In die sancti Olaui regis et martiris

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif


Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.


Gammel norsk Homiliebog


In die sancti Olaui regis et martiris


Norðarla ligr land þat í hæimsbygð þesse, er Noregr hæitir. Ðat var bygt til scamrar stundar mykilli villu[1] oc margskonar ósið; fylgdi folc þat fiandans villu, oc truðu faer á guðs miskun, fyrir þvi at fianden hafðe cafða þa í utru mykilli oc undir sic lagt með ofmetnaðar[2] riki. Sva sem hinn helgi Ysaias spamaðr guðs hermir hølneorð anscota oc sægir os: Ec man sętia hosæti mit yfir oll himintungl, oc mꜵn ec sitia í vitnisfialle guðs oc ráða norðre oc likiasc hinum ágæzta guði. En hinn hælgi guð oc sa lofsæle droten, er timbrar hina hælgu borg[3] oc eflir af syndugum oc armscapaðum mꜵnnum, hann þiddi[4] þann myccla þela or brioste þæim með mykillæic hins hælgasta, oc eldi hug harðhugaðra manna með astar hita hinnar hælgu tru. Nu sendi vár droten til þeirra trufasta menn at snua þæim fra hæiðnum blotum, [hét þæim ollum er á guð truði endalaus lif oc æ veranda fagnaðe, en ognaðo[5] illgiornum oc udaðamꜵnnum domadags ræzlo oc guðs dóme oc hælvitis pinslum.

En þa réð fyrir Norege hinn hælgi Oláfr konongr, hann var mykil guðs dyrlingr, mildr at sannu oc miscunsamr, sannsyn um alla luti, þa er til gøzsco horfðe. I Norege var han fødr[6], oc þaðan var hann æzscaðr, en á Englande toc hann á guð at trua, oc í borg þæirri er Røm hæitir, þar let hann cristna sic. Nu þegar hann var þvegin hinni hælgu skirn, þa gerðisc[7] hann allr annar maðr, oc sva sem hinn helgi Pꜵ́l postole |[8] segir, hann drap oc døydi ókynni sin fyrir guðs sakar, oc hafnaðe hæimi þema oc likams girnd, oc gerðiz fyrirgangsmaðr um trufylgiu. Liot þotte honum veraldar glys, oc litils virði hann mote guðs astum þessa hæims dyrð. Hann syndi sic litillatan í konongsdóme sinum oc í margfallre áhyggiu er hann hafðe. Huglæiddi hann iafnan um allt himnesca dyrð. Hann firði sic hvivitna, þvi er guðs log banna, en þat vann hann með mycclum astar hita, er þau bioða; oc æigi vildi hann sér æinum í þvi biarga, allt þat folc, er guð hafðe hanum á hendi folget, vildi hann giarna með mykilli andvꜵcu til guðs læiða, oc var hann, sem fatít er, bæðe konongr þæirra at landráðum oc fyldi postolanna iðn með hælgum áminningum. Morgum com hann or fiandans hꜵndum með fortꜵlu sinni, oc læiddi til handa almatkom guði. Sva myccla spæct oc orðgnótt hafðe vár drotenn lét hinum hælga Olaue kononge, at við orð hans oc fortꜵlu oc metfor þa dyrlego, er hann hafðe, iðraðosc marger menn sinna synda oc hafnaðo hæiðnum dóme. Ða risu í mote hꜵnum margir illir menn, rikir oc illgiarnir, með diofuls áeggian, gengo móte guðs boðorðum af ollu afle oc svivirðu hans hælgu læreng. En þat bar hinn hęlgi Olafr konongr þolenmoðlega allt fyrir guðs sakar, oc var þa mycclo staðfastare gott at kenna hverium manne, en fyrr hafðe hann veret, oc vildi hældr líf sit lata oc riki með fyrir guðs sacar, oc oðlaz sva endalausan fagnað, en liggia undir fiandans villu oc dofa í hæiðnum dome. Mykin floc oc goðan á litilli stundu dró hinn hælgi Olafr konongr til miscunnar við guð oc alla hælga menn. Ða brꜵut hann oc brendi hæiðin hof oc ræsti kirkiur i stað, oc scipaðe til prestum oc kennimꜵnnum at vinna þæim cristni oc alla þionastu. Siðan snerez folc allt til astar við guð með mykilli iðran, nittu þa hæiðni oc alsconar villu.

Engi maðr fær þat oðrum sagt, hvessu mykil fagnaðr fylgði þæim goða manne oc var á þvi, er hann sa Noregs menn venda fra heiðni oc anscotans villu oc ganga til miscunnar[9] almatigs scapara. Hann bað þa oc talde fyrir þæim arla oc silla guðs pinslir oc hæilagra manna ferðir, reð þæim astrꜵð, loccaðe gamla menn oc unga, ávitaðe þrioscomenn oc harðhugaða, gaf sér mykin cost til at coma þæim ollum í vingan við guð. Nu eptir þat þa setti hann log manna á millum, þau er yfir allt land hafa |[10] siðan halden veret, af rikir menn ræne æigi hina er fatøkre ero, hældr raðe hverr sinu sem ret er, oc um þvi er guð hefir lét honum. Ðat setti hann i[11] lꜵgum sinum, hvat lærðir menn æigu at væita ulærðum mꜵnnum af guðs hendi, birtir hann oc þvi, hveriar þaccer oc vegsemd þæir sculu af þæim fyrir hafa. Stillir hann oc kononga oc konongs menn, lastar ofdramb þæirra oc of mykin yfirgang, oc lægr við sectir, ef þæir ganga yfir hit sanna. Ðar ma finna, ef læita vil í logum þæim, hversu trur hann var á guð, hvessu trygr oc hæilraðugr ollu landzfolkeno, hvessu miscunsamr oc aumhiartaðr hann var við alla vesla menn.

Þat fær ængi maðr oðrum sagt, hvessu mykit sa hinn helgi maðr bøtte fyrir mꜵnnum, meðan hann réð fyrir lande oc lꜵgum. En þvi mæiri gøzsco er hann téðe þæim af sinni hendi, þvi ollu verri oc utryggri varo þæir honum. Ða gengo í mote honum villumenn oc illzco[12] fullir með anzscotans afle oc mycclum flocce, oc stoc hann þa undan þvi éle ꜵustr í Garða, oc vildi æigi at þvi sinni illu scipta við lannzmenn sina. Væne engi maðr Oláf hinn hælga þvi or lande faret hafa, at hann þorðe æigi við vánda menn oc illgiarna vápnum at scipta, hældr scal hit til virða, er mycclo er sannare, at hann vildi cristni sinni í þyrma oc lifi þæirra, er honum fylgðu cristni at fremia oc til landvarnar. Nu fór hann á hændr kononge noccorom í Garða austr, er Jerczellauus hét, oc var með honum marga daga í mykilli sømd, frægr varð hann þar ollu folke af tru sinni, ꜵst oc gøzsco, er hann hafðe bæðe við guð oc við alla menn.

En eptir þat þa vendi hann aptr til lannz oc til rikis sins hit æystra um Sviðioð, sagðe honum oc sva hugr um siolfum, at guð møyndi vilia calla hann sciotla til mæira metnaðar[13] oc rikis, oc bió hann sic þa til holmgꜵngu sem rꜵustr riðare. Nu bryniaðe hann sic fyrst með hæilagre tru, en með trꜵusti guðs þa lifði hann sér, gyrðr þvi sverði er guðs orð hæitir, snarpæggiaðo oc sarbæitu, talde fyrir hverium manne hæilog boðorð, buin at láta lif sit fyrir guðs sacar oc hæita oc vera frumvátr í Norege hins hæsta konongs. En þegar er fiandr hans oc uvinir frágo þat, at hann var í land aptr comenn oc í riki sit, þa samnaðosc þeir aller saman í mote honum, oc |[14] vildu með svic hann af lífi taka. En forenge fyrir þvi liði þa var næmdr Cálfr Arna sonr, maðr cynstór, illr oc utrur, sem aller verða drotens svicarar. Sa hinn illi maðr var í svicum við hann oc com i mote honum með mycclum flocce, oc vann hann þa niðingsværc á sinum lánardrotne, er hann var famennastr fyrir staddr. En einni not fyrir aðr en þeir berðiz eptir um dagenn, þa syndisc hꜵnum vár droten i svøfne, oc sette til hans stiga sva hafan, at til himna toc, oc mælte sva við hann: Min goðe vinr, cum til mín brát oc til samnæytis hæilagra manna, oc scal nu gera þer fyri starf oc ærfeðe þit dyrlega corono[15], lif endalaust, fagnað oc gleði himnesca. Siðan eptir er hann vacnaðe, þa sagðe hann þa fꜵgru syn sinum astvinum oc þaccaðe guði almatcom holæitlega dyrlect hæimboð. En um morgon eptir þa fylgti hann liði sinu i Veradals heraðe, þar sem Sticclastaðer hæitir, oc barðesc hann þar mykin luta dags við þa illu menn, sina uvini oc guðs andscota. Ða varð hann scoten i kne um siðir oc á kin hoggvin aðr en hann felle, oc let hann lif sitt þegar samdøgres. En þa var miðvicudagr oc þat mund árs, er nu halda aller cristnir menn hotið hans siðan, er vér cꜵllum Olafs messo hina fyrri. En fra þvi er guð let berasc í hæim þenna oc til pinslardags hins hælga Olafs konongs, þa er sva at hugt at vera myni .x. hundrað vettra oc .iiii. vetr oc .xx. Nu er yðr cunt gort, hveria pinsl hinn hælgi Oláfr konongr þolðe fyrir guðs sakar í þema hæimi.


Her segir fra jartæinum hins hælga Olafs konongs

Theodor Kittelsen:
Hellige Olaf

Nv scal þvi lysa, hværiar iartæinir almatigr guð hefir gort siðan fyrir hans sacar oc sinnar miscunnar við marga þa menn, er nꜵuðulega hafa veret stadder oc á hann hafa callat með trausti oc atrunaðe sér til miscunnar.


.i.

Eptir pinsl oc andlát hins hælga Oláfs konongs þa var lícamr hans tækin þegar oc flutr til hus noccors, oc þvógo hirðmenn hans sialfs alvandlega oc varðvæitu. Ða com þar gangande aumingi æin, sionlaus maðr með ollu, oc drap þar fotum fyri durum uti oc scriðnaðe, sem vatne þvi var niðr slegit, er sár |[16] hans oc licamr var aðr í þvegin, oc vætesc hond hans í þvi vatne. Þa ræistisc hann upp oc ræið hann þvi um augu sér upp, en þegar iamsciot þa léðe guð honum lios þes fagra, er hann hafðe aðr lengi þarnaz. Alundarlect þóte honum siolfum oc sva flæirum mꜵnnum, þæim er við váro, um[17] miscunn þa mycclu, er guð léðe hꜵnum fyrir værðlæix oc dyrðar sakar hins hælga Ólafs konongs, oc þaccaðo þat aller menn guði holæitlega, sem verðuct var, oc hinum hælga Olafe kononge.


.ii.

Nv var hertoge æin a Irlande Guðormr callaðr, foringe mykil oc frægr at ræysti sinni oc systursonr Olafs hins hælga. Kær var hann oc vircr konongenom í Dyflinni, þæim er Margodus het, oc var vingan þæirra æincum góð. Nu bar svá at æinu sinni, at þæir hꜵfðu baðer saman unnin sigr mykin oc orgrynni fear fenget í hærfor æinni. En um dag noccorn er þæir fóro hæimlæiðis, þa scyldu þæir scipta fé þvi myccla sín á meðal eptir iafnaðe. Ða vildi konongren ein saman hafa beggia þæirra lut, oc virði þa vingan sina litils við hertogan oc fornar aster, bað hann kiosa hvárn lut þæirra er hann vildi hældr, missa fear þes allz er þeir atto baðer saman oc ganga af scipum sinum, eða æiga þar við hann bardaga. Þa syndisc hꜵnum vande mykil á hvárotvæggia, oc þotesc hann æigi mega láta scemdarlaust scip sin oc fearmuni fyrir engar tilgerningar. En þat var oc alhascasamlect at beriasc við konongen oc þat myccla lið er hꜵnum fylgði. En liðs þæirra þa var sva mykil munr, at konongren hafðe .xv. langscip, en hertogen æigi flæiri en .v. ein. Ða bað hann konongen lia sér fresta um nætr tvær til umræða við vini sina, hugðisc hann á þæirri stundu mega snua konongenom oc cuma sinu male í bettri vingan við hann með fortolum sinum oc hæilræðum. En á þæim dægi þa stoð Olafs messo aptan. Nu þegar hann fann, at hann fec æigi með orðum sinum oc astraðum konongenom snuit fra þæirri villu, þa caus hann sér þann lut hældr at døyia með drængscap[18] oc láta lif sit karlmanlega, en lifa við scom oc brigsli oc bera clækesorð með sva mykilli fearmissu. Ða callaðe hann á almatkan guð oc á hinn hælga Oláf konong |[19] frænda sin, bað þa fultings oc hialpa, hét oc þvi til þæim hælga manne, ef hann léðe hꜵnum lifs oc undanqvamo, at lata gera ór silfri dyrlega roðo til þes hælga hus er hann hvilir í. Siðan scipar hann liði sinu oc fylgti í mote þæim myccla hær, oc reð til þegar oc barðesc við þa; en með fulting Olafs ens hælga þa lagðe hann við iorðu konongen, oc hværn þan mann er honum fylgði, bæðe ungan oc gamlan. En eptir þann holæita sigr þa vendi hann hæim or þæirri glaðr oc fegin með ollum þæim fiarlutum, oc let gera þegar roðo sva myccla ór silfri, at allz costar er hon lengri oc mæiri en manz vaxtar, oc pryddi þegar þes hælga manz hús með þæirri dyrð, sér til salobota oc til minnis oc frasagnar iarteina þæirra er[20] hinn helgi Oláfr konongr gerði þa við hann með mægni oc styrc hinnar hælgu þrinningar, fꜵður oc sonar oc andans hælga, þes drotens er ræðr oc rikir nu oc í hverri tið í verolld verallda.


.iii.

Dyrlegar sagur fara um lond cristin fra iarteinum hins hælga Oláfs konongs, oc í Mycclagarðe er kirkia gor honum til dyrðar. En sva bar át einu sinni, at konongren[21] í Mycclagarðe biuggiz til bardaga mote hæiðnum kononge æinum. Siðan fylgtu þæir liði sinu oc ortosc á þegar oc bꜵrðusc. Ða bar æigi bætr at, en þeir illu menn fengo sigr á þæim, oc feldo í þeirri fyrir konongenom flesta þa [Girki[22] oc Væringia[23] er honum fylgðu. En þeir aðrer er upp stoðo, þa vætto sér ænskis annars en[24] liggia þar drepnum. Þa qvꜵlðusc oll rað fyrir konongenom, oc orvilnaðesc hann þa næsta undanqvamo. Nu í þæim suttum oc nꜵuðum, er hann var þa staddr, þa het hann á, oc aller þæir, hinn milda guð oc Olaf hinn hælga konong til miscunnar, báðo þann goða guðs vin með tru oc með tꜵrum væita ser fulting at sigra þa guðs andscota; heto þvi til hans oc hinni hælgu Maria moðor vars drotens, ef hann hylpi þæim, at lata gera þæim til lofs oc til dyrðar kirkiu í Mycclagarðe. Ó goðer menn! fagrar iartæinir mego þér nu hæyra. Ðegar iamsciot bar þann guðs dyrling í syn við þa mioc |[25] marga í liði konongsens, oc gecc hann þegar fram fyri þa cristnu menn með dyrlego merki oc bendi þæim til ollum at fylgia sér. Siðan veittu þæir áræðe þæim hæiðnum hundum af mycclu cappe, er þeir sá þann hælgan mann í liði oc fultingi með sér, oc fell þar þa fyrir þæim faliðum flester aller þæir heiðnu menn, en sumir flyðu oc comosc undan við myccla nꜵuð. Ðvi næst for konongren þaðan með sigri aptr til Mycclagarz, oc let gera kirkiua[26], sem hann hafðe hæitit, oc vigia hinni[27] hælgu møy Mariu oc hinum hælga Olaue kononge. En fiarluti sva myccla lꜵgðu Væringiar oc aller liðsmenn til þes hælga værcs, at mykil ofrænd oc gripir gengo þa af, er kirkian var fulgorr oc innan pryd með allre þæirri dyrð, er þæir mátto guði vægsemd í gera. Sva ero sendar iðulega margar dyrlegar gersimar ór Mycclagarðe til þes hælga staðar, er hann hvilir at, honum til lofs oc dyrðar fyri marga holæita miscun, er hann heuir þæim væit hvert sinni, er þæir hafa á hann hæitit sér til biarga.


.iiii.

Nv var enn i Danmorku græifi noccor illr oc ofundfullr, oc hvarke ræðdisc hann guð ne menn. Hann atte ambót norrøna æzscaða oc fødda í Þrøndalꜵgum, oc dyrcaðe hon oc truði fastlega á hinn hælga Oláf konong. En sa guðs uvinr, er aðan gat ec, tortrygði allt þat er hꜵnum var sagt fra þes hælga mannz iartæinum, cvað þat ecci vera nema cvit oc pata æin, gerðe sér at gabbe oc at gamne lof oc dyrð, þa er landfolc allt væitti þæim halæita kononge. Nu kom at þæim hælga dægi, er sa mildi konongr let lif sit á oc aller cristnir menn dyrca; þa vildi sa hinn uvitri græifi þvi siðr hælgi þa halda með oðrum mꜵnnum, hældr bauð hann ambot sinni þæirri þrønsco, fyrir ofundar sakar er hann hafðe við þann hinn hælga mann, at hon scyldi fara oc ælda ofn til brꜵuðs, oc baca þegar á þæim dægi. Vita þotesc hon þegar øðe oc uscap þes illa mannz, at hann myndi henne sarlega hæfna, ef hon lete æigi át þvi sem hann bauð henni. Gecc hon til nauðig oc bacaðe í ofnenom, cvæinaðe um mioc, meðan hon starfaðe, |[28] oc hæitaðesc við Oláf hinn hælga, cvazc alldrigi længr á hann trua, nema hann hæfnði með noccorre bendingu þæirra udøma. Nu mego þér høyra maclegar repssingar oc fatiðlegar iartægnir, allt var þegar iambrát á æinni stundu: græifi sá varð blindr baðum ꜵugum, oc brauð þat allt varð at griote, er hon hafðe i ofnen scotet. Enn er af þvi griote til minnis oc iartægna í þes hælga manz husi í Þrondhæimi norðr.


.v.

Svæini æinum saclausum var þungr gløpr kendr, oc galt hann í þvi annars mannz, sem margtit er, oc rænto þæir hann tungu oc male sinu. Nu hafðe hann fregit oc spurt til miscunnar oc iartegna Oláfs hins hælga konongs, oc fystizc hann þingat at fara oc læita sér miscunnar við þann guðs astvin. Hæiman fór hann oc com þingat til þes dyrlega staðar, er hann hvilir át, oc vacte þar iðulega oc bað bønum sinum, hét á hann til hialpa oc miscunnar, bað í guðs nafne léa sér mals oc hæilsu, er hann hafðe mist fyrir utan sin tilvęrca. Nu á stund noccorre um dag æin þa sofnaðe hann í kirkiu inni, oc syndisc hꜵnum í søfne maðr ein æinca friðr oc æigi alhór at vexti ganga til sín ut ór scrinino, oc toc hendi sinni i mun hꜵnum oc hæimti til sin þann litla stuf, er eptir stoð tungunnar, oc togaðe sva hart oc tøygði, at sá ungi maðr fec æigi þolat í søfnenom uøpande. Ðvi næst vacnaðe hann oc ræis upp hæil, oc þaccaði vꜵrum drotne feginsamlega oc þæim guðs vin, er hann hafðe hæilsu oc miscun af þeget, faret þangat aðr mallaus oc sot hans hælga scrin, oc for þaðan hæil oc scorenorðr til sins hæimilis.


.vi.

Oðrum manne bøtte hann enn, þæim er Vindr hꜵfðu tækit oc tungu ór hofði scoret, oc hafðe sa með lꜵupi undan comet þæim. Nu rendi hann hugum fastlega til þes hælga mannz, siðan hann var undan komen, bað mioc gratande Olaf hinn hælga konong léá ser mals oc hæilso. Ðvi næst fecc hann mal oc miscunn af þæim góða kononge oc gerðiz þegar hans þionastumaðr um alla sina daga.


.vii.

Kona ein armscapað[29], cropnað oll saman sva at baðer føtr lágo biugir við lendar uppi, var førð þangat sem[30] sa hinn |[31] helgi maðr hvílir. Siðan hon hafðe veret þar lengi oc iðulega á hann hæitit gratande, þa bøtte hann henni þæirrar mycclo vanhæilso, sva at føtr oc leggir oc aðrir limir rettosc or lyccium, oc þionaðe siðan hvær liðr oc limr rettre scepnu, mátte hon æigi aðr criupa þangat, en þaðan gecc hon hæil oc fegin til sinna hæimkynna.


.viii.

Brøðr tveir váro í Vic ꜵustr kynstórer menn oc feaðer[32] væl, atto þar oðal oc æignir allar. Systur atto þæir friða hældr at yfirsyn en æigi þo alforseala við uorðane vándra manna, sem siðan røyndisc. Nu hafðe hon bliðlæte mykit við prest æin ænscan, þann er þar var hæimsvistum með brøðrum hennar, oc gerði hon hꜵnum mart í vild oc opt mykit gagn fyri goðvilia sacar. Ða bar æigi bætr at en um kono þa flout oc fór ferlect norðan. Siðan þat var á malræið comet, þa hugðu aller menn prestenom þat á hændr, oc sva brøðr hennar. Þegar þæir urðu þes varer, þa léto þeir hann liclegstan til fyri þyðu þa mycclo oc bliðlæte, er þæirra fór á meðal. Var þæim í þvi mykil ófagnaðr, sem æigi var kynlect, oc þǫgðu þo yfir oc leto[33] æcki á siasc. En um dag noccon callaðo þæir presten[34] til sin, þa er hann varðe ænscis af þæim nema góz æina, cvaðusc scyldu sysla noccot oc baðo hann fylgia sér, hꜵfðu með sér hæimaman sin þann er vissi þau rað með þæim. Siðan þæir como langt fra husum í stað noccorn løynilegan, þa gripu þæir prest uvaranda oc brutu baða fotleggi á honum, styfðu af tungunni oc stungu bæðe ꜵugun ór hꜵfði honum, oc enn siðan er hann brꜵuzc um oc blaðraðe, þa réðo þæir til þes stufs í munn hꜵnum oc drogo til sin með tong æinni oc scáro af annat sinni, oc léto þar liggia halfdꜵuðan. Ðvi næst com til hans kona æin fatøk oc flutti hann þaðan hæim til sin.

Nu la hann þar aumliga buin, vilnaðesc iafnan guðs miscunnar oc tortrygði aldrigin, bað guð mallaus með hugrenningum oc sutfullu hiarta þvi allu trufastare, er hann var siucare, oc rendi hann hug sinum til þes milda[35] guðs dyrlings Olafs konongs |[36], oc hafðe hann høyrt áðr mart sagt fra hans dyrðarvercum, truði þvi ꜵllu mæir á hann til allra hialpa í sinum nꜵuðum, la þar lame oc ollu mægni numen, gret sarlega oc umdi, bað hinn aumi hꜵrmulega buin með sꜵ́ro brioste þann dyrling duga sér. Nu siðan eptir á ꜵðrum dægi þa fecc hann um siðir dur noccorn oc sofnaðesc hǫnum[37]. Ða þottesc hann sea þann hælga mann ganga til sín í søfne, sagðe sic vera Olaf, þann er hann hafðe sva hꜵrmulega oc ácaflega á callat. Þvi næst strouc hann hendi sinni um ꜵugu honum oc leggi, sva um aðra limi þa er sárer vꜵ́ro, oc toc hann til tungunnar oc togaðe til sin tungurøtrnar með sva mycclu afle, at prestren cvað við oc øpte oc fec æigi þa þolat. En þegar iambrát eptir þes hælga mannz átac, sva hꜵrmulega sem hann var áðr meidr[38], sva braðar bøtr fec hann þegar með miscun hins ágæzta konongs allrar þæirrar úhamingio, oc sva þotte honum siolfum, er hann vacnaðe, sem hann hefðe[39] hvarke orðet siucr eða sár. Tungan hæil[40] oc ꜵugun bæðe, leggirnir groner oc oll onnur sár vęrclaus, oc fenget hina bꜵztu hæilsu[41]. En at røyna þat til sanz, at ꜵugu hans varo utstungin, þa grere ær hvit á hvarmum baðom.

Nu sculum vér fra þæirri iartegn sægia, er aller menn mego fagna; þo at vér ritim hana øfre en aðrar, þa varð hon þo fyrri gorr en engi annarra þæirra, er nu ero á scra settar.


.ix.

Þat var sin æit á drotensdegi æinum, meðan sá hinn hælgi maðr lifði þessa hæims lifi, at hann sat oc tælgði vond æin með cnifi, er hann hafðe í hende, oc gáðe æigi sialfr, at drotensdagr stoð á þæim dægi. En Noregs menn halda alvæl messodaga, sva at engi maðr þorer at vinna um hotiðir, hvarke mykit ne litit. Nu hugleiddi maðr ein af þæim er þar stoðo, oc sꜵ at hann tælgdi á sunnudægi[42], oc þorðe æigi at sægia at hæilagt var, minti hann atvaro á með orðum oc mælte sva: Hærra konongr, cvað hann, i[43] morgon er annar dagr vicu. En þegar fann hann, at hann hafðe tælgt á drotensdægi. Ða iðraðesc hann æincum mioc, oc |[44] samcaðe upp sponum oc brendi á hendi sér. En þa er brendir vꜵro spønerner, þa var hond hans hæil oc usviðin, sem fyr var hon. Slicar iarteinir gerði almategr guð þa við hinn hælga Olaf konong, sem forðum gerðe hann við þa .iii.ia ungu menn, er í ofn vꜵ́ro scotner fyrir hans sakar í Babilonia. Megin oc styrc hafðe ældren til þes eptir naturu sinni at brenna oc at øyða sva sponunum[45], en honden á þæim hælga manne matte æigi brenna utan tilgerningar.


.x.

Nv var þat annat sinni en, er hann gerðe fagrt værc æit oc fatit bæðe. Boandcarl noccor mildr oc mæinlaus varð fyrir clꜵndum ricra manna, þar i heraðe sem hann bio, oc gáfo þæir honum þiofsoc mæir fyrir illzco[46] sacar en sannynda, dømdo hann iambrát oc drógo til galga mote guðs lꜵgum oc manna, oc vildu enga undanførslo af honum taca. Siðan sa aumi maðr fecc æigi scirslum fyri sic comet, þo at hann bæðe þa illu menn, þa vænte hann sér ængra hialpa eða biarga af oðrum mꜵnnum, scaut þa mále sinu oc allu trausti á guðs miscunn, bað oc hinn hælga Oláf konong væita sér fultingi eptir sannyndi við almatkan guð, allra hellzt þa oc er hann biargr opt þæim miscunsamlega, þegar á hann er hæitit, er stórt hafa tilvercat oc verðir ero sannra refsinga. Nu kømr þar at locum, þo at flæira røðe um: þeir vándu menn fara sinni illzcu[47] fram við þann armingia, hengia hann upp saclausan oc fyri log fram. En sa góðe konongr, er hann hafðe opt aðr á callat, dugði hꜵnum þa miscunsamlega, er hann þótez staddr alnouðulega. Þegar iambrát er hann lyptisc af iorðu upp, þa syndisc hꜵnum sa hinn hælgi konongr sciota undir føtr sér fiol[48] æinni, oc studdisc hann við þa miscun flestan allan dagen, allt til þes er kona hans oc synir como fra rics mannz æins oc gáto þeget þa løyfi at iarða liket oc ofan taca. Siðan þau como þingat, þa clæif sunr hans upp í tre þat, sem hann hecc við, en þvi var scotet í berghamar noccon, oc fec hann nauðulega[49] cropet til at hoggva virgulen í sundr. Ða er þvi var syst, þa støyptisc sa aumi licamr þar niðr fyrir þat bratta berg, oc hugði þat hvær[50] maðr, sa er þar var, at hvært bein myndi i sundr bresta, þegar |[51] er niðr køme. En sva mykit hialp honum við várn droten[52] þes hælga mannz arnaðarorð[53], at honum matte hvarke tortima galge ne virgil, oc æigi hitt at langt eða hot være til iarðar oc uslet undir. Nu ræistisc hann upp, þegar hann com niðr, oc þóte honum sva siolfum, er hann toc at huglæiða, sem drꜵumr hæfði veret. En þegar hann vitcaðesc oc fecc megin sitt, þa biuggisc hann oc fór þengat sem hinn helgi Olafr konongr hvilir, sagðe ærkibyscupi oc ollum kórsbrøðrum fra ꜵndverðu oc til ofanvęrz, hveria miscunn hann hafðe þeget af almatkom guði fyr arnaðarórz sakar Olafs hins hælga konongs.


(.xi.)

Sva bar enn át annat sinni, at ældr com í cꜵupbø þann sem hann hvilir, oc var scrin hans boret ut ór kirkiunni oc sæt á móte ældinum. Siðan liop fram maðr einn hvatvís oc uvitr, oc barðe scrinet oc hæitaðesc oc fryði[54] þæim góða kononge, sagðe sva, at allt myndi þa upp brenna, nema hann byrgi með bønum sinum bæðe kirkiunni oc oðrum husum, þæim er ubrunnin vꜵ́ro. Nu lét almategr guð kirkiuna úbrunna standa, en þæim auma manne sende hann ꜵugnaværc þegar eptir um nótena, oc la hann í allt til þes er hinn helgi Olafr konongr bað honum miscunnar við guð almatkan, oc bøtesc hꜵnum i þæirri kirkiu.


(.xii.)

Ungan mann noccon danscan at øðli toco hæiðnir menn oc fluttu til Vinlannz, oc hǫfðu þar í bꜵndum oc heftu með oðrum hærfængnum[55] mꜵnnum. Nu var hann um daga i iarne æin saman varðvæizlulaus, en um nætr þa var sonr boandans í fiotre með honum, at hann lypiz æigi fra honum. En sa arme maðr bæið alldrigin søfn ne ró fyrir harme oc sorg, huglæiddi marga vega hvat til hialpa være, cvíddi mioc við ánꜵuð oc ræðdisc bæðe sult oc pinslir, oc vænti hann sér engrar aptrlausnar af frændum sinum, þvi at þeir hǫfðu tvisvar sinnum áðr læystan hann af hæiðnum lꜵndum með fiarlutum, oc þótesc þvi vita, at þæim myndi þa mykit þyccia fyrir oc costnaðarsamt[56] at ganga undir hit þriðia sinni. Væl hefir sa maðr, er hann biðr æigi slict illt þessa hæims, sem hann þotez þa beðet hafa, sva aumlect oc hꜵrmulect sem um þa er alla, er sligs ero varcungir. Nu gerðisc honum ænskis |[57] annars costr en laupa á brꜵut oc cumasc undan þa læið, ef þes værðr i auðit. Ðvi næst þa ræðr hann til á náttarþele oc [drepr son[58] boandans, høgr af honum þegar foten oc stemnir sva til scogs med fiotrinum oc undan sem harðast. En um morgon þegar lysti, þa verða þeir þes varer, oc fara eptir iambrat með hunda þa tva, er þvi varo vaner at spyria þa er undan lypisc, oc finna hann í scogenom, þar sem hann lá oc løyndisc fyri þæim. Nu taka þeir hann hꜵndum, beria oc bøysta oc læica [hann allzcostar[59] illa, lea honum lifs átváro nauðulega en engrar annarrar miscunnar. Siðan draga þæir hann hæim til pinsla oc setto þegar í myrcvastofo, þar sem inni vꜵro fyrir .xvi. aðrir cristnir menn, bundu hann þar bæðe iarnum oc ꜵðrum bandum, sem fastast mátto þeir. Sva þotte honum vesold oc pinslir, þær er fyrr hafðe hann þolat, sem þat være scugge noccor eða spar æinar þes allz ens illa, er þa var honum i garð boret. Engi maðr sa hann ꜵugum í þeirri prisund, sa er honum bæðe miscunnar. Engum manne þóte aumlect um þann armingia nema cristnum mꜵnnum, er þar lágo bunnir með honum, þæir hꜵrmaðu at sꜵnnu oc greto bæðe hans mæin oc sina ánꜵuð oc ógæfo. En um dag noccon þa lꜵgðu þæir rað fyrir hann, báðo hann þes, at hann hétesc hinum hælga Olafe kononge oc gæfesc til æmbætesmannz í hans dyrðarhusi, ef hann cøme honum með guðs fultingi ór þæirri prisund oc læysti hann á noccon veg ór þæim nauðum. Nu iataðe hann þvi feginsamlega oc gafsc þegar þengat til staðar, sem þæir báðo hann. Nótena næsto eptir þegar þa þotesc hann sia í semnenom mann ein æigi alhófan at vexti standa þar hit næsta sér oc mæla við sic á lund þessa: Høyr þu hinn aumi maðr, quað hann, hvi ristu æigi upp? Hann oc[60] svaraðe: Lavarðr minn, quað hann, hvat manna ertu? Ec em Olafr konongr, sagðe hann, sa er þu callaðer á aðan. O lafarðr min góðe, quað hann, ec vilda fegin upp rísa, ef ec mætta; en ec lig her iarnum bundin, oc þo enn í fiotri með þessum mꜵnnum er her sitia pindir. Siðan hæitir hann á hann, oc qvað sva at orðum: Stat upp sciot, qvað hann, oc ifasc alz ecci um, vist ertu nu lꜵus. Ðvi næst vacnaðe hann oc sagðe þegar sinum felagum, hvat fyrir hann hafðe boret. Siðan báðo þæir hann upp standa |[61] oc fræista, ef satt være. Vpp stændr hann oc kende iambrat, at hann var laus oc úbundin. Nu mælto enn um aðrer felagar hans oc cváðo honum þat fyri ecci coma, þvi at hurðen var bæðe læst innan oc utan. Ða lagðe orð til gamal maðr æin, sa er oc satt þar meinlega halden, bað hann ecci tortryggva miscunn þes ens hælga mannz, er hann hafðe lausn af fenget, sagðe oc sva, at þvi mon hann þa fagru iartein við þic nu gort hafa, at þu scylir hans miscun nu niota oc heðan laus verða, en æigi þer til vesaldar oc meiri pinsla. Nu lat við fimt, cvað hann, oc læita duranna, en ef þu mat ut cumasc, þa ertu holpen. Sva gerir hann, fiðr þegar á dyrnar oc opna hurðena, strýcr ut iambrat oc til scogs, sem sciotast matte hann. Ðegar þæir[62] verða þes varer, þa slá þæir hundumnum oc fara eptir sem snuðulegst; en hann ligr oc løynisc oc sér gorla vesal karl, hvar þæir fara eptir. Nu viltusc hundarner farsens, þegar þæir[63] liðu at honom, en þæim ollum oðrum spiltisc sva synen, at engi þæirra mate scilia hann, oc lá hann fyrir fotum þæim. Vendo siðan aptr hæim þaðan, oc undraðo mioc oc harmaðo bæðe, at þæir mato æigi fa staðet hann. Nu vex dyrðar lof hinum hælga Olafe kononge í þvisa ollu, fyrst at upphafe er hann løysti hann or iarne[64] oc allre prisund, siðan let hann honum ecci tortima, er hann var til scogs cumen, þat et þriðia er hann gaf honum høyrn oc hæilsu alla, er þeir hafðu aðr bart hofuðet alt á hanum oc cnocat, til þes er hann var dǫufr af orðen. Þvi næst comsc hann á scip með cristnum mꜵnnum tvæim, þæim er lꜵngum hǫfðu þar oc veret pindir, oc nøytu þæir þa aller saman sem þeir matu ácaflegst þes farcostar, oc fluttusc þa læið af þæim laupstigi. Siðan sotte hann til þes hælga mannz hus með þaccum mycclum oc fagnaðe, beðet allz þes bøtr, er honum þote mesto í scifta. En þa er hann var hæill orðen oc hærfør, þa iðraðesc hann sinna hæita, gecc á orð sin við þann milda konong, oc liopsc á brꜵut um dag noccon oc com at cvældi til boanda eins goz, þes er honum væitti herbyrgi fyrir guðs sacar. Sidan um notena, er hann var í svefn comen, þa sa hann møyiar þriar ganga til sin friðar æincum oc fagrbunar, oc |[65] orto þær þegar orða á hann oc bꜵrðu hann mycclum ávitum, hvi hann scyldi sva diarfr gerasc at laupasc fra þæim hælga kononge, er honum hafðe sva myccla miscunn væit, oc firraz þann liufa lafarð, er hann hafðe aðr á hændr genget. Ðvi næst vacnaðe hann fælmsfullr, oc stoð upp þegar á arum dægi oc sagðe sinum husboanda, hvat við hann var rød. En sa goðe boande lét hann ængu ǫðru við cuma en venda hæim aptr iambrát til þes hælga staðar. Þessar iartæinir ero os þvi cunnastar, at vér funnum þenna unga mann í guðs æmbætte í hins hælga Olafs kirkiu, oc syndi hann os á sinum limum iarna stað oc banda.


(.xiii.)

I caupange þæim er Oláfr hin hælgi hvilir var cuna, sú er brotfallzsót hafðe haft marga daga, oc giftisc hon manne ungum, oc løyndi hon meðan hon matte þæirrar sottar. Nu i hvilu nót noccora þa mintisc hennar su illa atcvama, oc vacnaðe boande hennar við þann myccla anzypti, er hon la oc snorglaðe, brꜵuzc a bac aptr oc vissi æcci til sin. Vesall þotesc hann sinnar ógæfo oc harmaðe mioc við sva botlaust áfall, at hann mátte engan veg á fra slitasc, leitar atvꜵro við hana, hve opt sá bardage køme at henne, eða ef[66] noccor læcning læge henni til bota. Hon oc sagðe þa illu sot á hverium mꜵnaðe vitia sin, oc enga læcning lyf eða galldra cvað hon sér at hialpum verða. Nu í þæim harme oc ufagnaðe, er þau hꜵfðu beðet bæðe hiun, þa callaðe hon á hina[67] hælgu møy Mariu, er vist er at sꜵnnu miscunnar moðer, oc á hinn hælga Olaf konong, bað þau gratande lea sér siucri oc harmsfullri noccora licna. Siðan teðe hon mal sit með scriptagang preste goðum, sagðe hꜵnom sina ogæfo oc leitaðe við hann hæilla raða. Hann oc hugðe at þegar, hvat guðs orð sægia[68] í guðspialle, oc sagðe henne, at þæirrar sóttar biðr engi maðr bøtr nema með bønum oc fastum fae þeget. En[69] eptir aminning þa foro þau þegar bæðe hiun til hins hælga Olafs kirkiu, hꜵfðu með sér vaxlios at dyrca þa hælgu hotið, fꜵstaðu oc vꜵctu þar um notena með oðrum |[70] morgum vanførum mꜵnnum oc illa hæilum. Nu á næsta dægi eptir þegar þa var hotiðardagr þess hælga konongs. Um morgonen siðan ottosangs tiðum var loket, sva sem þæirri hotið samðe er sa guðs dyrlingr lét líf sit á, þa fór hon hæim með sva holæitri[71] miscunn, at fra þæim dægi til hennar endadags vitiaðe hennar aldrigi siðan su illa atcvꜵ́ma oc uhamingia. En sva mykil ácafe hafðe þes áðr veret, at á engum manaðe misti hennar sa ótími, siðan hon læið ór mestre barneskiu. Síðan óx þæim sva mykil fialglæicr eptir þa guðs gæfo, at á hværium iamlængðardægi þess hælga mannz messu aptans, er hon hafðe hæilsu tækit, þa vꜵctu þꜵu oc fastaðo oc fálosc á hænde guði með almosugerðum oc bønum goðum.


(.xiiii.)

Sva bar at sinn æit í Gꜵrðum ꜵustr, at ældr com í caupbø þann, er Holmgarðr hæitir, oc stoð æigi til minna geigs en borgen oll myndi upp ganga. Nu flyðu[72] aller menn fælmsfullir til clærcs æins oc kennimannz, þes er Stephán var nemdr, en hann þionaðe þar inni hælgu Olafs kirkiu, oc vildu vist fræista í sva mykilli nauðsyn styrcs oc veldis hins hælga Olafs konongs, oc ræyna sva til sannz sꜵgur annarra manna. Ðegar prestrenn høyrði þæirra vild oc bønarorð, þa gripr hann í fang sér licneskiu þes góða lavarz oc sætr á mote ældinum. Siðan þocaðe hvergi ældren umfram þat er hann var þa comen, oc varð sva borget hinum męsta lut borgarennar.


(.xv.)

Fra þvi er oc verðuct at sægia, er sa góðe konongr gerðe í heraðe þvi er Þelamorc hæitir. Dag noccon var þat, er bøndr aller funnusc í heraðe þvi oc røddu um á meðal sin, at þæir vildi lata gera stæinkirkiu þæim hælga kononge til lofs oc dyrðar. En tolgugriot matte hvergi finnasc þar í nand, þa er át var læitat. Nu á þæim dægi er stæinmæistare sá scyldi a braut fara, er til værcs þes var fengen, þa lét almatigr droten bresta sundr fiall æit mykit þar þegar í nánd, oc þaðan var flut allt griotet siðan til kirkiuværxens. En heraðsmenn aller leto upp gera.


(.xvi.)

|[73] Svein ein litil tapaðesc fra frændum sinum í heraðe þvi, er næst ligr caupange, en þæir váro stadder at samcundu noccorre. Nu fengo þæir sér lið þar þegar oc fóro at læita barnsens. En þa allar vaner váro ransacaðar[74], þa fannzc svæinen hvergi. Annan allan dag þa læitaðo þeir oc mattu allz ecci til spyria. Ða heto þæir á hinn hælga Olaf konong til miscunnar oc scutu saman fearlutum, hvær eptir sinum efnum, oc sendu þegar samdøgres til hans hælgu kirkiu, træystuzc þa hans miscunn oc læitaðo þa hit þriðia sinni at barneno, oc funnu þegar svæinen þar sofanda hia husi æinu, sem oftast hꜵfðu þæir aðr umhverfis genget oc át læitat. Foro þa hæim fegnir, en fyr greto þæir, þaccaðo varum milda drottne alla þa dyrð oc pryði, er hann gerir þes hælga mannz hvert sinni er á hann værðr hæitit.


(.xvii.)

Mart hefi ec sagt fra iartæinum þæim, er vár droten hefir gort fyrir sacar hins hælga Olafs konongs, en þetta syniz allholæit vera, er nu væcr hug[75] margra guðs vina. At sꜵnnu sva sem sal hvers cristins mannz er agætre at øðlis scepnu en licamren, sva er oc hennar dꜵuði hættare oc þyngri oc sva hæilsa dyrlegre. En uvinr allz mankyns letter aldrigi slict at vinna nu á hverium dægi við os, sem hann vann forðum í paradiso, hug oc salo hværs mannz vil hann æ spilla oc tæla hværn mann með svicfullri flærð: þvi scrøcvi biðr hann trua, er hann tælr fyrir, en guðs ræiði oc boðorða brot sęgir hann litils vært vera; veraldar virðing hæitir hann oc svícr með þvi margan, en guðs dóm oc hælvitis pinslir cveðr hann engan mann ræðasc þurfa. Með þæirri villu svæic hann hinn fyrsta mann, þar með bleccir hann hværn[76] dag hans afspring.

Ðes bragz næyti hann við mann noccon, þann er hann svæic með sva banvænum drycc, at hann gløymdi ollum guðs boðorðum oc fylgði villtr oc ofdrambsfullr fiandans íblast. En sa vesle maðr var ór heraðe þvi er Ytrøy hæitir. Sva aumlega hafðe fianden hann blindaðan, at hann virði enskis annars hæims pinslir mote munugð sinni oc veraldar girnd. Eða hvi var hann |[77] eigi sárlega svicvin, er hann gafsc í fiandans vældi til þessa hæims sømdar oc nittaðe sinum scapara oc sagðesc ór samnæyti oc fagnaðe allra hæilagra manna? Siðan fylgði hann fiandans raðum oc for þvi æinu iafnan fram er ferlect var. Nu á mote Oláfs messo um sumaret, þa sótte fiolde mykil til miscunnar þengat, sem sa hinn hælgi konongr hvilir. Ða for sa vesle maðr oc þegat, fyrir þes æins sacar at hann mætte sia oc hæyra, mæla oc gera noccot þes saurlifis, er hann fenge fastlegra bundit sic í anzscotans fꜵronæyti. En vár droten er sva aumhiartaðr, minir goðo vinir, at hꜵnum þyccir þvi ꜵllu aumlegra um þann aumingia, er hann sér hann sarlegra svicvin en hvernn cristin mann. Nu um dagen þa er licamr þes hælga manz var[78] utboren með holæitri tign, þa toc sa vesle maðr at huglæiða dyrð þess dyrlega konongs oc sina vesold oc æilífan ufagnað, er hann þotesc vita sér fyrir hondum, þegar hann scildisc við þessa verold. Ðvi næst vitiaðe hans sva holæit miscunn hins hælga anda fyri navista sacar guðs mildings, oc sendi honum sva myccla iðran, at utan þotosc menn þat sea mega á honum, hve aumlega hann þotesc þa hinn vesle maðr syngasc hafa. En þa scrinet var flut or stað oc til annars, þa þocaðe hann til miscunnar þangat[79], sem sa hinn helgi licamr hafðe aðr hvilzc. Toc þa at[80] calla á þann milda mann með sárum styn oc andvarpan, bað aumlega með mycclum grat þann milda konong með guðs fultingi læysa en sæigu syndabond af sér, er fianden hafðe hann í vafðan. Nu let guð hann niota arnaðarorz hins hælga Olafs konongs, oc læysti hann til sin holæitlega ór andscolans veldi, vendi honum enn með þvi til miscunnar oc eilifrar dyrðar, er hann hafnaðe ukynnum oc nitti anzscotans áæggian. Siðan at þvi com, er hann scyldi til scripta bera sin mein oc saurlifi, þa þorðe hann æigi vesal maðr at sægia, glæymði þvi þa oc vildi æigi grøða[81] sit synduct lif. Ða sendi droten var honum myccla sott oc acafa, oc ræis hann æigi fyrr upp or þæirri en hann hafðe bøt með scriptagang[82] alla þa guðs odygð er hann hafðe gorva. Þui næst fecc hann hæilsu licams oc salo, oc þottezc hann þa giorla fundit hava i sinu omægni, at firir ofdrams sakar oc licams munugð hafðe hann villzc oc snuizc ifra guði oc tynnt af þui salo sinni. Siðan gerðezc hann þui allu guðrædare oc truare, er hann vissi sic aðr ferlegra faret hava oc flæira þat dryct, er guði oc allum guðs hælgum mannum hafðe veret til odyrðar, dyrkaðe drotten varn oc hinn hælga Olaf konong nær alla sina lifdaga æ meðan hann lifði.


(.xviii.)

Marger menn sotto til hins hælga Olafs konongs at iamlængd þæirri, er kirkia hins hælga Olafs konongs var skrydd með pallium oc ærkibiscups stole. Nu hafðu fluzc siukir menn .iij. af langum vegom til hælgu gravar oc hugðu ser til miscunnar oc hæilsu allra hællzt a þæim dyra dægi, er sa guðrs dyrlingr skildizc við þenna hæim oc for til fagnaðar oc til æilifrar dyrðar, oc fecc af þæim þrimr æinn syn sina a messoapnenom, sa er sionlaus var þangat komenn. En messodagenn sialvan þa er hælgir domar varo ut borner oc skrinet var niðr sett i kirkiugarðenum æftir siðvæniu, þa fecc malaus maðr miscunn, sa er længi hafðe veret aðr dumba aumlega, en þa væitti hann varom skapara dyrðarlof með miuku tungubragðe. Kona æin var hinn þriði maðr, su er þangat hafðe sott æigi skæmri læið en or Sviðþioðo austan, oc hafðe hon i þæirri for mikla nauð þolat oc mæinlæte oc margan dag mikit vas haft firir sionlæysi sakar oc ærveðes. Nu træystizk hon miscunn guðs almategs, oc kom þangat farannde a þæim hatiðardægi er aðr var getet. Siðan var hon læidd i hins hælga Olafs konongs kirkiu at messo um dagenn. En fyrr en tiðum var locet, þa sa hon baðom augum hans hælga skrin, for hon þaðan blið oc biartæygð með halæitum fagnaðe, en aðr hafðe hon blind veret .xiii. vætr.


(.xix.)

Væringr æinn i Garðum austr kæypti ser þræl æinn ungan, oc var dumbi, matte ækci mæla, oc þo hygginn oc nœfr um marga luti. Nu vissi ængi maðr hværrar ættar er hann var, firir þui at hann fecc ækci ifra sact, þo at hann være at spurðr, þess gato þo marger menn, at hann minndi norrœn vera, firir þui at hann gerðe vapn þau iamnan oc bio, er Væringiar æinir nyta. Nu hafðe sa aumi maðr við sinni vanhæilsu margan drotten kannat oc iðulega með værði veret sælldr, allt til þess er kaupmaðr æinn læysti hann til sin oc gaf hanum frælsi firir miscunnar saker. Siðan for hann i sialfræðe oc kom til borgar þæirrar, er Holmgarðr hæitir, oc væitti hanum hærbirgi kona æin goð, oc dvaldezk hann þar miok marga daga. En kona su goða sotte iamnan tiðir allar til Olafs konongs, oc dyrkaðe hon þann mikla oc millda konong með mikilli ast oc trunaðe. Nu um nott æina er hon var i sœmn komen, þa syndizk hænni Olafr hinn hælgi oc mællte þat við hana, at sa hinn ungi svæinn skilldi fylgia hænni til ottosongs um morgonenn. Sva gerðe hon sem hann bauð, hafðe hann með ser til tiða i kirkiuna. En þegar er hann var i kirkiuna komenn, þa tok hanum at þyngiazt oc lagðezt niðr oc somnaðe, meðan kænnimenn væittu tiðir. Þui næst sa hann þann sama mann i sœmnenom, oc geck til hans með slicum klæðabunaðe oc alitum i anlete sem kononne hafðe aðr synnzt um nottena, oc gaf hanum mal oc hæilsu með sinni milldi oc miscunn allzvaldande guð með fulltingi hins hælga Olafs konongs.


(.xx.)

Langt var þess a meðal er hinn hælgi Olafr konongr var upp tækinn oc dyrkaðr sem værðuct var með halæitri tign, oc kirkian var gorr a Stiklastaðum i þæim hælga stað, er bloð hans hafðe niðr komet oc hann hafðe or þema hæimi faret. Nu er kirkiu skilldi vigia oc biscup var til komenn, þa barsc sva at, at konongr nokcor var oc þangat komenn i þat hærað, oc var miok siukr oc matte æinkum illa, var komenn þrote mikill i kne hanum, sva at bæðe bolgnaðe læggrenn oc læret upp ifra, oc var hanum þat harðla mæint oc omiuct. Nu við þann sarsauka þa fystizc hann þangat til tiða oc sia guðs tign oc hins hælga Olafs konongs. Þui næst com hann til kirkiunnar, oc baro hirðmenn hans hann innar i kirkiuna. En um dagenn er ottosonge var loket, þa var konongenom sact fra stæini þæim |[83] er hinn helgi Olafr konongr fell á, oc enn qveða bloðe drifin. En sa stæin kømr fram ofanværðr ut or altareno. Siðan þocaðe konongren þegat til oc þrysti kne sinu oc þvi er sarast var við stæininum. En þegar iambrat þa vitiaðe hans sva halæit miscunn almatigs scapara[84], at á þæim sama aptne þa toc or værcen oc þrota allan, oc sva miucr oc letr var honum þegar fotren[85] bæðe at riða oc rinna, sem hꜵnum hefði enskis vetta veret at grande eða at mæini orðet.

Nu sculum vér luca þesse røðo, at þæim læiðisc æigi langmæle vart, er lyd hafa. Þungt er oc møðesamt oc næsta[86] yfir afl at scrá oc sægia oll þau dyrðarværc, er hinn hæste burðr fyrir dyrð oc værðlæics sacar Olafs hins hælga konongs hefir gort oc iafnan gerer, drotten vár Jesus Cristr guðs sonr, sa er lifir með fæðr oc andanom hælga, ríkir oc ræðr æin guð utan enda yfir verold veralda. Amen.




Fotnoter:

  1. mgl. Cd.
  2. ofmetnaðr Cd.
  3. borð Cd.
  4. þidda Cd.
  5. [Her er rimeligvis en Feil i Haandskriftet, som burde været rettet i Textan; uden Tvivl burde endalaus lif været rettet til endalausu lifi (Dativ styret af hét, ligesom fagnaðe); ognaðo skulde vel være ognaðe, da det synes naturligere at antage vár droten for at være Subject, end at supplere þeir (nl. trufastir menn).
  6. føðr Cd.
  7. girnðisc Cd.
  8. 108
  9. miscunar Cd.
  10. 109
  11. mgl. Cd.
  12. illzo Cd.
  13. metnaðr Cd.
  14. 110
  15. corona Cd.
  16. 111
  17. mgl. Cd.
  18. drægscap Cd.
  19. 112
  20. en Cd.
  21. konongen Cd.
  22. Girkia Cd.
  23. [Mærkelig er den her forekommende Form Girkia (jvfr. vængia 12622, der ogsaa er beholdt af Afskriveren i Olafs s. helga, Chr.a 1849, S. 77. Maaske har man ogsaa havt en svag Form af disse Ord; Nom. Sing. Girki (Gen. Girkja) vængi (Gen. vængja); jvfr. den nu her i Landet brugelige svage Femininsform af det sidste vængja, s. Aasens Ordbog.
  24. er Cd.
  25. 113
  26. kirki Cd.
  27. hinnu Cd.
  28. 114
  29. vár tilf. Cd.
  30. se Cd.
  31. 115
  32. feaðr Cd.
  33. letosc Cd.
  34. prestenom Cd.
  35. milða Cd.
  36. 116
  37. h'onum Cd.
  38. meiðr Cd.
  39. hafðe Cd.
  40. hæill Cd.
  41. hæillsu Cd.
  42. sunundægi Cd.
  43. mgl. Cd.
  44. 117
  45. spamꜵnnum Cd.
  46. illzo Cd.
  47. illzu Cd.
  48. fioll Cd.
  49. nauðula Cd.
  50. hvar Cd.
  51. 118
  52. oc tilf. Cd.
  53. arnaðrorð Cd.
  54. fryiði Cd.
  55. hærfægnum Cd.
  56. costnaðrsamt Cd.
  57. 119
  58. [dreps sonr Cd.
  59. [hallzcostar Cd; hvilket ogsaa kan staa for allzcostar, da hann ikke her behøves; saaledes findes hugga (= ugga) S. 308, hiamt (= iamt) S. 59, herom (= erom) S. 66, hiorð (= iorð) S. 80.
  60. Ordet oc burde været udskudt af Texten, da det uden Trivl blot er en Skrivfeil i Codex.
  61. 120
  62. þæir þeir Cd.
  63. þæir þeir Cd.
  64. iarnø Cd; er snarere Feil i Codex for iarnō d. e. iarnom (saaledes det tilsvarende Sted Olafs s. h. 1849, S. 83, Ol. s. h. 1853, S. 248); jvfr. 15920, 1607.
  65. 121
  66. mgl. Cd., men aabent Rum for Ordet.
  67. hinni Cd.
  68. sæía Cd.
  69. Ep Cd.
  70. 122
  71. holæit Cd.
  72. flyiðu Cd.
  73. 123
  74. ransacaðr Cd.
  75. hugr Cd.
  76. værn̄ Cd.
  77. 124
  78. vat Cd.
  79. mgl. Cd.
  80. mgl. Cd.
  81. greða Cd.
  82. Efter Ordene með scripta fattes et Blad i Codex; det manglende fra gang alla indtil stæini þæim (nærv. Udgave S. 16734) er udfyldt efter Saga Olafs hins helga. Christiania 1849, S. 87-89.
  83. 125
  84. scapare Cd.
  85. mgl. Cd.
  86. næste Cd.