Visio sancti Pauli apostoli

Fra heimskringla.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Velg språk Norrønt Islandsk Norsk Dansk Svensk Færøysk
Denne teksten finnes på følgende språk ► Original.gif Dansk.gif


Noen spesialtegn vises ikke på iPhone/iPad.


Gammel norsk Homiliebog


Visio sancti Pauli apostoli


Rembrandt: Sankt Paul

Ein lꜵugarðag at kveldi svaf ec í hvilo minni, oc sá ec í draume mínum myccla sion. Þat syndisc mér, at líc æit lá folget undir gulu clæðe, oc sálan var ór faren. Sva syndisc mér, at hon vǽre noccvið oc í barns liki oc væinaðe sér mioc, oc var sú hin auma grǿn sem graslaucr, oc henne hermdisc við licamenom oc blotaðe honum oc sagðe:


Licamr, ec mon sægia ill tiðende fra þér, þvi at þu gerðir aldrigin þat, er mér være til gagns, oc aldrigin helz þu æinorð hvarke við guð ne við mik. Ðu hafðer alldrigin ꜵst við guð scapara þin, þu førðer honom aldrigin fórn flærðlaust, þu vart illz losta fullr, þes er menn calla ágirnd. Oll utru hafðe fæst rǿtr sínar í brioste þino. Þu hafðer þa sótt, er engi maðr fǽr bót af, þat heitir idropicus, þat cꜵllum ver vatncalf; þes mæir er hinn dræcr, er þa sott hefir, þes mæir þystir hann |[1] oc værðr aldrigi fullr; sva þes flæira er þu hafðer, þes flæira girnðiz þu. Þvi var þat synduct værc, er[2] þu hugðisc lifa ávalt. Grannar þínir oc cunnir menn fóro ór hæiminum, þat rædisc[3] þu aldrigin; born þæirra oc ærfingia gerðir þu sæckia oc toct fe þæirra, með slícri illzcu[4] oxso ꜵuðǽfe þin. Vsǽl oc áumr, illu hæille var þu fǿdr, at þu þionaðer æigi guði, meðan þu lifðir, þvi at fyrr en þu léter lifet, være mꜵl at iðraz misgerninga þínna. Nu hefir þu látet lifet oc ꜵuðǽfe mykil, þu sialfr est glataðr usǽl oc fyrirfaren. Hvar ero nu pęnningar þinir, þeir er þér þótto iamgóðer, er þu vart vanr at samca oc iðulega at tælia? Hvar ero nu silfkær þꜵu, er þér þotto sva fógr? Hvar ero scickior þinar oc onnur clæðe? Hvar ero nu hæstar þæir, er konongar oc iarlar hofðu gefet þer? Nu mát þu ecci af nyta, her værðr þu at liggia fúl oc døynande. Frǽndr þinir oc kunningiar[5] hværr þæirra hefir tækit lut sin af ꜵuðøfum þinum. Illo hęilli samkaðer þu, fra þvi er þu vart alen, þat allt er þu hefir nu glatat á æinum dægi; þeir aller er tækit hafa, þeir muno gera sér gaman af. Ðeir hafa gort sem vargar, þeir hirða æigi hvær þa sér, meðan þeir scipta fong sín. Nu sia þeir þic andaðan, þæim er enskis ugagns af þér vǫ́n, scipt er yður vináta, heðan ífra monu þæir þic eigi ræðasc. Aller ero fiándr þinir nu, aldrigi siðan scaltu hitta vin þin, þann er þore mæla við þic, oc allt[6] þat, er þu hefir fyrr gort, þat scal þér nu fram kuma, ǿleg er su fórn, vindr scal þec føkia, fræ þit er þrotet, orðet at engu. Þu toct við scírn með oleum oc crismo, sneresc til guðs oc næitadesc dioflinom. Þæirri gǿzsco fylgðir þu litla stund, sem þu máter sciotast lezt þu lꜵust sannende, oc ælscaðer þu flærð, er þu næitaðer guði, oc sneresc aptr oc átzt þu spyo þina. Vesol scepna, þu vart illz fullr oc lausungar fullr oc ofundar fullr. Hordómr þin máte alldrigin fyllasc. Ðu hafðer hunang í male þino, en gall í brioste þinu; meðan þu mælter slét við mann, þa hugðir þu honum flærð. Þu forøfðesc eigi æiða, hældr fyrirsórt þu þic opt. Drotens sviki þa var engi þin make nema Judas æin, er svæic scapara sin. Þu vart illa lundaðr oc drambs[7] fullr, |[8] oc þes kenni ec nu. Fyrir þinar misgerningar missi ec himinrikis vist, oc fyrir mit høglect herbyrgie þole ec nu mykit illt, at ec ma æigi sia guð oc enga vist með honum hafa. Ec var goleg scapað oc skír oc fræls boren, en þu hefir gorfa mic at ambót. Sva mǽla hælgar bøcr, at þu scyldir mer þiona, meðan ec var með þér. Ðu gerðir alt hofuct, sem hinn illi þrǽl gerir, er svícr sin droten oc læitar honum til ósoma. Ec mátta þic æigi hępta oc æigi fra illu hværfa. Þa er þu comt til andláz oc vart sæccr við guð, þa vildir þu þit fe æigi scipta oc æigi vesalingum gefa til guz þacca; þo matte varla vinnaz, at þu gæfer allt fyrir guz sacar. Ðat sægir hin hælgi Augustinus, at sá hefir varla endaloc góð, er avalt sǿfr unz at hann kennir bana vísan, þvi segi ec þér, vesol vétr, at þu vart avalt oflatr[9], þu hafðer mykin styrclæic, meðan ec var í þér. Ec gerða þic gangføran, mælande oc høyrande oc sofande. Nu em ec fra þer scild, oc þit dramb er nu fallet, þit oflǽte er nu fallet, nu ertu sem fouski. Þu vart drambvisare en bersercr, oc þotesc vera hǽre en gron, er væx á hæsta fialle oc synisc yfir alla mork; þau trio er nǽst standa henne mego æigi þrifasc fyrir hennar ofriki, sol má æigi til kuma at værma þau, þau ero ávalt í myrcre bæðe vætr oc sumar. Slícr vartu vesal oc, meðan þu lifðir: fatøcr cristin maðr mátte æigi hia þér vera ne hefiasc, engi máte hia þer vera, er æigi scyldi hungraðr oc þyrstr vera. Ðu rǽnter alla oc fargaðer undir þic. Nu ero þæir fegnir ufarnaðar[10] þins, oc mæla sín í millum synir þinir oc þæir er vinir þínir cꜵllaðosc: [Faðer vár hann var ricr[11] rytta,[12] hann cugaðe sína granna oc gerðe sér alla lyða, hann oðlaðesc mykit riki oc drap[13] margan mann fyrir riki þat, er sva mykit er. Nu tꜵkum vér dǿme eptir honum, oc leitum við at fá bornum varum onnur riki iammykil, þolum æigi þat, at sa se granne vár, er æigi lúte undir os oc æigi þore upp hefia hofuð. Verum sem licaster fæðr varum, hann var avalt vikingr, leggium þioð undir os, þa erom vér synir hans, hann unne os almykit, sva æigum vér at unna varum bornum. Vesol scepna ertu, hus þin oc hyski |[14] stændr nu eptir þic þér til enscis gagns, þvi at aldrigin scal vera gorr æin almosa fyrir þer ne fyri mér, en ef gorr vǽre, þa myndi occr þat ecki stoða. Nu can ec sægia þér tiðende, er þér man æingi fagnaðr at vera: kona þin hefir gipsc manne þæim, er hon kaus sér, meðan þu lát á nastrám. Hon let, at dauðe þecte henne mykit embætte, er þec toc; langt þotta henni þit líf oc illt þit felag, nu hefir hon tækit ungan mann, sa þyccir henne vǽnne, sa þionar henne, sem hana lystir til, þvi hefir hon ꜵst við hann. Vittu hvat hon scal gera fyrir sꜵl þina! Engi er sa maðr í husi þinu, er þore næmna þic. Hvat scal ec flæira um røða? Engan léz tu eptir þec, er þér vǽre trur; þvi er hvær sa hæimscr, er sǽter þvi, at annar gere eptir hans daga. Ðu vart illr oc sva vándr, at þu røcter hvarke guð ne goða menn; þu sotter alldrigin guðs hus at fǿra forn nema fyri manna male. Postola guðs eða aðra hælga menn dyrcaðer þu aldrigin, nu sculu þæir enga biorg þér væita, hældr mantu vera dømdr fyrir illzcu[15] þina. En ec vesol vetr, þvi þole ec hungr oc þorsta, oc rænta ec þo engan mann, oc ænscis manz fe át ec ne drac ec, oc engan þorða ec at døma. Þu ætter at þola þesse pinsl fyrr en ec, nu dǿme guð almatigr occar í millum. Licamr, meðan þu vart hæil, þa vartu morgum manne þecr, en nu ertu hverium læiðr, þu ilmir illa, oc þínar vistir ero í illum stað, oc þat er maclect fyrir illzcu[16] sacar þinar.


Þa svaraðe lícamr salenne oc mælte hart við salo:

Ráðalaus sála, illo hæilli vartu scapað, þu rǿger mic fastlega, en ec þic. Nu hyggium vit at bæðe um þetta róg, oc verði sa dǿmdr til dauða, er rangara hefir. Ec em buin at gera sát, ef þu vilt mér lyða, at vit bæðe fyri þina illzcu hofum mist æilífan fagnað. En þat er maclect, er þu hefir mist, þvi at þu hugðir fyrr en gort være, þvi at hvetvitna er hugt fyrr en gort se. Ðu systir þat æit, er illt var, oc eggiaðer þu mic til, en ec lydda raðum þinum. Adamr myndi oc æigi syngasc, ef æigi vǽre ormr oc aæggian kono; sva æggiaðer þu mik, blotað værð þu! Droten min scapare[17] væit |[18] þat, at ec var engu verri en þu, þvi at ec afrøcta scapara mín fyrir áeggian salo[19] minnar. En við þic at mæla, sꜵl, þat er sannast er: ec var nøydr[20] til at lifa eptir þér; mér myndi ecci stoða at hafa usǽt við þic, þvi at ec var gorr or moldo, ec var þit ílát, þu qvæictir mic, sva sem guð vildi í ondverðo, þa er hann scapaðe ocr, hann festi ocr saman oc endrfødde af scirn sinni. Vit qvꜵðum nei við dioflinum oc ollum hans vercum, vit tocum ocr hald, þar er guð var, er mát sic sva litils, at hann toc hold fyrir sakar vꜵ́rar, en siðan let hann[21] næglasc á cross, þvi at hann vildi þva[22] syndir várar oc hina forno synd, er Adamr hafðe aflat os. Enga sina scepno vildi guð ælsca iamvæl sem ós, ef vér brytim æigi hans boðorð með fiandans áæggian. Ðu gerðir, at ec kenda illt, oc at ec gec í illan stað, oc ec lꜵug, [oc allt illt, þat er ec gerðe með þinni áæggian.[23] Nu er þat auðsynt, at alldrigin mynda ec syngasc, ef æigi vǽrer[24] þu með mér, oc eigi mynda ec rǿrasc hældr en stæin, oc mynda ec þa æigi í hælviti cuma. Nu vilda ec guð þes biðia, at ec vǽre æinhvær onnur scepna, oc æigi þurfta ec þa luti ræðasc, er nu rǽðumc ec, þat at mín uprisning[25] man vera hvarke goð ne fógr, oc mon vera fyrir þínar sakar. Gæfe guð sunr Mario, at loken vǽre þin æfe, þa myndi hvarke occat til hælvitis kuma. Hvat stoðar mér þat, er ec mæle, nema ecki, occar ufagnaðr man æigi aptr sæigiasc. Nu være þat mín vili, at ec mætta þic drepa, þvi at þu scyldir stýra mér oc fǿra til hafnar, en þu førðir mic utan borz oc drectir mic á diupi. Með illum styrismanne mínum em ec cumen í pinsl; þu ert ávita værð, þu scyldir fyrir mer raða, en þu hefir spilt fyrir báðom ocr. Ec var guðs hus, nu hefir þu gort þiofs fylsni. Ec[26] var bǿnarhus, nu em ec hordóms buð, ef noccor maðr vildi í bua. En siðan þu scildisc við mik, þa sótte engi maðr til mín, oc engi maðr vildi mér biorg væita, sva hefir þu fyrir mér spilt. Nu hefir þu mic røgðan, en ec þic, oc þesse deild man ocr gera ecci nema mæin. Nu scal tu væita svor, en vit þu þat, at mér |[27] er rangt boðet, en guð hann væit þat væl. Nu late hann þat vita þa menn, er enn lifa, þvi at ecci stuðar þat, at þæim se sagt er dꜵuðir ero, þvi at of siðla er. En occar hágr er sva comenn, at ocr hǽlpr ecci, hvat sem fyrir ocr er gort, þat man ocr vera til engra lausna.


Enn mæler sá er þenna drꜵum sa. Sva syndisc mér, at bucren lagðesc niðr oc rétte sic sva hart, at kistufialar tóco at braca, en sialfr hann andvarpaðe sva sem maðr, er andasc vil. En sálan þa er hon sa þat, þar toc hon at rǽðasc oc øymde sec oc mælte sva:


Vesol scepna em ec, at ec scal bíða guðs ræiði. Guð, hvi metr þu þic þes at syna afl þit við iamnstyrct vǽtr, sem ec em? þvi at þu scapaðer mic dauðlegan, oc meðan ec matta lifa, þa var engi sá dagr, at ec scyldi æigi syndir gera, oc engi maðr annar lifir sva, at hann syngasc æigi. Vesol er su scepna, er slict er fyrir lagt. Guð scapare min, hvi scapaðer þu mic oc ofsacaðer siðan? Undarlect þyccir, hvi þu visdóms brunnr scapaðer þa luti, er æigi gafosc væl. Ðeir aller er fara til hælvitis, ecci monu þæir lofa miscun þina, oc þeir er en lifa í veroldo, þæir þrǽtta sin í millum. En flestir mæla sva, af þæim þyccir undarlect, er þin scepna scal fyrirfarasc, siðan þu mazt son þin sva litils, at þu lézt hann taca manlega ásyn. Fyrir vára lꜵusn þolde hann pínsl oc var á cross nægldr, þvi næst þa þolde hann dꜵuða. Nu er þat undarlect, hvi fianden er sva diarfr, at hann þorer misgranda oc misþyrma þvi, er guðs sonr þolðe dauða fyrir.


Oc sva væinaðe sér su sál. En í þvi como fiandr oc toko hana á brꜵut, oc báro hana sva uþyrmilega, sem vargar marger bera sꜵuð æin. En hon øpte ascrámlega, en þat stoðaðe henne ecci, þvi at dómr hennar var þa loken.



Fotnoter:

  1. ↑ 151
  2. ↑ mgl. Cd.
  3. ↑ ræðisc Cd.
  4. ↑ illzu Cd.
  5. ↑ k'gar (d. e. konongar) Cd.
  6. ↑ mǿta þér tilf. Cd.
  7. ↑ dambs Cd.
  8. ↑ 152
  9. ↑ aflátr Cd.
  10. ↑ ufarnaðr Cd.
  11. ↑ Tilskrevet i Margen med Henvisningstegn hid.
  12. ↑ [Det her i Haandskriftets Margen med Henvisningstegn tilskrevne Ord ricr, skal rimeligvis træde i Steden for det i selve Texten skrevne rytta, og det sidste Ord maa efter al Sandsynlighed gaa ud, skjønt Afskriveren har glemt at stryge det; thi rytta (et Skrog) er Hunkjønsord, og stemmer ikke med Hankjønsformen ricr, og heller ikke passer Ordets Betydning; Meningen maa være: Vor Fader var en mægtig Mand, som underkuede sine Naboer o. s. v.
  13. ↑ fyrir tilf. Cd.
  14. ↑ 153
  15. ↑ illzu Cd.
  16. ↑ illzu Cd.
  17. ↑ scapara Cd.
  18. ↑ 154
  19. ↑ sal Cd.
  20. ↑ nøyðr Cd.
  21. ↑ mgl. Cd.
  22. ↑ hva Cd.
  23. ↑ [Her har man maaske samme Brug af er, som oftere findes i de ældre Kvæder (jfr. Bugges Anm. til Hávam. 942 i hans Udgave af de ældre Eddadigte), hvor det maa forbigaaes i Oversættelsen, og hvor det synes at anvendes i Sætninger med Objectet eller et adverbialsk Udtryk i Spidsen, i hvilke Subjectet egentlig skulde have sin Plads efter Verbet, men hvor Partikelen er synes at hjælpe Subjectet til at beholde den sædvanlige Plads foran Verbet.
  24. ↑ vǽre Cd.
  25. ↑ er mer tilf. Cd.
  26. ↑ En Cd.
  27. ↑ 155
Hentet fra «http://heimskringla.no/index.php?title=Visio_sancti_Pauli_apostoli&oldid=75094»