Ionets lioð

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif Norsk.gif


Strengleikar


XVII.

Ionets lioð[1]


1. Met þui at ec hof strengleica sogur. þa vil ec fram hallda starvi minu oc telia yðr þa atburði er mer ero kunnigir. En nv vil ec framleiðiz telia yðr fra Ionet. hvaðan hann var fœddr oc fra feðr hans. I Kornbreta lannde bio forðom einn ricr maðr gamall oc mioc alldraðr[2]. En firir þui at hann var rikum auðœfom oc morgvm miclum eignum auðgaðr. þa fecc hann ser unga kono at fa ser arfa við til erfða oc auðœfa sinna er þeim mætti stiorna eftir hans daga. Mær sv er hann fecc var rikra manna oc agætrar ættar. hyggin oc heyvesk oc hin friðazta. hann unni henni mikit sacar fegrðar hennar. oc læsti hana iamnan i turni sinum i einv miclv lofte steinþildu. Hann atti þar systur með henni oc var gomul oc æckia. hafðe latet bonda sinn. hann hafðe skipat henni hia unnasto sinni. at[3] hafa grunsemd oc gæzlu a henni. Nu bar sva at i upphafi aprilis manaðar. er utifuglar taca at syngia siðveniolegum saungvm natturo sinnar hvetiannde hverr annan til astar oc auca. þa uppstoð sa hinn riki maðr einn dag mioc arla. oc klæddizc i skog at fara a veiðar. þa vacnaðe hin rica frv oc toc at grata þa er hon sa solarliosit. oc fann hon þa at gæzlukerling hennar uar brott gengin or svefnlofteno. Kærðe hon mioc lif sit oc þat er henni þotti at vera. andvarpaðe mioc oc gratannde einsaman mælltizc viðr. Vesol em ec kvað hon. oc ugæfo kvenmaðr. at ec heui sva þung orlog. Ec em her hertekin oc læst i þessum turn. ec man alldre heðan i brott komaz nema ec se dauð dregin. Þessi hinn gamle oc hinn abruðgi karl er ec em viðr bvndin. hvat ottaz hann er her helldr mec i sva þrœngri hertoku. at ec fæ ei frælsi til kirkiu at ganga ne helgar tiðir heyra. Ef ec mætti við mæla oc með honum ganga mer at skemta. þa mynda ec syna honum bliðlæti mitt. þo at ec hefða ei til þess fyst. Bolvaðir se minir frænndr oc allir þeir er þat rað gerðo. at gifta mic þessum gamla manni. oc pusaðo mec hans callda licam. er sva hevir byrgt mec i þessum turn sem þióf i myrkvastofo. hann man alldre kunna deyia. Oftsamlega heui ec heyrt sagt at menn hafa funnit i þesso fylki i fyrnskunni[4] marga kynlega luti er leysti þa oc frialsaðo þa er œnglega varo staddir. Riddarar funnv friðar meyiar oc kurteisar eftir vilia sinum. oc varo þeim sva leynilega vnnande at þau lifðu lengi sva roplaus at engi maðr vissi nema þær oc þeir. Nu ef sva hevir verit oc sva ma vera einnihverri. gvð er hvetvitna gerir geui mer vilia minn.


2. Nv sem hon var mioc slict kærannde. þa sa hon inn beraz at sér sem skuggi være eins mikils fugls vm einn litinn glygg. oc þotte henne kynlect oc vissi ei hvat þat mynde vera. oc i þui inn flaug vm glyggenn einn hinn friðazte gashaucr með fogrum fotum sva sem hann være fim sinnum eða sex mutaðr. hinn fegrsti fugl. oc settiz hann firir huilu frunnar. Sem hann hafðe þar litla stund setið oc hon leit til hans. þa syndiz hann friðr oc mikill riddare. oc þotti henni þat hit mesta vnndr. oc rœrðizc þa holld hennar oc bloð oc skalf hon oll af ræzlu oc gnufði hon með hofði sinu. Riddarenn var hinn kurteisazti oc mællti fyrri til hennar. Fru kvað hann. ottaz ecki þo at (ec) segi þer leyndarmal mit. Dyrlegr fugl er gashaucr. ver urædd oc urugg. ger mec vnnasta þinn. þui at firir þui em ec hingat kominn. Ec heui lengi vnnat þer. oc innan[5] hugar mioc fyst til þin. alldre vnna ec kono fyrr en þer oc alldre skal ec annarre vnna en þer. [ei mætti ec[6] til þin koma or fostrlande minv. nema þu hefðer beðit mec. En nu ma ec at visu vera vnnaste þinn. Frun toc at hvggazc oc toc þa klæðe af hofði ser oc svaraðe honum. Giarna vil ec gera þec unnasta minn ef þu tryr a sannan gvð sva at ast ockor megi saman falla. Frv kvað hann. þu mælir rett. ec vil engum kosti at þu hauir sacar a mér ne illa grunsemd eða tortrygð. Ec trui vel a skapara allrar skepnu er frialsaðe oss or helvitis pinslum. er Adamr hinn fyrsti faðer var i batt oss. er af þui bannaðo tré át er gvð firirbauð honum. Alla trv mina kvað hann skal ec segia þer. sva at ei skalltu þar um þurfa ifaz. Þa svaraðe hon. vel heuir þu mællt. oc steig (hann) þa i reckiu hennar oc lagðizc i hia henni. en ei villdi hann hondum á henni taca. oc ei kyssa hana ne halsfaðma. I þui kom kerlingin aftr oc fann fruna vacna. oc sagðe henni at var timi til upp at stannda. oc villdi hon þa fœra henni klæðe sin. En hon svaraðe oc kvazc vera sivc. oc mællti hon skylldi skunnda prestinom til sin. þui at hon ræðiz mioc at deyia. þa mællte kerlingin. Herra þin kvað hon er i skog farenn. oc skal engi maðr her koma nema ec ein. Þa var fruin mioc angrað oc lét sem hon være i úviti. En þa ræddizc[7] kerlingin oc gec i brott oc læsti loftino[8] eftir ser. oc kallaðe prestinn sem skiotazt. oc kom hann þa laupande sem skiotazt. oc hafðe helga þionasto með sér. oc toc riddarenn við þionastonni. Siðan gec kapalinenn i brott. oc læsti þa kerlingen lofteno. Fruin la þa ihia unnasta sinum oc biuggu þau með miclum fagnaðe. þa er honum licaðe tóc hann heimleyui oc for i brott i fostrlannd sitt. Hon bað hann þa morgum bœnum at hann skylldi oft vitia hennar. Frv kvað hann. þa er þér licar man ec til þin koma. En þu gæt vanndlega at vit verðem ei svikin. Þessi kerling man svikia ocr oc segia herra sinum. En ef sva kann at at berazc sem nu heui ec sagt. at vit verðom suikin. þa komumzc ec ei sva i brot at ei verð ec drepinn. Riddarenn for þa i brott en unnasta hans eftir dvaldizc með miclum fagnaðe oc mikilli gleði. Um morgenenn stoð hon heil upp. oc var blið oc gloð alla þa viku. hellt hon þa licam sinn sem hon matte yndilegst. oc enndr fecc skiot alla fegrð sina. Nu licar henni bezta kurseta sin i turninum. En fyrir þui at nv hugnar henni eigi onnur skemtan. þui at hueriu sinni er herra hennar heiman for. dag oc not snimma oc siðla hafðe hon vilia sinn af vnnasta. lati guð hana hans niota. Sacar þess hins micla fagnaðar er hon hafðe af vnnasta sinum er sva oftsamlega kom til hennar. þa hon um snœre siði sinum. oc oll pryddiz fegrð hennar. þa fann herra hennar smasmugall. oc ihugaðe hann þa at allir hagir hennar oc hamnar hennar oc meðferðir varo með oðrvm hætti en verit hofðu. oc mællti hann þa til systur.


3. Þessi er nu kvað hann kynlegr atburðr. at fru vor byr sec pruðlega. Spyr hana þess hvat velldr þui. Þa svaraðe kerlinngen honum at hon kvaðz ecki til þess vita. nema þat at eins at hon undi þa betr einsaman en fyrrmeirr. þat kvaz hon hafa funnit at sonnu. Þa mællti herra hennar. þat veit trv min þat ma vel vera. Nu samir þér einn lut at gera um mœrna þa er ec [em vpp staðinn[9] arla. oc þu heuir aftr læst hurðinni. þa seg henni at þu villt brott ganga oc lata eina saman. oc fel þec i nockorom leyndum stað. sva at þu megir siá hvat þa gerizc með henni er hon er einsaman. oc hvaðan þessi fagnaðr kœmr henni at hon er sva pruð oc blið. Oc varo þau þa samþycc a þetta rað. Nu er harmr at þau er sva unnuzc monu svikin vera af þessum vsoma er nu er raðenn þeim uvitanndom at bleckia þau oc suikia. Đui nest at þeim dogvm sva sem sagt er. þa lét konungr sem hann skylldi heiman fara oc sagðe kono sinni. at konungr einn gerðe eftir honum bræf sitt at koma til fundar sins. oc kvaz hann skylldo skiott aftr koma. oc gecc hann þa or svefnhusi sinu oc læsti hurðena. oc stoð þa kerlingen upp oc klæddiz. oc fal sec a bac reflunum oc leyndiz sva. at verða uis þess er þar gerðizc oc hon hafðe lengi girnz oc forvitnaz. Fruin la kuirr oc vakannde. þui at hana langaðe mioc eftir unnasta sinum. oc kom hann þa þegar iamskiott. sva at engi stunnd leið þess imillum. oc komo þa bæðe saman með miclum fagnaðe oc bliðlæti oc astsamlegum rœðom. allt til þess er timi var til upp at risa. þui at þa varð hann brott at fara. Hon la oc hugði at vannlega hverso hann kom oc brott fór oc ræddizc hon mioc þat sem hon sa hann mann oc þui nest gashauc. Nu sem konungr var heim kominn. er ei langt heiman farenn. þa sagðe kerlingin honum oc syndi þat sem hon sa um riddarann. oc var hann þa mioc ahyggiofullr um riddarann oc mart ihugannde. oc let hann skyndilega gera gadda af iarni oc stæla oddana alla oc let hvetia sva hvassa sem hinn hvassasta harknif oc let setia firir glyggenn þar sem hann vanndizc inn at fliuga.


4. Vm morgenenn i dagan stoð hann upp oc kvaz vilia i skóg fara at dyrom. oc gec þa kerlingin með honum at fylgia honum. Sem hann kom til manna sinna. þa gec hon aftr at sofa. þui at hon gat ecki set a sva andverðvm degi. En frun vacte oc beið riddarans er hon unni sva tryglega. oc mællti at hann mætti vel koma til hennar at vera með henni i goðo tome. Oc dvaldizc hann þa ei lengi oc kom fliugannde i glyggenn. en gaddarnir stoðo firir glyggenum. oc laust einn i gegnum licam hans. sva at bloðit gaus ór sareno með mikilli rás. Sem hann kende sec særðan til ulifis þa sleizc hann af gaddunvm oc komz sva inn oc steig i reckiuna ihia henni. oc bloðgaðozc oll reckiuklæðen hennar af bloðras hans. oc sa hon þa oc kenndi hann saran oc angraðez hon af þui með miclum harm. Đa mællti hann til hennar. Sœta kvað hann unnasta min. nu heui ec latið lif mit sacar þin. oc sagðe ec þér at sva minnde fara. þu oc fegrð þin oc bliðlæti þitt heuir drepit ocr bæðe. Sem hon heyrðe þa fell hon drivgum i uvit oc la hon mioc lengi sem dauð være. En hann huggaðe hana með astsamlegum orðom. oc sagðe at ecki teði henni harmr ne sorg hennar. Hann sagðe henni at hon var með hofn oc at hon man fœða sun vaskan mann oc raustan. Hann skal vera huggan hennar oc skal hon kalla hann Ionet. Hann skal hefna þeirra beggia oc drepa uvin þeirra. Sem hann hafðe þetta sagt henni. þa mátti hann ei þar lengr dveliazc firir bloðras. þa for hann brot með miclum harm. oc fylgde hon honum með tomlegre gongv. oc komzc hon i glygg einn oc liop ut oc var þat unndr at hon drap ei sialfa sec. þui at glyggrenn var betr en x alna har. Hon var i engum klæðom nema serc einum. oc fylgde hon þa bloðrasinni er var forvegr hennar. er or hafðe runnit licam hans. sva lengi at hon kom um siðir þar sem var mikill hellir. Oc er hon kom i hellinn. þa var þar sva myrct at hon matti ecki siá. oc skunndaðe hon um hellinn. þui at hon hugðe at vnnaste hennar være i hellinum. af þui at hon sa forveg bloðsens liggia. En hon sa þar allzecki lios. oc hellt hon rettom vege um hellinn oc kom þui nest or hellinom þar niðr sem fagr vollr var oc engiar grasvaxnar. oc fann hon þa forveg bloðsens a graseno. oc þotte henni þat kynlect. Fylgdi hon þa bloðrasinni um endilangar ænggiarnar.


5. Þvi nest leit hon firir sér mioc micla borg. oc var [borg veggiað[10] oll umhveruis. I þeirre borg varo hus oc hallir oc turnar sva skinannde sem silfrklæðe være. at sonnv varo þeir rikir er þar biuggo. Oðrum megin at turnenom varo stoðuvotn reyrvaxin oc veiðiskogar með alskyns dyrum. en annan veginn at borgarliðe rann mikil a oc breið. þar lendu skip oll. oc myndi betr vera en fiugur hunndrat skipa. Borgarlið var opet. oc gec þa frun i borgena oc fylgdi forvegi bloðsens vm enndilangt strætið at castala einum. Engi mællti við hana. þui at hvarki sa hon karla ne konur. Sem hon kom at castalsholl. Þa sa hon mikinn forveg bloðsens. oc kom hon þa i eitt fagrt loft. oc sa hon þa einn riddara i reckiu sofa. oc firir þui at hon kennde hann ei. þa stefndi hon fram. oc kom þui nest i annat loft oc fann þar annan riddara sofannda. oc gecc hon fram i þriðia loft. oc fann hon þa reckiu unnasta sins. Stauir þeir er upp helldo reckiunni varo af brenndo gulli. en reckiuklæðe hans kunni engi virða. sva varo þau dyr oc ágæt. en kertastickur þær er þar stoðo firir reckiunni er upp helldo kertum þeim er brunnu netr oc daga. varo villdri gulli oc silfre einnar ricrar borgar. Đegar[11] sem hon (sa) vnnasta sinn. þa kenndi hon hann. oc hon harmsfull fell i vuit a hann. Hann toc vel við henni er yuir hvetuitna unni henni oc kærðe dauða sinn er hann hafðe fengit af henni. Sem hon uiðr rettiz or uviti þa huggaðe hann hana mioc astsamlega oc mællti. Hin friða unnasta min kvað hann. miskunn firir guðs sakir. far sem skiotazt i brott oc fly. Nu dey ec a þessvm miðium degi. I þessum castala man þa hefiazc mikill harmr. Ef þu verðr her funnin. þa munu þeir pina þec oc drepa þec með spiotom. þui at allir vitu minir menn. at ec em dauðr sacar þin. Nu em ec ryggr oc hyggiufullr sacar þin. Þa svaraðe honum frv hans. Ef ec aftr fer til spusa mins. þa man hann drepa mic. Þa mællti riddarenn. Ei skal sva vera kvað hann. oc fecc hann henni eitt litið fingrgvll. oc mællti. Alldre skal herra þinum i hug koma glœpr þinn meðan þu varðveitir fingrgull þetta. þat sem þu heuir misgort. Helldr skal hann sœma þic til goðra luta. Þa fecc hann henni sverð sit. oc sœrðe hana við gvð oc alla helga. at hon fai engom þetta sverð. nema hirði syni sinum til þess er hann verðr vaxinn maðr oc fullkominn at vexti oc raustr riddare oc hinn vaskasti. I þenna tima man hon heiman fara oc sun hennar til veizlu þar sem er eitt muncliui. Þar munu þau sia leg eitt. oc man þeim þar vera sagt oc endrnyiat oc sagt hverso faðir sveinsins var drepinn oc suikinn. Þar skal hon fa syni sinum sverðet oc segia honum allan atburð hverso hann var getinn. oc hverr faðer hans er. þa munu þér sia hvat hann athefzc.


6. Sem hann hafðe mællt til hennar þetta. þa gaf hann henni eitt dyrlect bliet[12] oc mællti. at hon skylldi sem skiotazt brot fara. Hon for þa brott með fingrgvllino oc sverðeno. er henni var mest til hugganar. Sem hon var ór komin borginni oc varla halfan fiorðung fra borginni. þa heyrðe hon at allar klockur borgarennar ringdo oc op oc hormuleg læti þeirra er i castalanom varo. Þa vox harmr hennar. (fell hon) fiorom sinnum i úvit. oc er hon viðr rettizc þa stefnde hon at hellenom oc gec um sem skiotazt. oc kom þui nest i fostrland sitt oc til bonda sins. oc bio marga vetr með honum. oc gat hann alldre þess er hon hafðe misgort. Sva gec þat vannlega or minni hans sem hann hefðe þat alldre vitað. hvarki auitaðe hann hana ne mismællti til hennar. Sem sun þeirra var fœddr. þa leto þau vandlega fostra hann. hverr maðr vnni honum oc tignaðe hann. Ionet var hann kallaðr. I ollu þui konungs riki var engi honum iamfriðr ne iamningi hans at vænleic ne reysti. hinn milldazti oc hinn mesti reystimaðr. Nu er hann var fullkominn at afle. þa var hann gor riddare. Heyrit nu hverso at bar a þeim hinum samum tolf manaðom. At hatid hins helga Arons er halldin er oc helgat i Karlunborg oc morgum oðrum borgum. þa var herra hennar boðit til þeirrar hatiðar með vinum sinum sem landz siðvenia var til. Hann biozc heiman rikulega oc hafði með ser sun sinn oc spusu sina. oc bar þa sva at at hann for þangat. En a vegenum villtuz þau. oc vissu ei hvar þau varo komin. En með þeim var eitt ungmenni i ferðenni. oc gerðizc hann þa leiðtogi þeirra oc leiddi hann þau um veginn einn sva lengi at þau komo at einum sva fogrum castala. at i ollum heiminum var engi annar iamfriðr. Innan castalans var eit munclivi oc biuggo þar hinir reinlifazto menn. Þar herbergdu þau er fylgia skylldo til hatiðar. I sialfs abota herbyrgi var þeim rikolega þionat. oc þau virðolega tignat. Um morgeninn gengo þau til kirkiu at heyra messo fyrst oc ferðazc siðan. oc kom þa herra abote til þeirra oc bað mioc at þau dveldizc þar oc þiggia fagnað hans. Hann leiddi þau at sia þau hin dyrlego hus. er munkarnir i biuggu. hit friða svefnloft oc hina dyrlego holl er muncarnir i mataðoz. oc syndi hann þeim allan garðinn. Siðan er þau hafðo framt offrennd sina. þa gengo þau til borz. Sem þau varo mett. þa gec aboti með þeim i þau hus er þau hofðu ei fyrr séét. oc i þui komu þau i capitulo. oc sa þar eitt mikit leg er hult var gullvofno pelli er hvelgort var oc allt gvlloðvm saumat. At hofði oc fotom oc umhveruis legit brunnv .xx. kerti. kertistickur varo af brenndv gulli. en reykelsis[13] ker með hveriu þeir reyctu þann hinn sama dag leget með mikilli tign var af gimsteini þeim er heitir amatiste. Þa spurðu þau þa er þar varo barnfœddir i þui fylki um legit. hverr sa være er sva tigulega var grauinn. Hinir sem þeir heyrðo tocu þegar at grata oc gratannde[14] mællto. Đessi var hinn vaskasti oc hinn villdazti. hinn friðazti oc hinn hardazti i vápnvm. hinn virðulegste oc hin vinsælazti. er i heiminn hevær komit. Hann var konungr yuir þesso riki. alldre var fœddr honum kurteisare maðr. Hann var svikinn i Caroen borg oc þar drepinn sacar astar einnar frv. Alldre siðan hofðu ver hofðingia. þui at ver hofum lengi oc marga daga beðit svnar hans. er hann gat með þeirre fru sacar hverrar hann var svikinn. Sva sagðe hann oss at hann skylldi vera arfe hans.


7. Sem frun hafðe heyrt þessi tidennde þa kallaðe hon hare roddv sun sinn til sin oc mællti. Hinn friði sunr kvað hon. heuir þu heyrt hvat atburð oss hevir hinngat vist. Þessi er faðer þinn er her huilir. er þessi hinn gamli karl drap með svikum sinum. Oc iatte hon þa firir ollum. er þar varo. at sa hinn same riddare er þar hvilldi gat hann oc var faðer hans. Nu fæ ec þer sverð þetta kvað hon er ec hevi lengi varðveitt. oc talde hon honum allt þat hit sannazta er hon vissi um foður hans. þui nest fell hon i uuit ofan a legit. oc mællti alldre orð við menn. þar upp gevande ond sina. Sem hon var dauð oc sveinninn fann þat. þa bra hann þegar sverðeno þui er faðer hans atti oc hio hofuð af stiupfeðr sinum oc hefndi þa foður sins oc mœðr sinnar. Þui nest þessum atburð locnom þa dreifðuz oc frægðoz þessi tiðenndi um allt landit. oc kusv þa allir Ionet sér til hofðingia. oc foðurleifð sina skipannde. Þeir siðan er viðr komo oc þenna atburð frago longv siðan. gerðo af þessu fagran strengleic vm harm oc meinlæti er þau baro sacar astar sinnar. Her lycr þessarre sogu. Guð se miskunnare þeim er þessi boc var norrœnað.




Fotnoter

  1. Ionet heitir þessi strengleicr Ovsk. i Cd.
  2. r. f. alldraðaðr
  3. r. f. oc
  4. r. f. fyrskunni
  5. r. f. innar
  6. r. f. ef oc mætti
  7. r. f. reiddizc
  8. r. f. losteno
  9. r. f. vpp stat vm mœrna
  10. r. f. borgveggia
  11. r. f. Đe
  12. r. f. bilet
  13. r. f. rekelsis
  14. r. f. gratanndo