um strenginn ok réð um at fara upp í skipit. Þá losnaði línbrók hans, ok sveif henni um strenginn.

Maðr var á skipinu ok mælti til hans: „Halt eigi strenginum, maðr, far heldr leið þína.“

Konungr þagði við. Kaupmaðrinn tók upp fork einn ok skaut við honum, svá at þá varð konungrinn lauss við strenginn. Tók konungrinn þá til sunds. Í þann brum hljóp fjöldi manns á ána, sumt fyrr en konungrinn, sumt síðar. Konungr komst yfir ána ok gekk upp í bakka einn. Þá fell hann ok mátti eigi ganga lengra. Leið þá bæði at kuldi ok mæði.

Þá sá hann upp fara Ívar fljóðakoll ok mælti til hans: „Ívarr,“ segir hann, „hjálp mér.“

Ívarr svarar: „Mér mun ek nú fyrst hjálpa,“ ok gekk á braut.

Nokkuru síðar kómu menn upp af ánni, ok var þar fyrir Reiðúlfr Bárðarbróðir. Hann gekk upp hjá konunginum ok mælti: „Eruð þér þar, herra?“

Hann svaraði: „Svá kölluðuð þér mik í gær.“

Reiðúlfr mælti: „Svá ertu enn ok svá skaltu, meðan vit lifum báðir.“

Hann tók af sér höfnina ok sveipaði um konunginn, tók hann upp ok bar hann upp á völlinn. Þeir fluttust svá upp á Skúsás. Þar fekk konungrinn eyk ok sleða ok klæði, sem þeir þurftu, því at Reiðúlfr hafði áðr eigi fleiri en skyrtu ok hosur. Sigvaldi karl ok þeir níu saman vörðust í lofti einu ok fellu þar allir. Bergsveinn langi var felldr, merkismaðr Inga konungs, en er Baglar gengu frá honum, þá tóku konur nokkurar merkit af belti hans. Kolbeinn berir fell við Gregoríuskirkju ok þeir sex saman; Eyvindr feykir fell á akrinum ok þeir átta saman; Kolbeinn strýnefr fell á strætinu nyrðra ok þeir fimm saman; Hallvarðr hlíðarfaxi fell við þriðja mann við Krosskirkju. Birkibeinar höfðu saman safnazt á akrinum fjórir tigir manna. Var þar fyrir Sigurðr skjálgi, Örnólfr hækill, Þorgils sokkr, Þorfinnr lúðrsveinn. Þeir felldu mann í geilunum af Böglum, er Styrr hét, annan á strætinu íslenzkan, er Kolskeggr hét. Þá hljópu Birkibeinar at garðshliðinu. Var garðrinn fullr af Böglum. Guðólfr af Blakkastöðum snerist við Birkibeinum ok skaut skildi fyrir sik, en lagði með sverði. Kom lagit á Örnólf í ennit fyrir neðan stálhúfuna. Stukku Birkibeinar þá á braut ok kómust flestir í Kristskirkju. Örnólfr hafði hlaupit á ána, ok fannst hann dauðr. Konur nokkurar sögðu Böglum, at Ingi konungr væri í Máríukirkju. Þá hljópu þeir til ok hjuggu sönghússyllurnar. Var þá upp látin kirkjan. Þar váru inni sýslumenn tveir, Óláfr af Ljáröndum ok Ívarr dýnulauss ok þeir níu saman. Oláfr var skotinn í augat inn í kirkjuna, en allir váru drepnir. Í Andréskirkju var Bárðr stálpi ok þeir fjórir. Var Bárðr drepinn ok varð við inn hraustasti.

Dróttinsdaginn, er ljóst var orðit, skiptu Baglar bænum með sér í fjóra staði ok svá liðinu til rannsóknar. Hafði konungr eina sveit, aðra Philippus jarl, Arnbjörn ok Guðólfr ina þriðju, Hreiðarr ok Philippus af Vegini ina fjórðu. Höfðu þeir Þórðr ok Philippus komit sunnan um morgininn til bæjarins. Var þá rannsakaðr allr bærinn. Fannst þá margt manna, ok váru nær allir drepnir. Þar var ok tekit stórmikit fé. Annan dag vikunnar váru út sett skipin, þau er þeir vildu með sér hafa. Hafði konungrinn Gullbringuna, en jarl Gestaskálpinn, Arnbjörn Darrhettuna, Hreiðarr Lyrtuna, Philippus Ógnarbrandinn. Þeir brenndu Kláðann ok Elftrina ok enn it þriðja. Baglar lágu hverja nótt út við Borg, en um daga bjuggu þeir skipin. Miðvikudaginn var borit hlutskipti út í gildaskála, en fimmtadaginn ok frjádaginn ok laugardaginn var skipt. Þar váru þrjú hundruð hringabrynja ok brynhosur at fórnaði í öllu. Var þar mikit fé, svá at engi hlaut minna fé en þrjár merkr eða fjórar.

12. Frá Inga konungi.

Ingi konungr fór á Strind ok it efra til Gaulardals. Dreif þá lið til hans, þat er undan hafði komizt, ok svá bændr. Hafði hann þá meir en tuttugu hundruð manna. Fór hann þá til bæjarins. Annan dag vikunnar fóru Baglar út til Hólms, en þriðja daginn lögðu þeir út til Agðaness. Þeir höfðu haft lið ór bænum, allt þat, er þeir fengu, ok fóru suðr með landi. Var þá boðit út leiðangri, ok tóku hvern mann, er þeir fengu.

Hákon jarl bjóst þegar sunnan, er hann frá tíðendin ok fór norðr fyrir Staði. Reri hann á sker ok braut skipit; þar týndust fimmtán menn. Önnur skipin reru at ok tóku menn af kafi. En er jarl kom norðr fyrir Stím, sigldi hann þjóðleið. Þá lá við Markarhólminn Baglaherrinn, en er þeir sá siglingina, reru þeir norðr ok stefndu fyrir þá fyrir innan Langeyjarsund. Jarlinn lagði at í Sveggjaðarsundi. Þá sá þeir skip Bagla ok þóttust eigi lið til hafa at berjast við þá ok reru norðr á fjörðinn allt at Hamrasundi, en Baglar reru eftir þeim. Þá stefndu Birkibeinar út til Æðeyjar. Gekk þá veðrit á vestr. Kómu þeir þá seglum við, en Baglar sneru aftr. Fór jarl norðr, en Baglar suðr til Björgynjar. Þá sat í borginni Svertingr ok Þórðr brasi, Ívarr gusi, Eiríkr maxi. Baglar váru í bænum um daga, en sváfu á skipum um nætr ok höfðu allmikit lið.

Ormr langi kom austan til Björgynjar með Margrétu konungsdóttur, konu Philippus af Vegini, ok litlu síðar átti hann vörð ok sveitungar Benedikts af Gumanesi. Hann var þá ok austan kominn. Þeir gengu upp á Bakka með sveitirnar ok heldu þar vörðinn, en er borgarmenn sá þá, hlaupa þeir ofan á þá, en Baglar óku undan. Þar fell Ormr langi. Oft var þat á síðkveldum, at Baglar hljópu upp til borgar. Váru þá sumir særðir, en sumir barðir eða drepnir.

13. Frá Hákoni jarli.

Hákon jarl bjóst norðan um vaknaskeið, en þá váru reist stórskip í kaupangi. Jarl fór, þegar hann var búinn, ok hafði fimm langskip ok skútur þrettán, en er hann kom suðr um Stað í Hindeyar, þá lét hann þar eftir öll stórskipin, en hafði með sér þat lið, er hraustast var. Andrés dritljóð sendi hann aftr með stórskipunum til Þrándheims, en jarl fór suðr með skúturnar. Tvær skútur, er Baglar átru, lágu í Mjaðmarsundi. Þeim stýrðu þeir Marteinn soddi ok Kolbeinn smjörreðr. Þeir jarl reru norðan á Sognsjá. Reru Baglar þá suðr. Birkibeinar reru eftir hart. Í Keilustraumi reri Kolbeinn upp á sker. Tóku þeir jarl skútuna ok drápu þá flesta. Þeir Marteinn báru njósn til bæjarins. Jarl lagði at Háeynni. Þeir reru um nóttina inn í Arnarfjörð, báru reiðann upp í skóg ok fálu, gengu síðan suðr yfir fjallit ok kómu aðra nóttina til Björgynjar. Baglar höfðu allt skipat fyrir sínum mönnum. Var konungrinn uppi í Máríu-kirkjugarði. Uppi í Kopri váru gervir flakar allt fyrir ofan, þar sem missti húsanna. Var þar lið mikit fyrir innan. Jarl ok Philippus af Vegini váru fyrir ofan Nikuláskirkju við mikla fylking. Um morgininn töluðust þeir við. Buðu Baglar Birkibeinum ofan at ganga. Þeir sögðu á móti, at dögurðr þeira var í bænum ok þeir mundu ofan ganga. Baglar höfðu meir en tuttugu hundruð manna ok allvel búit, en Birkibeinar sex hundruð manna. Þeir hofðu tvau merki. Fór Pétr steypir með öðru; sneri hann it efra móti jarlinum. Hákon jarl gekk it efra at Kopri. Philippus jarl flýði þegar, er saman kom liðit ofan í bæinn, ok svá út eftir stræti. Þeir Hákon jarl brutu flekana; hrukku Baglar þá undan. Baglar höfðu tekit í kaupangi Þorfinn lúðrsvein ok lúðrinn Andvöku, er átt hafði Sverrir konungr. Erlingr konungr bað, at Þorfinnr lúðrsveinn skyldi blása, þegar er jarlinn gengi ofan. Þorfinnr kom engu hljóði í lúðrinn, ok komst ekki upp blástrinn. Birkibeinar sóttu nú ofan um garðana. Varð þá ekki af viðrtökunni. Flýði þá hverr um annan, en er Erlingr kom ofan at Máríukirkju, þá mælti við hann Þorfinnr lúðrsveinn: „Herra,“ sagði hann, „hlaupum inn í kirkjuna.“

Konungr þagði ok sneri eigi inn. Þorfinnr hljóp í kirkjuna ok margir Birkibeinar. En er jarlinn kom ofan í garðinn, þá hljópu Birkibeinar út ór kirkjunni til hans. Blés Þorfinnr þá svá Andvöku, at gall við í hverjum steinvegg. Þá fór flóttinn ofan um Lafranzkirkju. Varð þá þröng mikil um garðshliðit, ok lá þar hverr um þveran annan. Gerðist þar valköstr mikill. Uppi við Lafranzkirkju fell Þórðr dokka ok Benedikt af Gumanesi, Gunni langi. Þá réðu Birkibeinar til at höggva valköstinn. Þá mælti einn maðr: „Höggum ei,“ sagði hann, „várir menn eru.“ Nú létu þeir af at höggva.

Baglar hljópu þá á fætr, hverr sem mátti, ok komst þá margt undan ok margt fell. Baglar hljópu þá á skipin, en Birkibeinar á bryggjurnar ok tóku festarnar ok drógu at sér skipin, en Baglar vörðust. Létu þá hvárirtveggju ganga allt þat, er til vápna höfðu. Baglar hjuggu festarnar ok kómust með því út. Tóku þeir marga sína menn af sundi ok lögðu þegar út á váginn, en sumir yfir til Munkabryggju ok tóku sína menn, er hlaupit höfðu ór bænum. Reru Baglar þá norðr með landi ok inn í Arnarfjörð, en Birkibeinar, þeir er jarl hafði þar sett til geymslu, hljópu þegar upp í skóginn, er þeir sá sigling Bagla. Tóku þeir skipin ok fundu nær allan reiðann. Reru þeir þegar norðr um nóttina. Var þar fyrir Philippus af Vegini. Birkibeinar þeir, er norðr skyldu hafa farit með stórskipin, nenntu eigi at róa norðr fyrir Stað ok lágu í Síld ok biðu byrjar, en höfðu sexæring einn á njósn suðr í Úlfasundum. En er þeir sá, at liðit fór sunnan, þá reru þeir norðr ok sögðu sínum mönnum, at fjórtán skútur reru sunnan, ok kenndu, at jarlinn hafði þær suðr haft. Þeir ráku af sér tjöldin ok róa inn á fjörðinn. Sá þeir þá, at ófriðr var, ok róa inn til Moldafjarðar, Skúturnar sækja nú fast eftir, en er Birkibeinar kómu at landi, hlaupa þeir upp; sumir hljópu á kaf. Bagla bar þá at. Þar fell Andrés dritljóð ok nær tvau hundruð manna. Tóku Baglar skipin ok allt þat, er á var. Fekkst þar mikit hlutskipti. Fóru þá Baglar suðr aftr ok hittu konunginn í Víkingavági.

14. Frá Hákoni jarli.

Hákon jarl fór þegar ór Björgyn, er hann spurði, at Baglar höfðu norðr snúit. Fór jarl upp um Borgarskarð ok ofan í Ostrarfjörð ok svá norðr um Rauðafjall ok létti eigi, fyrr en hann kom norðr til Þrándheims ok hitti þar Inga konung. Baglar fóru þá til Björgynjar ok dvöldust þar um hríð. Baglar skiptu þá liðinu. Fór Philippus austr með stórskipin, en konungrinn hafði tvítugsessur ok mörg in smæri. Fór hann norðr til Stíms ok lá í Frekeyjarsundi ok sendi skútur norðr á Mæri ok bauð út leiðangri at mönnum ok vistum ok tók af liðinu slíkt, er honum sýndist. Tók hann þá landskyldir með endilöngu landi. Þá fór hann um Sauðungssund in nyrðri, er kallat var, at engum konungi hlýddi at fara. Fór hann þá til Túnbergs ok kom þar litlu fyrir jól; var þá þar veitt um jólin. Eftir jól fór Philippus jarl norðr í land með tvítugsessur ok mörg smáskip ok kom til Björgynjar. Erlingr konungr lét þá reisa langskip, annat Hreiðarr, þriðja Philippus. Þau váru miklu meiri en fyrr hefði ger verit í Noregi. Þau váru með tvennum háborum milli austrúma. Inar efri árarnar váru tuttugu álna langar. Tjaldit þyrfti yfir hálfþrítugt. Átta menn váru skráðir í hálfrými. Þá er maðr stóð niðri á innviðunum, þá náðu þeir einir, er hæstir váru, breiðöxi upp á þilfarit.

Stundu eftir jól tók Erhngr konungr sótt ok andaðist. Leynt var andláti hans um hríð. Var fyrst varðveitt líkit í herberginu sjau nætr. Var þá fært líkit til Óláfskirkju ok var þar. Var þá send skúta norðr til jarls. Var þar fyrir Óláfr Þóruson. Hitti hann jarlinn í Björgyn ok sagði honum tíðendin. En alþýðunni var sagt, at Danakonungr vildi finna hann. Kom jarl til Túnbergs at föstunni. Var þá lýst andláti konungsins. Var þá jarðat líkit at Óláfskirkju. Konungrinn var lagðr í steinvegginn nyrðra utar frá altarinu. Þá tók Philippus jarl við forræði flokksins ok helt saman liðinu, váru þá í Túnsbergi um föstuna.

Erlingr steinveggr átti eftir tvá sonu, Magnús ok Sigurð. Sigurðr var þá fjögurra vetra, ok hafði Erlingr gengit við frændsemi hans. Magnús var þá átta vetra, ok festi Erlingr járnburð til hans faðernis. Var hann þá hans son kallaðr. Sagði jarl, at þeir hefði góð konungsefni, þar sem váru synir Erlings. Líkaði þat vel liðinu.

Jafnan fóru bréf millum þeira Nikulás byskups ok Philippus jarls. Hafði hann ok löngum launstefnur við bændr ok þá mest, er ríkastir váru. Hálfum mánaði eftir páska fóru Baglar öllu liðinu yfir til Borgar. Höfðu þeir með sér sonu Steinveggs. Var þá stefnt Borgarþing. Þar kom Nikulás byskup. Þingit var í Máríukirkjugarði. Byskup var í kirkjunni ok allir bændr með honum, þeir er ríkastir váru ok mestu skyldu ráða. Talaði hann þar fyrir þeim ok kom þeim öllum í samþykki með sér um konungstekju.

Á þinginu talaði Hreiðarr, sagði þeim nauðsyn á vera at taka höfðingja yfir flokkinn. „Höfum vér þar til góð föng, því at hér eru tveir synir Erlings steinveggs. Má þann til taka, er liðinu er skapfelldra.“ Menn gerðu at þessu góðan róm.

Þeir váru bændr í kirkjunni, er ríkastir váru ok mestu skyldu ráða. Var þá farit eftir þeim í kirkjuna, ok kómu þeir á þingit. Tók þá einn til orða ok mælti svá: „Rétt er þat,“ sagði hann, „at yfrin er nauðsyn til, at vér takim oss höfðingja allir samt. Höfum vér nú gert várt ráð, bændrnir. Sýnist oss sem þat muni ekki vera barnsverk at taka við þessum vanda. Lízt oss svá sem þess manns muni við þurfa, er bæði sé vel viti borinn ok hafi til vanda at kunna herstjórnina ok svá at skipa bændaréttinum. Viljum vér þann konung hafa, er oss sé nokkur vörn í. Nú er hér vel til borit, því at vér sjám góð föng til höfðingja, þar sem jarlinn er, systurson Inga konungs Haraldssonar, þess er beztr konungr hefir verit í manna minnum. Er hann reyndr at góðum siðum. Munum vér gefa honum konungsnafn, ef þér vilið.“

Þá svaraði Loðinn stallari: „Þér bændr eiguð at ráða konungstekjunni, en þat vildu liðsmenn, at son Erlings væri helzt til konungs tekinn, annarr hvárr sá, sem mönnum væri meira um.“

Þá svöruðu bændr: „Ef þér vilið eigi hafa þann konung, sem vér viljum, þá munum vér engan taka ok vera þá í engu yðr lýðskyldir.“

Ok er svá var komit, þá sá liðsmenn, at þat máttu þeir eigi. Var þat þá ráðit at allra samþykki at láta bændr ráða. Erlendr af Húsabæ ór Heggini gaf Philippo konungsnafn. Stóð þá upp annarr bóndi ok dæmdi leiðangr, roð ok reiðu. Var þá farit til skipa. Eftir um morgininn fóru þeir aftr til Túnbergs. Þá gerðu þeir norðr sextán skútur. Réð þar fyrir Arnbjörn Jónsson, Eindriði hegri, Nikulás Bótólfsson, Arnþórr foka, Gyrðr Benteinsson. Í þenna tíma andaðist Philippus af Vegini. Kom á hann drep ok lá litla hríð, ok var hann jarðaðr at Óláfskirkju.

15. Frá Birkibeinum ok Böglum.

Þat sama vár bjuggust Birkibeinar norðan ok höfðu allstór skip, er þeir höfðu gera látit í kaupangi. Váru þau þrjú, er meir váru en þrítug, ok margar tvítugsessur. Höfðu þeir allmikinn her ok fóru suðr til Björgynjar. Þá gerðu þeir frá sér suðr njósn, fjórtán skútur. Réð þar fyrir Þorsteinn gemsir ok Sveinn næpa, en þeir konungr ok jarl fóru seinna með stórskipin allt í Hvítingseyjar. Baglar fóru austan í Seleyjar. Þá spurðu þeir, at Þorgils fuðhendr var á Veggjum ok hafði dregit saman leiðangr. Þá var á norðanveðr lítit. Þeir reru norðr um morgininn við sól. Skyldu öll skipin finnast í Hítrum. Kómu þeir þar um miðsmorgins skeið, en Arnþórr reri norðr um. En er Arnþórr kom fyrir árósinn, þá hleyptu Birkibeinar út at þeim tveim skútum. Arnþórr sneri þá undan ok kom við segli. Viku Birkibeinar þá norðr fyrir Hádýri. Baglar reru inn til Sóknar ok lögðu inn í ána öllu liðinu. Þeir sendu þrjár skútur norðr á njósn, en er þeir kómu í Selvága, þá spurðu þeir, at Birkibeinar lágu á tólf skútum í Eikundasundi. Róa Baglar þá norðr fyrir Hádýri. Þá sá þeir Birkibeina róa norðan fjórtán skútum. Snúa þeir þá undan, en Birkibeinar elta þá. Sá þeir menn, er vörðinn heldu, hvar Baglar reru. Snúa þeir Arnbjörn þá út ór ánni, ok setti hann þá upp merki sitt, en er þat sá Birkibeinar, þá hugðu þeir, at vera mundi meginherrinn Bagla, snúa þá undan ok róa norðr, en Baglar eltu þá. Snúa Birkibeinar þá undan ok hlaupa á land upp í Sváfuvík, en Baglar eftir þeim ok elta þá. Með Birkibeinum var margt leiðangrs lið. Fell þar margt manna af þeim. Þar fell Sveinn næpa ok Erlendr þjófakappi, en sumt fekk grið. Baglar tóku skipin öll ok snúa þegar austr aftr. Var þeim þá sagt, at herr Birkibeina lá í Hvítingseyjum. Fóru Baglar þá dag ok nótt austr til Túnbergs, en Birkibeinar fóru norðr ok fundu konunginn í Hvítingseyjum með stórskipin.

16. Frá Böglum, er þeir leifðu skipin.

Litlu síðar búa Baglar austan skútnaherinn ok hafa hálfan fjórða tug skútna. Var þar fyrir Nikulás af Lista, Erlingr vikr, Ormr skutilsveinn, Knörr hattspjörr. Ok er þeir kómu norðr í Helgasund, þá kom njósn norðan. Var þá sagt, at Birkibeinar hefði siglt norðan fyrir Jaðar. Vildi Nikulás þá austr sigla, en Ormr mælti á móti. Var þá beðit allan dag til kvelds. Um nóttina sigldu þeir austr ok lögðu at um morgininn í Portyrju. Þá var á mjorkvi mikill, ok sá þeir eigi fyrr en Birkibeinar sigldu fyrir höfnina. Brugðu Baglar þá við skjótt ok ráku af sér tjöldin ok snúa austr ór höfninni, draga þá upp segl sín ok stefndu fyrir innan Aur ok þar á fjörðinn. Birkibeinar váru þá komnir austr yfir fjörðinn. Baglar sigldu þá eftir ok lögðu í Staferni. Birkibeinar sigldu inn til sunda, en skútur þrjár, er Baglar áttu, sigldu undan þeim. Björgólfr bátr ok Eiríkr bergr ok Skæringr þeir báru njósn til konungs. Lét hann þegar blása öllu liðinu upp á Hauga. Spurði hann þá, hvert ráð þeir vildi upp taka, hvárt menn vildi ganga á skipin ok berjast við Birkibeina eða vildi þeir bíða þar í bænum, sagði þá mundu eiga við liðsmun at etja, „er ok sá til at snúa á land upp; ætla ek oss vera þann beztan.“

Þá svaraði Arnbjörn Jónsson: „Göngum á skipin þau in stóru ok tökum við sem drengiligast ok munu þá seint sótt verða, þótt vér hafim lið minna.“

Þetta ráð líkaði mönnum vel. Var þá gengit til skipanna. Var þá gengit á it mikla skipit, þat er Philippus hafði gera látit; þat var mest af öllum. Var Arnbjörn fram á skipinu við sína sveit. Birkibeinar lögðu at við Hrossanes ok herklæddust, ok er menn váru búnir, greiddu þeir atróðrinn, en þegar er þeir kómu í skotfæri, flýðu Baglar ok sóttu upp ór bænum ok svá upp um Fróðaás ok létu þar enga menn nema einn, er hét Þorbjörn skeifr. Birkibeinar tóku öll skipin, ok mikit fé tóku þeir annat, því at Baglar bjuggust skjótt á braut. Dvöldust Birkibeinar þar um hríð. Áðr Birkibeinar fóru ór Björgyn, var þat ætlat, at Dagfinnr skyldi sitja í borginni. Vildi hann hafa tvau hundruð manna. Menn sögðu hann eigi þurfa at sitja þar við svá mikit fjölmenni. Þá bauð Svertingr at halda borgina við hundrað manna. Var sá kostr tekinn, at þeir Ívarr boddi ok Erlendr slíðri sátu þar allir.

Baglar þeir, er fóru með skútnaherinn, stefndu norðr með landi. Þeir spurðu, at Birkibeinar fóru norðan tveim skútum, Óláfr Jörundarbróðir ok Óláfr smjörmagi. Þeir höfðu sýslu á Vestr-Ögðum. Baglar hittu þá ok eltu aðra upp í Þrymlingum, en aðra við Flóstrgafl ok drápu þá flesta. Nikulás af Lista gaf grið hvárumtveggja Óláfi, en er liðsmenn urðu þess varir, þá veittu þeir þeim atgöngu ok drápu þá. Fóru Baglar þá norðr, ok er þeir kómu fyrir Jaðar, hittu þeir þar Englandsfar eitt ok ræntu ok fengu þar mikit fé. Annat skip tóku þeir í Körmt; þat var ok Englandsfar. Þá fóru þeir norðr til Björgynjar, ok er þeir reru at bænum, skiptu þeir liðinu. Reru sumir at í Töluvík, en sumir lögðu utan undir borg, gengu þá upp hvárirtveggju at borginni. Birkibeinar gengu á móti út. Sóttu Bagiar þá at. Var þunnt skipat fyrir. Hrukku Birkibeinar inn af veggjunum ok hljópu inn í meginborgina. Baglar kómust upp á útveggina ok unnu hana, en er þeir sá, at þeir megu eigi vinna at svá búnu meginborgina, þá brenndu þeir útborgina ok skipuðu sínum mönnum í kastalann. Birkibeinar höfðu drykk lítinn í borginni. Baglar geymdu þess, at þeir næði eigi á braut at komast. Sátu nú svá hvárirtveggju um hríð.

Philippus konungr ok þat liðit, er upp var elt í Túnsbergi, fóru it efra um Upplönd ok kómu ofan í Sogn. Þá spurðu þeir til sinna manna í Björgyn. Þeir réðu þá til skipa ok fóru suðr til Björgynjar. En er Birkibeinar váru þrotnir at drykknum, þá báðu þeir sér griða ok buðu at gefa upp borgina. Philippus konungr gaf þeim grið ok svá, at hverr skyldi hafa þat, sem ætti, í borginni, en þat, sem konungr ætti, skyldi skipta með liðinu. Þá er borgin var upp gefin ok menn gengu út, þá unnu allir eiða, at engi bæri meira út en hann ætti. Þar var í borginni Kristína, dóttir Sverris konungs, ok Skúli, bróðir Inga konungs. Þar var ok Margrét, kona Dagfinns, ok Guðríðr, kona Þorsteins heimness. Alls váru þar fjórir tigir kvenna.

Baglar tóku þá borgina ok fengu þar vist mikla, en lítit fé annat. Þórsdaginn brenndu þeir borgina, en frjádaginn at kveldi tóku þeir at brjóta borgina ok allan laugardaginn. Þá kom þeim njósn, at Hákon jarl fór austan. Lögðu þeir þá út öllu liðinu í Flóruvága. Birkibeinar brenndu öll stórskipin í Túnsbergi. Þeir höfðu Gullbringuna með sér, en er þeir spurðu, at Baglar höfðu norðr farit, þá skiptu þeir hðinu. Var konungrinn eftir með in stærri skipin, en jarlinn fór norðr með tvítugsessur ok smáskútur. Þá var á norðrænt. Þóttust Baglar þá vita, at jarli var þat andviðri. Annan dag vikunnar fóru Baglar inn til borgar. Létu þeir þá blása öllum bæjarlýð til at brjóta borgina. Týsdaginn lögðu þeir ór bænum suðr í Sundsvág. Miðvikudaginn var á suðrænt. Þá sigldi jarl sunnan, en er hann kom á Harðsæ, þá sá Baglar ok reru suðr í móti. Hugði jarlinn, at þeir mundu vilja berjast, ok hlóðu seglunum, en er Baglar kómu í skotmál, þá víkja þeir þvers út eftir firðinum. Birkibeinar reru út eftir þeim, en þó drógu Baglar undan. Birkibeinar sigldu norðr til Björgynjar, en er þeir koma þar, þá váru veittar stórar átölur þeim, er borgina höfðu upp gefit. Dagfinnr eggjaði mjök, at borgina skyldi upp bæta. Var þat ráðs tekit, at blásit var til bæjarfólkinu at setja borgarveggina dag eftir dag. Nú kemr jarli þat í hug, at konungr mundi þykkjast of fáliðr í Víkinni austr. Býst hann þá norðan, en setr eftir Pétr steypi ok Dagfinn til at geyma borgarinnar, er hann fór á braut.

17. Frá Inga konungi ok Böglum.

Ingi konungr fór ór Túnsbergi ok inn til Óslóar ok hafði fjögur skip, Ógnarbrandinn ok Gullbringuna ok tvau önnur. Hann dvaldist þar um hríð. Böglum byrjaði vel norðan, en er þeir kómu í Þrymlinga, spurðu þeir, at Ingi konungr var í Ósló, sigla þá inn ok liggja við Ormeyna ok ætla at at leggja konunginum. Síðan sigla þeir inn til Höfuðeyjar. Þat var í þann tíma, er menn váru komnir í skytninga. Var þá blásit í bænum. Hljópu Birkibeinar þá á skip sín ok heimtust út undir akkerin. Þá lögðu Baglar at þeim ok hjuggu strengina. Veðr var á hvasst. Þá rak stórskipin inn til Frysju, þar til er öll stóðu á leirunni. Var konungsskipit eitt sér. Baglar leggja þá at alldjarfliga. Létu þá hvárirtveggju ganga allt þat, er til vápna höfðu. Lagði Philippus konungr næst sína skútu. Birkibeinar kómu á hana stafnljám ok drógu hana at sér. Þá steig konungrinn fyrir borð ok allt liðit. Þar fellu átta menn. Var konungrinn tekinn af sundi við sínum mönnum. Baglar reru þá frá ok inn til bæjarins ok tóku þar byrðinga fimm ok báru á við ok næfrar ok hálm, lustu þar í eldi ok létu þat reka inn at skipunum. Birkibeinar stungu við forkum við eldinum, ok rak þat inn á leirurnar. Baglar reru um kveldit út til Höfuðeyjar. Þá minnkaði veðrit, en er flæða tók, flutu skip Birkibeina. Reru þeir til bæjar ok lágu við akkeri um nóttina. Um morgininn gerðu Baglar þat ráð at fara til Túnbergs, taka þar kaupskip ok stefna þá at Birkibeinum ok standa nú öngum mun lægra en þeir. Þeir tóku þar kugga tvá ok austfararskip sjau, tóku þar frá vígin ok háboruðu ok þildu á bitum, báru þá á grjót ok fluttust út á fjörðinn. Birkibeinar sigldu þá innan eftir firði, en Baglar utan á móti, en er Birkibeinar koma í skotmál, þá snúa þeir þvers út á fjörðinn; bar þá brátt í sundr. Birkibeinar lögðu at út í Marfirðinum. Þar lágu Birkibeinar við akkeri, en Baglar í bryggjulægi. Birkibeinar höfðu vatnfátt. Um morgininn létu þeir síga at skipin. Þá kölluðu þeir ok báðu Smjörkára frænda ryðja höfnina. Baglar lögðu þá ór höfninni ok stungu stöfnum at nesinu. Birkibeinar reru þá austr aftr ok lögðu at í Staferni. Lágu þeir enn um akkeri. Baglar fylgdu þeim, ok fór allt á sömu leið.

Um morgininn váru hvárirtveggju á landi. Þá sá þeir, at skip sigldu vestan um Grenmar, eigi færi en þrjátíu. Var þá illr kurr í Böglum, því at þeim var jarlsins ván. Birkibeinar mæltu: „Hvat er nú, Baglar? Sjáið þér sigla nakkvat? Verum kyrrir. Liggjum allir saman; þat er oss ódaufligra.“

Baglar gáfu ekki at því gaum, drógu segl sín ok sigldu austr yfir Foldina, lögðu at í Astishólmum ok lágu þar nokkurar nætr. Þat höfðu verit byrðingasegl. Fám dögum síðar kom jarlinn norðan. Hitti hann þá konunginn, fóru nú með öllu liðinu til Túnbergs ok dvöldust þar um haustit. Baglar gerðu sitt ráð ok sigldu um morgininn snemma ok kómu um kveldit í Þrymlinga, hittu þar byrðinga marga, er norðan váru komnir. Spurðu þeir þá, at jarlinn hafði austr siglt, svá þat, at Pétr steypir ok Dagfinnr sé í Björgyn ok létu gera upp borgina. Lagði Dagfinnr á allan hug um borgargerðina, því at hann hafði þá sýslu um Hörðaland, en Pétr gaf at engan gaum; var hann jafnan yfir at Jónskirkju, því at þar var Ingibjörg, kona hans. Hákoni jarli var ekki mikit um at brjótast við borgargerðina.

Baglar fóru norðr ok heldr skyndiliga. Þeir lágu í Eldeyjarsundi, reru þaðan um kveldit ok um nóttina ok kómu fyrir dag til bæjarins, hljópu nú af skipunum ok svá í bæinn ok upp eftir stræti, en sumir fyrir ofan bæinn. Dagfinnr var með sína sveit í borginni, ok urðu þeir þegar varir við, er þeir hljópu í bæinn. Blésu þeir þegar herblástr. Birkibeinar vildu til borgarinnar, þeir er í bænum váru. Baglar kómu á mót þeim, ok fellu þar ellifu menn. Pétr hljóp upp ór bænum við sína sveit. Baglar settust um borgina ok biðu lýsingar, en er ljóst var orðit, sóttu þeir at borginni. Þeir buðu Dagfinni grið, en hann lézt engra þurfa; var þar nú hörð atsókn. Birkibeinar vörðust vel ok drengiliga. Þá báru Baglar eld at borginni. Fórust Birkibeinar þá mjök af reyk ok mæði. Þeir váru ok allir mjök sárir. Þar var hálfr þriði tugr manna. Dagfinnr bað þeim griða. Baglar sögðu þá ekki þurfa griða, heldr en um morgininn. Þá tóku þeir kirkjustiga ofan í bæinn, ok váru þeir settir við borgina, ok gengu menn svá upp. Þá lét Dagfinnr fara ofan í festi sveininn Hákon, son Hákonar konungs, ok bað gefa honum grið, ok þar með lét hann fara sverð búit, er hann sendi Gyrði skjálga, mági sínum. Gyrðr tók við öllu samt sveininum ok sverðinu. „Gakk til konungs,“ sagði Dagfinnr, „ok vit, ef þú fáir oss grið.“

Gyrðr gerði svá. Hann bað konunginn gefa Dagfinni grið, bauð þar at veði alla eigu sína. Konungr lét þá blása til húsþings ok sagði, at Baglar skyldu ráða griðum. Allir mæltu á móti. Gyrðr bað eigi at síðr. „Gakktu,“ sagði konungrinn, „ok bið Dagfinn ganga hingat einn ok hafa grið.“

Gyrðr sagði þetta Dagfinni. Hann svaraði: „Eigi vil ek grið hafa, nema vér hafim allir.“

Gyrðr segir nú konungi. Konungr bað liðsmenn þá gefa þeim grið, sagði þat engan frama at drepa fá menn ok þó áðr illa leikna. Váru þeim þá grið gefin. Skyldu þeir ganga út vápnlausir ok yfirhafnalausir. Dagfinnr einn hafði stálhúfu gengu þeir þá ofan í byskupsgarð ok unnu þá konungi trúnaðareiða. Annan dag var brotin öll borgin ok borinn sér hverr steinn. Baglar dvöldust hálfan mánuð í bænum. Þaðan fóru þeir norðr í Þrándheim. Var þar Philippus til konungs tekinn á Eyraþingi. Þá var svá mikit hallæri í Þrándheimi, at þeir fóru braut eftir vetrnætr suðr með landi. Þá gerðu þeir skútur suðr á njósn. Var þar fyrir Björgólfr bátr, Birgir af Stöngum, Brynólfr nef.

Þeir höfðu spurt, at Pétr var í Stafangri. Baglar lögðu at í Mostr ok spurðu, at Pétr steypir var ekki í bænum um nætr, en sat þar um dögum. Þá róa þeir út í Herfili, ok tók þá þar andviðri ok lágu þar fjórar nætr. Þá reru þeir suðr í Fjölbyrjusund ok inn í iðra váginn. Pétr steypir hafði gengit til óttusöngs ok hlýddi formessu ok sveit hans. Drífa var á svá myrk, at þeir urðu eigi fyrr varir við en Baglar gengu af skipum. Þá sá Birkibeinar ok sögðu Pétri. Hljóp hann þá þegar út ok tók á rás upp ór bænum ok allir þeir. Baglar hljópu eftir ok drápu þar níu menn. Pétri var svá nær komit, at hann kastaði kyrtlinum ok beltinu. Baglar fundu eigi beltit, en kyrtilinn höfðu þeir heim til bæjarins. Konungsdóttir hugði, at Pétr mundi fallinn, áðr henni var sagt. Dvöldust Baglar þar um nóttina, fóru síðan til Björgynjar.

18. Frá konungi ok jarli.

Þeir konungr ok Hákon jarl fóru austan ór Víkinni ok kómu norðr litlu fyrir jól. Þeir lágu lengi í Seleyjum, en er Baglar spurðu til Birkibeina, fóru þeir ór bænum ok lágu um nóttina í Bárðarsundi, reru um daginn í Hvisvíkr. Þá var á sunnanveðr. Sigldu Birkibeinar þá ok lögðu at í Eldeyjarsundi. Þá spurðu þeir, at Baglar váru fyrir sunnan Storð. Reri jarl þá suðr með öll léttiskipin. Jarl lagði at við Títólfsnes um kveldit. Spurði hann þá, at Baglar váru eigi um farnir. Baglar reru suðr um nóttina ok hugðu Birkibeina mundu vera alla samt í Eldeyjarsundi. Reru þeir þá um nóttina til Títólfsness. Arnbjörn fór fyrstr með fjórum skútum.

Þá varð vörðr Birkibeina varr við ok kallaði hátt: „Af tjöldin, hér ferr ófriðr.“

Þeim Böglum þótti þetta undarligt. Renndu þá skúturnar fram fyrir höfnina. Sá þeir þá elda á landi ok skipin, er bar við eldsljósinu, ok hömluðu nú at um. Þá kallaði Björgólfr bátr á þá: „Hvat liði er þetta?“ sagði hann.

Birkibeinar höfðu þá starfsamt, tóku af sér tjöldin ok lögðu viðuna ok svöruðu engu. Björgólfr kallaði annat sinn ok þriðja. Þá svaraði maðr: „Lát eigi svá, lát eigi svá, maðr,“ sagði hann, „þú verðr varr við.“

Nú þóttust Baglar vita, at Birkibeinar mundu vera, ljósta nú í árum ok róa út. Var þá ok komit fyrir höfnina lið þeira allt. Birkibeinar róa þá eftir ok létu ganga lúðrana. Baglar reru þá engum mun at minna. Svá var myrkt, at þeir kenndust eigi, ok fóru náliga skipin öll saman. Reru Baglar út með landi, en Birkibeinar stefndu á fjörðinn. Bar þá í sundr með þeim. Vissu Birkibeinar ekki til, hvert Baglar sneru. Pétr kom þá til þeira í Eikundasundi ok stýrði þá skútu. Hann reri þá upp á skip Hreiðars sendimanns. Þá kallaði einn maðr af skipi Pétrs: „Hví róa djöflar yðrir fyrir oss í alla nótt?“ ok tekr upp stein ok kastar, ok kemr á þann, er sitr í fyrirrúminu á skipi Hreiðars. Róa þeir engum mun at minna. Þeir Pétr kenndu þá eigi. Reru þeir Hreiðarr fyrir innan Mostr ok Helgi Birgisson. Arnþórr foka sneri aftr norðr ok inn í Teknafjörð, ok hljópu þar á land. Birkibeinar lögðu inn í höfnina ok biðu þar dags. Um morgininn eltu Birkibeinar upp í Vaðilsey Arnbjörn, bróður Sörkvis snáps. Þar fell Arnbjörn við fimmta mann. Birkibeinar fóru leið sína norðr til Björgynjar. Baglar kómu um morgininn í Haugasund með sínu liði.

Þá kom þar til konungs bréfamenn Nikulás byskups. Lét konungr lesa upp bréfin. Var þat þar á, at þeir skyldu sættast, Birkibeinar ok Baglar, ok hvárigir skyldi öðrum mein gera. Þá var skammt til jóla. Baglar skiptu liði sínu um jólin á Agðir. Eftir þat fara þeir austr til Túnbergs ok dvöldust þar um vetrinn. Nikulás byskup hafði farit áðr um sumarit norðr til Þrándheims á fund Þóris erkibyskups. Kom þat ásamt með þeim, at þeir skyldu leggja á allan hug, at þeir sættist, Birkibeinar ok Baglar. Fór Nikulás byskup þá austr aftr. Hófust þá upp bréfsendingar millum manna. Um várit fór Nikulás byskup út til Túnbergs á fund Philippus. Áttu þeir þá stefnur sín á milli.

Þá mælti konungr: „Herra byskup,“ segir hann, „hvern stað á sættarumleitan þessi, er þér farið með?“

Byskup svaraði: „Herra,“ segir hann, „þat er upphaf at, at þér eruð þrír höfðingjar. Skal sinn þriðjung lands hafa hverr yðar. Skuluð þér, herra, hafa Víkina ok Upplönd, ok er þat ekki jafnt eða Þrándheimr. Er þar nú sultr ok seyra, en hér er árferð góð. Vér erkibyskup höfum þat hugsat, at þér skuluð fá Kristínar, dóttur Sverris konungs, er af beztri ætt er komin í Noregi. Mætti svá verða, at þit ættið sonu samt. Mun mönnum þá þykkja lítils um vert ætt Bárðar Guthormssonar eða Fólkviðar lögmanns. Hefir oss lengi verit þungt at eiga við Birkibeina. En ef þér vilið þetta fyrst miðla, kann vera, at svá búim vér um, at þeir miðli meira annat sinn.“

Konungi þótti þetta áheyriligt. Byskup ferr nú norðr til Björgynjar með góðu föruneyti. Hann kom sér í tal við Inga konung ok Hákon jarl, bar þetta upp fyrir þá ok sagði svá: „Philippus, frændi várr, vill nú upp gefa með minni fyrirtölu alla mótstöðu við yðr. Fellst honum vel í skap at binda við yðr tengdir, ef þér vilið gifta honum Kristínu, dóttur Sverris konungs. Nú má hann vera yðr, herra, styrksmaðr mikill, hvers sem þér kunnið krefja.“

Þeir konungr ok jarl váru fátalaðir um þetta, sögðu, at ekki mundi sú sætt verða, at eigi væri Ingi einn konungr yfir landi. Byskup talaði hér um mjúkliga, las fyrst smám ok smám munina fyrir þeim. Kom þat helzt ásamt með þeim, at Philippus skyldi fá meyjarinnar, ef þat væri hennar vili, ok hafa þvílíkt af landi sem haft hafði Eiríkr jarl, bróðir Sverris konungs, ok þvílíka nafnbót sem Ingi konungr vill gefa honum. Þótti Birkibeinum byskup taka allt frekara en þeir jáðu. Kom svá, at þetta var talat á þingum. Flutti Nikulás byskup málit. Birkibeinar skutu við orðum, heldr óvingjarnligum, ok báðu níðinginn þegja, sögðu hann nú sem fyrr ótryggan. Byskup gaf engan gaum at, hvat þeir sögðu. Erkibyskup var þá ok norðan kominn. Lagði hann ok mikinn bug á um sættargerðina.

Kom svá, at sættarfundr skyldi vera í Hvítingseyjum. Skyldu þar til koma hvárir tveggju, svá ok erkibyskup ok Nikulás byskup. Hittust þeir þar um haustit. Lágu Birkibeinar við Hvítingsey, en Baglar við Nauteyna. Fóru þá menn á millum, ok því næst fundust þeir sjálfir. Birkibeinar váru miklu fjölmennari. Töluðu þá byskupar ok sögðu upp, hver sætt ætluð var. Var þá sem oft kann verða, at hvárumtveggjum þótti nokkut dregin sín orð. Veittu Birkibeinar þá órskurð, at Philippus skyldi hafa land eigi lengra norðr en til Rygjarbits ok eigi suðr lengra en til Svínasunds. Hann skyldi ok niðr leggja konungsnafn, en hafa slíka nafnbót sem Ingi konungr vildi gefa honum. Þessi sætt var svardögum bundin, svá ok um manna aftökur flokka á millum, þá skyldu hvárigir hefna né heimta gjöld fyrir, svá um fjárupptekt, hvárir sem tekit höfðu. Unnu þeir nú sættareiðana fyrst höfðingjarnir, Ingi konungr ok Hákon jarl ok Philippus, síðan lendir menn ok sýslumenn, tvennar tylftir af hvárum. Lauk svá þinginu, at grið váru sett ok tryggðir veittar. Mælti þar fyrir Gunnarr grjónbakr. Annan dag eftir festi Philippus sér Kristínu konungsdóttur.

Þá gerðist kurr í hvárutveggja liðinu af þeim mönnum, er félausir váru ok höfðu þó nafnbætr. Var þá þat ráð gert, at eftir um várit skyldu þeir herja til Suðreyja ok afla sér fjár, ætluðust þá til menn af hvárutveggja liðinu. Þá gerðu þeir ok sitt ráð Pétr steypir ok Hreiðarr sendimaðr; hann átti Margrétu, dóttur Magnúss konungs. Ætluðu þeir at fara út í Jórsalaheim, skildust þá at svá mæltu. Fóru Baglar austr, en Birkibeinar til Björgynjar. Baglar kölluðu Philippus þá konung sem áðr. Eftir um várit gerði Philippus tvær skútur norðr til Björgynjar móti Kristínu konungsdóttur. Var þar fyrir Eysteinn Hróason, Ámundi burst, Grundi féhirðir. Fór konungsdóttir austr til Víkr. Philippus gerði brullaup sitt í Ósló. Þar kom þá austan af Gautlandi Margrét dróttning, er átt hafði Sverrir konungr. Hon var dóttir Eiríks konungs ins helga. Hon var ok móðir Kristínar.

Þat sumar fóru þeir í víking í Suðreyjar, Þormóðr þasramr ok Þormóðr fylbeinn, Óspakr suðreyski. Þessir váru af Birkibeinum, en af Böglum var Eiríkr Tófason ok Eiríkr ok Erlendr píkr, Bergr maull, Nikulás gilli. Þeir höfðu tólf skip. Einum vetri síðar fóru þeir af landi braut, Pétr steypir ok Hreiðarr, ok höfðu tvau skip, ok kom hvárrgi aftr.

19. Fall Styrkárs.

Þann vetr, er Erlingr steinveggr andaðist, þá fóru Baglar litlu fyrir jól austr til Víkr. Þá dvöldust eftir þeir menn, er skyld erendi þóttust eiga. Sörkvir snápr hafði farit inn í Harðangr. Fór hann suðr þaðan á lítilli skútu ok þeir þrettán saman. Þá hafði lén á Rogalandi Styrkárr stagnál. Hann spurði til fara Sörkvis ok fór at leita hans. Þeir sást við Barðhólma. Styrkárr reri eftir ok elti þá suðr í Karmsund. Tók þá at nátta. Lagði Styrkárr at í Bæ, settu upp skipit ok fóru til húss. Þeir lágu í stofunni.

Þeir Sörkvir viku aftr ok leita þeira, lögðu at í Bæ ok kenndu þar skip Styrkárs, gengu síðan heim til bæjarins. Sörkvir gekk fyrst inn í stofuna. Hann greip ofan kesjur tvær ok hljóp út með ok bað þá at sækja, sagði ærit lið, tóku þá sleða ok ráku fyrir dyrrin. Þeir Styrkárr hljópu upp ok tóku vápn sín. Hugðu þeir, at fjölmenni væri úti. Varð því ekki af útgöngunni. Þeir settu borð við stofuglugginn. Fóru þar út nokkurir menn. Baglar rufu stofuna ok báru þar inn grjót. Þá tóku þeir næfrar ok lustu þar í eldi ok báru í gluggana, svá at ljóst var í stofunni. Váru þeir þá sumir særðir, en margir drepnir. Þar fell Styrkárr ok þeir sautján. Sörkvir varð sárr. Níu mönnum gáfu þeir grið.

20. Frá smið ok Óðni.

Þann sama vetr eftir jól fyrir sættasumarit þá bjó smiðr einn á Nesjum. Þat var eitt kveld, er þar kom maðr einn ríðandi ok bað hann gistingar ok bað hann gera sér hestgang. Bóndi kvað þat vel mega. Þeir stóðu upp, er langt var til dags, ok tóku til smíðar.

Bóndi spurði: „Hvar vartu í fyrri nótt?“

„Í Meðaldal,“ sagði gestr. Þat var norðarliga á Þelamörk.

Smiðrinn mælti: „Þú munt vera inn mesti lygimaðr, því at þetta má engan veg vera.“

Þá tók hann ok smíðaði, ok smíðaðist ekki sem hann vildi. Hann mælti: „Aldri smíðaðist mér svá fyrr,“ sagði hann.

Gestrinn mælti: „Smíðaðu sem sjálft vill fara,“ ok urðu meiri hestskúarnir en hann hefði fyrr séna, en er þeir báru til, þá var sem hæfði hestinum. Þá skúaðu þeir hann.

Þá mælti gestrinn: „Þú ert ófróðr maðr,“ segir hann, „ok óvitr. Hví spyrr þú einskis?“

Smiðr mælti: „Hvat manna ertu, eða hvaðan ertu kominn, eða hvert skaltu fara?“

Hann svaraði: „Norðan em ek at kominn ór landi, ok hér hefi ek nú lengi dvalizt í Noregi, en ek ætla nú at fara austr í Svíaveldi, ok lengi hefi ek nú á skipum verit, en nú mun ek verða at venjast hestinum um hríð.“

Smiðrinn mælti: „Hvert ætlar þú í kveld?“

„Austr í Sparmörk,“ segir hann.

„Þat mun eigi satt,“ segir bóndi, „því at þat fær varla riðit á sjau dögum.“

Hann steig þá á hestinn. Bóndi mælti: „Hverr ertu?“

Hann svaraði: „Hefir þú heyrt getit Óðins?“

„Heyrt hefi ek hann nefndan,“ segir bóndi.

„Hér máttu nú hann sjá,“ segir gestrinn, „en ef þú trúir eigi því, er ek hefi sagt þér, þá sé nú, er ek hleypi hesti mínum yfir garðinn.“

Hestrinn hopaði til. Þá keyrði hann hestinn sporum ok renndi honum at. Hestrinn hljóp yfir garðinn ok kom hvergi við; sjau álna var garðstaurrinn hár, en aldri sá hann hann síðan. Fjórum nóttum börðust þeir síðar í Leinum Sörkvir konungr ok Eiríkr konungr.

Þessa frásögn sagði smiðrinn sjálfr Philippo jarli þann sama vetr í Túnsbergi, en sá sagði oss, er þá heyrði á. Bærinn heitir í Píslum, en bóndinn, sá er hestskúana gerði, hét Þórðr vettir.